ฉบับวิชาการ - สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

่้่๔ - ๕๔๒๗. หลุมพอชื่อพฤกษศาสตร Intsia palembanica Miq.ชื่อวงศ LEGUMINOSAE–CAESALPINIOIDEAEชื่อพื้นเมือง กะลุมพอ (ภาคใต) สะหลุมพอ (ปราจีนบุรี)ชื่อสามัญ Malacca teakนิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ ขึ้นในปาดิบชื้นใกลชายฝงที ่ความสูงจากระดับน้ ําทะเลจนถึง ๘๐๐ เมตร ในประเทศไทย พบเฉพาะทางภาคใต หลุมพอมีเขตการกระจายพันธุที ่พมาตอนใต และภูมิภาคมาเลเซีย (สํานักงานหอพรรณไม, ๒๕๕๐)ลักษณะทั่วไปและลักษณะเดน ไมตนขนาดใหญ สูงถึง ๕๐ เมตร ผลัดใบมีพูพอนขนาดใหญ สูงไดถึง ๗ เมตร ลําตนเปลาตรง เปลือกเรียบหรือตกสะเก็ดเปนแผนกลมบางๆ มีสีตางกัน สีชมพูอมน้ ําตาลหรือเทาอมชมพูใบ ใบประกอบแบบขนนกปลายคูมีใบยอย ๔ คู แกนกลางใบประกอบยาว ๑๐-๑๕ เซนติเมตร กานใบประกอบยาว ๑.๕-๒ เซนติเมตร ใบยอยรูปไข เบี ้ยวเล็กนอย ยาวไดประมาณ ๙ เซนติเมตร ปลายใบแหลมเวาเล็กนอยตอนปลาย โคนใบกลม แผนใบเปนมัน กานใบยอยยาว๐.๒-๐.๕ เซนติเมตรดอก ชอดอกยาว ๕-๑๐ เซนติเมตร กานชอยาว ๐.๓-๑ เซนติเมตรฐานรองดอกสั้นกวากลีบเลี ้ยง กลีบเลี ้ยง ๔ กลีบ สีเขียว รูปรียาว๐.๔-๐.๘ เซนติเมตร กลีบดอกสีขาวอมเหลือง มี ๑ กลีบ ยาว ๐.๖-๐.๙เซนติเมตร รวมกานกลีบแผนกลีบกลมกวาง ๐.๓-๐.๔ เซนติเมตร เกสรเพศผู ๓ อัน ยาวประมาณ ๒ เซนติเมตร รังไขมีกานสั้น ๆ มีขนยาวปกคลุมกานเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๒ เซนติเมตรผล เปนฝกรูปขอบขนานหรือรูปใบหอกกวาง ๖-๘ เซนติเมตร ยาว๑๕-๔๐ เซนติเมตร เมล็ดกลมแบน เสนผานศูนยกลางยาวประมาณ๓ เซนติเมตรลักษณะเดน ไมตนขนาดใหญ มีพูพอนขนาดใหญ สูงไดถึง ๗ เมตรใบประกอบแบบขนนกปลายคู แผนใบเปนมันความสําคัญของพันธุไม -ชวงการออกดอกและติดผล ผลแกเดือนกุมภาพันธถึงมีนาคมการปลูกและการดูแล ขยายพันธุโดยการเพาะเมล็ด หลุมพอสามารถปลูกได ๒ วิธี คือ ๑. ปลูกดวยตนกลา การปลูกวิธีนี้จะตองใชตนกลาที่มีอายุไมต่ํากวา ๑ ป จะทําใหอัตราการรอดตายของกลาไมไดดีที่สุด แตถาใชกลาไมที่มีอายุต่ํากวา ๑ ป ควรจะยายชําลงในถุงพลาสติกกอนประมาณ๒ เดือน แลวนําไปปลูก ๒. การปลูกดวยเมล็ด การปลูกดวยวิธีนี้มีขอที ่ควรพิจารณาคือจะตองเลือกฤดูที ่จะปลูกใหถูกตองตามธรรมชาติ เดือนทีเหมาะสมที ่สุด และมีอัตราการรอดตายมากที ่สุด ไดแก การปลูกในฤดูแลงระหวางเดือนกุมภาพันธจนถึงเดือนมีนาคม จากการทดลองปรากฏวาเมล็ดไมหลุมพอทนตอความแหงแลงและมีการรอดตายถึง ๘๕ เปอรเซ็นตอยางไรก็ตาม ในสภาพที ่มีความชื้นมากเมล็ดหลุมพอเนาเสียไดงายหลุมพอเปนไมทนรม (shade tolerance) ไมชอบแสงแดดจัดโดยเฉพาะในระยะที ่เปนตนกลา การเจริญเติบโตของกลาไมหลุมพอในระยะแรกจะมีการเจริญเติบโตรวดเร็วมาก เมื่อออกไดประมาณ ๑๐ เซนติเมตร จะมีใบเลี ้ยงคูบานออกรับแดด หลังจากนั้นยอดออนแรกจะเริ่มแตกและพุงสูงขึ้นไปอีกประมาณ ๑๐–๑๒ เซนติเมตร หรือบางครั้งก็แตกยอดออนคูที ่สอง ระยะนีใชเวลาประมาณ ๔ เดือน ซึ่งเปนระยะที ่ใบเลี ้ยงคูเจริญเติบโตเต็มทีขยายตัวจนพองโตมีลักษณะคลายฟองน้ ํา ชวงนี ้เปนระยะที ่เปนจุดออนของกลาไมหลุมพอ เพราะเปนชวงที่เกิดการระบาดของเชื้อรา ถาหากกลาไมไดรับความชื้นมาก หรือเปนชวงฤดูฝน โดยเชื้อราจะเขาไปทําลายที ่ใบเลี ้ยงออนซึ่งเปนอันตรายอยางยิ ่งตอกลาไมหลุมพอ เชื ้อราชนิดนี้จะมีมากในเดือนที ่ฝนตกชุกและมีนอยในเดือนที ่ฝนตกนอย จากการทดลองที ่สถานีวนกรรมเขาชอง จังหวัดตรัง ปรากฏวากลาไมที่นําไปปลูกกลางแจง ไดรับแสงแดดเต็มที ่ ๑๐๐% กลาไมจะตายหมด ในขณะที ่ในแปลงที ่ปลูกใตรมไมมีแสงแดดรําไร จะมีอัตราการรอดตาย ๘๐–๙๐% และกลาไมเหลานี ้จะตั้งตัวไดพรอมที ่จะเจริญเติบโตตอไป จากการทดลองปลูกไมหลุมพอในภาคใตที ่สถานีทดลองปลูกพรรณไมสงขลา อําเภอรัตภูมิ จังหวัดสงขลาในแปลงทดลองที ่มีลักษณะดินเปนดินรวนปนทราย (sandy loam) ระดับผิวดินลึกประมาณ ๑๕–๓๐ เซนติเมตร มีคาความเปนกรดดางประมาณ ๔.๖ปริมาณน้ ําฝนเฉลี ่ย ๑,๒๐๐–๒,๐๐๐ มิลลิเมตรตอป การเจริญเติบโตของไมหลุมพอเมื่ออายุ ๓ ป มีดังนี ้ การเจริญเติบโตทางความสูงเฉลี ่ย ๙๐.๖๕เซนติเมตร ความโตเฉลี ่ย ๑.๔๔ เซนติเมตร และมีอัตราการรอดตาย ๔๖%การดูแลและการจัดการไมหลุมพอมีความจําเปนตองกระทําเชนเดียวกับการปลูกไมชนิดอื่น แตการศึกษาทางดานวิธีการขึ้นเองโดยธรรมชาติของไมชนิดนี้ยังไมมี ทั้ง ๆ ที ่ความจริงแลว ไมชนิดนี ้เปนไมที ่มีคุณคาทางเศรษฐกิจและเปนที ่ตองการของตลาดภาคใตเปนอยางมาก การดูแลรักษาในระยะแรกของการปลูกไมหลุมพอ มีความจําเปนที ่จะตองกระทําเปนอยางยิ่งดังที ่กลาวแลววา ไมหลุมพอเปนไมที่ไมชอบแสงแดดในขณะที่เปนกลาออน ไมควรกําจัดไมที ่ไมมีคาทางเศรษฐกิจอื่น ๆ ออกจนหมดควรปลอยใหมีตนไมเหลืออยูไวเปนรมเงาใหแกกลาไมบาง การลิดกิ่งควรจะกระทําเมื่ออายุ ๕ ป เพื่อชวยใหลําตนมีลักษณะเปลาตรง(สวนพฤกษศาสตร ตามพระราชเสาวนียฯ, ๒๕๔๖ ค)ประโยชนทั่วไป ลักษณะเนื ้อไมสีแดงอมน้ ําตาล เปนมันเลื ่อม เสี ้ยนตรงเนื ้อหยาบ แข็ง เหนียว แข็งแรงและทนทานมาก เพรียงไมคอยกิน ไสกบตกแตงไมคอยยาก ขัดชักเงาไดดี ไมหลุมพอเปนไมที ่มีคุณคาทางเศรษฐกิจสูงชนิดหนึ่งของประเทศไทย และเปนไมที ่ตลาดมีความตองการมาก มีการนําไมหลุมพอมาใชประโยชนในการกอสรางอาคารบานเรือน ทําสะพานเสาหมอนรางรถไฟ เกวียน เครื่องเรือน เปนไมที ่สวยงามดี เหมาะสําหรับทําเครื่องเรือน ทําพื้น รอด ตง ขื่อ อกไก ไมบุผนังที ่สวยงาม ทําลูกประสักโครงเรือใบเดินทะเล แจว พาย กรรเชียง เสากระโดงเรือไถ คราด ครก สากกระเดื ่อง พันสีขาว ตัวถังรถ ดามเครื่องมือ ทําหูก ดามหอกไมสําหรับกลึงแกะสลัก กั้นบอน้ํา รองน้ ําและกังหันน้ํา ทํารางแร พานทายและรางปนเนื ้อไมมีลักษณะคลายไมมะคาโมง ควรใชแทนกันได (สวนพฤกษศาสตรตามพระราชเสาวนียฯ, ๒๕๔๖ ค)ประโยชนดานการลดมลพิษและขอมูลอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ-