You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Atualitât Scuele e cunvignis<br />
Sì dai fruts a la scuele par furlan,<br />
ma cuâi mestris?<br />
I numars no <strong>di</strong>sin bausiis, i fruts che a sielzin lis lezions in marilenghe<br />
a son simpri <strong>di</strong> plui. Il probleme al è cjatâ insegnants cualificâts<br />
Plui <strong>di</strong> un frut su doi al vûl imparâ il furlan.<br />
Chest al è ce che al à declarât il <strong>di</strong>retôr <strong>dal</strong> Ufici scolastic regjonâl,<br />
Ugo Panetta, intune conference stampe ai 13 <strong>di</strong> Març. <strong>La</strong> rilevazion<br />
e je stade fate tai comuns furlanofons e si spietin ancjemò ducj i<br />
risultâts. Dut câs, i dâts che cumò a son <strong>di</strong>sponibii a pan<strong>di</strong>n une<br />
buine percentuâl de domande <strong>di</strong> bande dai gjenitôrs par che i lôr fîs a<br />
imparin il furlan. Al somearès, duncje, che il 60% <strong>di</strong> gnûfs iscrits tes<br />
scuelis cjapa<strong>di</strong>s in considerazion tal scandai al fasarà lenghe furlane:<br />
su 15.157 arlêfs a son 8.970 chei che a àn <strong>di</strong>t <strong>di</strong> sì.<br />
Ancje i dâts <strong>dal</strong> Servizi identitâts linguistichis, culturâls e coregjonâi<br />
tal forest de Regjon <strong>Friûl</strong> Vignesie Julie a marchin une incressite dai<br />
arlêfs cjapâts dentri tai progjets <strong>di</strong> lenghe minoritarie, che, pe plui<br />
part, a riguar<strong>di</strong>n la lenghe furlane: <strong>di</strong> 29.504 tal an scolastic 2005/06<br />
si è rivâts a 37.493 tal 2007/08.<br />
Dut chest a <strong>di</strong>spiet des polemichis su la gnove leç pe tutele e<br />
promozion de lenghe furlane. De ricercje <strong>dal</strong> Ufici scolastic regjonâl<br />
al salte fûr ancje il probleme dai insegnants. Lis scuelis a <strong>di</strong>sin <strong>di</strong> no<br />
<strong>La</strong> taule dai relatôrs de cunvigne<br />
Vinars ai 14 <strong>di</strong> Març si è tignude a Colonia<br />
Caroya, citât argjentine fondade za fa<br />
130 agns <strong>di</strong> un grup emigrâts furlans, la<br />
seconde cunvigne su Lenghis minoritariis,<br />
me<strong>di</strong>a e emigrazion. L’incuintri, inmaneât<br />
de Comunitât culinâr <strong>dal</strong> <strong>Friûl</strong> adun cun<br />
la Regjon <strong>Friûl</strong> VJ e la Cooperative <strong>di</strong><br />
informazion furlane, al è stât trasmetût in<br />
Argjentine <strong>di</strong> Ra<strong>di</strong>o FMComunicar, in <strong>Friûl</strong><br />
e in <strong>di</strong>rete mon<strong>di</strong>âl su Ra<strong>di</strong>o Onde Furlane<br />
e, in videocenference, su FriulTV. Esperts<br />
<strong>di</strong> politiche migratorie, <strong>dal</strong> ALEF, de Union<br />
Emigrants Slovens <strong>dal</strong> FVJ e de Regjon, e<br />
la patrie <strong>dal</strong> friûl _ AVRÎL 2008 _ 12<br />
<strong>di</strong> gnûfs me<strong>di</strong>a, come Luca Peresson <strong>dal</strong><br />
Centri <strong>Friûl</strong> Lenghe2000, Sandri Carozzo<br />
de Cooperative Serling e Clau<strong>di</strong>o Roya <strong>di</strong><br />
Ra<strong>di</strong>o FM Comunicar, a son intervignûts<br />
inte intense zornade <strong>di</strong> stu<strong>di</strong>s. <strong>La</strong> esperience<br />
<strong>di</strong> migrants furlans e je stade presentade<br />
in <strong>di</strong>rete e in prime persone, in gracie <strong>dal</strong><br />
colegament multime<strong>di</strong>âl cul Canadà, la<br />
Republiche Ceche e la Gjermanie.<br />
Intes <strong>di</strong>farentis relazions si è prospietade la<br />
creazion <strong>di</strong> une rêt virtuâl, ma no par chel<br />
mancul concrete, che e cjapi drenti, <strong>di</strong>sfrutant<br />
lis gnovis tecnologjis, i furlans <strong>di</strong> dut il mont,<br />
intun <strong>Friûl</strong> mon<strong>di</strong>âl e pluricentric. Luche<br />
Peresson al à in particolâr marcât come che la<br />
strade <strong>di</strong> fâ e se<strong>di</strong> ancjemò tante e al à invidât<br />
Regjon e sociis de migrazion a scomençâ<br />
pardabon a doprâ in maniere interative lis<br />
pussibilitâts ufiertis <strong>di</strong> Internet.<br />
CINZIA PETRIS<br />
vê avonde personâl par so<strong>di</strong>sfâ la domande <strong>di</strong> insegnament de lenghe<br />
furlane. Al è stât calcolât che in<strong>di</strong> mancjin almancul 200. Inalore no<br />
si pues no fâ une riflession su la cuistion des competencis.<br />
Al è <strong>di</strong> tignî cont che, par chel che al inten il furlan, nol esist un<br />
percors <strong>di</strong> formazion ben definît e nancje une certificazion che e<br />
pue<strong>di</strong> garantî lis competencis dai insegnants. E je ben vere che a son<br />
sta<strong>di</strong>s fatis <strong>di</strong>viersis esperiencis <strong>di</strong> formazion <strong>di</strong> bande de Universitât<br />
e ancje <strong>di</strong> altris istituzions ma, no vint vût une continuazion o un<br />
ricognossiment, a àn lassât i insegnants pluitost demotivâts par vie<br />
che no simpri a vegnin valorizâts. In cheste maniere la organizazion<br />
<strong>dal</strong> insegnament <strong>dal</strong> furlan e riscje <strong>di</strong> restâ simpri a nivel <strong>di</strong><br />
sperimentazion e <strong>di</strong> poiâsi masse dome su la buine volontât dai<br />
mestris.<br />
L’insegnament <strong>di</strong> une lenghe minoritarie nol pues permetisi <strong>di</strong> no<br />
smicjâ ae cualitât dai progjets e par rivâ a chest obietîf al è plui che<br />
mai impuartant struturâ l’insegnament e meti in con<strong>di</strong>zion cui che al<br />
à <strong>di</strong> puartâlu indenant <strong>di</strong> vê la juste preparazion e professionalitât.<br />
Cunvigne su la rêt<br />
a Colonya Caroya<br />
Pai 130 agns <strong>di</strong> fondazion, seconde e<strong>di</strong>zion <strong>di</strong><br />
“Lenghis minoritariis, me<strong>di</strong>a e emigrazion” in <strong>di</strong>rete<br />
de citât furlane in provincie <strong>di</strong> Cordoba (Argjentine)<br />
LUCA MELCHIOR<br />
No si son però presenta<strong>di</strong>s dome prospetivis<br />
pal avignî, ma ancje concretis esperiencis<br />
che a vio<strong>di</strong>n la lenghe furlane doprade intai<br />
gnûfs me<strong>di</strong>a par man <strong>di</strong> furlans sparniçâts pal<br />
mont, se<strong>di</strong> a nivel <strong>di</strong> ricercje e <strong>di</strong> aplicazion,<br />
se<strong>di</strong> inte forme <strong>di</strong> un gnûf associazionisim<br />
plui reticolâr. Ancje in cheste e<strong>di</strong>zion de<br />
cunvigne si è dât spazi a altris lenghis<br />
minoritariis, cu la la esperience de socie <strong>di</strong><br />
migrants de Catalogne in Argjentine “Casal<br />
Català <strong>di</strong> Cordoba”. Une cunvigne une vore<br />
interessante, che e à mostrât, daspò dai aspiets<br />
plui teorics <strong>di</strong> chê <strong>dal</strong> an passât, aplicazions<br />
pratichis e gnovis realtât che a vio<strong>di</strong>n la<br />
comunicazion par furlan protagoniste tal<br />
mont. E che e à puartât a un bon risultât,<br />
come che al à marcât Sandri Carrozzo: “O vin<br />
creade un rêt, cheste no je une conclusion, al è<br />
un principi”.