ฉบับวิชาการ - สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

๔ - ๕๐๒๕. ฝางชื่อพฤกษศาสตร Caesalpinia sappan L.ชื่อวงศ LEGUMINOSAE–CAESALPINIOIDEAEชื่อพื้นเมือง งาย (กะเหรี่ยง กาญจนบุรี) ฝางสม (กาญจนบุรี)ชื่อสามัญ Sappan treeนิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ พบตามปาเต็งรังปาดิบแลง หรือเขาหินปูนที่แหงแลง ที่ความสูงจากระดับน้ําทะเลไมเกิน ๓๐๐ เมตรในประเทศไทยพบทั่วทุกภาค ตางประเทศพบตั้งแตแอฟริกา ศรีลังกาอินเดียพมา จีนตอนใต ภูมิภาคอินโดจีน คาบสมุทรมลายู และฟลิปปนสลักษณะทั่วไปและลักษณะเดน ไมตนขนาดเล็ก ไมพุม หรือไมพุมกึ่งไมเถา สูงไดถึง ๑๐ เมตร ผลัดใบ กิ่งมีหนามโคงสั้น ๆ ลําตนมีหนามโคง เนื้อไมมีสีแดงใบ ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น เรียงเวียน แกนกลางใบยาว๒๐-๔๐ เซนติเมตร มีชอใบยอย ๘-๑๕ คู แตละชอใบมีใบยอย๕-๑๘ คู เรียงตรงขาม ใบยอยรูปขอบขนาน กวาง ๐.๕-๑ เซนติเมตรยาว ๐.๘-๒ เซนติเมตร ปลายกลมถึงเวาตื้น โคนตัดและเบี้ยว กานใบยอยสั้นมากหรือไมมีกาน หูใบยาว ๐.๓-๐.๔ เซนติเมตรดอก ชอดอกแบบชอกระจะออกที่ปลายกิ่งและซอกใบใกลปลายกิ่งยาวไดถึง ๔๐ เซนติเมตร ใบประดับรูปใบหอก ยาว ๐.๕-๐.๘เซนติเมตร ดอกจํานวนมาก กานดอกยอยยาว ๑.๒-๑.๘ เซนติเมตรมีขนสั้นนุมกลีบเลี้ยง ๕ กลีบ เกลี้ยง ขอบมีขนครุย กลีบลางสุดใหญสุดและเวามากกวากลีบอื่น กลีบดอก ๕ กลีบ สีเหลือง รูปไขกลับกวาง ๐.๖-๑ เซนติเมตร ยาว ๐.๙-๑.๒ เซนติเมตร กลีบกลาง(standard) ขนาดเล็กกวา มีกานกลีบมีเสนรางแหสีแดง เกสรเพศผู๑๐ อัน กานชูอับเรณูมีขน รังไขอยูเหนือวงกลีบ มีขน กานเกสรเพศเมียเรียวยาวผล เปนฝกแบนรูปขอบขนานแกมรูปไขกลับ สีน้ําตาล กวาง ๓-๔เซนติเมตร ยาว ๕-๘.๕ เซนติเมตร ปลายตัดเฉียง มีจะงอยแหลมที่ปลายดานหนึ่ง เมล็ดมี ๒-๔ เมล็ด รูปรี แบน สีเขียวอมน้ําตาลกวาง ๐.๘-๑ เซนติเมตร ยาว ๑.๕-๑.๘ เซนติเมตรลักษณะเดน กิ่งมีหนามโคงสั้น ๆ ลําตนมีหนามโคง เนื้อไมมีสีแดงความสําคัญของพันธุไม -ชวงการออกดอกและติดผล ออกดอกเดือนมิถุนายนถึงธันวาคมติดผลเดือนสิงหาคมถึงพฤษภาคม (สมราน สุดดี, ๒๕๕๒ ข)การปลูกและการดูแล ขยายพันธุโดยการเพาะเมล็ดขึ ้นไดในดินทุกสภาพที่มีการระบายน้ําดี ชอบแสงแดดตลอดวัน ความชื ้นนอยถึงปานกลางประโยชนทั่วไป ปลูกเปนรั้ว เนื้อไมใหสีแดง รากใหสีเหลือง ใชทําสียอมผาและไหม ใชเปนสีผสมอาหารและเครื ่องดื่ม สรรพคุณทางสมุนไพร เนื้อไม ใชเปนสวนผสมหลักในยาบํารุงหลังคลอดบุตรผสมกับปูนขาว บดทาหนาผากหลังคลอดบุตร ชวยใหเย็นศีรษะและลดอาการเจ็บปวด (สมราน สุดดี, ๒๕๕๒ ข) แกน ตมน้ําดื่มบํารุงโลหิตรักษาปอดพิการ แกรอนในกระหายน้ํา แกทองเสีย แกธาตุพิการขับระดู แกกําเดา และขับเสมหะ (พงษศักดิ์ พลเสนา, ๒๕๕๐ ข)ประโยชนดานการลดมลพิษและขอมูลอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ-