Entimidasyon sou Entènèt (Cyber-entimidasyon) - Florida ...

Kisa paran yo dwe konnen
Si paran yo rete enfòme sou dwòg ki pi kouran yo, sa kapab ede yo pale avèk pitit yo sou fason yo kapab pwoteje tèt
yo epi evite afè dwòg lan.
Alkòl. Alkòl afekte sistèm nève santral lan epi sèvo an. Li kapab fè moun ki sèvi avèl vin santi yo detann, relaks epi
santi yo pi alèz, oubyen li kapab fè yo vin pi agresif. Malerezman, lè moun debloke konsa, yo pa gen menm kontwòl
sou tèt yo, epi sa kapab fè yo tonbe nan yon konpòtman ki fè yo wont oubyen ki mete yo an danje. Efektivman, chak
ane, plizoumwen 5.000 jèn ki gen mwens pase 21 an mouri pase yo tap bwè avan yo rive nan laj pou yo fè sa.
Tabak ak nikotin. Nikotin ki se prensipal dwòg nan tabak lan, se yon nan dwòg ki gen plis moun ki sèvi avè l nan
Etazini. Nikotin fè moun vin adikt avèl anpil epi li se yon bagay ki stimile epi ki kalme sistèm nève santral la an
menm tan. Dapre sa yo obsève deja, lè moun ekspoze ak dwòg sa a li lakòz yo pran kansè nan poumon, maladi nan
bwonch, anfizèm, maladi nan kè, pwoblèm respiratwa epi sendwòm ki fè ti bebe piti mouri sibitman. Dapre rechèch
ki fèt, jèn moun ki fimen sigarèt gen risk ki 14 fwa pi fò pou yo eseye mariwana pase jèn ki pa fimen.
Mariwana. Mariwana moun jwenn jounen jodi a pi fò pase sa ki te janm egziste oparavan. Plis adolesan ap swiv
tretman pase premye dyagnostik ki fèt sou yo se pase yo pran yon adiksyon sou mariwana pase tout lòt dwòg mete
ansanm. Lè yon moun fimen mariwana, sa pote chanjman nan sèvo an ki sanble avèk chanjman ki fèt lè moun sèvi
avèk kokayin, ewoyin oubyen alkòl. Li afekte vijilans, konsantrasyon, pèsepsyon, kowòdinasyon epi tan reyaksyon, e
tou sa se kapasite ki pèmèt moun kondwi san danje epi fè lòt bagay tou. Mariwana kapab fè timoun gen move nòt
lekòl, kase zanmitay, gen pwoblèm nan fanmi yo, pwoblèm ak lapolis, ets.
Kokayin. An jeneral, pou moun pran kokayin, yo renifle li, yo enjekte l ak yon sereng oubyen fimen li. Genyen
risk sante kèlkeswa si yo renifle l, enjekte l oubyen fimen l. Pami risk sa yo genyen: klwazon anndan nen yo tonbe,
paranoya (yo santi tout moun vle fè yo di tò), agresyon, anksyete, konvilsyon epi kè yo rete. Lè li melanje ak alkòl, sa
fè moun lan gen plis risk pou li mouri sibitman.
Ewoyin. Jounen jodi a, ewoyin lan tèlman san melanj, moun kapab enjekte l nan yon sereng, fimen l oubyen renifle l,
donk plis timoun ki gen mwens pase 18 an sèvi avè l. Kèlkeswa jan yo sèvi avè l, ewoyin lan bay efè grav sou kò moun.
Lè yon moun abize ewoyin, sa poze yon seri pwoblèm sante ki grav tankou: moun lan mouri pase li pran twòp, avòtman
(fanm ansent pèdi bebe yo), maladi nan fwa, vèn yo fèmen, VIH/SIDA epi epatit.
Inalan ak abi inalan. Inalan se yon seri pwodwi ki disponib nan kay lan menm epi ki pami sibstans timoun abize
pi souvan malgre yo pami sa ki tiye yo pi souvan tou. Lè yon moun abize pwodwi pou inalasyon, sa kapab lakòz lanmò
depi premye fwa moun lan sèvi avè l. Selon yon sondaj nasyonal ki rele Monitoring the Future, plizoumwen youn
sou sis timoun ap sèvi avèk pwodwi inalasyon sa yo anvan yo rive nan 8yèm ane nan lekòl. Menm rapò sa a di jan
pwodwi inalasyon yo pi popilè avèk adolesan ki pi jèn yo. Pou yo sèvi ak pwodwi inalasyon, adolesan yo renifle odè ki
soti nan resipyan yo; yo spre spre yo direkteman nan bouch yo oubyen nan nen yo, yo renifle yon sibstans ki nan yon
sache plastik oubyen papye, yo fè eksalasyon pandan lontan avèk yon tòchon ki tranpe nan pwodwi an; oubyen yo
respire balon ki ranpli ak oksid dazòt. Danje ki asosye ak inalasyon sa yo gen ladan yo: moun lan pa ka tande byen, li
gen domaj nan sèvo li, pa gen kont oksigèn nan san li, li gen kranp nan manm li epi li deprime.
Dwòg nan club. Dwòg sa yo se jèn ki sèvi avèk yo nan fèt danse ki dire tout lannwit, tankou sa yo rele “rave” yo
oubyen “trance,” nan disko epi nan ba. MDMA (Ecstasy), GHB, Rohypnol, ketamin, metanfetamin epi LSD se kèk nan
dwòg ki gen repitasyon kòm dwòg club oubyen dwòg fèt. Li pwobab pou yon dwòg club sa yo kapab lakòz tout yon
seri konsekans nan konpòtman epi nan kapasite koyitif yon moun, epi tou yo afekte memwa. Sèten nan efè fizik
yo se pipiy zye moun lan kapab dilate, tanperati kò li monte, kè li bat pi vite epi tansyon li monte, lap sye, li pa vle
manje, li pa kapab dòmi, bouch li sèch epi li gen la tranblad.
Remèd pou doulè. Remèd pou doulè se remèd doktè preskri souvan pou doulè, epi la lwa egzije yon moun gen yon
preskripsyon doktè pou li kapab achte medikaman sa yo. Yo kapab gen non tankou: Vicodin, Tylenol avèk Kodeyin,
OxyContin epi Percocet. Lè yon moun abize remèd pou doulè sa kapab yon danje, epi li menm kapab mouri lè li
pran yon dòz ki twò wo oubyen lè li pran yo avèk lòt dwòg, tankou alkòl pa egzanp. Lè moun abize remèd pou doulè
li kapab gen efè sou kou tèm tankou li gen dòmi, li pa kap konsantre, anyen pa dil anyen, li pa gen enèji, pipiy zye li
vin pi piti, figi ak kou li vin tou wouj, li konstipe, li gen noze, li vomi, epi sa ki pi enpòtan an, depresyon respiratwa
kote souf li vin ralanti anpil. Si yon adolesan abize remèd pou doulè pandan yon sèten peryòd, li kapab vin gen
yon adiksyon avèk dwòg lan epi lè li sispann pran dwòg lan sa fè l malad. Yon lòt bagay ki akonpaye adiksyon an se
tolerans, ki vle di moun lan toujou bezwen pran plis dwòg oubyen pran yon konbinezon divès dwòg pou li rive nan
menm filing lan. Sa kapab fè li fè yon sidozaj.
36 • Jiwèt pou prevansyon® Gid Devlopman Familyal 2012