tfilisuri novelebi
tfilisuri novelebi tfilisuri novelebi
nino quTaTelaZe tfilisuri novelebi `erovnuli mwerloba~ Tbilisi 2009
- Page 2 and 3: sagamomcemlo sabWo vaJa oTaraSvili
- Page 4 and 5: qarTveli kaci, radgan sakuTar sauke
- Page 6 and 7: wyalqala zaqariam didi qorwili gada
- Page 8 and 9: iT rom ver axsnes, ra xdeboda, suli
- Page 10 and 11: gaxveuli Cvili iwva. is nel-nela ga
- Page 12 and 13: Wupa-Wupa erTi dro aravis SerCenia.
- Page 14 and 15: aqedan riyemde. daRmarTis Cavla-amo
- Page 16 and 17: neboda qali. isev mxaruliT gamoscur
- Page 18 and 19: ori abo jamilas mama meTevze iyo. M
- Page 20 and 21: ad Cahyurebda kauWebs, gafrenil pep
- Page 22 and 23: na, TiTqos miwisZvram Searyia mTeli
- Page 24 and 25: uwvavda, imaze metadac ki uwvavda,
- Page 26 and 27: Rvinis aRmarTi B bevri aRmarTia amq
- Page 28 and 29: veli yanws daaZalebda, mowamluli xo
- Page 30 and 31: wavidoda, imave Rames brundeboda ma
- Page 32 and 33: Carecxa da SeiTvisa, rogorc sakuTar
- Page 34 and 35: _ giJia es oxeri, _ kvlav Tavis Tav
- Page 36 and 37: saRamoxans xojevanqis Sesasvlel- Ta
- Page 38 and 39: moadina tyapani. aleqsis guli Seeku
- Page 40 and 41: abe babes mTeli ubani naTlias eZaxd
- Page 42 and 43: im SabaT saRamosac ase iyo.... misi
- Page 44 and 45: isic gamorboda, mere rogor gamorbod
- Page 46 and 47: _ uime, ras ambob naTli! ra dros eg
- Page 48 and 49: arsad. mxolod eg iyo, saswavlebleb-
- Page 50 and 51: Racas ufrTxiso, dauZaxa: _ modi, mo
nino quTaTelaZe<br />
<strong>tfilisuri</strong> <strong>novelebi</strong><br />
`erovnuli mwerloba~<br />
Tbilisi 2009
sagamomcemlo sabWo<br />
vaJa oTaraSvili<br />
zurab Toria<br />
daviT kaxaberi<br />
gulo kobiaSvili<br />
tariel xarxelauri<br />
zaza qinqlaZe<br />
redaqtori<br />
lili geraSvili<br />
gamocemis redaqtori<br />
daviT kaxaberi<br />
mxatvari<br />
nino quTaTelaZe<br />
dakabadoneba<br />
salome paiWaZe<br />
operatori<br />
Tamar tyablaZe<br />
ISBN 978-9941-0-1740-7<br />
C<br />
gamomcemloba “erovnuli mwerloba”. 2009.
werili dedas<br />
Cemo sayvarelo, es wigni Sen giZ-<br />
Rveni! masSi Seni samyaroa, is samyaroa,<br />
romelic Zalian menatreba.<br />
Aroca am pawia Txzulebebs gadmoxedav,<br />
uTqmelad mixvdebi, vin vin aris. Aaq xom<br />
Seni axloblebi da Zvirfasi adamianebi<br />
arian daunjebulni. Mme maTi cxovrebiT<br />
viswavle cxovreba.<br />
Aaxla, roca dRevandel saqarTveloSi<br />
Cemi adgili aRar aris, ufro<br />
gamimZafrda bavSvobaSi gamoTqmuli<br />
survili, rom me da Sen erTdroulad<br />
unda gavcilebodiT saaqaos... Tumca<br />
yvelaferi uflis nebaa!<br />
daingra Cveni Tbilisi, Cemo Zvirfaso!<br />
da is arc oms gaunadgurebia,<br />
arc miwisZvras, is drom daangria, Jamma<br />
mosra yovelive . . . Cven, adamianebma<br />
davangrieT sakuTari Tavi, movkaliT<br />
CvenSi siwminde da Rirseba, erTmaneTis<br />
gatanis survili da siyvaruli.<br />
axla,P roca mexuTe sarTulze marto<br />
gamoketili vzivar, Cveni Zveli ezo<br />
menatreba, moxveuli xis kibiTa da saxuravze<br />
wvimis iavnaniT. dRes amgvar<br />
gaSlil Tu gulRia ezoebs ratomRac<br />
,,italiurs” eZaxian. WeSmaritad, brmaa<br />
3
qarTveli kaci, radgan sakuTar sauke-<br />
Tesos ,,saucxoo” daarqva. Ees ampartavnebisa<br />
Yda kudabzikobis niSani ufro<br />
da ufro TvalSisacemi xdeba.<br />
viRas axsovs, Cemo kargo, is <strong>tfilisuri</strong><br />
kilo, yvelasgan gamorCeuli da<br />
mSvenieri, is simRerebi, bavSvobaSi rom<br />
mimRerodi, ufro YxumrobiT, vidre seriozulad.<br />
isic maxsovs, guSindeliviT<br />
maxsovs, Zia oTars (TevdoraZes)<br />
rom umRere yvela ZvelisZveli sim-<br />
Rera, rac ki icodi, roca Tavis metad<br />
saintereso operas ,,simReras Tbilisze”<br />
werda. Nnetav, kidev erTxel momasmenina<br />
babos ,,iavnana”:Y<br />
,,batonebis mamidasa<br />
win davugeb xaliCasa . . .”<br />
ra cotani darCnen is adamianebi,<br />
romelTac Tavisi sakuTari Tbilisi axsovT<br />
da uyvarT. xandaxan minda, fexze<br />
gavixado da terfiT, sxeuliT SevigrZno<br />
Cemi qalaqis qvafenili, ai, ise,<br />
galaktioni rom ityoda: ,,cvrian balaxze<br />
Tu fexSiSvela ar gaviare – raa mamuli?!.”<br />
Mmamuli, marTlac, mTeli arsebiT<br />
unda SeigrZno. me vamayob Cemi TbiliselobiT<br />
da arsad sxvagan sicocxle<br />
da sikvdili ar minda! vamayob imiT, rom<br />
Cemi papis mama mTavarmmarTeblis sasaxles<br />
icavda; vamayob imiT, rom papaCemi<br />
4
veraze daibada da gaizarda; vamayob<br />
imiT, rom ocdaTvrametSi, roca papa<br />
cimbiris gzas gauyenes, ukanaskneli xelfasic<br />
ki asaRebi darCa; vamayob imiT,<br />
rom Cems winaprebs arami lukma ar uWamiaT;<br />
vamayob imiT, rom Sen Cemi deda<br />
xar da ratomRac ucnaurad mjera, rom<br />
Senze kargi, Tan Tbilisuri, qarTuli<br />
amqveynad aravin icoda . . . aq, SeiZleba,<br />
vaWarbeb, magram roca ramiT amayob,<br />
aWarbeb da azviadeb kidec . . . es, me mgoni,<br />
Cveulebrivi da gasagebi Tvisebaa<br />
adamianisa.<br />
Tbilisze dawerili yvela wigni miyvars.<br />
es wigni ki Cemi valia Cemi qalaqis<br />
winaSe.<br />
yovelTvis Rrmad mwamda, qalaqebs<br />
adamianiviT suli udgaT, Tavisi ucnauri<br />
da amaRelvebeli cxovrebiT cxovroben...<br />
xandaxan saxelic ecvlebaT, maTi<br />
mcxovrebnic icvlebian, midian, modian,<br />
JamTa viTarebaSi saxe da xasiaTic usxvaferdebaT,<br />
magram suli maradiulia<br />
da rogor SeiZleba Seicvalos?! isic<br />
vici, rom Seni sulic, Cemo Zvirfaso,<br />
axla Seni qalaqisTvis, Seni qveynisTvis<br />
da albaT – CemTvisac loculobs. am<br />
locvis ZaliT varsebob mec.<br />
asea! – Cveni saqmiT da Cveni sulebiT<br />
unda gaZlierdes Cveni qalaqi da sam-<br />
Soblo!<br />
5
wyalqala<br />
zaqariam didi qorwili gadaixada,<br />
ufro sworad, sasimamrom ikisra xarji.<br />
Savgvreman patarZals naTesavTa mTeli<br />
gundi asdevneboda, kibe-kibe mihyveboda<br />
saydrisken da CamogrZelebul friala<br />
Tavsaburavs miwis mtvers acilebda.<br />
Mmere vaJma Cumad gaapara Tvali sakurTxevelTan<br />
mdgari sacolisken da igrZno,<br />
guls rogor Seszuzunebdnen futkrebi<br />
_ xan TaflarZes SeawveTebdnen, xan ki<br />
_ mwared unestravdnen. xeirianad vercki<br />
gaerkvia, ra xdeboda mis Tavs.<br />
_ he - hei, zaqaro, ra gemarTeba?! _<br />
gunebaSi SeuZaxebda Tavis Tavs da ga-<br />
Rimebis nacvlad, uSnod daegrixeboda<br />
marifaTian-mariliani saxe. netav, mar-<br />
Tlac, ra emarTeboda da saiTken miaqanebda<br />
bediswera. orTaWalis patara<br />
qulbaqSi SeCurTul ficrulSi SimSilisa<br />
da sicivisagan misavaTebuli da-<br />
Zma eloda misi simamris wvrilad mofxvnils.<br />
Llogins mijaWvuli qvrivi qali<br />
ki ukve aRarafers fiqrobda, iwva Cumad<br />
xeldaSvebuli, sicxiani, yvelafers<br />
Seguebuli.<br />
im qorwilis mzian da avbediT<br />
6
dRes daikarga dabaRis qali _ na-<br />
Tia. aqoSinebuli _ sxiviviT Caesirma<br />
meidans da Tvalis daxamxamebaSi viris<br />
xidze gaCnda. . .…iqidan erTi xelis dadebaRa<br />
rCeboda mtkvris SemaRlebul napiramde.<br />
ise patarad da umweod moeCvena<br />
Tavi am ukidegano samyaroSi, rom gonebaSi<br />
bzrial-bzrialiT wamoimarTa. . .<br />
ara, dardi ki ara, arc _ tkivili... simartovis<br />
ucnauri sicxade... da alalbedze<br />
inatra, mtkvris talRad maqciao.<br />
... da gaqra.<br />
es rom gaegoT da enaxaT, tfiliseli<br />
dedabrebi albaT ityodnen: ,,usaTuod<br />
sasmenarma Camoiara da Seusrula survilio”.<br />
qalaqSi raRac wylis buqi gaCnda,<br />
TiTqos viRac dadis da svel nakvalevs<br />
tovebso... arc Rrubeli Canda, arc<br />
wvima... arc meTuluxCes gastexia Wur-<br />
Weli... quCaSi mimavali kaci uceb sveldeboda<br />
da mere mSralze, diax, mSralze<br />
gamodioda.<br />
vin icis, ra Znelia, roca suli cremliT<br />
gaqvs savse da viRac, SeiZleba, sulac<br />
_ axlobeli, mSralze gamodis Seni<br />
cremladqceuli samyarodan!<br />
daeWvebulma qalaqelebma veraf-<br />
7
iT rom ver axsnes, ra xdeboda, sulier<br />
arsebasaviT wyalqala Searqves am movlenas.<br />
mTavari is iyo, rom xandaxan Tu<br />
sveldebodnen, Torem ise, yvela cocxali<br />
da saRsalamaTi iyo.<br />
amieridan, roca bavSvi sadme gubeSi<br />
fexs Cahkravda da Sxefebs aamzevebda,<br />
deda etyoda: ,,ra wyalqala Segeyarao!”<br />
roca baxusisgan fexareuli ojaxis<br />
ufrosi saxlSi Seabijebda, dedakaci<br />
CaiRimebda: ,,sad dasveldi, wyalqalasTan<br />
xom ar geZinao?!”<br />
roca xelakankalebuli dedaberi<br />
wyurvils moiklavda da rZali mis gulispirze<br />
wveTebs SeamCnevda, avad Seu-<br />
Zaxebda dadamTils: ,,wyalqalam SegWamos<br />
da daglios Seno! . .”<br />
qalaqSi wvima xeiradac ki iqca. am<br />
dros yvela da yvelaferi sveldeboda...<br />
wyalqala ki aravis aRar axsovda.<br />
Tebervlis subsarqisobas, alionze,<br />
roca qari usaSvelod Rmuoda,<br />
miwamde xrida tanmorCil cacxvis xeebs<br />
da yvavebi Sav foTlebiviT ekidnen<br />
Tu isxdnen totebze, sololakSi orsarTuliani<br />
saxlidan kvamli daiZra...<br />
xalxi kivilze quCaSi gamoefina. SiSisferi<br />
dasdeboda yvelas.<br />
_ iwvis, iwvis, tikos saxli iwvis!<br />
8
– yvirodnen aqeT-iqidan da zogi doqs<br />
moarbeninebda, zogi – saTls, zogic<br />
– sarZevesa da vin icis, ras... qarma<br />
cecxlis enebs TiTqos suli Sehberao,<br />
gaRvivda, acimcimda, aelvarda. . .<br />
_ me gamixmes Tavi! CameZina me ubedurs!<br />
– gahkioda dedaberi.<br />
_ Svili, Svili!.. Cemi Svili!... –<br />
mosTqvamda axalgazrda qali da cecxlisken<br />
iwevda.<br />
gaRmidan, savaWrodan morboda<br />
zaqariac... movarda, moqoSinda, fex-<br />
SiSveli, daretianebuli, gabecebuli<br />
da roca gaarkvia, rac moxda, uilajod<br />
Cajda miwaze, aalebul saxlSi Sesvlac<br />
ar ucdia, arc vinmes damSvideba, arc<br />
dayvireba SeeZlo... Tavi Cahkida, moikunta,<br />
TiTqos Canasaxis forma miiRo,<br />
upirveles Udedis saSoSi mounda CaZroma.<br />
saxli gaRma darCa, gaRma darCaA yvela<br />
da yvelaferi, mxolod zaqaria iyo<br />
gamoRma da araferi aRarL akavSirebda<br />
saaqaosTan.<br />
uceb viRacam USehkivla.A es isev axalgazrdaLL<br />
qalis xma iyo. saxlisken<br />
wylis Bbuqi daiZra. xalxma WurWeli<br />
Zirs dauSva. cecxli nel-nela minavlda,<br />
atkrcialda da miyuCda. wylis<br />
ucnaur mocimcime Wavlze safenebSi<br />
9
gaxveuli Cvili iwva. is nel-nela gadaedina<br />
zaqariasken, bavSvi SiSvel fexebTan<br />
daudo da gaqra... sveli nakvalevi<br />
datova mxolod.<br />
bavSvic sveli iyo, sul mTlad sveli,<br />
magram... cocxali.<br />
zaqariam Tavi aswia da garkveviT,<br />
diax, garkveviT dainaxa...<br />
_ naTia! _ sul Cumad warmoTq-<br />
10
va, Cvili gulSi Caikra da RawvzeY ori<br />
cremli Camoucurda, nikapTan gaenaskva<br />
da mereF wvimis libri gadaekra garemos.<br />
Tavisi Segnebuli sicocxlis manZilze<br />
zaqaria pirvelad tiroda. misiM cremli<br />
arc mamis gadakargvisas da arc dedis<br />
dakrZalvisas unaxavs vinmes. galRva<br />
misi guli, TebervalSi subsarqisobisas<br />
galRva, roca qari usaSvelod Rmuoda,<br />
miwamde xrida tanmorCil cacxvis xeebs<br />
da yvavebi Savi foTlebiviT ekidnen Tu<br />
isxdnen totebze...<br />
vin icis, ra Znelia, roca suli<br />
cremliT gaqvs savse da viRac, sulac _<br />
axlobeli mSralze gamodis Seni cremladqceuli<br />
samyarodan.<br />
im dRidan wyalqalaY qalaqSi aRaravis<br />
unaxavs.<br />
11
Wupa-Wupa<br />
erTi dro aravis SerCenia. Ddro<br />
midis moboine mdinaresaviT, xan marjvena<br />
ferds gagvkravs, xan – marcxenas.<br />
Ees ise... sityvisTvis, Torem sada aqvs<br />
dros marcxena da marjvena? sityvebs ki<br />
varqmevT sagnebs da movlenebs, magram<br />
vin gvekiTxeba, ratom hqvia, magaliTad,<br />
lodins _ lodini, lods _ lodi?<br />
iqneb es ori sityva erTmaneTis gagr-<br />
Zelebaa? da kacis mTeli cxovreba uwyveti<br />
molodinia, xolo lodi _ dasasruli<br />
am molodinisa, imis niSani, rom<br />
iyo viRac da eloda ...<br />
isinic elian moajirze idayvdayrdnobilni,<br />
magram aRar axsovT, ras<br />
elian?!. xandaxan erTmaneTs gadaxedaven<br />
ucxoebiviT, TvalebSi ki mainc<br />
sxivi CaudgebaT. esE uTuod siyvarulis<br />
xsovnaa da Tan iseTi Zvirfasi, rogorc<br />
zRvidan amoRebuli cimcima margaliti.<br />
avlabarSi yvela icnobs daros da<br />
daTas. maTi Jamisferi saxli siZvelisa<br />
da recxvisagan daplarwuli kabasaviT<br />
Yxelmarcxniv CamogrZelebula, moajiris<br />
sayrdeni iataks ascilebia,<br />
ufrTebod gaxirula. samagierod, da-<br />
12
Tas mier axalgazrdobaSi SeWedili<br />
SoSiebis bude mkvidrad miyrdnobia kidura<br />
boZis Sverils. Aaxla iqidan beRurebis<br />
Jiv-Jiv-rik-riki moismis, TiTqos<br />
moxucebis saTqmels isini amcnobeno<br />
qveyanas.GD<br />
siCume da mzea...<br />
afuTfuTebul qalaqs daviwyebia es<br />
saxli da misi mkvidrni. Mmxolod somxuri<br />
taZridan ismis Soreuli galobis<br />
xma _ gabmuli da sevdiani. roca didi<br />
zaris JRrials ahyvebian patara wkriala<br />
zarebi, daro TiTqmis damuStuli<br />
xeliT pirjvars isaxavs. daTac mas<br />
gadaxedavs da iseve moiqceva, rogorc<br />
meuRle. erTmaneTSi sakuTar anarekls<br />
xedaven moxucebi, rasac erTi akeTebs,<br />
imasve imeorebs meorec. marTlac da,<br />
siberisas da-ZmasaviT damsgavsebian<br />
erTmaneTs, erTnairad gaWaRaravebulan,<br />
daCiavebulan, Tvalze libri gadahkvriaT.<br />
_ male TeTrad dawinwkluli SoSiebic<br />
mofrindebian! _ Zlivs amoSaqra<br />
daTam da kvlav cols gadaxeda.<br />
_ ho, axla ukve cotaRa darCa... _<br />
kveri daukra darom.<br />
arada... noembers is-is iyo Semoeparebina<br />
TrTvilis TeTri TivTiki.<br />
gazafxulamde iseve Sori iyo, rogorc<br />
13
aqedan riyemde. daRmarTis Cavla-amovla<br />
SeuZlebladac ki eCveneboda colqmars.<br />
amA dros Tamrom amoiara, mSvidad amoioxra<br />
da Tavi gaaqnia.<br />
_ gamarjoba, deida daro! _ Seexmiana<br />
moajirze dayrdnobilT.<br />
_ sul daros ro esalmebi, me ra _<br />
movkvdi?! _ xumrobis kiloze Seepasuxa<br />
mezobels daTa.<br />
_ ras ambob, daTa Zia?! Senc gagimarjos!<br />
_ hoda, egre!.. _ CaiRimes moxucebma.<br />
mzem daacxuna. Aaivani moupiravi<br />
sinaTliT aivso. Aai, ise, rogorc icis<br />
xolme tfilisSi zamTris pirs, susxisa<br />
da yinvis wina dReebSi. gaxalisda sulic<br />
da sxeulic. mze Yxom didi ganZia,<br />
romlis wiaRidan ucnauri sikeTe ifrqveva,<br />
Tan dausruleblad da uangarod.<br />
_mzeo, amodi, amodi-i-i,<br />
nu efarebi gorasa-aaa... _ amRerda<br />
daro, ufro sworad ki _ aakivl-aakankala<br />
xma.<br />
_ aki, arc efareba... _ Seesityva<br />
qmari da yuri miugdo erT dros sanatrel<br />
kiskiss.<br />
_ modi daro... _ uceb raRacam gaunaTa<br />
moxucs goneba, _ modi, daro, Wupa-Wupa<br />
vqnaT...<br />
_ modi! . . _ daeTanxma qali da ori-<br />
14
ve xelisguli gamxmar muxlebze balRiviT<br />
daityapuna.<br />
is, rac erTi wuTis win SeuZlebeli<br />
egonaT, uceb xelSesaxebi da sasurveli<br />
gaxda... da cota xanSi xelixelCakidebuli<br />
col-qmari avlabris TavdaRmarTze<br />
miabijebda. miabijebdnen fexakrefiT,<br />
TiTqos ar surdaT vinmesTvis Zili<br />
daefrTxoT, miabijebdnen Tavaweulni,<br />
Tamamad, TiTqos wlebis simZime rikulebian<br />
aivanze daetovebinaT, miabijebdnen<br />
Tavisuflad, radgan SeCveul<br />
CarCos gamousxltnen da maT win isev<br />
gza iyo, rogorc sawyisi, an gagrZeleba<br />
cxovrebisa.<br />
roca Caivakes, metexis cixe frTagaSlili<br />
angeloziviT wamoadgaT Tavze.<br />
iqidan arc zari ismoda da arc galoba.<br />
Ggulubryvilod RuRunebda mtkvari da<br />
siwmindis notio surnels afrqvevda.<br />
pirvelad daTam gaixada fexze da cera<br />
TiTiT mosinja wyali... xma ar amouRia,<br />
gaxda gaagrZela... daroc mas ahyva da<br />
riyidan wyalSi Setopes. gasanaTli bal-<br />
RebiviT mihyvebodnen erTurTs. mere<br />
mxaruli gahkra daTam, TiTqos raRac<br />
siaxlis sxivi CaeRvara sxeulSi, Setokda,<br />
gulaRma amotrialda da cols<br />
gaxeda. Ddaro gaxevebuli idga wyalSi,<br />
sicivisagan tuCebi galurjeboda da<br />
pirs uRonod aRebda. xma ar gaugia moxucs,<br />
magram gumaniT igrZno, rasac eu-<br />
15
neboda qali. isev mxaruliT gamoscura<br />
da roca miuaxlovda, akankalebul<br />
galeul mkerdSi Caikra megobari, gegonebodaT,<br />
pirvelsiyvarulis sitkbo<br />
dRes unda igemono. qals TeTri, dapentili<br />
matyliviT daZenZili, Tma mtkvris<br />
talRaze ulivlivebda.<br />
rogorc daibadnen, iseve SiSvelni<br />
da ucodvelni amovidnen wylidan.<br />
mtkvris sicive erTi xelis aqneviT Camoiciles<br />
sxeulidan da mzis Tbil safanelSi<br />
amoevlnen da amoixatnen. napiri<br />
ki iseTi mcire da usicocxlo aRmoCnda,<br />
rogorc zurgSeqceuli cxovreba<br />
da xatebisgan pirwmindad ganZarcvuli<br />
saydari _ maTi tansacmeli aRarsad<br />
Canda.<br />
mTeli riye SeZra moxucTa yofam.<br />
viRac Saosani dedakaci gamoeyo SekrebilT,<br />
Tavidan TavSali Camoicila da<br />
daros moaxvia. Cia moxuci erTianad<br />
gaexva uflisgan boZebul safarvelSi.<br />
TiTqos es iyo misi xsna sircxvilisa<br />
da ubedurebisagan. daTasac gamouCnda<br />
,,patroni”, moCiTuli zewari wamoaxures<br />
Tavsa da mxrebze. ulvaSa policielma<br />
xeli Cahkida gabavSvebul,<br />
gzaabneul moqalaqeebs da avlabris aRmarTs<br />
auyva.<br />
Tamro mTeli Rame ijda sicxisa da<br />
sircxvilisagan dauZlurebuli daTas<br />
sawolTan. Ddilis pirs moxucma Tvali<br />
16
gaaxila, iqve miwolil daros gadaxeda<br />
da alalbedad CaiCurCula:<br />
_ gazafxuli mosula. . . Cveni SoSiebic.<br />
. . _ da gaTavda.<br />
daros arc gaugia, rogor miatova<br />
qmarma eulad am dabeCavebul samyaro-<br />
Si, xuTi dRis Semdeg isic gaudga qmris<br />
gakvalul gzas.<br />
_ eh, ra qali iyo! erT qalad misi<br />
surosaviT moqneuli nawnavi Rirda!<br />
_ Cailaparaka ucnobma moxucma, roca<br />
daros ukanasknel gzaze miacilebdnen<br />
da saCvenebeli TiTiT daiSro cremli.<br />
_ Tvali daudges am cxovrebasa,<br />
Torem sam-sami vaJkacis patronebs Cveni<br />
sapatrono ra WirdaT?! _ xmamaRla<br />
mosTqvamda Tamro.<br />
_ arian kia cocxlebi? vin icis, sad<br />
daikargnen? an sad Cayares Zvlebi im<br />
ubedurebma... _ mxars ubamda Tamros<br />
sxva mezoblis qalic.<br />
axalgazrda mamakaci ki _ xesTan<br />
rom idga da uCumrad akvirdeboda yvelas<br />
da yvelafers _ oriod winadadebiT<br />
Seexmiana SekrebilT:<br />
_ sul mikvirs, angelozebad marto<br />
bavSvebs rad gamosaxaven? ... gabavSvebulma<br />
angelozebma ra daaSaves?!<br />
17
ori abo<br />
jamilas mama meTevze iyo. Mmtkvarze<br />
cisfer bades gaSlida da vercxlisfer<br />
Tevzebs iWerda. . . oqros Tevzi erTxelac<br />
ar dauWeria, rom jamilas deda<br />
zecidan Camoeyvana da gogonasTvis<br />
cremli SeeSro. netav uaresi ar momxdariyo<br />
da gazafxulis wyaldidobas<br />
mamis sicocxlec Tan ar gaeyolebina.<br />
Aaxla Tormeti wlis Zmam aikeca farTxuna<br />
Sarvlis totebi da lukmapuris sa-<br />
Sovnelad aWrilsa da amRvreul wyalSi<br />
Cadga.<br />
jamila saaTobiT ijda xarfuxis patara<br />
qulbaqSi, saidanac mtkvaric ki ar<br />
Canda da abos eloda. Mmezoblis gogo,<br />
sul patra sonac mis fexebTan daskupdeboda<br />
da gauTaveblad etiktikeboda.<br />
roca sonas deda eklesiaSi wirvaze<br />
midioda, mxolod maSin scildebodnen<br />
megobrebi erTmaneTs. Ddeda wiTel merdins<br />
moaxvevda pawias, xels Cahkidebda<br />
da didi xniT Tan gaiyolebda. sonas<br />
lodinsac SeeCvia jamila. Mmisi cxovreba<br />
erT gauTavebel molodinad iqca.<br />
icoda, eklesiidan mosulebi aucileblad<br />
erT Wiqa Tbil rZesa da lavaSze<br />
SeipatiJebdnen.<br />
18
im wels 6 ianvars^ sonas Zma SeeZina,<br />
patara, wiwilasaviT RunRula da fafuki.<br />
jamilam mTeli quCa moirbina da<br />
yvelas Seatyobina axali ambavi:<br />
_ sonas abo daibada-a-a!<br />
_ abo?! ratomac ara, iyos abo! _<br />
Cailaparaka sonas yovelTvis warb-<br />
Sekrulma mamam da warbic gaxsna.M_ es<br />
xom Cveni qalqis mfarveli wmindanis<br />
saxelia!<br />
is dRe iyo da... axalSobils ,,sonas<br />
abo” Seerqva. Aaxla jamilasac hyavda abo<br />
da sonasac, jamilasac ori abo uyvarda<br />
da sonasac...<br />
gogonebi TviTonac debiviT hgavdnen<br />
erTmaneTs _ orive Savtuxa iyo,<br />
orives Tvalidan mTvariani Ramis bindi<br />
Wiatebda, mocimcime bindi... mxolod<br />
sona ufro momcro tanis iyo, daleuli,<br />
nazi da mimqrali... jamila ki _ janiani,<br />
Zvalmsxvili. oblobas meti Zal-Rone<br />
mieca misTvis. xom gagigoniaT, wyalwaRebuli<br />
xavss eWidebao... isic moeWida<br />
da gaZlierda.<br />
roca sonam marto daiwyo sirbili<br />
anCisxatis mRvdelTan, jamilac Tan mihyveboda<br />
da xan eklesiis karTan, xan ki<br />
qvis patara senakTan eloda megobars.<br />
sonam werac iswavla da kiTxvac, jamilasac<br />
ukiTxavda leqsebsa da igavebs,<br />
bevr sxva ramesac uambobda. is ki gauge-<br />
19
ad Cahyurebda kauWebs, gafrenil<br />
peplebsa da gulaRma fexebasavsavebul<br />
xoWoebs. gogonas guliT undoda Tvi-<br />
Tonac waekiTxa megobris wignebi, magram<br />
abos SiSiT mama ioanesTan Sesvlas<br />
ver bedavda. isev axalgazrda mRvdelma<br />
gadadga pirveli nabiji, miefera, miesiyvarula<br />
da SoSiasaviT pirdafCenili<br />
asoc dauxata qviSaze. es aso ki ara, gaoceba<br />
iyo, sxiviviT zecisken mimarTuli,<br />
yvelafris sawyisi da megobris guliviT<br />
gaxsnili.<br />
borCalodan stumrad Camosulma<br />
biZam jamilas qarTuli rom moismina,<br />
sicil-siciliT tvirTiviT ahkida metsaxeli<br />
_ gurji jamila. mTelma xarfuxma<br />
gaigo, rom jamila sonasTan er-<br />
Tad qarTul wera-kiTxvas swavlobda,<br />
,,mrwamsic” gaizepira da ,,vefxistyaosnis”<br />
strofebic... hoda, win raRa<br />
daudgeboda mis metsaxels?!<br />
eg aris... abo eWviT uyurebda yvelafer<br />
amas. erTi-orjer dasWyivla<br />
kidec, aRar daginaxo mRvdelTan misulio.<br />
jamila ki _ aba, ris ,,gurji” iqneboda,<br />
ZmisTvis yuri rom eTxovebina. E<br />
meore zamTris damdegs sonas abo<br />
avad Seiqna. jer batonebi egonaT, magram<br />
cxeleba didxans rom gagrZelda, SeSindnen.<br />
sonas deda dRe da Rame pataras sa-<br />
20
wolTan ijda da cremls iwmendda... nelnela<br />
ileoda biWi, aRarc Wamda, aRarc<br />
svamda.... marTa ,,aqimic” moiyvanes. Mman<br />
jer gamouloca, mere asva da asva raRac<br />
balaxebi, mkiTxavic moayvanina sonas,<br />
magram verafriT ver moixeda pataram.<br />
Bbolos ikiTxa:<br />
_ monaTlulia, gana?! .<br />
_ ver movaswariT! _ Tavi gadaiqnia<br />
sonas dedam.<br />
_ monaTleT, monaTleT! mounaTlavi<br />
ar miibaros ufalma! .. _ erTi daiZaxa<br />
,,aqimma” da saxlis karic miixura.<br />
sona da jamila erTxmad azluqundnen,<br />
mere zluquni qviTinSi gadaizarda,<br />
qviTini _ moTqmaSi... sonas mama jer<br />
gaxevebuli idga, mere mis sarkedqceul<br />
Tvalebs azri mieca da mTeli xmiT daiRriala:<br />
_ ssu! Tqveni xma ar gavigono!<br />
SeSinebuli gogonebi erTmaneTs<br />
Caekvrnen da gaqvavdnen.<br />
_ movnaTloT! _ mtkiced daamata<br />
kacma, _ mainc am mamaZaRlma daarqva<br />
saxeli da monaTlos kidec!<br />
_ ras ambob, kaco?! _ Seesityva<br />
deda, _ jamila xom TviTonac ar ari<br />
monaTluli!..<br />
_ egec movnaTloT! _ daiZaxa da<br />
gareT gavarda, Tan kari ise moijaxu-<br />
21
na, TiTqos miwisZvram Searyia mTeli<br />
qalaqi.<br />
dro gaCerda. Ggogonebi mdored, sim-<br />
Reris darad kvnesodnen da cremlebic<br />
ufro iSviaTad wveTavda maTi mocimcime<br />
Tvalebidan. . . haeric Sededda,<br />
grZnoba gaiyina da gaCerda, TiTqos<br />
sizmarSi xdeboda yovelive.<br />
uceb kari gaiRo, mama da ioane<br />
mRvdeli Semovidnen. . . gogonebi<br />
miesivnen maswavlebels da kalTaze<br />
mieglisnen.<br />
_ jamila, xom ar geSinia?!. Aaba,<br />
Semomxede! _ jamilam bindisferi<br />
Tvalebis siRrmidan siTbo Seafrqvia<br />
ioanes. _ miTxari, Cemo kargo, ginda,<br />
mognaTlo?<br />
gogonam jer sonas gadaxeda, mere _<br />
warbSekrul mamamiss. sxeulSi sicivem<br />
dauara, SiSma ki ara, sikvdilismagvarma<br />
sicivem.<br />
_ me minda. . . sonas abo. . . ar mokvdes!<br />
_ Zlivs Camomarcvla jamilam da igrZno,<br />
rom yvelafrisTvis mzad iyo,<br />
OoRond patara abos ecocxla, oRond<br />
Tavisi abosTvis guli ar etkina. . . magram<br />
orive rogor moxerxdeboda, ar<br />
icoda.<br />
momakvdavi bavSvis sawolTan monaTla<br />
mama ioanem jamila, naTliac TviTon<br />
iyo da mis momavalze pasuxismgebelic.<br />
22
Kkargad icoda, Tavisi Tanatomelebisgan<br />
gariyva emuqreboda gogonas.<br />
jamila ki Sublze xels usvamda naTluls<br />
da xmamaRla imeorebda axalgazrda<br />
mRvdlis naTqvam ,,mamao Cvenos. . . “<br />
gvian Ramemde eloda ioane jamilas<br />
ojaxis ,,ufross”. Ggogonas gauxdelad<br />
mieZina taxtze. is ki ar inZreoda, Sehyurebda<br />
mbJutav sanTels da vin icis,<br />
ras fiqrobda. …<br />
dabrunebul abos ar esiamovna<br />
mRvdlis danaxva da roca moismina, rac<br />
moxda, simwris cremli Camougorda<br />
Tvalze. ioane pirobas sTxovda, rom<br />
jamilas sikeTisTvis ar dasjida, rom<br />
sikeTe yvela rwmenis qvakuTxedia, mas<br />
ki arafris gageba ar undoda, arc xmis<br />
amoReba surda, arc tirili, arc Cxubi,<br />
sikvdili undoda mxolod.<br />
dilis pirs abom da gaaRviZa, kuTxeSi<br />
migdebul matylis sapent Sindis<br />
wkeplas moavlo xeli da azrmiucemlad<br />
mouqnia da mouqnia gogonas. jamilas<br />
xma ar amouRia. damnaSave iyo Zmis,<br />
mSoblebis xsovnisa da naTesavebis winaSe<br />
da aba, rogor daiyvirebda. saocari<br />
is iyo, abo TviTon rom tiroda,<br />
WuWyiani dakoJrili TiTebiT iwmendda<br />
cremlebs da xelidan xelSi inacvlebda<br />
wkeplas. Savi cremlebi im wkeplasaviT<br />
Txel, gamxdar yelze ewureboda da kans<br />
23
uwvavda, imaze metadac ki uwvavda, vidre<br />
wkepla _ jamilas sxeuls.<br />
TiTqmis ugrZnoblad daagdo da,<br />
mdinarisken Cauyva biliks, meCeTsac<br />
Cauara, saidanac mola xmamaRla uxmobda<br />
mlocvelebs, sionis taZarsac da<br />
mtkvris piras Camojda. meTevzeebi arsad<br />
Candnen, vin Cavidoda aseT dRes Umtkvarze,<br />
RamiT xom wyalkurTxeva unda<br />
ezeimaT gurjebs.<br />
roca modRevda, sonam kargi ambavi<br />
moutana jamilas _ mis sikeTes da Tavdadebas<br />
saswauli moexdina, namdvili<br />
saswauli, patara abos Tvalic gauxelia<br />
da ZuZusac watanebia. Tavis dafuTqul,<br />
dasisxlul sxeuls arafrad agdebda<br />
jamila, mxolod fexze vera da ver dgeboda.<br />
dilis wirvis Semdeg ioanemac<br />
moakiTxa naTluls, Wrilobebze malamo<br />
wascxo da gulmxurvaled daloca.<br />
abos arc dRisiT da arc Rame<br />
ar gauxedavs Sinisken. raRac ucnaur<br />
tkivils grZnobda mkerdSi, iseT<br />
tkivils, arasodes rom ar ugrZvnia.<br />
mTeli dRe da ARame mTvareuliviT daexeteboda<br />
qalaqis quCebSi. mTeli Rame<br />
rekdnen qristes taZarTa zarebi, mTeli<br />
Rame ismoda qarTuli galoba. . . mxolod<br />
bindis gasayarze, roca taZrebSi msaxureba<br />
dasrulda, meTevzeebi da sxva<br />
24
gabeduli qarTvelebic mdinarisken daiZrnen.<br />
Aam dros mtkvarSi margalitebs<br />
eZebda mTeli qalaqi. Aabom, TviTonac ar<br />
icoda, ratom _ gaSala bade da roca<br />
misi xeli mdinaris svel da civad mdumare<br />
wiaRSi Caeflo, wylidanve uCveulo<br />
naTebam mosWra Tvali. Mmere xeli<br />
nel-nela amoswia, muSti gaSala da xelisgulze<br />
misi cerisodena TeTri margaliti<br />
akiafda.<br />
_ ratom, risTvis, ufalo?!. _<br />
qarTulad SesZaxa biWma da sixarulis<br />
nacvlad SigniT ufro etkina raRac.<br />
im dilas sxvas aravis unaxavs margaliti.<br />
jamilas kari Ria hqonda, mTeli Rame<br />
eloda Zmas, sanTlis Suqze patara TiTs<br />
ayolebda aelvarebul striqonebs da<br />
xmamaRla kiTxulobda:<br />
,,hrqva mas msajulman man:<br />
_ ra¡ egodeni sitkboeba¡ gaqvs<br />
qristes senisgan, romliTa sikvdidca<br />
ara gewyalis Tavi Seni?<br />
hrqva mas wmindaman habo:<br />
_ ukeTu gnebavs cnobad sitkboeba¡<br />
misi, Senca grwmenin qriste da naTeli-<br />
Re mis mimarT da maSinRa iqmne cnobad<br />
sitkboebasa misisa. “<br />
abo saxlis zRurblTan idga da dis<br />
RuRuna xmaze guls baga-bugi gahqonda.<br />
25
Rvinis aRmarTi<br />
B<br />
bevri aRmarTia amqveynad, ufro<br />
meti ki _ daRmarTi! _ xSirad sicocxle<br />
jer aRmarTs Semdgari ar aris,<br />
rom uceb Tavqve Caedineba. gola ki sul<br />
aRmarTs miuyveboda, bedisweras Tan miaCoCialebda.<br />
. .<br />
beds erTxelac ar gadauswria misTvis,<br />
rom Tavis yaidaze daexvia Tavbru<br />
da survilis eSmaki SeeCina. survili mxolod<br />
erTi hqonda _ hqonoda is, rac<br />
yvelafers ausrulebda. _ ubedurebac<br />
swored is iyo, rom mxolod erTi survili<br />
asuldgmulebda.H<br />
dilauTenia wamodgeboda, Caicvamda<br />
Tu ara, fardas uCumrad gadaswevda<br />
da meore sarTulidan jer ezos dazveravda,<br />
mere veris ubans gaayolebda<br />
Tvals, sadamdisac mzera gaswvdeboda.<br />
saxlidan gamoZvreboda, sauzmesac ar<br />
gaekareboda, col-Svilis gaRviZebaze<br />
xom laparakic zedmeti iyo. ukanmouxedavad<br />
gahquslavda, gegonebodaT viRac<br />
misdevso. Tuki vinme gadaeyreboda da<br />
misalmebis niSnad quds mouxdida, an<br />
,,golas gaumarjoso” _ etyoda, erTs<br />
gulianad SeukurTxebda, ufro sworad,<br />
tuCebs aacmacunebda, magram salamze<br />
26
ar upasuxebda da nabijs ufro auCqarebda.<br />
roca daxlidarma, obolma somxis<br />
biWma _ avetiqam _ hkiTxa, Zia gola,<br />
dilis salami ratom ar icio, upasuxa:<br />
_ kaci sanam monageb fuls ar dai-<br />
Wers xelSi, salami ar unda Tqvas,<br />
daiTarseba! . .<br />
erTxel isic hkiTxa avetiqam:<br />
_ Zia gola, Rvinis aRmarTi rad<br />
daarqvi am quCas, ratom daRmarT ar<br />
uZaxeb?<br />
_ e-e! Wkuis kolofo! daRmarTi<br />
SenTvin ari! _ havlabridan modixar da<br />
imitom!E CemTvin ki aRmarTia! sanam veridan<br />
aqamde moval, mTeli qalaqi unda<br />
gadmovsero, xidic gadmovWra da mtirala<br />
mTasTan pirze wyalic unda visxuro.<br />
e-e-e! Sen ra ici?!.<br />
marTlac da, ra icoda obolma avetiqam,<br />
rom Rvinis aRmarTs saxeli golam<br />
ki ara, xalxma daarqva.<br />
am aRmarTze rac ki sardafebi iyo,<br />
golas ekuTvnoda. Yyvelam icoda, rom is<br />
sardafebs arasodes ar ketavda, dRisiT<br />
da RamiT Ria hqonda. qalaqSi xumrobdnen<br />
kidec, golam Rvinis zRvas miagno,<br />
xapavs da xapavs iqidan Rvinoso.<br />
saocari mainc is iyo, rom gola sasmels<br />
ar ekareboda. roca Rvinis myid-<br />
27
veli yanws daaZalebda, mowamluli xom<br />
ar aris, erTi gagvisinjeo, upasuxebda:<br />
_ ara, ara! Mme Cems fuls stomaqSi<br />
rogor Cavisxam?!. eg meored aRar mi-<br />
TxraT! _ da gamowvdil yanws xels<br />
auqnevda. _ ager, nikala zis, mRebavi,<br />
Cemi wili imas daalevineT, alalia! rames<br />
mainc miReb-moRebavs! sul magis<br />
naxelavia, rasac aq xedavT. Ddalocvili<br />
xeli da guli aq.<br />
golas yvelaze metad boqauli ejavreboda.<br />
jer erTi, rogorc TviTon ambobda,<br />
gadasaxads aswkapnida xolme da<br />
meore _ saxalxod gamoacxadebda:<br />
_ sirajs _ golas aTi Tumani aq<br />
xazinis vali!A<br />
vali golas aravisi ara hqonda, gadasaxadsac<br />
zustad CauTvlida xolme,<br />
magram saxel ,,sirajs” ver itanda.<br />
_ me ra siraji var?!. siraji age<br />
avetiqaa, arCilaa, avgarozaa... me mepatrone<br />
var Rvinis aRmarTisa! _ ityoda<br />
xolme mal-male.<br />
hoda amxela qonebas patronoba ar<br />
undoda?!. . gana marTla Rvinis zRva<br />
hqonda napovni golas?! . Tan aravisi<br />
moxmarebac ar uyvarda. erTxel Zmis<br />
Svilma miakiTxa. maRali, qera da cisferTvaleba<br />
axalgazrda iyo, madlad<br />
dasanaxi. golam biWi rom dainaxa,<br />
28
ise SeSinda, TiTqos mis Tvalwin axla<br />
gaakres qriste jvarzeo.<br />
_ ra iyo? ra moxda?!. _ Zlivs amoRerRa.<br />
_ ra dagemarTa, Zia gola, sanaxavad<br />
movedi! Mmamam gamomgzavna... _ saTqmeli<br />
pirze Seeyina biWs, radgan golas<br />
Tvalebidan kaklisodena cremlebma iwvima.<br />
_ ra vqna, kaco, ra vqna! _ SesZaxa<br />
Rvinis aRmarTis ,,mepatronem”, Tan<br />
kubokruli baRdadi ise daaxeTqa miwaze,<br />
aqaoda brolis sirCaa da sadacaa<br />
daimsxvrevao. _ yvelas giWirT, yvelas...<br />
yvelas rom mogceT, me raRa damrCeba?!<br />
.<br />
_ nu geSinia, adamiano, saTxovnelad<br />
ar movsulvar! Mmamam gamomgzavna, naxe<br />
is kaci, ras Svreba?! iqneb daxmareba<br />
sWirdebao?!.<br />
_ Sen wadi, Sen Triats mixede! ra<br />
damxmare xar?!. Seni TamaSa da tancaoba<br />
gadmogiyris puris fulsa, Senma mzem! . .<br />
_ qvafenilze dagdebul baRdads daswvda<br />
da namian Tvalebze jibrianad gadaisva.<br />
Hho, amxela qonebas patronoba ar<br />
undoda-meTqi?!. kviraSi orjer gzas<br />
daadgeboda gola. xan kaxeTs miWrialebda<br />
misi uremi, xan _ qarTls. Tu kaxeTs<br />
29
wavidoda, imave Rames brundeboda manavidan.<br />
Aai, xidisTavSi ki _ RamiT dar-<br />
Cena uxdeboda. Aar uyvarda tfiliss gareT<br />
Ramis Teva golas, magram sxva ra gza<br />
hqonda, qalaqs Rvinoc undoda, arayic<br />
da zogi sxva ramac... xidisTavel kolas<br />
Svili imitom mounaTla, Ramis gasaTevi<br />
hqonoda. Tan xandaxan wvriladac<br />
moufxvnida wvrilSvils. isic sixaruliT<br />
aRar iyo... iSviaTad, magram mainc...<br />
xidisTaveli kola TviTon Camoutanda<br />
xolme tikebiTa da kasrebiT Rvinos.<br />
Aarc es epitnaveboda golas, radgan urmis<br />
fulic mas unda gadaexada.<br />
im dResac kolam Camoutana Rvino.<br />
biWebi daesivnen, kasrebis gadmotvirTvas<br />
daeSurnen. arCilas sami tiki erTad<br />
moekida, mardi da janiani axalgazrda<br />
iyo. erT-erT tiks Tasma gauwyda da<br />
dedamiwas ise daaskda, TiTqos arsena<br />
jorjiaSvilma aqve axlos aafeTqao<br />
yumbara. sisxliviT blanti siTxe qvafenilze<br />
arakrakda. damfrTxalma kameCebma<br />
Tavi veRar Seikaves da gadaqandnen.<br />
Aavetiqa win gadaudga urems. uTuod ifiqra,<br />
SevaCerebo, magram nuras ukacravad!<br />
saqonelma fexi ver moikida wiTlad<br />
aRadRadebul qvafenilze da sabralo<br />
obolic Tan miiyola.<br />
G golac mihyva kameCebs, uqudo, Tmaa-<br />
30
fofrili, axaluxis kalTebakapiwebuli...<br />
aTiode nabijze wamoewia urems,<br />
kofoze cali fexiT Sexta da sabelebi<br />
magrad moqaCa... ise moqaCa, rom igrZno,<br />
rogor daefliTa sxeulSi sisxlZarRvebi.<br />
Cavakebamde SeaCera kameCebi, Semdeg<br />
isev gadmoevlo urems da daRmarTze<br />
gaqanda.<br />
vakeze TavgaCexili usulo avetiqa<br />
gaSxlarTuliyo.<br />
_ vaime, Svilo! _ erTi amoigmina<br />
golam da azrmiucemlad gaxeda SemaRlebaze<br />
mdgar gayinul xalxs. Mmere<br />
TiTqos goni daubrunda, mtirala mTas<br />
aayola mzera. . . darejanis koSkis aivanze<br />
lamazmanebi molibro bindbundSi<br />
irxeodnen. erTi Tavmandiliani gogona<br />
ki gambiT kioda da patara muStebs usasoobisagan<br />
moajirs urtyamda.<br />
gola kvlav auyva aRmarTs... ara, ki<br />
ar auyva, qoSiniT airbina. sadRac Sua<br />
gzaze gaxirul urems daeZgera, jer<br />
erT kasrs hkra xeli, mere _ meores, mesames<br />
da..._ ras Svebi, Zia gola?! _ gadmouxta<br />
avgaroza.<br />
_ wadi iqiT, gamecale, SeE mamaZaRlo!<br />
_ gahyviroda siraji.H<br />
RviniT aWrelda aRmarTi _ qarvisfer-oqrosferi<br />
Sav-wiTelSi aimRvra<br />
da airia, qvafenilze daRvrili sisxli<br />
31
Carecxa da SeiTvisa, rogorc sakuTari<br />
suli da sxeuli. Aarc ra iyo gasakviri,<br />
Rvinoc xom sisxlia uflisa da dedamiwis,<br />
misi erTarsi da siwminde... axla<br />
Rvinis mdinare dedamdinarisken miedineboda.<br />
. . rakrakiT gubdeboda vakeze<br />
da isev miedineboda. wyalSi Caiyara amdeni<br />
kacis naSrom_najafi, TviTon golas<br />
Sromaca da fulic...<br />
im dRis Semdeg Rvinis aRmarTze<br />
gola aRaravis unaxavs. Aambobdnen, loginad<br />
Cavarda da Zlivs luRluRebso.<br />
imasac ambobdnen, kvici gvarze xtiso<br />
da axla golas ori qali da erTi vaJi<br />
patronobda sardafebs.<br />
gola ki dailia, rogorc Rvino am<br />
koxta aRmarTze, rogorc sanTeli oboli<br />
avetiqas saflavze.<br />
32
Qyomarbazebi<br />
qaSueTis zarebis xma bindbunds<br />
mzis sxiviviT kveTda. Aaleqsi swored<br />
amiT mixvda, rom ukve gaTenebuliyo...<br />
TvalebSic jer kidev bindi Caswoloda<br />
da Zilisken miaqanebda. Mmere gonebaSi<br />
danis piriviT SeiWra fiqri... guSindeliG<br />
Rame dawvrilebiT gaaxsenda.P<br />
_ mainc ra iyo, eee... _ uazrod<br />
CaekiTxa sakuTar Tavs. _am xelebis<br />
Wirime! _ sami TiTi tuCTan miitana da<br />
ise akoca, TiTqos esesaa xats unda Seexoso.<br />
_ me rom eqvsianebi ar damesva,<br />
axla oci Tumani meqneboda wagebuli!<br />
is suleli xom mTlad amoibugeboda!<br />
_ lados Tvrameti wlis biWi moagonda<br />
aleqsis. _ aTi Tumanic sad viSovo! bi-<br />
Zia garsom Tu masesxa, xomQ kargi, Tu ara<br />
da or kviras momiwevs kurtnis Treva!<br />
mere isev ruli mieZala da gauTibav<br />
velze gzaabneulad atara. cota xan-<br />
Si gaurkveveli, magram mainc nacnobi<br />
kilo Caesma:<br />
_xojevanqSi maturebi rom ari,<br />
wamo, biWo, gavagoroT yomari!. roca<br />
daukvirda, lados lapus* xma Seicno.<br />
biWi (osurad)<br />
33
_ giJia es oxeri, _ kvlav Tavis<br />
Tavs gamoelaparaka aleqsi, _ isev<br />
TamaSi unda... magis valsac me xo ar gadavixdi?!<br />
N<br />
nel-nela wamoizlazna, ganier SarvalSi<br />
Zlivs CaCurTa fexi da aivnidan<br />
gaxeda aguriT amoyvanili onkanis kideze<br />
mjdar lapus. (misi namdvili saxeli<br />
aravis axsovda, arc aravis sWirdeboda,<br />
lados lapu iyo da morCa.) mere<br />
iseve zlazvniT Caiara meore sarTulis<br />
kibe da ezoSi gaCnda. Llapusken arckiG<br />
gauxedavs, gumaniT igrZno, rom ukan<br />
mihyveboda. Ggarsevanis saxls rom<br />
miuaxlovda, kars magrad dascxo muSti.<br />
Kkaris RriWoSi jer sveli xeli gamoCnda,<br />
mere sarekelasaviT gogo aisveta,<br />
xelebi winsafarze SeimSrala da sanam<br />
pirs gaaRebda, aleqsim Sehyvira:<br />
_ garso Zia sad aris?<br />
garsevanma moaxle gogos odnav<br />
ubiZga da lurji atlasis xalaTma<br />
gamoanaTa Cabnelebul sadarbazoSi.<br />
_ gamarjoba, bedovlaT! _ miesalma<br />
aleqsis, _ ra ginda?<br />
_ garso Zia, erTi saxlSi SamamiSvi!<br />
saqme maq SenTana!<br />
garsevanma cali xeli gaSala da<br />
ganze gadga, aqaoda _ mobrZandio.<br />
_ Zia garso, modi, movrigdeT! Sen<br />
34
exla aTi Tumani mameci da Cemi wili<br />
SenTvin damiTmia!<br />
_ ra, kide waage?! rogo gaafuqsavate<br />
mamiSenis qoneba?! Aafsus! _ dananebiT<br />
gadaiqnia Tavi atlasis xala-<br />
Tianma. _ mogcemdi, magram. . . saiqios ra<br />
piriT Savxvde mamiSensa?. . eee! _ xeli<br />
Caiqnia da meore oTaxSi gauCinarda.<br />
_ Zia garso, Sen mameci da mamiCems<br />
me gavcem pasuxsa! _ daadevna Tavisi sityva<br />
aleqsim.<br />
wowola qudiTa da stekiT dabrunda<br />
garsevani, aleqsis qurTukis saxelos<br />
xeli waavlo da kancelariisken daeSva.<br />
didi nabijiT midioda, TiTqos sadRac<br />
eCqarebao. eCqareboda kidec. sul muqTad<br />
igdebda xelSi sadaxlos da misi<br />
erTaderTi mepatrone xdeboda. Sedga<br />
arza da aTi Tumanic xelSi CauTvala<br />
gardacvlili meinaxis biWs, Zveli vali<br />
_ eqvsi Tumanic AgauqviTa.… eg iyo da eg!<br />
mamis danatovaridan _ kai xnis saxlis<br />
meore sarTulze ori oTaxiRa SerCaT<br />
ubedur dReze gaCenil aleqsisa da mis<br />
dedas.<br />
mTeli dRe landiviT dasdevda<br />
lados lapu aleqsis, mTeli dRe RiRinebda<br />
nacnob kiloze:<br />
_ xojevanqSi maturebi rom ari,<br />
wamo, biWo, gavagoroT yomari! . .<br />
35
saRamoxans xojevanqis Sesasvlel-<br />
Tan Seikribnen biWebi: aleqsi, lados<br />
lapu, sedraka da SaiTana. aleqsim sedrakas<br />
aTi Tumani SeaCeCa da ganze<br />
gadga.<br />
_ ha, aleqsi, ar gavagoroT?!<br />
_ amas unda TamaSi! me waval! _<br />
TiTqos TavisTvis Cailaparaka aleqsim.<br />
_ magan jer wagebuli maitanos... _<br />
yvelas gaawyvetina laparaki SaiTanam.<br />
_ maitans! _ Mmtkiced uTxra<br />
aleqsim. icoda, rom Tu dRes isev<br />
waagebda lados lapu, mTeli misi Oojaxi<br />
samaTxovrod unda gasuliyo... magram<br />
Tu ar iTamaSebda, verc moigebda da<br />
valsac ver gadaixdida.<br />
_ raze viTamaSo, ra aq, ro?! _<br />
CaekiTxa SaiTana.<br />
_ sityvaze unda mendo! _ Tavi gamoido<br />
lapum.<br />
_ Sena?! _ gadaixarxara sedrakam.<br />
_ me? me xom mendobiT? _ cali fexi<br />
win wadga aleqsim.<br />
_ Sen gadauxdi valsa? _ kiTxvaze<br />
kiTxviT upasuxa SaiTanam.<br />
_ e_e, sityva maTqmevineT! Tu lapu<br />
moigebs, vals aRar moTxovT, Tu waago,<br />
valic waarTviT da rac gindaT, gauyideT!<br />
_ ara, egre ar gamova! me Cemsas vi-<br />
36
tyvi, Zmao! osis gogo ar damiprobams!<br />
Tu lapum waago, sakuTari fexiT mamiyvans<br />
zinas. _ Camomarcvla SaiTanam da<br />
xelSi kamaTlebi SeaTamaSa.<br />
lapus almurma ahkra, zina xom sul<br />
TxuTmeti wlisa iyo. aleqsim SaiTanasken<br />
gaiwia, orive xeli sayeloSi waavlo<br />
da xmamaRla dasWyivla:<br />
_ vah, Seni... _ da sazareli sityvebi<br />
moayola.<br />
_ kargi, Tanaxma var..._ am yvirilSi<br />
mexis gavardnasaviT gaisma lados lapus<br />
miknavebuli xma.<br />
_ oRond koWebi aleqsim yaros. _<br />
me ara var Tanaxma! _ kbilebis RrWialiT<br />
miaZaxa aleqsim.<br />
_ va, Sen ra gawuxebs, Zmao! im gogos<br />
zelterckis ki ara, sirofians mivarTmev!<br />
.. _ CaixiTxiTa boRmianad SaiTanam.<br />
aleqsim Tavi Sors daiWira. “ ai, Zmac<br />
aseTi unda! am mamaZaRlis Svela aRar<br />
iqneba.” _ gaifiqra, Tan zinas koWebamde<br />
CamoSlili nawnavebi da Sindisfrad<br />
alaplapebuli RimiliT gapobili<br />
tuCebi gaaxsenda.<br />
spilenZis Txel yurmomZvral<br />
tolCaSi kamaTlebi awkrialda, akakanda,<br />
aCxrialda da qvis maturis Ziras<br />
wvimis pirveli msxvili wveTebiviT<br />
37
moadina tyapani. aleqsis guli Seekum-<br />
Sa. ori eqvsiani daujda SaiTanas. axla<br />
ginda aegdo kamaTlebi lapus da ginda<br />
ara, amdens mainc ver dasvamda. mainc<br />
scada. isev awkrialda, akakanda, aCxrialda<br />
spilenZis tolCaSi kamaTlebi<br />
da zRarTaniT gaiSala aqeT-iqiT. erT<br />
koWze iaqe ijda, meore ki qvis filidan<br />
asxlta da axalwayril miwaze<br />
gadagorda. am sibneleSi kamaTlis Zebnas<br />
azric ar hqonda. meore dRes SaiTanasTvis<br />
da unda mieyvana uecrad suleliviT<br />
Tu simwriT gaRreWil lapus.<br />
dilas kvlav qaSueTis zarebis xmam<br />
gahkveTa bindbundi. aleqsi kvlav amiT<br />
mixvda, rom ukve gaTenebuliyo... magram<br />
TvalebSi bindi aRar edga... Cagubebuli<br />
blanti haeri guls uxuTavda. mere<br />
guSindeliviT Caesma gaurkveveli, magram<br />
mainc nacnobi kilo:<br />
“xojevanqSi maturebi rom ari,<br />
wamo, biWo, gavagoroT yomari!”<br />
mixvda, rom droTa mijnaze gaixira,<br />
dRevandeli da guSindeli erTmaneTSi<br />
aiWra, aixlarTa, ailinTxa. . .<br />
im diliT aleqsi meore sarTulis<br />
saxuravidan gadmoxta.<br />
mTeli ubani Seiyara. cocxal_<br />
mkvdari biWi Zlivs SeaTries oTaxSi.<br />
TavTiT edga lapu, Tvalebidan crem-<br />
38
lebi Rapa-RupiT Camosdioda. sedraka<br />
dastaqris mosayvanad gaiqca. erTi Tve<br />
sikvdils ebrZoda daCexil-damtvreuli<br />
aleqsi, eqvsi Tve artaSanebs ucvlidnen<br />
fexze, erTi weli gaunZrevlad<br />
miejaWva sawols.<br />
magram mTavari is iyo, rom zina<br />
aRarc SaiTanas gaxsenebia da aRarc _<br />
sedrakas. lapus vali ki _ aleqsis samkurnalod<br />
ubanSi akrefili fulidan<br />
daifara.<br />
39
abe<br />
babes mTeli ubani naTlias eZaxda.<br />
mixeilisa da mis gardi-gardmo Tu mimdebare<br />
patara quCebze ojaxi ar iyo,<br />
erTi naTluli rom ar hyoloda. hoda,<br />
bavSvebi erTmaneTis wamxedurobiT eZaxdnen<br />
naTlias, ufrosebi ki _ bavSvebis<br />
wamxedurobiT.<br />
lamazi qali iyo babe _ tanmaRali,<br />
SavTvalwarba... Savi farCis xabarda<br />
kaba ecva mudam, TeTri gulispiriTa da<br />
UsartyeliT, Zvel qarTvel qalTa yaidaze<br />
Tavdaxuruli dadioda, Zvirfasi<br />
Sublis qinZisTavi ki – TvalTa naTels<br />
ufro usxivosnebda.<br />
babe TevsmetTvlian sasaxleSi iaqesaviT<br />
cxovrobda, aravin ar hyavda momferebeli<br />
da gulSematkivari, magram<br />
daRvremili da Sewuxebuli aravis unaxavs.<br />
mxolod yovel kviras wirvis Semdeg<br />
xojevanqisken aiRebda xolme gezs. mefaitones<br />
sasaflaos karTan daayenebda,<br />
TviTon ki _ awowil naZvebs Soris Savi<br />
gamWvirvale kvamliviT gahqreboda. mezoblis<br />
gios unaxavs erTxel, rogor<br />
mosTqvamda qali viRacis saflavze da<br />
Tan besias axsenebda. roca babe wasula,<br />
gios ori “maturiani” saflavi unaxavs:<br />
40
erTs _ besarioni ewera Turme, meores<br />
_ babale.....”erTi Sexede, TavisTvisac<br />
gaukeTebia saflavi?!” _ gahkvirvebia<br />
mezobels.<br />
roca nanaxi colisTvis uambnia,<br />
gamWriax qals uTqvams:<br />
_ vin hyavs mag sacodavs?!. rame rom<br />
mouvides, yvela magis qonebas daeseva;<br />
damarxvasac ki ar daaclian..... ra gasakviria,<br />
qa, ro TavisTvin gaukeTebia saflavi?!.<br />
.... da morCa, aq dasrulebula laparaki.<br />
ubnis Woriknebic ki eridebodnen<br />
babes Sesaxeb laqlaqs, yvelas raRac<br />
ucnauri ridi hqonda misi. an ki rogor<br />
ar eqnebodaT, roca is yvelas xels<br />
umarTavda, bavSvebs patronobda, Tavis<br />
naTlulebs sakvirao skolaSi swavlis<br />
qiras uxdida, gamorCeulad Wkvianebs<br />
ki _ seminariaSi da ors _ gimnazia-<br />
Sic aswavlida. TveSi erTxel farTod<br />
aRebda Tavisi saxlis kars, naTlulebs<br />
did magidasTan miiwvevda, SaqarlamiT,<br />
TaflSi amovlebuli moxaluli nuSiTa<br />
da gansakuTrebiT am dRisTvis ToneSi<br />
gamomcxvari nazuqebiT umaspinZldeboda.<br />
hoda, bavSvebs ra undodaT meti?!.<br />
_ tkbili sityva, saCuqrebi da maTi<br />
gulebi samudamod dapyrobili hqonda<br />
babes.<br />
41
im SabaT saRamosac ase iyo.... misi<br />
sasaxlis did darbazSi xalxmravali<br />
sufra gaeSala tasikos _ msaxur qals.<br />
bavSvebi mokrZalebiT Seeqceodnen<br />
naTlias miZRvnil nugbars. ra ar iyo<br />
sufraze: qadebi, moxaluli falustaki,<br />
TaflSi amovlebuli nuSi, cximiani<br />
Saqarlamebi, Sokoladis natexebi,<br />
cxel-cxeli rZiani Cai... patarebi Tvalebs<br />
aqeT-iqiT acecebdnen, amdeni<br />
tkbileuloba arasodes enaxaT. Tumca<br />
ratom patarebi?!. maT Soris ramdenime<br />
mowifuli gogo-biWic eria, romelnic<br />
danarCenebs Tvalyurs adevnebdnen,<br />
vinme uwesod rom ar moqceuliyo da<br />
naTlia babe ar gaenawyenebina.<br />
mogvianebiT darbazSi WaRebi<br />
daaqres, mxolod samzareuloSiRa enTo<br />
samiod sanTeli. babe savarZelSi ijda<br />
da cibrutiviT mofusfuse tasikosa da<br />
or axladSeRerebul gogos Tvals ar<br />
aSorebda.<br />
_ geyoT, qalebo, geyoT...... danar-<br />
Cenic xval!... dasxediT, axla da momiyeviT,<br />
ra xdeba qalaqSi?!.<br />
_ ra unda moxdes, naTli.... Seexmiana<br />
tanmorCili CiTis merdinwakruli<br />
cqriala gogona. _ ai, anas aTxoveben....<br />
_ araferic.... _ iuara anam da Tvalebi<br />
ucnaurad moWuta.<br />
42
_ ra iyo, aniko, vin aris is bednieri?!.<br />
_ imas ki.... magram me minda?_ Cai-<br />
CurCula gogom.<br />
_ raTa, gogo?!. _ CaekiTxa babe.<br />
_ ar minda da....<br />
_ magas gogiaanT daTiko moswons.<br />
_ gaCumdi, erTi! _ SehbRvira anam<br />
megobars.<br />
_ eh, Cemi saqmec egre iyo.....<br />
_ mere?..._ Tvalebi SeanaTa axalgazrda<br />
mosamsaxurem.<br />
_ eeh, tasiko.... mere mamaCemma Sav<br />
ilas mimaTxova, Cemi wris kacia, sovdagaria,<br />
kargi SeZleba aqvso... me ra TavSi<br />
vixlidi imis farTleulis maRaziebs,<br />
oqroebsa da asignaciebs; me besia miyvarda.<br />
mere rogor miyvarda!... mamaCemma<br />
mainc Tavisi gaitana. is ubeduri Savi<br />
ila saydarSi naxSiris mTasaviT daekosa<br />
Cems gverdiT da fexi ar moucvlia...<br />
sanam, bolos da bolos, loginSi ar SemaTria.<br />
simwriT sul baliSsa vglejdi,<br />
gana...<br />
_ i-i, baliSi raRa SuaSi iyo?!. _<br />
baliSs gamoeqomaga tasiko.<br />
_ sami weli vicxovreT erT WerqveS,<br />
magram sul besia melandeboda. Tavi ki<br />
gauxmes ilasa, mainc gamxmari aqvs da...<br />
besias mal-male movuxmobdi xolme.<br />
43
isic gamorboda, mere rogor gamorboda!<br />
erTxel qmarmac mogviswro, magram<br />
... ee, xabarda kabac imiTia kargi,<br />
roma mSvenivrad daimaleba kaci. hoda,<br />
meca.... aq davmale besia._ da ori Ti-<br />
TiT kabis kalTa aiwia qalma._ verc<br />
veraferi gaigo im gasaciebelma. igeTi<br />
Zunwi iyo, TavSals ar miyidda _ xolme...<br />
fuli maklia, saoqromWedlo unda<br />
gavxsnao. gaxsna da imave Rames gaqurdes<br />
da... tyviac daaWedes. codo ki iyo<br />
is argasaxarebeli, Zalian axalgazrda<br />
iyo, 32 wlisa.<br />
_ Sen ramdenisa iyavi, naTli?..._<br />
gaawyvetina Txroba anikom.<br />
_ ocdasamisa... hoda, farTleulis<br />
is ori maRaziac besias darCa, is saoqromWedloca<br />
da meca.... ai, maSin viyav<br />
bednieri, Tu viyav! imasTanac sami weli<br />
vicxovre. mere orives saxadi Segveyara,<br />
ai, tifs rom eZaxian....<br />
me davuZveri sensa, is _ vera.... hoda,<br />
isic xojevanqSi davmarxe ilasaviT.<br />
_ damTavrda Cemi cxovreba, me meti<br />
aRar gamixarnia.... _ oxvriT daasrula<br />
naambobi babalem.<br />
_aba, garsevani?!.<br />
_ ho eg mere iyo. isev mamaCemma dai-<br />
Cema, Sens meti aravin myavs, amxela qonebas<br />
gitoveb da marto rogor iqnebio,<br />
44
qals patroni sWirdebao. garsevanic<br />
qvrivi iyo da erTi qali hyavda, Svidi<br />
wlisa. Tan ramdenime faetonic daudioda<br />
Tavis cxenebiTa. misi faetonebi<br />
mTel qveyanas uvlidnen da xalxs emsaxurebodnen.<br />
mere konka rom Semovida,<br />
mazanda daeca, Torem... faetonCikoba<br />
sarfiani saqme iyo. kargi kaci iyo garsevani!<br />
SveliviT mSvidi da mfrTxali<br />
Tvalebi hqonda. erTmaneTs pativs vcemdiT,<br />
magrm siyvaruli... siyvaruli besiasTan<br />
erTad davmarxe. ho, saxlSi ise ar<br />
Semovidoda,_ isev garsevans miubrunda<br />
qali, _ CemTvis an nugbari, an rame<br />
saCuqari ar moetana. yvelaze didxans<br />
masTan vicxovre. Tqven arc gexsomebaT,<br />
iseTi patarebi iyaviT! Tan aq, mamiseul<br />
saxlSi rom davbrundi, ukve mesamed<br />
davqvrivdi. im ubedurs Svili mostaca<br />
viRac soflelma mutrukma. gulma ver<br />
gauZlo, Tan gadahyva Tavis qalTan gan-<br />
Sorebas. axla garsevanis saxlSi cxovroben<br />
da oTxi Svilica hyavT. ai egre!..<br />
_ ara gnaxuloben mainca?! _ kvlav<br />
tasokom gabeda xmis amoReba.<br />
_ neta, raSi mWirdeba imaTi naxva.<br />
iyvnen TavisTvin, me nu Semawuxeben. me<br />
Cemi dro movilie. sul ufro xSirad<br />
meZaxis Cemi besia, babale, modi, uSenod<br />
veRar vZlebo!<br />
45
_ uime, ras ambob naTli! ra dros<br />
egenia, SenisTana lamazi qali exlac ar<br />
dadis qalaqSi!<br />
babalem ise gadaikiskisa, rom Tvalebi<br />
cremlma daunama.<br />
_ raRa dros Cemi silamazea! lamazebi<br />
Tqvena xarT, Cemo margalitebo!<br />
im Rames babales ar sZinebia. am ucnauri<br />
gandobis Semdeg, isev besia wamoimarTa<br />
mis win. ara, ki ar elandeboda,<br />
cocxlad xedavda. xelebs ukocnida<br />
ymawvili besia ukve daRlil-daqancul,<br />
aTas Wirgamovlil qals. babe sadRac<br />
sulSi grZnobda mis sunTqvas, aTr-<br />
Tolebul mklavebs da siyvarulis<br />
gasamxelad gaxsnil bageebs.<br />
im Rames ar eZinaT arc gogonebs:<br />
erTs imitom, rom eSinoda, masac naTlias<br />
bedi ar dahyoloda; meores ki imitom,<br />
rom gaiazra, qonebaSi ara hyria ra<br />
... amaoa yvelaferi da warmavali...<br />
ramdenime dRis Semdeg babe dilau-<br />
Tenia gamovida saxlidan, ufaetonod<br />
gamovida... iseTive amayi da Tavaweuli<br />
midioda, igive Savi xabarda kaba ecva<br />
TeTri gulispiriTa da sartyeliT,<br />
iseTive lamazi iyo da TvalebSi igive<br />
cecxli ukiafebda. cotaTi Seyovnda da<br />
naTlulis ezoSi Sevida. qoxmaxebis si-<br />
Wrelem da siRaribem gaaoca. naTlimama<br />
46
da naTlideda zeze daxvdnen, SeipatiJes<br />
sapatio stumari.<br />
_ me TqvenTan saTxovariT movedi,<br />
es aris Cemi pirveli da ukanaskneli<br />
saTxovari: aniko gogiaanT daTikos<br />
gaataneT! _ Tqva babem da Cixtikopidan<br />
Zvirfasi mobrWyviale qinZisTavi<br />
amoiZro, _ es iyos misi mziTevi! amxela<br />
qoneba arc sxvas eqneba. ai, es ki<br />
_ saqorwino saCuqaria! mTeli sicocxle<br />
ataros gogom da Cemi locva<br />
ar moakldeba. _ TiTis simsxo oqros<br />
jaWvis erTi asxma amoiRo qisidan. es<br />
is jaWvi iyo, oTxad mokecils yelidan<br />
rom ar icilebda ormocs gadacilebuli<br />
mandilosani.<br />
_ sityva momeciT!. _ daamata dae-<br />
WvebiT babem.<br />
_ RvTis winaSe gpirdebi... _ pirjvari<br />
gadaisaxa anikos mamam.<br />
naTlideda da naTlimama ezos karamde<br />
gahyvnen gaurkvevlobisaken mimaval<br />
qalbatons.<br />
im dRes yvela naTluli gogona moinaxula<br />
babem, yvelas ToTo asxma jaWvi<br />
dautova samziTvod, im patarebsac ki<br />
uwilada, romlebsac jer arc esmodaT,<br />
ra iyo bedi da bediswera.<br />
mere gamoiketa, gadairaza babes sasaxle,<br />
aRarc misi faetoni gamoCenila<br />
47
arsad. mxolod eg iyo, saswavlebleb-<br />
Si yovelwliurad iricxeboda qira....<br />
zogi ambobda, ruseTSi wavidao naTlia,<br />
zogi _ monasterSi, zogi _ garsevanis<br />
gogos Causaxldao, zogi ki cinikurad<br />
ityoda xolme: “ dagirCaT Tavi, kide<br />
gaTxovilao”.<br />
vin icis, ras niSnavda es gaurkvevloba...<br />
aTiode wlis Semdeg giom kvlav<br />
Caiara xojevanqis sasaflaoze da im<br />
saflavze, sadac adre babale naxa, dabadebis<br />
TariRis gverdiT gardacvalebis<br />
TariRic SeniSna, aCqarebiT pirjvari<br />
gadaisaxa:<br />
_ dideba Senda, RmerTo! vin iyo es<br />
qali _ moCveneba Tu TviTon sicocxle?!<br />
48
asmuSka<br />
Tvis bolo axlovdeboda. patara demetre<br />
aivnis xis moajirs orive muStiT<br />
dayrdnoboda, zed nikapic Camoedo da<br />
Tvali WiSkrisken eWira. oRond eg iyo,<br />
didi xnis fexze dgomiT wneliviT wvrili<br />
kanWebi stkioda. sadacaa mama gamoCndeba<br />
da uTuod jamagirsac moitanso<br />
_ esRa utrialebda TavSi. xeirianadarcki<br />
icoda, ra iyo es jamagiri, magram<br />
erT asmuSka Sokolads rom iyidda, ama-<br />
Si eWvi ar epareboda. mere ra rom dai-<br />
Rala! roca mama movidoda, yvelaferi<br />
dauamdeboda, mis pawia guls malamod<br />
daedeboda tkbileuliT savse parkuWa,<br />
asmuSkas rom eZaxda xalxi.<br />
mainc ra iyo es asmuSka? _ uTuod<br />
kilogramis mervedi, rusulad ki _<br />
восьмушка, rac 150 gramsac ver aRwevda,<br />
magram metis yidva sad SeeZlo stambis<br />
ubralo muSas.<br />
hoda, idga patara biWi... dedis da-<br />
Zaxilze yursac ar ibertyavda, mxolod<br />
didron Tvalebs moWutavda da Tavs<br />
gaiqnevda. uceb TvalebSi Winkebi aelvardnen,<br />
yvrimlebi gadairbines da sixarulis<br />
Tbili da mewamuli nafexurebi<br />
datoves. mamam ezodanve dauqnia xeli<br />
demetres da Zalian Cumad, TiTqos vi-<br />
49
Racas ufrTxiso, dauZaxa:<br />
_ modi, modi aq!..<br />
biWi adgils moswyda, gauazreblad<br />
Cairbina oTxiod xis safexuri da mamis<br />
gaSlil mklavebSi moeqca.<br />
mere erTad miabijebdnen qvafenilze.<br />
sadRac Sors xalxis gniasi ismoda.<br />
SeZaxilebi TandaTan axlovdeboda.<br />
mama-Svili SeCerda, ukan gaixedes<br />
da... demetres TvalebSi kvlav Winkebi<br />
aTamaSdnen, yvrimlebi gadairbines da<br />
tuCis kuTxeebTan Camosxdnen. iqidan,<br />
saidanac xmauri moismoda, jer erTi<br />
aqlemi gamoCnda, mere _ meore, mesame...<br />
biWi pirvelad xedavda amxela cxovelebs,<br />
Tan ase erTad. demetres Zalian<br />
mounda axla im wiTelSarvliani kacis<br />
adgilze mjdariyo, xalxs zemodan siamayiT<br />
rom dahyurebda. mamas axeda, magram<br />
Tqma ver gabeda. iqneb verc daesva<br />
am keTilTvaleba, Calisferbalnian da<br />
maxinj cxenze.<br />
Tu amas sTxovda mamas, iqneb gabrazebuliyo<br />
kidec da sanatreli asmuSkac<br />
aRar eyida misTvis. gabruebuli idga<br />
biWi da mamikos magrad uWerda xels.<br />
Uuceb mezobeli ezos karidan Tmagawewili<br />
CiTiskabiani Tiniko gamoxta da<br />
xmamaRla daawkriala:<br />
_ aqlem, aqlem, nari glije,<br />
Sen Svilebze gaiglije! . .<br />
50
qaravanma mixeilis quCaze gauxvia.<br />
swored aq idgnen sparselebi, patar-patara<br />
maRaziebSi tkbileuliT<br />
vaWrobdnen da asmuSkebsac aq yiddnen.<br />
aqlemebs fexdafex mihyvebodnen demetre<br />
da mamamisi, mTeli ubnis bavSvebi<br />
Taflze miseuli futkariviT exveodnen<br />
qaravans. Tinikos SeZaxils sxvebic<br />
ahyvnen. uceb erTi aqlemi qaravans<br />
moswyda da gogonasken jer dinjad, Semdeg<br />
aCqarebiT gaemarTa. xalxi SekrTa,<br />
CoCqolma imata, TiTqos yvelas fexi<br />
moekveTa iqneb zogma icoda kidec, rom<br />
es mSvidobiani cxoveli bavSvs ar gadajegavda,<br />
mxolod Seanerwyvebda, Tavidan<br />
fexamde lorwovan garsSi gaxvevda<br />
da amiT SeaSinebda abezar momxvdurs.<br />
da mouxedavad amisa, yvela kedels<br />
aekra, Tinikos Sairs ayolili damfrTxali<br />
patarebi ezoebSi Secvivdnen. is<br />
ki medgrad idga da TvalebgafarToebuli<br />
akvirdeboda aqlemis moZraobas...<br />
uceb mamam demetre miatova, Tinikosken<br />
gaqanda, xelSi aitaca da karapetianebis<br />
Ria sadarbazoSi Sevarda. Eaqlemi Sedga,<br />
Tavi ukmayofilod gaiqn-gamoiqnia, mZimed<br />
ESebrunda da win maval Tvistoms<br />
gverdiT amoudga. demetrem cremlis<br />
gadmogdeba da SeSineba ver moaswro,<br />
ise uceb moxda yvelaferi.<br />
roca gons moego, aqlemebi Sors iy-<br />
51
vnen, misi mamiko ki Tmagawewil, atirebul<br />
Tinikos moarbeninebda.<br />
biZia alis pawia dawkrialebul ma-<br />
RaziaSi vanilis, Taflisa da mixakdariCnis<br />
surneli trialebda. aseTi<br />
gemrieli suni albaT dedamiwis zurgze<br />
arsad ar idga. demetre gafacicebiT<br />
Sehyurebda: Saqar-yinulis veeba natexebs,<br />
wiTeli, oqrosferi da Savi qiSmiSis<br />
momcro gorakebs, TaflSi amovlebuli<br />
nuSiTa da TxiliT datenil, mamikos<br />
xelisgulisodena larnakebs, lomis<br />
maRal fexebze Semdgar nigvzis, nuSis,<br />
miwis Txilis halviT savse moCiTul<br />
mrgval sinebs, Sokoladis sxadasxva<br />
figurebs, kedlebze yvavilTa wnuliviT<br />
Camokonwialebul atmisa da garglis<br />
Ciris tkbil asxmebs... yvelafers Tvali<br />
ver swvdeboda da demetrem arcki<br />
icoda, ra erqva am ucnaur xils, Zia ali<br />
“abezianas kaSas” rom eZaxda, an amas,<br />
palmis xe rom isxamda Turme.<br />
demetres mamam SinauriviT moikiTxa<br />
biZia ali.<br />
_ rao, bovSis gasaxorad moxvid?<br />
_ ho, ali, dReisTvis Sevpirdi, magram<br />
jamagiri ver aviRe....<br />
_ ra... nisiaSi gwer... erTi razi xo<br />
ar aris?<br />
da alim Tavis mozrdil davTar-<br />
Si raRac CainiSna, mere ori asmuSka<br />
52
Sokoladis figurebiT aavso. erTi _<br />
demetres gauwoda, meore_ Tinikos. . .<br />
_ gmadlob, ali! _ xeli CamoaeTva<br />
sparsels petrem _ xvavi da baraqa ar<br />
mogiSalos RmerTma!<br />
_ alah madlob!<br />
gzaze mimavalma demetrem jer<br />
xalaTze koxtad mikerebul jibeSi<br />
Caido asmuSka, mare _ xelSi daiWira,<br />
gulTan miikra... erTi natexic ar mouklia,<br />
saxlSi apirebda Wamas. TviTon ki<br />
ar mouklia, magram... saxlSi mainc carieli<br />
parkiT mivida... quCaSi da ezoSi<br />
ki _ TiTqmis saxlis kibemde _ aqa-iq<br />
eyara Sokoladis dabneuli natexebi.<br />
amjerad biWma Tavi veRar Seikava da<br />
ise aRrialda, rom aRarc mama axsovda,<br />
aRarc gverdiT mdgomi Tiniko...<br />
petre xmamRla icinoda, biWs Tavze<br />
xels usvamda da isev icinoda. am dros<br />
Tinikoc aRrialda, cremlebi msxvili<br />
yurZnis marcvlebiT scvioda da Wu-<br />
Wyian saxeze wminda kvals avlebda. daRlil-daqanculma<br />
petrem fereba-dayvavebaze<br />
xeli aiRo da oTaxSi Sevida.<br />
cota xanSi iqve kibeze Camomsxdari<br />
patara mezoblebi erTi parkidan miirTmevdnen<br />
tkbileuls da “asmuSkac”<br />
nel-nela qreboda.<br />
53
papida pelos zRapari<br />
lamazi laparaki icoda papida pelom.<br />
saxlis kibeze rom Camojdeboda<br />
mTeli dRis naSrom-najafi, jer namian<br />
Tvalebs SeimSralebda mandilis wveriT<br />
da mere tkbilqarTulad moefereboda<br />
Zmiswulis gogonebs:<br />
_ mayvalo, mayvalo! daatkbe da<br />
daSaqre mTeli qveyana! Taflad da SarbaTad<br />
eqec Sen ojaxsa da samSoblos!<br />
_ naTelo, naTelo! gaanaTe da<br />
gaasxivosne Cveni samyaro! TiTon na-<br />
TelSi gevlos da Sen naTels sxvebic mihyolodnen,<br />
Cemo sinaTlev da Tvalis-<br />
Cino!<br />
mezoblebmac ar icodnen, saidan moiyvana<br />
andriam es moxuci, misi gogonebi<br />
papida pelos rom eZaxdnen. an sad ecala<br />
wvrilSvil pelos ZmiswulebTan sasiarulod.<br />
xumroba xom ar iyo, rva Svili<br />
hyavda kalTas gamokerebuli. rvave<br />
daxocvia Turme ubedurs. zogi ras umsxverplia<br />
da zogi _ ras. eulad darCenilisTvis<br />
mxolod andrias upatronia,<br />
saxlSi wamouyvania samadlod. Tumca ra<br />
sWirda dasamadlebeli, mTeli dRe jarasaviT<br />
trialebda, avadmyof rZals uv-<br />
54
lida da bavSvebis gazrdaSi exmareboda.<br />
saRamos ki saxlis kibeze Camojdeboda,<br />
aqeT_iqidan mayvalas da naTelas moisvamda,<br />
xan gulSi ikravda, xan gawewil<br />
Tmas uvarcxnida da tkbili xmiT erTsa<br />
da imaves eubneboda:<br />
_ mayvalo, mayvalo! daatkbe da<br />
daSaqre mTeli Qqveyana! Taflad da SarbaTad<br />
eqec Sen ojaxsa da samSoblos!<br />
_ naTelo, naTelo! gaanaTe da<br />
Ggaasxivosne Cveni samyaro! TiTon na-<br />
TelSi gevlos da Sen naTels sxvebic mihyolodnen,<br />
Cemo sinaTlev da Tvalis-<br />
Cino!<br />
mere mayvala kikinebian Tavs kalTa-<br />
Si Caudebda, ucnaurad amotrialdeboda<br />
da qvemodan zemoT SeanaTebda<br />
Savnislian Tvalebs:<br />
_ papid, papid! mogviyev zRapari!<br />
_ ho, papid, mogviyevi, ra! _ WiafandurasaviT<br />
ahyveboda naTelac...<br />
_ romeli, qa... aba, romeli? _<br />
ikiTxavda pelo da zRvisfer TvalebSi<br />
margaliti gaibrwyinebda.<br />
_ ai, isa, pelo papida, isa... wyaro<br />
ro daibada mTaSi..._ Seepasuxeboda<br />
mayvalaze odnav ufrosi naTela.<br />
_ ho-o-o..._ daiwyebda papida. _<br />
es uxsovar dros moxda, arc am ambis<br />
55
mnaxveli darCenila vinme da arc gamgoni...<br />
_ Sena, papid, Sena?... _ SesZaxebda<br />
mayvala.<br />
OPE_<br />
arc me viyavi maSin... didedis-<br />
gan gamigonia, imas kide _ Tavisi didedisgana.<br />
da ase... maRal mTaSi wyaro<br />
mowanwkarebda Turme. igeTi sufTa iyo<br />
Turme, igeTi, rom kenWebs ki ara, qvi-<br />
Sis namcecebsac ki dainaxavdi. aba, iq<br />
vin avidoda? adamianis xeli abinZurebs<br />
da alagebs kidec am qveyanas. iq ki kaci<br />
ver miswvdeboda. hoda, erTxelac wvima<br />
mosula, didi wvima, kokispiruli, er-<br />
Tianad daZrula Turme mTa da midamo.<br />
modioda da mohqonda Turme xeebi<br />
da lodebi. wyali askdeboda Turme<br />
qarafebs da memre aqeT-iqiT iSleboda...<br />
dautboravs qalaqebi da soflebi,<br />
saxnav-saTesi da venaxebi. miwa or napirad<br />
gaupia da wamosula Turme. hoda,<br />
raki wamosula aqafebuli wyali, SeSinebiaT<br />
adamianebsa da yvavilebs, gza<br />
dauTmiaT SfoTiani nakadisTvina.<br />
ase dascilebian Turme erTmaneTsa<br />
gaRma-gamoRma areebi. zemo kldes<br />
Zalian hyvarebia Turme daRma bari,<br />
moCiTuli da mokazmuli. darCnen Seyvarebulebi<br />
ase gayofilebi. utiria<br />
56
Turme kldes, su cremlebad daRvrila,<br />
magram iqiTa napirs ver gadaswvdenia.<br />
rac cremli hqonia, Turme im mdinareSi<br />
Caqceula da ufro gauriyavs napiri napirisagan.<br />
adamianebi Seyvarebulebis<br />
codviT iwvebodnen, ar icodnen, rogor<br />
SeexvedrebinaT erTmaneTisTvis qalvaJi.<br />
vaJi zemoT iyo Turme da cremliani<br />
TvalebiT efereboda yvavilebian<br />
napirsa. biWebi Tu gabedavdnen xandaxan<br />
Suamavlobas, aqedan iq yvavilebs<br />
wauRebdnen kldesa, kldidan kide _<br />
Camocvenil kenWebs miarTmevdnen Wrela-Wrulas.<br />
erTxel erT “WkuaTmyofels” uTqvams:<br />
“modi, xidi avaSenoTo!’ auSenebiaT<br />
kidec, magram aba, napirebi rogor<br />
Sexvdebodnen erTmaneTsa?... TiTon<br />
adamianebi Tu gadavidodnen aqeT-iqiT,<br />
magram napirebs ra?! _ mainc gaRmagamoRma<br />
rCebodnen.<br />
meore sulels uTqvams: “wyali davaSroTo!”<br />
uwvaliaT kideca, magram<br />
mTaSi Tovli dadneboda da wyali isev<br />
movardeboda, wvima wamovidoda da isev<br />
mohqonda qva da RorRi...<br />
mesames uTqvams: “modi, movrToT,<br />
movkazmoT da gavaxaroTo!” hoda<br />
auSenebiaT saxlebi, aivanic aivanze ise<br />
57
miudgamT, TiTqo am ori napiris siyvarulis<br />
Zegls agebdnen.<br />
mas Semdeg didi dro gavida, Zalian<br />
didi!.. is ymawvili ukve daberda,<br />
daymunda da mainc stiris Tavis ubedo<br />
siyvarulsa. qvemoT ki Wrela-Wrula kabianic<br />
qvafeniliT moikirwyla da guli<br />
gauqvavda. siberem icis gulis gaqvaveba.<br />
am napirebs Soris ki isev miedineba<br />
mdinare _ xan mSvidi da laplapa, xan<br />
amRvreuli da lafiani, xan ki _ sisxlianica...<br />
esec misi bedia. yvela Tavisi<br />
bediT cxovrobs amqveynad. Cans,<br />
ufals ar sdomebia napirebisTvis ocnebis<br />
axdena. yvela ocneba rodi xdeba<br />
Turme...<br />
_ raTa, papid?<br />
_ uflis azrsa da sikeTes vin Caswvdeba<br />
gulis gulSi?!<br />
_ eg raRa sikeTea? _ saxe daeRmiWa<br />
naTelas.<br />
_ ratomac ara?! gana im napirebze<br />
Cven ara vcxovrobT? Cven ar gvacocxlebs<br />
Cveni mSvenieri mdinare? gana siyvaruliT<br />
ar exutebian erTmaneTs Cveni<br />
saxlebi? gana aivnebi aivnebs xels ar<br />
uwvdian megobrebiviTa?<br />
_ maS, im mdinares mtkvari hqvia,<br />
58
gana? _ gadaikiskisa mayvalam.<br />
_ egrea, diax! _ daudastura pelom...<br />
_ mere... sadme xom mainc SeerTdebian<br />
is napirebi? _ hkiTxa daguduli<br />
xmiT ufrosma.<br />
_ ara, papida genacvalos, napirebi<br />
imitom arian napirebi, rom erTmaneTs<br />
mihyvebian, SexvedriT ki verasdros<br />
Sexvdebian... arc aris aucilebeli...<br />
gana mxolod Sexvedraa bedniereba? bedniereba<br />
siyvarulia, Cemo angelozebo.<br />
59
meborne<br />
damTvarul gzaze uyvarda siaruli<br />
ivanes. roca savse mTvare mis borans<br />
CiraRdaniviT daadgeboda, pirjvars<br />
gadaisaxavda, daiCoqebda da “mamao<br />
Cvenos”.. wailuRluRebda, TiTqos mTvare<br />
misTvis moevlina ufals amqveynad.<br />
xSirad ityoda xolme _ “kargia sinaTle,<br />
sinaTle da sicxade. . . molodinia<br />
saSineleba, gind Sveba mogitanos<br />
am molodinma, gind _ usaSveloba...” _<br />
ara, ki ar ityoda, gaifiqrebda, radgan<br />
borani mebornisaTvis fiqris adgili<br />
ufroa, vidre laparakisa.<br />
ivanes hqonda kidec siCumis mizezi.<br />
mis guls aTasi Wia-Rua RrRnida,<br />
magram xalxs ra eqna?... aravin ar iyo<br />
damnaSave misi cxovrebis ukuRmarTad<br />
denaSi. . . amitom ufro dumda da Tavs<br />
aravis abezrebda. es dumili uTuod<br />
mtkvarma aswavla. isic xom TavisTvis<br />
dudunebs, RuRunebs, uxaria, brazobs<br />
da javrsac iyris... roca uzarmazar<br />
Cqerad movardeba, datboravs quCebsa<br />
da quCabandebs, riyeze Camorigebul<br />
qoxmaxebs mTlad Carecxavs da wvalebiT<br />
gaCorknil meTevzeTa navebs an Suaze<br />
60
gaapobs, an TavdaRmarTSi gaaqanebs.<br />
TviTon ivanes ar uyvarda vinmeze javris<br />
amoyra, piridan sul Tafli da<br />
Saqari amosdioda. imaTac ki tkbilqar-<br />
Tulad upasuxebda, Sarze rom iyvnen da<br />
aTasgvar sababs eZebdnen davidarabis<br />
asatexad.<br />
_ ra ginda, Svilosa, ras memarTlebi?<br />
midixar? _ wadi! RmerTma<br />
baraqa mogces! _ dauyvavebda abezars<br />
da Zlier mklavebs moxvevda, rom adgili<br />
mieCina da xifaTi aeridebina mgzavrebisTvis.<br />
roca sarkmlebSi sinaTlis ukanaskneli<br />
sxivic gaqreboda, borans<br />
marcxena napirTan miayenebda, mixeilis<br />
quCas gadaWrida, svaneTis ubnisken wa-<br />
CanCaldeboda xeldaSvebuli, xelcarieli<br />
da uilajo. an ki ra unda sWeroda<br />
xelSi, visTvisRa unda mietana tkbilmware?<br />
_ aRarc ojaxi hqonda, aRarc<br />
naTesavi hyavda. xuTi Svili saxadma<br />
moinela, coli sevdam da Wleqma daadno<br />
da mis saxlsa da jilags dardis Talxi<br />
sudarac gadaafara. mere mTawmindaze<br />
bina gayida da mtkvris gaRma erT patara<br />
oTaxSi gadasaxlda. Tumca aqac iSviaTad<br />
aTevda Rames, boranze yofna erCivna.<br />
zafxulSi xom qudi rom SegegdoT,<br />
saxlSi fexs ar Sedgamda. boranze, Zvel<br />
61
nafleTebze miikunWeboda da Zilburan-<br />
Si xis morze egdo. mere duqanSi boTl<br />
arays iyidda da mTeli dRe wrupavda.<br />
ai, es avi zne ki didxans gahyva ubedurs,<br />
SeiZleba iTqvas, sikvdilamdec.<br />
_ loToba codvaa! unda moerio,<br />
Sen Tavs unda moerio, ivane! _ etyoda<br />
xolme mama gabrieli.<br />
_ vici, mamao, gana ara?! . magram<br />
arayi RmerTad da kerpad ar gamixdia!<br />
Tavs vitutuceb da vimSvideb! ..<br />
mRvdeli Tavs gadaiqnevda, borans<br />
moscildeboda da iqiT, mamadaviTis<br />
taZrisken Seuyveboda aRmarTs.<br />
maSinac zafxuli iyo, ivnisis madliani<br />
saRamo idga. imaRam petre-pavlobis<br />
marxva iwyeboda. ivane boranze dacodvilobda,<br />
mialag-moalaga, Tavisi qveSageb-flasic<br />
dabertya da morze daafina.<br />
mere erTi ylupi gadahkra da wyals<br />
daaCerda. wyali mSvidad miedineboda...<br />
miedineboda Tu idga, gamoucdeli<br />
TvalisTvis SeiZleba gaurkvevelic yofiliyo,<br />
magram ivanes megobris ambavs<br />
vin aswavlida?!<br />
_ ra iyo, Zmao? _ cocxaliviT<br />
gamoelaparaka mdinares, _ gezareba,<br />
gana?! .<br />
ras miizlaznebi? dacxeba albaTa!<br />
_ miizlaznebi da mainc miiCqari. mec<br />
62
SensaviT mivdivar da mivedinebi. mgonia,<br />
arc dasawyisi aqvs Cems cxovrebas<br />
da TiTqos arc dasasruli... dasawyisi<br />
iqneb hqonda kideca, magram me ar maxsoms...<br />
arc Seni dasawyis-dasasruli<br />
minaxams. _ iwyebi kia, an Tavdebi<br />
sadme?! aqa varT me da Sena, tfilisSi,<br />
or mTas Sua gaxirulebi, erTmaneTi gveimedeba<br />
da gvesiameba. _ ivanem jamiviT<br />
xeligulebiT wyali amoarida mdinares<br />
da saxeze isxura. _ grili xar, biWo,<br />
grili! netai Sena, arca gciva da arca<br />
gcxela! Tumca amaSic erTnairebi varT,<br />
arc me vici sicxe da sicive! an sicxe<br />
da sicive vin moigona? rogorc kvirts<br />
cvlis foToli, rogorc foTols _<br />
monacrisfro totis siSiSvle, egrea es<br />
sicxeca da sicivec. dRes asea, xval ise<br />
iqneba! sul erTnairad rom iyos, raRa<br />
sicocxlea?.. maSin kacis yofa xom marto<br />
sunTqva da ZRoma-skdoma iqneboda.<br />
e_eh!<br />
ra ari, biWo, ici?!. gulisgulSi kideca<br />
mSurs Seni, me ro waval da Sen sul<br />
iden da iden! ukvdavi xar am miwasaviT<br />
da ufaliviTa. magram vici, mogakldebi!<br />
me rom ar viqnebi, viRa dagxedavs<br />
Cemi TvalebiTa! _ ufalio?! _ Seepasuxa<br />
Tavis fiqrs. _ ufali ufalia, is<br />
yvelas dahyurebs, me ki _ marto Sena!<br />
63
aba, Sen ici, kukiaze ro wamasveneben Cem<br />
elenesTana, ar damiviwyo. Sen wyals Cemi<br />
mlaSe cremlic urevia! sul idine, Zmao,<br />
sul ialmase tfilisisTvina! _ da boTlidan<br />
isev cota mowrupa ivanem.<br />
mere Cajda da bornis beWs mieyrdno.<br />
uceb wyalze raRac galiclicda.<br />
ivanem gabezrebuliviT xeli aiqnia,<br />
aqaoda Ffiqri macaleo, magram liclici<br />
ar moeSva, garemo aaelvara da sulSi<br />
SeuZvra. mebornem Tvalebi ise farTod<br />
gaaxila, TiTqos esesaa upeebi mwife<br />
atamiviT unda gadaskdeso. mtkvridan<br />
qali wamoimarTa... Zowisferi zimzima<br />
leCaqi exura, Zowisferive kabis<br />
saxeloebi yrmisTvis moexvia da gulSi<br />
ikravda, yrmis saxe ki ar Canda... ivane<br />
wamoxta, orive xeli gaSala da Tavze<br />
wamomdgar maradiul dedofals gacve-<br />
Tili boxoxi mouxada. qali mtkvars<br />
ascda, mTawmindis bindisken gaiwia, gafermkrTalda<br />
da Ramis kalTas Seefara.<br />
mtkvari isev cimcimebda, ucnaur Srials<br />
gamoscemda da mebornem garkveviT<br />
gaigona erTaderTi sityva: “imedi...”<br />
“imedi...” ‘imedi...” roca mtkvars ukanaskneli<br />
sxivi moswyda da gauCinarda,<br />
ivane kvlav bornis beWs mieyrdno...<br />
TiTqmis savse boTlisTvis arc ki miuxedavs,<br />
mkvdariviT daeZina. axla qariSx-<br />
64
ali rom amovardniliyo da boranic<br />
talRebs gaetaca, meborne mainc verafers<br />
gaigebda.<br />
dilauTenia gaeRviZa, wamodgoma<br />
daapira da am dros patara mawanwala<br />
dainaxa. CamoZonZil biWs misi Ceqmis<br />
Wvintze miedo Tavi da udardelad fSvinavda.<br />
ivanes ganZrevis SeeSinda. Tavi<br />
jer sizmarSi egona, mere naTels gauswora<br />
Tvali da sicxadisagan gaaJrJola.<br />
wuxandeli Cveneba gaixsena da bavSvs<br />
daacqerda _ samiode wlis iqneboda,<br />
Savgvremani, gaZvaltyavebuli, mSieri<br />
da miusafari...E<br />
ivanem talRaze isev SeamCnia gaurkveveli<br />
da ucnauri liclici, magram<br />
es ukve mzis pirveli sxivebis xtunva-<br />
TamaSi iyo svel sarkeze...<br />
_ RvTismSobelo, dedao yovelTa<br />
dabadebulTa, naTelo da uxilavo,<br />
madlobas gwirav gamocxadebisTvis,<br />
madlisTvis da usasrulo sikeTisTvis!<br />
Tavs mdablad gixri, Cemo erTaderTo<br />
megobaro, macocxlebelo wyalo<br />
da sisxlo Cemi qveynisa! marTlac da<br />
_ Seucnobel arian gzani uflisani! _<br />
CurCuliT amoTqva saTqmeli, daswvda<br />
bagirs da mTeli ZaliT moqaCa. aseTi<br />
ram ar ekadreboda gamocdil mebornes<br />
_ umgzavrebod wylis Sewuxeba rogor<br />
65
iqneba?! magram ivanes Tavisi moZravi<br />
xidi xalxiT daZeZgili da bargiT pir-<br />
Tamde savse eCveneboda.<br />
.... da misrialebda borani marcxena<br />
napiridan marjvena napirisken, mis qveS<br />
ki talRa RuRunebda da mReroda.E<br />
66
maS, gaumarjos saqarTvelos?!<br />
zurabma keTili mzera gaayola uke-<br />
Tur voroncov-daSkovs. mefisnacvali<br />
gamarTuli nabijiT midioda, mRelvareba<br />
mxolod xelisgulebze etyoboda _<br />
isedac Semotmasnil TeTr xelTaTmans<br />
mTeli ZaliT awveboda, TiTqos TiTebs<br />
Soris surs CaCurTva, is ki cocxaliviT<br />
uZaliandebao. mxrebSic moxrili Canda<br />
grafi, magram nabiji mainc oficruli,<br />
Tamami da gaSlili hqonda. rodesac sasaxlis<br />
marmarilos safexurebi Caiara,<br />
Tavi odnav moabruna, wamierad gahkra<br />
Tvali im kibeebs, axla rom daqveiTda.<br />
zurabma mis isedac sevdian monacrisfro<br />
TvalebSi Soridanac kargad Seni-<br />
Sna warsulis WaRara sevda.<br />
mefisnacvalma ezodan gasvla ar<br />
indoma. quCaSi ki aboboqrebuli brbo<br />
uSver sityvebs gahyviroda, muSts Tu<br />
xiSts uRerebda sadarbazosTan mdgar<br />
etls, romelsac sam wyebad Semovlebodnen<br />
Jandarmebi. “neta gaaRwevdes!..”<br />
_ fiqrobda zurabi. raRac orgemage<br />
grZnoba daufleboda mis guls _ erTi<br />
naxevari grafTan piradi urTierTobis<br />
siTboTi hqonda savse, meore naxevari<br />
ki _ xalxis mrisxane da usamarTlo<br />
67
msajulisadmi gaunelebeli zizRiT.<br />
da isev fiqrobda: “netav gaaRwevdes!..”<br />
is xom man, ilarion ivaniCma, amoarCia<br />
uamrav mcvelTa Soris da komendantad<br />
gaamwesa. axla zurabs xelT epyra am SenobaSi<br />
mdebare yvela oTaxis gasaRebi<br />
da icoda, rom sikvdili Tu aiZulebda,<br />
samarTlianad gamZvinvarebuli brbosTvis<br />
daeTmo isini.<br />
komendanti sirbiliT daedevna<br />
grafs, sadarbazo kari gamoaRo da Tavi<br />
mdablad daukra. axla metad axlos<br />
dainaxa mefisnacvlis mkacr monacrisfro<br />
TvalebSi gamkrTali <strong>tfilisuri</strong><br />
mzis sxivi.<br />
_ RmerTo, netav, gaaRwevdes! _ CaiCurCula<br />
TavisTvis, etlisken mimaval<br />
generals kari miuxura da Signidan rkinis<br />
saketebiT magrad dagmana.<br />
axla am saxlisTvis rom SegexedaT,<br />
akldama gegonebodaT, sicocxlis<br />
niSan-wyali aRar etyoboda.<br />
im Rames jarasaviT trialebda zurabi,<br />
xan erT kars miawydeboda, xan _ meores.<br />
yvelaze meti Jandarmi golovinis<br />
gamziris mxares Caayena. xalxi sasaxlis<br />
misadgomebs ar tovebda. SuaRamisas ca<br />
moiRrubla da iseTi wvima wamovida,<br />
Kkokispirulsac ver daarqmevdi. MMmuSeb<br />
ma, jariskacebma da sxva juris meseir-<br />
68
eebma soboros miaSures. oqrosgumbaTiani<br />
samxedro taZari yvelas ver itevda<br />
da xalxi nacnob-megobrebis saxlebs<br />
afarebda Tavs.<br />
diliT mze laplapebda amRvreul<br />
gubeebSi... TiTqos wvimam Carecxa warsuli,<br />
mefisnacvlis kvalic ki arsad<br />
Canda, arc isini Candnen _ ukmayofiloni...<br />
yvelaferi wyalma waiRo da<br />
mere mzem gaasxivosna.<br />
U @2<br />
roca axali mefisnacvlis mobrZanebis<br />
ambavi Seityo qalaqma, zurabi<br />
monatrebul ojaxs Tavs dastrialebda,<br />
SeSa ukve daeCexa da nabolaras<br />
kalTaSi aTamaSebda. gogona sixaruliT<br />
Wylopinebda da cisfer Tvalebs<br />
uflis saxilvelad aRapyrobda. zurabma<br />
bavSvi Camosva da xuTiode wuTSi<br />
saparado samosSi gamowyobili verisubnidan<br />
golovinis gamzirisken daeSva.<br />
sasaxleSi SesvlisTanave moajirebi<br />
SeaTvaliera, sadarbazos kari pir-<br />
Tamde gaaRo da sinaTlis CalisfermowiTalo<br />
nakadi SemouSva.<br />
didi mTavari, nikoloz nikolozis<br />
Ze romonovi, saRamo xans mogrialda<br />
avtoTi, ukan cxenze amxedrebuli<br />
kavaleristebi mohyvebodnen, sasax-<br />
69
lis momsaxureebi Tu damcvelebi mTavari<br />
kibis Tavze mdebare Sida ezoSi<br />
moewyoT.A maTi udidebulesoba axmaxi<br />
da xmel-xmeli kaci iyo. mwkrivs rom<br />
Cauara, zurabTan Seyovnda<br />
_ Русский? – hkiTxa ukan mimaval<br />
generals.<br />
_ Никак нет, Ваше Высочество! _Грузин!_<br />
TviTon upasuxa zurabma.<br />
_ Да-а-а?<br />
Znelad Tu mixvdebodiT, ram gaakvirva<br />
romanovi, misma simaRlem, Ria<br />
feris Tmam, Tu cisferma Tvalebma magram<br />
erTi ki unda iTqvas, misi SecvliT<br />
aRarasdros dainteresebula da arc<br />
arasdros dalaparakebia.<br />
Tebervlis revoluciam kvlav<br />
ariv_daria yvelaferi. quCebSi isev<br />
momravldnen momitingeni, romelTac<br />
arc manamde isaklisebda mTavroba.<br />
axla golovinis gamzirze bevri farajiani<br />
da iaraRiani jariskaci dadioda.<br />
TurqeTis frontidan TviTneburad<br />
ixsneboda qvedanayofebi, jariskacebi<br />
ojaxebs ubrundebodnen. tfilisSi<br />
ukve jguf-jgufad grovdebodnen da<br />
omis Sewyvetas iTxovdnen. zurabi isev<br />
ver gamodioda sasaxlidan. Sesasvlelebs<br />
mkacrad icavdnen, gasvla-gamosvla<br />
mxolod ukana ezodan SeiZle-<br />
70
oda. komendanti grZnobda, rom raRac<br />
misTvis jerac ucnobi ram xdeboda. ori<br />
nacrisferkiteliani da aqselbandebiani<br />
generali, SeiZleba iTqvas, fexs ar<br />
icvlida mefisnacvlis oTaxidan, mere<br />
xma dairxa, mefe Camoagdeso, xolo misi<br />
biZa _ nikoloz romanovi _ dasavleTis<br />
frontis mTavarsardlad dani-<br />
Sna droebiTma mTavrobamo.<br />
zurabi SesaniSnavad xvdeboda, rom<br />
kontrrevoluciis alyaSi moqceul<br />
ruseTs saqarTvelosTvis aRar ecala.<br />
“iqneb axla?!”_ gaifiqra komendantma<br />
da TvalebSi ucnobma sxivma gauelva,<br />
magram male isev Caqra da Cveulebrivma<br />
yofam CaiTria. roca didi sadarbazo<br />
karis gaReba sTxoves da kibesTan mefisnacvlis<br />
avto dainaxa, gulma ugrZno,<br />
rom ramdenime wuTSi am ucnaur axmaxs<br />
samudamod gaacilebda ara marto am<br />
mbzinavi sasaxlidan, aramed tfilisidanac.<br />
nikolozi, marTlac, svetiviT gadmodga<br />
aivnidan da gamosamSvidobebeli<br />
sityviT mimarTa SekrebilT, bolos<br />
imedic gamoTqva, rom male isev Sexvdebodnen<br />
erTmaneTs... xalxi, ufro sworad<br />
ki _ Tavisi “mrevli”, sevdianad<br />
misCereboda mefisnacvals, mxolod<br />
zurabis mokumul tuCebTan elvarebda<br />
71
gaurkveveli Rimili. mefisnacvalma<br />
Soridanac SeamCnia misi naTliT aelvarebuli<br />
saxe da amoikiTxa ramdenime<br />
saaTis win amomzevebuli fiqric: “iqneb<br />
axla?!. “ amitom iyo, rom roca axmaxi axmaxs<br />
gausworda, ise waifrutuna:<br />
_ Ну грузин ... _ da gza ganagrZo.<br />
zurabi sirbiliT daedevna mefisnacvals,<br />
kari gauRo, Tavi mdablad<br />
daukra da misi gasvlisTanave gadaraza.<br />
yvela SesasvlelSi SeiaraRebuli xalxi<br />
Caayena da marmarilos kibeze uRonod<br />
daeSva. kidev karga xans esmoda romanovis<br />
yelismieri daguduli xma da jarikacTa<br />
gniasi. mixvda, xalxi ewinaaRmdegeboda<br />
mefisnscvals, magram arc<br />
axmaxi cxreboda... cota xanSi mainc<br />
am ukanasknels mouxda daTmoba, ukve<br />
aTuxTuxebul avtoSi Cajda da rogorc<br />
mobrZanda kavaleristebis TanxlebiT,<br />
iseve wabrZanda.<br />
xalxi mTeli ZaliT miawva sasaxlis<br />
mTavar kars... xiStmomarjvebuli<br />
jariskacebi gasrolis brZanebasRa<br />
elodnen. SenobaSi myofi rusi oficrebi<br />
daibnen, gankargulebis gacemas veravin<br />
bedavda. karis gaReba metad sarisko<br />
iyo, mere xalxs tyviac veRar<br />
SeaCerebda. am dros meore sarTulis<br />
fanjara gaiRo.<br />
72
_ jariskacebo, megobrebo! _ gaisma<br />
xma. es zurabi iyo, am sasaxlis mecixovne<br />
da komendanti. _ mec TqvensaviT<br />
mSromeli xalxis Svili var, cxonebul<br />
mamaCems erTi dRec ar gauxarnia, Cafris<br />
tyviam imsxverpla... mec TqvensaviT<br />
ojaxi da cxra Svili myavs. maTi gamokvebis<br />
da fexze dayenebis survilma momiyvana<br />
mefisnacvlis karze...<br />
gevedrebiT, kars moscildiT!<br />
Torem srolis brZanebaa gacemuli da<br />
sisxli daiRvreba!<br />
_ daiRvaros!<br />
_ daiRvaros, Tu sxva gza ar aris!<br />
_ gaisma aqeT-iqidan.<br />
_ megobrebo, es zamTris sasaxle ar<br />
aris da verc TviTmpyrobelobis niSnad<br />
ver CavTvliT! es Cveni mama-papis ofliT<br />
da sisxliT agebuli Senobaa, Cven<br />
iseve pirnaTlad unda gadavceT is Cvens<br />
Svilebs, rogorc winaprebma gadmogvces!<br />
es eris simdidrea, qarTveli kacis<br />
niWis, erTgulebis da ara Tavmodrekis,<br />
niSani! ai, xelT maqvs gasaRebebi! _<br />
gamoarCieT Tqveni warmomadgenlebi da<br />
me TviTon Cavabareb maT. patiosan sityvas<br />
gaZlevT, qarTveli kacis sityvas!<br />
mec erTi Tqvengani var da Tqvens gareSe<br />
erTi dRec ar minda sicocxle. gaumarjos<br />
saqarTvelos! dReis dRe Cveni bed-<br />
73
nierebis dasawyisis Jami yofiliyos!<br />
roca sarkmels moscilda, erTianad<br />
sveli iyo, xelis TiTebic ki dasveleboda<br />
oflisagan. bunebiT gulCaTxrobilsa<br />
da uTqmels TviTonac ukvirda,<br />
ra jandaba da dozana xdeboda mis Tavs.<br />
am dros iseTma wvimam dascxo, rom Sida<br />
ezoSi niaRvrebma iwyes dena. yinuliviT<br />
civi wylis Wavls xelgaSlili Seegeba<br />
zurabi. TvalebSi, pirSi, kiserSi Casdioda<br />
madliani ciuri siTxe da laparakisagan<br />
awiTlebul yvrimlebs sasiamovnod<br />
ugrilebda.<br />
roca wvima odnav Senelda, komendantma<br />
golovinis gamzirisken gaixeda.<br />
xalxi sagrZnoblad Semcirebuliyo.<br />
“albaT isev soborosken gaiqcnen.” _<br />
gaifiqra.<br />
diliT mimqrali mze laplapebda<br />
amRvreul gubeebSi. . . TiTqos wvimam<br />
Carecxa warsuli, mefisnacvlis kvalic<br />
ki arsad Canda, aRarc isini Candnen _<br />
ukmayofiloni. . . yvelaferi wyalma wai-<br />
Ro da mere mzem gaasxivosna.<br />
3<br />
SuadRisas sasaxlisken mimavali ori<br />
mamakaci SeniSna. orives cilindri exura<br />
da xeljoxi eWira. gansakuTrebiT win<br />
mimavali maRali, nacrisferkostumiani<br />
74
da pensneiani kacis Tavdajerebulobam<br />
moxibla komendanti. meore SedarebiT<br />
auCqareblad moemarTeboda mTavarmmarTeblis<br />
sasaxlisaken da fexis ucnauri<br />
moZraobiT cdilobda guSindeli<br />
wvimis Semdeg SerCenili guburebisTvis<br />
gverdi aevlo. am ors xalxis garkveuli<br />
jgufi mohyveboda.<br />
zurabma erT-erTSi guSindeli mitingis<br />
aqtiuri monawile Seicno. mixvda,<br />
rac xdeboda, mTavari sadarbazo kari<br />
gaaRo da gasasvlelTan miegeba mosulT.<br />
orive xelSi magrad CaebRuja<br />
gasaRebebi, TiTqos maTTan ganSorebas,<br />
marTlac, sikvdili urCevniao.<br />
_ evgeni gegeWkori... _ pensneianma<br />
mamakacma miaxloebisas xeli gauwoda.<br />
zurabma gamowvdil xelSi gasaRebebi<br />
Caudo, mas ki gaeRima da daamata:<br />
_ me xeli gamogiwodeT, batono komendanto!<br />
vfiqrobdi, gasaRebebze mere<br />
visaubrebdiT.... marTla cxra Svili<br />
GgyavT?<br />
_ diax, Tqveno aRmatebulebav!<br />
_ ara, ara! Tqveni aRmatebuleba<br />
nikoloz romanovi iyo... me mxolod<br />
Tavadi gegeWkori gaxlavarT!.. _ da<br />
gasaRebebi kvlav zurabs daubruna. _<br />
kargi da erTguli adamianebi marto<br />
ruseTis imperias rodi sWirdeba?! _<br />
75
_ maS, gaumarjos saqarTvelos?! _<br />
hkiTxa meorem da manac RimiliT gauwoda<br />
xeli.<br />
aseTi mZime sami weli arc axsovda<br />
zurabs. adre mefisnacvlebTan miRebaze<br />
Tu modioda sazogadoeba, axla sadarbazosTan<br />
momsvlelTa rigi ar wydeboda.<br />
RamiT iwyeboda misi samuSao...<br />
mTeli Rame fexze idga da dilisTvis<br />
amzadebda sasaxles; yvela safexursa<br />
da fiandazs dahfofinebda, sarkeebisa<br />
da yvavilwnulebis wmendisas ar<br />
scildeboda momsaxure qalebs, Sandlebis<br />
gaprialebisas TviTon miaTrevda<br />
maRal kibeebs, muSebs ar endoboda,<br />
rame ar daazianono.<br />
mZime sami weli iyo, uZilo da welSigamwyveti,<br />
magram bednieri...<br />
mere... mere ki ucnauri ram moxda.<br />
zurabis ufrosi vaJi wiTel xidTan<br />
eloda meTerTmete armias, sxva axalgazrdebi<br />
_ studentebi da gimnazielebi<br />
ki _ kojorTan... magram mTavari<br />
sxva ram iyo! ukve Tebervlis dasawyisidan<br />
daiwyo sabuTebisa da Zvirfasi<br />
nivTebis SefuTva, did yuTebSi Calageba<br />
da rkinigzis sadgurze gatana.<br />
erTi kvira fexze Camowyda zurabi,<br />
erTi kvira pirSi lukmac ki ar Caudvia,<br />
erTi kvira kurtnis muSasaviT zurgiT<br />
76
ezideboda mZime yuTebs, erTi kvira<br />
Tvals adevnebda, zedmeti xalxi ar Sesuliyo<br />
SenobaSi...<br />
roca mTavrobam sasaxle datova,<br />
roca is kvlav usulo akldamas daemgvana,<br />
muSebs xeli mohxvia, ukanaskneli<br />
gasamrjelo jibeSi Caido da maxlobel<br />
duqanSi “izvoSCikiviT” gaileSa...<br />
tfilisis SemogarenSi jer kidev<br />
Tovli ido; mTawmindaze, seidabadis<br />
mxarezec SemorCeniliyo Tovlis<br />
TeTri nafleTebi. uceb Tbilma<br />
gazafxulis wvimam ifeTqa, ifeTqa,<br />
rogorc RvTismSoblis cremlma. is<br />
Rame komendantma dagmanuli sasaxlis<br />
kibeze gaaTena da roca Tvali gaaxila,<br />
aRaraferi daunaxavs: aRarc is, Tu<br />
rogor laplapebda dilis mze amRvreul<br />
gubeebSi... Tu rogor Carecxa wvimam<br />
warsuli, rogor gahqra menSevikTa<br />
mTavrobis kvali da aRar Candnen<br />
ukmayofiloni... yvelaferi wyalma<br />
waiRo da zurabis Tvalis Cinic Tan<br />
waiyola.<br />
4<br />
ijda zurabi verisubnis patara<br />
ezoSi samfexa skamze da Teqvsmeti wlis<br />
ganmavlobaSi mxolod am sam suraTs xedavda.<br />
. . Tan sul erTi da igive kiTxva<br />
77
utivtivebda TavSi _ “rodis mivagen<br />
WeSmaritebas? rodis viyav mtyuan_<br />
marTali?”<br />
is xom sul wasvlas xedavda da ver<br />
ixila mosvla.<br />
xalxSi ambobdnen, zurabs Tvalebze<br />
Savma wyalma gadauarao.<br />
diliT ki isev mze laplapebda am-<br />
Rvreul gubeebSi... TiTqos wvimam<br />
Carecxa warsuli, mefisnacvalTa da<br />
pirveli qarTuli respublikis mesveurTa<br />
kvalic ki arsad Canda, arc isini<br />
Candnen _ ukmayofiloni... yvelaferi<br />
wyalma waiRo da mere mzem gaasxivosna.<br />
zurabTan ki darCa “wasvlisa” da usasoobis<br />
sami suraTi.<br />
78
Savi sarecxi<br />
marTa mTawmindaze patara CixSi<br />
cxovrobda. rac daqvrivda, aTasgvar<br />
saqmes mohkida xeli, Svilebi rom<br />
erCina. jer kerviT scada Tavis gatana,<br />
magram gverdiT ezoSi sxva massaviT<br />
gaubedurebuli TerZi cxovrobda... ar<br />
ikadra SemkveTTa gayofa; mere ZiZad<br />
muSaobda, magram sakuTari Svilebi dar-<br />
Ca upatronod; mere yorRanovis quCaze<br />
restoracias alagebda; mere ki mrecxavoba<br />
daiwyo. diliT sisxamze dgeboda<br />
da sanam bavSvebi gaiRviZebdnen, erTi<br />
piri TeTreuli ukve darecxili da dafenili<br />
hqonda. yvelaze metad rva wlis<br />
cuca exmareboda dedas. isic mal-male<br />
SeuZaxebda xolme gogonas:<br />
_ cuciko, kargad gajandre, Svilo,<br />
sarecxi! xo ici, kargad gajandruls<br />
uToc ki ar unda!..<br />
hoda, cucikoc cdilobda, patara<br />
TiTebiT CaeWideboda qaTqaTa Carsavis<br />
kides da aqeT-iqiT qaCavda. amasobaSi<br />
Tebroc Camoivlida quCaze _ erTianad<br />
TeTrebSi gamowyobili, TeTrmerdiniani<br />
da TeTrTaTmaniani. Tebro yovel<br />
diliT omaxianad dasZaxebda xolme<br />
marTas:<br />
79
_ TeTrad Seni sarecxi, qalo!<br />
_ gaixare, gaixare, Tebro! Seesityveboda<br />
mrecxavi.<br />
sigamxdris gamo Tebros mTeli ubani<br />
`saiqios mesanTles~ eZaxda, mxolod<br />
marTa gamoeqomageboda xolme:<br />
_ raTa egre, genacva! keTili guli<br />
aqvs! daxeT, ra faqizad icvams, sul<br />
muSkis surnels daatarebs, gana?!.<br />
cucikos garda marTas kidev sami<br />
Svili hyavda, umcrosi _ xuTis, ufrosi<br />
ki _ Teqvsmetis. misi avladideba, misi<br />
Tvalis Cini es oTxi oboli iyo, oTxi<br />
mzis sxivi, oTxiv kuTxiv ganaTlebuli,<br />
misi bedkruli sicocxlis jildo.<br />
im wels marTam ufrosi vaJi, giorgi,<br />
kalatozs miabara Segirdad. biWma uceb<br />
aiTvisa kiris Sezavebac, aguris saku-<br />
Tari xeliT moWrac, balavaris dadebac<br />
da kedlis amoyvanac. iseT lariviT<br />
kedels gaavlebda, aTi wlis ostati<br />
mainc gegonebodaT. marTas ca gaexsna,<br />
roca mama simonma didubis taZarSi misi<br />
ostatoba _ xeli da guli _ daloca.<br />
TiTqos imedic gaCnda, rom ojaxi cota<br />
win wamoiwevda, gogonebs daaTxovebda<br />
da giorgisac cols SerTavda. mere<br />
Tavisi gziT wavidoda cxovreba, ise<br />
wavidoda, rogorc patara ankara wyaro<br />
didi da mRvrie mdinaris SesarTavisken.<br />
es didi da mRvrie mdinare ki cxovreba<br />
80
iyo, ucabedi faTerakebiTa da sinaTlis<br />
wvril-wvrili namcecebiT savse.<br />
aba, did naTels saaqao rodi mouvlens<br />
qvriv-oxers?! im namcecebsac dasjerdeboda<br />
marTa, oRond ki, oRondac...<br />
Savbneli 1922 weli axlovdeboda.<br />
mTeli qveyana Zalaze idga. visac Zala<br />
hqonda, samarTalic misken avlebda<br />
lars. marTas ki, aba, ra Rone unda hqonoda,<br />
an Teqvsmeti wlis ymawvils ra Zala<br />
Seswevda? _ hoda, dajabna mRvriem ankara...<br />
im dilasisxamzec darecxa mar-<br />
Tam TeTreuli, dafina kidec _ aivnis<br />
Tlil boZebs Sua gabmul Tokze da<br />
ezoSic. mere karTan Caikeca da bavSvebis<br />
gaRviZebas daeloda. bolos, mSvidi<br />
xmiT dauZaxa:<br />
_ giorgi-i!.. ade, Svilo! saqmes ar<br />
mocde, ar dagagviandes, genacvalos<br />
deda! mariam, cuciko! wamoxtiT, gogoebo,<br />
saswavlebelSic xom unda moaswroT!<br />
mec xelis wakvra mWirdeba, momikvda<br />
xelebi, gana?!. _ xelisgulebi SDavgvreman<br />
saxesTan miitana da mowkuruli TvalebiT<br />
daacqerda.<br />
giorgi pirveli gamovida Ria karidan,<br />
ezoSi onkanisken gaiqca, saxeze<br />
wyali isxura da isxura, Tan Cveulebisamebr,<br />
RiRinebda. ase RiRin-RiRiniT<br />
gatexa puri, dedis Sekerili Savi sati-<br />
81
nis qurTukic moirgo da mamis danatovari<br />
TuSuri qudic daixura. gogonebmac<br />
mialag-moalages saxli da isinic<br />
wavidnen. marTa ki ijda da av fexze amdgar<br />
azluqunebul pataras amSvidebda,<br />
gulSi ikravda. bolos WiSkars gaxeda<br />
da TavisTvis waidudRuna:<br />
_ neta, is gogo ra iqna?!<br />
uTuod Tebros gulisxmobda. RvTis<br />
angelozi arsad Canda da arc aravis<br />
uTqvams mrecxavisTvis: `TeTrad Seni<br />
sarecxi, qalo!~ gulSi dardis fTila<br />
Caefina marTas, calke _ Tebros gamo<br />
da calke _ avis ucnauri molodiniT...<br />
naSuadRevs mezoblis biWi Semovarda<br />
ezoSi.<br />
_ deida marTa! gio Cafrebma waiyvanes,<br />
policieli ratom mokalio?!.<br />
_ vina, kaco, Cemma giorgima?!. ra<br />
vqna, rasa cuRlutob, Se eSmako?!.<br />
_ ara, giom TiTon gamamgzavna, dedaCems<br />
gaagebineo!<br />
marTa xis kibeze Camojda, xmac ar<br />
amouRia, ise Camoucurda saxeze ori<br />
cremli.<br />
_ xma amoiRe, qalo! _ mezoblis<br />
rZali mieWra marTas. _ mezoblebo,<br />
damexmareT, mezoblebo!<br />
mTeli ezo daesia mrecxavs, mTeli<br />
ezo CasCiCinebda, rame gviTxario, mar-<br />
Ta ki micvalebuliviT dadumebuli-<br />
82
yo, xel-fexi gahyinvoda, saxeze erTi<br />
ZarRvic ar ufeTqavda. bolos isRa Cai-<br />
CurCula:<br />
_ Tebromac aRar Camoiara! _<br />
TiTqos misi Camovla saSveli yofiliyo.<br />
roca zamTris mze mTawmindas amoefara,<br />
ezoSi ori `Cafari~ Semovida,<br />
xelSi giorgis satinis Savi qurTuki da<br />
mamiseuli qudi eWiraT. marTam uazrod,<br />
uTqmelad Sexeda ymawvilebs...<br />
- Прости, мать... ошиблись... по ошибке<br />
расстреяли твоего сына! А его убийцу<br />
поймали, однофамильцем оказался. За<br />
все ответит подлец... _ TiTqos Tavs imarTlebda<br />
wneliviT wvrili TaflisferTvaleba<br />
policieli<br />
_ rao? _ ikiTxa mezoblis qalma.<br />
_ gvapatieT, Seni Svili SecdomiT<br />
davxvriteTo... _ uTargmna meorem,<br />
rogorc Cans, qarTvelma `Cafarma~.<br />
_ Tqven ar gaixareT, amis codviTa!<br />
SecdomiTao, qa, SecdomiTao... _ gahyviroda<br />
isev is qali, pirveli rom mieWra<br />
saSvelad marTas. _ mkvlelebo! Tqveni<br />
gasagisi gaswydes am qveyanaze! Tqven<br />
miewieT alal-marTal biWsa!..<br />
_ Cumad, qalo, iyuCe! me ra maga-<br />
Ti msajuli var... imden xans icocxlon,<br />
icocon, buzad iqcnen da kedels<br />
miekran! _ es iyo marTas pirveli avi<br />
83
sityva am codvil dedamiwaze. TiTqos<br />
am sityvebma dedis cremls gza gauxsnao,<br />
iwvima TvalTagan. kabis kalTa da<br />
gulispiri erTianad dausvelda. mere<br />
SeSliliviT mxolod imasRa imeorebda:<br />
_ i gogo, sadRa daikarga?!<br />
_ SexedeT, xalxo, sarecxi, sarecxi,<br />
TeTreuli... _ daiZaxa viRacam.<br />
arc wvima mosula, arc fabrikis<br />
kvamls Seuburavs, arc mtvris borbala<br />
dautrialebia qariSxals, arc saRebavSi<br />
uduRebia vinmes, diliT gafenili Te-<br />
Treuli iseTi Savi iyo, rogorc cacxvis<br />
totze Semomjdari yornis frTa,<br />
rogorc dekembris umTavro da didi<br />
Rame, rogorc marTas TvalebSi samudamod<br />
Cawolili dardi da tkivili.<br />
avi ambis momtani policieli ki quCa-<br />
Si, WiSkarTan gabecebuli idga. mere meores,<br />
romelsac albaT arc ki esmoda<br />
ras eubnebodnen, Caafrinda sayeloSi<br />
da uyvira:<br />
_ ar minda Tqveni revolucia, arc<br />
fuli da saxsari minda, arc amis yureba,<br />
aRarc sicocxle...<br />
diax, revolucia cecxlismfrqveveli<br />
veSapiviT aris, ylapavs da<br />
ylapavs ususur adamianebs, anadgurebs<br />
maT sicocxles, uspobs imedsa da silamazis<br />
xilvis wyurvils. amgvar ukacriel<br />
droSi xalxi sikvdilmisjiliviT<br />
84
daiareba da Segnebulad Tu Seugneblad<br />
elis... zogi _ uaress, zogi _ ukeTess...<br />
magram roca fxizldeba, yvela erT qvabSi<br />
ixarSeba da Turme yovelive erTi<br />
muWa adamianebisTvis momxdara... momxdara<br />
im drois SvilebisTvis, romelTac<br />
iseve STanTqavs es veSapi, rogor cecxladac<br />
amoafrqvia amqveynad.<br />
85
marTali gza<br />
Tovlis TeTri aRarsad anaTebda.<br />
jer arc mwvane amosuliyo, Calisferi<br />
xom ise Sori Canda, rogorc momavlis<br />
anabana. gulgaxsnili, alali dedamiwa<br />
pirvelyofil ferSi livlivebda. ijda<br />
biWi trial simSvideSi da dabinduli<br />
mzeriT uazrod dahyurebda beltebze<br />
moTamaSe mzis sxivebs. uremi ar gadabrunebula,<br />
magram gza cxadad Canda.<br />
is ubralod idga da trial simSvideSi<br />
miyuCebul patrons eloda, TavCaqindruli<br />
cxenebi ki frutunebdnen da<br />
qSinavdnen.<br />
ToTxmeti-TxuTmeti wlis biWma xelisguli<br />
daayrdno qveyanas da welmowyvetiT<br />
wamoiwia. mere fexi gaSala da<br />
wamoimarTa. axla Semojdeba kofoze,<br />
aRvirs odnav Seexeba da aT wuTSi tfilisic<br />
gamoCndeba.<br />
`rac iyo, manamde iyo! exla ukve Sina<br />
var~... _ fiqrobs biWi. `Cafrebic gavacure...<br />
aba, ra unda meqna?!~.<br />
sami Tve mainc iqneboda, rac mamas<br />
gahyva yabardoSi buxris qudebisTvis<br />
tyavis Camosatanad. luka amqris<br />
ufrosi iyo, ufros Svilsac cot-co-<br />
86
tas aswavlida xelobas: `aba, Svilo,<br />
aqedan daqaCe!~ `kargad gaWime, kargad!~<br />
`exla sarCulic amoasxi da gaTavda!~<br />
`ho, egre, genacvalos mama!~ Tavze adga<br />
ymawvils da mis marifaTs akvirdeboda.<br />
uxaroda, mere rogor uxaroda! xumroba<br />
xom ar iyo, Svili moeswro da ukve<br />
xelsac umarTavda. amqarSi ocamde kaci<br />
hyavda, yvelani kai biWebi _ ase ambobda<br />
TviTon ustabaSi. Tavisi saqmec kargad<br />
icodnen, erTmaneTis gatana-dafasebac<br />
da lukma-puris gayofac...<br />
_ wuwuraqi qali ra ari, kaci ra<br />
unda iyos! _ ityoda mal-male luka. _<br />
gawydes xarbisa da Zunwis saxsenebeli!<br />
vinc alal lukmas Wams, sxvasac alalad<br />
unda moeqces!<br />
hoda, maSin wesad iyo, TiToeul<br />
amqars TiTo oboli unda gaezarda.<br />
uamisod ar iqneboda... Tan xelobas aswavlidnen<br />
`naxlebniks~, Tan kacobas...<br />
aseTi ymawvili lukas saxlSic cxovrobda,<br />
wiko. wikos kide imitom eZaxdnen,<br />
xSirad garmons ukravda, wiko-wikosa<br />
da saxelic Sesaferi mounaxes.<br />
wiko ori wliT ufrosi Tu iqneboda<br />
lukas pirmSoze _ Salvaze. mTebSi mimavalma<br />
mama-Svilma swored mas dautova<br />
didi ojaxica da amqaric. axlac wikos<br />
87
gamoCenas eloda Salva. patara biWisTvis<br />
orSauriani mieca, dauZaxe, momeSveloso.<br />
wiko rom gamoCnda, Salva ukve uremze<br />
ijda.<br />
_ Zia luka sad aris, Salva?! _<br />
Soridanve hkiTxa momavalma.<br />
_ ai, aqa... _ ukan miixeda Salvam.<br />
_ ras ambob, kaco?!. ra daemarTa?!.<br />
_ daje, wavideT!.. _ TiTqmis Cur-<br />
CuliT upasuxa biWma. _ aba, ra giTxra,<br />
Cemo wiko! es iyo albaT misi bediswera.<br />
yubans ro CavediT, Zveli nacnobebi<br />
naxa. imaTTan vaTevdiT Ramesa. or dReSi<br />
cudad gaxda, ra iyo, ra saxadi iyo?!.<br />
ra Seeyara am sacodavsa?!. sicxisagan<br />
Tvals ver axelda. mesame dRes iqauri<br />
aqimic mouyvane, magram... wamlebi asva,<br />
su guli mereoda im sunzeda... beWebze<br />
aryis safenebs afenda, kotoSebs<br />
ukidebda... eh, su tyuilaTa, wiko!.. or<br />
kviraSi xelidan gamamecala...<br />
_ mere... aqamde sad iyav?<br />
_ xelcarieli xo ar wamovidodi?!<br />
iqaurma starostam miTxra, aq damarxe,<br />
sabuTs ver mogcemo. Sewuxdnen Cveni<br />
maspinZlebi. kai xalxi ki iyo, RmerTi<br />
imaT gaaxarebs. patara fardulSi davfaliT<br />
micvalebuli. cota miwa miva-<br />
88
yareT, ufro meti ki _ Tovli. biZia<br />
borisi da misi kostia erTad wavidnen<br />
biZia hasanTan yabardoSi. me yubanSi<br />
viyide gamosayvani tyavi, imaT iqidan<br />
Camoitanes. tyavs hasanac gamohyoloda,<br />
Cemi yofa ro gaego. mivida starostasTan,<br />
exvewa, qrTamic aZlia, biWs<br />
samSobloSi gaataneT mamao. im qofakma,<br />
ara da arao... am cxvirmouxocavso,<br />
kaco, micvalebuls ki ara, saqonlis<br />
wasaReb sabuTsac ar mivcemo. ai, maSAin<br />
ki gadairia kostia. isev me vimarjve:<br />
_ kargi, mamas aq davudgam jvarsa...<br />
saqoneli gamataneT-meTqi... _ Tan<br />
cremlic gadmovagde... cremlma vera,<br />
magram fulma guli mainc moulbo im<br />
oxersa. calke baJi gadamaxdeina, calke<br />
oci Tumani qrTamad davutove.<br />
biZia borisi mTxovda, iqve soflis<br />
sasaflaoze damemarxna mama... sanam<br />
cocxali var, sanTelsac davunTeb da<br />
Wiqasac wavuqcevo...<br />
_ ara, biZia boris! Seni madlobeli<br />
var, magram mama tfilisSi unda wavasveno!<br />
_ vuTxari gadaWriT.<br />
_ vah, kaco, es vin ari?!. _ Sehyvira<br />
hasanam qarTulad... karga xans kaxeTSi<br />
iyo nacxovrebi da... _ rogo, adamiano,<br />
rogo? sabuTi Sen ara gaq... me larsamde<br />
89
moval SenTana... memre ras izam?..<br />
_ ara, biZia hasan! es Cemi valia! Seni<br />
gamoyola ar minda! me vici da Cemma kacobama!..<br />
is Rame TeTrad gavaTene, iriJraJa<br />
Tu ara, wamovxti. farduls sami mori<br />
gamovacale, TiToeuls cali mxare culiT<br />
avaTale, urems qvemodan amovage.<br />
kargad ro inaTa, kostia wamomeSvela,<br />
mixvda, rasac vakeTebdi... micvalebuli<br />
amoviReT miwidan, mkvriv sudaraSi<br />
SevgrgneT da urmis Zirsa da morebs<br />
Sua SevacureT. zemodan nayidi tyavi<br />
fena-fena davawye, kofoze Semovjeqi<br />
da SuadRec ar iqneboda, gzas ro davadeq.<br />
kostia didxans idga serze... ukve<br />
saRamovdeboda, roca hasanac SevamCnie.<br />
Soriaxlo momyveboda, marTla, bi-<br />
ZasaviT mayuradebda, rame xifaTs ar<br />
gadavyrodi. darialTan Cafrebma gamaCeres,<br />
sabuTi naxes da uremidan gadmomsves.<br />
suli kbiliT meWira, vifiqre,<br />
micvalebulis suni Tu ecaT, albaT<br />
gzaze damigdeben-meTqi mamis cxedars.<br />
swored am dros mogviaxlovda hasana...<br />
Cafrebs raRaca Caulaparaka rusulad,<br />
xurjinidan arayi, puri, yveli, moxar-<br />
Suli xorci da kidev raRacebi amoalaga.<br />
saldaTebsac meti ra undodaT, Cem-<br />
90
sken aRarc gamouxedavT.<br />
ananurTan ro gadmouxvie, erTi<br />
damemgzavra... mamaZaRli aRmoCnda, ya-<br />
CaRi... gaZarcva momindoma... mec mamiseuli<br />
Tofi amoviRe da haerSi samjer<br />
visrole. gana SeSinda, is oxeri! urmidan<br />
gadmomagdo... simwris cremlebi<br />
gadmomcvivda, kbilebi kbilze ise dami-<br />
Weria, mTeli dRe ybebi mtkioda... sasowarkveTilma<br />
daviCoqe da daviRriale:<br />
`mama, mamiko!..~ am dros gzaze mxedrebi<br />
gamoCndnen, icnes moZalade da dahkivles:<br />
_ ra ginda balRisgan, ras erCi! uh,<br />
Seni... _ mkvdar-cocxali agines da win<br />
gaigdes... SemaJrJola... mivxvdi, RmerTi<br />
Cemken iyo. maSin ufro avtirdi, mar-<br />
Tla, balRiviTa...<br />
wikom cerad gaxeda Salvas da saxe<br />
ucnaurad moeqca. Salva ki xmis kankaliT<br />
agrZelebda:<br />
_ bednierebisagan vtirodi, wiko!<br />
uremze mama mesvena, me ki sixaruliT<br />
vtirodi... ra axlo-axlo yofila Turme<br />
sixarulisa da mwuxarebis cremli!<br />
roca uremi lukas saxlis ezoSi Sexanxalda,<br />
Salva kofodan CamoforTxda,<br />
winkarTan SeCerda da aivnis boZs mohxvia<br />
orive xeli, TiTqos mTeli qveyana<br />
91
iryeoda mis fexqveS. roca egona, yvelaferi<br />
dasrulda, mixvda, axla iwyeboda<br />
tkivilisa da oblobis Jami... Tvalcremliani<br />
wikoc iqve iyo da masac ver<br />
gaerkvia, vis ikravda gulSi _ gaurkvevlobis<br />
zRurblTan Semdgar moyvass Tu<br />
aivnis sayrdens, Salva rom Cahfrenoda.<br />
92
honorari<br />
eZRvneba cinuki dadianis xsovnas<br />
Talikos sadarbazos kari pirTamde<br />
gaeRo, kibis saxelurze SemorCenili<br />
erTaderTi sparsuli xaliCa gadaefina<br />
da amzeurebda. mal-male gamovidoda,<br />
xelebs jer Wrel winsafarze gaisvamda<br />
da mere xaliCis xaos Seexeboda, TiTqos<br />
eferebao. ase arboda da Carboda kibeze<br />
bavSvobidan dadianebis ojaxs Sekedlebuli<br />
Suaxans gadacilebuli tanmorCili<br />
Sinabera. aba, ra eqna, patronis `simdidres~<br />
ufrTxildeboda. diasaxlisic<br />
xSir-xSirad gamosZaxebda:<br />
_ Taliko-o! sada xar, Seni Wirime?!.<br />
bavSvs mixede, dimiris ar scildeba!..<br />
patara elene, marTlac, mamis muxlze<br />
ojda da cicqna TiTebs gadaSlil<br />
wigns utyapunebda. dimitri gayuCebuliyo<br />
da qalebs eloda, rodis moacilebdnen<br />
abezars. Talikom xeli daavlo<br />
gogonas, bumbuliviT aitaca da<br />
meore oTaxSi gaiyvana.<br />
karze viRacam zars moqaCa. dimitrim<br />
kargad icoda, rom kari Ria iyo da xmamaRla<br />
gasZaxa mosuls:<br />
_ mobrZandiT, mobrZandiT!<br />
93
cota xnis Semdeg zari ganmeorda,<br />
stumarma maspinZlis daunaxavad Sesvla<br />
ar ikadra sadarbazoSi.<br />
dimitri wamodga, kibis TavTan gaegeba<br />
stumars da moulodnelobisgan<br />
dabneulma SesZaxa:<br />
_ mobrZandi, ieTim! xom giTxari,<br />
Cemi saxlis kari yovelTvis Riaa-meTqi<br />
SenTvis! _ da kibeze daeSva.<br />
poets gaeRima, ganuSorebeli nabdis<br />
qudi moixada da Tavi daukra maspin-<br />
Zels.<br />
_ axlac ityvian, ieTimi marto<br />
ubralo xalxs swyalobso?<br />
_ e-eh! Cemo ieTim, exla yvela<br />
ubraloni varT, Tanasworni!<br />
_ ubralonic da sabralonic... _<br />
gauswora ieTimma Tavads, Semdeg ki daamata,<br />
_ iqneb imitoma, yvelani RvTis<br />
Svilebi rom varT?!.<br />
_ marTali brZanebaa, Cemo kargo!<br />
mobrZandiT, mobrZandiT!<br />
stumarma da maspinZelma kibe erTad<br />
aiares da mzis sxivebiT ganaTebul did<br />
oTaxSi Sevidnen. oTaxi imdenad didi<br />
iyo, TiTqmis carieli Canda. kuTxeSi<br />
Zveleburad Tavaxdili idga Ria yavisferi<br />
Sandlebiani pianola, taxtze<br />
xeliT naqsovi fardagi efara, odnav<br />
momrgvalebuli ori rbili skami ganmartoebiT<br />
miyuJuliyo fanjarasTan,<br />
94
uzarmazar magidas monacrisfro, vercxlisfoCebiani<br />
sufra amSvenebda, ai,<br />
sarke ki _ arsad Canda, arc kaklis xis<br />
didi karada iyo sadme. `gauWirdaT dadianebs~<br />
_ sinanuliT gaifiqra stumarma.<br />
_ usaqmod ar moxvidodi, Cemo ieTim,<br />
ram Segawuxa? _ CaekiTxa dimitri.<br />
ieTimma xalaTis jibidan momcro<br />
wigni amoiRo da maspinZels gadasca.<br />
_ aba, leqsis trfials rogor ar<br />
mivarTmevdi wignsa?!. oriod dRea,<br />
rac daibeWda... megobrebma iTaves da...<br />
uTuod bolo wignia... mets me ver moveswrebi...<br />
vici, waikiTxav da geameba. Tu<br />
ar geameba, arc eg aris didi bedena...<br />
kargaT iyaviT da...<br />
_ eh, ras ambob, Tu kaci xar! eg ekadreba<br />
Sen leqsebsa? ratom bolo? moica,<br />
qveyana dalagdeba, yvelas eSveleba<br />
da...<br />
_ ara mgonia, dimitri, am qveyanaSi<br />
an mdidarma gaixaros, an Raribma, an<br />
glexma an Tavadma! Tu is sulkurTxeuli<br />
ambobda _ `ras gvabruneb, ra zne<br />
gWirsao~, me da Sen ra gveTqmis!<br />
_ arc egrea saqme! _ SesZaxa dimitrim,<br />
_ Taliko! _ erTi, Cemi gadanaxuli<br />
momitane!<br />
cota xanSi Talikom daorTqlili<br />
boTli Semoitana, mere ori Wiqa da lan-<br />
95
griT xili moayola, Semdeg _ TxiliTa<br />
da kakliT savse faifuris Tasebi dadga<br />
magidaze. maspinZelma dabinduli sisxlisferi<br />
RviniT aavso Wiqebi.<br />
_ Cemo ieTim! me da Sen qarTvelebi<br />
varT. da Cveni qveynis siyvaruli gvaer-<br />
Tianebs. Tumca Sen Cemze meti gurji<br />
xar! _ daamata RimiliT naTavadarma<br />
da ganagrZo, _ es Rvinoc siyvarulia,<br />
saqarTvelos siyvaruli Cvens mimarT,<br />
Sesvam Tu ara, wamsve mixvdebi, rogor<br />
vuyvarvarT Cvens miwas, cas, mzes, mTebs<br />
da mdinareebs, wyaroebs da nakadulebs.<br />
Cveni qveynis gacxadebuli siyvaruli<br />
SeiZleba sxvamac Sesvas, magram es Zafi<br />
arasodes ar gaibmeba maT Soris, urTierTgagebis,<br />
ndobisa da erTgulebis,<br />
rac TavisTavad siyvarulia. erTmane-<br />
Tis megobroba da siyvaruli ar dagvleodes<br />
Cvena da Cvens Semdeg mosuls! Sen<br />
leqsebs, Cemo ieTim, imdeni siyvaruli<br />
moetanos, rom zRvad qceuliyos, gamravlebuliyos<br />
da erTi wigni _ erTi<br />
siyvaruli _ aTasad qceuliyos!<br />
_ vina Tqo, ro yvela qarTveli mgosani<br />
ar ario! RvTisgan dalocvili yofiliyos<br />
Seni modgma da jiSi, Seni ojaxi<br />
da samSoblo!<br />
_ amin! _ erTxmad daiZaxes kacebma,<br />
kuTxeSi mdgarma diasaxlisma mozrdil<br />
gogonas gadaxeda, patara Talikos gad-<br />
96
asca da pirjvari gardaisaxa.<br />
maspinZelma bodiSi moixada da kar-<br />
Si gauCinarda. cota xanSi dabrunda,<br />
xelSi TeTri yabalaxi eWira, ucxo ram<br />
naqargi, kideebze oqrosfrad mbzinavi,<br />
alersiviT Tbili da pirveli TovliviT<br />
faqizi...<br />
_ am mSvenieri saCuqris wil es nivTi<br />
miiRe!.. _ dimitri dadianma yabalaxi<br />
ieTims mxarze moaxvia, naCuqari wigni ki<br />
mkerdTan miitana, TiTqos eubneboda,<br />
Cven fiqri da grZnoba vandeT erTurTs<br />
da Cveni megobrobac saukunod gagr-<br />
Zeldeba.<br />
roca poeti kibeze Cadioda, kideebze<br />
mocveTili qurTukis jibidan Cakecili<br />
moyviTalo qaRaldis furclebi<br />
mouCanda, cal fexs ucnaurad miaTrevda,<br />
radgan ZirmocveTili, ufro<br />
sworad, uZiro Ceqma ecva. diasaxlisma<br />
Tvali gaayola stumars, isev pirjvari<br />
gadaiwera da gaifiqra: `es yabalaxi<br />
erTi weli mainc Seinaxavs kacs... Cem<br />
gogonebs ki albaT arasodes daiviwydebaT,<br />
misi amayi gamoxedva da Tan Tbili<br />
Taflisferi Tvalebi, mTeli qalaqis<br />
sevdas rom itevda~.<br />
97
axalwlis Zali<br />
dekemberi ise gailia, cidan fifqic<br />
ar gadmovardnila. adreuli gazafxuliviT<br />
darebi idga, xalxi buxarsac ki<br />
ar anTebda, SeSas zogavda... daRamebiT<br />
_ mainc adre Ramdeboda. qristeSobis<br />
Tve Tavis wils iTxovda bunebisgan da<br />
tfiliselebic Cveulebrivad mihyvebodnen<br />
droTa dinebas.<br />
saaxalwlod yvela ojaxSi erTnairi<br />
fusfusi, samzadisi da molodini iyo.<br />
vasoc dilauTenia wamodga, ganieri Sarvali<br />
moirgo, Savi Salis CoxaSi gauyara<br />
xelebi da sarkis win mkerdgadaSlilma,<br />
welSi gamarTulma da Tavaweulma gaiar-gamoiara.<br />
Cacma-daxurvis muRami<br />
icoda yaraCoRelma da xSirad uTqvams,<br />
`Tu xalxs pewianad ar eCvene, Sengan vin<br />
iyidis rames?!~ es sityvaze, Torem...<br />
yidva-gayidva ra bedenaa... mTavari gaxldaT<br />
TviTon egrZno Tavisufleba, Tu<br />
gindaT _ sakuTari TavisTvis mieni-<br />
Webina siamovneba. hoda, ulvaSebi gadaiwkepa,<br />
TiTebi nikapqveS Seacura da<br />
focxiviT Camousva mokle da koxta<br />
wvers. mere Tabaxs miubrunda, zed qin-<br />
Zi, oxraxuSi, kama, niaxuri, qorfa xaxvi,<br />
wiwmati, stafilo, niori da boloki ise<br />
gaawyo, feride xanumis moqsovili fe-<br />
98
adi fardagi gegonebodaT...<br />
bolos niSTan SeCerda, Coxis kalTebi<br />
aikeca da mama-papis danatovari<br />
vercxliT movarayebuli RvTismSoblis<br />
xatis win daiCoqa, TavCaqindrulma<br />
Caarakraka `mamao Cveno~ da Semdeg Tavisi<br />
saTxovar-sawuxaric miayola:<br />
_ RmerTo, momimarTe xeli, nu gamawbileb<br />
saaxalwlod! xeli damaclevine<br />
da SviliSvilebisTvis mcire saCuqris<br />
yidvis saSualeba momec! mets aras gTxov,<br />
isini mimyofe kargad! Cem kekesa da<br />
qalebs Seewie! Seni locva-kurTxeva ar<br />
mouSalo Cems did ojaxs!<br />
ojaxi, marTlac, didi hqonda vasos.<br />
sami qali hyavda, samive gaTxovili,<br />
siZeebic Zalian gamoadga _ kargi<br />
vaJkacebi iyvnen. axali wlis dilas<br />
swored maT eloda Suaxans miRweuli<br />
col-qmari. vaJi RmerTma ar miscaT da<br />
amitom yovel saRamos stumris molodiniT<br />
gahyurebdnen gzas. xan TviTonac<br />
estumrebodnen xolme qalebs, Tumca<br />
es iSviaTad xdeboda... vasos kanoniT _<br />
`siZis Sewuxeba ar varga... ojaxi maSin<br />
ari iRbliani, roca col-qmris saqme-<br />
Si ucxo vinme ar ereva...~ axal wels ki<br />
siZeebi movalenic iyvnen sidedr-simamrisTvis<br />
mielocaT dResaswauli. amitom<br />
cdilobdnen vasoca da kekec...<br />
yaraCoRelma Tavze Tabaxi daidga<br />
99
da meidnisken gaswia, Tan gzadagza myidvels<br />
eZebda... misi qorfa mwvanili<br />
aravin indoma... vasom axla malaknebis<br />
bazrisken gadainacvla, magram verc iq<br />
daicala xeli... bolos isev avlabrisken<br />
gadawyvita wasvla, iqneb iafad mainc<br />
gavyidoo... ara da ara, ar umarTlebda...<br />
gamwarebuli, mSieri da daqanculi milaslasda<br />
saxlSi.<br />
_ daiqces Seni samarTali! _<br />
daiRriala oTaxSi Sesulma da CamomWknarmwvaniliani<br />
Tabaxi RvTismSoblis<br />
xatisken gametebiT isrola. _ eg ari<br />
Seni qaloba?! ramdeni gemudare, muxliCoqac<br />
viloce... vinc Sen amis Semdeg<br />
sanTeli daginTos, me imis... _ da<br />
iseTi bilwi sityvebi moayola, saxlic<br />
ki Sezanzarda... ise, rom xatis CarCoze<br />
Camokonwialebuli wiwmatis kona jer<br />
niSis kides daeca da mere iatakze gaiSala.<br />
mTeli dRis siaruliT daqanculi<br />
vaso taxtze mowyvetiT Camojda da<br />
atkivebuli fexidan Ceqmis gaZrobas<br />
Seecada... magram nuras ukacravad, ver<br />
moaxerxa... ver wamoiwia, rom daxriliyo<br />
da Ceqmis Wvintze waevlo xeli... Semdeg<br />
wamodgomas Seecada, magram verc<br />
es SesZlo... uceb Tvalebi auwylianda<br />
da iseTi Rriali amouSva, mTeli ezo<br />
gareT gamoefina... Tumca misi ridiT<br />
saxlSi Sesvla veravin gabeda... vaso ki<br />
100
mosTqvamda:<br />
_ mapatie, ufalo!.. ese Cqara, kaco,<br />
ese uceb!.. mapatie, Seni saxelis Wirime!<br />
miSvele, fexze wamomayene, nu damaqcev<br />
da nu damakuteb! gemudarebi, ufalo!<br />
xvalve Cem sigrZe sanTels daginTeb!..<br />
_ mere Rvarad gadmodinda cremli...<br />
_ miSvele, RmerTo! Semibrale, kaci<br />
ara xar?!. ase uceb rogor damsaje! gemudarebi,<br />
mixsen am ubedurebisagan...<br />
_ bolos misi sityvebis gageba Seu-<br />
Zlebeli gaxda... yaraCoReli Rmuoda,<br />
brdRvinavda, mosTqvamda, Rrialebda...<br />
mezoblebma biWi afrines gverdiT<br />
ezoSi gadasuli kekes mosayvanad. aba,<br />
unebarTvod vin Sevidoda vasos saxl-<br />
SAi?!. SeSindnen, Wkuidan xom ar gadacda<br />
es ubedurio? keke siCqariT WiSkarTan<br />
kinaRam waiqca, SiSiT dafeTebulma<br />
Cauara mezoblebs, Tavidan TavSali<br />
moiglija, TiTqos misi bralia yvelaferio,<br />
kari gaaRo da...<br />
_ ui, Se sasikvdile, Sena! _ SeuZaxa<br />
qmars, _ raRa gozinayze dajeqi?!. Sen<br />
ar gaixare! Tvalebi sad gqonda, Se gasaglejo!<br />
raRa vqna axla?!. raRa mivarTva<br />
stumrebsa?! _ cal xels TavSi iSenda<br />
qali da meoreTi _ qmars ejajgureboda...<br />
mezoblebma gozinays Zlivs aaglijes<br />
ubeduri vaso...<br />
101
ezoSAi saerTo sufra gaiSala. didian-patarianad<br />
yvela mxiarulobda...<br />
mxolod vaso ijda gaSterebuli da<br />
arafers ekareboda, gunebaSi ki fiqrobda:<br />
`Cemi iRbali mokvdes, raRa me vWame<br />
aseTi sircxvili! ra vuTxra Svilebsa<br />
da SviliSvilebs, ra piriT Sevxvde?!.~<br />
ca ki iseTi lurji da kamkama iyo,<br />
rogorc tyeSi Cakarguli liclica<br />
fSani, oRond varskvlavebiT daWorflili<br />
da sxivCamdgari.<br />
dilis pirs dilis saari daamRera<br />
medole surenam, feridem Tars Camohkra<br />
TiTebi... amRerda qalaqi... axali<br />
wlis dilas egebeboda mTeli tfilisi.<br />
...da roca vaso da keke Tavis oTaxSi<br />
Sebrundnen, magidaze viRacas feradferad<br />
langrebze gaewyo gozinayi: muqi<br />
feris _ Txilis, moyviTalo _ nigvzisa<br />
da TeTrad akrialebuli _ nuSisa...<br />
102
qeibur<br />
_ mTeli cxovreba CemTan iyavi,<br />
qeibur! _ rogorc siyvaruli, rogorc<br />
ocneba... rogorc sicocxle _ bolos<br />
da bolos... eh, imqveynad ocneba aravis<br />
mihyveba... TviTon ocnebac imqveyniuri<br />
netarebaa aq movlenili, rom ukeT SevigrZnoT<br />
edemidan monaqroli simSvidis<br />
sio. Cemi xsovnidan gistumreb, qeibur!<br />
xsovna adamianTa gulis sinaTlea, Cems<br />
mZors ki ukve didi xania eZaxis miwa,<br />
suls _ uflis ukidegano samyaro...<br />
Tamarma sanTeliviT Tlil TiTebze<br />
Camosdo nikapi da Ria sarkmlidan SoreTs<br />
gaxeda.<br />
_ didedo, rame xom ar ginda?! _<br />
Tavze daadga mowifuli qali, mxolod<br />
ucnauri momwvano TvalebiT rom hgavda<br />
moxucs.<br />
Tamars misi xma ar gaugia... is mziT<br />
ganaTebul vels xedavda... balaxis<br />
yvela ylorti TiTqos ucnaur naTebaSi<br />
liclicebda, gegoneboda sadRac<br />
miwis SuagulSi cecxli anTia da mis<br />
wiTel-yviTel alSi icreba yovelive.<br />
mere am naTebaSi saswauliviT gamoCnda<br />
qeibur _ kunapeti RamesaviT Savi<br />
103
ulayi, sxivTa macdur ciagSi bewvi<br />
lurjad rom uzimzimebda. mere ulayis<br />
Sexeba igrZno, SeaJrJola da Tvali gaaxila,<br />
magram ise, uazrod... Tavisi patara<br />
oTaxi arc daunaxavs, aRarc Ria sarkmels<br />
miswvdomia misi mzera... qeiburs<br />
xedavda, mis Sav TvalebSi areklil Tavis<br />
cxovrebas, oTxmocdaTormeti wlis<br />
simZimisagan rom idrikeboda qariSxals<br />
ayolili, furclebSekecili, Tovlisferi<br />
gvirilasaviT.<br />
ai, is dERec, pirvelad rom dainaxa<br />
mfrinavi Savi kvici. sxva kvicebs ar hgavda,<br />
kriala molze ki ar dakuntruSebda,<br />
ucnaurad haerSi SeiTamaSebda da<br />
mere odnav Seaxebda Cliqebs dedamiwas.<br />
TiTqos miwac imisTvis arsebobda, rom<br />
aesxlita misi lariviT swori fexebi.<br />
maSin Tamari Tormetiode wlis Tu iqneboda.<br />
cxenze jdomas ukve SeCveuli iyo,<br />
magram aseT sulel, gauxednav kvicze<br />
vin Sesvamda? pirvelad TavlaSi ixila<br />
axlos qeibur da maSinRa SeamCnia, rom<br />
Sublze WorfliviT eyara TeTri varskvlavebi.<br />
roca varskvlavebs xeli Seaxo,<br />
qeiburma Sublze ena ausva... mere<br />
xarixasac gadaevlo, gogonasac da saRamos<br />
bindbundSi gauCinarda.<br />
im Rames ver ipoves qeibur, diliT ki<br />
104
TviTon miadga Tavlas... roca aseTi ram<br />
gaimeora, Sewuxda mejinibe, Tavlidan<br />
yoveli gasvlisas raziT ketavda kars.<br />
mere mamas ucxoeli stumrebi<br />
ewvivnen. is didi pativiT Seegeba axali<br />
qarTuli respublikis qomagT. vaxSmis<br />
Semdeg stumrebi moasvenes, maTi cxenebi<br />
ki TavlaSi daabes. erT-erT wveuls<br />
kari Ria darCenoda da oci nabijic ar<br />
hgonda gavlili, roca qeiburma aiwyvita,<br />
bnelSi gamoenTo, stumars ferdi<br />
gahkra. isic sarmagamodebuliviT<br />
daezRerTa daqanebul namian mindorze.<br />
is `mamaZaRli qeiburi~ _ ase gamoxata<br />
Tavisi aRSfoTeba maspinZelma _ isev<br />
mTeli Rame aZebnina mamam. diliT Sin<br />
sakuTari nebiT dabrunda oCani. ingliselTa<br />
cxenosani jaris oficerma<br />
Tamaris meSveobiT gaagebina mamas, rom<br />
kvici mieyida. roca am sityvebs uTargmnida,<br />
Tamars sasuleSi raRac gaeCxira,<br />
Zlivs amoRerRa saTqmeli da saxeze<br />
cecxli waekida, Tan iseTi xvela autyda,<br />
TiTqos saxadi SAeeyara. bolos xvelas<br />
Tavisi mudarac amoayola:<br />
_ mama, nu izam amas!.. uTxari, rom<br />
qeibur Cemi kvicia...<br />
mamam uaris niSnad Tavi gaiqnia da<br />
sicil-siciliT moicila abezari stu-<br />
105
mari.<br />
im saRamos kvlav gaumeora saTxovari<br />
ingliselma, diliTac ar moasvena<br />
da mamam gayidul eqvs cxens feSqaSad<br />
qeiburic miayola.<br />
Tamari, didxans gahyurebda mimavalT,<br />
yvirili undoda, cremli Tvalis<br />
upeebs awveboda... axla grZeli Taflisferi<br />
wamwamebi rom daexamxamebina,<br />
niaRvari gadmodindeboda TvalTagan<br />
da idga gaSterebuli, umoZrao.<br />
ori kvira saxlidan ar gasula<br />
gogona. mama amRvreuli daiareboda<br />
da dardiT gayviTlebul Svils Tvals<br />
aridebda. bolos, qalaqSi dabruneba<br />
SesTavaza.<br />
tfilisSi CasulT saxlisken arc<br />
gauxedavT, mixeilis quCisken gaswies. iq<br />
erT-erTi Cixis erT-erT ezoSi idgnen<br />
ingliselebi. cxenebi did pativSi hyavdaT<br />
_ TviTon rom qveda sarTulze<br />
cxovrobdnen, mSvenier cxovelebs<br />
zeda sarTulze abamdnen, Tivac bevri<br />
hqondaT, qeric da Wis sufTa wyalic...<br />
Tamarma Tvali moavlo ezos da maspin-<br />
Zels inglisurad hkiTxa, Tu sad iyvnen<br />
maTgan wamoyvanili cxenebi. ser jeimsi,<br />
ase erqva inglisels, win wauZRva gogonas...<br />
roca meore sarTulze avidnen,<br />
106
Tamaris mzera jiqur SeefeTa qeiburisas...<br />
cxenma erTi daifrutuna da damna-<br />
SavesaviT Cahkida Tavi. gogona mieWra,<br />
drunCi daukocna da TeTr varskvlavebze<br />
xeli Seaxo... qeiburmac isev ausva<br />
ena Sublze. ase pirispir didxans idgnen<br />
Tamari da qeiburi _ meocnebe da ocneba...<br />
gana ra undoda gogonas? sulac<br />
araferi _ zurgze movleboda Tavis<br />
saRaras, mis mbzinav fafars CasWideboda<br />
da yvelas Tvals mihfareboda.<br />
aseTi xelSesaxebi arasdros yofila<br />
misi ocneba, magram Tamarma ar indoma,<br />
Tu moerida... ara, iq myofebs ki ara,<br />
imas, rom ar daemsxvria zRapari.<br />
kidev orjer naxa gogonam qeibur.<br />
pirvelad, roca ingliselebma gaswires<br />
Tavisuflebas SeWidebuli qveyana da<br />
gaiqcnen. maSin rkinigzis sadgurze iyo<br />
Tamari. misi ojaxic baTumSi wasvlas<br />
apirebda, man ki sabargo vagonisken mimavali<br />
mSvenieri qeiburi dainaxa. mefuri<br />
nabijiT, nel-nela modioda qeibur,<br />
magram roca Tamari SeniSna, yalyze<br />
Sedga, sasowarkveTilad daiWQixvina da<br />
mxedars gamousxlta. Tamarma orive<br />
xeli kiserze mohxvia megobars da adamianiviT<br />
mzirali sevdiani Tvalebi<br />
daukocna.<br />
107
uceb ayalmayali da srola atyda,<br />
baqanze xalxi erTmaneTSi airia, aizila...<br />
zogi waiqca, zogma _ waqceuls<br />
zed gadauara, zogi _ yviroda, zogitiroda,<br />
zogi _ sazarlad Rrialebda...<br />
Tamarma sul axlos gaigona gasrolis<br />
xma da mis fexTiT studentur formiani<br />
axalgazrda daeca... gogonam Sehyvira,<br />
undoda ymawvils miSveleboda, magram<br />
xalxis talRam gaitaca. ukan rom mobrunda,<br />
aRarc mama iyo, aRarc _ qeibur<br />
da aRarc _ matarebeli. orTqmavali<br />
sadRac Soridan mihkioda tfiliss.<br />
mere gaigo, rom meotTaTvis warTmeuli<br />
cxenebi amboxebulebs saburTalos<br />
yazarmebisken wausxamT. didxans<br />
utriala martod darCenilma mozardma<br />
am yazarmebs, magram veraferi Seityo<br />
sayvareli cxenis Sesaxeb. bolos saxlSi<br />
dabrunda, sadac ucxo adamianebi daxvdnen.<br />
iqve sadarbazos karTan Camojda<br />
da daZabulobisagan misavaTebuls Rrma<br />
ZiliT daeZina. roca Tvali gaaxila,<br />
deida eliko anjRrevda axla ukve obols,<br />
radgan aravin icoda, sad iyo misi<br />
mama, an iyo kia cocxali?!. ori megobari<br />
dahkarga Tamarma _ mama da qeibur.<br />
mamas mxolod sizmarSi xedavda<br />
qali, ai, qeiburi ki naxa. uTuod maxaTis<br />
108
mTidan (radgan iq iyo yazarmebi da cxenosani<br />
jaric iq idga) erevnis moednisken<br />
eSveboda mxedars damorCilebuli.<br />
raRac ucnaurad SeaJrJola gogonas,<br />
qeiburmac igrZno misi siaxlove da dai-<br />
Wixvina, magram qvafenili wuxandeli<br />
wvimis Semdeg sveli iyo da jiSiani cxeni,<br />
yuradRebas ver moadunebda TavdaRmarTSi,<br />
mxedars ver uRalatebda... uceb<br />
srola gaisma. tyviam wiTelarmiel mxedars<br />
Subli gauxvrita, isic mowyvetiT,<br />
Camocurda qeiburis sxeulidan da miwaze<br />
gaiSxlarTa. cxenma erTi sazarlad<br />
daiWixvina, daxeda Tavis axal patrons<br />
da dinji nabijiT Tamarisken wavida.<br />
Tamarma Sav Sublze mimobneul TeTr<br />
varskvlavebze xeli daado pirutyvs,<br />
manac siyvaruliT auloka saxe ukve SeRerebul<br />
qals. maSinRa SeamCnia Tamarma,<br />
rom Tvalebi namiani hqonda qeiburs...<br />
uceb isev daiWixvina jafierma, muxli<br />
moxara da uazrod TavqudmoglejiT<br />
gaqanda. misi floqvebis xma svel<br />
qvafenilze Tavis tkivilisas foladis<br />
CaquCebis zrials hgavda. Tamarma mxolod<br />
ramdenime wuTis Semdeg dainaxa<br />
qarafidan mtkvarSi gadaSvebuli lega<br />
Rrubeli, sxivTa macdur ciagSi lurjad<br />
rom zimzimebda.<br />
109
isi niSani iyo misi TviTmkvleloba,<br />
vin icis?!. iqneb _ erTgulebis<br />
iqneb-Tavisuflebis survilis, iqnebusazRvro<br />
siyvarulis, iqneb _ sulac<br />
swrafvis ukeTesisken, radgan saaqaoSi<br />
sisxlisRvra da Ralati batonobda.<br />
axla Tamaric anebebda Tavs saaqaos,<br />
uflis nebiT anebebda, magram Tval-<br />
Si cremli mainc ubrwyinavda. moxuci<br />
grZnobda, rom qeiburiviT Sav RameSi<br />
mifrinavda da caze mimobneuli varskvlavebic<br />
qeiburis Sublze mokiafe<br />
zeciuri niSnebi iyo.<br />
110
sarCevi<br />
werili dedas 3<br />
wyalqala 6<br />
Wupa-Wupa 12<br />
ori abo 18<br />
Rvinis aRmarTi 26<br />
yomarbazebi 33<br />
babe 40<br />
asmuSka 49<br />
papida pelos zRapari 54<br />
meborne 60<br />
maS, gaumarjos saqarTvelos?! 67<br />
Savi sarecxi 79<br />
marTali gza 86<br />
honorari 93<br />
axalwlis Zali 98<br />
qeibur 103
Nino Kutateladze<br />
Novels of Tiflisi<br />
daibeWda `erovnuli mwerlobis~<br />
stambaSi. mxatvris q. 4<br />
tel: 31-70- 47<br />
32-73- 62<br />
E-maile<br />
litandart@yahoo.com<br />
vaja.otarashvili@yahoo.com