dumadze IV tomi.indd - Dumbadze
dumadze IV tomi.indd - Dumbadze
dumadze IV tomi.indd - Dumbadze
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
mwerloba da Teatri<br />
dRes, rodesac mTeli sabWoTa presa aRtacebuli statiebiT<br />
iuwyeba im waruSlel STabeWdilebebze, romelic moaxdina<br />
rusTavelis Teatris gastrolebma moskovis mkacr da ma-<br />
Ralkvalificiur mayurebelze, aseTi sayovelTao erovnuli<br />
zeimis dros, Znelia ilaparako qarTul dramaturgiaze sevdiani<br />
toniT.<br />
rodesac am werils vwerdi, Tvali gadavavle omis Semdgom<br />
presaSi Cveni qveynis Teatralur cxovrebas, Tu mxedvelobaSi<br />
ar miviRebT zogierT epizodur aRmafrenas, ver naxavT<br />
periods, rom Teatri katastrofis winaSe ar mdgariyos da<br />
qarTuli dramaturgia ar yofiliyos mudam, xevisberi goCas<br />
msgavsad, Tavisi pirmSos, anu Teatris mkvlelis rolSi.<br />
aseve guldasmiT gavecani sxvaTa mosazrebebs da, unda gamogitydeT,<br />
rom isini ZiriTadad erTob sevdiani momeCvena.<br />
vinc icnobs ukanaskneli wlebis Cveni Teatraluri<br />
cxovrebis statistikas, gaukvirdeba Cemi moxsenebis egzom uimedo<br />
toni Tavidanve.<br />
magaliTad, marto 1974-75 wlis Teatralur sezonSi respublikis<br />
TeatrebSi 108 speqtakli daidga, aqedan 66 sabWoTa<br />
Tematikaze iyo Seqmnili, xolo am 66-dan 48 _ Tanamedrove<br />
Temaze. saangariSo periodSi qarTulma dramaturgiam wamyvani<br />
roli iTamaSa qarTuli Teatrebis repertuarSi da gana marto<br />
qarTuli, sabWoTa kavSiris uamrav TeatrSi dResac ki idgmeba<br />
qarTveli dramaturgebis aTamde piesa. aseTi cifric ki arsebobs:<br />
sabWoTa kavSiris Seqmnis 50-e wlisTavisadmi miZRvnil<br />
konkursSi gamarjvebulTa Soris qarTveli dramaturgebis<br />
nawarmoebebma 37 sxvadasxva jildo daimsaxura. arc erTi<br />
respublikis dramaturgias arasdros ar moswrebia aseTi<br />
warmateba.<br />
es cifrebi mrewvelobaSi rom gadavitanoT, ukeTes maCveneblebs<br />
verc erTi sawarmo ver inatrebda, magram vai, rom saqme<br />
mrewvelobas ki ara, xelovnebas exeba.<br />
Teatri yovelTvis iyo eris yvela sixarulisa da wuxilis<br />
maRali tribuna da, nu dagvaviwydeba, rom am tribunidan<br />
pirvel sityvas mudam erovnuli dramaturgia unda ambobdes.<br />
es Zalian sapatio da mZime movaleobaa. erovnuli dramaturgia<br />
Zalian hgavs lokokinas, romelic sakuTar saxls _ Teatrs<br />
_ sakuTari zurgiT daaTrevs. es saxli ki iseTi mSvenieri ram<br />
aris, sakmarisia erTi wamiT miatovo, rom imwamsve Sig sxva<br />
Segisaxldeba.<br />
am bolo dros qarTul dramaturgiaSi mravali tendencia<br />
SeimCneva, maT Soris upirvelesia:<br />
1. kritikuli paTosi.<br />
2. adamianTa sulieri moZraobiT daintereseba.<br />
3. axali gamomsaxvelobiTi formebis Zieba.<br />
4. tendencia klasikis axleburad wakiTxvisa.<br />
5. inteleqtualizmi.<br />
pirveli tendencia maRal da swor moqalaqeobriv pozicias<br />
moiTxovs TviT dramaturgisagan.<br />
meore tendencia _ adamianis sulis codnas da aqedan gamomdinare<br />
_ TviT dramaturgis uaRres cxovrebiseulobas.<br />
mesame tendencia _ maRal esTetikur gemovnebas.<br />
meoTxe tendencia _ mxatvruli analizis unars, mxatvris<br />
maxvil Tvalsa da cincxal azrovnebas.<br />
mexuTe tendencia _ ganswavlulobasa da Sinagan kulturas.<br />
mereda, saidan movitanoT yvela es komponenti! _ mkiTxavT<br />
Tqven. mec swored magis sakiTxavad var gamosuli am tribunaze<br />
da erTaderT gamosavals TavauRebliv Sromasa da Teatrisa<br />
da mwerlobis, anu dramaturgiis ZuZumteobasa da ficvercxlnaWamobaSi<br />
vxedav.<br />
saidumlo ar aris, rom saqarTveloSi dramaturgias didi<br />
tradicia ara aqvs, magaliTad, iseTi, rogorc poeziasa da<br />
prozas, arc is aris, vfiqrob, kargi cxovrebiT gamowveuli,<br />
rom Cveni erovnuli klasikuri dramaturgia giorgi erisTaviT<br />
iwyeba.<br />
Tu Zalian gulaxdilebi viqnebiT, namdvili klasikuri qar-<br />
Tuli dramaturgia polikarpe kakabaZiT daiwyo, xolo Teatris<br />
istoriis saidumlo jerjerobiT mainc im didebul niRbebs<br />
aris amofarebuli, romelTac Cveni arqeologebi pouloben.<br />
ramdenic ar unda vilaparakoT qarTuli dramaturgiisa<br />
da Teatris warmatebebze, aRniSnul periodSi Cveni Teatri<br />
ZiriTadad mainc inscenirebebiT ikvebeba.<br />
xelovnebis msoflio bazarze dramaturgia deficituri<br />
170 171
gaxda, ratom?<br />
Tu adre dramaturgias erTi patroni hyavda, dRes mas aTasi<br />
patroni gamouCnda _ kino, estrada, televizia, radio. amitom<br />
dramaturgia, rogorc es mrewvelobaSi xdeba xolme, seriul<br />
gamoSvebaze gadavida. msoflio dramaturgiulma SimSilma<br />
moicva, Teatrebi dgamen erTsa da imave piesebs, saSualo piesa<br />
ukve yvela Teatrs akmayofilebs. Seuracxyofa rom ar mivayeno<br />
Cems kolegebs, romelTa piesebic Cveni qveynis sxvadasxva<br />
qalaqSi idgmeba, Cemsaze mogaxsenebT. saqarTvelos gareT, sab-<br />
WoTa kavSiris 50-mde Teatrma gaasceniura Cemi nawarmoebebi.<br />
magram es yovelTvis rodi niSnavs qarTuli dramaturgiis<br />
gamarjvebas, es xandaxan rusuli dramaturgiis gasaWirzec<br />
migvaniSnebs.<br />
arc is faqtia dasamali, rom qarTuli dramaturgia sagrZnoblad<br />
CamorCeba qarTuli prozis da ara marto qarTuli prozis,<br />
aramed literaturis saerTo dones da, rac yvelaze ufro savalaloa,<br />
sagrZnoblad CamorCeba Cveni Teatraluri kulturis<br />
donesac. xolo rodesac dramaturgia CamorCeba Teatraluri<br />
kulturis dones, es ukve iseTi tragediaa, rom amis yurebas<br />
Cven ki ara, TviT reJisorebi da msaxiobebic ver uZleben da<br />
ukanmouxedavad garbian Teatridan kinoSi, televiziaSi, radiosa<br />
da estradaze, ise rogorc CasaZiravad ganwiruli gemidan.<br />
da es ise swrafad xdeba, rom kapitnebi (me vgulisxmob<br />
direqtorebs) aRarad agdeben saerTaSoriso eTikasa da kanons,<br />
rom kapitanma yvelaze bolos unda datovos gemi, da pirvelebi<br />
garbian Teatridan.<br />
aq sxva aTasi mizezis moyvana SeiZleba _ ubinaoba, uamindoba,<br />
uavtobusoba, magram CemTvis cnobilia msaxiobTa da re-<br />
JisorTa fanatikuri damokidebuleba Teatraluri xelovnebisadmi.<br />
amis magaliTia mesxeTis Teatris saxelovani koleqtivi<br />
nana demetraSvilis meTaurobiT. amitom brals im Sav katas<br />
vdeb, romelic Teatrsa da dramaturgias Soris darbis xelovnebis<br />
gaCenis pirvelive dRidan. amitom droa moviSinauroT<br />
es avbediTi Savi kata.<br />
mrgval magidasTan, romelic almanaxma `ganTiadma~ gamarTa,<br />
dramaturgma giorgi xuxaSvilma brZana: mwerlebi ar muSaoben<br />
qarTul dramaturgiaSi, albaT amas Tavisi mizezebic aqvso.<br />
dResdReobiT saqarTvelos 12 qalaqsa da 15 TeatrSi 28 mar-<br />
to qarTveli avtoris 46 piesa idgmeba: o. ioselianis `eqvsi<br />
Sinabera~ da `tyveTa tyve~; g. fanjikiZis `meSvide ca~, `Tvali<br />
patiosani~; al. CxaiZis `roca qalaqs sZinavs~, `dabruneba~,<br />
`dRis wesrigSi erTi sakiTxia~, `xidi~; al. samsonias `viziareb<br />
Tqvens mwuxarebas~; j. ioselianis `takimasxara~ da `eTeriani~;<br />
r. mamulaSvilis `Zia eliozi~, `uReli~, `merxebs angelosebi<br />
usxedan~; beriaSvilis `wminda nino~, `mTvare devs dauWeria~;<br />
ak. deviZis `Cven yvelani~; k. lorTqifaniZis `kolxeTis ciskari~;<br />
k. koberiZis `gigo inspeqtori~; o. CxeiZis `Tedore~,<br />
`giorgi~, `visia visi~; j. moniavas `aRuvsebeli sawyauli~; v.<br />
gorganelis `fore~; a. gewaZis `sulxan-saba~, `paemani caSi~,<br />
`gza, yaramans qali mohyavs~; v. kandelakis `sokrate~, `aeti~,<br />
`grZeli dRe~; o. mamforias `ieTim gurji~, `nugeSa tagu~; a.<br />
abSilavas `maruxis TeTri Rameebi~; k. buaCiZis `platoni~; g.<br />
baTiaSvilis `seroba~, `Zaxili~; l. TabukaSvilis `raikomis<br />
mdivani~; g. naxucriSvilis `alibaba~, `firosmani~; q. quCukaSvilis<br />
`qali xosesia~; g. xuxaSvilis `aRmarT-daRmarTi~,<br />
`mosamarTle~; T. WilaZis `daviwyebuli ambavi~; q. WilaSvilis<br />
`aca-baca~ da n. dumbaZis `sabraldebo daskvna~. gana es cotaa?<br />
me mgoni bevria, gana ar vmuSaobT, ver vmuSaobT, Zneli yofila<br />
dramaturgoba, da ufro Zneli _ kargi piesis Seqmna. Semdeg<br />
g. xuxaSvili ambobs: `reJisorebi iZulebulni arian Tavisi<br />
SemoqmedebisaTvis gamoiyenon prozis nimuSebi, moaxdinon maTi<br />
inscenireba, an dadgan scenaze sabWoTa klasikosebis aprobirebuli<br />
nawarmoebebi, rac ukve bevrjer daidga da amitom erTgvarad<br />
garantirebulni arian marcxisagan, vfiqrob, swored<br />
amitom mimarTes robert sturuam da Temur CxeiZem im piesebs,<br />
romlebic an ukve dadgmuli iyo, an Cvens erovnul mwerlobas<br />
ar ekuTvnis~.<br />
me ki piriqiT mgonia: r. sturuam da T. CxeiZem aramcTu gaiioles<br />
saqme, aramed iseTi eqsperimenti Caatares, romelic 100<br />
procentiT Tu ara, 90 procentiT mainc iyo ganwiruli marcxisaTvis.<br />
amasTan dakavSirebiT, Zvel TematikasTan, anu klasikasTan<br />
mobrunebis tendenciaze minda SevCerde.<br />
dRes araTu sabWoTa kavSirSi, aramed mTel msoflioSi<br />
SeimCneva klasikis axleburad wakiTxvis tendencia. magram ismis<br />
kiTxva _ aqvs Tu ara sazRvari klasikis axleburad, anu<br />
172 173
Tanamedrovis TvaliT wakiTxvas?<br />
klasika imis klasikaa, rom yoveli axali epoqa am nawarmoebebSi<br />
warmoaCens axal-axal mxatvrul da ideur mxareebs.<br />
swored es erTaderTi WeSmariti gza airCies r. sturuam da<br />
T. CxeiZem `yvaryvaresa~ da `samaniSvilis~, `guSindelnisa~ da<br />
gasaocari `kavkasiuri carcis wris~ dadgmis dros.<br />
me ar vici, ras izamdnen an daviT kldiaSvili, an polikarpe<br />
kakabaZe, erTs platon samaniSvili joxze gadamjdari rom<br />
enaxa, xolo meores _ yvaryvare brextis gverdiT, an darCeboda<br />
Tu ara am or udarbaisles adamians rusTavelis TeatrSi<br />
Caum tvreveli romelime fanjara, magram faqti faqtad rCeba: es<br />
ori erovnuli Sedevri ruseTs am orma uniWieresma reJisorma<br />
da uniWieresma msaxiobebma gaacnes, risTvisac udidesi madloba<br />
mogvixsenebia maTTvis. cnobili sabWoTa reJisori andria<br />
lobanovi ambobda, rom klasikuri piesa unda dadga, rogorc<br />
Tanamedrove, xolo Tanamedrove piesa unda iTamaSo, ise, rogorc<br />
klasikurio.<br />
imave mrgvali magidis garSemo, reJisori g. lorTqifaniZe<br />
brZanebs: `Tanamedrove TeatrSi esTetikuri formebis Zieba<br />
ufro metia, vidre mwvave problemebisa. am Secdomam bevr<br />
Teatrs daakargvina sakuTari tribuna. Cveni ubedureba imaSia,<br />
rom sarkis ukana varT da ara win, faqtebs ukan mivsdevT da Semdeg,<br />
dagvianebiT vaSuqebT~. WeSmariti brZanebaa, marTalia, Tu<br />
dramaturgias Cvens respublikaSi momxdari ambebis fonze ganvixilavT,<br />
zogi ram adreve iTqva sakmaod mkacr da rTul pirobebSi.<br />
magaliTad, T. WilaZis `suraTebi ojaxuri albomidan~,<br />
anu `mkvleloba~. es Zalian mZafri da uaRresad mtkivneul<br />
Temaze dawerili nawarmoebia: CemTvis dRemde gaugebaria, ratom<br />
moxsnes T. WilaZis piesa scenidan. aseve gaugebaria, ratom<br />
moixsna scenidan a. sulakauris `salamura~, romelic<br />
pirdapir dResaswauli iyo bavSvebisaTvis. magram es, ra Tqma<br />
unda, Zalian cota iyo, da g. lorTqifaniZe savsebiT marTalia,<br />
rodesac Teatrisa da mwerlobis aucilebel, sinqronul<br />
TanamSromlobaze laparakobs. Teatri, rac ar unda uZaxo mas,<br />
mainc dramaturgi, reJisori da msaxiobia _ es sameba iseve<br />
ganuyofelia, rogorc mama, Ze da suli wminda, yvelaferi danarCeni<br />
mogonilia.<br />
dRevandelma Cvenma cxovrebam kidev erTxel cxadyo, mara-<br />
diuli Temebi ara marto siyvaruli da saTnoebaa, aramed maradiulia<br />
`yvaryvarizmic~, gaiZveroba, naZiraloba, momxveWeloba,<br />
da maradiuli unda iyos brZolac maT winaaRmdeg, ufro<br />
maradiuli _ imedi maTze gamarjvebisa. sxvanairad ar SeiZleba<br />
aixsnas iseTi speqtaklebis xelmeored dabadeba, rogoricaa<br />
`yvaryvare~, `guSindelni~, `Ralati~, `aprakune WimWimeli~ da<br />
sxv.<br />
Cvens dramaturgiaSi TandaTan mkvidrdeba kritikuli publicistika,<br />
azrovnebis siTamame da inteleqti, ukan daixia<br />
yalbma paTetikam, paTosma da didaqtikam, uzomod sasixaruloa,<br />
rom Tanamedrove dramaturgiaSi gaCnda tonaloba tragikulisa;<br />
tragikulis `reabilitaciam~, Tu SeiZleba ase iTqvas,<br />
uzomo sixaruli gamoiwvia yvela SemoqmedSi, radgan sabWoTa<br />
mayurebeli tirils, wuxilsa da gancdas gadaeCvia.<br />
am mxriv me mivesalmebi g. xuxaSvilis adamianis Sinagani<br />
tragizmiT savse piesas `mosamarTle~ da sruliad axalgazrda<br />
dramaturgis l. TabukaSvilis piesas `Wriloba~, miuxedavad<br />
imisa, rom igi jer ver aris maincdamainc Zvalmsxvili da muxlmagari.<br />
namdvili dramaturgia xalxSi Tavisi fexiT mosiarule<br />
didi literaturaa. igi xelSesaxebia, mas aqvs sxeuli, sisxli,<br />
xorci, Zvali da rbili, ZarRvi da kunTi, es aris fardas<br />
amofarebuli, yalyze Semdgari mecxre talRa, romelic<br />
ar ici, rodis movardeba da waglekavs. ra Tqma unda, rodesac<br />
aseTi Zalis Teatralur xelovnebaze vlaparakob, profesiul<br />
Teatrsa da dramaturgias vgulisxmob.<br />
Tu aqac gulaxdilni viqnebiT, Cven dReisaTvis TiTze CamosaTvleli<br />
profesionali dramaturgebi gvyvanan. danarCenebi<br />
ki, rogorc ityvian, moclilobis Jams weren piesebs.<br />
me ar Sevudgebi axla imis garCevas, profesionalebi ukeT<br />
weren piesebs CvenSi Tu araprofesionalebi. me vlaparakob<br />
saerTod profesionalizmze.<br />
1974 wels Jurnalma `sabWoTa xelovnebam~ daiwyo diskusia<br />
Temaze `Teatri da mayurebeli~, bunebrivia, am diskusiis dros<br />
profesionalizmi yuradRebis centrSi idga. saerTo azri diskusiisa<br />
aseTia _ vidre sabolood ar davZlevT, ar uarvyofT<br />
diletantizms, ekleqtizms, araferi ar gamogviva.<br />
amasTan dakavSirebiT albaT saWiroa vaxsenoT dramaturgia,<br />
174 175
omelic kvebavs Cveni provinciis Teatrebs. aseTi dramaturgiis<br />
arseboba CemTvis saerTod gaugebaria, iqneb amas saSefo<br />
muSaoba hqvia?<br />
`saSefo muSaobis gaZlierebis mizniT xaSuris, kaspis, qarelisa<br />
da goris raionis kulturis saxlebs yovelwliurad<br />
gadavcemT xolme Teatris mimdinare repertuaridan amoRebuli<br />
dadgmis mTel mowyobilobas _ dekoracias, tansacmelsa<br />
da rekvizits~.<br />
es abzaci amoRebulia diskusiis monawileTa erT-erTi werilidan.<br />
es SemTxveva Zalian hgavs imas, mravalSvilian, xelmokle<br />
ojaxSi sul patara, nabolara Svili rom elodeba, rodis momiwevs<br />
ufrosis gamonacvali perangio. dramaturgiis aseTi danawileba<br />
`provinciisaTvis~ da `dedaqalaqisaTvis~ iwvevs ara<br />
mxolod mayureblis gemovnebis daqveiTebas, aramed msaxiobisa<br />
da reJisoris absolutur diskvalifikacias.<br />
me xelTa maqvs Cveni Teatrebis moqmedi repertuari.<br />
rusTavelis saxelobis Teatri: `guSindelni~ _ aRdgenili;<br />
`meSvide ca~ _ inscenireba; `samaniSvilis dedinacvali~<br />
_ inscenireba; `xanuma~ _ aRdgenilad SeiZleba CaiTvalos;<br />
`yvaryvare~ _ aseve; `Ralati~ _ aRdgenili; `sabraldebo<br />
daskvna~ _ inscenireba; da mxolod a. gewaZis `paemani caSi~<br />
dawerilia piesad da isic, mgoni, aRar idgmeba, danarCeni:<br />
brexti, anui, Seqspiri, dvorecki, rozovi, lorka. sadaa qar-<br />
Tuli originaluri Tanamedrove piesebi?<br />
marjaniSvilis Teatri am mxriv ufro `dramaturgiulia~,<br />
amitom Tavs Sevikaveb, miT umetes, rom aq axlaxan ganxorcielda<br />
kandelakis kargi piesa `sokrate~, Tumca wamyvani adgili<br />
aqac inscenirebebs ukavia _ g. fanjikiZis gaxmaurebul `Tval<br />
patiosansa~ da m. javaxiSvilis `kvaWi kvaWantiraZes~.<br />
sainteresoa, ra gadis griboedovis saxelobis rusul<br />
TeatrSi: gabriloviCi da rozeni, goldoni, diuma, roSCini,<br />
volodini, vampilovi, SukSini, fadeevi, delmari. mxolod ori<br />
qarTuli piesa _ g. xuxaSvilis `mosamarTle~ da al. CxaiZis<br />
`rodesac qalaqs Zinavs~. gulaxdilad giTxraT, dRemde griboedovis<br />
Teatris erT-erT movaleobad qarTuli dramaturgiis<br />
propagandac mimaCnda. veravin ver daaZalebs griboedovis<br />
saxelobis rusul Teatrs dadgas cudi qarTuli piesebi, mag-<br />
ram ucnauri ram gamodis; mTeli ruseTi da sxva respublikebi<br />
warmatebiT dgamen g. xuxaSvilis, al. CxaiZis, g. fanjikiZis, o.<br />
ioselianis, g. naxucriSvilis, a. abSilavas da sxvaTa piesebs.<br />
Cveni rusuli Teatri ki _ ara. gamodis, rom an Cveni griboedovis<br />
Teatri jobia ruseTis im Teatrebs da ar moswons Cveni<br />
dramaturgia, an Cveni dramaturgiaa iseTi, rom mxolod ruseTis<br />
Teatrebs moswonT da sxvas aravis, maT Soris qarTul<br />
Teatrebsac.<br />
am ramdenime wlis win metexis eklesiaSi reJisor s. mrelaSvilis<br />
mecadineobiTa da meTaurobiT Zalian saintereso axalgazrduli<br />
Teatri Seiqmna. me ar vici, ratom hqvia mas eqsperimentuli.<br />
gana yvela Teatri eqsperimentuli ar unda iyos?<br />
piradad me eqsperimentad mimaCnia T. CxeiZisa da r. sturuas<br />
`samaniSvilis dedinacvali~, r. sturuas `yvaryvare~. gana<br />
didi eqsperimenti ar iyo g. lorTqifaniZis mier brwyinvaled<br />
dadgmuli, aTasjer dawunebuli imave p. kakabaZis `kaxaberis<br />
xmali?~ gana eqsperimenti ar aris mis mierve dadgmuli `firosmani~,<br />
an T. CxeiZis dadianiseuli `guSindelni~?<br />
aqve minda aRvniSno, rom ukanaskneli xuTi wlis ganmavloba-<br />
Si mainc Seiqmna, egreT wodebuli, wminda dramaturgia: T. Wila-<br />
Zis `suraTebi ojaxuri albomidan~, o. ioselianis maxvilgonieri<br />
da momxibvleli `eqvsi Sinabera~, al. CxaiZis kritikuli<br />
paTosiT gamsWvaluli da marTali piesa `xidi~, g. xuxaSvilis<br />
Sinagani tragizmiTa da fsiqologizmiT savse `mosamarTle~, o.<br />
mamforias didi siyvaruliT Seqmnili, Zveli Tbilisis quCebSi<br />
moZebnili da scenaze gacocxlebuli moleqse `ieTim gurji~,<br />
ak. gewaZis sevdiT, cremliTa da RimiliT datirebuli, omis<br />
qarcecxlSi dakarguli ymawviloba da ocnebebi _ `paemani<br />
caSi~, v. kandelakis `sokrate~. amaT gverdiT ar SemiZlia ar<br />
vaxseno, rogorc qarTuli dramaturgiis SesaniSnavi SenaZeni,<br />
v. korostiliovis `martoobis dResaswauli, anu firosmani~.<br />
sagangebod unda SevCerde v. kandelakis piesaze `dro _<br />
ocdaoTxi saaTi~. man TiTqos saTauriTve uwinaswarmetyvela<br />
Tavis nawarmoebs scenuri sicocxle, igi meore dRes moxsnes<br />
scenidan. piesa calke wignad daibeWda Semdeg. es aris SesaniSnavi<br />
patriotul-revoluciuri drama, istoriuli simarTliT<br />
dadasturebuli da ideurad misaRebi. ar mesmis, ratom ar idgmeba<br />
scenaze piesa, romelic ibeWdeba, anda _ piriqiT.<br />
176 177<br />
12. n. dumbaZe, t. <strong>IV</strong>
oriode sityvas sabavSvo, anu mozardi Taobis dramaturgiazec<br />
mogaxsenebT.<br />
ramdeni wigni da disertacia daiwera, ramdeni statistikuri<br />
cxrili gamoqveynda imis Sesaxeb, Tu ramdeni santimetriT<br />
gaizardnen, ramdens iwonian da ramdeni gramiT met xizilalas<br />
Wamen Cveni bavSvebi revoluciamdel bavSvebTan SedarebiT, magram<br />
ra Seicvala maTi aRzrdis praqtikaSi da ra inteleqtualuri<br />
an zneobrivi cvlilebebi moxda mozardTa azrovnebisa da<br />
gemovnebis arsenalSi, ra SemoqmedebiTi da esTetikuri faseulobani<br />
dagrovda maTi sulis salaroSi, amaze Tqvenca da mec<br />
erTob bundovani warmodgena gvaqvs.<br />
me isev oficialur cxrils moviSvelieb:<br />
ai, moqmedi repertuari mozard mayurebelTa Teatrisa:<br />
Sileri, diuma, lindgreni, tendriakovi, stivensoni, traversi,<br />
Semdeg _ s. SanSiaSvilis `arsena~, r. TavarTqilaZis `rac<br />
mtrobas daungrevia~, vaJa-fSavelas `mokveTili~, T. maRalaSvilis<br />
`sada xar, sofiko?~ da `biWi da gogo~, r. mamulaSvilis<br />
`merxebs angelosebi usxedan~, q. WilaSvilis `aca-baca~,<br />
g. naxucriSvilis `wiwamuri~. saerTod, unda iTqvas, rom g.<br />
naxucriSvils, q. quCukaSvilsa da q. WilaSvils didi amagi miuZRviT<br />
mozardi Taobis aRzrdis saqmeSi, magram me axla sxvaze<br />
minda vilaparako. es Seexeba T. maRalaSvilis piesas `sada xar,<br />
sofiko~ da r. mamulaSvilis piesas `merxebs angelosebi usxedan~.<br />
T. maRalaSvilis piesam Tavis droze didi aJiotaJi gamoiwvia.<br />
da arc iyo gasakviri, radgan, bolos da bolos, scenaze<br />
bavSvebma icnes TavianTi Tavi.<br />
maxsovs, televiziam sagangebo diskusiac ki moawyo imis Sesaxeb,<br />
Tu romeli klasidan SeiZleba velaparakoT bavSvebs siyvarulze.<br />
me mgonia, es swored is provincializmia, romelzec<br />
adre gelaparakebodiT. sabavSvo poetis, leninuri premiis<br />
laureatis agnia bartos erTi leqsi, Tu ar vcdebi, sulac ase<br />
iwyeba:<br />
В первом классе я учусь,<br />
я на Танечке женюсь.<br />
ase rom, siyvarulze yvela klasSi SeiZleba laparaki, Tuki<br />
mas swor mimarTulebas mivcemT. vfiqrob, droa moveSvaT mozardebTan<br />
enamoCleqil saubars da aCu-aCus Zaxils. nu geSiniaT,<br />
`romeo da julieta~ ar dagviRupavs Svilebs. piriqiT, _<br />
es 14 wlis gogonasi da 16 wlis ymawvilis RvTaebrivi siyvarulis<br />
amsaxveli nawarmoebi rom ar yofiliyo, vin icis, rogor<br />
warimarTeboda momdevno epoqebis mozard TaobaTa zneobrivi<br />
saqcieli.<br />
Zalian sainteresoa r. mamulaSvilis `merxebs angelosebi<br />
usxedan~. piesa araTu Teatrebma, aramed TiTqmis yvela skolis<br />
dramwrem daitaca da dgams. me Sorsa var im azrisagan, TiTqos<br />
T. maRalaSvilisa da r. mamulaSvilis dramaturgia samagali-<br />
Toa da TiTiT saCvenebeli, magram igi wrfelia da udavod yuradRebis<br />
Rirsia.<br />
aq kidev erTi sakiTxi ibadeba: mozardebi mTeli Tavisi<br />
cxovrebis manZilze, sxvadasxva asakSi, baZaven xolme amor-<br />
Ceul literaturul gmirebs.<br />
me mTeli bavSvoba da ymawvilkacoba CemTvis sayvareli<br />
gmirebis mimbaZvelobaSi gavatare, winaswar vityvi, `vefxistyaosnis~<br />
gmirebi konkursgareSe dganan, danarCeni ki, xan gavroSi<br />
viyavi, xan _ tom soieri, xan _ heklberi fini, xan _ grafi<br />
monte-kristo, xan _ d’artaniani, xan _ pavka korCagini, xan<br />
_ mustafa, xan _ Capaevi, xan _ baRdadeli qurdi... da me vekiTxebi<br />
dRes Cveni erovnuli literaturisa da dramaturgiis<br />
moRvaweebs, sad arian Cveni bavSvebis misabaZi Cveni epoqis Sesatyvisi<br />
erovnuli gmirebi?! Cven Zalian bevrs vwerT, da, sxva-<br />
Ta Soris, kargadac vwerT, imaze, Tu rogori ar unda viyoT,<br />
magram rogori unda viyoT, jer arc erT CvenTagans xeirianad<br />
ar dauweria.<br />
oriode sityviT minda aRvniSno dramaturgTa seqciis muSaoba.<br />
samarTlianoba moiTxovs iTqvas, rom seqciis Tavmjdomaris<br />
v. kandelakis avadmyofobam didad SeuSala xeli seqciis<br />
normalur muSaobas, Tumca, kacma rom Tqvas, mis wevrebs arc<br />
manamde askdebodaT maincdamainc Sublze ofli.<br />
isic unda iTqvas, rom dramseqcias araviTari funqcia da<br />
iuridiuli ufleba ar gaaCnia, me minaxavs ki ara, arc gamigia,<br />
rom romelime Teatrs odesme saqarTveloSi dramseqciis mier<br />
rekomendebuli piesa daedgas.<br />
erT Tves viyavi saqarTvelos kulturis saministros sare-<br />
178 179
pertuaro kolegiis mTavari redaqtori da iq erTi Teatris<br />
mier aTjer dawunebuli piesa maCvenes Salva dadianis rezoluciiT<br />
(maSin igi Cveni seqciis Tavmjdomare iyo). batoni<br />
Salva dadiani swerda sarepertuaro kolegias: megobrebo, ganmeorebiT<br />
vRaRadeb, rom ama da am kacis piesa kargia, magram,<br />
Tqvenc ar momikvdeT, is piesa dResac daudgmeliao. piesis bedi<br />
zogjer zogierTi reJisoris kaprizsa da cud gemovnebazea<br />
damokidebuli. sxvanairad verc avxsniT marika baraTaSvilis<br />
jer kidev 1969 wels dabeWdili mamxilebeli piesis `sarTulebi!~<br />
ganu xorcieleblobas. arada mweralTa kavSiri sakuTar<br />
Teatrs xom ver gaxsnis?<br />
seqciis susti muSaobis bralia isic, rom ager sami welia<br />
axalgazrda dramaturgTa Sekrebaze kaci ver gagvigzavnia. imdeni<br />
vawvaleT sawyali laSa TabukaSvili, es niWieri axalgazrda<br />
kaci, vidre saerTod ar gagveqca kinostudiaSi.<br />
albaT mweralTa kavSiris xelmZRvanelobas mouwevs amaze<br />
fiqri, xolo mweralTa kavSirSi mimReb komisias _ axalgazrda<br />
dramaturgTa kinematografistTa kavSiridan gadmobireba,<br />
sadac axalgazrda dramaturgebi, samwuxarod, gacilebiT ukeT<br />
`xaroben~, vidre mweralTa kavSiris mwir niadagze.<br />
Cven awi albaT iseTi nawarmoebebic dagvWirdeba, romleb-<br />
Sic aisaxeba is keTilmyofeli zegavlena, Cvenma garjam da<br />
mecadineobam rom moaxdina adamianTa sulier da materialur<br />
cxovrebaze.<br />
Cven dagvWirdeba, Tu SeiZleba ase iTqvas, ara marto `sa-<br />
Sinao~, aramed ufro masStaburi, inteleqtualuri, profesiuli<br />
da maRali gemovnebiT Sesrulebuli dramaturgia, diax,<br />
maRali gemovnebiT!<br />
magondeba erTi imereli glexis brZnuli sityvebi: gemovnebam<br />
daRupa, biZiko, qveyniereba, Torem kuWis amoyorva qviTac<br />
SeiZlebao.<br />
unda gamovutydeT sakuTar Tavs da vTqvaT: es ukanaskneli<br />
xuTi weli, anu dro yrilobidan yrilobamde, iyo ZiriTadad<br />
inscenirebis, klasikuri memkvidreobis, ucxouri dramaturgiis,<br />
niWieri reJisorebisa da msaxiobebis xarjze qarTuli Teatris,<br />
gansakuTrebiT ki rusTavelisa da rusTavis Teatrebis,<br />
aRzevebis xana, xolo qarTuli Tanamedrove dramaturgiis erT<br />
doneze Sededebis wlebi.<br />
axlaxan literaturul gazeTSi gamoqveynebul statiaSi<br />
`fiqrebi gastrolebis Sesaxeb~ Teatrmcodne eTer guguSvili<br />
brZanebs: `...magram dasananic gvaqvs, magaliTad, moskovma<br />
ver ixila qarTuli Teatris mSvenieri msaxiobebi zina<br />
kve renCxilaZe, ediSer maRalaSvili, erosi manjgalaZe, medea<br />
Caxava, salome yanCeli. Teatri unda daufiqrdes momaval repertuarsac,<br />
mis afiSaze ufro xSirad unda Candes Tanamedrove<br />
originaluri dramaturgia~. vidre erovnuli dramaturgia ar<br />
gveqneba, erovnul Teatrze Cveni laparaki mudam fuWi da efemeruli<br />
iqneba.<br />
erTxel afxazeTSi ediSer yifianma sufrasTan moxuci adRegrZela<br />
da 100 wlis sicocxle usurva. is moxuci ki 112 wlis<br />
aRmoCnda. me ar vici, ra vusurvo qarTul dramaturgias gazrdisa<br />
da davaJkacebis garda, radgan msoflio dramaturgiis<br />
fonze igi pirmSoa, xolo saerTod dramaturgia rom ukvdavia,<br />
es yvelam viciT.<br />
Zvel indoeTSi ase ambobdnen adamianTa siyvarulis uzenaes<br />
saxeobaze:<br />
sami wyaro aqvs adamianTa swrafvas: sulisa, gonebisa da<br />
sxeulisa.<br />
swrafvani sulisani badeben megobrobas.<br />
swrafvani gonebisani badeben pativiscemas.<br />
swrafvani sxeulisani badeben survils.<br />
xolo am sami swrafvis SekavSireba, anu SeerTeba, badebs siyvaruls.<br />
didi saqme gvidevs win da es saqme Cvengan moiTxovs did siyvaruls,<br />
anu sulis, gonebis da sxeulis swrafvaTa SekavSirebas.<br />
mxolod amis Semdeg agvamaRlebs siyvaruli. usiyvarulod<br />
ki `mze ar sufevs cis kamaraze... TviT ukvdavebac ar arsebobs<br />
usiyvarulod~.<br />
180 181