ฉบับวิชาการ - สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

๔ - ๓๒๑๖. ขันทองพยาบาทชื่อพฤกษศาสตร Suregada multiflora (A. Juss.) Baill.ชื่อวงศ EUPHORBIACEAEชื่อพื ้นเมือง กระดูก ยายปลวก (ภาคใต) ขนุนดง (เพชรบูรณ)ขอบนางนั่ง (ตรัง) ขัณฑสกร ชองรําพัน สลอดน้ํา (จันทบุรี) ขันทอง(พิจิตร) ขาวตาก ขุนทอง คุณทอง (ประจวบคีรีขันธ) โจง (สวยสุรินทร) ดูกไทร ดูกไม เหมือดโลด (เลย) ดูกหิน (สระบุรี) ดูกไหล(นครราชสีมา) ทุเรียนปา ไฟ (ลําปาง) ปาชาหมอง ยางปลอกฮอสะพายควาย (แพร) มะดูก หมากดูก (ภาคกลาง) มะดูกดง(ปราจีนบุรี) มะดูกเลื่อม (ภาคเหนือ) เหลปอ (กะเหรี่ยง แพร)ชื่อสามัญ -นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ ขึ้นในปาดิบ ปาเบญจพรรณและปาเต็งรัง ที่ความสูงจากระดับน้ําทะเลไมเกิน ๖๐๐ เมตรในประเทศไทยพบทั่วทุกภาค ตางประเทศพบที่อินเดีย พมาภูมิภาคอินโดจีน และมาเลเซียลักษณะทั่วไปและลักษณะเดน ไมพุมหรือไมตน สูง ๔-๑๕เมตร ไมผลัดใบ เปลือกเรียบ กิ่งออนมีขนสั้น ๆใบ ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก กวาง ๓-๘ เซนติเมตร ยาว ๙-๒๒ เซนติเมตร ปลายแหลมหรือมน โคนแหลมเปนครีบลงมาหากานใบ ขอบเรียบหรือเปนคลื่นเล็กนอย แผนใบคอนขางหนามีตอมน้ํามันอยูทั่วไป กานใบยาว ๓-๘ มิลลิเมตร หูใบรวงงายดอก ชอดอกแบบชอกระจุกสั้น ออกตรงขามกับใบ ไมมีกลีบดอกแยกเพศอยูตางตน ดอกเพศผูสีเขียว มีกลิ่นหอมออน ๆ มีดอกยอย ๕-๑๐ ดอก กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปกลม ขอบกลีบและกลีบดานนอกมีขน เกสรเพศผูจํานวนมาก ดอกเพศเมียมีกลีบเลี้ยงคลายดอกเพศผู รังไขอยูเหนือวงกลีบ กานยอดเกสรเพศเมียสั้นยอดเกสรเพศเมีย ๓ อัน แตละอันแยกเปน ๒ แฉกผล ผลแบบผลแหงแตก รูปกลม มี ๓ พู เสนผานศูนยกลางประมาณ ๒ เซนติเมตร เปลือกหนา เมื่อแกสีเหลือง มี ๓ เมล็ดเมล็ดคอนขางกลมลักษณะเดน ดอกแยกเพศอยูตางตน ดอกเพศผู มีกลิ่นหอมออน ๆ ผลแบบผลแหงแตกมี ๓ พูความสําคัญของพันธุไม -ชวงการออกดอกและติดผล ออกดอกเดือนธันวาคมถึงกุมภาพันธ(ประนอม จันทรโณทัย, ๒๕๕๐) แต ปยะ เฉลิมกลิ่น (๒๕๕๑) กลาววา เพศผูออกดอกเดือนมีนาคมถึงเมษายน ดอกบานพรอมกันทั้งกระจุกและบานเพียงวันเดียว สงกลิ่นหอมออน ๆ ชวงกลางวันและหอมแรงชวงพลบค่ําการปลูกและการดูแล ขยายพันธุโดยการเพาะเมล็ด ควรคัดเลือกตนที่มีชอดอกใหญ สีเขม และมีกลิ่นหอมแรง เพื่อนํามาขยายพันธุแลวปลูกเปนไมประดับ เพราะใหทรงพุมและดอกสวยงามกวาตนที่พบตามปาทั่วไป ควรปลูกลงแปลงกลางแจงเปนตนเดี ่ยว ๆ หรือเปนแถวใหมีระยะหางกันอยางนอย ๕ เมตร ทรงตนจะสวยงามและออกดอกไดดี ตัดแตงกิ่งใหทรงพุมโปรง จะออกดอกเปนกระจุกใหญดูสวยงาม ชอบแสงแดดตลอดวัน ขึ้นไดดีในดินรวน ตองการน้ําปานกลาง ทนแลง (ปยะ เฉลิมกลิ่น, ๒๕๕๑)ประโยชนทั่วไป เนื้อไมใชทําดามเครื่องมือการเกษตร แกไขแกลมพิษ เปลือกตน แกโรคผิวหนังทุกชนิด แกตับพิการ (เมธินีตาฬุมาศสวัสดิ์, ๒๕๕๒) สรรพคุณทางสมุนไพร ราก แกลมแกประดง และแกพิษในกระดูก เปลือก รักษาโรคผิวหนัง กลากเกลื้อน บํารุงเหงือก บํารุงฟน แกพิษในกระดูก และขับพยาธิ เปลือกและเนื้อไม แกลมพิษ แกประดง รักษากามโรค โรคเรื้อน และมะเร็ง(พงษศักดิ์ พลเสนา, ๒๕๕๐ ข)ประโยชนดานการลดมลพิษและขอมูลอื่น ๆ ที่เกี ่ยวของ-