H Σύνθεση με Î”ÎµÏƒÎ¼ÎµÏ Î¼Î­Î½Î¿ Θέμα στην Αγγλική και τη Νέα ... - Nemertes

Κεφάλαιο 3 ο[[ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΜΕΔΕΣΜΕΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ]]εξέταση των ουσιαστικών που περιέχουν το εν λόγω δεσµευµένο θέµα (µε εξαίρεσητα πολύγραφος και τηλέγραφος, στα οποία το θέµα –γραφ- εκφράζει ενεργητικήσηµασία), ο τόνος τοποθετείται στην παραλήγουσα, ενώ αντίθετα, στα επίθετα, όπουτο δεσµευµένο θέµα εκφράζει παθητική σηµασία, ο τόνος τοποθετείται στηνπροπαραλήγουσα. Παρόµοιο παράδειγµα είναι και αυτό του δεσµευµένου θέµατος –γλυφ-, που σχηµατίζει σύνθετα, στα οποία εκφράζει ενεργητική σηµασία, όπωςµαρµαρογλύφος, και σύνθετα στα οποία έχει παθητική σηµασία, όπως ολόγλυφος-η-ο,επιβάλλοντας και τον ανάλογο τονισµό.Η σηµασία του δεσµευµένου θέµατος µπορεί επίσης να επηρεαστεί και από τοντρόπο σχηµατισµού του. Για παράδειγµα στα δεσµευµένα θέµατα –βα-τη(ς) (π.χ.υπνοβάτης) και –πληκ-τ(ος) (π.χ. σεισµόπληκτος), το µεν πρώτο έχει ενεργητικήσηµασία, ενώ το δεύτερο παθητική, κάτι που ενισχύεται και από το διαφορετικότονισµό τους. Αυτή η διαφοροποίηση σχετίζεται και µε το εκάστοτε παραγωγικόεπίθηµα, αφού, σύµφωνα µε τις Ralli (1992) και Di Sciullo & Ralli (1999), τοεπίθηµα -τη(ς) εκφράζει τον φορέα µιας πράξης, δηλαδή ενεργητική σηµασία, ενώαντίθετα το επίθηµα –τ(ος) παθητική, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την εναλλαγήτου µε το επίθηµα -µέν(ος) (π.χ. βραστός/βρασµένος).Το ίδιο φαινόµενο αναφορικά µε τον τονισµό παρατηρείται και σε προηγούµενεςφάσεις της Ελληνικής, καθώς και στην ΑΕ όσα δεσµευµένα θέµατα έχουν παθητική ήαµετάβατη σηµασία προπαραξύνονται, ενώ αντίθετα όσα έχουν ενεργητικήπαροξύνονται (Οικονόµου 1971). Συγκεκριµένα, όσον αφορά τα σύνθετα τηςΜυκηναϊκής µε ρηµατικό β΄ συνθετικό, η ρηµατική ρίζα µπορεί να έχει ενεργητική(π.χ. κουροτρόφος) ή παθητική σηµασία (π.χ. ορεσίτροφος) (Meissner & Tribulato(2002: 299). Ο Debrunner (1917: 21) που χαρακτηρίζει τα σύνθετα της ΑΕ µεδεσµευµένα θέµατα ως “nomen agentis” (‘όνοµα ενεργούντος προσώπου’), µε πιοχαρακτηριστικό τύπο αυτόν των συνθέτων ψυχο-ποµπός (‘που οδηγεί τις ψυχές’),κουρο-τρόφος (‘που ανατρέφει νέους άντρες’), θυµο-φθόρος (‘ψυχοφθόρος’), λογογράφος(‘πεζογράφος’), λιθο-βόλος κτλ., αναφορικά µε τον τονισµό, τα διακρίνει σεδύο οµάδες: αυτά που τονίζονται στη λήγουσα, όπως το σύνθετο ψυχο-ποµπός καιεκείνα που τονίζονται στην προπαραλήγουσα, όπως θεό-ποµπος (1917: 45). Στο µενσύνθετο ψυχοποµπός, ο οξυτονισµός προέρχεται από την αρχική γλώσσα, όπουυπήρχε η τάση να οξυτονίζονται τα ρηµατικά ονόµατα ως β΄ συνθετικά. Αντίθετα,όσον αφορά το σύνθετο θεόποµπος, αναφέρει ότι είναι σε κάθε περίπτωση123