11.07.2015 Views

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

SALVATORE COLOMOdal 1400 al 1700Nurra, Romangia,SassareseVOLUME 13


Poesie in limba – Nurra, Romangia, Sassarese dal 1400 al 1700Collana «Sardigna in limba»Progetto editoriale e testi: Salvatore ColomoProgetto grafico e impaginazione: Gabriella Tornatore, Essegierre SrlRicerca e editing: Roberta Girola, Essegierre Srl© Copyright 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s.di S. Colomo, per la Collana «Sardigna in limba»© 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s - Nuoro,via Foscolo 45, per «Poesie in limba – Nurra, Romangia, Sassaresedal 1400 al 1700», Volume 13 della Collana «Sardigna in limba»Tutti i diritti sono riservati. Nessuna parte di questo volume può essere riprodotta,memorizzata o trasmessa in alcuna forma e con alcun mezzo, elettronico,meccanico, in fotocopia, in disco o in altro modo, compresi cinema, radio,televisione, internet, compact disk, senza autorizzazione scritta dell’editore.L’editore si scusa per un eventuale involontario utilizzo di materiali coperti da copyrighted è a disposizione degli eventuali aventi diritto che non è stato possibile contattare.1° edizione - 2008EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDOs.a.s. di S. Colomo, via Foscolo 45, 08100 Nuorotel. e fax 0784/257121www.sardegnaweb.it - info@sardegnaweb.it


La collana «Sardigna in limba» nasce dal desiderio di leggerela vera cultura e la storia delle genti di <strong>Sardegna</strong> attraversoil suono ritmato delle loro poesie. Perché i poeti sardi non sonoquasi mai dei veri letterati, ma semplici cultori della linguae delle tradizioni locali, provenienti dal popolo, di cui sono lavoce più autentica.Ascoltare versi che parlano di vita, d’amore, di leggende,nel dialetto locale in cui sono stati scritti, ci collega istantaneamenteall’essenza stessa dei luoghi e dei tempi in cui sonostati concepiti.È la forza della limba, legata alle tradizioni e al sapere piùantico, che ci aiuta a rivivere i fatti e gli argomenti narraticon autenticità e a non dimenticare la potenza culturale dellaletteratura poetica, la più tradizionale dell’isola.Sottili o ironici, beffardi o delicati, i versi qui raccolti nasconodall’animo di poeti sardi che, dal Quattrocento a oggi, nonhanno mai smesso di cantare la vita e i suoi eventi con naturalezzae spontaneità, ma anche con grande maestriae raffinatezza.L’opera è articolata in venti volumi: i primi quindici raccolgonopoesie vere e proprie, gli ultimi cinque sono invece dedicatialle gare poetiche, di cui la <strong>Sardegna</strong> vanta una ricca e fantasiosatradizione, purtroppo a forte rischio di scomparsa:i poeti improvvisatori ancora in attività risultano infattiormai pochissimi.Gli agili libretti sono classificati per gruppi di subregionie per periodo storico; all’interno gli autori sono elencati inordine cronologico, in base alla loro data di nascita,e sono corredati da una breve nota biografica. Per le poesie, lasubregione è relativa al luogo di nascita dell’autore, mentre


per le gare poetiche al paese in cui sono state disputate.L’impostazione in base alle antiche subregioni della<strong>Sardegna</strong> (piuttosto che alle nuove province, per esempio)nasce dal pensiero che la poesia dialettale – per quantosicuramente ritenuta importante e interessante da una vastaschiera di ammiratori “contemporanei” – sappia più di anticoche di moderno. È dunque parso naturale collocarla in quelleche ancora oggi vengono considerate le regioni storicheper eccellenza, i veri “territori” della <strong>Sardegna</strong>, tuttora cosìidentificati da pastori, contadini, gente comune, cioè da quelpopolo sardo che ha costruito nei secoli e che ora custodiscele tradizioni e i costumi della nostra isola.La poesia sarda è una sorta di plurisecolare epopea didimensioni sterminate, per cui la presente opera non hapresunzione di completezza, anche se la ricerca è stataimpegnativa e ha consentito di accedere a criteri di sceltavalidi sotto tutti i punti di vista: letterario, cronologico,territoriale.Per ora vuole essere quasi un assaggio generale, sia purepiuttosto ampio e omogeneamente riferito ai diversi territori,destinato a tutti, estimatori, conoscitori, ma anche comunissimilettori che per la prima volta si avvicinano alla poesiadialettale. Per ogni autore sono state scelte alcune poesie,ma l’ambizione è quella di continuare a cercare e raccoglieremateriale con cui proseguire, in altre collane simili, l’arduocompito di valorizzazione della nostra poesia, uno deglielementi più rappresentativi, e contemporaneamente pococonosciuti, della cultura del nostro popolo.Salvatore Colomo


dAntonio Cano(XIV secolo-1463)Nacque a Sassari alla fi ne del 1300. Non sono moltele notizie sulla sua vita, ma sappiamo che studiòTeologia e divenne prima parroco di Giave, poiabate di Saccargia. Nel 1436 fu eletto vescovo diBisarcio e nel 1448 arcivescovo di Sassari. Morìintorno al 1463.La sua opera, Sa Vitta et sa Morte et Passione desanctu Gavinu, Prothu et Januariu, fu pubblicata solodopo la sua morte, nel 1557, ed è la più antica inlingua sarda fi nora conosciuta. Di considerevoleimportanza fi lologica, ha invece valore poeticomolto scarso. Racconta la storia dei martiriturritani Gavino, Proto e Gianuario, ripropostidall’autore come modelli esemplari di coerenzacontro i falsi miti e i falsi valori della <strong>Sardegna</strong> del1400.5 d


dDa:Sa vitta et sa morte et passionede Sanctu Gavinu, Prothue JanuariuO Deu eternu, sempre omnipotente,In s’aiudu meu ti piacat attender,Et dami gratia de poder acabareSu sanctu martiriu, in rima vulgare,De sos sanctos martires tantu gloriososEt cavaleris de Cristus victoriosos,Sanctu Gavinu, Prothu e Januariu,Contra su demoniu, nostru adversariu,Fortes defensores et bonos advocados,Qui in su Paradisu sunt glorificadosDe sa corona de sanctu martiriuCussos sempre siant in nostru adiutoriu.Amen.6 d


dGiovanni Deputzo(XV secolo)Originario di Villanova Monteleone, visse nellaprima metà del 1400. Esercitava la professionedi mercante ed era nemico dichiarato degliAragonesi, che lo spogliarono di tutti i suoi feudi.I due componimenti pervenuti a noi hanno valorepiù storico che poetico.De su potente et forteBrancaleoneDe su potente et forte Brancaleonefi zu fudi su donnu Nicolosuhapidu cun donn’Anghela Melone,fruttu de un’amore tormentosu.Onne gentile et bona educationedadu l’haviat su padre affectuosu:s’istudiu sufficiente - et s’arte de sa gherrain cust’istesa terra - apprendesit valenteet proite fudit de grand’intendimentude sos sabios fudit su cuntentu.Mortu su fi zu ’e donna Eleonoracun su padre monstrad’hat su valores’esercitu sighende ad onne hora,7 d


dsaltiggiando castellos cun furorecontra sa gente istranza et traitora,sa patria difendende cun honore;et quando s’Arboresu - discazzesit su contefaghende grande fronte - ochirit donnu Aresu,ma feridu su padre Brancaleones’inserresit cun ipso in Monteleone.Ma bènnidu su bisconte de Narbonaad gubernare s’arborea gentefactu ch’haviat un’alleanza bonacun su conte et su fi zu sou valentechi sas gentes dughiat de s’Anglona;cun ipsos s’incaminat fieramentecontra su re Martinu - qui a Kalaris benesit,et gherra illi factesit - cun felice destinuchi rutu cust’esercitu alleaduad stentu su bisconte fuit salvadu.Ad stentu su bisconte s’est salvadupro mesu de su forte Nicolosu,ma su conte dae caddu trabuccaduin sa stessa battaglia corazosuraccumandesit a su fi zu amadusas terras et contadu suo gloriosu;in tanta confusione - fugit cullu bisconteet su pizzinnu conte - tornat dai Monteleone,inhue posca cun fi liale curaad su padre donesit sepultura.8 d


Ma sa gente arboresa indispettidacontra de s’avvilidu narbonesucun solenne corona tott’unidanominesit pro juighe de s’Arboresucullu forte et de fama connoschidasu nobile Cupellu oristanesu;a sa tale electione - haviant presidu partecun bell’amore et arte - sos de Monteleonetimende chi su novu donnu ipsorode Brancaleone jugheret su coro.Intantu s’affl igidu donnicellu,pro podersi sas terras affìrmare,essende multu riccu, forte et bellu,senza si avvilire et humiliaretentat cun ipso nobile Cupellupro mesu de mezanos suos tractare;et su bonu et clemente - lassende sa discordiafattesit sa concordia - in su modu sighente:tornando a Nicolosu onne cosa,et dandoli sa sorre pro isposa.Ma torradu a Sardinia su biscontecun bastante dinaris et soldadosfaghesit guerra ad s’infelize conteet li leesit totu sos istados,et cale ladru cun su furtu in frontelu teniat in presone cun serrados,ma cun s’oro et s’arghentu - sa libertade hapesit;però non lu lassesit - pius tranquillu et cuntentu9 dd


qui cun frequentes assaltos et gherrasli tormentesit castellos et terras.Ma pro su nomen de su suo cognaduet pro sa sua potentia et valorefudi de posca bene rispectadudai su bisconte et su guvernadore,et bene guvernende in onne stadude sos vassallos suos fit s’amore:iscolas aperesit - pro sa sua clementia,de totu cun sapientia – sa mente inluminesit;et ancu sa justitia hat provididuet sa seca paterna ancu hat sighidu.Quando guerra faghesit ad su resu comune de Janua potentepro su suo juramentu qui fit lèsi monstresit totu indifferentepensende solu de mirare ad seet ad su bene de sa sua gente;ma in su battordighi anno - pro sola presuntionedae maligna persone - hapesit un’affannoqui dai su suo Castellu Janovesuet personas et merces ill’hant presu.Tale fit sa calunnia formadade Janua benende una galera,ad probe ’e su Castellu fuit passadaet su patronu cun bona maneraad una nae sarda inhie incontrada10 dd


qui jughiat una vacca et multa feracun su dinare in mano - sa roba domandesitet a Deu si juresit - comente christianoqui su justu valore hiat pagarene de sa nae sa zente hiat a toccare.Passesit una nae ad su momentucumandada da unu aragonesuet cun grande mentida et tradimentusa nae sarda ad suo podere hat presucun gente de su conte et carriamentu,narende qui ad su conte fìat difesude cussu portu susu - de merce garrigareover descarrigare - qui tale fi at abusupro qui custu dirittu et regaliapertenet a sa sola monarchia.Dai custu tempus multos dispiagheresill’hant dadu sos regios officialesusurpendesi dirittos et poderesqui furunt de su donnu ispecialesma cun grandi prudencia sos doveresquerfesit cunservare cun sos realessemper cun dignitade - mantenesit su stadune l’atterresit gradu - nen forte auctoridadefaghende tempus senza desperarede podersi unu die bindicare.Pro pagare su pretiu de sas terrasad su dictu bisconte de Narbona,11 dd


et pro cessare totu cussas gherrascun proada injustitia s’Aragonaquerfit segare cun acutas serras:leadu dae su Rennu summas bonastotos sos feudatarios - onne terra et citadesenza de charitade - los fesit tributarios,et custu donnu senza proportionebenit taxadu pro sa sua porcione.Intesidu chi aviat chi su reartillerias et pulvera bastantemandesit ad su suo visuretimende alcuno inganno in ipsu istantesas de Eleonora posidu hat in pèch’ipse hapesit dae su padre amante;cun totu secretesa - ancu factu l’haviatproite s’aspectaiat - un’armada genuesapro fagher guerra a Calaris tremendade sos dannos atidos in esmenda.Siguende intanto sas persecutionespro su ingiustu tributu ritardaduli sequestresint varias regionescomente factu l’hant ad su cognadu;non manchesit in Tatari personesqui cullos fructos suos hant comperaduet totu custos factos - l’hant su coro affl igiduet si non fuit benidu - ad guerriviles actos;secretamente tando machinesitchi terras et castellos sublevesit.12 dd


et su castellu de Bonvehi ancorasenza assaltigiu cedet ad Besora.Ritiradu pro tantu cullu contead su Castellu suo Janovesutotus ramentat cun serena frontesas injusticias de s’aragonesu,ma benende de cussas ad sa fontes’odiu b’hat vistu de su tataresu,de Fara et de Gambella - Montanianu et Maroniu,Rudulante, Coroniu - et volubile stella,et custu solu l’affl ighiat su coroca conoschiat s’ambitione ipsoro.Et como cussu judiciu lasso in mesuqui Tatari pensende a una ambasciadaad su re don Alfonsu argonesupro benner onne gratia confi rmadaateros tres tale caminu hant presuvintos dai s’ambitione discaradama su qui fesint cussos - sos primos dextruesintpro qui a su re proesint - qui non funt nuntios[justosca non haviant poderes generalesma de pagas personas ispeciales.Su conte intantu bene hat rinforzaducullu castellu prontu a sa difesainhue multos vassallos bi hant intradufughidos dai Besora in culla impresa;14 dd


et de posca sa mente sua hant boltadua fagher novas lees cun sabiesafi rmu in su pensamentu - chi su re si appiadaretet benignu acceptaret - su justu suo lamentuancu qu’esseret male informadudae sos qui lu queriant jà istrumadu.Combinadu fit ancu in su cumonede Janua qui su ajudu illi diat dareovero de incontrare sa personequi oro illi prestaret in dinare,qui segundu sa facta convencionea donnu Alfonsu depiat pagarepro li tornare in totu - sos antigos istadosdae totu invidiados - pro su commerciu et motude s’industria, sas artes et sa scientiach’introdusidu haviat cun sapientia.Ma quando de presone fi nt bessidossos duos rivales suos Saba et Gambellaue donn’Erill los teniat presidospro depidos de grande summa et bella,d’esser ambitiosos non pentidospensant a renovare sa gabella:cun horribiles tramas - calunnias et artechircant in onne parte - de sfogare sas bramasma donnu Nicolosu cun coraggiuhat bindicadu onne novu oltraggiu.15dd


Ma fi nalmente cun decretu realefuit declaradu publicu rebellu,et pro custu contentu onne rivales’armat pro assaltigiare su Castellu,ma su donnu cun coro martialende faghet horribile maxellu;pro custa mala guerra - pensesint mezus mediuin plantare s’assediu - in tota culla terra,et tanto illi hant istretta fortementequi non podiat intrare roba o zente.Però su conte cun sa sua prodesadae sa citade essinde cun furoresupra sa sarda gente et aragonesabattit in cussu logu su terroreet pius voltas lu fesit cun lestresaet de sas gentes suas cun honore,ma una fi ne pro dare - ad sos travalios durosca fortes fìnt sos muros - non bi podiant intrare,sos nemigos recurrent ad s’ingannuqui de su donnu fit s’ultimu dannu.Unu corsu Martino dessa Vanna,unu tempus amigu de su Doria,et pro tale arrestadu da unu Sanna,intrat narendeli una fi nta istoriaponendelu in terrore et paura mannade perder ipsa vida et onne gloria.Cretidu hat s’innozente - a chie promissa donatchi su re lu perdonat - li cedet terra et gente16 dd


et qui li daret sa compensationede sos redditos suos in proportione.Factu su parlamentu et su tractaducedet sa terra a su guvernadore,ma tantostu sas trupas bi hant intradubi ponint su sachiju cun horrore,pro tale factu su conte ispuriadubistu qui haviat su corsu traitorecun su furtu, de spada ill’hat passaduet s’ira sua sfoghende - cun issos suos fìdelescontra certos crudeles - sighit infuriende,ma pro non esser presu, asie feriducun totu cussos sinde fuit fughidu.Cun su bastardu suo donnu Traodorofughit sa morte s’affl igidu conte,cun sos iscriptos suos, joias et oroad unu cuile de lontanu montech’ad Janua de andare haviat in coroet scriver ad su re cun clara frontepro totu illi monstrare: - sas viles ambitiones,sos tortos et traiciones - et s’injustu operare.Ma cando sa nae corsa comparesitde grande languitade ipse ruesit.Cura non li juvesit nen meighinachi illi desit su phisicu valenteca sa persona sua fit in ruinaet qualunca remediu non potente,17 dd


ma bidende sa morte jà bighinabi si disponet bolontariamente;gasi hat terminadu - culla domo de Doriaqui ebbìa pro memoria - su nomen bi hat lassaduad infamia de cullos suos rivaleset ad honore de sos sardos leales!18dd


Girolamo Araolla(XVI-XVII secolo)Nacque a Sassari intorno alla metà del 1500 da unafamiglia illustre. Studiò lettere e fi losofi a e presela laurea in Diritto. In età matura intraprese lavita ecclesiastica e contemporaneamente si dedicòall’attività letteraria.Nel 1582 pubblicò il componimento poetico daltitolo Sa vida, su martiriu et i sa morte de sos gloriososmartires Gavinu, Brothu et Januariu: essa prendespunto dall’opera del poeta quattrocentescoAntonio Cano, riadattando i contenuti dellaleggenda popolare dei martiri turritani eproponendoli in una forma narrativa più costruitae articolata.Ci ha lasciato versi di grande valore poetico inlingua italiana, sarda e spagnola.Morì tra il 1595 e il 1615.19dd


Dal poema:Sa vida, su martiriu et i samorte de sos gloriosos martiresGavinu, Brothu et Januariu(stanze 26-41 e 152-157)26.A sos ventos dant vela, et cun sa manuFaghent forza ad su remu, et subra ispumasVolat versu su portu TurritanuSa barca, pius qu’in aeras volant piumasArrivados disbarcant in su pianu,Principiu, qui su Coro mi consumas,Et causa das qui fectant s’ojos rios,Morte de Sanctos tres Martyres mios.27.Los agatant in logu in ue soliantViver, sempre in abstractu cumtemplendeSa ineffabile Altesa, in ue sentiantImmensa gloria cun Deus cumversende:Sa pena, su martiriu si queriantFuer, los potint mas ipsos bramendeIstant su punctu, s’hora, sa giornata,Qui l’esseret per Christu morte dada.20dd


28.Execùtant sos crudos mandamentosDe s’africana Serpe avvenenada,Et sas mansas berveghes senz’ istentos,Et senza forza d’ armas, nen d’ ispadaJa sunt presos, ligados, ja sunt tentosEt intro de s’ipsoro alma sagradaSentint pius allegria, et cumtentesaQui non sa carre infi rma sa tristesa.29.Los imbarcant cun furia, et cuddos Sanctos,Quale angione portadu ad sacrificiuCantend’ istant sos versos et sos cantosDe su devotu Re, divinu officiu;Non timent pena, morte, non ispantosAspirende a cudd’altu beneficiu,In ue pro unu mortale suffrimentuEterna gloria, eternu est su cuntentu.30.Brothu, su perfectissimu Oradore,Et valente Theologu, videndeJanuari Sanct’ esser d’annos minore,Et d’ipse algunu tantu dubitende,Qui pro carissima, o pro qualqui terroreSu barbaru laudaret isvoltende,Lu exortat in sa barca, et dat consizuSéndeli babu, et mastru, et ipse fi zu.21dd


31.Naréndeli, ja venit fi zu s’hora:Pro fagher de sa fide esperimentu,Ja sa pedra de toccu, et partidoraDe s’oro sa fi nesa de su argentuPro vider si est tot’oro, o dae foraAdsistit solu su deauramentu,Venit cum ipsu adspersa, et violentia,Si fi nesa li faghet resistentia.32.Como ti s’hat a parrer, fìzu meu,Si has como esser constante, fi rmu et forteA cuddu veru trinu, et unu Deu,Et sufferrer cum gaudiu, et pena, et morte:Non t’ispantet su visu horrendu et feuDe custu barbariscu, pro qui a sorteDiciosa l’has a tenner a suffrirePer Christu ogni trabagliu ogni martire!33.Non piaghere, o ricchesa transitoriaQui solet ingannare ad sos ignaros,Qui tenent cuddos pro cuntentu et gloria,Quales sunt sos carnales, et avarosT’ingannet, nò; ma sighi qui victoriaTi s’adparizzat de sos donos raros;Qui mai nessunu si nd’est coronadu,Si cum affannos non l’hat conquistadu.22dd


34.S’intrare in campu et ponersi in battaglia,Et posca ad su primu impetu fuire,Pro qui non sili rumpat carre o maglia,Non podet sa victoria conseghire:Mas cuddu qui s’est factu una muraglia,Et non curat de colpos, nen martire,Cussu est veru soldadu et defensoreGelosu de sa fide et de s’honore.35.Pensa in cuddu, qui solu a cumplimentuHapisit sas divinas perfectiones;De su quale ogni sanctu movimentuPerfectas sunt ad nois instructiones:Cussu in terrenu et basciu alloggiamentuSentire querfit varias passiones,Totu pro nois; et tue pr’ips’in cust’horaSuffre cum patientia, morte ancora.36.Pro redimer ad nois s’est humanadu,Et cum nois viver querfit cum istentos;Pro querrer tant’ad nois hat suportaduInfi nitos dolores et tormentos;Sos pês, sas manos, su sanctu costaduL’abbersint, et sos sacros sentimentosLi penetraint ispinas velenosasPro fagher salmas nostras gloriosas.23dd


37.Et cuddu qu’in su coro, intro sa mente(Ancu qui fuit in juvenile etade)Teniat depintu a s’altu Omnipotente,De gratias fonte, et mare de bontade;Pius fi rmu, pius constante, et permanente,Qui non sa rocca ad ventu, ad tempestadeIn sa Fide istaiat senza suspectu,Sende in Terra naschidu, in Chelu electu.38.Sa pureza in spiritu elevada,Sas intragnas de sanctu amore accesas,Et sa benedict’anima voladaIn cuddas sempiternas contentesas;Et qual’una persone addormentadaQui happet in somniu cosas medas intesas,Januariu s’ischidat; et ad totuRespondit, qui preposit Sanctu Brothu.39.Narendeli, non dubites niente,Firma columna in Paradisu nada,Qui tenzo s’alma indivisibilmenteIn ue la tenes tue posta et fundada;Sas lusingas, ispantos, su taglienteFerru, qui istrazzent sa carre penada,In me fagher dènt cuddu movimentu,Qui faghent ad s’iscogliu, s’abba et ventu.24dd


40.Confido tantu in cuddu qui infundisitS’alma immortale in sa terrena veste,Su qui per puru amore descendisitIn terra, dai su Thronu altu celeste;Su qui su propriu samben isparghisitPro liberare a mie de eterna peste,Qui mi det dare fortalesa, e ischireDa pàrrermi una manna ogni martire.41.De morrer su santissimu desizuPer Christu in me crescher si dêt ogn’ora,Qui fua, mai non hapas contivizu,Si mortes milli, o pius sentire ancora;Sa carre torret quale a mama fi zu,Et s’anima in sos Chelos gosadora».Narrende custu, arrivant in su portuSeragusanu, montuosu et tortu.[…]152.Cum furia, quantu potint, a Gavinu,Intesu su mandatu, s’isbirragliaLeant, et pius lu appretat su Boccinu.Qui non jau duru istrintu de tenaglia,Su visu plus nolidu de oro fi nuDe sa turba infidele aspra canagliaEst deleggiadu como su qui primaD’ipsos miradu fuit cum tant’istima.25 dd


153.Et versu de Balài sa rocca altinaSa scelerada isquadra et compagniaD’isbirros, et porteris, sa divinaPersone portant cum grand’allegria.Una femina Sancta, qui vighinaFuit de Gavinu, l’incontrait in viaSancta et devota in vista, et cum effectu,Et fuit bona Christiana in su secretu.154.Et pro sa connoscantia et amistadeQu’inter ipsos teniant in bighinaduS’intenerisit tota de pietadeIn viderlu cum funes attrozzadu,Et cum ardente zelu et charidadeDimandat ad sa gente, in ue est portadu?Ite causa, o delictu hat committiduEssende da’ su Re tantu querfidu?155.Pro risposta li narant; ad sa mortePortamus custu intespetadu, et tristu,Coment’et traitore de sa Corte,Et servu qui s’est factu a Jesu Christu,In lacrimas prorumpit tantu forte,Qui mai canale d’abba non fut vistuFalare cum pius furia, et fagher rios,Quantu falant de custos ojos pios.26dd


156.Et cum piantu corale s’hat isoltuDa’ sa testa, unu velu russu asprinu.Et piegadu qui l’hat, et in se regoltu,Lu donat ad s’amadu sou vighinu ;Et li narat, sos ojos, et su vultu,Quando s’ultima pena su boccinuT’hat como dare, imbendadi cun custu,Qui moris pro essere sanctu, et pro essere justu.157.Mi dolzo, qui non poto ateramenteCamparedi sa vida, fi zu amadu,Da’ custa dispietada, et cruda genteQu’ in viderti, sas venas m’hant siccadu,Gavinu, accepta s’humile presente,Et leat su velu involtu, et assettaduRiet sa frotta iniqua de su gestu;Veni li narat cras, et lea s’imprestu !!!27dd


Antonio Lo Frasso(1520-1595)Nacque ad Alghero nel 1520. Militare diprofessione, a causa di un amore contrastato vennecondotto in prigione e fu costretto ad espatriare inSpagna. Lì si dedicò alla poesia, scrivendo versi incastigliano e in sardo, e divenendo così famoso chela sua opera I dieci libri delle fortune d’amor fu citatada Cervantes nel Don Chisciotte.Morì a Cagliari nel 1595.Mudende ateru quelu ateruistaduMudende ateru quelu ateru istadu,animu ancor mudare mi crehia,et passende su mare ampiu turbadupassare s’aspra pena qui sentia,et da su fogu meda separaduseparare de me sa fiama mia;ma de atesu e de probe in ogni loguvivo e abruxu in amorosu fogu.Non podende sufrire su tormentu,de su fogu ardente innamorosu,videndemi foras de sentimentu,29dd


et sensa una hora de riposu,pensende istare liberu e cuntentum’agato pius afl itu e congoxosuin essermi de te, Señora apartadu,mudende ateru quelu ateru istadu.Non mi valet vider istrañas cosas,non mi valet vider tanta nobleza,non mi valet vider damas presciosas,non mi valet vider tanta riqueza.Antis si vido feminas graciosas,in me sentu sa fìama pius inceza,in su coro pro hue in custu dia,animu anco mudare mi crehia.Sa vida fato de modu et sortequi non poto sufrire s’aspra pena,megius si como esser pro me sa mortequ’istare tantu tempus in cadena,s’istremu dolore m’est tantu fortequi mi sicat su samben de ogni venavivende in dolu tristu atribuladu,et passende su mare ampiu turbadu.Passadu apo su mare in custa terra,hue m’agatu como hora presente;pensamentu e disigiu mi dat guerra,qui cantu vidu inoghe m’est niente.Crudele fogu de ausencia m’aferra,qui m’incita torrare prestamente30 dd


hue est sa qui amo fu si in qualchi diapassare s’aspra pena qui sentia.Non poto dia e note reposarequi ya m’agato mortu dogna horaet torrende in me vengio a pensarequi tota sa culpa tenes, señora,podendemi su male remediarecrudelissima ti vido anchora;ti lassei pro istare discansaduet da su fogu meda separadu.Separare non poto dae su chorosa bellesa qui tenes inmortale,iscrita in me cum literas de oroqu’in s’anima istas pura e legale.Ateru bene in su mundu no implorosi no su visu tou angelicalevistu qui podes tue in custu diaseparare de me sa fiama mia.Impossibile est qui inoghe istendenon perdet s’isperanza de vitoria,ancu qui giertu in presencia torrendesa vista tua m’at como esser gloria;ya qui cun sa Fortuna contrestendemi leesi sentimentu e memoria,tale qui mi cunsumat vivu foguma de atesu e de probe in ogni logu.31dd


Non poto istare si no atribuladu,videndemi in tantas passionesqui mi dat Venus pro ser condemnadumorire pro sas bellas perficiones,de cudda qui mi tenet cativadu,in sas cadenas fortes de afìciones,tantu qui como giertu in custu loguvivo e abruxu in amorosu fogu.32dd


Antonio Delogu(XVIII secolo)Poeta improvvisatore di Tissi, visse nel 1700.Coro meu, ajò, ajòCoro meu, ajò, ajòa benis a t’ispassare?Imbasciada hap’a mandarea rosa mia dechida,hoe chi non l’hapo idamente mia non reposat,nadel’a bianca rosas’issa cheret la visito.Si de la ider meritovisitare la cheriaa s’inamorada mia,giughide cust’imbasciada;a sa mia inamoradanadeli goi matessichi m’hapat in coro nessiet no hapat cuidadu.Nadeli chi hapo sensaduispassiu et divertimentu,chi m’hapat in pensamentunessi cand’andat a missa.Et nadeli chi pro issa33dd


non b’hat odiu ne rancore,chi s’ammentet de s’amoreprima ch’hat fundamentadu.Ite naras, coro amaduchi mi lassas angustiosu,coro ingratu et ingannosuchi mi privas de allegria?Como sa persone miaregirat ca non m’istimas,de ti lassare non timascant’in vida hap’a durare,nen timas de ti lassarecrelu, coro meu mannu.Si eo ti juto ingannuchi Deu ingannet a mie,si juto eo ingannu a tiechi Deus mi let sa vida.Bides chi juto imprimidaintro su coro una frizzaet tue non nd’has frizzaruja mela colorida.Bochimi o lassami a bida,como in brazzos tuos so;coro meu, ajò, ajòa benis a t’ispassare?34dd


Gavino Lizos(1714-1807)Nacque a Ploaghe nel 1714, dove divennesacerdote.Morì nel 1807 all’età di 93 anni.O roccas sas ch’abbitoO roccas sas ch’abbito,roccas chi leant sos ojos pro s’altura:cando penso et promittode mi ch’ettare in una hapo paura!M’hant a narrer: «It’has?Ello, maccu, in sa rocca ti ch’ettàs?».Ahi, chi s’irroccareno est in lettu de seda corcare,m’hana profetizadutantos profetasnende chi su taledet morrer irrocadu;ahi de me iscuru, si ruo male!No est mai prudenziafidaresi in sas roccas ca sunt duras,diat esser demenziaprezzipitaresi dai sas alturas35dd


ca sa falda solaa terra diat segare una mola.Eo so pagu sanuet dai roccas mi nd’isto lontanu,no est geniu meuca so debile et so vertiginosu;no, non lu cheret Deubettaremiche in logu dubbiosu.Dae lontanu bellasparent sas roccas a chie las mirat,tales sunt sas istellas,sa lugh’issoro sos ojos attiratm’a instarebi acculzubattit cun frequenzia su bulzu;narat bene s’adagiu:no est ognunu chi tenet coraggiu;timid’et paurosuconosco chi m’hat fattu sa natura,no, non so coraggiosu,est in me naturale sa paura.Zedo a sos attrividossos saltios et brincos istupendos,pro me sunt deffi nidospro terribiles meda et med’horrendos,et mi nd’appalto puruet creo de mi tenner pius seguru.Pro chie hat coro fortelasso ch’affrontet generosa morte,36 dd


non bramo custu antude ischire brincare et saltiare;eo naro intantu:s’irrocchet chie si cheret irroccare.37dd


Giovanni Mele (Mes’isculzu)(1721-1798)Nato a Ploaghe nel 1721, buon poetaimprovvisatore, era molto povero e per questofu soprannominato Mes’isculzu. Pur essendoanalfabeta, aveva una grande fantasia che gli valsela simpatia e l’ammirazione da parte di tutti.Morì nel 1798.Cuddos ch’ingiustamentemi criticantCuddos ch’ingiustamente mi criticant,a chie mi murmùrat falzamente,de dolore cuadu et gutta siccamorzant sos infelizes de repente!Morzana de una morte repentinasenza ausili d’alguna persone,intro de su meuddu de s’ischinalis bintret dogni maledissione,meigu non tenzant mai ne meighina,mai no hapana consolazioneet morzant senza tenner confessione,senza aggiudu de anima vivente.39dd


A sos chi tanta murmurassionefulminant contr’a mie senza culpamai tenzana divina influssione,sempre zegos caminent a sa tulpa,lis benzat unu male a sa personechi lis bidant sos ossos senza pulpa;a chie ingiustamente a mie inculpatsi lis airet Deus onnipotente.Sos chi senza niunu fundamentuleant sa fam’ingiustamente a miecomente olat sa paza a su bentubolent dai levante a mesu die,disisperados vivant in turmentuet no agattent chie ’e los bochire,a randine, abba, bentu, astru et niedai gregale morzant a ponente.Sos chi a mie debadas murmùrantmorzant senza rezzire sacramentos,ovvero tenzana ogni criaturacontraria cun sos battor elementos,lis diant sos dimonios sepultura!In sos eternos crudeles turmentospenas, dolores, rabbias, sentimentospatant sempr’in s’inferru eternamente.Cuddos chi si mi mustrant avversarioset mi criticant senz’haer rejonenon lis profettent missas ne rosarios,40 dd


Mezus est molinarzu et nonsegnoreMezus est molinarzu et non segnorepro su qui so benzende a cumproare.Su molinarzu devet impararea ladru, a mariolu, a faularzu.Cherfìdu mi so fagher molinarzuqua est arte zivile et de honore.Cherfìdu mi hapo leare cuss’artee i sa sorte mia hap’incontradu:su molinarzu est bene regaladu,dinari pagu importat qui nde gaste,de ogni cosa bona hapo sa partecando los cherzo servire a primore.Quando los cherzo servire ’e continu,siat in tempus bonu o tempus malu,mai sind’enint senza su regalusas fittianas mias a molinu,cun bona petta et barriles de binumi regalant a gala e a fiore.Chie mi narat segnore chie tiu,ognunu sa politica mi trattatpro haer sa molenda bene fattada qui menguat s’abba de su riu:42dd


in attunzu, in beranu e in istiueo passo sa vida de rectore.Deo so che rectore discansadudormende a sustos longos nocte et die,sa molenda mi attint a iniee a mie m’agatana corcaduqua jà hapo su bastante tribagliadutotu s’ierru mannu a carradore.Eo m’isto corcadu tota chidaqua non tenzo bisonzu de andare,appuntu mi nde peso a degumarequa da inie mi facto sa vida:iscassa m’hapo factu una medidaqui tenet tres meazas a rigore.Et quando esseret iscassa sa misurami nde la poto a columu leare:a mie est permittidu de furaremassim’a totu in tempus de premura;su molinarzu est riccu quando furatgai m’hant consizadu sos mazores.Gai m’hant sos mazores consizadu,molinarzos antigos et anzianos,si no, preguntene sos fittianoscando mai su giustu hant incontradu!E a mie mi narant: «Disdiciadu,si non furas des morrer pedidore!».43 dd


Eo da qui hap’intesu cuss’insonu,qui sa fura faghiat cussu effettu,in su radu hapo faccu unu secretu,furo et non si nd’abbizat su padronu.O siat trigu malu o trigu bonudegumende non giuto raidore.Pro fi nis qui hapo furadu continudai quando in cuss’arte so istadu,isse est beru qui so abboghinaduperi sa idda et peri su caminu,et de su qui furat in molinunon sinde narat a su cunfessore.Mezus est molinarzu et non segnore.44dd


Francesco Cesaracciu(1726-1803)Nacque nel 1726 a Ploaghe. Analfabeta e moltopovero, morì nel 1803.In chirca de sa fide so andaduIn chirca de sa fide so andadutantos annos, cherfende fagher proa,ma fide in logu no hap’incontradu,si jà no est chi naschet fide noa.Pregunto a unu ch’haiat traessaduet non mi desit ne cabu ne coa;un’ateru mi desit sa risposta:«Prite la chircas, chi sa fide est morta?».Però non minde so accreditadune dai testa su dubbiu mi essi’:pregunto a atere ch’haiat giradusu mundu et mi rispondet su matessi.Et sigo, jà chi so incaminadu,a chircare, l’agattere a su nessi!Ma custa fide non l’hap’agattadain tantos annos chi l’hapo chircada.45dd


Chirchende so istadu tantos annosapprendendebi gustu, ispassu et giogu;preguntad’hapo a minores et mannoset nadu m’hant chi est morta in d’ogni logu.Hap’agattadu sì tantos ingannoset tales chi totue ponent foguperò de fide non nd’incontro noin tantos annos chi chirchende so.Mancu pro cussu m’accredito ancoraet sigo si mai la poto incontrare,a dognunu dimando, et ad ogni hora,a bider si mi l’ischint insinzare;dimando a unu chi benit dai fora:«De sa fide notissia m’ischis dare?»,et mi rispondet cust’ateru puru:«Sa fide est morta tenelu seguru.Sa fide est morta et non creo chi torre’,gasi sa limba mia ti relattat:non bides inter frades, inter sorre’,ateru che ingannos non si trattat?Senz’agattare fide t’has a morre’jà ch’est beru chi fide non s’agattat;no, non s’agattat, crêmi, a fide mia,sa fide no, non podet esser bia.Isculta custu casu, m’est costadu:ti lu naro de veru christianu.Essende da nimigos giagaradu46 dd


tot’una notte fi na a su manzanu,un’amigu chi haia pius fidadufaghet sa tragna de mi dare in manu.Corzu a chie si fidat de amigos,ca che Giudas si giambant in nimigos!».Et so ancora duru a mind’iscrere,sempre currende a sa mia idea».«Amigu meu, a cheres chi ti nere?Pius chircare est una cosa fea,tant’et tantu des benner a t’arrere;et mezus dai testa tilu lea,crêmi, chi fide non des incontrarechircheres in istagnu, terra et mare.Si chircheres in mare, in terra o istagnu,in zente bona o in zente comune,chirca in amigos, parent’o cumpagnude fide non nd’incontras in niune.Sa fide est morta et l’hant bettada a bagnu:de la chircare bogali de funepro ch’isco eo quant’hapo attraessaduet fide in logu non nd’hap’incontradu.Chirchesi de mi ponner a servirenende chi bene mi diant trattarema non potesi mancu resessirevera fìde in padronos incontrare:non mi paghesint, devesi fuire.Ah si potera totu relatare!47 dd


Iscuru a chie affidat in padronos,parzant sinzeros, honestos et bonos!Non mi bastat su meu intendimentupro narrer quant’a mie hat suzzedidu.Una bolta mi porto a unu cunventunende ad sos padres chi fìa bandidu,los prego ch’in secretu m’haerant tentuchi zente intrende non m’haiat biduet mi traighent cun tota malissia:pro mi tenner avvisant sa giustissia.Da ch’hapo idu cussa funzionemi so restadu transidu et confusu:non bi hat fide in niuna personema sa traissione est posta in usu.Mi so fidadu in sa religioneet los agatto ingannosos piusu,et si mi fi a ancora pius fidadupius mi diant haer ingannadu,Tando m’incaminesi dae inieaffrontende trabaglios et suores,vizilesi ogni tempus notte et die,trattesi sazzerdotes et segnores:niune fide juttesit a mie,totu los incontresi traitores;in domo ’e munsegnore puru istesiet mancu fide inie bi agattesi.48dd


So andadu cun grande contivizuchirchende, ca est cosa chi m’importa’,bidesi chi su babbu cun su fi zuun’ad s’ateru fide non si porta’;est inutile edducas su disizude s’incontrare fide, jà ch’est morta,est una cosa dolorosa et durano haer fide mancu in sa natura,Amigu, non ti fides de parentes,de frades, de fradiles et connados,meda mancu de cuddos prepotentesca sunt pius de totu isfidiados.Lu narant de assentu sos prudentes:sunt raros in su mundu sos fidados,antis cuddos chi parent pius fi delessunt pius infideles et pius crudeles.Pro chi tenia casos de proarepro sa mala fortuna, et mia diccia,o prenetta chi tenia de passarepro m’accudire sa peus disdiccia,m’intrat bidea de mi cojuarecretende d’esser una cosa ispiccia;ma est forzosu, amigu, chi ti nere:corzu a chie si fidat de muzere!Si non s’hat fide matrimonialechircala poi in ateros cuntrattos!49dd


Si s’affalzat s’amore conjugalechirca su restu de sos disbarattos?Poveru mundu, proas ogni male!Ses cal’alvure sicca et senza rattosca viver senza fide fi rma et vera,est pro custu chi ses sempr’in chimera.Finis, como concluo s’argumentu:amigu, ja mi so disingannadu,chie sa fide chircat chircat bentude tenner in sos punzos inserradu.Eo hapo fattu ogni esperimentuet fide in logu non nd’hap’inconcradu;et chie non lu creet lu proet puruet restare nde det zertu et seguru».50dd


Sebastiano Branca(1738-1812)Poeta dialettale, nacque a Sassari nel 1738 e morìa Mores nel 1812.Divilu a cha t’ha mandadduDivilu a cha t’ha mandadduch’iltoggu com’edda sa,ch’è superflu priguntàcom’iltazi un disdiciaddu.S’edda matessi ha vuludduch’eju vibissi patendi,com’iltà abà priguntendidi lu me’ poggu saluddu?Dilli chi paga aggiu auddudi cant’aggiu tribagliaddu?Dilli chi soggu maladducun frebbi di dugnu solti,e aggiu in l’occi la moltiDivilu a cha t’ha mandaddu.Dilli ch’adoru gultosulu dultinu più tiranu,si veni da la so’ manu51dd


lu mondu pô fa dicciosu,s’aggiu pessu lu riposudilli chi no mi si dàpues cun ch’issu pensu dàeffettu a li gulti soi,e in fi ni dì li puoich’iltoggu com’edda sa.Di tanti indilpusizioni,edda, ingrata! motiv’è,candu ti prigunta a te,dì li me’ tribulazioni,dilli chi no ha raxoni,s’edda è chi pensa burlà,dilli ch’in lu Zelu v’havinditta pa l’incultanti,ed edda già sa baltanti,ch’è superflu priguntà.Par ultimu dì li puois’appella altra bolta, l’ahi!chi la me’ infìlmiddaiprozzedi da l’iri soi,e priguntali dabboichi la ripolta hai daddu,lu gultu chi s’ha pigliadduli gran cuntentu ch’ha audduda chi di veru ha sabbudducom’iltazi un disdiciaddu.52dd


Pietro Cherchi(XVIII-XIX secolo)Originario di Tissi, divenne cieco all’età di dueanni. Ciò nonostante, riuscì a diventare sagrestanodella parrocchia e in questo modo riparare allapovertà in cui viveva.Improvvisava su qualsiasi argomento e possedevauna fervida fantasia.Morì intorno al 1850.Ojos coment’istadesOjos coment’istadespasados, et de coro non pianghides?Cun piantu restadesca sa chi tant’amades non bidides;cun piantu restadesca non bidides sa chi tant’amadesrestades cun piantu;ca non bidides sa ch’amades tantu.Sa chi tantu imprimidatenizis in su coro cumpassivaite paga cumplidaincrudelida piaga ezzessiva;ite paga cumplida53dd


ezzessiva piaga incrudelida;ite cumplida pagaincrudelida ezzessiva piaga.Ite paga hapo tentuin recumpensa de tantu servire,su crudele turmentusu fele violentu pro m’occhire;su crudele turmentupro mi occhire fele violentu,su turmentu crudelepro mi occhire violentu fele.Velenu cun rancorede sos tantos carignos so lucrende,sende giustu amadorecun disgustu et dolore so vivende;sende giustu amadoreso vivende in disgustu et in dolore;sende amadore giustuso vivende in dolore et in disgustu.Disgustos chi mi dadespenas affl issiones et tormentos,zertu mi sepultadeset prestu m’accabbades in momentos;zertu mi sepultadeset in momentos prestu m’accabbades;mi sepultades zertuet in momentos m’accabbades prestu.54 dd


Prestu so reduidua una trista orrenda sepultura,ferizza nd’has hapidu,feridu m’has cun d’una frizza dura;ferizza nd’has hapiducun d’una frizza dura m’has feridu;hapidu nd’has ferizzaferidu m’has cun d’una dura frizza.O frizza velenosachi mi das una morte violenta!Ahi! vida penosa,chi sa dechida rosa mi turmentat!Ahi! vida penosachi mi turmentat sa dechida rosa!Ahi! penosa vidachi mi turmentat sa rosa dechida!Mi dat turmentu fortesa chi tantu fidele adoraia:trassadu m’hat sa morte,paradu m’hat sa sorte in angustia;trassadu m’hat sa morteparadu in angustia m’hat sa sorte;sa morte m’hat trassadusa sorte in angustia m’hat paradu.Cun angustia et penaso vivende a dogn’hora de su die,sa pesante cadena55 dd


allenami un’istante, biancu nie;sa pesante cadena,biancu nie, un’istante m’allena;sa cadena pesante,biancu nie, allenami un’istante.In cadena che morom’incontro vida mia cun affannos,duru ostinadu corot’adoro et m’has pagadu cun ingannos;duru ostinadu corom’has pagadu in ingannos et t’adoro;duru coro ostinadut’adoro et cun ingannos m’has pagadu.Pro fi nis già has pensadusenza motivos de m’abbandonare,sende tant’istimadu,patende m’has lassadu, riccu mare;sende tantu istimadupatende riccu mare m’has lassadu;tantu istimadu sendericcu mare, lassadu m’has patende.56dd


Antonio Pasquale Delogu(XVIII-XIX secolo)Originario di Ittiri, era analfabeta. Poetaimprovvisatore, ci ha lasciato molte canzonipopolari. Morì nei primi anni del 1800.Gustosamente m’adattoGustosamente m’adattoa sas pius opiniones;si sos santos sunt ladronesluego santu mi fatto.Si sos santos de continupregana sero et menzanu,et cun su rosariu in manumandigant a berveghinu,et eo puru meschinufatto cussas orassiones.Si sos santos sunt gasiesubitu mi fatto santu,pro fagher aterettantulassade fagher a mie,chi in cheja dogni diebaso totu sos mattones.57dd


Si cun pedire devotusos santos faghent istraguprite chi non cherent paguca si che leana totu,eo puru fatto votude ispozare persones.Si sos santos in deunzude istare si cumpiaghent,et bidu feminas faghentdogn’oju cantu su punzu,et eo puru a murrunzupatto cussas tentassiones.Si sos santos pro patirecun disciplinas si ferintet i sos ojos abberintchirchend’ite remonire,et eo puru sighirecherzo cussas opiniones.Si sunt sos santos pro fi ne,santos comente los creo,miraculos nde fatto eochi dent passare a machine,et mustro chi m’incaminea esser de sos santones.Si sos santos sunt ladronesluego santu mi fatto.58 dd


Donna Maria Grazia Mureddu Cossu(XVIII-XIX secolo)Originaria di Sassari, fu una poetessa di grandeingegno. Visse nel 1800.Torra como, tempus meuTorra como, tempus meu,ah! crê, t’hap’a trattarecomente si trattat Deu!Tempus, narami comentefìrmesa mi promittias?E hoe mancu m’imbiassu tempus cumbeniente;nessi pro su penitente,tempus, devias torrare.Cretendedi sussistentetroppu mi nde so fidaduma chirchende su passaduperdo su tempus presentee i custu regularmentegiughet alas pro bolare.59dd


Isco chi ses risentiduca male t’hapo trattadu,ma Deus hat perdonadusu peccadore pentidu,mancu s’esemplu ch’has bidubastat a ti furriare.S’esemplu leo ogni dieda chie a tie hat criadu:est mortu, est resuscitadu,est inhoghe et est inie;si no est in issu in chietempus t’has a retrattare?Su populu de Israelecando a Deus pregaiatmedas cosas otteniat,basta ch’esseret fìdele;e tue, tempus crudele,non lu podes imitare?Tempus chi cale tesorototue ses disizadu,non dias haer lassaduimprimidu in dogni coro,prima de lu perder s’oroest bonu lu cunservare.Sas piantas insensadaspiedade hana connotu,60dd


andant e torrana totue totu sunt accansadase a mie sunt negadasdies pro ti laudare.Non cres ch’in divertimentoshapa passadu s’edade,non galas, non vanidadema curas e pensamentos,ma como faghe cuntentossos chi t’hant a disizare.Non pius in sas profanascancones m’hap’a trattennerne pius intendo tennerlibros d’historias vanas,solu de leggendas sanassa ment’hap’alimentare.Cheres su coro affrizzadu,corpus e anima ancora,Deus e Nostra Segnorami det tenner iscusaduch’haendelu a tie dadua Deus l’intendo dare.Torra ch’hapo abbandonadugustos e divagamentos,dies horas e momentosa tie hapo dedicadu,61 dd


solu m’hapo riservadus’hora pro ti disizare.Giamende l’isto ogni dietempus su lumene tou,o faghe a mie de nouo torra de nou a mie,si mi cunfortas gasieDeus ti l’hat a pagare.Torra chi so ispozadude sos habbitos chi haiae m’has agattare ebbiasos bonos chi m’has donadu,si non m’incontras mudadubeni e torradinde andare.Sos bentos chi sunt sos bentosdana su chi negas tue:andant, benint de tottue,partint, torrant a momentos,tue solu discuntentossos bios has a lassare?Est dogni cosa mutabile,sas istajones ancora,morit, naschet s’auroracun cara pius amabile,tue solu invariabileche Deus t’has a restare?62 dd


Tempus, ue habbitas tuenarami pro caridade,ses forsi in s’eternidadeo babbu tou est igue?Si no est inie, inuetempus t’hap’a incontrare?Sognend’in sa vida miapariat de m’haer naduchi dias esser torraducun gustos e allegria,m’ischido e m’agatto ebbiasos ojos pro lagrimare.Si custa lagrima miadognor’haere bettadu,in unu monte elevadude cuddos de Barbariaforsis resessidu fi aa lu poder incontrare.S’in mes’a tantu lamentuchi so de pregare istancu,tempus, torrami a su mancusos annos de s’unu chentu,Noè solu cust’intentuhat potidu meritare.Chirchendedi diligentem’ammento ch’has decretadu:63 dd


«Lassa su tempus passaduchi chircas inutilmente,pro chi su tempus presenteest chi ti podet giuare».Ah! torra, chi t’hap’a trattarecomente si trattat Deu!64dd


Non timas chi donzi dieNon timas chi donzi diede te mi dep’ammentaresi tue des cunservares’affettu, istimende a mie.Sa die chi des mustrareunicu affettu pro metando has a bider pro teezzessos de regirare,ma si t’aggradat trattarea tie comente a miecussa det esser sa diechi m’has a ismentigare.Sa die chi m’has a dareprovas de sinzeru amantemi des bider delirantea sos pes tuos bettare,ma si mi cres lusingaretrattende a totu asiecussa det esser...Sa die chi pro dispettupensas de mi turmentare,sa die m’has agatarea tie iscritta in su pettu,ma trattare ateru oggettu65dd


ne inoghe e ne inie,cussa det esser...Cando cun maltrattamentospenseres de m’istraccarecre chi non mi dent mudaretantu fazzile sos bentos,ma si tue pensamentosmuderas biancu niecussa det esser…Si creas de mi occhire,prezzios’e riccu tesoro,basta’ non tocches su coroa tot’hapo a resistire,però si cres prosighirechirchende a cale e a chiecussa det esser...Dami sa vida o sa morte,eleggi de totos duos,bast’esser in brazzos tuosla depo tenner pro sorte,ma si cherferes in corteater’a m’accumpagnarecussa det esser...Ferimi cun su pugnalein cambiu chi t’adoroma pensa ch’in custu coro66 dd


ses impressu tale e quale,ma si pro casu fataleti cherferas canzellarecussa det esser...Ancora chi pro timorem’iste dai te distanteperò che rocca costanteso fi rma sempre in s’amore,ma s’ateru servidoremi cheres accumpagnarecussa det esser...Pro fi nis custu diffettusi lu podes condonarene deo ater’hap’amarene tue un’ater’oggettu,e si in te diversu effettude su meu hat a proarecussa det esser...Firmemus custu cuntrattud’amor’a litteras d’oro,chi ambos su nostru corodemus a nisciunu pattu,e si fi rmende tal’attucheres condissionarecussa det esser...67dd


Giovanni Maria Querqui(XVIII-XIX secolo)Nacque a Sassari e visse tra il 1700 e il 1800.Si distinse come poeta sia in italiano che in sardo.Trista sempre, anima miaTrista sempre, anima mia,t’ido, si m’agato ischidu;e trista, si so dormidu,ti mirat sa fantasia.Silenziosa e solitariat’ido, che pallida luna,riflettinde a sa fortunachi t’est istada contraria,faghindedi gherra variacando plus l’invocaias.Ti miro a boltas girendeche luna in su fi rmamentu,povera d’ogni contentusu destinu preguntendepro ite est surdu, e non t’intendeta tantas pregadorias.69dd


Comente luna piedosa,chi subra sas sepulturasbettat lughe dae s’altura,gasi t’ido suspirosasubra una vida penosasepultada bell’e bia.Ma ite has de peregrinarecun giru tantu lontanusi sa vida est un’arcanuchi non podes penetrare?Navigas in unu maresenz’un’istella pro ghia.Destinu de sos mortalesest d’esser sempre agitados;in su motu ingenerados,in motu den viver tales;non movindelos sos males,su bene non los moviat.Anima mia gemente,lassa adduncas sa chimeraca m’isolves cale cheraaccostada a fogu ardente;a su coro pone mentechi t’est dadu in cumpagnia.Non martirizes sos annosde custu cumpagnu tou,70 dd


aggiunghindeli de nouimmaginarios affannos:già bastan sos disingannoschi l’han postu in agonia.Prefittemus plus a prestude custa breve esistenziapro gosare cun prudenziasu ch’est permissu e onestu;adorende de su restuchie s’esser nos daiat.71dd


Giuseppe Tanchis(XVIII-XIX secolo)Originario di Tissi, visse tra il 1700 e il 1800,rivelandosi un buon poeta improvvisatore.Trist’has chiterra su sonuTrist’has chiterra su sonu,non pius allegr’est sa oghe,chircad’ateru padronuca padronu no has inoghe.In vanu postu hapo curapro chi m’haeres favoriduma ses troppu, oh Deus! oscura,su bellu sonu has perdidu,s’amabile ti est fuidu,cun su tristu has cambiadu,non mi ses pius in aggradu,trist’has chiterra su sonu.Cando pius et pius creiacun sonu bellu benzerestotu ricca de allegria,totu piena de piagheresses bennida, oh! si l’ischeres,73dd


de ogni grassia ispozada;chiterra est troppu mudada,non pius allegra est sa oghe.Bae, bae et lassa a miecale derelittu amantee nde procura un’a tiecoment’e tue incostante;non so pius dai cust’istantesu mere, non ses pius mia,bastant’unu tempus fi a,chircad’ateru padronu.Chirca chirca ateru logu,non ti cherzo pius sonare,pro ispassu et pro isfoguatera nd’hap’a chircare,procura de mi lassare,non perdas su tempus tou,chircadi padronu nouca padronu no has inoghe.Ses torrada cun su sonu,chiterra, et cun bella boghe?Si chircas unu padronusu padronu accollu inoghe.74dd


Giuseppe Zicconi(XVIII-XIX secolo)Originario di Tissi, visse tra il 1700 e il 1800e fu un rinomato poeta e improvvisatore.Cherfidu mi so fagher ortulanuCherfidu mi so fagher ortulanuca pertoccat dinari tota chida,a tales de chi viva friscu e sanutrampulinende sa povera vida.Chie si cheret fagher parrocchianus’ortalissia pro totu est azzivida;chie cheret revùgliulu learebenzat a s’ortu meu a comporare.Cust’ortu non lu tenzo arrendamentusi non chi lu prozzedo a parti paris.Babbu mi l’hat lassadu in testamentua dare cantu bi hat senza inaris;chie si cheret servire a intentua su barattu, a s’usu de Calàris,senza inaris solu a piagherein s’ortu meu agattant cantu chere’.75dd


In s’ortu b’hapo pinu e b’hat zipressu,già dent haer intesu sa notissia:non do niente mai a interessuca non timo gastaldu ne giustissia.Mancari parza un’homine cumbessuin me non b’hat ingannu ne malissia;dai cust’ortalissia cando mancunessi su fittu meu tenzo francu.S’hapo francu su fittu so attattue vivo a pan’intreu e no a fitta.Como chi ortulanu mi so fattuest fazzile bogare bon’impitta.Ogni ispezzia b’hapo ’e riccattu:fustinaja, aligarza e chibudditta,e sellaru biancu, porru e napa,caula in dogni tempus de sa guapa.Bei tenzo una caula a fiorech’est dai zente ona apprezziada,sol’a la ider est unu primore:forte, bianca, bella e auppada,nde solene leare sos segnore’chi nde faghent a suppa e insalada;e cando mandant issos sas teraccasnde lis pieno coas e busciaccas.Custas teraccas hant unu difettu:boza o non boza cherent a lis dare,ca sunt in unas domos de rispettu76 dd


non si lis podet sa cosa negare;e deo puru de veru inchiettumi lasso s’ortu meu abbuttinare;a bi lis denegare nd’hapo affeu,e si barattet su trabagliu meu!Milu dìana ponne’ in arroganzias’essere ingratu, tirannu o Nerone,hapendebi ’e totu in abbundanzia,zucca longa, cugumere e melone,ca s’ortu est tentu contu e dat sustanzia,dogni grassia de Deus bei pone’:piberone, lattucca e rabanella,indiria, cuppetta in sa murella.In sa murella b’hat dogni virdura,prinzipalmente de s’istadiale,sa pigulosa b’est a messadurabona pro cando dana servissiale,bardu binzone pro s’unfi adurachi sinde podet fagher cordiale,et ervas de su latte chi bi hat nadu,e cantas primazzolas nd’hapo dadu!In s’ortu bei tenzo una funtanapro bier sos cansados e sididos,cudda beneitta abba frisca e sana,disizada in iscialos e cumbidos,algunos sinde morint de sa ganachi nde perdent potenzias e sentidos,77 dd


e cantos bi nde benint a iniea bier de cuss’abba notte e die!Finis b’hat ervas de butecariach’a l’isplicare non benint a mente,bi nd’agattades de ogni zenia,bonas chi curana perfettamente:b’hat pro tinzosos istrasinaia,mazzapiogu, e lu do pro niente,e ateras pius ervas de meighinasin s’ortu bi nd’agattant a duzinas.78dd


Salvatore Simula(XVIII-XIX secolo)Originario di Usini, visse tra il 1700 e il 1800.Compose poesie intonate ai sentimenti del suocuore. Morì intorno al 1840.Cudda notte in su sognu mi soisaduCudda notte in su sognu mi so isaduduas horas e mesu agonizende,cant’istaia su sognu idendea mie mi pariat totu eru,cant’istesi a intrare in considerusu coro dismajadu de dolore,nende chi haiat suzzess’un’errorech’a rosa mia haiant interradu.A mie mi pariat totu justuch’haiant interradu su tesoro,luego mi falesi de s’assustunende: «Non t’amo pius nen t’adoro»;a s’istante narzesi: «Adiu gustuuna olta ch’est morta pilos de oro,mala cosa est campare senza coro»;ajò, e proite fi a regirende?79dd


Ecco proite fi a regiradulendemi in totu sa malinconia,continente a piangher mi so daduattitende sa mala sorte mia:«Si non hapo connotu pizzinniaa bezzu puru so attormentadu»;o sognu malaittu isventuradu,ch’istesi tantas horas tremulende!Tremulende mi peso che tinniabonu ch’idesi cussa visione,su coro totu postu in confusione,sa persone piena de agonia,si haia perdidu sa rosa miam’haiant bidu coment’e puzone;non la permittat Deu, bella Giunone,mezus in brazzos tuos gioghittende.Mezus in brazzos tuos disaogaresu coro tou e i su coro meu,pius in sognos non cherzo pensarepro chi est proibidu dae Deu,sas dies ch’in su mundu hap’a durarea su levante tou altu chereu;contemplade ite sentimentu feusu ch’ad s’istante m’istaia lende.Ad s’istante ch’hapesi cuss’assustunon podia suffrire tanta pena,postu in confusione e in tumultu80 dd


ca m’idesi paradu a man’anzenacontinente narzesi: «Adiu gustuuna olta ch’est morta fi lumena»;su samben chi jughia ind’ogni venatot’ad s’istante si fit retirendecantu istaia su sognu idende.81dd


Tommaso Satta(XVIII secolo-1825)Originario di Ploaghe, fu un ottimoimprovvisatore. Compose poesie erotiche e moltolibere.Morì nel 1825.Possibile a tantas penasPossibile a tantas penasnon ti moves, coro ingratu!Narami ite t’hapo fattuqui de me non ti nd’appenas,mancu samben in sas venasgiuto, et tue non mi cres;ue habitas, ue ses,s’ispassiu meu et jogu?Habitas in quale logu,daminde relatione.T’hapo postu affl issione,mi nd’enzo a ue ses tue,coro, inue ses inue!83dd


Dognunu si la boghet dai testaDognunu si la boghet dai testachi Pedru inoghe su pannu hat leadu,cando ch’a Tomas Satta ch’hat bogaduateros che nde bogat in sa festa.84dd


Pietro Paolo Pintore(1757-1831)Originario di Ploaghe, fu un buon poeta eimprovvisatore.Morì nel 1831, all’età di 74 anni.Como eo puru mi fatto pastoreComo eo puru mi fatto pastore,da chi massaju non poto campare:semeno e no hap’ite accabidaree dai custu m’agato ruinu;ma però su pastore de continuparet chi vivat a bentre piena,ber’est chi curret puru in una penachi mai sind’isburrat dai s’assentu,hat bona vida e malu testamentu,cuss’est ch’hapat favore in sa fortuna;una idea tenzo però est unachi mi det fagher homin’e valore.In sa idea chi m’hapo leadusi su tempus s’assistit jà l’impleoe tramudende s’arte jà mi creochi in calchi cosa hap’a esser campadu;b’hap’andare cun grande cuidadu85dd


tant’e tantu sa vida la peleo;e s’hapo unu masone milu leo,podet esser ch’assistat su Segnore.M’hap’a leare unu masone anzenue no isfi no sa sienda mia,tando jà non dep’haer carestia,de ogni grassia hap’a esser pienu.Como passo sa vida cun velenu,cun sentimentos e malinconiapro chi mi nerent de ch’est mandroniapro cussu non mi causat errore.Deo pastore m’hap’a fagher comoda chi non poto campare massaju,non manchet puru ch’a su mese ’e majuranu de trigu m’agatent in domo!Però si so pastore mi accodomo,giompo a s’ama e mi occo unu saccaju,a su bisonzu che passat che raju,non dia contu a su superiore!Nen dia contos a su cumonarzupro mi campare ind’unu tempus malu!A isse ndeli benit de regalu,non bilu tacchet sos frittos d’ennarzu!Deo che ogo poddin’e chivarzue bene nde pot’haer calch’iscialu,hap’a passare bona vida a galus’est chi a s’arte li leo sabore.86 dd


Hap’a passare a galu bona vidaca madrigadu hap’haer e laghinza:chie pastorighizat mandighinzat,mai li mancat sa cotta in sa chida,ma su massaju vivet a medidaca una olta binnennat sa inza,ma su pastore mulghinza mulghinzala passat totu s’annu vividore.A istare massaju no est maneraprite chi mala mi la dat sa sorte;però si so pastore vivo fortee non mi leo affannu ne chimera:poi chi su masone s’isfi neratm’istàjene su corpus a sa morte!Mortu chi sia mancari nde tortendai su corpus ogni interiore.Non poto tenner mezus congiunturache faghermi pastore a sa bezzesa,de s’istula mi vivo dae sa fresae calchi cabu dae s’abbadura,de su eranu cun sa piscadurae da inie hap’a ponner s’ispesa,mai m’hat a mancare vilintesadai neula siat o lentore.Siat dai lentore o dai neulaeo m’hap’a campare dai s’arveghe,si dai milli torrerent a deghe87 dd


non si mi det importare, perdeula!Como nde rezzo che terra de teula,est forzosu chi suffra, crebe o seghe,ancora totu non bi las intreghemi che zitet a corte ’e munsegnore!Finis su contu meu goi est fattu,non l’haia pensadu bene ancora:duos e tres teraccos dep’haer foraet eo solu a giugher su ricattu,tando jà hap’a istare sempr’attattu,muzere mia det esser segnora,l’hap’a ponner in domo servidora,issa a sa sola manipuladore.Como eo puru mi fatto pastore.88dd


Antonio Giuseppe Pirisinu(XVIII secolo-1834)Nacque a Ploaghe nella seconda metà del 1700.Poeta di grande spirito, entrò nell’ordine deiCappuccini.Morì a Genova nel 1834.Benennidu, mastr’AntoniPoetaBenennidu, mastr’Antoni,ite novas mi attides?Nade, et cando mi faghidesun’atera insoladura?SabatteriPadre meu non paura,so a su cumandu sou,si b’hat niente de nougià so prontu a lu servire.PoetaPero bos do a ischirechi m’hazis male servidu,unu taccone isdrijidusi m’est dai coru a zella.89dd


SabatteriCust’est una cosa bellachi non m’est suzzessa mai,est possibile chi gai...?Andet, no lu creo no.PoetaSu diaulu bos do,edducas no lu creides?Sos imbroglios chi faghidesnon cherides cunfessare.SabatteriPrire, padre, inchietarecomo si cheret gasie?Et no hat a crêr a miechi l’hapo bene servidu.PoetaEmmo chi no l’hapo idu,gasie bos istet s’oju!L’hazis cosid’a forrojusenza sestu ne misura:it’est custa cosiduratot’a canna bullittadu?SabatteriAndet chi s’est ingannadu,su cosinzu est tot’a puntos90dd


ene postos et pertuntosda un’a s’atera parte.PoetaMala pasca ite bell’arte!Sola pungher et repunghercun canna et senz’aggiunghercun fort’ispau incheradu.SabatteriCumpatat, padre, isbagliadus’est in puntu de cosinzu,s’arte no est mandighinzusi calecunu la faghet.PoetaA mie non mi piaghet:mastr’Antoni sol’istampat,cun custu trampat et campat,istampende et trapuntende.Cun sa canna bullittendefi nit sa faina sua.Bah, non m’istet cua cua,cunfesset sa veridade.Mastru de abilidadeno inciappuzzat gasie:coment’hat servidu a miende l’hapo dadu sa proa.91 dd


SabatteriDìemmi faina noa,l’hap’a servir’a impignu,si mi cunsiderat dignudìemmi ite travagliare.PoetaA mi torrar’a trampare!Ma su padre pagu alia’cun sa matessi sandaliatale bolta si difendet.Mastr’Antoni, a mi cumprendet?92dd


Como non so pius portaduin coroComo non so pius portadu in corone so pius che tando apprezziadu,a primu fìa in coro portaducomo dai su coro nde so fora,tando istaia intr’e coro ognoraet fi a apprezziadu pius de s’oro.Tando portadu intro ’e coro fi aet inserradu continu in sa mente,s’hora chi tando non fìa presentein coro non b’haiat allegria;et in una mudadu in agonias’est s’amore, s’ispassu, su cuntentu;tando intro ’e su coro fi a tentu,como si m’hat su coro ismentigadu.Dae coro nde so como lontanu,no isco ite det esser sa cajone,tando cun d’una vera istimassionefi a jutu che lizu o tulipanu,como totu s’amore est null’et vanue i s’affettu s’est postu in olvidu,tando istaia in sa mente imprimiduet a vivu in su coro delineadu.93dd


Tando cun veru inzendiu de amorefit in coro s’immagine imprimida,como dae su coro est isvanidas’idea cale neula o lentore,o cales fozas de puru fiorechi isparghet tantu vivu a sa dianaet ad su sero sa bellesa vanamustrat et si cumparit allizadu.Tando continu intro ’e coro istaoet fi a de su coro su reposu,gasi chi su recreu e i su gosuin custu coro affabile incontrao.Como unu coro barbaru miraopienu de rancore et amargura,tando fìt coro pienu ’e dulzura,como su dulche in fele est cambiadu.Como dai su coro nde so privune de affettu b’hat pius signale,tand’istaia in coro in modu talechi de su coro fi a samben vivu,como lu miro et no isco motivu,pro me barbaru et duru pius de morte,cando ispettao pius affettu fortetando ind’una su coro s’est mudadu.Coro, et proite tantu vazzillanteses cun chie sinzeru amat a tie?Unu coro formadu de asie94 dd


costat de pedra dura o diamante,tando fi a pro te idolu amantee i como cun odios mi trattas,si non mi cheres prite mi maltrattas,abbandonami et vivo abbandonadu.Lassa chi eo viva in disconsolu,abbandonami puru a sa tristuraperò daremi affannu et pena durarendendemi disprezios senza doluest su matessi che cherrermi solu,in mesu a tanta pena agonizzare;et s’has trattadu de m’abbandonaremi cheres bider puru sepultadu?95dd


Giovanni Masala(XVIII-1835)Originario di Ploaghe, era improvvisatore diprofessione e girò tutta l’isola per cantare i suoiversi alle feste campestri.Venne ucciso nel suo paese natio intorno al 1835.Su piaghesu ch’est posa a pianuSu piaghesu ch’est posa a pianuandat che i su oe a passu lentu,no est prezzipitadu ne inumanucontra a niune, solu attentu attentumovet su passu et pro cussu andat sanu;sas cosas chi li costant meda istentulas cunservat belosu in bona manu,sa sola linna ch’est bona a su fogusegat cun sa istrale in dogni logu.97dd


Giommaria Tanchis(XVIII secolo-1838)Originario di Tissi, poeta analfabeta, nacque nellaseconda metà del 1700 e morì nel 1838.Dai cando so nàschidu so bezzuDai cando so nàschidu so bezzu,de pizzinnia non nd’hapo connotu,sempre hap’hapidu males a fiotusenz’haer de reposu unu momentu,no hapo si non penas e turmentugirendemi su dossu a pezzu a pezzu.Dai cando so nàschidu in sa terracontinu tenzo sa mala fortunaca so nadu in mal’astru de sa lunachi pro me sunt disgrassias de gherra,dogni alenada su coro m’inserratbidendemi de totu a iscarmentu.No hapo si non penas e affannusempre in continu motu nott’e die,dogni disgrassia est ruta subra a mienon ponzo passu chi no hapo dannu,dai criaduredda de un’annum’est andadu contrariu ogni entu.99dd


No hap’hapidu un’hora de recreudai cando in sa terra so naschidu,sempre m’hat mala sorte persighiducontinu andende dai mal’a peus,fatta siat sa voluntade ’e Deus,pro cantu faghet isse so contentu.A cantu faghet isse resinnadu:benzana sos gastigos a tempesta;mai ne allegrias e nen festain tempus meu no hapo gosadu,tota sa vida mia hapo passaduin disgustu, in affannu e sentimentu.In sentimentu, disgustu e affannosso passende su malu tempus meu,m’hat a un’ala gastigadu Deuad s’atera su mundu cun ingannos,su malu tempus meu e i sos annos,a totu servat de isperimentu.Mai non mi so potidu allegrarein tota vida mia disdicciadu,dogni male in su mundu hapo proadusa morte solu mi mancat proare,rejone nd’hapo de mi lamentareperò pagu mi alet su lamentu.Ello cando det esser e comentea m’allezerigare tantas penas?100dd


Sempre so garrigadu de cadenasproende mill’affannos differente’,peus de ogni tempus so presenteprivu de gustos e divertimentu.Privu de gustos e de allegria,divertimentos, ispassos e giogu,abbas e bentos, traschias e fogutotu sunt contra a sa persone mia;pro me mancu ammentare mi cheriachi so naschidu in terra su momentu.Mancu mi dia cherrer ammentaresu momentu ch’in terra so naschìdu,mancu in su sonnu cando so dormidugustos non m’hapo potidu leare,mancu cussu hapo potidu lograre,nessi in su sonnu unu trattenimentu!Nessi in su sonnu unu pagu de gustutota sa vida mia disizende,mi dormo e mi nd’ischido pianghende,dogni zoccu mi causat assustu,sento in su coro meu unu disgustude sas penas passadas hap’ammentu.Finis, de su lamentu tant’e tantupagu nudda e niente nd’hap’ogadu,dogni entu pro me s’est bortuladu,in favore non b’hat perunu santu,101dd


zertu chi diat parrer un’ispantusi l’haere contadu cun assentu.No hapo si non penas e turmentugirendemi su dossu a pezzu a pezzu.102dd


Dognunu campat dai s’arte suaDognunu campat dai s’arte suaet ogni facultade est honorada,una mezus de s’atera bi nd’hadacustu non lu podimus dennegare,ma chi b’hapat birgonza in tribagliaresi in s’arte sua si faghet honorel’hamus intesu dai sos mazoreschi non s’agattat arte chi non giuat.Ognune campat dai s’arte suaet ogni facultade est honorada.Dognune hat s’arte sua a si campareet dogni facultade cheret fatta,christianu in sa terra non s’agatta’chi potat viver chena tribagliareca si devet dogni arte curare,ad sa fi ne, est paraula de Deus,su viver chie mezus chie peuscussa est lege et paraula assentada.Una mezus de s’atera bi nd’hadacustu non lu podimus dennegare.103dd


Gregorio Pulina(XVIII secolo-1840)Originario di Ploaghe, fu un poeta moltoapprezzato. Morì nel suo paese natio nel 1840.Lastima qui ses rosa in sacampagnaLastima qui ses rosa in sa campagnasenza ti coltivare niuna manu;si fi a, rosa, de te s’hortulanunon ti lassao in custa terra istragna.Lastima in sa campagna qui ses rosain custu logu istiale et meschinu,piantada cherias in giardinuet dias esser plus maestosa.Pro qui ses delicada et pressiosa,et digna ’e ti portare intro su sinu,est bonu et odorosu su gesminuperò cun tegus non b’hat paragone,edducas si ti banto est cun rejonelastima qui ses rosa in sa campagna.Non ti lassao in que piantadasi manu subra a tie bi tenia,105dd


unu manzanu a posta bi eniaet ti nd’attia in pectus abbrazzada,a coro a coro bene affi anzadaintro de su giardinu ti ponia.Sempre ti dia fagher cumpagniamancu un’istante ti dia fidare,lastima qui ses rosa a ti lassaresenza ti coltivare niuna manu.Ite crebu qui nd’hapo, et ite pena!qua t’ido in custu logu abbandonada,lastima qui non sias coltivadapro qua ses de fragranzia piena!Et quantu mi dias parrer plus amenasi fi sti in su giardinu collocada?Sempre ti dia tenner cunservadaet riservada dai ogni bentu,non ti dia fidare unu momentusi fìa, rosa, de te s’hortulanu.Innantis qui ti perdas sos coloressa iddia, su frittu e i s’aeracambia como qui ses a manerasu logu qui t’hant posta dai minore,qua ses rosa suggetta a tant’astrorenon ti cunservas mai verdadera,tue qui ses perfecta et rosa aera;si fìt a modu de tinde furarenon ti lassao in custu logu istragnu.106dd


Fonti bibliograficheAntonio Lo Frasso, Lo diez libros de fortuna d’amor,Barcellona, 1573.Pietro Nurra, Antologia dialettale dei classici poetisardi, Edizioni Della Torre, Cagliari, 1977.Giovanni Spano, Canzoni popolari di <strong>Sardegna</strong>,a cura di Salvatore Tola, vol. I, Ilisso, Nuoro,1999.Giovanni Spano, Canzoni popolari di <strong>Sardegna</strong>,a cura di Salvatore Tola, vol. II, Ilisso, Nuoro,1999.Giovanni Spano, Canzoni popolari di <strong>Sardegna</strong>,a cura di Salvatore Tola, vol. III, Ilisso, Nuoro,1999.www.fi lologiasarda.eu109dd


IndiceAntonio Cano 5Da: Sa vitta et sa morte et passione deSanctu Gavinu, Prothu e Januariu 6Giovanni Deputzo 7De su potente et forte Brancaleone 7Gerolamo Araolla 19Da: Sa vida, su martiriu et i sa mortede sos gloriosos martires Gavinu,Brothu et Januariu 20Antonio Lo Frasso 29Mudende ateru quelu ateru istadu 29Antonio Delogu 33Coro meu, ajò, ajò 33Gavino Lizos 35O roccas sas ch’abbito 35Giovanni Mele (Mes’isculzu) 39Cuddos ch’ingiustamente mi criticant 39Mezus est molinarzu et non segnore 42Francesco Cesaracciu 45In chirca de sa fide so andadu 45Sebastiano Branca 51Divilu a cha t’ha mandaddu 51Pietro Cherchi 53Ojos coment’istades 53Antonio Pasquale Delogu 57Gustosamente m’adatto 57Donna Maria Grazia Mureddu Cossu 59Torra como, tempus meu 59110dd


Non timas chi donzi die 65Giovanni Maria Querqui 69Trista sempre, anima mia 69Giuseppe Tanchis 73Trist’has chiterra su sonu 73Giuseppe Zicconi 75Cherfidu mi so fagher ortulanu 75Salvatore Simula 79Cudda notte in su sognu mi so isadu 79Tommaso Satta 83Possibile a tantas penas 83Dognunu si la boghet dai testa 84Pietro Paolo Pintore 85Como eo puru mi fatto pastore 85Antonio Giuseppe Pirisinu 89Benennidu, mastr’Antoni 89Como non so pius portadu in coro 93Giovanni Masala 97Su piaghesu ch’est posa a pianu 97Giommaria Tanchis 99Dai cando so nàschidu so bezzu 99Dognunu campat dai s’arte sua 103Gregorio Pulina 105Lastima qui ses rosa in sa campagna 105111dd


Finito di stampare nel mese di Settembre 2008per conto di:EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDONUORO

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!