vinai<strong>da</strong>n SeuZlia mTlianad Secvalos ekosistemis saxe. aSS-s safrTxis winaSe myofisaxeobebis siaSi cxovelebisa <strong>da</strong> mcenareebis 42% araadgilobrivi saxeobebis gamomoxv<strong>da</strong>. saqarTvelos kanonmdeblobiT akrZalulia ucxo saxeobebis bunebaSi gaSveba,magram ar aris <strong>da</strong>regulirebuli, Tu rogor un<strong>da</strong> moxdes im introducirebulisaxeobebis monitoringi <strong>da</strong> maTi sawinaaRmdego RonisZiebebis gatareba, romlebicwarsulSi xelovnurad gavrceldnen <strong>da</strong> axla binadroben saqarTveloSi (mag., enoti,nutria, enotiseburi ZaRli <strong>da</strong> sxv.). sabWoTa kanonmdebloba amgvar akrZalvebsar cnob<strong>da</strong>, piriqiT, xdebo<strong>da</strong> araadgilobrivi Zvirfasbewviani ZuZumwovrebis <strong>da</strong>komerciuli saxeobis Tevzebis, aseve merqniani saxeobebis bunebaSi gavrceleba. umetesSemTxvevaSi, amas ekonomikuri sargebeli ar mohqon<strong>da</strong>. magaliTad, civi ganedebisbina<strong>da</strong>ri Zvirfasi bewvis momcemi saxeobebi, Cveni qveynis msgavs bunebrivi pirobebSiar iZlevian sasaqonlo Rirebulebis produqcias. meores mxriv, ki aunazRaurebelizarali miadga biomravalferovnebas, rac bevr SemTxvevaSi, aisaxa ekonomikazec. amisnaTeli magaliTebia teleuturi ciyvebis Seyvana borjomis xeobaSi, ramac ekologiurkatastrofamde miiyvana es ekosistema, Walis tyeebSi enotis gavrceleba <strong>da</strong> sxv.saxeobebis ukanono <strong>da</strong> Warbi mopoveba Cvens realobaSi mniSvnelovani problemaa.garemos <strong>da</strong>cvis inspeqciis Seqmna <strong>da</strong> maTi uflebamosilebis gazr<strong>da</strong> ueWvelad<strong>da</strong>debiTi movlenaa brakonierobaTan brZolaSi. Tumca, kanonieri qmedebebisganxorcielebisasac ar xdeba yovelTvis saxeobaTa konservaciis saWiroebebissrulfasovnad gaTvaliswineba. magaliTad, akrZalulia “wiTel nusxaSi” Setanilisaxeobebis mopoveba <strong>da</strong> maTze licenzia ar gaicema, magram rodesac gaicematyiTsargeblobis an wiaRis mopovebis licenzia, naklebad xdeba gaTvaliswineba imisa,rom ”wiTel nusxaSi” Setanili saxeobis <strong>da</strong>cva ara mxolod misi mopovebis akrZalvas,aramed misi sabinadro garemos <strong>da</strong>cvasac gulisxmobs. es aRniSnulia saqarTveloskanonmdeblobaSic 28 .TeTryvavilas bolqvebiTa <strong>da</strong> yoCivar<strong>da</strong>s gorglebiT vaWrobis meqanizmic sakmaoxarvezebs Seicavs, vinai<strong>da</strong>n ar xdeba kontroli, saeqsporto produqcia bunebaSimoipoveba (rac akrZalulia konvenciiT) Tu xelovnurad gamravlebis pirobebSi.aramerqnuli mcenareuli resursebis gamoyenebis kanonmdebloba praqtikulad ararsebobs, rac safrTxes uqmnis biologiur mravalferovnebas.rac Seexeba agrobiomravalferovnebis mdgomareobas saqarTveloSi, igi sakmaoddidi riskis qveS imyofeba. sabWoTa periodSi produqciis gazrdis mizniT, xdebo<strong>da</strong>adgilobrivi jiSebis Secvla ucxo, ufro produqtiuli <strong>da</strong> erTgvarovani jiSebiT.xSirad es xdebo<strong>da</strong> adgilobrivi mosaxleobis Zal<strong>da</strong>tanebiT. zog SemTxvevaSi,sabWoTa periodSi aborigebuli jiSebis ga<strong>da</strong>Seneba mizanmimarTulad, ideologiurimosazrebebiT xdebo<strong>da</strong> (mag., qarTuli nagazis, an qarTuli lurja cxenis SemTxvevaSi,roca bolo individebi xorcis Cabarebis gegmas Seewira). araadgilobrivmakulturebma, magaliTad, Caim <strong>da</strong> citrusebma, tradiciuli soflis meurneobisadgilebi <strong>da</strong> bunebrivi ekositemebic ki <strong>da</strong>ikaves. Seicvala mTeli soflis meurneobissistemac <strong>da</strong> meurneebi faqtiurad <strong>da</strong>qiravebul muSebad ga<strong>da</strong>iqcnen.28kanoni “garemos <strong>da</strong>cvis Sesaxeb”, 47-e muxlis me-2 punqti - safrTxis winaSe myofi veluri mcenareebisa<strong>da</strong> gareuli cxovelebis “wiTel nusxasa <strong>da</strong> saqarTvelos wiTel wignSi Setanili cxovelTa <strong>da</strong>mcenareTa biologiur saxeobaTa mimarT akrZalulia yovelgvari saqmianoba: nadiroba, rewva, mopoveba,Wra, Tibva (gar<strong>da</strong> gansakuTrebuli SemTxevebisa), rac iwvevs mcenareebisa <strong>da</strong> cxovelebis raodenobisSemcirebas, auaresebs maT sabinadro garemosa <strong>da</strong> arsebobis pirobebs; 53-e muxlis 1 punqti - saqmianobaar un<strong>da</strong> iwvevdes biomravalferovnebis Seuqcevad xarisxobriv <strong>da</strong> raodenobriv cvlilebebs <strong>da</strong> misdegra<strong>da</strong>cias. saqarTvelos kanoni “saqarTvelis “wiTeli nusxisa” <strong>da</strong> “wiTeli wignis” Sesaxeb”, muxli10.“ga<strong>da</strong>Senebis safrTxis winaSe myofi saxeobebis <strong>da</strong>cvis ZiriTadi moTxovnebi”, punqti 2. akrZaluliayovelgvari qmedeba, maT Soris, nadiroba, rewva, mopoveba (bunebrivi garemo<strong>da</strong>n amoReba), Wra <strong>da</strong> Tibva,.... romelsac SeiZleba mohyves ga<strong>da</strong>Senebis safrTxis winaSe myofi saxeobebis raodenobis Semcireba,sabinadro garemosa <strong>da</strong> saarsebo pirobebis gauareseba42
postsabWoTa periodSi arasrulfasovanma miwis reformam, mcire <strong>da</strong>finansebam <strong>da</strong>sanedleulo bazis arqonam fermerebi <strong>da</strong>mokidebuli gaxa<strong>da</strong> importirebul saTeslenedleulze, romelic Semodio<strong>da</strong> humanitaruli misiebiT an samTavrobo kreditebiT.umeteswilad es Semotanili masala <strong>da</strong>balxarisxovani <strong>da</strong> erTgvarovani iyo. Teslisbankebi <strong>da</strong> koleqciebi faqtiurad ar arsebobdnen. am viTarebam mravali endemuri jiSi,maT Soris unikaluri vazisa <strong>da</strong> xorblis jiSebi, gaqrobis safrTxis winaSe <strong>da</strong>ayena.qveyana Tan<strong>da</strong>Tan kargavs kulturuli <strong>da</strong> biologiuri memkvidreobis mniSvnelovannawils.praqtikulad ar xorcieldeba biomravalferovnebis monitoringi. ar arsebobsbiomravalferovnebis aRricxvis unificirebuli sistema, ris gamoc monacemebisSegrovebis procesi fragmentul xasiaTs atarebs. ar xdeba koordinaciabiomravalferovnebis mdgomareobaze pasuxismgebel organoebs Soris, xolo maTTanamSromlebs ar gaaCniaT saTanado kvalifikacia monitoringis sawarmoeblad.4.3 rekomen<strong>da</strong>ciebisaxeobebis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> mdgradi gamoyenebisaTvis aucilebelia Semdegi RonisZiebebisgatareba:1. saxeobebis in-situ <strong>da</strong>cva, rogorc <strong>da</strong>culi teritoriebis gazrdiT, ise <strong>da</strong>culiteritoriebis gareT, saxeobaTa mravalferovnebiT gamorCeuli habitatebisa <strong>da</strong>samigracio gzebis konservaciis gziT 29 . saxeobaTa <strong>da</strong>cvis saukeTeso saSualeba maTisabinadro garemos <strong>da</strong>cvaa.2. ex-situ RonisZiebebis xelSewyoba, magaliTad, genofondis rezervatebis Seqmna,reintroduqciis samuSaoebis warmoeba.3. ga<strong>da</strong>mfren frinvelebze licenziebis gacemis proceduris <strong>da</strong>xvewa.4. tradiciuli nadirobis koncefciis SemuSaveba <strong>da</strong> Sesabamisi cvlilebebis SetanakanonmdeblobaSi (maT Soris bazieroba, satrofeo nadirobis koncefcia).5. invaziuri saxeobebis problemis asaxva kanonmdeblobaSi; invaziuri saxeobebis“Savi nusxis” <strong>da</strong>mtkiceba, problemis Seswavla <strong>da</strong> aqtiuri menejmentis warmoeba.6. saqarTvelos agrobiomravalferovnebis konservaciisa <strong>da</strong> misi mdgradi gamoyenebissaxelmwifo strategiis SemuSaveba; sakanonmdeblo bazis momzadeba.7. saqarTvelos agrobiomravalferovnebis inventarizacia <strong>da</strong> wiTeli nusxisSedgena.8. biomravalferovnebis monitoringis unificirebuli meTodikis SemuSaveba<strong>da</strong> <strong>da</strong>nergva, rogorc <strong>da</strong>culi teritoriebis SigniT, ise mis gareTac, maT Sorissameurneo tyis fondis teritoriazec.29 <strong>evrokavSiris</strong> kanonmdebloba, kerZod “habitatebis Sesaxeb direqtiva”, “frinvelTa Sesaxeb direqtiva”<strong>da</strong> bernis konvencia avaldebuleben wevr-qveynebs saxeobebis <strong>da</strong>sacavad gaataron garkveuli RonisZiebebi.am dokumentebis <strong>da</strong>narTebSi mocemulia saxeobaTa nusxebi <strong>da</strong> gamoyofilia saxeobebi, romlebicmkacr <strong>da</strong>cviT RonisZiebebs saWiroeben <strong>evrokavSiris</strong> teritoriaze. <strong>evrokavSiris</strong> dokumentebi aseverekomen<strong>da</strong>ciebs iZlevian saxeobaTa mdgradi gamoyenebis uzrunvelsayofad. specialuri yuradRebaeTmoba TevzWerisa <strong>da</strong> nadirobis sakiTxebs.43