tfilisuri novelebi

tfilisuri novelebi tfilisuri novelebi

27.12.2012 Views

nino quTaTelaZe tfilisuri novelebi `erovnuli mwerloba~ Tbilisi 2009

nino quTaTelaZe<br />

<strong>tfilisuri</strong> <strong>novelebi</strong><br />

`erovnuli mwerloba~<br />

Tbilisi 2009


sagamomcemlo sabWo<br />

vaJa oTaraSvili<br />

zurab Toria<br />

daviT kaxaberi<br />

gulo kobiaSvili<br />

tariel xarxelauri<br />

zaza qinqlaZe<br />

redaqtori<br />

lili geraSvili<br />

gamocemis redaqtori<br />

daviT kaxaberi<br />

mxatvari<br />

nino quTaTelaZe<br />

dakabadoneba<br />

salome paiWaZe<br />

operatori<br />

Tamar tyablaZe<br />

ISBN 978-9941-0-1740-7<br />

C<br />

gamomcemloba “erovnuli mwerloba”. 2009.


werili dedas<br />

Cemo sayvarelo, es wigni Sen giZ-<br />

Rveni! masSi Seni samyaroa, is samyaroa,<br />

romelic Zalian menatreba.<br />

Aroca am pawia Txzulebebs gadmoxedav,<br />

uTqmelad mixvdebi, vin vin aris. Aaq xom<br />

Seni axloblebi da Zvirfasi adamianebi<br />

arian daunjebulni. Mme maTi cxovrebiT<br />

viswavle cxovreba.<br />

Aaxla, roca dRevandel saqarTveloSi<br />

Cemi adgili aRar aris, ufro<br />

gamimZafrda bavSvobaSi gamoTqmuli<br />

survili, rom me da Sen erTdroulad<br />

unda gavcilebodiT saaqaos... Tumca<br />

yvelaferi uflis nebaa!<br />

daingra Cveni Tbilisi, Cemo Zvirfaso!<br />

da is arc oms gaunadgurebia,<br />

arc miwisZvras, is drom daangria, Jamma<br />

mosra yovelive . . . Cven, adamianebma<br />

davangrieT sakuTari Tavi, movkaliT<br />

CvenSi siwminde da Rirseba, erTmaneTis<br />

gatanis survili da siyvaruli.<br />

axla,P roca mexuTe sarTulze marto<br />

gamoketili vzivar, Cveni Zveli ezo<br />

menatreba, moxveuli xis kibiTa da saxuravze<br />

wvimis iavnaniT. dRes amgvar<br />

gaSlil Tu gulRia ezoebs ratomRac<br />

,,italiurs” eZaxian. WeSmaritad, brmaa<br />

3


qarTveli kaci, radgan sakuTar sauke-<br />

Tesos ,,saucxoo” daarqva. Ees ampartavnebisa<br />

Yda kudabzikobis niSani ufro<br />

da ufro TvalSisacemi xdeba.<br />

viRas axsovs, Cemo kargo, is <strong>tfilisuri</strong><br />

kilo, yvelasgan gamorCeuli da<br />

mSvenieri, is simRerebi, bavSvobaSi rom<br />

mimRerodi, ufro YxumrobiT, vidre seriozulad.<br />

isic maxsovs, guSindeliviT<br />

maxsovs, Zia oTars (TevdoraZes)<br />

rom umRere yvela ZvelisZveli sim-<br />

Rera, rac ki icodi, roca Tavis metad<br />

saintereso operas ,,simReras Tbilisze”<br />

werda. Nnetav, kidev erTxel momasmenina<br />

babos ,,iavnana”:Y<br />

,,batonebis mamidasa<br />

win davugeb xaliCasa . . .”<br />

ra cotani darCnen is adamianebi,<br />

romelTac Tavisi sakuTari Tbilisi axsovT<br />

da uyvarT. xandaxan minda, fexze<br />

gavixado da terfiT, sxeuliT SevigrZno<br />

Cemi qalaqis qvafenili, ai, ise,<br />

galaktioni rom ityoda: ,,cvrian balaxze<br />

Tu fexSiSvela ar gaviare – raa mamuli?!.”<br />

Mmamuli, marTlac, mTeli arsebiT<br />

unda SeigrZno. me vamayob Cemi TbiliselobiT<br />

da arsad sxvagan sicocxle<br />

da sikvdili ar minda! vamayob imiT, rom<br />

Cemi papis mama mTavarmmarTeblis sasaxles<br />

icavda; vamayob imiT, rom papaCemi<br />

4


veraze daibada da gaizarda; vamayob<br />

imiT, rom ocdaTvrametSi, roca papa<br />

cimbiris gzas gauyenes, ukanaskneli xelfasic<br />

ki asaRebi darCa; vamayob imiT,<br />

rom Cems winaprebs arami lukma ar uWamiaT;<br />

vamayob imiT, rom Sen Cemi deda<br />

xar da ratomRac ucnaurad mjera, rom<br />

Senze kargi, Tan Tbilisuri, qarTuli<br />

amqveynad aravin icoda . . . aq, SeiZleba,<br />

vaWarbeb, magram roca ramiT amayob,<br />

aWarbeb da azviadeb kidec . . . es, me mgoni,<br />

Cveulebrivi da gasagebi Tvisebaa<br />

adamianisa.<br />

Tbilisze dawerili yvela wigni miyvars.<br />

es wigni ki Cemi valia Cemi qalaqis<br />

winaSe.<br />

yovelTvis Rrmad mwamda, qalaqebs<br />

adamianiviT suli udgaT, Tavisi ucnauri<br />

da amaRelvebeli cxovrebiT cxovroben...<br />

xandaxan saxelic ecvlebaT, maTi<br />

mcxovrebnic icvlebian, midian, modian,<br />

JamTa viTarebaSi saxe da xasiaTic usxvaferdebaT,<br />

magram suli maradiulia<br />

da rogor SeiZleba Seicvalos?! isic<br />

vici, rom Seni sulic, Cemo Zvirfaso,<br />

axla Seni qalaqisTvis, Seni qveynisTvis<br />

da albaT – CemTvisac loculobs. am<br />

locvis ZaliT varsebob mec.<br />

asea! – Cveni saqmiT da Cveni sulebiT<br />

unda gaZlierdes Cveni qalaqi da sam-<br />

Soblo!<br />

5


wyalqala<br />

zaqariam didi qorwili gadaixada,<br />

ufro sworad, sasimamrom ikisra xarji.<br />

Savgvreman patarZals naTesavTa mTeli<br />

gundi asdevneboda, kibe-kibe mihyveboda<br />

saydrisken da CamogrZelebul friala<br />

Tavsaburavs miwis mtvers acilebda.<br />

Mmere vaJma Cumad gaapara Tvali sakurTxevelTan<br />

mdgari sacolisken da igrZno,<br />

guls rogor Seszuzunebdnen futkrebi<br />

_ xan TaflarZes SeawveTebdnen, xan ki<br />

_ mwared unestravdnen. xeirianad vercki<br />

gaerkvia, ra xdeboda mis Tavs.<br />

_ he - hei, zaqaro, ra gemarTeba?! _<br />

gunebaSi SeuZaxebda Tavis Tavs da ga-<br />

Rimebis nacvlad, uSnod daegrixeboda<br />

marifaTian-mariliani saxe. netav, mar-<br />

Tlac, ra emarTeboda da saiTken miaqanebda<br />

bediswera. orTaWalis patara<br />

qulbaqSi SeCurTul ficrulSi SimSilisa<br />

da sicivisagan misavaTebuli da-<br />

Zma eloda misi simamris wvrilad mofxvnils.<br />

Llogins mijaWvuli qvrivi qali<br />

ki ukve aRarafers fiqrobda, iwva Cumad<br />

xeldaSvebuli, sicxiani, yvelafers<br />

Seguebuli.<br />

im qorwilis mzian da avbediT<br />

6


dRes daikarga dabaRis qali _ na-<br />

Tia. aqoSinebuli _ sxiviviT Caesirma<br />

meidans da Tvalis daxamxamebaSi viris<br />

xidze gaCnda. . .…iqidan erTi xelis dadebaRa<br />

rCeboda mtkvris SemaRlebul napiramde.<br />

ise patarad da umweod moeCvena<br />

Tavi am ukidegano samyaroSi, rom gonebaSi<br />

bzrial-bzrialiT wamoimarTa. . .<br />

ara, dardi ki ara, arc _ tkivili... simartovis<br />

ucnauri sicxade... da alalbedze<br />

inatra, mtkvris talRad maqciao.<br />

... da gaqra.<br />

es rom gaegoT da enaxaT, tfiliseli<br />

dedabrebi albaT ityodnen: ,,usaTuod<br />

sasmenarma Camoiara da Seusrula survilio”.<br />

qalaqSi raRac wylis buqi gaCnda,<br />

TiTqos viRac dadis da svel nakvalevs<br />

tovebso... arc Rrubeli Canda, arc<br />

wvima... arc meTuluxCes gastexia Wur-<br />

Weli... quCaSi mimavali kaci uceb sveldeboda<br />

da mere mSralze, diax, mSralze<br />

gamodioda.<br />

vin icis, ra Znelia, roca suli cremliT<br />

gaqvs savse da viRac, SeiZleba, sulac<br />

_ axlobeli, mSralze gamodis Seni<br />

cremladqceuli samyarodan!<br />

daeWvebulma qalaqelebma veraf-<br />

7


iT rom ver axsnes, ra xdeboda, sulier<br />

arsebasaviT wyalqala Searqves am movlenas.<br />

mTavari is iyo, rom xandaxan Tu<br />

sveldebodnen, Torem ise, yvela cocxali<br />

da saRsalamaTi iyo.<br />

amieridan, roca bavSvi sadme gubeSi<br />

fexs Cahkravda da Sxefebs aamzevebda,<br />

deda etyoda: ,,ra wyalqala Segeyarao!”<br />

roca baxusisgan fexareuli ojaxis<br />

ufrosi saxlSi Seabijebda, dedakaci<br />

CaiRimebda: ,,sad dasveldi, wyalqalasTan<br />

xom ar geZinao?!”<br />

roca xelakankalebuli dedaberi<br />

wyurvils moiklavda da rZali mis gulispirze<br />

wveTebs SeamCnevda, avad Seu-<br />

Zaxebda dadamTils: ,,wyalqalam SegWamos<br />

da daglios Seno! . .”<br />

qalaqSi wvima xeiradac ki iqca. am<br />

dros yvela da yvelaferi sveldeboda...<br />

wyalqala ki aravis aRar axsovda.<br />

Tebervlis subsarqisobas, alionze,<br />

roca qari usaSvelod Rmuoda,<br />

miwamde xrida tanmorCil cacxvis xeebs<br />

da yvavebi Sav foTlebiviT ekidnen<br />

Tu isxdnen totebze, sololakSi orsarTuliani<br />

saxlidan kvamli daiZra...<br />

xalxi kivilze quCaSi gamoefina. SiSisferi<br />

dasdeboda yvelas.<br />

_ iwvis, iwvis, tikos saxli iwvis!<br />

8


– yvirodnen aqeT-iqidan da zogi doqs<br />

moarbeninebda, zogi – saTls, zogic<br />

– sarZevesa da vin icis, ras... qarma<br />

cecxlis enebs TiTqos suli Sehberao,<br />

gaRvivda, acimcimda, aelvarda. . .<br />

_ me gamixmes Tavi! CameZina me ubedurs!<br />

– gahkioda dedaberi.<br />

_ Svili, Svili!.. Cemi Svili!... –<br />

mosTqvamda axalgazrda qali da cecxlisken<br />

iwevda.<br />

gaRmidan, savaWrodan morboda<br />

zaqariac... movarda, moqoSinda, fex-<br />

SiSveli, daretianebuli, gabecebuli<br />

da roca gaarkvia, rac moxda, uilajod<br />

Cajda miwaze, aalebul saxlSi Sesvlac<br />

ar ucdia, arc vinmes damSvideba, arc<br />

dayvireba SeeZlo... Tavi Cahkida, moikunta,<br />

TiTqos Canasaxis forma miiRo,<br />

upirveles Udedis saSoSi mounda CaZroma.<br />

saxli gaRma darCa, gaRma darCaA yvela<br />

da yvelaferi, mxolod zaqaria iyo<br />

gamoRma da araferi aRarL akavSirebda<br />

saaqaosTan.<br />

uceb viRacam USehkivla.A es isev axalgazrdaLL<br />

qalis xma iyo. saxlisken<br />

wylis Bbuqi daiZra. xalxma WurWeli<br />

Zirs dauSva. cecxli nel-nela minavlda,<br />

atkrcialda da miyuCda. wylis<br />

ucnaur mocimcime Wavlze safenebSi<br />

9


gaxveuli Cvili iwva. is nel-nela gadaedina<br />

zaqariasken, bavSvi SiSvel fexebTan<br />

daudo da gaqra... sveli nakvalevi<br />

datova mxolod.<br />

bavSvic sveli iyo, sul mTlad sveli,<br />

magram... cocxali.<br />

zaqariam Tavi aswia da garkveviT,<br />

diax, garkveviT dainaxa...<br />

_ naTia! _ sul Cumad warmoTq-<br />

10


va, Cvili gulSi Caikra da RawvzeY ori<br />

cremli Camoucurda, nikapTan gaenaskva<br />

da mereF wvimis libri gadaekra garemos.<br />

Tavisi Segnebuli sicocxlis manZilze<br />

zaqaria pirvelad tiroda. misiM cremli<br />

arc mamis gadakargvisas da arc dedis<br />

dakrZalvisas unaxavs vinmes. galRva<br />

misi guli, TebervalSi subsarqisobisas<br />

galRva, roca qari usaSvelod Rmuoda,<br />

miwamde xrida tanmorCil cacxvis xeebs<br />

da yvavebi Savi foTlebiviT ekidnen Tu<br />

isxdnen totebze...<br />

vin icis, ra Znelia, roca suli<br />

cremliT gaqvs savse da viRac, sulac _<br />

axlobeli mSralze gamodis Seni cremladqceuli<br />

samyarodan.<br />

im dRidan wyalqalaY qalaqSi aRaravis<br />

unaxavs.<br />

11


Wupa-Wupa<br />

erTi dro aravis SerCenia. Ddro<br />

midis moboine mdinaresaviT, xan marjvena<br />

ferds gagvkravs, xan – marcxenas.<br />

Ees ise... sityvisTvis, Torem sada aqvs<br />

dros marcxena da marjvena? sityvebs ki<br />

varqmevT sagnebs da movlenebs, magram<br />

vin gvekiTxeba, ratom hqvia, magaliTad,<br />

lodins _ lodini, lods _ lodi?<br />

iqneb es ori sityva erTmaneTis gagr-<br />

Zelebaa? da kacis mTeli cxovreba uwyveti<br />

molodinia, xolo lodi _ dasasruli<br />

am molodinisa, imis niSani, rom<br />

iyo viRac da eloda ...<br />

isinic elian moajirze idayvdayrdnobilni,<br />

magram aRar axsovT, ras<br />

elian?!. xandaxan erTmaneTs gadaxedaven<br />

ucxoebiviT, TvalebSi ki mainc<br />

sxivi CaudgebaT. esE uTuod siyvarulis<br />

xsovnaa da Tan iseTi Zvirfasi, rogorc<br />

zRvidan amoRebuli cimcima margaliti.<br />

avlabarSi yvela icnobs daros da<br />

daTas. maTi Jamisferi saxli siZvelisa<br />

da recxvisagan daplarwuli kabasaviT<br />

Yxelmarcxniv CamogrZelebula, moajiris<br />

sayrdeni iataks ascilebia,<br />

ufrTebod gaxirula. samagierod, da-<br />

12


Tas mier axalgazrdobaSi SeWedili<br />

SoSiebis bude mkvidrad miyrdnobia kidura<br />

boZis Sverils. Aaxla iqidan beRurebis<br />

Jiv-Jiv-rik-riki moismis, TiTqos<br />

moxucebis saTqmels isini amcnobeno<br />

qveyanas.GD<br />

siCume da mzea...<br />

afuTfuTebul qalaqs daviwyebia es<br />

saxli da misi mkvidrni. Mmxolod somxuri<br />

taZridan ismis Soreuli galobis<br />

xma _ gabmuli da sevdiani. roca didi<br />

zaris JRrials ahyvebian patara wkriala<br />

zarebi, daro TiTqmis damuStuli<br />

xeliT pirjvars isaxavs. daTac mas<br />

gadaxedavs da iseve moiqceva, rogorc<br />

meuRle. erTmaneTSi sakuTar anarekls<br />

xedaven moxucebi, rasac erTi akeTebs,<br />

imasve imeorebs meorec. marTlac da,<br />

siberisas da-ZmasaviT damsgavsebian<br />

erTmaneTs, erTnairad gaWaRaravebulan,<br />

daCiavebulan, Tvalze libri gadahkvriaT.<br />

_ male TeTrad dawinwkluli SoSiebic<br />

mofrindebian! _ Zlivs amoSaqra<br />

daTam da kvlav cols gadaxeda.<br />

_ ho, axla ukve cotaRa darCa... _<br />

kveri daukra darom.<br />

arada... noembers is-is iyo Semoeparebina<br />

TrTvilis TeTri TivTiki.<br />

gazafxulamde iseve Sori iyo, rogorc<br />

13


aqedan riyemde. daRmarTis Cavla-amovla<br />

SeuZlebladac ki eCveneboda colqmars.<br />

amA dros Tamrom amoiara, mSvidad amoioxra<br />

da Tavi gaaqnia.<br />

_ gamarjoba, deida daro! _ Seexmiana<br />

moajirze dayrdnobilT.<br />

_ sul daros ro esalmebi, me ra _<br />

movkvdi?! _ xumrobis kiloze Seepasuxa<br />

mezobels daTa.<br />

_ ras ambob, daTa Zia?! Senc gagimarjos!<br />

_ hoda, egre!.. _ CaiRimes moxucebma.<br />

mzem daacxuna. Aaivani moupiravi<br />

sinaTliT aivso. Aai, ise, rogorc icis<br />

xolme tfilisSi zamTris pirs, susxisa<br />

da yinvis wina dReebSi. gaxalisda sulic<br />

da sxeulic. mze Yxom didi ganZia,<br />

romlis wiaRidan ucnauri sikeTe ifrqveva,<br />

Tan dausruleblad da uangarod.<br />

_mzeo, amodi, amodi-i-i,<br />

nu efarebi gorasa-aaa... _ amRerda<br />

daro, ufro sworad ki _ aakivl-aakankala<br />

xma.<br />

_ aki, arc efareba... _ Seesityva<br />

qmari da yuri miugdo erT dros sanatrel<br />

kiskiss.<br />

_ modi daro... _ uceb raRacam gaunaTa<br />

moxucs goneba, _ modi, daro, Wupa-Wupa<br />

vqnaT...<br />

_ modi! . . _ daeTanxma qali da ori-<br />

14


ve xelisguli gamxmar muxlebze balRiviT<br />

daityapuna.<br />

is, rac erTi wuTis win SeuZlebeli<br />

egonaT, uceb xelSesaxebi da sasurveli<br />

gaxda... da cota xanSi xelixelCakidebuli<br />

col-qmari avlabris TavdaRmarTze<br />

miabijebda. miabijebdnen fexakrefiT,<br />

TiTqos ar surdaT vinmesTvis Zili<br />

daefrTxoT, miabijebdnen Tavaweulni,<br />

Tamamad, TiTqos wlebis simZime rikulebian<br />

aivanze daetovebinaT, miabijebdnen<br />

Tavisuflad, radgan SeCveul<br />

CarCos gamousxltnen da maT win isev<br />

gza iyo, rogorc sawyisi, an gagrZeleba<br />

cxovrebisa.<br />

roca Caivakes, metexis cixe frTagaSlili<br />

angeloziviT wamoadgaT Tavze.<br />

iqidan arc zari ismoda da arc galoba.<br />

Ggulubryvilod RuRunebda mtkvari da<br />

siwmindis notio surnels afrqvevda.<br />

pirvelad daTam gaixada fexze da cera<br />

TiTiT mosinja wyali... xma ar amouRia,<br />

gaxda gaagrZela... daroc mas ahyva da<br />

riyidan wyalSi Setopes. gasanaTli bal-<br />

RebiviT mihyvebodnen erTurTs. mere<br />

mxaruli gahkra daTam, TiTqos raRac<br />

siaxlis sxivi CaeRvara sxeulSi, Setokda,<br />

gulaRma amotrialda da cols<br />

gaxeda. Ddaro gaxevebuli idga wyalSi,<br />

sicivisagan tuCebi galurjeboda da<br />

pirs uRonod aRebda. xma ar gaugia moxucs,<br />

magram gumaniT igrZno, rasac eu-<br />

15


neboda qali. isev mxaruliT gamoscura<br />

da roca miuaxlovda, akankalebul<br />

galeul mkerdSi Caikra megobari, gegonebodaT,<br />

pirvelsiyvarulis sitkbo<br />

dRes unda igemono. qals TeTri, dapentili<br />

matyliviT daZenZili, Tma mtkvris<br />

talRaze ulivlivebda.<br />

rogorc daibadnen, iseve SiSvelni<br />

da ucodvelni amovidnen wylidan.<br />

mtkvris sicive erTi xelis aqneviT Camoiciles<br />

sxeulidan da mzis Tbil safanelSi<br />

amoevlnen da amoixatnen. napiri<br />

ki iseTi mcire da usicocxlo aRmoCnda,<br />

rogorc zurgSeqceuli cxovreba<br />

da xatebisgan pirwmindad ganZarcvuli<br />

saydari _ maTi tansacmeli aRarsad<br />

Canda.<br />

mTeli riye SeZra moxucTa yofam.<br />

viRac Saosani dedakaci gamoeyo SekrebilT,<br />

Tavidan TavSali Camoicila da<br />

daros moaxvia. Cia moxuci erTianad<br />

gaexva uflisgan boZebul safarvelSi.<br />

TiTqos es iyo misi xsna sircxvilisa<br />

da ubedurebisagan. daTasac gamouCnda<br />

,,patroni”, moCiTuli zewari wamoaxures<br />

Tavsa da mxrebze. ulvaSa policielma<br />

xeli Cahkida gabavSvebul,<br />

gzaabneul moqalaqeebs da avlabris aRmarTs<br />

auyva.<br />

Tamro mTeli Rame ijda sicxisa da<br />

sircxvilisagan dauZlurebuli daTas<br />

sawolTan. Ddilis pirs moxucma Tvali<br />

16


gaaxila, iqve miwolil daros gadaxeda<br />

da alalbedad CaiCurCula:<br />

_ gazafxuli mosula. . . Cveni SoSiebic.<br />

. . _ da gaTavda.<br />

daros arc gaugia, rogor miatova<br />

qmarma eulad am dabeCavebul samyaro-<br />

Si, xuTi dRis Semdeg isic gaudga qmris<br />

gakvalul gzas.<br />

_ eh, ra qali iyo! erT qalad misi<br />

surosaviT moqneuli nawnavi Rirda!<br />

_ Cailaparaka ucnobma moxucma, roca<br />

daros ukanasknel gzaze miacilebdnen<br />

da saCvenebeli TiTiT daiSro cremli.<br />

_ Tvali daudges am cxovrebasa,<br />

Torem sam-sami vaJkacis patronebs Cveni<br />

sapatrono ra WirdaT?! _ xmamaRla<br />

mosTqvamda Tamro.<br />

_ arian kia cocxlebi? vin icis, sad<br />

daikargnen? an sad Cayares Zvlebi im<br />

ubedurebma... _ mxars ubamda Tamros<br />

sxva mezoblis qalic.<br />

axalgazrda mamakaci ki _ xesTan<br />

rom idga da uCumrad akvirdeboda yvelas<br />

da yvelafers _ oriod winadadebiT<br />

Seexmiana SekrebilT:<br />

_ sul mikvirs, angelozebad marto<br />

bavSvebs rad gamosaxaven? ... gabavSvebulma<br />

angelozebma ra daaSaves?!<br />

17


ori abo<br />

jamilas mama meTevze iyo. Mmtkvarze<br />

cisfer bades gaSlida da vercxlisfer<br />

Tevzebs iWerda. . . oqros Tevzi erTxelac<br />

ar dauWeria, rom jamilas deda<br />

zecidan Camoeyvana da gogonasTvis<br />

cremli SeeSro. netav uaresi ar momxdariyo<br />

da gazafxulis wyaldidobas<br />

mamis sicocxlec Tan ar gaeyolebina.<br />

Aaxla Tormeti wlis Zmam aikeca farTxuna<br />

Sarvlis totebi da lukmapuris sa-<br />

Sovnelad aWrilsa da amRvreul wyalSi<br />

Cadga.<br />

jamila saaTobiT ijda xarfuxis patara<br />

qulbaqSi, saidanac mtkvaric ki ar<br />

Canda da abos eloda. Mmezoblis gogo,<br />

sul patra sonac mis fexebTan daskupdeboda<br />

da gauTaveblad etiktikeboda.<br />

roca sonas deda eklesiaSi wirvaze<br />

midioda, mxolod maSin scildebodnen<br />

megobrebi erTmaneTs. Ddeda wiTel merdins<br />

moaxvevda pawias, xels Cahkidebda<br />

da didi xniT Tan gaiyolebda. sonas<br />

lodinsac SeeCvia jamila. Mmisi cxovreba<br />

erT gauTavebel molodinad iqca.<br />

icoda, eklesiidan mosulebi aucileblad<br />

erT Wiqa Tbil rZesa da lavaSze<br />

SeipatiJebdnen.<br />

18


im wels 6 ianvars^ sonas Zma SeeZina,<br />

patara, wiwilasaviT RunRula da fafuki.<br />

jamilam mTeli quCa moirbina da<br />

yvelas Seatyobina axali ambavi:<br />

_ sonas abo daibada-a-a!<br />

_ abo?! ratomac ara, iyos abo! _<br />

Cailaparaka sonas yovelTvis warb-<br />

Sekrulma mamam da warbic gaxsna.M_ es<br />

xom Cveni qalqis mfarveli wmindanis<br />

saxelia!<br />

is dRe iyo da... axalSobils ,,sonas<br />

abo” Seerqva. Aaxla jamilasac hyavda abo<br />

da sonasac, jamilasac ori abo uyvarda<br />

da sonasac...<br />

gogonebi TviTonac debiviT hgavdnen<br />

erTmaneTs _ orive Savtuxa iyo,<br />

orives Tvalidan mTvariani Ramis bindi<br />

Wiatebda, mocimcime bindi... mxolod<br />

sona ufro momcro tanis iyo, daleuli,<br />

nazi da mimqrali... jamila ki _ janiani,<br />

Zvalmsxvili. oblobas meti Zal-Rone<br />

mieca misTvis. xom gagigoniaT, wyalwaRebuli<br />

xavss eWidebao... isic moeWida<br />

da gaZlierda.<br />

roca sonam marto daiwyo sirbili<br />

anCisxatis mRvdelTan, jamilac Tan mihyveboda<br />

da xan eklesiis karTan, xan ki<br />

qvis patara senakTan eloda megobars.<br />

sonam werac iswavla da kiTxvac, jamilasac<br />

ukiTxavda leqsebsa da igavebs,<br />

bevr sxva ramesac uambobda. is ki gauge-<br />

19


ad Cahyurebda kauWebs, gafrenil<br />

peplebsa da gulaRma fexebasavsavebul<br />

xoWoebs. gogonas guliT undoda Tvi-<br />

Tonac waekiTxa megobris wignebi, magram<br />

abos SiSiT mama ioanesTan Sesvlas<br />

ver bedavda. isev axalgazrda mRvdelma<br />

gadadga pirveli nabiji, miefera, miesiyvarula<br />

da SoSiasaviT pirdafCenili<br />

asoc dauxata qviSaze. es aso ki ara, gaoceba<br />

iyo, sxiviviT zecisken mimarTuli,<br />

yvelafris sawyisi da megobris guliviT<br />

gaxsnili.<br />

borCalodan stumrad Camosulma<br />

biZam jamilas qarTuli rom moismina,<br />

sicil-siciliT tvirTiviT ahkida metsaxeli<br />

_ gurji jamila. mTelma xarfuxma<br />

gaigo, rom jamila sonasTan er-<br />

Tad qarTul wera-kiTxvas swavlobda,<br />

,,mrwamsic” gaizepira da ,,vefxistyaosnis”<br />

strofebic... hoda, win raRa<br />

daudgeboda mis metsaxels?!<br />

eg aris... abo eWviT uyurebda yvelafer<br />

amas. erTi-orjer dasWyivla<br />

kidec, aRar daginaxo mRvdelTan misulio.<br />

jamila ki _ aba, ris ,,gurji” iqneboda,<br />

ZmisTvis yuri rom eTxovebina. E<br />

meore zamTris damdegs sonas abo<br />

avad Seiqna. jer batonebi egonaT, magram<br />

cxeleba didxans rom gagrZelda, SeSindnen.<br />

sonas deda dRe da Rame pataras sa-<br />

20


wolTan ijda da cremls iwmendda... nelnela<br />

ileoda biWi, aRarc Wamda, aRarc<br />

svamda.... marTa ,,aqimic” moiyvanes. Mman<br />

jer gamouloca, mere asva da asva raRac<br />

balaxebi, mkiTxavic moayvanina sonas,<br />

magram verafriT ver moixeda pataram.<br />

Bbolos ikiTxa:<br />

_ monaTlulia, gana?! .<br />

_ ver movaswariT! _ Tavi gadaiqnia<br />

sonas dedam.<br />

_ monaTleT, monaTleT! mounaTlavi<br />

ar miibaros ufalma! .. _ erTi daiZaxa<br />

,,aqimma” da saxlis karic miixura.<br />

sona da jamila erTxmad azluqundnen,<br />

mere zluquni qviTinSi gadaizarda,<br />

qviTini _ moTqmaSi... sonas mama jer<br />

gaxevebuli idga, mere mis sarkedqceul<br />

Tvalebs azri mieca da mTeli xmiT daiRriala:<br />

_ ssu! Tqveni xma ar gavigono!<br />

SeSinebuli gogonebi erTmaneTs<br />

Caekvrnen da gaqvavdnen.<br />

_ movnaTloT! _ mtkiced daamata<br />

kacma, _ mainc am mamaZaRlma daarqva<br />

saxeli da monaTlos kidec!<br />

_ ras ambob, kaco?! _ Seesityva<br />

deda, _ jamila xom TviTonac ar ari<br />

monaTluli!..<br />

_ egec movnaTloT! _ daiZaxa da<br />

gareT gavarda, Tan kari ise moijaxu-<br />

21


na, TiTqos miwisZvram Searyia mTeli<br />

qalaqi.<br />

dro gaCerda. Ggogonebi mdored, sim-<br />

Reris darad kvnesodnen da cremlebic<br />

ufro iSviaTad wveTavda maTi mocimcime<br />

Tvalebidan. . . haeric Sededda,<br />

grZnoba gaiyina da gaCerda, TiTqos<br />

sizmarSi xdeboda yovelive.<br />

uceb kari gaiRo, mama da ioane<br />

mRvdeli Semovidnen. . . gogonebi<br />

miesivnen maswavlebels da kalTaze<br />

mieglisnen.<br />

_ jamila, xom ar geSinia?!. Aaba,<br />

Semomxede! _ jamilam bindisferi<br />

Tvalebis siRrmidan siTbo Seafrqvia<br />

ioanes. _ miTxari, Cemo kargo, ginda,<br />

mognaTlo?<br />

gogonam jer sonas gadaxeda, mere _<br />

warbSekrul mamamiss. sxeulSi sicivem<br />

dauara, SiSma ki ara, sikvdilismagvarma<br />

sicivem.<br />

_ me minda. . . sonas abo. . . ar mokvdes!<br />

_ Zlivs Camomarcvla jamilam da igrZno,<br />

rom yvelafrisTvis mzad iyo,<br />

OoRond patara abos ecocxla, oRond<br />

Tavisi abosTvis guli ar etkina. . . magram<br />

orive rogor moxerxdeboda, ar<br />

icoda.<br />

momakvdavi bavSvis sawolTan monaTla<br />

mama ioanem jamila, naTliac TviTon<br />

iyo da mis momavalze pasuxismgebelic.<br />

22


Kkargad icoda, Tavisi Tanatomelebisgan<br />

gariyva emuqreboda gogonas.<br />

jamila ki Sublze xels usvamda naTluls<br />

da xmamaRla imeorebda axalgazrda<br />

mRvdlis naTqvam ,,mamao Cvenos. . . “<br />

gvian Ramemde eloda ioane jamilas<br />

ojaxis ,,ufross”. Ggogonas gauxdelad<br />

mieZina taxtze. is ki ar inZreoda, Sehyurebda<br />

mbJutav sanTels da vin icis,<br />

ras fiqrobda. …<br />

dabrunebul abos ar esiamovna<br />

mRvdlis danaxva da roca moismina, rac<br />

moxda, simwris cremli Camougorda<br />

Tvalze. ioane pirobas sTxovda, rom<br />

jamilas sikeTisTvis ar dasjida, rom<br />

sikeTe yvela rwmenis qvakuTxedia, mas<br />

ki arafris gageba ar undoda, arc xmis<br />

amoReba surda, arc tirili, arc Cxubi,<br />

sikvdili undoda mxolod.<br />

dilis pirs abom da gaaRviZa, kuTxeSi<br />

migdebul matylis sapent Sindis<br />

wkeplas moavlo xeli da azrmiucemlad<br />

mouqnia da mouqnia gogonas. jamilas<br />

xma ar amouRia. damnaSave iyo Zmis,<br />

mSoblebis xsovnisa da naTesavebis winaSe<br />

da aba, rogor daiyvirebda. saocari<br />

is iyo, abo TviTon rom tiroda,<br />

WuWyiani dakoJrili TiTebiT iwmendda<br />

cremlebs da xelidan xelSi inacvlebda<br />

wkeplas. Savi cremlebi im wkeplasaviT<br />

Txel, gamxdar yelze ewureboda da kans<br />

23


uwvavda, imaze metadac ki uwvavda, vidre<br />

wkepla _ jamilas sxeuls.<br />

TiTqmis ugrZnoblad daagdo da,<br />

mdinarisken Cauyva biliks, meCeTsac<br />

Cauara, saidanac mola xmamaRla uxmobda<br />

mlocvelebs, sionis taZarsac da<br />

mtkvris piras Camojda. meTevzeebi arsad<br />

Candnen, vin Cavidoda aseT dRes Umtkvarze,<br />

RamiT xom wyalkurTxeva unda<br />

ezeimaT gurjebs.<br />

roca modRevda, sonam kargi ambavi<br />

moutana jamilas _ mis sikeTes da Tavdadebas<br />

saswauli moexdina, namdvili<br />

saswauli, patara abos Tvalic gauxelia<br />

da ZuZusac watanebia. Tavis dafuTqul,<br />

dasisxlul sxeuls arafrad agdebda<br />

jamila, mxolod fexze vera da ver dgeboda.<br />

dilis wirvis Semdeg ioanemac<br />

moakiTxa naTluls, Wrilobebze malamo<br />

wascxo da gulmxurvaled daloca.<br />

abos arc dRisiT da arc Rame<br />

ar gauxedavs Sinisken. raRac ucnaur<br />

tkivils grZnobda mkerdSi, iseT<br />

tkivils, arasodes rom ar ugrZvnia.<br />

mTeli dRe da ARame mTvareuliviT daexeteboda<br />

qalaqis quCebSi. mTeli Rame<br />

rekdnen qristes taZarTa zarebi, mTeli<br />

Rame ismoda qarTuli galoba. . . mxolod<br />

bindis gasayarze, roca taZrebSi msaxureba<br />

dasrulda, meTevzeebi da sxva<br />

24


gabeduli qarTvelebic mdinarisken daiZrnen.<br />

Aam dros mtkvarSi margalitebs<br />

eZebda mTeli qalaqi. Aabom, TviTonac ar<br />

icoda, ratom _ gaSala bade da roca<br />

misi xeli mdinaris svel da civad mdumare<br />

wiaRSi Caeflo, wylidanve uCveulo<br />

naTebam mosWra Tvali. Mmere xeli<br />

nel-nela amoswia, muSti gaSala da xelisgulze<br />

misi cerisodena TeTri margaliti<br />

akiafda.<br />

_ ratom, risTvis, ufalo?!. _<br />

qarTulad SesZaxa biWma da sixarulis<br />

nacvlad SigniT ufro etkina raRac.<br />

im dilas sxvas aravis unaxavs margaliti.<br />

jamilas kari Ria hqonda, mTeli Rame<br />

eloda Zmas, sanTlis Suqze patara TiTs<br />

ayolebda aelvarebul striqonebs da<br />

xmamaRla kiTxulobda:<br />

,,hrqva mas msajulman man:<br />

_ ra¡ egodeni sitkboeba¡ gaqvs<br />

qristes senisgan, romliTa sikvdidca<br />

ara gewyalis Tavi Seni?<br />

hrqva mas wmindaman habo:<br />

_ ukeTu gnebavs cnobad sitkboeba¡<br />

misi, Senca grwmenin qriste da naTeli-<br />

Re mis mimarT da maSinRa iqmne cnobad<br />

sitkboebasa misisa. “<br />

abo saxlis zRurblTan idga da dis<br />

RuRuna xmaze guls baga-bugi gahqonda.<br />

25


Rvinis aRmarTi<br />

B<br />

bevri aRmarTia amqveynad, ufro<br />

meti ki _ daRmarTi! _ xSirad sicocxle<br />

jer aRmarTs Semdgari ar aris,<br />

rom uceb Tavqve Caedineba. gola ki sul<br />

aRmarTs miuyveboda, bedisweras Tan miaCoCialebda.<br />

. .<br />

beds erTxelac ar gadauswria misTvis,<br />

rom Tavis yaidaze daexvia Tavbru<br />

da survilis eSmaki SeeCina. survili mxolod<br />

erTi hqonda _ hqonoda is, rac<br />

yvelafers ausrulebda. _ ubedurebac<br />

swored is iyo, rom mxolod erTi survili<br />

asuldgmulebda.H<br />

dilauTenia wamodgeboda, Caicvamda<br />

Tu ara, fardas uCumrad gadaswevda<br />

da meore sarTulidan jer ezos dazveravda,<br />

mere veris ubans gaayolebda<br />

Tvals, sadamdisac mzera gaswvdeboda.<br />

saxlidan gamoZvreboda, sauzmesac ar<br />

gaekareboda, col-Svilis gaRviZebaze<br />

xom laparakic zedmeti iyo. ukanmouxedavad<br />

gahquslavda, gegonebodaT viRac<br />

misdevso. Tuki vinme gadaeyreboda da<br />

misalmebis niSnad quds mouxdida, an<br />

,,golas gaumarjoso” _ etyoda, erTs<br />

gulianad SeukurTxebda, ufro sworad,<br />

tuCebs aacmacunebda, magram salamze<br />

26


ar upasuxebda da nabijs ufro auCqarebda.<br />

roca daxlidarma, obolma somxis<br />

biWma _ avetiqam _ hkiTxa, Zia gola,<br />

dilis salami ratom ar icio, upasuxa:<br />

_ kaci sanam monageb fuls ar dai-<br />

Wers xelSi, salami ar unda Tqvas,<br />

daiTarseba! . .<br />

erTxel isic hkiTxa avetiqam:<br />

_ Zia gola, Rvinis aRmarTi rad<br />

daarqvi am quCas, ratom daRmarT ar<br />

uZaxeb?<br />

_ e-e! Wkuis kolofo! daRmarTi<br />

SenTvin ari! _ havlabridan modixar da<br />

imitom!E CemTvin ki aRmarTia! sanam veridan<br />

aqamde moval, mTeli qalaqi unda<br />

gadmovsero, xidic gadmovWra da mtirala<br />

mTasTan pirze wyalic unda visxuro.<br />

e-e-e! Sen ra ici?!.<br />

marTlac da, ra icoda obolma avetiqam,<br />

rom Rvinis aRmarTs saxeli golam<br />

ki ara, xalxma daarqva.<br />

am aRmarTze rac ki sardafebi iyo,<br />

golas ekuTvnoda. Yyvelam icoda, rom is<br />

sardafebs arasodes ar ketavda, dRisiT<br />

da RamiT Ria hqonda. qalaqSi xumrobdnen<br />

kidec, golam Rvinis zRvas miagno,<br />

xapavs da xapavs iqidan Rvinoso.<br />

saocari mainc is iyo, rom gola sasmels<br />

ar ekareboda. roca Rvinis myid-<br />

27


veli yanws daaZalebda, mowamluli xom<br />

ar aris, erTi gagvisinjeo, upasuxebda:<br />

_ ara, ara! Mme Cems fuls stomaqSi<br />

rogor Cavisxam?!. eg meored aRar mi-<br />

TxraT! _ da gamowvdil yanws xels<br />

auqnevda. _ ager, nikala zis, mRebavi,<br />

Cemi wili imas daalevineT, alalia! rames<br />

mainc miReb-moRebavs! sul magis<br />

naxelavia, rasac aq xedavT. Ddalocvili<br />

xeli da guli aq.<br />

golas yvelaze metad boqauli ejavreboda.<br />

jer erTi, rogorc TviTon ambobda,<br />

gadasaxads aswkapnida xolme da<br />

meore _ saxalxod gamoacxadebda:<br />

_ sirajs _ golas aTi Tumani aq<br />

xazinis vali!A<br />

vali golas aravisi ara hqonda, gadasaxadsac<br />

zustad CauTvlida xolme,<br />

magram saxel ,,sirajs” ver itanda.<br />

_ me ra siraji var?!. siraji age<br />

avetiqaa, arCilaa, avgarozaa... me mepatrone<br />

var Rvinis aRmarTisa! _ ityoda<br />

xolme mal-male.<br />

hoda amxela qonebas patronoba ar<br />

undoda?!. . gana marTla Rvinis zRva<br />

hqonda napovni golas?! . Tan aravisi<br />

moxmarebac ar uyvarda. erTxel Zmis<br />

Svilma miakiTxa. maRali, qera da cisferTvaleba<br />

axalgazrda iyo, madlad<br />

dasanaxi. golam biWi rom dainaxa,<br />

28


ise SeSinda, TiTqos mis Tvalwin axla<br />

gaakres qriste jvarzeo.<br />

_ ra iyo? ra moxda?!. _ Zlivs amoRerRa.<br />

_ ra dagemarTa, Zia gola, sanaxavad<br />

movedi! Mmamam gamomgzavna... _ saTqmeli<br />

pirze Seeyina biWs, radgan golas<br />

Tvalebidan kaklisodena cremlebma iwvima.<br />

_ ra vqna, kaco, ra vqna! _ SesZaxa<br />

Rvinis aRmarTis ,,mepatronem”, Tan<br />

kubokruli baRdadi ise daaxeTqa miwaze,<br />

aqaoda brolis sirCaa da sadacaa<br />

daimsxvrevao. _ yvelas giWirT, yvelas...<br />

yvelas rom mogceT, me raRa damrCeba?!<br />

.<br />

_ nu geSinia, adamiano, saTxovnelad<br />

ar movsulvar! Mmamam gamomgzavna, naxe<br />

is kaci, ras Svreba?! iqneb daxmareba<br />

sWirdebao?!.<br />

_ Sen wadi, Sen Triats mixede! ra<br />

damxmare xar?!. Seni TamaSa da tancaoba<br />

gadmogiyris puris fulsa, Senma mzem! . .<br />

_ qvafenilze dagdebul baRdads daswvda<br />

da namian Tvalebze jibrianad gadaisva.<br />

Hho, amxela qonebas patronoba ar<br />

undoda-meTqi?!. kviraSi orjer gzas<br />

daadgeboda gola. xan kaxeTs miWrialebda<br />

misi uremi, xan _ qarTls. Tu kaxeTs<br />

29


wavidoda, imave Rames brundeboda manavidan.<br />

Aai, xidisTavSi ki _ RamiT dar-<br />

Cena uxdeboda. Aar uyvarda tfiliss gareT<br />

Ramis Teva golas, magram sxva ra gza<br />

hqonda, qalaqs Rvinoc undoda, arayic<br />

da zogi sxva ramac... xidisTavel kolas<br />

Svili imitom mounaTla, Ramis gasaTevi<br />

hqonoda. Tan xandaxan wvriladac<br />

moufxvnida wvrilSvils. isic sixaruliT<br />

aRar iyo... iSviaTad, magram mainc...<br />

xidisTaveli kola TviTon Camoutanda<br />

xolme tikebiTa da kasrebiT Rvinos.<br />

Aarc es epitnaveboda golas, radgan urmis<br />

fulic mas unda gadaexada.<br />

im dResac kolam Camoutana Rvino.<br />

biWebi daesivnen, kasrebis gadmotvirTvas<br />

daeSurnen. arCilas sami tiki erTad<br />

moekida, mardi da janiani axalgazrda<br />

iyo. erT-erT tiks Tasma gauwyda da<br />

dedamiwas ise daaskda, TiTqos arsena<br />

jorjiaSvilma aqve axlos aafeTqao<br />

yumbara. sisxliviT blanti siTxe qvafenilze<br />

arakrakda. damfrTxalma kameCebma<br />

Tavi veRar Seikaves da gadaqandnen.<br />

Aavetiqa win gadaudga urems. uTuod ifiqra,<br />

SevaCerebo, magram nuras ukacravad!<br />

saqonelma fexi ver moikida wiTlad<br />

aRadRadebul qvafenilze da sabralo<br />

obolic Tan miiyola.<br />

G golac mihyva kameCebs, uqudo, Tmaa-<br />

30


fofrili, axaluxis kalTebakapiwebuli...<br />

aTiode nabijze wamoewia urems,<br />

kofoze cali fexiT Sexta da sabelebi<br />

magrad moqaCa... ise moqaCa, rom igrZno,<br />

rogor daefliTa sxeulSi sisxlZarRvebi.<br />

Cavakebamde SeaCera kameCebi, Semdeg<br />

isev gadmoevlo urems da daRmarTze<br />

gaqanda.<br />

vakeze TavgaCexili usulo avetiqa<br />

gaSxlarTuliyo.<br />

_ vaime, Svilo! _ erTi amoigmina<br />

golam da azrmiucemlad gaxeda SemaRlebaze<br />

mdgar gayinul xalxs. Mmere<br />

TiTqos goni daubrunda, mtirala mTas<br />

aayola mzera. . . darejanis koSkis aivanze<br />

lamazmanebi molibro bindbundSi<br />

irxeodnen. erTi Tavmandiliani gogona<br />

ki gambiT kioda da patara muStebs usasoobisagan<br />

moajirs urtyamda.<br />

gola kvlav auyva aRmarTs... ara, ki<br />

ar auyva, qoSiniT airbina. sadRac Sua<br />

gzaze gaxirul urems daeZgera, jer<br />

erT kasrs hkra xeli, mere _ meores, mesames<br />

da..._ ras Svebi, Zia gola?! _ gadmouxta<br />

avgaroza.<br />

_ wadi iqiT, gamecale, SeE mamaZaRlo!<br />

_ gahyviroda siraji.H<br />

RviniT aWrelda aRmarTi _ qarvisfer-oqrosferi<br />

Sav-wiTelSi aimRvra<br />

da airia, qvafenilze daRvrili sisxli<br />

31


Carecxa da SeiTvisa, rogorc sakuTari<br />

suli da sxeuli. Aarc ra iyo gasakviri,<br />

Rvinoc xom sisxlia uflisa da dedamiwis,<br />

misi erTarsi da siwminde... axla<br />

Rvinis mdinare dedamdinarisken miedineboda.<br />

. . rakrakiT gubdeboda vakeze<br />

da isev miedineboda. wyalSi Caiyara amdeni<br />

kacis naSrom_najafi, TviTon golas<br />

Sromaca da fulic...<br />

im dRis Semdeg Rvinis aRmarTze<br />

gola aRaravis unaxavs. Aambobdnen, loginad<br />

Cavarda da Zlivs luRluRebso.<br />

imasac ambobdnen, kvici gvarze xtiso<br />

da axla golas ori qali da erTi vaJi<br />

patronobda sardafebs.<br />

gola ki dailia, rogorc Rvino am<br />

koxta aRmarTze, rogorc sanTeli oboli<br />

avetiqas saflavze.<br />

32


Qyomarbazebi<br />

qaSueTis zarebis xma bindbunds<br />

mzis sxiviviT kveTda. Aaleqsi swored<br />

amiT mixvda, rom ukve gaTenebuliyo...<br />

TvalebSic jer kidev bindi Caswoloda<br />

da Zilisken miaqanebda. Mmere gonebaSi<br />

danis piriviT SeiWra fiqri... guSindeliG<br />

Rame dawvrilebiT gaaxsenda.P<br />

_ mainc ra iyo, eee... _ uazrod<br />

CaekiTxa sakuTar Tavs. _am xelebis<br />

Wirime! _ sami TiTi tuCTan miitana da<br />

ise akoca, TiTqos esesaa xats unda Seexoso.<br />

_ me rom eqvsianebi ar damesva,<br />

axla oci Tumani meqneboda wagebuli!<br />

is suleli xom mTlad amoibugeboda!<br />

_ lados Tvrameti wlis biWi moagonda<br />

aleqsis. _ aTi Tumanic sad viSovo! bi-<br />

Zia garsom Tu masesxa, xomQ kargi, Tu ara<br />

da or kviras momiwevs kurtnis Treva!<br />

mere isev ruli mieZala da gauTibav<br />

velze gzaabneulad atara. cota xan-<br />

Si gaurkveveli, magram mainc nacnobi<br />

kilo Caesma:<br />

_xojevanqSi maturebi rom ari,<br />

wamo, biWo, gavagoroT yomari!. roca<br />

daukvirda, lados lapus* xma Seicno.<br />

biWi (osurad)<br />

33


_ giJia es oxeri, _ kvlav Tavis<br />

Tavs gamoelaparaka aleqsi, _ isev<br />

TamaSi unda... magis valsac me xo ar gadavixdi?!<br />

N<br />

nel-nela wamoizlazna, ganier SarvalSi<br />

Zlivs CaCurTa fexi da aivnidan<br />

gaxeda aguriT amoyvanili onkanis kideze<br />

mjdar lapus. (misi namdvili saxeli<br />

aravis axsovda, arc aravis sWirdeboda,<br />

lados lapu iyo da morCa.) mere<br />

iseve zlazvniT Caiara meore sarTulis<br />

kibe da ezoSi gaCnda. Llapusken arckiG<br />

gauxedavs, gumaniT igrZno, rom ukan<br />

mihyveboda. Ggarsevanis saxls rom<br />

miuaxlovda, kars magrad dascxo muSti.<br />

Kkaris RriWoSi jer sveli xeli gamoCnda,<br />

mere sarekelasaviT gogo aisveta,<br />

xelebi winsafarze SeimSrala da sanam<br />

pirs gaaRebda, aleqsim Sehyvira:<br />

_ garso Zia sad aris?<br />

garsevanma moaxle gogos odnav<br />

ubiZga da lurji atlasis xalaTma<br />

gamoanaTa Cabnelebul sadarbazoSi.<br />

_ gamarjoba, bedovlaT! _ miesalma<br />

aleqsis, _ ra ginda?<br />

_ garso Zia, erTi saxlSi SamamiSvi!<br />

saqme maq SenTana!<br />

garsevanma cali xeli gaSala da<br />

ganze gadga, aqaoda _ mobrZandio.<br />

_ Zia garso, modi, movrigdeT! Sen<br />

34


exla aTi Tumani mameci da Cemi wili<br />

SenTvin damiTmia!<br />

_ ra, kide waage?! rogo gaafuqsavate<br />

mamiSenis qoneba?! Aafsus! _ dananebiT<br />

gadaiqnia Tavi atlasis xala-<br />

Tianma. _ mogcemdi, magram. . . saiqios ra<br />

piriT Savxvde mamiSensa?. . eee! _ xeli<br />

Caiqnia da meore oTaxSi gauCinarda.<br />

_ Zia garso, Sen mameci da mamiCems<br />

me gavcem pasuxsa! _ daadevna Tavisi sityva<br />

aleqsim.<br />

wowola qudiTa da stekiT dabrunda<br />

garsevani, aleqsis qurTukis saxelos<br />

xeli waavlo da kancelariisken daeSva.<br />

didi nabijiT midioda, TiTqos sadRac<br />

eCqarebao. eCqareboda kidec. sul muqTad<br />

igdebda xelSi sadaxlos da misi<br />

erTaderTi mepatrone xdeboda. Sedga<br />

arza da aTi Tumanic xelSi CauTvala<br />

gardacvlili meinaxis biWs, Zveli vali<br />

_ eqvsi Tumanic AgauqviTa.… eg iyo da eg!<br />

mamis danatovaridan _ kai xnis saxlis<br />

meore sarTulze ori oTaxiRa SerCaT<br />

ubedur dReze gaCenil aleqsisa da mis<br />

dedas.<br />

mTeli dRe landiviT dasdevda<br />

lados lapu aleqsis, mTeli dRe RiRinebda<br />

nacnob kiloze:<br />

_ xojevanqSi maturebi rom ari,<br />

wamo, biWo, gavagoroT yomari! . .<br />

35


saRamoxans xojevanqis Sesasvlel-<br />

Tan Seikribnen biWebi: aleqsi, lados<br />

lapu, sedraka da SaiTana. aleqsim sedrakas<br />

aTi Tumani SeaCeCa da ganze<br />

gadga.<br />

_ ha, aleqsi, ar gavagoroT?!<br />

_ amas unda TamaSi! me waval! _<br />

TiTqos TavisTvis Cailaparaka aleqsim.<br />

_ magan jer wagebuli maitanos... _<br />

yvelas gaawyvetina laparaki SaiTanam.<br />

_ maitans! _ Mmtkiced uTxra<br />

aleqsim. icoda, rom Tu dRes isev<br />

waagebda lados lapu, mTeli misi Oojaxi<br />

samaTxovrod unda gasuliyo... magram<br />

Tu ar iTamaSebda, verc moigebda da<br />

valsac ver gadaixdida.<br />

_ raze viTamaSo, ra aq, ro?! _<br />

CaekiTxa SaiTana.<br />

_ sityvaze unda mendo! _ Tavi gamoido<br />

lapum.<br />

_ Sena?! _ gadaixarxara sedrakam.<br />

_ me? me xom mendobiT? _ cali fexi<br />

win wadga aleqsim.<br />

_ Sen gadauxdi valsa? _ kiTxvaze<br />

kiTxviT upasuxa SaiTanam.<br />

_ e_e, sityva maTqmevineT! Tu lapu<br />

moigebs, vals aRar moTxovT, Tu waago,<br />

valic waarTviT da rac gindaT, gauyideT!<br />

_ ara, egre ar gamova! me Cemsas vi-<br />

36


tyvi, Zmao! osis gogo ar damiprobams!<br />

Tu lapum waago, sakuTari fexiT mamiyvans<br />

zinas. _ Camomarcvla SaiTanam da<br />

xelSi kamaTlebi SeaTamaSa.<br />

lapus almurma ahkra, zina xom sul<br />

TxuTmeti wlisa iyo. aleqsim SaiTanasken<br />

gaiwia, orive xeli sayeloSi waavlo<br />

da xmamaRla dasWyivla:<br />

_ vah, Seni... _ da sazareli sityvebi<br />

moayola.<br />

_ kargi, Tanaxma var..._ am yvirilSi<br />

mexis gavardnasaviT gaisma lados lapus<br />

miknavebuli xma.<br />

_ oRond koWebi aleqsim yaros. _<br />

me ara var Tanaxma! _ kbilebis RrWialiT<br />

miaZaxa aleqsim.<br />

_ va, Sen ra gawuxebs, Zmao! im gogos<br />

zelterckis ki ara, sirofians mivarTmev!<br />

.. _ CaixiTxiTa boRmianad SaiTanam.<br />

aleqsim Tavi Sors daiWira. “ ai, Zmac<br />

aseTi unda! am mamaZaRlis Svela aRar<br />

iqneba.” _ gaifiqra, Tan zinas koWebamde<br />

CamoSlili nawnavebi da Sindisfrad<br />

alaplapebuli RimiliT gapobili<br />

tuCebi gaaxsenda.<br />

spilenZis Txel yurmomZvral<br />

tolCaSi kamaTlebi awkrialda, akakanda,<br />

aCxrialda da qvis maturis Ziras<br />

wvimis pirveli msxvili wveTebiviT<br />

37


moadina tyapani. aleqsis guli Seekum-<br />

Sa. ori eqvsiani daujda SaiTanas. axla<br />

ginda aegdo kamaTlebi lapus da ginda<br />

ara, amdens mainc ver dasvamda. mainc<br />

scada. isev awkrialda, akakanda, aCxrialda<br />

spilenZis tolCaSi kamaTlebi<br />

da zRarTaniT gaiSala aqeT-iqiT. erT<br />

koWze iaqe ijda, meore ki qvis filidan<br />

asxlta da axalwayril miwaze<br />

gadagorda. am sibneleSi kamaTlis Zebnas<br />

azric ar hqonda. meore dRes SaiTanasTvis<br />

da unda mieyvana uecrad suleliviT<br />

Tu simwriT gaRreWil lapus.<br />

dilas kvlav qaSueTis zarebis xmam<br />

gahkveTa bindbundi. aleqsi kvlav amiT<br />

mixvda, rom ukve gaTenebuliyo... magram<br />

TvalebSi bindi aRar edga... Cagubebuli<br />

blanti haeri guls uxuTavda. mere<br />

guSindeliviT Caesma gaurkveveli, magram<br />

mainc nacnobi kilo:<br />

“xojevanqSi maturebi rom ari,<br />

wamo, biWo, gavagoroT yomari!”<br />

mixvda, rom droTa mijnaze gaixira,<br />

dRevandeli da guSindeli erTmaneTSi<br />

aiWra, aixlarTa, ailinTxa. . .<br />

im diliT aleqsi meore sarTulis<br />

saxuravidan gadmoxta.<br />

mTeli ubani Seiyara. cocxal_<br />

mkvdari biWi Zlivs SeaTries oTaxSi.<br />

TavTiT edga lapu, Tvalebidan crem-<br />

38


lebi Rapa-RupiT Camosdioda. sedraka<br />

dastaqris mosayvanad gaiqca. erTi Tve<br />

sikvdils ebrZoda daCexil-damtvreuli<br />

aleqsi, eqvsi Tve artaSanebs ucvlidnen<br />

fexze, erTi weli gaunZrevlad<br />

miejaWva sawols.<br />

magram mTavari is iyo, rom zina<br />

aRarc SaiTanas gaxsenebia da aRarc _<br />

sedrakas. lapus vali ki _ aleqsis samkurnalod<br />

ubanSi akrefili fulidan<br />

daifara.<br />

39


abe<br />

babes mTeli ubani naTlias eZaxda.<br />

mixeilisa da mis gardi-gardmo Tu mimdebare<br />

patara quCebze ojaxi ar iyo,<br />

erTi naTluli rom ar hyoloda. hoda,<br />

bavSvebi erTmaneTis wamxedurobiT eZaxdnen<br />

naTlias, ufrosebi ki _ bavSvebis<br />

wamxedurobiT.<br />

lamazi qali iyo babe _ tanmaRali,<br />

SavTvalwarba... Savi farCis xabarda<br />

kaba ecva mudam, TeTri gulispiriTa da<br />

UsartyeliT, Zvel qarTvel qalTa yaidaze<br />

Tavdaxuruli dadioda, Zvirfasi<br />

Sublis qinZisTavi ki – TvalTa naTels<br />

ufro usxivosnebda.<br />

babe TevsmetTvlian sasaxleSi iaqesaviT<br />

cxovrobda, aravin ar hyavda momferebeli<br />

da gulSematkivari, magram<br />

daRvremili da Sewuxebuli aravis unaxavs.<br />

mxolod yovel kviras wirvis Semdeg<br />

xojevanqisken aiRebda xolme gezs. mefaitones<br />

sasaflaos karTan daayenebda,<br />

TviTon ki _ awowil naZvebs Soris Savi<br />

gamWvirvale kvamliviT gahqreboda. mezoblis<br />

gios unaxavs erTxel, rogor<br />

mosTqvamda qali viRacis saflavze da<br />

Tan besias axsenebda. roca babe wasula,<br />

gios ori “maturiani” saflavi unaxavs:<br />

40


erTs _ besarioni ewera Turme, meores<br />

_ babale.....”erTi Sexede, TavisTvisac<br />

gaukeTebia saflavi?!” _ gahkvirvebia<br />

mezobels.<br />

roca nanaxi colisTvis uambnia,<br />

gamWriax qals uTqvams:<br />

_ vin hyavs mag sacodavs?!. rame rom<br />

mouvides, yvela magis qonebas daeseva;<br />

damarxvasac ki ar daaclian..... ra gasakviria,<br />

qa, ro TavisTvin gaukeTebia saflavi?!.<br />

.... da morCa, aq dasrulebula laparaki.<br />

ubnis Woriknebic ki eridebodnen<br />

babes Sesaxeb laqlaqs, yvelas raRac<br />

ucnauri ridi hqonda misi. an ki rogor<br />

ar eqnebodaT, roca is yvelas xels<br />

umarTavda, bavSvebs patronobda, Tavis<br />

naTlulebs sakvirao skolaSi swavlis<br />

qiras uxdida, gamorCeulad Wkvianebs<br />

ki _ seminariaSi da ors _ gimnazia-<br />

Sic aswavlida. TveSi erTxel farTod<br />

aRebda Tavisi saxlis kars, naTlulebs<br />

did magidasTan miiwvevda, SaqarlamiT,<br />

TaflSi amovlebuli moxaluli nuSiTa<br />

da gansakuTrebiT am dRisTvis ToneSi<br />

gamomcxvari nazuqebiT umaspinZldeboda.<br />

hoda, bavSvebs ra undodaT meti?!.<br />

_ tkbili sityva, saCuqrebi da maTi<br />

gulebi samudamod dapyrobili hqonda<br />

babes.<br />

41


im SabaT saRamosac ase iyo.... misi<br />

sasaxlis did darbazSi xalxmravali<br />

sufra gaeSala tasikos _ msaxur qals.<br />

bavSvebi mokrZalebiT Seeqceodnen<br />

naTlias miZRvnil nugbars. ra ar iyo<br />

sufraze: qadebi, moxaluli falustaki,<br />

TaflSi amovlebuli nuSi, cximiani<br />

Saqarlamebi, Sokoladis natexebi,<br />

cxel-cxeli rZiani Cai... patarebi Tvalebs<br />

aqeT-iqiT acecebdnen, amdeni<br />

tkbileuloba arasodes enaxaT. Tumca<br />

ratom patarebi?!. maT Soris ramdenime<br />

mowifuli gogo-biWic eria, romelnic<br />

danarCenebs Tvalyurs adevnebdnen,<br />

vinme uwesod rom ar moqceuliyo da<br />

naTlia babe ar gaenawyenebina.<br />

mogvianebiT darbazSi WaRebi<br />

daaqres, mxolod samzareuloSiRa enTo<br />

samiod sanTeli. babe savarZelSi ijda<br />

da cibrutiviT mofusfuse tasikosa da<br />

or axladSeRerebul gogos Tvals ar<br />

aSorebda.<br />

_ geyoT, qalebo, geyoT...... danar-<br />

Cenic xval!... dasxediT, axla da momiyeviT,<br />

ra xdeba qalaqSi?!.<br />

_ ra unda moxdes, naTli.... Seexmiana<br />

tanmorCili CiTis merdinwakruli<br />

cqriala gogona. _ ai, anas aTxoveben....<br />

_ araferic.... _ iuara anam da Tvalebi<br />

ucnaurad moWuta.<br />

42


_ ra iyo, aniko, vin aris is bednieri?!.<br />

_ imas ki.... magram me minda?_ Cai-<br />

CurCula gogom.<br />

_ raTa, gogo?!. _ CaekiTxa babe.<br />

_ ar minda da....<br />

_ magas gogiaanT daTiko moswons.<br />

_ gaCumdi, erTi! _ SehbRvira anam<br />

megobars.<br />

_ eh, Cemi saqmec egre iyo.....<br />

_ mere?..._ Tvalebi SeanaTa axalgazrda<br />

mosamsaxurem.<br />

_ eeh, tasiko.... mere mamaCemma Sav<br />

ilas mimaTxova, Cemi wris kacia, sovdagaria,<br />

kargi SeZleba aqvso... me ra TavSi<br />

vixlidi imis farTleulis maRaziebs,<br />

oqroebsa da asignaciebs; me besia miyvarda.<br />

mere rogor miyvarda!... mamaCemma<br />

mainc Tavisi gaitana. is ubeduri Savi<br />

ila saydarSi naxSiris mTasaviT daekosa<br />

Cems gverdiT da fexi ar moucvlia...<br />

sanam, bolos da bolos, loginSi ar SemaTria.<br />

simwriT sul baliSsa vglejdi,<br />

gana...<br />

_ i-i, baliSi raRa SuaSi iyo?!. _<br />

baliSs gamoeqomaga tasiko.<br />

_ sami weli vicxovreT erT WerqveS,<br />

magram sul besia melandeboda. Tavi ki<br />

gauxmes ilasa, mainc gamxmari aqvs da...<br />

besias mal-male movuxmobdi xolme.<br />

43


isic gamorboda, mere rogor gamorboda!<br />

erTxel qmarmac mogviswro, magram<br />

... ee, xabarda kabac imiTia kargi,<br />

roma mSvenivrad daimaleba kaci. hoda,<br />

meca.... aq davmale besia._ da ori Ti-<br />

TiT kabis kalTa aiwia qalma._ verc<br />

veraferi gaigo im gasaciebelma. igeTi<br />

Zunwi iyo, TavSals ar miyidda _ xolme...<br />

fuli maklia, saoqromWedlo unda<br />

gavxsnao. gaxsna da imave Rames gaqurdes<br />

da... tyviac daaWedes. codo ki iyo<br />

is argasaxarebeli, Zalian axalgazrda<br />

iyo, 32 wlisa.<br />

_ Sen ramdenisa iyavi, naTli?..._<br />

gaawyvetina Txroba anikom.<br />

_ ocdasamisa... hoda, farTleulis<br />

is ori maRaziac besias darCa, is saoqromWedloca<br />

da meca.... ai, maSin viyav<br />

bednieri, Tu viyav! imasTanac sami weli<br />

vicxovre. mere orives saxadi Segveyara,<br />

ai, tifs rom eZaxian....<br />

me davuZveri sensa, is _ vera.... hoda,<br />

isic xojevanqSi davmarxe ilasaviT.<br />

_ damTavrda Cemi cxovreba, me meti<br />

aRar gamixarnia.... _ oxvriT daasrula<br />

naambobi babalem.<br />

_aba, garsevani?!.<br />

_ ho eg mere iyo. isev mamaCemma dai-<br />

Cema, Sens meti aravin myavs, amxela qonebas<br />

gitoveb da marto rogor iqnebio,<br />

44


qals patroni sWirdebao. garsevanic<br />

qvrivi iyo da erTi qali hyavda, Svidi<br />

wlisa. Tan ramdenime faetonic daudioda<br />

Tavis cxenebiTa. misi faetonebi<br />

mTel qveyanas uvlidnen da xalxs emsaxurebodnen.<br />

mere konka rom Semovida,<br />

mazanda daeca, Torem... faetonCikoba<br />

sarfiani saqme iyo. kargi kaci iyo garsevani!<br />

SveliviT mSvidi da mfrTxali<br />

Tvalebi hqonda. erTmaneTs pativs vcemdiT,<br />

magrm siyvaruli... siyvaruli besiasTan<br />

erTad davmarxe. ho, saxlSi ise ar<br />

Semovidoda,_ isev garsevans miubrunda<br />

qali, _ CemTvis an nugbari, an rame<br />

saCuqari ar moetana. yvelaze didxans<br />

masTan vicxovre. Tqven arc gexsomebaT,<br />

iseTi patarebi iyaviT! Tan aq, mamiseul<br />

saxlSi rom davbrundi, ukve mesamed<br />

davqvrivdi. im ubedurs Svili mostaca<br />

viRac soflelma mutrukma. gulma ver<br />

gauZlo, Tan gadahyva Tavis qalTan gan-<br />

Sorebas. axla garsevanis saxlSi cxovroben<br />

da oTxi Svilica hyavT. ai egre!..<br />

_ ara gnaxuloben mainca?! _ kvlav<br />

tasokom gabeda xmis amoReba.<br />

_ neta, raSi mWirdeba imaTi naxva.<br />

iyvnen TavisTvin, me nu Semawuxeben. me<br />

Cemi dro movilie. sul ufro xSirad<br />

meZaxis Cemi besia, babale, modi, uSenod<br />

veRar vZlebo!<br />

45


_ uime, ras ambob naTli! ra dros<br />

egenia, SenisTana lamazi qali exlac ar<br />

dadis qalaqSi!<br />

babalem ise gadaikiskisa, rom Tvalebi<br />

cremlma daunama.<br />

_ raRa dros Cemi silamazea! lamazebi<br />

Tqvena xarT, Cemo margalitebo!<br />

im Rames babales ar sZinebia. am ucnauri<br />

gandobis Semdeg, isev besia wamoimarTa<br />

mis win. ara, ki ar elandeboda,<br />

cocxlad xedavda. xelebs ukocnida<br />

ymawvili besia ukve daRlil-daqancul,<br />

aTas Wirgamovlil qals. babe sadRac<br />

sulSi grZnobda mis sunTqvas, aTr-<br />

Tolebul mklavebs da siyvarulis<br />

gasamxelad gaxsnil bageebs.<br />

im Rames ar eZinaT arc gogonebs:<br />

erTs imitom, rom eSinoda, masac naTlias<br />

bedi ar dahyoloda; meores ki imitom,<br />

rom gaiazra, qonebaSi ara hyria ra<br />

... amaoa yvelaferi da warmavali...<br />

ramdenime dRis Semdeg babe dilau-<br />

Tenia gamovida saxlidan, ufaetonod<br />

gamovida... iseTive amayi da Tavaweuli<br />

midioda, igive Savi xabarda kaba ecva<br />

TeTri gulispiriTa da sartyeliT,<br />

iseTive lamazi iyo da TvalebSi igive<br />

cecxli ukiafebda. cotaTi Seyovnda da<br />

naTlulis ezoSi Sevida. qoxmaxebis si-<br />

Wrelem da siRaribem gaaoca. naTlimama<br />

46


da naTlideda zeze daxvdnen, SeipatiJes<br />

sapatio stumari.<br />

_ me TqvenTan saTxovariT movedi,<br />

es aris Cemi pirveli da ukanaskneli<br />

saTxovari: aniko gogiaanT daTikos<br />

gaataneT! _ Tqva babem da Cixtikopidan<br />

Zvirfasi mobrWyviale qinZisTavi<br />

amoiZro, _ es iyos misi mziTevi! amxela<br />

qoneba arc sxvas eqneba. ai, es ki<br />

_ saqorwino saCuqaria! mTeli sicocxle<br />

ataros gogom da Cemi locva<br />

ar moakldeba. _ TiTis simsxo oqros<br />

jaWvis erTi asxma amoiRo qisidan. es<br />

is jaWvi iyo, oTxad mokecils yelidan<br />

rom ar icilebda ormocs gadacilebuli<br />

mandilosani.<br />

_ sityva momeciT!. _ daamata dae-<br />

WvebiT babem.<br />

_ RvTis winaSe gpirdebi... _ pirjvari<br />

gadaisaxa anikos mamam.<br />

naTlideda da naTlimama ezos karamde<br />

gahyvnen gaurkvevlobisaken mimaval<br />

qalbatons.<br />

im dRes yvela naTluli gogona moinaxula<br />

babem, yvelas ToTo asxma jaWvi<br />

dautova samziTvod, im patarebsac ki<br />

uwilada, romlebsac jer arc esmodaT,<br />

ra iyo bedi da bediswera.<br />

mere gamoiketa, gadairaza babes sasaxle,<br />

aRarc misi faetoni gamoCenila<br />

47


arsad. mxolod eg iyo, saswavlebleb-<br />

Si yovelwliurad iricxeboda qira....<br />

zogi ambobda, ruseTSi wavidao naTlia,<br />

zogi _ monasterSi, zogi _ garsevanis<br />

gogos Causaxldao, zogi ki cinikurad<br />

ityoda xolme: “ dagirCaT Tavi, kide<br />

gaTxovilao”.<br />

vin icis, ras niSnavda es gaurkvevloba...<br />

aTiode wlis Semdeg giom kvlav<br />

Caiara xojevanqis sasaflaoze da im<br />

saflavze, sadac adre babale naxa, dabadebis<br />

TariRis gverdiT gardacvalebis<br />

TariRic SeniSna, aCqarebiT pirjvari<br />

gadaisaxa:<br />

_ dideba Senda, RmerTo! vin iyo es<br />

qali _ moCveneba Tu TviTon sicocxle?!<br />

48


asmuSka<br />

Tvis bolo axlovdeboda. patara demetre<br />

aivnis xis moajirs orive muStiT<br />

dayrdnoboda, zed nikapic Camoedo da<br />

Tvali WiSkrisken eWira. oRond eg iyo,<br />

didi xnis fexze dgomiT wneliviT wvrili<br />

kanWebi stkioda. sadacaa mama gamoCndeba<br />

da uTuod jamagirsac moitanso<br />

_ esRa utrialebda TavSi. xeirianadarcki<br />

icoda, ra iyo es jamagiri, magram<br />

erT asmuSka Sokolads rom iyidda, ama-<br />

Si eWvi ar epareboda. mere ra rom dai-<br />

Rala! roca mama movidoda, yvelaferi<br />

dauamdeboda, mis pawia guls malamod<br />

daedeboda tkbileuliT savse parkuWa,<br />

asmuSkas rom eZaxda xalxi.<br />

mainc ra iyo es asmuSka? _ uTuod<br />

kilogramis mervedi, rusulad ki _<br />

восьмушка, rac 150 gramsac ver aRwevda,<br />

magram metis yidva sad SeeZlo stambis<br />

ubralo muSas.<br />

hoda, idga patara biWi... dedis da-<br />

Zaxilze yursac ar ibertyavda, mxolod<br />

didron Tvalebs moWutavda da Tavs<br />

gaiqnevda. uceb TvalebSi Winkebi aelvardnen,<br />

yvrimlebi gadairbines da sixarulis<br />

Tbili da mewamuli nafexurebi<br />

datoves. mamam ezodanve dauqnia xeli<br />

demetres da Zalian Cumad, TiTqos vi-<br />

49


Racas ufrTxiso, dauZaxa:<br />

_ modi, modi aq!..<br />

biWi adgils moswyda, gauazreblad<br />

Cairbina oTxiod xis safexuri da mamis<br />

gaSlil mklavebSi moeqca.<br />

mere erTad miabijebdnen qvafenilze.<br />

sadRac Sors xalxis gniasi ismoda.<br />

SeZaxilebi TandaTan axlovdeboda.<br />

mama-Svili SeCerda, ukan gaixedes<br />

da... demetres TvalebSi kvlav Winkebi<br />

aTamaSdnen, yvrimlebi gadairbines da<br />

tuCis kuTxeebTan Camosxdnen. iqidan,<br />

saidanac xmauri moismoda, jer erTi<br />

aqlemi gamoCnda, mere _ meore, mesame...<br />

biWi pirvelad xedavda amxela cxovelebs,<br />

Tan ase erTad. demetres Zalian<br />

mounda axla im wiTelSarvliani kacis<br />

adgilze mjdariyo, xalxs zemodan siamayiT<br />

rom dahyurebda. mamas axeda, magram<br />

Tqma ver gabeda. iqneb verc daesva<br />

am keTilTvaleba, Calisferbalnian da<br />

maxinj cxenze.<br />

Tu amas sTxovda mamas, iqneb gabrazebuliyo<br />

kidec da sanatreli asmuSkac<br />

aRar eyida misTvis. gabruebuli idga<br />

biWi da mamikos magrad uWerda xels.<br />

Uuceb mezobeli ezos karidan Tmagawewili<br />

CiTiskabiani Tiniko gamoxta da<br />

xmamaRla daawkriala:<br />

_ aqlem, aqlem, nari glije,<br />

Sen Svilebze gaiglije! . .<br />

50


qaravanma mixeilis quCaze gauxvia.<br />

swored aq idgnen sparselebi, patar-patara<br />

maRaziebSi tkbileuliT<br />

vaWrobdnen da asmuSkebsac aq yiddnen.<br />

aqlemebs fexdafex mihyvebodnen demetre<br />

da mamamisi, mTeli ubnis bavSvebi<br />

Taflze miseuli futkariviT exveodnen<br />

qaravans. Tinikos SeZaxils sxvebic<br />

ahyvnen. uceb erTi aqlemi qaravans<br />

moswyda da gogonasken jer dinjad, Semdeg<br />

aCqarebiT gaemarTa. xalxi SekrTa,<br />

CoCqolma imata, TiTqos yvelas fexi<br />

moekveTa iqneb zogma icoda kidec, rom<br />

es mSvidobiani cxoveli bavSvs ar gadajegavda,<br />

mxolod Seanerwyvebda, Tavidan<br />

fexamde lorwovan garsSi gaxvevda<br />

da amiT SeaSinebda abezar momxvdurs.<br />

da mouxedavad amisa, yvela kedels<br />

aekra, Tinikos Sairs ayolili damfrTxali<br />

patarebi ezoebSi Secvivdnen. is<br />

ki medgrad idga da TvalebgafarToebuli<br />

akvirdeboda aqlemis moZraobas...<br />

uceb mamam demetre miatova, Tinikosken<br />

gaqanda, xelSi aitaca da karapetianebis<br />

Ria sadarbazoSi Sevarda. Eaqlemi Sedga,<br />

Tavi ukmayofilod gaiqn-gamoiqnia, mZimed<br />

ESebrunda da win maval Tvistoms<br />

gverdiT amoudga. demetrem cremlis<br />

gadmogdeba da SeSineba ver moaswro,<br />

ise uceb moxda yvelaferi.<br />

roca gons moego, aqlemebi Sors iy-<br />

51


vnen, misi mamiko ki Tmagawewil, atirebul<br />

Tinikos moarbeninebda.<br />

biZia alis pawia dawkrialebul ma-<br />

RaziaSi vanilis, Taflisa da mixakdariCnis<br />

surneli trialebda. aseTi<br />

gemrieli suni albaT dedamiwis zurgze<br />

arsad ar idga. demetre gafacicebiT<br />

Sehyurebda: Saqar-yinulis veeba natexebs,<br />

wiTeli, oqrosferi da Savi qiSmiSis<br />

momcro gorakebs, TaflSi amovlebuli<br />

nuSiTa da TxiliT datenil, mamikos<br />

xelisgulisodena larnakebs, lomis<br />

maRal fexebze Semdgar nigvzis, nuSis,<br />

miwis Txilis halviT savse moCiTul<br />

mrgval sinebs, Sokoladis sxadasxva<br />

figurebs, kedlebze yvavilTa wnuliviT<br />

Camokonwialebul atmisa da garglis<br />

Ciris tkbil asxmebs... yvelafers Tvali<br />

ver swvdeboda da demetrem arcki<br />

icoda, ra erqva am ucnaur xils, Zia ali<br />

“abezianas kaSas” rom eZaxda, an amas,<br />

palmis xe rom isxamda Turme.<br />

demetres mamam SinauriviT moikiTxa<br />

biZia ali.<br />

_ rao, bovSis gasaxorad moxvid?<br />

_ ho, ali, dReisTvis Sevpirdi, magram<br />

jamagiri ver aviRe....<br />

_ ra... nisiaSi gwer... erTi razi xo<br />

ar aris?<br />

da alim Tavis mozrdil davTar-<br />

Si raRac CainiSna, mere ori asmuSka<br />

52


Sokoladis figurebiT aavso. erTi _<br />

demetres gauwoda, meore_ Tinikos. . .<br />

_ gmadlob, ali! _ xeli CamoaeTva<br />

sparsels petrem _ xvavi da baraqa ar<br />

mogiSalos RmerTma!<br />

_ alah madlob!<br />

gzaze mimavalma demetrem jer<br />

xalaTze koxtad mikerebul jibeSi<br />

Caido asmuSka, mare _ xelSi daiWira,<br />

gulTan miikra... erTi natexic ar mouklia,<br />

saxlSi apirebda Wamas. TviTon ki<br />

ar mouklia, magram... saxlSi mainc carieli<br />

parkiT mivida... quCaSi da ezoSi<br />

ki _ TiTqmis saxlis kibemde _ aqa-iq<br />

eyara Sokoladis dabneuli natexebi.<br />

amjerad biWma Tavi veRar Seikava da<br />

ise aRrialda, rom aRarc mama axsovda,<br />

aRarc gverdiT mdgomi Tiniko...<br />

petre xmamRla icinoda, biWs Tavze<br />

xels usvamda da isev icinoda. am dros<br />

Tinikoc aRrialda, cremlebi msxvili<br />

yurZnis marcvlebiT scvioda da Wu-<br />

Wyian saxeze wminda kvals avlebda. daRlil-daqanculma<br />

petrem fereba-dayvavebaze<br />

xeli aiRo da oTaxSi Sevida.<br />

cota xanSi iqve kibeze Camomsxdari<br />

patara mezoblebi erTi parkidan miirTmevdnen<br />

tkbileuls da “asmuSkac”<br />

nel-nela qreboda.<br />

53


papida pelos zRapari<br />

lamazi laparaki icoda papida pelom.<br />

saxlis kibeze rom Camojdeboda<br />

mTeli dRis naSrom-najafi, jer namian<br />

Tvalebs SeimSralebda mandilis wveriT<br />

da mere tkbilqarTulad moefereboda<br />

Zmiswulis gogonebs:<br />

_ mayvalo, mayvalo! daatkbe da<br />

daSaqre mTeli qveyana! Taflad da SarbaTad<br />

eqec Sen ojaxsa da samSoblos!<br />

_ naTelo, naTelo! gaanaTe da<br />

gaasxivosne Cveni samyaro! TiTon na-<br />

TelSi gevlos da Sen naTels sxvebic mihyolodnen,<br />

Cemo sinaTlev da Tvalis-<br />

Cino!<br />

mezoblebmac ar icodnen, saidan moiyvana<br />

andriam es moxuci, misi gogonebi<br />

papida pelos rom eZaxdnen. an sad ecala<br />

wvrilSvil pelos ZmiswulebTan sasiarulod.<br />

xumroba xom ar iyo, rva Svili<br />

hyavda kalTas gamokerebuli. rvave<br />

daxocvia Turme ubedurs. zogi ras umsxverplia<br />

da zogi _ ras. eulad darCenilisTvis<br />

mxolod andrias upatronia,<br />

saxlSi wamouyvania samadlod. Tumca ra<br />

sWirda dasamadlebeli, mTeli dRe jarasaviT<br />

trialebda, avadmyof rZals uv-<br />

54


lida da bavSvebis gazrdaSi exmareboda.<br />

saRamos ki saxlis kibeze Camojdeboda,<br />

aqeT_iqidan mayvalas da naTelas moisvamda,<br />

xan gulSi ikravda, xan gawewil<br />

Tmas uvarcxnida da tkbili xmiT erTsa<br />

da imaves eubneboda:<br />

_ mayvalo, mayvalo! daatkbe da<br />

daSaqre mTeli Qqveyana! Taflad da SarbaTad<br />

eqec Sen ojaxsa da samSoblos!<br />

_ naTelo, naTelo! gaanaTe da<br />

Ggaasxivosne Cveni samyaro! TiTon na-<br />

TelSi gevlos da Sen naTels sxvebic mihyolodnen,<br />

Cemo sinaTlev da Tvalis-<br />

Cino!<br />

mere mayvala kikinebian Tavs kalTa-<br />

Si Caudebda, ucnaurad amotrialdeboda<br />

da qvemodan zemoT SeanaTebda<br />

Savnislian Tvalebs:<br />

_ papid, papid! mogviyev zRapari!<br />

_ ho, papid, mogviyevi, ra! _ WiafandurasaviT<br />

ahyveboda naTelac...<br />

_ romeli, qa... aba, romeli? _<br />

ikiTxavda pelo da zRvisfer TvalebSi<br />

margaliti gaibrwyinebda.<br />

_ ai, isa, pelo papida, isa... wyaro<br />

ro daibada mTaSi..._ Seepasuxeboda<br />

mayvalaze odnav ufrosi naTela.<br />

_ ho-o-o..._ daiwyebda papida. _<br />

es uxsovar dros moxda, arc am ambis<br />

55


mnaxveli darCenila vinme da arc gamgoni...<br />

_ Sena, papid, Sena?... _ SesZaxebda<br />

mayvala.<br />

OPE_<br />

arc me viyavi maSin... didedis-<br />

gan gamigonia, imas kide _ Tavisi didedisgana.<br />

da ase... maRal mTaSi wyaro<br />

mowanwkarebda Turme. igeTi sufTa iyo<br />

Turme, igeTi, rom kenWebs ki ara, qvi-<br />

Sis namcecebsac ki dainaxavdi. aba, iq<br />

vin avidoda? adamianis xeli abinZurebs<br />

da alagebs kidec am qveyanas. iq ki kaci<br />

ver miswvdeboda. hoda, erTxelac wvima<br />

mosula, didi wvima, kokispiruli, er-<br />

Tianad daZrula Turme mTa da midamo.<br />

modioda da mohqonda Turme xeebi<br />

da lodebi. wyali askdeboda Turme<br />

qarafebs da memre aqeT-iqiT iSleboda...<br />

dautboravs qalaqebi da soflebi,<br />

saxnav-saTesi da venaxebi. miwa or napirad<br />

gaupia da wamosula Turme. hoda,<br />

raki wamosula aqafebuli wyali, SeSinebiaT<br />

adamianebsa da yvavilebs, gza<br />

dauTmiaT SfoTiani nakadisTvina.<br />

ase dascilebian Turme erTmaneTsa<br />

gaRma-gamoRma areebi. zemo kldes<br />

Zalian hyvarebia Turme daRma bari,<br />

moCiTuli da mokazmuli. darCnen Seyvarebulebi<br />

ase gayofilebi. utiria<br />

56


Turme kldes, su cremlebad daRvrila,<br />

magram iqiTa napirs ver gadaswvdenia.<br />

rac cremli hqonia, Turme im mdinareSi<br />

Caqceula da ufro gauriyavs napiri napirisagan.<br />

adamianebi Seyvarebulebis<br />

codviT iwvebodnen, ar icodnen, rogor<br />

SeexvedrebinaT erTmaneTisTvis qalvaJi.<br />

vaJi zemoT iyo Turme da cremliani<br />

TvalebiT efereboda yvavilebian<br />

napirsa. biWebi Tu gabedavdnen xandaxan<br />

Suamavlobas, aqedan iq yvavilebs<br />

wauRebdnen kldesa, kldidan kide _<br />

Camocvenil kenWebs miarTmevdnen Wrela-Wrulas.<br />

erTxel erT “WkuaTmyofels” uTqvams:<br />

“modi, xidi avaSenoTo!’ auSenebiaT<br />

kidec, magram aba, napirebi rogor<br />

Sexvdebodnen erTmaneTsa?... TiTon<br />

adamianebi Tu gadavidodnen aqeT-iqiT,<br />

magram napirebs ra?! _ mainc gaRmagamoRma<br />

rCebodnen.<br />

meore sulels uTqvams: “wyali davaSroTo!”<br />

uwvaliaT kideca, magram<br />

mTaSi Tovli dadneboda da wyali isev<br />

movardeboda, wvima wamovidoda da isev<br />

mohqonda qva da RorRi...<br />

mesames uTqvams: “modi, movrToT,<br />

movkazmoT da gavaxaroTo!” hoda<br />

auSenebiaT saxlebi, aivanic aivanze ise<br />

57


miudgamT, TiTqo am ori napiris siyvarulis<br />

Zegls agebdnen.<br />

mas Semdeg didi dro gavida, Zalian<br />

didi!.. is ymawvili ukve daberda,<br />

daymunda da mainc stiris Tavis ubedo<br />

siyvarulsa. qvemoT ki Wrela-Wrula kabianic<br />

qvafeniliT moikirwyla da guli<br />

gauqvavda. siberem icis gulis gaqvaveba.<br />

am napirebs Soris ki isev miedineba<br />

mdinare _ xan mSvidi da laplapa, xan<br />

amRvreuli da lafiani, xan ki _ sisxlianica...<br />

esec misi bedia. yvela Tavisi<br />

bediT cxovrobs amqveynad. Cans,<br />

ufals ar sdomebia napirebisTvis ocnebis<br />

axdena. yvela ocneba rodi xdeba<br />

Turme...<br />

_ raTa, papid?<br />

_ uflis azrsa da sikeTes vin Caswvdeba<br />

gulis gulSi?!<br />

_ eg raRa sikeTea? _ saxe daeRmiWa<br />

naTelas.<br />

_ ratomac ara?! gana im napirebze<br />

Cven ara vcxovrobT? Cven ar gvacocxlebs<br />

Cveni mSvenieri mdinare? gana siyvaruliT<br />

ar exutebian erTmaneTs Cveni<br />

saxlebi? gana aivnebi aivnebs xels ar<br />

uwvdian megobrebiviTa?<br />

_ maS, im mdinares mtkvari hqvia,<br />

58


gana? _ gadaikiskisa mayvalam.<br />

_ egrea, diax! _ daudastura pelom...<br />

_ mere... sadme xom mainc SeerTdebian<br />

is napirebi? _ hkiTxa daguduli<br />

xmiT ufrosma.<br />

_ ara, papida genacvalos, napirebi<br />

imitom arian napirebi, rom erTmaneTs<br />

mihyvebian, SexvedriT ki verasdros<br />

Sexvdebian... arc aris aucilebeli...<br />

gana mxolod Sexvedraa bedniereba? bedniereba<br />

siyvarulia, Cemo angelozebo.<br />

59


meborne<br />

damTvarul gzaze uyvarda siaruli<br />

ivanes. roca savse mTvare mis borans<br />

CiraRdaniviT daadgeboda, pirjvars<br />

gadaisaxavda, daiCoqebda da “mamao<br />

Cvenos”.. wailuRluRebda, TiTqos mTvare<br />

misTvis moevlina ufals amqveynad.<br />

xSirad ityoda xolme _ “kargia sinaTle,<br />

sinaTle da sicxade. . . molodinia<br />

saSineleba, gind Sveba mogitanos<br />

am molodinma, gind _ usaSveloba...” _<br />

ara, ki ar ityoda, gaifiqrebda, radgan<br />

borani mebornisaTvis fiqris adgili<br />

ufroa, vidre laparakisa.<br />

ivanes hqonda kidec siCumis mizezi.<br />

mis guls aTasi Wia-Rua RrRnida,<br />

magram xalxs ra eqna?... aravin ar iyo<br />

damnaSave misi cxovrebis ukuRmarTad<br />

denaSi. . . amitom ufro dumda da Tavs<br />

aravis abezrebda. es dumili uTuod<br />

mtkvarma aswavla. isic xom TavisTvis<br />

dudunebs, RuRunebs, uxaria, brazobs<br />

da javrsac iyris... roca uzarmazar<br />

Cqerad movardeba, datboravs quCebsa<br />

da quCabandebs, riyeze Camorigebul<br />

qoxmaxebs mTlad Carecxavs da wvalebiT<br />

gaCorknil meTevzeTa navebs an Suaze<br />

60


gaapobs, an TavdaRmarTSi gaaqanebs.<br />

TviTon ivanes ar uyvarda vinmeze javris<br />

amoyra, piridan sul Tafli da<br />

Saqari amosdioda. imaTac ki tkbilqar-<br />

Tulad upasuxebda, Sarze rom iyvnen da<br />

aTasgvar sababs eZebdnen davidarabis<br />

asatexad.<br />

_ ra ginda, Svilosa, ras memarTlebi?<br />

midixar? _ wadi! RmerTma<br />

baraqa mogces! _ dauyvavebda abezars<br />

da Zlier mklavebs moxvevda, rom adgili<br />

mieCina da xifaTi aeridebina mgzavrebisTvis.<br />

roca sarkmlebSi sinaTlis ukanaskneli<br />

sxivic gaqreboda, borans<br />

marcxena napirTan miayenebda, mixeilis<br />

quCas gadaWrida, svaneTis ubnisken wa-<br />

CanCaldeboda xeldaSvebuli, xelcarieli<br />

da uilajo. an ki ra unda sWeroda<br />

xelSi, visTvisRa unda mietana tkbilmware?<br />

_ aRarc ojaxi hqonda, aRarc<br />

naTesavi hyavda. xuTi Svili saxadma<br />

moinela, coli sevdam da Wleqma daadno<br />

da mis saxlsa da jilags dardis Talxi<br />

sudarac gadaafara. mere mTawmindaze<br />

bina gayida da mtkvris gaRma erT patara<br />

oTaxSi gadasaxlda. Tumca aqac iSviaTad<br />

aTevda Rames, boranze yofna erCivna.<br />

zafxulSi xom qudi rom SegegdoT,<br />

saxlSi fexs ar Sedgamda. boranze, Zvel<br />

61


nafleTebze miikunWeboda da Zilburan-<br />

Si xis morze egdo. mere duqanSi boTl<br />

arays iyidda da mTeli dRe wrupavda.<br />

ai, es avi zne ki didxans gahyva ubedurs,<br />

SeiZleba iTqvas, sikvdilamdec.<br />

_ loToba codvaa! unda moerio,<br />

Sen Tavs unda moerio, ivane! _ etyoda<br />

xolme mama gabrieli.<br />

_ vici, mamao, gana ara?! . magram<br />

arayi RmerTad da kerpad ar gamixdia!<br />

Tavs vitutuceb da vimSvideb! ..<br />

mRvdeli Tavs gadaiqnevda, borans<br />

moscildeboda da iqiT, mamadaviTis<br />

taZrisken Seuyveboda aRmarTs.<br />

maSinac zafxuli iyo, ivnisis madliani<br />

saRamo idga. imaRam petre-pavlobis<br />

marxva iwyeboda. ivane boranze dacodvilobda,<br />

mialag-moalaga, Tavisi qveSageb-flasic<br />

dabertya da morze daafina.<br />

mere erTi ylupi gadahkra da wyals<br />

daaCerda. wyali mSvidad miedineboda...<br />

miedineboda Tu idga, gamoucdeli<br />

TvalisTvis SeiZleba gaurkvevelic yofiliyo,<br />

magram ivanes megobris ambavs<br />

vin aswavlida?!<br />

_ ra iyo, Zmao? _ cocxaliviT<br />

gamoelaparaka mdinares, _ gezareba,<br />

gana?! .<br />

ras miizlaznebi? dacxeba albaTa!<br />

_ miizlaznebi da mainc miiCqari. mec<br />

62


SensaviT mivdivar da mivedinebi. mgonia,<br />

arc dasawyisi aqvs Cems cxovrebas<br />

da TiTqos arc dasasruli... dasawyisi<br />

iqneb hqonda kideca, magram me ar maxsoms...<br />

arc Seni dasawyis-dasasruli<br />

minaxams. _ iwyebi kia, an Tavdebi<br />

sadme?! aqa varT me da Sena, tfilisSi,<br />

or mTas Sua gaxirulebi, erTmaneTi gveimedeba<br />

da gvesiameba. _ ivanem jamiviT<br />

xeligulebiT wyali amoarida mdinares<br />

da saxeze isxura. _ grili xar, biWo,<br />

grili! netai Sena, arca gciva da arca<br />

gcxela! Tumca amaSic erTnairebi varT,<br />

arc me vici sicxe da sicive! an sicxe<br />

da sicive vin moigona? rogorc kvirts<br />

cvlis foToli, rogorc foTols _<br />

monacrisfro totis siSiSvle, egrea es<br />

sicxeca da sicivec. dRes asea, xval ise<br />

iqneba! sul erTnairad rom iyos, raRa<br />

sicocxlea?.. maSin kacis yofa xom marto<br />

sunTqva da ZRoma-skdoma iqneboda.<br />

e_eh!<br />

ra ari, biWo, ici?!. gulisgulSi kideca<br />

mSurs Seni, me ro waval da Sen sul<br />

iden da iden! ukvdavi xar am miwasaviT<br />

da ufaliviTa. magram vici, mogakldebi!<br />

me rom ar viqnebi, viRa dagxedavs<br />

Cemi TvalebiTa! _ ufalio?! _ Seepasuxa<br />

Tavis fiqrs. _ ufali ufalia, is<br />

yvelas dahyurebs, me ki _ marto Sena!<br />

63


aba, Sen ici, kukiaze ro wamasveneben Cem<br />

elenesTana, ar damiviwyo. Sen wyals Cemi<br />

mlaSe cremlic urevia! sul idine, Zmao,<br />

sul ialmase tfilisisTvina! _ da boTlidan<br />

isev cota mowrupa ivanem.<br />

mere Cajda da bornis beWs mieyrdno.<br />

uceb wyalze raRac galiclicda.<br />

ivanem gabezrebuliviT xeli aiqnia,<br />

aqaoda Ffiqri macaleo, magram liclici<br />

ar moeSva, garemo aaelvara da sulSi<br />

SeuZvra. mebornem Tvalebi ise farTod<br />

gaaxila, TiTqos esesaa upeebi mwife<br />

atamiviT unda gadaskdeso. mtkvridan<br />

qali wamoimarTa... Zowisferi zimzima<br />

leCaqi exura, Zowisferive kabis<br />

saxeloebi yrmisTvis moexvia da gulSi<br />

ikravda, yrmis saxe ki ar Canda... ivane<br />

wamoxta, orive xeli gaSala da Tavze<br />

wamomdgar maradiul dedofals gacve-<br />

Tili boxoxi mouxada. qali mtkvars<br />

ascda, mTawmindis bindisken gaiwia, gafermkrTalda<br />

da Ramis kalTas Seefara.<br />

mtkvari isev cimcimebda, ucnaur Srials<br />

gamoscemda da mebornem garkveviT<br />

gaigona erTaderTi sityva: “imedi...”<br />

“imedi...” ‘imedi...” roca mtkvars ukanaskneli<br />

sxivi moswyda da gauCinarda,<br />

ivane kvlav bornis beWs mieyrdno...<br />

TiTqmis savse boTlisTvis arc ki miuxedavs,<br />

mkvdariviT daeZina. axla qariSx-<br />

64


ali rom amovardniliyo da boranic<br />

talRebs gaetaca, meborne mainc verafers<br />

gaigebda.<br />

dilauTenia gaeRviZa, wamodgoma<br />

daapira da am dros patara mawanwala<br />

dainaxa. CamoZonZil biWs misi Ceqmis<br />

Wvintze miedo Tavi da udardelad fSvinavda.<br />

ivanes ganZrevis SeeSinda. Tavi<br />

jer sizmarSi egona, mere naTels gauswora<br />

Tvali da sicxadisagan gaaJrJola.<br />

wuxandeli Cveneba gaixsena da bavSvs<br />

daacqerda _ samiode wlis iqneboda,<br />

Savgvremani, gaZvaltyavebuli, mSieri<br />

da miusafari...E<br />

ivanem talRaze isev SeamCnia gaurkveveli<br />

da ucnauri liclici, magram<br />

es ukve mzis pirveli sxivebis xtunva-<br />

TamaSi iyo svel sarkeze...<br />

_ RvTismSobelo, dedao yovelTa<br />

dabadebulTa, naTelo da uxilavo,<br />

madlobas gwirav gamocxadebisTvis,<br />

madlisTvis da usasrulo sikeTisTvis!<br />

Tavs mdablad gixri, Cemo erTaderTo<br />

megobaro, macocxlebelo wyalo<br />

da sisxlo Cemi qveynisa! marTlac da<br />

_ Seucnobel arian gzani uflisani! _<br />

CurCuliT amoTqva saTqmeli, daswvda<br />

bagirs da mTeli ZaliT moqaCa. aseTi<br />

ram ar ekadreboda gamocdil mebornes<br />

_ umgzavrebod wylis Sewuxeba rogor<br />

65


iqneba?! magram ivanes Tavisi moZravi<br />

xidi xalxiT daZeZgili da bargiT pir-<br />

Tamde savse eCveneboda.<br />

.... da misrialebda borani marcxena<br />

napiridan marjvena napirisken, mis qveS<br />

ki talRa RuRunebda da mReroda.E<br />

66


maS, gaumarjos saqarTvelos?!<br />

zurabma keTili mzera gaayola uke-<br />

Tur voroncov-daSkovs. mefisnacvali<br />

gamarTuli nabijiT midioda, mRelvareba<br />

mxolod xelisgulebze etyoboda _<br />

isedac Semotmasnil TeTr xelTaTmans<br />

mTeli ZaliT awveboda, TiTqos TiTebs<br />

Soris surs CaCurTva, is ki cocxaliviT<br />

uZaliandebao. mxrebSic moxrili Canda<br />

grafi, magram nabiji mainc oficruli,<br />

Tamami da gaSlili hqonda. rodesac sasaxlis<br />

marmarilos safexurebi Caiara,<br />

Tavi odnav moabruna, wamierad gahkra<br />

Tvali im kibeebs, axla rom daqveiTda.<br />

zurabma mis isedac sevdian monacrisfro<br />

TvalebSi Soridanac kargad Seni-<br />

Sna warsulis WaRara sevda.<br />

mefisnacvalma ezodan gasvla ar<br />

indoma. quCaSi ki aboboqrebuli brbo<br />

uSver sityvebs gahyviroda, muSts Tu<br />

xiSts uRerebda sadarbazosTan mdgar<br />

etls, romelsac sam wyebad Semovlebodnen<br />

Jandarmebi. “neta gaaRwevdes!..”<br />

_ fiqrobda zurabi. raRac orgemage<br />

grZnoba daufleboda mis guls _ erTi<br />

naxevari grafTan piradi urTierTobis<br />

siTboTi hqonda savse, meore naxevari<br />

ki _ xalxis mrisxane da usamarTlo<br />

67


msajulisadmi gaunelebeli zizRiT.<br />

da isev fiqrobda: “netav gaaRwevdes!..”<br />

is xom man, ilarion ivaniCma, amoarCia<br />

uamrav mcvelTa Soris da komendantad<br />

gaamwesa. axla zurabs xelT epyra am SenobaSi<br />

mdebare yvela oTaxis gasaRebi<br />

da icoda, rom sikvdili Tu aiZulebda,<br />

samarTlianad gamZvinvarebuli brbosTvis<br />

daeTmo isini.<br />

komendanti sirbiliT daedevna<br />

grafs, sadarbazo kari gamoaRo da Tavi<br />

mdablad daukra. axla metad axlos<br />

dainaxa mefisnacvlis mkacr monacrisfro<br />

TvalebSi gamkrTali <strong>tfilisuri</strong><br />

mzis sxivi.<br />

_ RmerTo, netav, gaaRwevdes! _ CaiCurCula<br />

TavisTvis, etlisken mimaval<br />

generals kari miuxura da Signidan rkinis<br />

saketebiT magrad dagmana.<br />

axla am saxlisTvis rom SegexedaT,<br />

akldama gegonebodaT, sicocxlis<br />

niSan-wyali aRar etyoboda.<br />

im Rames jarasaviT trialebda zurabi,<br />

xan erT kars miawydeboda, xan _ meores.<br />

yvelaze meti Jandarmi golovinis<br />

gamziris mxares Caayena. xalxi sasaxlis<br />

misadgomebs ar tovebda. SuaRamisas ca<br />

moiRrubla da iseTi wvima wamovida,<br />

Kkokispirulsac ver daarqmevdi. MMmuSeb<br />

ma, jariskacebma da sxva juris meseir-<br />

68


eebma soboros miaSures. oqrosgumbaTiani<br />

samxedro taZari yvelas ver itevda<br />

da xalxi nacnob-megobrebis saxlebs<br />

afarebda Tavs.<br />

diliT mze laplapebda amRvreul<br />

gubeebSi... TiTqos wvimam Carecxa warsuli,<br />

mefisnacvlis kvalic ki arsad<br />

Canda, arc isini Candnen _ ukmayofiloni...<br />

yvelaferi wyalma waiRo da<br />

mere mzem gaasxivosna.<br />

U @2<br />

roca axali mefisnacvlis mobrZanebis<br />

ambavi Seityo qalaqma, zurabi<br />

monatrebul ojaxs Tavs dastrialebda,<br />

SeSa ukve daeCexa da nabolaras<br />

kalTaSi aTamaSebda. gogona sixaruliT<br />

Wylopinebda da cisfer Tvalebs<br />

uflis saxilvelad aRapyrobda. zurabma<br />

bavSvi Camosva da xuTiode wuTSi<br />

saparado samosSi gamowyobili verisubnidan<br />

golovinis gamzirisken daeSva.<br />

sasaxleSi SesvlisTanave moajirebi<br />

SeaTvaliera, sadarbazos kari pir-<br />

Tamde gaaRo da sinaTlis CalisfermowiTalo<br />

nakadi SemouSva.<br />

didi mTavari, nikoloz nikolozis<br />

Ze romonovi, saRamo xans mogrialda<br />

avtoTi, ukan cxenze amxedrebuli<br />

kavaleristebi mohyvebodnen, sasax-<br />

69


lis momsaxureebi Tu damcvelebi mTavari<br />

kibis Tavze mdebare Sida ezoSi<br />

moewyoT.A maTi udidebulesoba axmaxi<br />

da xmel-xmeli kaci iyo. mwkrivs rom<br />

Cauara, zurabTan Seyovnda<br />

_ Русский? – hkiTxa ukan mimaval<br />

generals.<br />

_ Никак нет, Ваше Высочество! _Грузин!_<br />

TviTon upasuxa zurabma.<br />

_ Да-а-а?<br />

Znelad Tu mixvdebodiT, ram gaakvirva<br />

romanovi, misma simaRlem, Ria<br />

feris Tmam, Tu cisferma Tvalebma magram<br />

erTi ki unda iTqvas, misi SecvliT<br />

aRarasdros dainteresebula da arc<br />

arasdros dalaparakebia.<br />

Tebervlis revoluciam kvlav<br />

ariv_daria yvelaferi. quCebSi isev<br />

momravldnen momitingeni, romelTac<br />

arc manamde isaklisebda mTavroba.<br />

axla golovinis gamzirze bevri farajiani<br />

da iaraRiani jariskaci dadioda.<br />

TurqeTis frontidan TviTneburad<br />

ixsneboda qvedanayofebi, jariskacebi<br />

ojaxebs ubrundebodnen. tfilisSi<br />

ukve jguf-jgufad grovdebodnen da<br />

omis Sewyvetas iTxovdnen. zurabi isev<br />

ver gamodioda sasaxlidan. Sesasvlelebs<br />

mkacrad icavdnen, gasvla-gamosvla<br />

mxolod ukana ezodan SeiZle-<br />

70


oda. komendanti grZnobda, rom raRac<br />

misTvis jerac ucnobi ram xdeboda. ori<br />

nacrisferkiteliani da aqselbandebiani<br />

generali, SeiZleba iTqvas, fexs ar<br />

icvlida mefisnacvlis oTaxidan, mere<br />

xma dairxa, mefe Camoagdeso, xolo misi<br />

biZa _ nikoloz romanovi _ dasavleTis<br />

frontis mTavarsardlad dani-<br />

Sna droebiTma mTavrobamo.<br />

zurabi SesaniSnavad xvdeboda, rom<br />

kontrrevoluciis alyaSi moqceul<br />

ruseTs saqarTvelosTvis aRar ecala.<br />

“iqneb axla?!”_ gaifiqra komendantma<br />

da TvalebSi ucnobma sxivma gauelva,<br />

magram male isev Caqra da Cveulebrivma<br />

yofam CaiTria. roca didi sadarbazo<br />

karis gaReba sTxoves da kibesTan mefisnacvlis<br />

avto dainaxa, gulma ugrZno,<br />

rom ramdenime wuTSi am ucnaur axmaxs<br />

samudamod gaacilebda ara marto am<br />

mbzinavi sasaxlidan, aramed tfilisidanac.<br />

nikolozi, marTlac, svetiviT gadmodga<br />

aivnidan da gamosamSvidobebeli<br />

sityviT mimarTa SekrebilT, bolos<br />

imedic gamoTqva, rom male isev Sexvdebodnen<br />

erTmaneTs... xalxi, ufro sworad<br />

ki _ Tavisi “mrevli”, sevdianad<br />

misCereboda mefisnacvals, mxolod<br />

zurabis mokumul tuCebTan elvarebda<br />

71


gaurkveveli Rimili. mefisnacvalma<br />

Soridanac SeamCnia misi naTliT aelvarebuli<br />

saxe da amoikiTxa ramdenime<br />

saaTis win amomzevebuli fiqric: “iqneb<br />

axla?!. “ amitom iyo, rom roca axmaxi axmaxs<br />

gausworda, ise waifrutuna:<br />

_ Ну грузин ... _ da gza ganagrZo.<br />

zurabi sirbiliT daedevna mefisnacvals,<br />

kari gauRo, Tavi mdablad<br />

daukra da misi gasvlisTanave gadaraza.<br />

yvela SesasvlelSi SeiaraRebuli xalxi<br />

Caayena da marmarilos kibeze uRonod<br />

daeSva. kidev karga xans esmoda romanovis<br />

yelismieri daguduli xma da jarikacTa<br />

gniasi. mixvda, xalxi ewinaaRmdegeboda<br />

mefisnscvals, magram arc<br />

axmaxi cxreboda... cota xanSi mainc<br />

am ukanasknels mouxda daTmoba, ukve<br />

aTuxTuxebul avtoSi Cajda da rogorc<br />

mobrZanda kavaleristebis TanxlebiT,<br />

iseve wabrZanda.<br />

xalxi mTeli ZaliT miawva sasaxlis<br />

mTavar kars... xiStmomarjvebuli<br />

jariskacebi gasrolis brZanebasRa<br />

elodnen. SenobaSi myofi rusi oficrebi<br />

daibnen, gankargulebis gacemas veravin<br />

bedavda. karis gaReba metad sarisko<br />

iyo, mere xalxs tyviac veRar<br />

SeaCerebda. am dros meore sarTulis<br />

fanjara gaiRo.<br />

72


_ jariskacebo, megobrebo! _ gaisma<br />

xma. es zurabi iyo, am sasaxlis mecixovne<br />

da komendanti. _ mec TqvensaviT<br />

mSromeli xalxis Svili var, cxonebul<br />

mamaCems erTi dRec ar gauxarnia, Cafris<br />

tyviam imsxverpla... mec TqvensaviT<br />

ojaxi da cxra Svili myavs. maTi gamokvebis<br />

da fexze dayenebis survilma momiyvana<br />

mefisnacvlis karze...<br />

gevedrebiT, kars moscildiT!<br />

Torem srolis brZanebaa gacemuli da<br />

sisxli daiRvreba!<br />

_ daiRvaros!<br />

_ daiRvaros, Tu sxva gza ar aris!<br />

_ gaisma aqeT-iqidan.<br />

_ megobrebo, es zamTris sasaxle ar<br />

aris da verc TviTmpyrobelobis niSnad<br />

ver CavTvliT! es Cveni mama-papis ofliT<br />

da sisxliT agebuli Senobaa, Cven<br />

iseve pirnaTlad unda gadavceT is Cvens<br />

Svilebs, rogorc winaprebma gadmogvces!<br />

es eris simdidrea, qarTveli kacis<br />

niWis, erTgulebis da ara Tavmodrekis,<br />

niSani! ai, xelT maqvs gasaRebebi! _<br />

gamoarCieT Tqveni warmomadgenlebi da<br />

me TviTon Cavabareb maT. patiosan sityvas<br />

gaZlevT, qarTveli kacis sityvas!<br />

mec erTi Tqvengani var da Tqvens gareSe<br />

erTi dRec ar minda sicocxle. gaumarjos<br />

saqarTvelos! dReis dRe Cveni bed-<br />

73


nierebis dasawyisis Jami yofiliyos!<br />

roca sarkmels moscilda, erTianad<br />

sveli iyo, xelis TiTebic ki dasveleboda<br />

oflisagan. bunebiT gulCaTxrobilsa<br />

da uTqmels TviTonac ukvirda,<br />

ra jandaba da dozana xdeboda mis Tavs.<br />

am dros iseTma wvimam dascxo, rom Sida<br />

ezoSi niaRvrebma iwyes dena. yinuliviT<br />

civi wylis Wavls xelgaSlili Seegeba<br />

zurabi. TvalebSi, pirSi, kiserSi Casdioda<br />

madliani ciuri siTxe da laparakisagan<br />

awiTlebul yvrimlebs sasiamovnod<br />

ugrilebda.<br />

roca wvima odnav Senelda, komendantma<br />

golovinis gamzirisken gaixeda.<br />

xalxi sagrZnoblad Semcirebuliyo.<br />

“albaT isev soborosken gaiqcnen.” _<br />

gaifiqra.<br />

diliT mimqrali mze laplapebda<br />

amRvreul gubeebSi. . . TiTqos wvimam<br />

Carecxa warsuli, mefisnacvlis kvalic<br />

ki arsad Canda, aRarc isini Candnen _<br />

ukmayofiloni. . . yvelaferi wyalma wai-<br />

Ro da mere mzem gaasxivosna.<br />

3<br />

SuadRisas sasaxlisken mimavali ori<br />

mamakaci SeniSna. orives cilindri exura<br />

da xeljoxi eWira. gansakuTrebiT win<br />

mimavali maRali, nacrisferkostumiani<br />

74


da pensneiani kacis Tavdajerebulobam<br />

moxibla komendanti. meore SedarebiT<br />

auCqareblad moemarTeboda mTavarmmarTeblis<br />

sasaxlisaken da fexis ucnauri<br />

moZraobiT cdilobda guSindeli<br />

wvimis Semdeg SerCenili guburebisTvis<br />

gverdi aevlo. am ors xalxis garkveuli<br />

jgufi mohyveboda.<br />

zurabma erT-erTSi guSindeli mitingis<br />

aqtiuri monawile Seicno. mixvda,<br />

rac xdeboda, mTavari sadarbazo kari<br />

gaaRo da gasasvlelTan miegeba mosulT.<br />

orive xelSi magrad CaebRuja<br />

gasaRebebi, TiTqos maTTan ganSorebas,<br />

marTlac, sikvdili urCevniao.<br />

_ evgeni gegeWkori... _ pensneianma<br />

mamakacma miaxloebisas xeli gauwoda.<br />

zurabma gamowvdil xelSi gasaRebebi<br />

Caudo, mas ki gaeRima da daamata:<br />

_ me xeli gamogiwodeT, batono komendanto!<br />

vfiqrobdi, gasaRebebze mere<br />

visaubrebdiT.... marTla cxra Svili<br />

GgyavT?<br />

_ diax, Tqveno aRmatebulebav!<br />

_ ara, ara! Tqveni aRmatebuleba<br />

nikoloz romanovi iyo... me mxolod<br />

Tavadi gegeWkori gaxlavarT!.. _ da<br />

gasaRebebi kvlav zurabs daubruna. _<br />

kargi da erTguli adamianebi marto<br />

ruseTis imperias rodi sWirdeba?! _<br />

75


_ maS, gaumarjos saqarTvelos?! _<br />

hkiTxa meorem da manac RimiliT gauwoda<br />

xeli.<br />

aseTi mZime sami weli arc axsovda<br />

zurabs. adre mefisnacvlebTan miRebaze<br />

Tu modioda sazogadoeba, axla sadarbazosTan<br />

momsvlelTa rigi ar wydeboda.<br />

RamiT iwyeboda misi samuSao...<br />

mTeli Rame fexze idga da dilisTvis<br />

amzadebda sasaxles; yvela safexursa<br />

da fiandazs dahfofinebda, sarkeebisa<br />

da yvavilwnulebis wmendisas ar<br />

scildeboda momsaxure qalebs, Sandlebis<br />

gaprialebisas TviTon miaTrevda<br />

maRal kibeebs, muSebs ar endoboda,<br />

rame ar daazianono.<br />

mZime sami weli iyo, uZilo da welSigamwyveti,<br />

magram bednieri...<br />

mere... mere ki ucnauri ram moxda.<br />

zurabis ufrosi vaJi wiTel xidTan<br />

eloda meTerTmete armias, sxva axalgazrdebi<br />

_ studentebi da gimnazielebi<br />

ki _ kojorTan... magram mTavari<br />

sxva ram iyo! ukve Tebervlis dasawyisidan<br />

daiwyo sabuTebisa da Zvirfasi<br />

nivTebis SefuTva, did yuTebSi Calageba<br />

da rkinigzis sadgurze gatana.<br />

erTi kvira fexze Camowyda zurabi,<br />

erTi kvira pirSi lukmac ki ar Caudvia,<br />

erTi kvira kurtnis muSasaviT zurgiT<br />

76


ezideboda mZime yuTebs, erTi kvira<br />

Tvals adevnebda, zedmeti xalxi ar Sesuliyo<br />

SenobaSi...<br />

roca mTavrobam sasaxle datova,<br />

roca is kvlav usulo akldamas daemgvana,<br />

muSebs xeli mohxvia, ukanaskneli<br />

gasamrjelo jibeSi Caido da maxlobel<br />

duqanSi “izvoSCikiviT” gaileSa...<br />

tfilisis SemogarenSi jer kidev<br />

Tovli ido; mTawmindaze, seidabadis<br />

mxarezec SemorCeniliyo Tovlis<br />

TeTri nafleTebi. uceb Tbilma<br />

gazafxulis wvimam ifeTqa, ifeTqa,<br />

rogorc RvTismSoblis cremlma. is<br />

Rame komendantma dagmanuli sasaxlis<br />

kibeze gaaTena da roca Tvali gaaxila,<br />

aRaraferi daunaxavs: aRarc is, Tu<br />

rogor laplapebda dilis mze amRvreul<br />

gubeebSi... Tu rogor Carecxa wvimam<br />

warsuli, rogor gahqra menSevikTa<br />

mTavrobis kvali da aRar Candnen<br />

ukmayofiloni... yvelaferi wyalma<br />

waiRo da zurabis Tvalis Cinic Tan<br />

waiyola.<br />

4<br />

ijda zurabi verisubnis patara<br />

ezoSi samfexa skamze da Teqvsmeti wlis<br />

ganmavlobaSi mxolod am sam suraTs xedavda.<br />

. . Tan sul erTi da igive kiTxva<br />

77


utivtivebda TavSi _ “rodis mivagen<br />

WeSmaritebas? rodis viyav mtyuan_<br />

marTali?”<br />

is xom sul wasvlas xedavda da ver<br />

ixila mosvla.<br />

xalxSi ambobdnen, zurabs Tvalebze<br />

Savma wyalma gadauarao.<br />

diliT ki isev mze laplapebda am-<br />

Rvreul gubeebSi... TiTqos wvimam<br />

Carecxa warsuli, mefisnacvalTa da<br />

pirveli qarTuli respublikis mesveurTa<br />

kvalic ki arsad Canda, arc isini<br />

Candnen _ ukmayofiloni... yvelaferi<br />

wyalma waiRo da mere mzem gaasxivosna.<br />

zurabTan ki darCa “wasvlisa” da usasoobis<br />

sami suraTi.<br />

78


Savi sarecxi<br />

marTa mTawmindaze patara CixSi<br />

cxovrobda. rac daqvrivda, aTasgvar<br />

saqmes mohkida xeli, Svilebi rom<br />

erCina. jer kerviT scada Tavis gatana,<br />

magram gverdiT ezoSi sxva massaviT<br />

gaubedurebuli TerZi cxovrobda... ar<br />

ikadra SemkveTTa gayofa; mere ZiZad<br />

muSaobda, magram sakuTari Svilebi dar-<br />

Ca upatronod; mere yorRanovis quCaze<br />

restoracias alagebda; mere ki mrecxavoba<br />

daiwyo. diliT sisxamze dgeboda<br />

da sanam bavSvebi gaiRviZebdnen, erTi<br />

piri TeTreuli ukve darecxili da dafenili<br />

hqonda. yvelaze metad rva wlis<br />

cuca exmareboda dedas. isic mal-male<br />

SeuZaxebda xolme gogonas:<br />

_ cuciko, kargad gajandre, Svilo,<br />

sarecxi! xo ici, kargad gajandruls<br />

uToc ki ar unda!..<br />

hoda, cucikoc cdilobda, patara<br />

TiTebiT CaeWideboda qaTqaTa Carsavis<br />

kides da aqeT-iqiT qaCavda. amasobaSi<br />

Tebroc Camoivlida quCaze _ erTianad<br />

TeTrebSi gamowyobili, TeTrmerdiniani<br />

da TeTrTaTmaniani. Tebro yovel<br />

diliT omaxianad dasZaxebda xolme<br />

marTas:<br />

79


_ TeTrad Seni sarecxi, qalo!<br />

_ gaixare, gaixare, Tebro! Seesityveboda<br />

mrecxavi.<br />

sigamxdris gamo Tebros mTeli ubani<br />

`saiqios mesanTles~ eZaxda, mxolod<br />

marTa gamoeqomageboda xolme:<br />

_ raTa egre, genacva! keTili guli<br />

aqvs! daxeT, ra faqizad icvams, sul<br />

muSkis surnels daatarebs, gana?!.<br />

cucikos garda marTas kidev sami<br />

Svili hyavda, umcrosi _ xuTis, ufrosi<br />

ki _ Teqvsmetis. misi avladideba, misi<br />

Tvalis Cini es oTxi oboli iyo, oTxi<br />

mzis sxivi, oTxiv kuTxiv ganaTlebuli,<br />

misi bedkruli sicocxlis jildo.<br />

im wels marTam ufrosi vaJi, giorgi,<br />

kalatozs miabara Segirdad. biWma uceb<br />

aiTvisa kiris Sezavebac, aguris saku-<br />

Tari xeliT moWrac, balavaris dadebac<br />

da kedlis amoyvanac. iseT lariviT<br />

kedels gaavlebda, aTi wlis ostati<br />

mainc gegonebodaT. marTas ca gaexsna,<br />

roca mama simonma didubis taZarSi misi<br />

ostatoba _ xeli da guli _ daloca.<br />

TiTqos imedic gaCnda, rom ojaxi cota<br />

win wamoiwevda, gogonebs daaTxovebda<br />

da giorgisac cols SerTavda. mere<br />

Tavisi gziT wavidoda cxovreba, ise<br />

wavidoda, rogorc patara ankara wyaro<br />

didi da mRvrie mdinaris SesarTavisken.<br />

es didi da mRvrie mdinare ki cxovreba<br />

80


iyo, ucabedi faTerakebiTa da sinaTlis<br />

wvril-wvrili namcecebiT savse.<br />

aba, did naTels saaqao rodi mouvlens<br />

qvriv-oxers?! im namcecebsac dasjerdeboda<br />

marTa, oRond ki, oRondac...<br />

Savbneli 1922 weli axlovdeboda.<br />

mTeli qveyana Zalaze idga. visac Zala<br />

hqonda, samarTalic misken avlebda<br />

lars. marTas ki, aba, ra Rone unda hqonoda,<br />

an Teqvsmeti wlis ymawvils ra Zala<br />

Seswevda? _ hoda, dajabna mRvriem ankara...<br />

im dilasisxamzec darecxa mar-<br />

Tam TeTreuli, dafina kidec _ aivnis<br />

Tlil boZebs Sua gabmul Tokze da<br />

ezoSic. mere karTan Caikeca da bavSvebis<br />

gaRviZebas daeloda. bolos, mSvidi<br />

xmiT dauZaxa:<br />

_ giorgi-i!.. ade, Svilo! saqmes ar<br />

mocde, ar dagagviandes, genacvalos<br />

deda! mariam, cuciko! wamoxtiT, gogoebo,<br />

saswavlebelSic xom unda moaswroT!<br />

mec xelis wakvra mWirdeba, momikvda<br />

xelebi, gana?!. _ xelisgulebi SDavgvreman<br />

saxesTan miitana da mowkuruli TvalebiT<br />

daacqerda.<br />

giorgi pirveli gamovida Ria karidan,<br />

ezoSi onkanisken gaiqca, saxeze<br />

wyali isxura da isxura, Tan Cveulebisamebr,<br />

RiRinebda. ase RiRin-RiRiniT<br />

gatexa puri, dedis Sekerili Savi sati-<br />

81


nis qurTukic moirgo da mamis danatovari<br />

TuSuri qudic daixura. gogonebmac<br />

mialag-moalages saxli da isinic<br />

wavidnen. marTa ki ijda da av fexze amdgar<br />

azluqunebul pataras amSvidebda,<br />

gulSi ikravda. bolos WiSkars gaxeda<br />

da TavisTvis waidudRuna:<br />

_ neta, is gogo ra iqna?!<br />

uTuod Tebros gulisxmobda. RvTis<br />

angelozi arsad Canda da arc aravis<br />

uTqvams mrecxavisTvis: `TeTrad Seni<br />

sarecxi, qalo!~ gulSi dardis fTila<br />

Caefina marTas, calke _ Tebros gamo<br />

da calke _ avis ucnauri molodiniT...<br />

naSuadRevs mezoblis biWi Semovarda<br />

ezoSi.<br />

_ deida marTa! gio Cafrebma waiyvanes,<br />

policieli ratom mokalio?!.<br />

_ vina, kaco, Cemma giorgima?!. ra<br />

vqna, rasa cuRlutob, Se eSmako?!.<br />

_ ara, giom TiTon gamamgzavna, dedaCems<br />

gaagebineo!<br />

marTa xis kibeze Camojda, xmac ar<br />

amouRia, ise Camoucurda saxeze ori<br />

cremli.<br />

_ xma amoiRe, qalo! _ mezoblis<br />

rZali mieWra marTas. _ mezoblebo,<br />

damexmareT, mezoblebo!<br />

mTeli ezo daesia mrecxavs, mTeli<br />

ezo CasCiCinebda, rame gviTxario, mar-<br />

Ta ki micvalebuliviT dadumebuli-<br />

82


yo, xel-fexi gahyinvoda, saxeze erTi<br />

ZarRvic ar ufeTqavda. bolos isRa Cai-<br />

CurCula:<br />

_ Tebromac aRar Camoiara! _<br />

TiTqos misi Camovla saSveli yofiliyo.<br />

roca zamTris mze mTawmindas amoefara,<br />

ezoSi ori `Cafari~ Semovida,<br />

xelSi giorgis satinis Savi qurTuki da<br />

mamiseuli qudi eWiraT. marTam uazrod,<br />

uTqmelad Sexeda ymawvilebs...<br />

- Прости, мать... ошиблись... по ошибке<br />

расстреяли твоего сына! А его убийцу<br />

поймали, однофамильцем оказался. За<br />

все ответит подлец... _ TiTqos Tavs imarTlebda<br />

wneliviT wvrili TaflisferTvaleba<br />

policieli<br />

_ rao? _ ikiTxa mezoblis qalma.<br />

_ gvapatieT, Seni Svili SecdomiT<br />

davxvriteTo... _ uTargmna meorem,<br />

rogorc Cans, qarTvelma `Cafarma~.<br />

_ Tqven ar gaixareT, amis codviTa!<br />

SecdomiTao, qa, SecdomiTao... _ gahyviroda<br />

isev is qali, pirveli rom mieWra<br />

saSvelad marTas. _ mkvlelebo! Tqveni<br />

gasagisi gaswydes am qveyanaze! Tqven<br />

miewieT alal-marTal biWsa!..<br />

_ Cumad, qalo, iyuCe! me ra maga-<br />

Ti msajuli var... imden xans icocxlon,<br />

icocon, buzad iqcnen da kedels<br />

miekran! _ es iyo marTas pirveli avi<br />

83


sityva am codvil dedamiwaze. TiTqos<br />

am sityvebma dedis cremls gza gauxsnao,<br />

iwvima TvalTagan. kabis kalTa da<br />

gulispiri erTianad dausvelda. mere<br />

SeSliliviT mxolod imasRa imeorebda:<br />

_ i gogo, sadRa daikarga?!<br />

_ SexedeT, xalxo, sarecxi, sarecxi,<br />

TeTreuli... _ daiZaxa viRacam.<br />

arc wvima mosula, arc fabrikis<br />

kvamls Seuburavs, arc mtvris borbala<br />

dautrialebia qariSxals, arc saRebavSi<br />

uduRebia vinmes, diliT gafenili Te-<br />

Treuli iseTi Savi iyo, rogorc cacxvis<br />

totze Semomjdari yornis frTa,<br />

rogorc dekembris umTavro da didi<br />

Rame, rogorc marTas TvalebSi samudamod<br />

Cawolili dardi da tkivili.<br />

avi ambis momtani policieli ki quCa-<br />

Si, WiSkarTan gabecebuli idga. mere meores,<br />

romelsac albaT arc ki esmoda<br />

ras eubnebodnen, Caafrinda sayeloSi<br />

da uyvira:<br />

_ ar minda Tqveni revolucia, arc<br />

fuli da saxsari minda, arc amis yureba,<br />

aRarc sicocxle...<br />

diax, revolucia cecxlismfrqveveli<br />

veSapiviT aris, ylapavs da<br />

ylapavs ususur adamianebs, anadgurebs<br />

maT sicocxles, uspobs imedsa da silamazis<br />

xilvis wyurvils. amgvar ukacriel<br />

droSi xalxi sikvdilmisjiliviT<br />

84


daiareba da Segnebulad Tu Seugneblad<br />

elis... zogi _ uaress, zogi _ ukeTess...<br />

magram roca fxizldeba, yvela erT qvabSi<br />

ixarSeba da Turme yovelive erTi<br />

muWa adamianebisTvis momxdara... momxdara<br />

im drois SvilebisTvis, romelTac<br />

iseve STanTqavs es veSapi, rogor cecxladac<br />

amoafrqvia amqveynad.<br />

85


marTali gza<br />

Tovlis TeTri aRarsad anaTebda.<br />

jer arc mwvane amosuliyo, Calisferi<br />

xom ise Sori Canda, rogorc momavlis<br />

anabana. gulgaxsnili, alali dedamiwa<br />

pirvelyofil ferSi livlivebda. ijda<br />

biWi trial simSvideSi da dabinduli<br />

mzeriT uazrod dahyurebda beltebze<br />

moTamaSe mzis sxivebs. uremi ar gadabrunebula,<br />

magram gza cxadad Canda.<br />

is ubralod idga da trial simSvideSi<br />

miyuCebul patrons eloda, TavCaqindruli<br />

cxenebi ki frutunebdnen da<br />

qSinavdnen.<br />

ToTxmeti-TxuTmeti wlis biWma xelisguli<br />

daayrdno qveyanas da welmowyvetiT<br />

wamoiwia. mere fexi gaSala da<br />

wamoimarTa. axla Semojdeba kofoze,<br />

aRvirs odnav Seexeba da aT wuTSi tfilisic<br />

gamoCndeba.<br />

`rac iyo, manamde iyo! exla ukve Sina<br />

var~... _ fiqrobs biWi. `Cafrebic gavacure...<br />

aba, ra unda meqna?!~.<br />

sami Tve mainc iqneboda, rac mamas<br />

gahyva yabardoSi buxris qudebisTvis<br />

tyavis Camosatanad. luka amqris<br />

ufrosi iyo, ufros Svilsac cot-co-<br />

86


tas aswavlida xelobas: `aba, Svilo,<br />

aqedan daqaCe!~ `kargad gaWime, kargad!~<br />

`exla sarCulic amoasxi da gaTavda!~<br />

`ho, egre, genacvalos mama!~ Tavze adga<br />

ymawvils da mis marifaTs akvirdeboda.<br />

uxaroda, mere rogor uxaroda! xumroba<br />

xom ar iyo, Svili moeswro da ukve<br />

xelsac umarTavda. amqarSi ocamde kaci<br />

hyavda, yvelani kai biWebi _ ase ambobda<br />

TviTon ustabaSi. Tavisi saqmec kargad<br />

icodnen, erTmaneTis gatana-dafasebac<br />

da lukma-puris gayofac...<br />

_ wuwuraqi qali ra ari, kaci ra<br />

unda iyos! _ ityoda mal-male luka. _<br />

gawydes xarbisa da Zunwis saxsenebeli!<br />

vinc alal lukmas Wams, sxvasac alalad<br />

unda moeqces!<br />

hoda, maSin wesad iyo, TiToeul<br />

amqars TiTo oboli unda gaezarda.<br />

uamisod ar iqneboda... Tan xelobas aswavlidnen<br />

`naxlebniks~, Tan kacobas...<br />

aseTi ymawvili lukas saxlSic cxovrobda,<br />

wiko. wikos kide imitom eZaxdnen,<br />

xSirad garmons ukravda, wiko-wikosa<br />

da saxelic Sesaferi mounaxes.<br />

wiko ori wliT ufrosi Tu iqneboda<br />

lukas pirmSoze _ Salvaze. mTebSi mimavalma<br />

mama-Svilma swored mas dautova<br />

didi ojaxica da amqaric. axlac wikos<br />

87


gamoCenas eloda Salva. patara biWisTvis<br />

orSauriani mieca, dauZaxe, momeSveloso.<br />

wiko rom gamoCnda, Salva ukve uremze<br />

ijda.<br />

_ Zia luka sad aris, Salva?! _<br />

Soridanve hkiTxa momavalma.<br />

_ ai, aqa... _ ukan miixeda Salvam.<br />

_ ras ambob, kaco?!. ra daemarTa?!.<br />

_ daje, wavideT!.. _ TiTqmis Cur-<br />

CuliT upasuxa biWma. _ aba, ra giTxra,<br />

Cemo wiko! es iyo albaT misi bediswera.<br />

yubans ro CavediT, Zveli nacnobebi<br />

naxa. imaTTan vaTevdiT Ramesa. or dReSi<br />

cudad gaxda, ra iyo, ra saxadi iyo?!.<br />

ra Seeyara am sacodavsa?!. sicxisagan<br />

Tvals ver axelda. mesame dRes iqauri<br />

aqimic mouyvane, magram... wamlebi asva,<br />

su guli mereoda im sunzeda... beWebze<br />

aryis safenebs afenda, kotoSebs<br />

ukidebda... eh, su tyuilaTa, wiko!.. or<br />

kviraSi xelidan gamamecala...<br />

_ mere... aqamde sad iyav?<br />

_ xelcarieli xo ar wamovidodi?!<br />

iqaurma starostam miTxra, aq damarxe,<br />

sabuTs ver mogcemo. Sewuxdnen Cveni<br />

maspinZlebi. kai xalxi ki iyo, RmerTi<br />

imaT gaaxarebs. patara fardulSi davfaliT<br />

micvalebuli. cota miwa miva-<br />

88


yareT, ufro meti ki _ Tovli. biZia<br />

borisi da misi kostia erTad wavidnen<br />

biZia hasanTan yabardoSi. me yubanSi<br />

viyide gamosayvani tyavi, imaT iqidan<br />

Camoitanes. tyavs hasanac gamohyoloda,<br />

Cemi yofa ro gaego. mivida starostasTan,<br />

exvewa, qrTamic aZlia, biWs<br />

samSobloSi gaataneT mamao. im qofakma,<br />

ara da arao... am cxvirmouxocavso,<br />

kaco, micvalebuls ki ara, saqonlis<br />

wasaReb sabuTsac ar mivcemo. ai, maSAin<br />

ki gadairia kostia. isev me vimarjve:<br />

_ kargi, mamas aq davudgam jvarsa...<br />

saqoneli gamataneT-meTqi... _ Tan<br />

cremlic gadmovagde... cremlma vera,<br />

magram fulma guli mainc moulbo im<br />

oxersa. calke baJi gadamaxdeina, calke<br />

oci Tumani qrTamad davutove.<br />

biZia borisi mTxovda, iqve soflis<br />

sasaflaoze damemarxna mama... sanam<br />

cocxali var, sanTelsac davunTeb da<br />

Wiqasac wavuqcevo...<br />

_ ara, biZia boris! Seni madlobeli<br />

var, magram mama tfilisSi unda wavasveno!<br />

_ vuTxari gadaWriT.<br />

_ vah, kaco, es vin ari?!. _ Sehyvira<br />

hasanam qarTulad... karga xans kaxeTSi<br />

iyo nacxovrebi da... _ rogo, adamiano,<br />

rogo? sabuTi Sen ara gaq... me larsamde<br />

89


moval SenTana... memre ras izam?..<br />

_ ara, biZia hasan! es Cemi valia! Seni<br />

gamoyola ar minda! me vici da Cemma kacobama!..<br />

is Rame TeTrad gavaTene, iriJraJa<br />

Tu ara, wamovxti. farduls sami mori<br />

gamovacale, TiToeuls cali mxare culiT<br />

avaTale, urems qvemodan amovage.<br />

kargad ro inaTa, kostia wamomeSvela,<br />

mixvda, rasac vakeTebdi... micvalebuli<br />

amoviReT miwidan, mkvriv sudaraSi<br />

SevgrgneT da urmis Zirsa da morebs<br />

Sua SevacureT. zemodan nayidi tyavi<br />

fena-fena davawye, kofoze Semovjeqi<br />

da SuadRec ar iqneboda, gzas ro davadeq.<br />

kostia didxans idga serze... ukve<br />

saRamovdeboda, roca hasanac SevamCnie.<br />

Soriaxlo momyveboda, marTla, bi-<br />

ZasaviT mayuradebda, rame xifaTs ar<br />

gadavyrodi. darialTan Cafrebma gamaCeres,<br />

sabuTi naxes da uremidan gadmomsves.<br />

suli kbiliT meWira, vifiqre,<br />

micvalebulis suni Tu ecaT, albaT<br />

gzaze damigdeben-meTqi mamis cxedars.<br />

swored am dros mogviaxlovda hasana...<br />

Cafrebs raRaca Caulaparaka rusulad,<br />

xurjinidan arayi, puri, yveli, moxar-<br />

Suli xorci da kidev raRacebi amoalaga.<br />

saldaTebsac meti ra undodaT, Cem-<br />

90


sken aRarc gamouxedavT.<br />

ananurTan ro gadmouxvie, erTi<br />

damemgzavra... mamaZaRli aRmoCnda, ya-<br />

CaRi... gaZarcva momindoma... mec mamiseuli<br />

Tofi amoviRe da haerSi samjer<br />

visrole. gana SeSinda, is oxeri! urmidan<br />

gadmomagdo... simwris cremlebi<br />

gadmomcvivda, kbilebi kbilze ise dami-<br />

Weria, mTeli dRe ybebi mtkioda... sasowarkveTilma<br />

daviCoqe da daviRriale:<br />

`mama, mamiko!..~ am dros gzaze mxedrebi<br />

gamoCndnen, icnes moZalade da dahkivles:<br />

_ ra ginda balRisgan, ras erCi! uh,<br />

Seni... _ mkvdar-cocxali agines da win<br />

gaigdes... SemaJrJola... mivxvdi, RmerTi<br />

Cemken iyo. maSin ufro avtirdi, mar-<br />

Tla, balRiviTa...<br />

wikom cerad gaxeda Salvas da saxe<br />

ucnaurad moeqca. Salva ki xmis kankaliT<br />

agrZelebda:<br />

_ bednierebisagan vtirodi, wiko!<br />

uremze mama mesvena, me ki sixaruliT<br />

vtirodi... ra axlo-axlo yofila Turme<br />

sixarulisa da mwuxarebis cremli!<br />

roca uremi lukas saxlis ezoSi Sexanxalda,<br />

Salva kofodan CamoforTxda,<br />

winkarTan SeCerda da aivnis boZs mohxvia<br />

orive xeli, TiTqos mTeli qveyana<br />

91


iryeoda mis fexqveS. roca egona, yvelaferi<br />

dasrulda, mixvda, axla iwyeboda<br />

tkivilisa da oblobis Jami... Tvalcremliani<br />

wikoc iqve iyo da masac ver<br />

gaerkvia, vis ikravda gulSi _ gaurkvevlobis<br />

zRurblTan Semdgar moyvass Tu<br />

aivnis sayrdens, Salva rom Cahfrenoda.<br />

92


honorari<br />

eZRvneba cinuki dadianis xsovnas<br />

Talikos sadarbazos kari pirTamde<br />

gaeRo, kibis saxelurze SemorCenili<br />

erTaderTi sparsuli xaliCa gadaefina<br />

da amzeurebda. mal-male gamovidoda,<br />

xelebs jer Wrel winsafarze gaisvamda<br />

da mere xaliCis xaos Seexeboda, TiTqos<br />

eferebao. ase arboda da Carboda kibeze<br />

bavSvobidan dadianebis ojaxs Sekedlebuli<br />

Suaxans gadacilebuli tanmorCili<br />

Sinabera. aba, ra eqna, patronis `simdidres~<br />

ufrTxildeboda. diasaxlisic<br />

xSir-xSirad gamosZaxebda:<br />

_ Taliko-o! sada xar, Seni Wirime?!.<br />

bavSvs mixede, dimiris ar scildeba!..<br />

patara elene, marTlac, mamis muxlze<br />

ojda da cicqna TiTebs gadaSlil<br />

wigns utyapunebda. dimitri gayuCebuliyo<br />

da qalebs eloda, rodis moacilebdnen<br />

abezars. Talikom xeli daavlo<br />

gogonas, bumbuliviT aitaca da<br />

meore oTaxSi gaiyvana.<br />

karze viRacam zars moqaCa. dimitrim<br />

kargad icoda, rom kari Ria iyo da xmamaRla<br />

gasZaxa mosuls:<br />

_ mobrZandiT, mobrZandiT!<br />

93


cota xnis Semdeg zari ganmeorda,<br />

stumarma maspinZlis daunaxavad Sesvla<br />

ar ikadra sadarbazoSi.<br />

dimitri wamodga, kibis TavTan gaegeba<br />

stumars da moulodnelobisgan<br />

dabneulma SesZaxa:<br />

_ mobrZandi, ieTim! xom giTxari,<br />

Cemi saxlis kari yovelTvis Riaa-meTqi<br />

SenTvis! _ da kibeze daeSva.<br />

poets gaeRima, ganuSorebeli nabdis<br />

qudi moixada da Tavi daukra maspin-<br />

Zels.<br />

_ axlac ityvian, ieTimi marto<br />

ubralo xalxs swyalobso?<br />

_ e-eh! Cemo ieTim, exla yvela<br />

ubraloni varT, Tanasworni!<br />

_ ubralonic da sabralonic... _<br />

gauswora ieTimma Tavads, Semdeg ki daamata,<br />

_ iqneb imitoma, yvelani RvTis<br />

Svilebi rom varT?!.<br />

_ marTali brZanebaa, Cemo kargo!<br />

mobrZandiT, mobrZandiT!<br />

stumarma da maspinZelma kibe erTad<br />

aiares da mzis sxivebiT ganaTebul did<br />

oTaxSi Sevidnen. oTaxi imdenad didi<br />

iyo, TiTqmis carieli Canda. kuTxeSi<br />

Zveleburad Tavaxdili idga Ria yavisferi<br />

Sandlebiani pianola, taxtze<br />

xeliT naqsovi fardagi efara, odnav<br />

momrgvalebuli ori rbili skami ganmartoebiT<br />

miyuJuliyo fanjarasTan,<br />

94


uzarmazar magidas monacrisfro, vercxlisfoCebiani<br />

sufra amSvenebda, ai,<br />

sarke ki _ arsad Canda, arc kaklis xis<br />

didi karada iyo sadme. `gauWirdaT dadianebs~<br />

_ sinanuliT gaifiqra stumarma.<br />

_ usaqmod ar moxvidodi, Cemo ieTim,<br />

ram Segawuxa? _ CaekiTxa dimitri.<br />

ieTimma xalaTis jibidan momcro<br />

wigni amoiRo da maspinZels gadasca.<br />

_ aba, leqsis trfials rogor ar<br />

mivarTmevdi wignsa?!. oriod dRea,<br />

rac daibeWda... megobrebma iTaves da...<br />

uTuod bolo wignia... mets me ver moveswrebi...<br />

vici, waikiTxav da geameba. Tu<br />

ar geameba, arc eg aris didi bedena...<br />

kargaT iyaviT da...<br />

_ eh, ras ambob, Tu kaci xar! eg ekadreba<br />

Sen leqsebsa? ratom bolo? moica,<br />

qveyana dalagdeba, yvelas eSveleba<br />

da...<br />

_ ara mgonia, dimitri, am qveyanaSi<br />

an mdidarma gaixaros, an Raribma, an<br />

glexma an Tavadma! Tu is sulkurTxeuli<br />

ambobda _ `ras gvabruneb, ra zne<br />

gWirsao~, me da Sen ra gveTqmis!<br />

_ arc egrea saqme! _ SesZaxa dimitrim,<br />

_ Taliko! _ erTi, Cemi gadanaxuli<br />

momitane!<br />

cota xanSi Talikom daorTqlili<br />

boTli Semoitana, mere ori Wiqa da lan-<br />

95


griT xili moayola, Semdeg _ TxiliTa<br />

da kakliT savse faifuris Tasebi dadga<br />

magidaze. maspinZelma dabinduli sisxlisferi<br />

RviniT aavso Wiqebi.<br />

_ Cemo ieTim! me da Sen qarTvelebi<br />

varT. da Cveni qveynis siyvaruli gvaer-<br />

Tianebs. Tumca Sen Cemze meti gurji<br />

xar! _ daamata RimiliT naTavadarma<br />

da ganagrZo, _ es Rvinoc siyvarulia,<br />

saqarTvelos siyvaruli Cvens mimarT,<br />

Sesvam Tu ara, wamsve mixvdebi, rogor<br />

vuyvarvarT Cvens miwas, cas, mzes, mTebs<br />

da mdinareebs, wyaroebs da nakadulebs.<br />

Cveni qveynis gacxadebuli siyvaruli<br />

SeiZleba sxvamac Sesvas, magram es Zafi<br />

arasodes ar gaibmeba maT Soris, urTierTgagebis,<br />

ndobisa da erTgulebis,<br />

rac TavisTavad siyvarulia. erTmane-<br />

Tis megobroba da siyvaruli ar dagvleodes<br />

Cvena da Cvens Semdeg mosuls! Sen<br />

leqsebs, Cemo ieTim, imdeni siyvaruli<br />

moetanos, rom zRvad qceuliyos, gamravlebuliyos<br />

da erTi wigni _ erTi<br />

siyvaruli _ aTasad qceuliyos!<br />

_ vina Tqo, ro yvela qarTveli mgosani<br />

ar ario! RvTisgan dalocvili yofiliyos<br />

Seni modgma da jiSi, Seni ojaxi<br />

da samSoblo!<br />

_ amin! _ erTxmad daiZaxes kacebma,<br />

kuTxeSi mdgarma diasaxlisma mozrdil<br />

gogonas gadaxeda, patara Talikos gad-<br />

96


asca da pirjvari gardaisaxa.<br />

maspinZelma bodiSi moixada da kar-<br />

Si gauCinarda. cota xanSi dabrunda,<br />

xelSi TeTri yabalaxi eWira, ucxo ram<br />

naqargi, kideebze oqrosfrad mbzinavi,<br />

alersiviT Tbili da pirveli TovliviT<br />

faqizi...<br />

_ am mSvenieri saCuqris wil es nivTi<br />

miiRe!.. _ dimitri dadianma yabalaxi<br />

ieTims mxarze moaxvia, naCuqari wigni ki<br />

mkerdTan miitana, TiTqos eubneboda,<br />

Cven fiqri da grZnoba vandeT erTurTs<br />

da Cveni megobrobac saukunod gagr-<br />

Zeldeba.<br />

roca poeti kibeze Cadioda, kideebze<br />

mocveTili qurTukis jibidan Cakecili<br />

moyviTalo qaRaldis furclebi<br />

mouCanda, cal fexs ucnaurad miaTrevda,<br />

radgan ZirmocveTili, ufro<br />

sworad, uZiro Ceqma ecva. diasaxlisma<br />

Tvali gaayola stumars, isev pirjvari<br />

gadaiwera da gaifiqra: `es yabalaxi<br />

erTi weli mainc Seinaxavs kacs... Cem<br />

gogonebs ki albaT arasodes daiviwydebaT,<br />

misi amayi gamoxedva da Tan Tbili<br />

Taflisferi Tvalebi, mTeli qalaqis<br />

sevdas rom itevda~.<br />

97


axalwlis Zali<br />

dekemberi ise gailia, cidan fifqic<br />

ar gadmovardnila. adreuli gazafxuliviT<br />

darebi idga, xalxi buxarsac ki<br />

ar anTebda, SeSas zogavda... daRamebiT<br />

_ mainc adre Ramdeboda. qristeSobis<br />

Tve Tavis wils iTxovda bunebisgan da<br />

tfiliselebic Cveulebrivad mihyvebodnen<br />

droTa dinebas.<br />

saaxalwlod yvela ojaxSi erTnairi<br />

fusfusi, samzadisi da molodini iyo.<br />

vasoc dilauTenia wamodga, ganieri Sarvali<br />

moirgo, Savi Salis CoxaSi gauyara<br />

xelebi da sarkis win mkerdgadaSlilma,<br />

welSi gamarTulma da Tavaweulma gaiar-gamoiara.<br />

Cacma-daxurvis muRami<br />

icoda yaraCoRelma da xSirad uTqvams,<br />

`Tu xalxs pewianad ar eCvene, Sengan vin<br />

iyidis rames?!~ es sityvaze, Torem...<br />

yidva-gayidva ra bedenaa... mTavari gaxldaT<br />

TviTon egrZno Tavisufleba, Tu<br />

gindaT _ sakuTari TavisTvis mieni-<br />

Webina siamovneba. hoda, ulvaSebi gadaiwkepa,<br />

TiTebi nikapqveS Seacura da<br />

focxiviT Camousva mokle da koxta<br />

wvers. mere Tabaxs miubrunda, zed qin-<br />

Zi, oxraxuSi, kama, niaxuri, qorfa xaxvi,<br />

wiwmati, stafilo, niori da boloki ise<br />

gaawyo, feride xanumis moqsovili fe-<br />

98


adi fardagi gegonebodaT...<br />

bolos niSTan SeCerda, Coxis kalTebi<br />

aikeca da mama-papis danatovari<br />

vercxliT movarayebuli RvTismSoblis<br />

xatis win daiCoqa, TavCaqindrulma<br />

Caarakraka `mamao Cveno~ da Semdeg Tavisi<br />

saTxovar-sawuxaric miayola:<br />

_ RmerTo, momimarTe xeli, nu gamawbileb<br />

saaxalwlod! xeli damaclevine<br />

da SviliSvilebisTvis mcire saCuqris<br />

yidvis saSualeba momec! mets aras gTxov,<br />

isini mimyofe kargad! Cem kekesa da<br />

qalebs Seewie! Seni locva-kurTxeva ar<br />

mouSalo Cems did ojaxs!<br />

ojaxi, marTlac, didi hqonda vasos.<br />

sami qali hyavda, samive gaTxovili,<br />

siZeebic Zalian gamoadga _ kargi<br />

vaJkacebi iyvnen. axali wlis dilas<br />

swored maT eloda Suaxans miRweuli<br />

col-qmari. vaJi RmerTma ar miscaT da<br />

amitom yovel saRamos stumris molodiniT<br />

gahyurebdnen gzas. xan TviTonac<br />

estumrebodnen xolme qalebs, Tumca<br />

es iSviaTad xdeboda... vasos kanoniT _<br />

`siZis Sewuxeba ar varga... ojaxi maSin<br />

ari iRbliani, roca col-qmris saqme-<br />

Si ucxo vinme ar ereva...~ axal wels ki<br />

siZeebi movalenic iyvnen sidedr-simamrisTvis<br />

mielocaT dResaswauli. amitom<br />

cdilobdnen vasoca da kekec...<br />

yaraCoRelma Tavze Tabaxi daidga<br />

99


da meidnisken gaswia, Tan gzadagza myidvels<br />

eZebda... misi qorfa mwvanili<br />

aravin indoma... vasom axla malaknebis<br />

bazrisken gadainacvla, magram verc iq<br />

daicala xeli... bolos isev avlabrisken<br />

gadawyvita wasvla, iqneb iafad mainc<br />

gavyidoo... ara da ara, ar umarTlebda...<br />

gamwarebuli, mSieri da daqanculi milaslasda<br />

saxlSi.<br />

_ daiqces Seni samarTali! _<br />

daiRriala oTaxSi Sesulma da CamomWknarmwvaniliani<br />

Tabaxi RvTismSoblis<br />

xatisken gametebiT isrola. _ eg ari<br />

Seni qaloba?! ramdeni gemudare, muxliCoqac<br />

viloce... vinc Sen amis Semdeg<br />

sanTeli daginTos, me imis... _ da<br />

iseTi bilwi sityvebi moayola, saxlic<br />

ki Sezanzarda... ise, rom xatis CarCoze<br />

Camokonwialebuli wiwmatis kona jer<br />

niSis kides daeca da mere iatakze gaiSala.<br />

mTeli dRis siaruliT daqanculi<br />

vaso taxtze mowyvetiT Camojda da<br />

atkivebuli fexidan Ceqmis gaZrobas<br />

Seecada... magram nuras ukacravad, ver<br />

moaxerxa... ver wamoiwia, rom daxriliyo<br />

da Ceqmis Wvintze waevlo xeli... Semdeg<br />

wamodgomas Seecada, magram verc<br />

es SesZlo... uceb Tvalebi auwylianda<br />

da iseTi Rriali amouSva, mTeli ezo<br />

gareT gamoefina... Tumca misi ridiT<br />

saxlSi Sesvla veravin gabeda... vaso ki<br />

100


mosTqvamda:<br />

_ mapatie, ufalo!.. ese Cqara, kaco,<br />

ese uceb!.. mapatie, Seni saxelis Wirime!<br />

miSvele, fexze wamomayene, nu damaqcev<br />

da nu damakuteb! gemudarebi, ufalo!<br />

xvalve Cem sigrZe sanTels daginTeb!..<br />

_ mere Rvarad gadmodinda cremli...<br />

_ miSvele, RmerTo! Semibrale, kaci<br />

ara xar?!. ase uceb rogor damsaje! gemudarebi,<br />

mixsen am ubedurebisagan...<br />

_ bolos misi sityvebis gageba Seu-<br />

Zlebeli gaxda... yaraCoReli Rmuoda,<br />

brdRvinavda, mosTqvamda, Rrialebda...<br />

mezoblebma biWi afrines gverdiT<br />

ezoSi gadasuli kekes mosayvanad. aba,<br />

unebarTvod vin Sevidoda vasos saxl-<br />

SAi?!. SeSindnen, Wkuidan xom ar gadacda<br />

es ubedurio? keke siCqariT WiSkarTan<br />

kinaRam waiqca, SiSiT dafeTebulma<br />

Cauara mezoblebs, Tavidan TavSali<br />

moiglija, TiTqos misi bralia yvelaferio,<br />

kari gaaRo da...<br />

_ ui, Se sasikvdile, Sena! _ SeuZaxa<br />

qmars, _ raRa gozinayze dajeqi?!. Sen<br />

ar gaixare! Tvalebi sad gqonda, Se gasaglejo!<br />

raRa vqna axla?!. raRa mivarTva<br />

stumrebsa?! _ cal xels TavSi iSenda<br />

qali da meoreTi _ qmars ejajgureboda...<br />

mezoblebma gozinays Zlivs aaglijes<br />

ubeduri vaso...<br />

101


ezoSAi saerTo sufra gaiSala. didian-patarianad<br />

yvela mxiarulobda...<br />

mxolod vaso ijda gaSterebuli da<br />

arafers ekareboda, gunebaSi ki fiqrobda:<br />

`Cemi iRbali mokvdes, raRa me vWame<br />

aseTi sircxvili! ra vuTxra Svilebsa<br />

da SviliSvilebs, ra piriT Sevxvde?!.~<br />

ca ki iseTi lurji da kamkama iyo,<br />

rogorc tyeSi Cakarguli liclica<br />

fSani, oRond varskvlavebiT daWorflili<br />

da sxivCamdgari.<br />

dilis pirs dilis saari daamRera<br />

medole surenam, feridem Tars Camohkra<br />

TiTebi... amRerda qalaqi... axali<br />

wlis dilas egebeboda mTeli tfilisi.<br />

...da roca vaso da keke Tavis oTaxSi<br />

Sebrundnen, magidaze viRacas feradferad<br />

langrebze gaewyo gozinayi: muqi<br />

feris _ Txilis, moyviTalo _ nigvzisa<br />

da TeTrad akrialebuli _ nuSisa...<br />

102


qeibur<br />

_ mTeli cxovreba CemTan iyavi,<br />

qeibur! _ rogorc siyvaruli, rogorc<br />

ocneba... rogorc sicocxle _ bolos<br />

da bolos... eh, imqveynad ocneba aravis<br />

mihyveba... TviTon ocnebac imqveyniuri<br />

netarebaa aq movlenili, rom ukeT SevigrZnoT<br />

edemidan monaqroli simSvidis<br />

sio. Cemi xsovnidan gistumreb, qeibur!<br />

xsovna adamianTa gulis sinaTlea, Cems<br />

mZors ki ukve didi xania eZaxis miwa,<br />

suls _ uflis ukidegano samyaro...<br />

Tamarma sanTeliviT Tlil TiTebze<br />

Camosdo nikapi da Ria sarkmlidan SoreTs<br />

gaxeda.<br />

_ didedo, rame xom ar ginda?! _<br />

Tavze daadga mowifuli qali, mxolod<br />

ucnauri momwvano TvalebiT rom hgavda<br />

moxucs.<br />

Tamars misi xma ar gaugia... is mziT<br />

ganaTebul vels xedavda... balaxis<br />

yvela ylorti TiTqos ucnaur naTebaSi<br />

liclicebda, gegoneboda sadRac<br />

miwis SuagulSi cecxli anTia da mis<br />

wiTel-yviTel alSi icreba yovelive.<br />

mere am naTebaSi saswauliviT gamoCnda<br />

qeibur _ kunapeti RamesaviT Savi<br />

103


ulayi, sxivTa macdur ciagSi bewvi<br />

lurjad rom uzimzimebda. mere ulayis<br />

Sexeba igrZno, SeaJrJola da Tvali gaaxila,<br />

magram ise, uazrod... Tavisi patara<br />

oTaxi arc daunaxavs, aRarc Ria sarkmels<br />

miswvdomia misi mzera... qeiburs<br />

xedavda, mis Sav TvalebSi areklil Tavis<br />

cxovrebas, oTxmocdaTormeti wlis<br />

simZimisagan rom idrikeboda qariSxals<br />

ayolili, furclebSekecili, Tovlisferi<br />

gvirilasaviT.<br />

ai, is dERec, pirvelad rom dainaxa<br />

mfrinavi Savi kvici. sxva kvicebs ar hgavda,<br />

kriala molze ki ar dakuntruSebda,<br />

ucnaurad haerSi SeiTamaSebda da<br />

mere odnav Seaxebda Cliqebs dedamiwas.<br />

TiTqos miwac imisTvis arsebobda, rom<br />

aesxlita misi lariviT swori fexebi.<br />

maSin Tamari Tormetiode wlis Tu iqneboda.<br />

cxenze jdomas ukve SeCveuli iyo,<br />

magram aseT sulel, gauxednav kvicze<br />

vin Sesvamda? pirvelad TavlaSi ixila<br />

axlos qeibur da maSinRa SeamCnia, rom<br />

Sublze WorfliviT eyara TeTri varskvlavebi.<br />

roca varskvlavebs xeli Seaxo,<br />

qeiburma Sublze ena ausva... mere<br />

xarixasac gadaevlo, gogonasac da saRamos<br />

bindbundSi gauCinarda.<br />

im Rames ver ipoves qeibur, diliT ki<br />

104


TviTon miadga Tavlas... roca aseTi ram<br />

gaimeora, Sewuxda mejinibe, Tavlidan<br />

yoveli gasvlisas raziT ketavda kars.<br />

mere mamas ucxoeli stumrebi<br />

ewvivnen. is didi pativiT Seegeba axali<br />

qarTuli respublikis qomagT. vaxSmis<br />

Semdeg stumrebi moasvenes, maTi cxenebi<br />

ki TavlaSi daabes. erT-erT wveuls<br />

kari Ria darCenoda da oci nabijic ar<br />

hgonda gavlili, roca qeiburma aiwyvita,<br />

bnelSi gamoenTo, stumars ferdi<br />

gahkra. isic sarmagamodebuliviT<br />

daezRerTa daqanebul namian mindorze.<br />

is `mamaZaRli qeiburi~ _ ase gamoxata<br />

Tavisi aRSfoTeba maspinZelma _ isev<br />

mTeli Rame aZebnina mamam. diliT Sin<br />

sakuTari nebiT dabrunda oCani. ingliselTa<br />

cxenosani jaris oficerma<br />

Tamaris meSveobiT gaagebina mamas, rom<br />

kvici mieyida. roca am sityvebs uTargmnida,<br />

Tamars sasuleSi raRac gaeCxira,<br />

Zlivs amoRerRa saTqmeli da saxeze<br />

cecxli waekida, Tan iseTi xvela autyda,<br />

TiTqos saxadi SAeeyara. bolos xvelas<br />

Tavisi mudarac amoayola:<br />

_ mama, nu izam amas!.. uTxari, rom<br />

qeibur Cemi kvicia...<br />

mamam uaris niSnad Tavi gaiqnia da<br />

sicil-siciliT moicila abezari stu-<br />

105


mari.<br />

im saRamos kvlav gaumeora saTxovari<br />

ingliselma, diliTac ar moasvena<br />

da mamam gayidul eqvs cxens feSqaSad<br />

qeiburic miayola.<br />

Tamari, didxans gahyurebda mimavalT,<br />

yvirili undoda, cremli Tvalis<br />

upeebs awveboda... axla grZeli Taflisferi<br />

wamwamebi rom daexamxamebina,<br />

niaRvari gadmodindeboda TvalTagan<br />

da idga gaSterebuli, umoZrao.<br />

ori kvira saxlidan ar gasula<br />

gogona. mama amRvreuli daiareboda<br />

da dardiT gayviTlebul Svils Tvals<br />

aridebda. bolos, qalaqSi dabruneba<br />

SesTavaza.<br />

tfilisSi CasulT saxlisken arc<br />

gauxedavT, mixeilis quCisken gaswies. iq<br />

erT-erTi Cixis erT-erT ezoSi idgnen<br />

ingliselebi. cxenebi did pativSi hyavdaT<br />

_ TviTon rom qveda sarTulze<br />

cxovrobdnen, mSvenier cxovelebs<br />

zeda sarTulze abamdnen, Tivac bevri<br />

hqondaT, qeric da Wis sufTa wyalic...<br />

Tamarma Tvali moavlo ezos da maspin-<br />

Zels inglisurad hkiTxa, Tu sad iyvnen<br />

maTgan wamoyvanili cxenebi. ser jeimsi,<br />

ase erqva inglisels, win wauZRva gogonas...<br />

roca meore sarTulze avidnen,<br />

106


Tamaris mzera jiqur SeefeTa qeiburisas...<br />

cxenma erTi daifrutuna da damna-<br />

SavesaviT Cahkida Tavi. gogona mieWra,<br />

drunCi daukocna da TeTr varskvlavebze<br />

xeli Seaxo... qeiburmac isev ausva<br />

ena Sublze. ase pirispir didxans idgnen<br />

Tamari da qeiburi _ meocnebe da ocneba...<br />

gana ra undoda gogonas? sulac<br />

araferi _ zurgze movleboda Tavis<br />

saRaras, mis mbzinav fafars CasWideboda<br />

da yvelas Tvals mihfareboda.<br />

aseTi xelSesaxebi arasdros yofila<br />

misi ocneba, magram Tamarma ar indoma,<br />

Tu moerida... ara, iq myofebs ki ara,<br />

imas, rom ar daemsxvria zRapari.<br />

kidev orjer naxa gogonam qeibur.<br />

pirvelad, roca ingliselebma gaswires<br />

Tavisuflebas SeWidebuli qveyana da<br />

gaiqcnen. maSin rkinigzis sadgurze iyo<br />

Tamari. misi ojaxic baTumSi wasvlas<br />

apirebda, man ki sabargo vagonisken mimavali<br />

mSvenieri qeiburi dainaxa. mefuri<br />

nabijiT, nel-nela modioda qeibur,<br />

magram roca Tamari SeniSna, yalyze<br />

Sedga, sasowarkveTilad daiWQixvina da<br />

mxedars gamousxlta. Tamarma orive<br />

xeli kiserze mohxvia megobars da adamianiviT<br />

mzirali sevdiani Tvalebi<br />

daukocna.<br />

107


uceb ayalmayali da srola atyda,<br />

baqanze xalxi erTmaneTSi airia, aizila...<br />

zogi waiqca, zogma _ waqceuls<br />

zed gadauara, zogi _ yviroda, zogitiroda,<br />

zogi _ sazarlad Rrialebda...<br />

Tamarma sul axlos gaigona gasrolis<br />

xma da mis fexTiT studentur formiani<br />

axalgazrda daeca... gogonam Sehyvira,<br />

undoda ymawvils miSveleboda, magram<br />

xalxis talRam gaitaca. ukan rom mobrunda,<br />

aRarc mama iyo, aRarc _ qeibur<br />

da aRarc _ matarebeli. orTqmavali<br />

sadRac Soridan mihkioda tfiliss.<br />

mere gaigo, rom meotTaTvis warTmeuli<br />

cxenebi amboxebulebs saburTalos<br />

yazarmebisken wausxamT. didxans<br />

utriala martod darCenilma mozardma<br />

am yazarmebs, magram veraferi Seityo<br />

sayvareli cxenis Sesaxeb. bolos saxlSi<br />

dabrunda, sadac ucxo adamianebi daxvdnen.<br />

iqve sadarbazos karTan Camojda<br />

da daZabulobisagan misavaTebuls Rrma<br />

ZiliT daeZina. roca Tvali gaaxila,<br />

deida eliko anjRrevda axla ukve obols,<br />

radgan aravin icoda, sad iyo misi<br />

mama, an iyo kia cocxali?!. ori megobari<br />

dahkarga Tamarma _ mama da qeibur.<br />

mamas mxolod sizmarSi xedavda<br />

qali, ai, qeiburi ki naxa. uTuod maxaTis<br />

108


mTidan (radgan iq iyo yazarmebi da cxenosani<br />

jaric iq idga) erevnis moednisken<br />

eSveboda mxedars damorCilebuli.<br />

raRac ucnaurad SeaJrJola gogonas,<br />

qeiburmac igrZno misi siaxlove da dai-<br />

Wixvina, magram qvafenili wuxandeli<br />

wvimis Semdeg sveli iyo da jiSiani cxeni,<br />

yuradRebas ver moadunebda TavdaRmarTSi,<br />

mxedars ver uRalatebda... uceb<br />

srola gaisma. tyviam wiTelarmiel mxedars<br />

Subli gauxvrita, isic mowyvetiT,<br />

Camocurda qeiburis sxeulidan da miwaze<br />

gaiSxlarTa. cxenma erTi sazarlad<br />

daiWixvina, daxeda Tavis axal patrons<br />

da dinji nabijiT Tamarisken wavida.<br />

Tamarma Sav Sublze mimobneul TeTr<br />

varskvlavebze xeli daado pirutyvs,<br />

manac siyvaruliT auloka saxe ukve SeRerebul<br />

qals. maSinRa SeamCnia Tamarma,<br />

rom Tvalebi namiani hqonda qeiburs...<br />

uceb isev daiWixvina jafierma, muxli<br />

moxara da uazrod TavqudmoglejiT<br />

gaqanda. misi floqvebis xma svel<br />

qvafenilze Tavis tkivilisas foladis<br />

CaquCebis zrials hgavda. Tamarma mxolod<br />

ramdenime wuTis Semdeg dainaxa<br />

qarafidan mtkvarSi gadaSvebuli lega<br />

Rrubeli, sxivTa macdur ciagSi lurjad<br />

rom zimzimebda.<br />

109


isi niSani iyo misi TviTmkvleloba,<br />

vin icis?!. iqneb _ erTgulebis<br />

iqneb-Tavisuflebis survilis, iqnebusazRvro<br />

siyvarulis, iqneb _ sulac<br />

swrafvis ukeTesisken, radgan saaqaoSi<br />

sisxlisRvra da Ralati batonobda.<br />

axla Tamaric anebebda Tavs saaqaos,<br />

uflis nebiT anebebda, magram Tval-<br />

Si cremli mainc ubrwyinavda. moxuci<br />

grZnobda, rom qeiburiviT Sav RameSi<br />

mifrinavda da caze mimobneuli varskvlavebic<br />

qeiburis Sublze mokiafe<br />

zeciuri niSnebi iyo.<br />

110


sarCevi<br />

werili dedas 3<br />

wyalqala 6<br />

Wupa-Wupa 12<br />

ori abo 18<br />

Rvinis aRmarTi 26<br />

yomarbazebi 33<br />

babe 40<br />

asmuSka 49<br />

papida pelos zRapari 54<br />

meborne 60<br />

maS, gaumarjos saqarTvelos?! 67<br />

Savi sarecxi 79<br />

marTali gza 86<br />

honorari 93<br />

axalwlis Zali 98<br />

qeibur 103


Nino Kutateladze<br />

Novels of Tiflisi<br />

daibeWda `erovnuli mwerlobis~<br />

stambaSi. mxatvris q. 4<br />

tel: 31-70- 47<br />

32-73- 62<br />

E-maile<br />

litandart@yahoo.com<br />

vaja.otarashvili@yahoo.com

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!