ฉบับวิชาการ - สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

๔ - ๗๖๓๘. ตะบูนขาวชื่อพฤกษศาสตร Xylocarpus granatum Koenigชื่อวงศ MELIACEAEชื่อพื้นเมือง กระบูนขาว ตะบูน (ภาคกลาง ภาคใต)ชื่อสามัญ -นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ ปาชายเลน บริเวณที ่น้ ําทะเลทวมถึง และปาพรุทั่วไปลักษณะทั่วไปและลักษณะเดน ไมตนขนาดเล็กถึงกลาง สูง ๘-๒๐เมตร ไมผลัดใบ ลําตนสั้น แตกกิ่งใกลโคนตน มีพูพอนแผคดเคี้ยวตอเนื ่องกับรากหายใจที ่แบนคลายแผนกระดาน เปลือกเรียบบางสีเหลืองแตมเขียวออน หรือสีน้ ําตาลออนถึงน้ ําตาลแกมชมพูลักษณะคลายเปลือกตนฝรั่งหรือตะแบก เปลือกหลุดออกเปนแผนรูปทรงไมแนนอนใบ เปนใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียว ไมมีใบยอด เรียงสลับ ใบยอยมักมี ๑-๒ คู เรียงตรงขาม หรือเยื้องกันเล็กนอย แผนใบรูปไขกลับหรือรูปขอบขนานแกมรูปไขกลับ กวาง ๒.๕ เซนติเมตร ยาว ๗-๑๔เซนติเมตร แผนใบสมมาตรกัน ปลายใบกลม ฐานใบรูปลิ่มดอก ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกเปนชอที ่งามใบ ยาว ๓-๘เซนติเมตร แตละชอมี ๘-๒๐ดอก เสนผานศูนยกลาง ๑-๑.๒เซนติเมตร เปนดอกแยกเพศ กานดอกยอยยาว ๐.๔-๑ เซนติเมตรกลีบเลี้ยง ๔ กลีบ ยาว ๐.๒ เซนติเมตร กลีบดอก ๔ กลีบ ไมติดกันสีขาวครีม ดอกมีกลิ ่นหอม เกสรเพศผู ๘ อันผล ผลกลม เสนผานศูนยกลาง ๑๕-๒๐ เซนติเมตร แบงเปน ๔ พูแตละผลมี ๗-๑๗ เมล็ด ลักษณะโคงนูนหนึ ่งดาน กวาง ๖-๑๐ เซนติเมตรผลแกสีน้ําตาลแดงคลายผลทับทิมลักษณะเดน ลําตนสั้น แตกกิ่งใกลโคนตน มีพูพอนแผคดเคี้ยวตอเนื ่องกับรากหายใจที่แบนคลายแผนกระดานความสําคัญของพันธุไม –ชวงการออกดอกและติดผล ออกดอกเดือนมีนาคมถึงเมษายนติดผลเดือนมิถุนายนถึงกุมภาพันธการปลูกและการดูแล ขยายพันธุโดยการเพาะเมล็ด แตเนื ่องจากเมล็ดของพันธุไมปาชายเลน จะถูกพัดพาไปตามกระแสน้ ําไดงายในทางปฏิบัติจึงไมนิยมปลูกดวยเมล็ดโดยตรงในพื้นที ่ และที ่ไดผลดีที ่สุดคือ ตองนําเมล็ดไมเหลานี ้มาทําการเพาะชํา เพื ่อเตรียมกลาไมไวใหแข็งแรงและเพียงพอกอนนําไปปลูกโดยตรงในพื้นที ่จึงจะทําใหการปลูกไดผลดี โดยเมล็ดตะบูนขาวมีขนาดใหญสามารถเพาะลงในถุงเพาะชําโดยตรงได การปลูกโดยใชกลาไมที ่ไดจากการเตรียมกลาในแปลงเพาะมีเทคนิคในการปลูกดังนี ้ การเตรียมหลุมปลูก หลุมที ่จะปลูกตองจัดเตรียมไวโดยใชเสียมขุด ใหมีขนาดโตและลึกกวาขนาดของถุงเพาะเล็กนอย ทั้งนี้เพื่อใหฝงลงในดินไดมิดพอดี หรืออาจจะใชไมหลักปกลึกลงในดินตรงจุดที ่จะปลูก แลวโยกไมวนไปรอบ ๆ เปนวงกลม เพื ่อใหไดหลุมกวางพอที่จะหยอนกลาไมลงไปไดอยางสะดวกและไมกระทบกระเทือนตอรากไมดวย โดยกอนที ่จะหยอนกลาลงในหลุม ควรทําการปรับกนหลุมใหอยูในระดับพอเหมาะกับขนาดถุงเพาะชํา การปลูกและระยะการปลูก ใชมือทั้งสองบีบอัดดินในถุงเพาะชําใหเกาะยึดกันแลวใชมือฉีกหรือใชมีดกรีดถุงออกกอนปลูกหรืออาจใชมีดกรีดเฉพาะกนถุงใหขาดออกจากกันโดยรอบก็ได แลวใชมือประคองดินในถุงเพาะแลวหยอนกลาลงไปในถุงที ่เตรียมไวแลวโดยจัดวางกลาไมใหตั้งตรง แลวสุดทายใชดินกลบปดปากหลุมและกดอัดดินรอบๆ หลุมใหแนน เพื่อไมใหกลาไมที ่ปลูกโยกคลอนจากแรงคลื ่นและแรงลม สําหรับระยะการปลูกของพันธุไมปาชายเลนสวนใหญจะใชระยะการปลูกประมาณ ๑x๑ เมตร หรือ ๑.๕x๑.๕เมตร หรือนอยกวาซึ่งขึ้นอยูกับวัตถุประสงคของการใชประโยชนไมชนิดตาง ๆ กัน และวัตถุประสงคอยางอื่นของการปลูกดวย เชนการปลูกเพื่อการเปนกําแพงกันคลื ่นลมตามชายฝงทะเล การปลูกเพื่อเปนแหลงอนุบาลสัตวน้ ําอาจปลูกระยะถี่ ๐.๗๕x๐.๗๕ เมตร ก็ไดการดูแลรักษากลาไมในเรือนเพาะชําและกลาไมที่ปลูกในพื้นที ่นับเปนเรื่องสําคัญอยางยิ่งและจะตองตรวจตราดูแลอยางสม่ําเสมอเนื่องจากดินอาจจะแหงเกินไปในชวงฤดูแลง หรืออาจจะถูกทําลายโดยโรคและแมลงในกรณีกลาไมอยูในแปลงเพาะ สวนเมื่อนําไปปลูกในพื้นที ่แลวอาจจะถูกทําลายโดยแมลง ตัวหนอน ปูแสม เพรียงหินหรือลิง เปนตน และจะตองกําจัดวัชพืชเพื ่อลดการแกงแยงและเปนการเรงการเจริญเติบโตของกลาไมในพื ้นที ่ปลูกดวย (สุกิจ พรหมจรรย,สันติภาพ เเซเฮา, ๒๕๕๐)ประโยชนทั่วไป ไมตนที ่สามารถปลูกบริเวณชายน้ ําในบริเวณที ่เปนดินเลน น้ ํากรอย ระดับน้ ําขึ้นลงแตกตางกันมากในแตละวันมีความสําคัญอยางมากตอสัตวน้ ํา ปลา กุง หอย ปู สัตวเลื ้อยคลานนก แมลง และสัตวบก ไดแก ลิงแสม รวมทั้งมีความสําคัญตอระบบนิเวศชายน้ ํา (สํานักวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม, ๒๕๔๙) เปลือกใหน้ ําฝาดใชยอมผา เปลือกและผล แกอหิวาตกโรค เปลือกและเมล็ดแกทองรวง ยาบํารุง แกไอ แกบิด และตมเพื่อชะลางแผล (สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ, ๒๕๕๓ ข)ประโยชนดานการลดมลพิษและขอมูลอื่น ๆ ที่เกี่ยวของตะบูนขาวในชวงเชามีอัตราการสังเคราะหแสงสุทธิสูงสุด ๓.๙๘µmol.m -2 .s -1 ในชวงบายอัตราการสังเคราะหแสงสุทธิสูงสุด ๑.๔๕µmol.m -2 .s -1 (ลดาวัลย พวงจิตร, ๒๕๔๙) ผลการวิเคราะหโลหะหนักในเนื ้อเยื่อพืชปาชายเลนแยกตามชนิดพันธุ พบวา ตะบูนขาวมีการสะสมของแคดเมียมสูงที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับพืชอื่นที ่ศึกษา คือ๑๗.๕๗ มิลลิกรัมตอกิโลกรัม การสะสมของตะกั่วมีคาเทากับ ๘๖.๒๒มิลลิกรัมตอกิโลกรัม การสะสมของสังกะสีมีคาเทากับ ๒๔.๖๖มิลลิกรัมตอกิโลกรัม การสะสมของปรอทมีคาเทากับ ๓๘.๒๕ มิลลิกรัมตอกิโลกรัม (สํานักอนุรักษทรัพยากรปาชายเลน กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง, ๒๕๕๓)