10.07.2015 Views

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 1


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 2SenaLàcanas


3Òpera traduida cun s’agiudu de saREGIONE AUTÒNOMA DE SARDIGNAAssessoradu de s’Istrutzione Pùblica, Benes Culturales,Informatzione, Ispetàculu e Isport


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 4Luis SepúlvedaIstòria de unu cau marinue de su gatuchi l’aiat imparadua bolareIllustratziones de Manuela MarchesànQ


5Luis SepúlvedaTìtulu originale:Historia de una gaviota y del gato que le enseñó a volarBortadu in sardu dae Diegu Corràine© Luis Sepúlveda, 1996cun s’autorizatzione de saLiterarische Agentur Mertin Inh. Nicole Witt e. K.,Frankfurt, Germània© Papiros, 2011, pro s’editzione in sarduGràfica de sa coberta de Diegu CorràineImprentadu dae StudioStampa, Nùgoro


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 6A fìgios meos Sebastián, Max e León,su mègius echipàgiu de sos bisos meos;a su portu de Amburgu,ca in cue sunt artziados a bordu,e a su gatu Zorba, est craru


9Luis SepúlvedaPRIMA PARTE


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 10


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 12


13Luis Sepúlveda[1]Mare de su Nord—Bancu de arrangadas a babordu! —aiat annuntziadu su caumarinu postu a bàrdia, e sa truma de su Faru de s’Arena Ruja aiatretzidu sa noa cun tzichìrrios de cuntentu.Fiant bolende sena pasu dae ses oras e, sende chi sos caos pilotalos aiant giutos in currentes de àera gasi caentes chi agradaiat abolare subra de s’otzeanu, teniant su bisòngiu de torrare in fortza,e chi pro custu non b’aiat cosa mègius de un’abbentrada de arrangada.Fiant bolende subra de sa buca de su riu Elba, in su mare desu Nord. Dae artu si nche bidiant sas naes una fatu de s’àtera,comente chi esserent animales passentziosos e disciplinados isetendes’ora de essire a mare abertu, cun su murru chirru a totu sosportos de su mundu.A Kengah, unu cau cun sas pinnas in colore de prata, l’agradaiatmescamente a abbaidare sas banderas de sas naes, ca ischiat chicada una de issas rapresentaiat una manera de faeddare, de mutiresas matessi cosas cun faeddos diferentes.—Ite difìtziles chi las faghent sas cosas sos umanos. Sos caos,in càmbiu, tzichìrriant in sa matessi manera in totu su mundu —aiat naradu una bia Kengah a una cumpàngia de bolu.—Gasi est. E sa cosa curiosa est chi a bias resessint finas a sicumprèndere —aiat tzichirriadu sa cumpàngia.Prus addae de sa lìnia de sa costa, su paisàgiu si cambiaiat inbirde cotu. Fiat unu pradu istremenadu in ue si bidiant craros sostàgios de berbeghes paschende bardadas dae sas digas e dae saspalas mandronas de sos molinos a bentu.Sighende sos inditos de sos caos pilota, sa truma de su Faru des’Arena Ruja aiat leadu una currente de àera frita e si fiat ghetada atotu pesu a subra de su bancu de arrangada. Chentubinti carenasaiant istampadu s’abba comente saitas, e torrende a essire a campu,cada cau teniat un’arrangada in su bicu.Arrangada saborida. Saborida e grussa. Pròpiu su chi lis cheriatpro torrarent in fortza in antis de sighire su bolu finas a Den


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 14Helder, in ue si diant èssere giuntas cun sa truma de sas ÌsulasFrisonas.Aiant disinnadu de sighire a pustis finas a su passu de Calais ea su Canale de sa Màniga, in ue diant èssere istadas retzidas daesas trumas de sa baja de sa Senna e de Saint Malo, pro bolarentparis finas a cròmpere a su chelu de sa Biscaja.Pro tando aiant pòdidu èssere unos milli caos marinos chi, chea una nue lestra in colore de prata, diant èssere crèschidos cuns’annanta de sas trumas de Belle Ille, Oléron, sos cabos de Machichaco,de s’Ajo e de Peñas. Cando totu sos caos autorizados dae salege de su mare e de sos bentos aerent boladu subra de sa Biscaja,diat èssere pòdidu cumintzare s’addòviu mannu de sos caos marinosde sos mares Bàlticu, de su Nord e Atlànticu.Fiat pòdidu èssere un’addòviu bellu. A totu custu fiat pessendeKengah in s’ora chi si nche fiat mandighende sa de tres arrangadas.Che a cada annu, si diant èssere ascurtadas istòrias, mescamentesas contadas dae sos caos de su cabu de Peñas, chi viagiaiantsena s’istracare, a bias bolende finas a sas Ìsulas Canàrias ode Cabo Verde.Sas fèminas che a issa si diant èssere pòdidas ghetare a abbentradasmannas de sardinas e calamaros, cando chi sos mascrosdiant àere pòdidu acontzare sos nidos in s’oru de unu rochile demare. In cue diant àere pòdidu criare sos oos, crochire foras decale si siat perìgulu e, cando a sos pugioneddos lis diant èsserecrèschidas sas primas pinnas resistentes, diat èssere pòdida arribbaresa parte prus galana de su viàgiu: su de lis imparare a bolarein su chelu de Biscaja.Kengah nch’aiat cravadu a modde sa conca pro tènnere sa debator arrangadas, e pro custu no aiat intesu su tzichìrriu de alarmachi aiat postu a trèmere s’àera:—Perìgulu a dereta! Decollu de emergèntzia!Cando Kengah nch’aiat bogadu sa conca dae modde, fiat abbarradasola in s’otzeanu istremenadu.


15Luis Sepúlveda[2]Unu gatu mannu, nieddu e grassu—Mi faghet dolu a ti lassare a sa sola —aiat naradu su pisedducarinnende s’ischina de su gatu mannu, nieddu e grassu.A pustis aiat sighidu sa faina de nche pònnere cosa in sa taschedda.Leaiat una cassita de su grupu Pur, unu de sos preferidossuos, nche la colliat a intro, fiat dudosu, nche la bogaiat, e noischiat si fiat mègius a nche la torrare a sa taschedda o de nche lalassare in subra de su comodinu. Non beniat bene a leare unu pessude ite si leare pro sas vacàntzias e de ite nche lassare in domo.Su gatu mannu, nieddu e grassu si l’abbistaiat atentu, sèidu insa pedrissa de sa ventana, su logu chi l’agradaiat de prus.—Leadas las apo sas otzeras de nadare? O Zo’, bidas mi las assas otzeras de nadare? Nono. No las connosches ca non t’agradats’abba. No ischis ite ti perdes. A nadare est unu de sos disvagosprus divertidos. A nde boles galleteddas? —aiat brindadu su pisedduacantzende sa boeta de sas galletas de gatu.Nde l’aiat porridu una parte bastante manna, e su gatu mannu,nieddu e grassu aiat cumintzadu a mastigare a bellu pro illonghiaresu praghere. Ite bonas cussas galletas, istocantzinas e a saborede pische!“Est unu piseddu bonu a beru”, s’aiat pessadu su gatu, a bucaprena.” Comente diat èssere: unu piseddu bonu? Est su mègius!”,si fiat currègidu cando fiat ingurtende.Zorba, su gatu mannu, nieddu e grassu, teniat resones bastantespro pessare de gasi de cussu piseddu chi si nche gastaiatsu dinare de su mese in cussas galletas de incantu, ma in prus limanteniat neta s’isterrimenta in ue si pasaiat sa carena e li faghiata maistru imparende·li cosas importantes.A su sòlitu nche colaiant ora meda paris in su curridore, abbaidendesu tràficu sena pasu de su portu de Amburgu, e in cue, pronde nàrrere una, su piseddu naraiat:—Bidende la ses cussa nae, Zo’? A l’ischis dae ue benit? DaeLibèria, un’istadu africanu interessante meda ca l’ant fundadupessones chi in antis fiant iscraos. Cando nch’apo a èssere mannu,


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 16apo a èssere capitanu de unu velieru e apo a andare a Libèria. E tueas a bènnere paris cun megus, Zo’. As a èssere unu gatu bonu demare. Nde so seguru.Che a totu sos pitzinnos de su portu, finas cussu si bisaiatviàgios a logos a tesu. Su gatu mannu, nieddu e grassu l’ascurtaiatrunidende, e si nche bidiat finas in pitzos de unu velieru surchendesos mares.Eja. Su gatu mannu, nieddu e grassu teniat unu grandu afetupro su piseddu, e non si nch’ismentigaiat chi li deviat sa vida.Zorba s’aiat postu cussu dèvidu pròpiu sa die chi si nche fiatmòidu dae sa cofa in ue istaiat paris cun sos sete frades.Su late de sa mama fiat lenu e durche, ma issu cheriat gustareuna de cussas concas de pische chi sa gente de su mercadu daiata sos gatos mannos. Non fiat mancu pessende a si nche la mandigareintrea, s’idea fiat a si nche la tragiare a sa cofa sua e de limaulare a sos frades:—Bastu a nche sùere sa tita a mama nostra, s’iscura! No lu seisbidende comente si nch’est fata romasa? Màndigade pische, chi ests’alimentu de sos gatos de portu.Carchi die in antis de nche lassare sa cofa, sa mama l’aiat mauladua sa sèria a beru:—Ses àbbile e abbistu, e custu andat bene meda, ma deves istarea contu cando ti moes e non deves essire dae sa cofa. Cras opusticràs ant a bènnere sos umanos e ant a leare unu pessu pro sutempus venidore tuo e de frades tuos. De seguru lis ant a pònnerenùmenes curiosos e ant a tènnere su màndigu asseguradu. Anttentu sorte bona a nàschere in unu portu, ca in sos portos li cherentbene a sos gatos e los agiuant. S’ùnica cosa chi sos umanoss’isetant dae nois est chi nch’allarghemus sos sòrighes. Pròpiu,gosi, fìgiu me’. A èssere gatu de portu est una sorte manna, ma tuedeves dare cara ca tue tenes cosa chi ti podet fàghere male assortadu.Fìgiu me’, si abbàidas a frades tuos, as a bìdere chi sunt totusin colore de chinisu e chi tenent su pilu a rias che a sas tigres. Tue,in càmbiu, ses nàschidu totu nieddu, francu custa magra biancachi tenes suta de su baeddu. B’at umanos chi creent chi sos gatos


17Luis Sepúlvedanieddos tirant sa mala sorte, pro custu, fìgiu me’, no essas dae sacanistedda.Ma Zorba, chi tando fiat galu che a una botza de carbone, sinche fiat essidu dae sa canistedda. Cheriat proare una de cussasconcas de pische. E cheriat finas bìdere unu tretu de mundu.Non fiat tzucadu a largu. Trotende chirru a una mesa de bèndidade pische, cun sa coa ritza bene e moe·moe, fiat coladu in dae inantis de unu pugione mannu chi fiat dormende cun sa conca imbaradaa unu chirru. Fiat unu pugione feu meda e cun un’iscàrgiumannu·mannu suta de su bicu. Totu in unu, su gatulinu nieddusi fiat seradu chi sa terra si nche fiat allarghende dae sas ancassuas, e sena cumprèndere ite fiat capitende, nche fiat resurtadu abrancas in àeras. Ammentende·si una de sas primas avertèntziasde sa mama, aiat chircadu unu logu pro rueret a bator ancas, main giosso lu fiat isetende su pugione cun su bicu abertu. Nche fiatrutu in s’iscàrgiu, chi fiat iscuru meda e bogaiat unu fragu pùdidu.—Lassa·mi·nche essire! Lassa·mi·nche essire! —aiat mauladudisisperadu.—Lampu. Ma tue ses faeddende —aiat tzichirriadu su pugionesena abèrrere su bicu. Ite ratza de bèstia ses?—O mi nche lassas essire o t’abbrànchio! —aiat mauladu, minetzende.—Mi so pessende chi ses una rana. Rana ses? —aiat pregontadusu pugione, semper a bicu cungiadu.—Mi ses afoghende, pugione macu! —aiat abboghinadu su gatulinu.—Eja. Ses una rana. Una rana niedda. Ite cosa curiosa.—So unu gatu e so arrenegadu! Lassa·mi istare o ti nd’as a impudare!—aiat mauladu cussu gatulinu, Zorba, in cherta de nchecravare sas brancas suas in s’iscàrgiu iscuru.—Ite ti ses creende, chi no isco a distìnghere unu gatu dae unarana? Sos gatos sunt piludos, lestros e tenent fragu de catzolas. Tueses una rana. Una bia mi nch’apo mandigadu unu fiotu de ranase non fiant malas, ma fiant birdes. Ascu’, no as a èssere una ranabenenosa? —aiat tzichirriadu pessamentadu su pugione.—Emmo! So una rana benenosa e in prus bato mala sorte!


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 18—Ite problema! Una bia mi nch’apo ingurtidu un’eritzu benenosue no m’est capitadu nudda. Ite problema! Ti nch’ingurto o tinche gruspo? —s’aiat pessadu su pugione, ma no aiat tzichirriaduprus nudda ca si fiat saigadu, aiat iscutu sas alas e in fines aiatabertu su bicu.Zorba, su minore, totu infustu de bàula, aiat incraradu saconca e fiat brincadu a terra. Tando aiat bidu su piseddu, chi fiatacantzende su pugione a su tzugru e lu fiat iscotzulende.—De seguru ses tzurpu, pellicanu macu! Dae, gatuli’. Agiomainche fias ferende in sa bentre de custu pugionatzu —aiat naradusu piseddu, e si l’aiat leadu a pala.Gosi fiat cumintzada cussa amighèntzia chi fiat giai durendedae chimbe annos. In sa conca sua, su basu de su piseddu nchel’aiat giutu a largu dae sos ammentos. L’aiat bidu acomodende·si sataschedda, caminende finas a sa ghenna e dae cue dispedende·sigalu.—Nos amus a bìdere intro de bator chidas. Apo a pessare a tiecada die, Zo’. Ti lu prominto.—Adiosu, Zo’! Adiosu, bentrimannu! —si fiant dispedidos sosduos frades de su piseddu.Su gatu mannu, nieddu e grassu aiat intesu comente cungiaiantsa ghenna a duas giradas e fiat curtu chirru a sa ventana chidaiat a sa carrera pro bìdere sa famìlia adotiva sua in antis chi sinch’esseret allargada.Su gatu mannu, nieddu e grassu aiat tiradu su sùfiu, cuntentu.Pro bator chidas diat èssere istadu mere e sennore de sa domo.Un’amigu de famìlia diat èssere andadu cada die pro l’abèrrereunu bote de màndigu e pro l’innetare sa cofa cun s’isterrimentade giarra. Bator chidas pro s’ammandronare in sos cadreones, insos letos, o pro essire a su curridore, pro atrempare a sa cobertura,pro brincare dae cue a sas carbas de sa castàngia betza e falare insu truncu finas a sa corte de intro, in ue costumaiat a s’addoviarecun sos àteros gatos de su trighìngiu. Non si diat èssere infadadu.In peruna manera.Gosi fiat pessende Zorba, su gatu mannu, nieddu e grassu, cano ischiat su chi li diat èssere capitadu in sas oras a pustis.


19Luis Sepúlveda[3]Amburgu a sa vistaKengah aiat ispinnigadu sas alas pro si pesare in bolu, ma s’undaarta fiat istada prus lestra e nche l’aiat cugugiadu de su totu.Cando fiat essidu a pìgiu de abba, sa lughe de su die fiat iscumpartae, pustis de àere iscutzinadu a forte sa conca, aiat cumpresu chisa maleditzione de sos mares li fiat anneulende sos ogros.Kengah, su cau cun sas pinnas in colore de prata, aiat afundadusa conca prus de una bia, finas a cando carchi ispera de lughefiat ferta a sas pubias cugugiadas de petròliu. Sa magra ghelada,sa pesta niedda, li pitzigaiat sas alas a sa carena. Tando aiat cumintzadua mòere sas ancas cun s’isperu de nadare in presse e desi nch’essire dae mesu de sa marea niedda.Cun totu sos mùsculos ateterados a s’isfortzu, in fines, fiat arribbadua s’oru de sa mantza de petròliu e a imbàtere cun su friscude s’abba neta. Cando, a fortza de mòere sas peddes de s’ogru e deimbèrghere sa conca a modde, fiat resessidu a s’innetare sos ogros,aiat abbaidadu su chelu, no aiat bidu àteru si non pagas nues chisi poniant intre su mare e sa bòveda istremenada de su chelu. Soscumpàngios suos de sa truma de su Faru de s’Arena Ruja diantèssere istados bolende giai a largu, a largu meda.Fiat sa lege. Finas issu aiat bidu àteros caos tentos dae sas mareasnieddas mortìferas e, macari aeret disigiadu a falare a lis dareun’agiudu inùtile ma finas impossìbile, si nche fiat istesiadu, ponendemente a sa lege chi proibit de èssere presente a sa morte desos cumpàngios.Cun sas alas arressas, pitzigadas a sa carena, a sos pisches mannoslis beniat bene a tènnere sos caos, o si nono custos podiant mòrrerea bellu a bellu, afogados dae su petròliu chi, intrende·si·nche amesu de sas pinnas, lis tapaiat totu sos poros.Cussa fiat sa sorte chi lu fiat isetende, e s’aiat disigiadu deiscumpàrrere deretu in sa buca de unu pische mannu.Sa magra niedda. Sa pesta niedda. In s’ìnteri chi fiat isetende safine destinada, Kengah aiat maleitu sos umanos.


21Luis Sepúlveda—Ma no a totus. Non devo èssere ingiustu —aiat tzichirriadudèbile·dèbile.Medas bias, dae artu, aiat bidu comente naes mannas petrolerasnche tiraiant profetu dae sas dies de nèula in sa costa, protzucare chirru a mare a innetare sas tzisternas. Ghetaiant a maremìgias de litros de una sustàntzia ghelada e pudèssida chi nchefiat trisinada dae sas undas. Ma aiat finas bidu chi, a bias, b’aiatbarcas minores chi s’acurtziaiant a sas naes petroleras e lis negaiantde nch’isboidare sas tzisternas. Non fiat semper, però, chicussas barcas mudadas cun sos colores de s’arcu de chelu acudianta impeigare s’abbenenamentu de sos mares.Kengah nch’aiat coladu sas oras prus longas de sa vida sua firmusubra de s’abba, preguntende·si ispramadu si a casu lu fiat isetendesa peus de sas mortes; peus de si nche lu mandigarent sospisches, peus de dèvere aguantare su turmentu de afogare, fiat amòrrere de fàmene.Disisperadu a s’idea de una morte lenta, si fiat iscutzinadu totue si fiat ispantadu chi su petròliu no aeret pitzigadu sas alas a sa carena.Teniat sas pinnas abbumbadas de cussa sustàntzia ghelada,però a su nessi las podiat ispàrghere.—Forsis apo a tènnere sa possibilidade de mi nch’essire daeinoghe e, si apo a bolare in artu, in artu meda, su sole nch’at aiscagiare su petròliu —aiat tzichirriadu Kengah.Tando li fiat torrada in mente un’istòria chi aiat ascurtadu aunu cau betzu de sas Ìsulas Frisonas chi faeddaiat de un’umanuchi si cramaiat Ìcaru, chi pro si nche catzare su disìgiu de bolares’aiat cuncordadu sas alas cun pinnas de àbbila e aiat boladu, inartu, finas a curtzu a su sole, a su puntu chi su calore suo nch’aiatiscagiadu sa chera chi aiat postu pro atacare sa pinnas e fiat rutua terra.Kengah aiat iscutu a forte sas alas, aiat pinnigadu sas ancas, sifiat pesadu de una pariga de parmos e si nche fiat ghetadu torraa modde. In antis de proare torra, si fiat imbertu suta de s’abba eaiat mòidu sas alas. Custa bia si fiat pesadu prus de unu metru inantis de rùere.Cussu petròliu maleitu li pitzigaiat sas pinnas de sa coa, a su


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 22puntu chi non resessiat a regulare s’artziada. Tando fiat afundaduun’àtera bia e cun su bicu si nch’aiat tiradu su pìgiu de arga chili fiat cugugende sa coa. Aiat aguantadu su dolore de sas pinnasistratzadas, finas a cantu, in fines, si fiat abbigiadu chi su chirru desegus fiat prus pagu brutu.Sa de chimbe bias, Kengah fiat resessidu a pesare in bolu.Iscudiat sas alas cun disisperu, ca su pesu de su pìgiu de petròliuno li cunsentiat de bolare. Si s’esseret pasadu pagu·pagu, nche diatèssere rutu a modde. Teniat sa sorte de èssere una fèmina giòvanade cau marinu e sos mùsculos suos fiant galu in podere.Fiat cròmpidu a artu. Sena sessare de mòere sas alas, aiat abbistadua giosso e aiat bidu sa costa de mare in pessu sinnadacomente una lìnia bianca. Aiat finas bidu carchi nae moende·sicomente ogetos minudos subra de una tela biaita. Fiat cròmpidugalu prus in artu ma su sole no li fiat faghende s’efetu chi issu s’aiatisetadu. Forsis sos rajos suos bogaiant unu calore dèbile meda, osu pìgiu de petròliu fiat tropu gheladu.Kengah aiat cumpresu chi sas fortzas no li diant èssere duradasmeda e, in cherta de unu logu pro falare, aiat boladu chirru a terra,sighende sa lìnia sàriga·sàriga de s’Elba.Su moimentu de sas alas si fiat faghende semper prus grae elentu. Fiat perdende podere. E non fiat mancu bolende gasi in artu.Disisperadu e in cherta de artziare torra in chelu, aiat serradusos ogros e aiat iscutu sas alas cun s’ùrtima fortza chi teniat. Noaiat ischidu pro cantu tempus aiat mantesu sos ogros serrados,però, pustis chi los aiat abertos, fiat bolende subra de una turrearta mudada cun una veleta de oro.—Santu Miale! —aiat tzichirriadu reconnoschende sa turre desa crèsia amburghesa.Sas alas si fiant negadas a sighire a bolare.


23Luis Sepúlveda[4]Sa fine de unu boluSu gatu mannu, nieddu e grassu fiat leende su sole in su curridore,runidende e pessende a comente s’istaiat bene in cue, retzendesos rajos caentes bentre a susu, cun sas bator ancas pinnigadase sa coa isparta.Pròpiu in cussa iscuta chi si fiat bortende de costàgiu ammandronadua manera chi su sole l’aeret caentadu su cùmeru, aiat intesusa frìsida de una cosa bolende chi non si semodaiat ite fiat echi si fiat acurtziende a totu fua. Istende a s’alerta, aiat fatu unubrincu, si fiat paradu ritzu in sas bator ancas e agigu fiat resessidua si ghetare a unu chirru pro frànghere su cau chi fiat rutu in sucurridore.Fiat unu pugione brutu meda. Totu su corpus fiat impapadu deuna sustàntzia niedda e a fragu malu.Zorba si fiat acurtziadu e su cau aiat chircadu de s’arritzaretrisinende sas alas.—No est istadu un’aterràgiu elegante meda —aiat mauladu.—Mi dispraghet. No nd’apo pòdidu fàghere a mancu —aiatammìntidu su cau.—Ascu’, mi pares male postu. It’est chi tenes in sa carena? Ecantu ses pudèssidu! —aiat mauladu Zorba.—Mi nch’at tentu una marea niedda. Sa pesta niedda. Sa maleditzionede sos mares. Mi nche so morende —aiat tzichirriaduchessosu su cau.—Morende? Non faeddes gosi. Ses istracu e brutu. Petzi custu.Pro ite non bolas finas a su zoo? No est a largu dae inoghe e in ieb’at veterinàrios chi ti podent agiuare —aiat mauladu Zorba.—Non potzo. Custu est s’ùrtimu bolu meu —aiat tzichirriadusu cau cun boghe lena chi agigu s’intendiat, e aiat cungiadu sosogros.—Non ti nche mòrgias! Pasa·ti a canteddu e as a bìdere chi sanas.Famidu ses? T’apo a dare unu pagu de su màndigu meu manon ti nche mòrgias —aiat pedidu Zorba acurtziende·si a su caufadigadu.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 24Binchende su colòviu, su gatu l’aiat lintu sa conca. Cussa sustàntziachi lu fiat cugugende fiat finas de sabore malu a beru.Colende·li sa limba in su tzugru, aiat annotadu chi su suspiru desu pugione si fiat faghende semper prus dèbile.—Ascu’, amigu, ti chèrgio agiuare ma no isco comente. Chircade ti pasare in s’ìnteri chi ando a pregontare ite tocat a fàghere cununu cau malaidu —aiat mauladu Zorba in antis de atrempare a sacobertura.Fiat andende chirru a sa castàngia, cando aiat intesu su caucramende·lu.—A lu cheres unu pagu de su màndigu meu? —aiat naraduun’agigu illebiadu.—Apo a criare un’ou. Cun sas ùrtimas fortzas chi m’abbarrantapo a criare un’ou. Amigu gatu, si bidet chi ses un’animale bonue de sentimentos nòbiles. Pro custu ti pedo de mi fàgheres tresimpromintas. A mi las as a fàghere? —aiat tziuladu iscotzulendea bellu a bellu sas ancas in cherta de si pesare ritzu ma sena biresessire.Zorba aiat pessadu chi su cau, iscureddu, si fiat dilliriende e chicun unu pugione gosi male fraganadu tocaiat a èssere dadivosu.—T’improminto su chi cheres. Però como pasa·ti —aiat mauladulastimosu.—No nde tèngio tempus pro pasare. Improminti·mi chi non tinch’as a mandigare s’ou —aiat tziuladu aberende sos ogros.—T’improminto chi no mi nch’apo a mandigare s’ou —aiatrepìtidu Zorba.—Improminti·mi chi l’as a dare cara finas a cando at a nàscheresu pugione —aiat tzichirriadu artziende su tzugru.—Improminto chi apo a cuidare s’ou finas a cando naschet supugioneddu.—E improminti·mi chi l’as a imparare a bolare —aiat tziuladuabbaidende a firmu sos ogros de su gatu.Tando Zorba aiat pessadu chi cussa fèmina de cau male assortadanon si fiat petzi bariende ma chi fiat maca in totu.—T’improminto chi l’apo a imparare a bolare. E como pasa·ti,


27Luis Sepúlveda[5]In chirca de cussìgiosZorba fiat faladu deretu in su truncu de sa castàngia, aiat rugradusa corte interna totu in presse pro no nche lu biderent unu grustude canes banduleris, fiat essidu a su caminu, si fiat seguraduchi non fiat arribbende peruna màchina, nche l’aiat giumpadu efiat curtu chirru a su Cuneo, unu ristorante italianu de su portu.Duos gatos chi fiant fraghende in unu bote de s’arga, l’aiantbidu colende.—Eh, compa’! Sa matessi cosa chi so bidende deo seis bidende?Però ite grassulinu e galanu —aiat mauladu unu.—Emmo, compa’. E ite nieddu chi est. Paret prus una botzigheddade catramu chi no una botzighedda de ògiu. A ue ses andende,botzighedda de catramu? —aiat pregontadu s’àteru.Macari esseret pessamentadu pro su cau, Zorba non fiat dispostua aguantare sas intzìdias de cussos duos malinnos. A su puntuchi si fiat paradu, aiat eritzadu sos pilos de su cùmeru e fiat brincadua subra de su bote de s’arga.Aiat illonghiadu a bellu s’anca de dae in antis, aiat bogadu unabranca longa cantu unu luminu, e l’aiat acurtziada a sa cara deunu de cussos arraganteris.—A t’agradat? Ca nde tèngio àteras noe. A las cheres proare ins’ischina? —aiat mauladu a sa sèria.Cun sa branca in dae in antis de ogros, su gatu aiat ingurtidusalia in antis de rispòndere.—Nono, su capu. Ite die galana! No li paret? —aiat mauladusena sessare de abbistare sa branca.—E tue? Ite mi naras? —aiat mauladu Zorba, briende s’àterugatu.—Finas deo naro chi est faghende die bona, galanu pro andarea passìgiu, sende chi est unu pagu fritu.Fatu custu, Zorba fiat tzucadu torra, finas a arribbare in dae inantis de sa ghenna de su ristorante. In intro, sos pitzinnos fiant disponendesas mesas pro sos clientes de mesudie. Zorba aiat mauladutres bias e aiat isetadu sèidu in su limenàrgiu. In pagos minu-


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 28tos si li fiat acurtziadu Segretàriu, unu gatu romanu làngiu·làngiue petzi cun duos mustatzos, unu a cada chirru de su nare.—Nos paret dolu, ma si vostè no at prenotadu no l’amus apòdere servire. Semus cumpretos —aiat mauladu a ghisa de saludu.Fiat a puntu de agiùnghere àteru, ma Zorba l’aiat mantesu.—Tèngio bisòngiu de maulare cun Coronellu. Tèngio presse.—Presse! Semper cun sas presses de s’urtimada! Apo a bìdereite potzo fàghere, però petzi ca si tratat de una cosa urgente —aiatmauladu Segretàriu e fiat intradu a intro de su ristorante.Coronellu fiat unu gatu de edade non definìbile. Calicunu naraiatchi nche teniat sos matessi annos de su ristorante chi lu fiatacasagende, àteros fiant de su pàrrere chi nche fiat galu prus mannu.Però s’edade non fiat de importu mannu, ca Coronellu teniatunu talentu curiosu pro cussigiare sos chi fiant in dificultade e,sende chi issu non resessiat a pònnere peruna paghe, sos cussìgiossuos a su nessi poniant ànimu. Pro èssere betzu e de talentu, Coronellufiat un’autoridade manna in mesu de sos gatos de su portu.Segretàriu fiat torradu a su caminu.—Beni·mi in fatu. Coronellu t’at a retzire, ma est una cosa rara—aiat mauladu.Zorba li fiat andadu in fatu. Colende suta de sas mesas e de sascadreas de sa mesa, fiant arribbados finas a sa ghenna de su fundagru.Fiant falados a brincos in sas istradas de un’iscala astrintae in giosso aiant addoviadu a Coronellu, a coa ritza, controllendesos tapos de unas cantas ampullas de champagne.—Porca miseria! Sos sòrighes si nch’ant rosigadu sos tapos desu mègius champagne de sa domo. Zorba! Caro amico! —aiat saludaduCoronellu, chi costumaiat a maulare paràulas in italianu.—Perdona si ti pessigo pròpiu cando ses traballende, ma tèngiounu problema mannu e tèngio bisòngiu de su cussìgiu tuo —aiatmauladu Zorba.—So a puntu de ti servire, caro amico. Segretàriu! Li servat a sumio amico un’agigu de custa lasagna al forno chi nos ant dadu amangianu —aiat ordinadu Coronellu.—Ma si nche l’at mandigada totu! No mi l’at lassada mancunuscare.


29Luis SepúlvedaZorba l’aiat agradèschidu, ma non teniat fàmene, e deretu aiatcontadu de comente su cau s’aiat leadu matana a nch’arribbare, decomente fiat male postu e de sas impromintas chi fiat istadu obrigadua li fàghere. Su gatu betzu aiat ascurtadu a sa muda, tando sifiat pessadu, in s’ìnteri chi si fiat carinnende sos mustatzos longos,e, in fines, aiat mauladu a forte:—Porca miseria! Tocat a agiuare custu cau, s’iscureddu, a manerachi resessat a pesare in bolu.—Ei, ma comente? —aiat mauladu Zorba.—Sa cosa mègius at a èssere a pregontare a Ischitotu —aiat annotaduSegretàriu.—Est pròpiu su chi cheria nàrrere. Pro ite custu mi nch’at aèssere pesende sos maulos dae buca? —si fiat chessadu Coronellu.—Ei. Est un’idea bona. Apo a andare a bìdere a Ischitotu —aiatmauladu Zorba.—B’amus a andare totus. Sos problemas de unu gatu de portusunt problemas de totu sos gatos de su portu —aiat decraradu inmanera solenne Coronellu.Sos tres gatos fiant essidos dae su fundagru e, colende in mesude su labirintu de cortes internas de sas domos postas in fila apare in dae in antis de su portu, fiant curtos chirru a su tèmpiu deIschitotu.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 30[6]Unu logu curiosuIschitotu istaiat in unu logu bastante malu a iscobèrrere, ca,a sa prima, podiat pàrrere una butega triulada de cosas curiosas,unu museu de cosas istrambòtigas, unu depòsitu de màchinas chinon serviant a nudda, sa bibliotèca prus caòtica de su mundu osu laboratòriu de carchi sàbiu imbentore de marchingannos chibenit male a li pònnere unu nùmene. Ma non fiat nudda de totucustu o, a la nàrrere mègius, fiat meda de prus de totu custu.Su logu si naraiat HARRY - BAZAR DE SU PORTU, e su mere,Harry, fiat unu lupu de mare betzu chi, in chimbanta annos navighendein sos sete mares, si fiat ghetadu a colletzionare cada geniade ogetos in sos chentu portos chi aiat connotu.Cando sa betzesa nche li fiat intrada in ossos, Harry si fiat dispostua cambiare sa vida de su navigante cun sa de su marineri interra, e aiat abertu su bazar cun totu sas cosas collidas a pare. Aiatallogadu una domo de tres prantas in una carrera de su portu, maa pustis li fiat resurtada minore pro pònnere in campu sas colletzionescuriosas suas. Tando s’aiat allogadu sa domo chi teniatin s’oru, de duas prantas, ma mancu cussa li fiat bastada. In fines,a pustis de àere allogadu sa de tres domos, fiat resessidu a nchecollocare totu sas cosas suas, postas bene cunforma a unu sentidude òrdine totu suo e particulare.In sas tres domos, aunidas dae passàgios e iscalas istrintas, b’aiatbelle unu millione de cosas. In mesu issoro, tocat de annotare:7200 capeddos a alas flessìbiles a manera chi non si nche los aeretleados su bentu; 160 rodas de timones de nae, abbolotadas a fortzade fàghere giros de su mundu; 245 fanales de imbarcatziones chiaiant disafiadu sa nèula prus tìpida; 12 telègrafos cun cumandosapoddados dae sas manos de capitanos inchietos; 256 bùssolas chino aiant mai pèrdidu su nord; 6 elefantes de linna de mannària naturale;2 girafas imbalsamadas abbaidende sa savana; un’ursu polareimbalsamadu chi teniat in bentre sa manu dereta de un’esploradorenorvegesu, finas issa imbalsamada; 700 ventiladores cunsas palas chi, girende, ammentaiant s’avrina frisca de su merie in


31Luis Sepúlvedasu Tròpicu; 1200 amacas de juta chi garantiant sos mègius bisos;1300 marionetas de Sumatra chi aiant interpretadu petzi istòriasde amore; 125 projetores de diapositivas chi mustraiant paisàgiosin ue si podiat istare semper cuntentos mannos; 54000 romanzosin barantasete limbas; 2 modellos de sa Turre Eiffel, fraigada saprima cun mesu millione de agùgias de maistru de pannu, e sasegunda cun treghentamìgia ispuligadentes; 3 cannones de naescorsaras inglesas; 17 àncoras imbènnidas in fundu de su Mare desu Nord; 2000 cuadros de iscurigadòrgios; 17 màchinas de iscrìerechi fiant istadas de iscritores famados; 128 mudandas longas defranella pro òmines de prus de duos metros de artària; 7 fracspro nanos; 500 pipas de ispruma de mare; 1 astrolàbiu puntadu afirmu sinnalende sa Grughe de su Sud; 7 crogas gigantes dae ueessiant sonos de naufràgios mìticos; 12 chilòmetros de seda ruja;2 bucaportos de sutamarinos e medas àteras cosas chi diat èsseretropu longu a numenare.Pro pòdere visitare su bazar tocaiat a pagare un’intrada e, parisintrados, tocaiat a tènnere unu sensu de s’orientamentu mannupro non si pèrdere in su labirintu suo de aposentos sena ventanas,passadissos longos e iscalas istrintas.Harry teniat duas mascotas: Matias, unu iscimpantzè chi faghiata billetàrgiu e vigilante de seguresa, giogaiat a dama cun sumarineri betzu —de seguru male meda—, bufaiat birra e proaiatsemper a torrare prus pagu restu. S’àtera mascota fiat Ischitotu,unu gatu in colore murru, minudeddu e làngiu, chi dedicaiat subonu de su tempus a s’istùdiu de sas mìgias e mìgias de libros chib’aiat in cue.Coronellu, Segretàriu e Zorba fiant intrados a su bazar cun sascoas totu ritzas. Si fiant chessados ca non bidiant a Harry in palasde sa billeteria, ca su betzu teniat semper paràulas carinnosas ecarchi sartitza pro issos.—Unu mamentu, sacos de pùlighe! Bos nche seis ismentighendede pagare s’intrada —aiat istriuladu Matias.—Dae cando est chi sos gatos pagant? —aiat protestadu Segretàriu.—S’avisu de sa ghenna ponet: «Intrada: duos marcos». In pe-


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 32runu logu b’at iscritu chi sos gatos intrant de badas. Oto marcos obos nch’andades —aiat istriuladu a forte s’iscimpantzè.—Sennora martinica, mi timo chi sa matemàtica non siat artìculusuo —aiat mauladu Segretàriu.—Est pròpiu su chi fia a puntu de nàrrere. Vostè mi nch’esttirende galu sos màulos dae buca —si fiat chessadu Coronellu.—Bla, bla, bla! O pagades o bos nch’andades —aiat minetzaduMatias.Zorba fiat brincadu a s’àteru chirru de sa billeteria e aiat abbaidadua firmu sos ogros de s’iscimpantzè. Aiat mantesu sa miradafinas a cando Matias aiat iscutu sas pàrpalas e aiat cumintzadu alagrimare.—Andat bene, a nàrrere sa giusta sunt ses marcos. Una faddinala podet fàghere chie si siat —aiat istriuladu in pessu.Zorba, sena sesssare de l’abbaidare in ogros, nch’aiat bogaduuna branca dae s’anca dereta de dae in antis.—A t’agradat, Mati’? Ca nde tèngio àteras noe. A ti las figuras,cravadas in cussu culu ruju chi tenes semper in àeras? —aiat mauladua sa sèria.—Pro custa bia apo a cungiare sos ogros. Podides colare —aiatatzetadu mustrende·si pàsidu s’iscimpantzè.Sos tres gatos, cun sas coas arritzadas cun balentia, fiant iscumpartosin su labirintu de passadissos.


33Luis Sepúlveda[7]Unu gatu chi ischit totu—Ispantosu! Ispantosu! B’at capitadu una cosa ispantosa! —aiat mauladu Ischitotu cando los aiat bidos arribbende.Fiat passigende nerviosu in dae in antis de unu bete de libruabertu in terra, e a bias s’artziaiat sos pees de dae in antis a conca.Fiat isconsoladu a beru.—Ite b’at capitadu? —aiat pregontadu Segretàriu.—Est pròpiu su chi fia a puntu de pregontare deo. A cantu paretsu de mi nche catzare sos màulos dae buca est un’ossessione—aiat osservadu Coronellu.—Ajò, ca no at a èssere gosi —aiat naradu Zorba.—Ite no at a èssere gosi? Est ispantosu! Ispantosu! Custos sòrighesmaleitos si nch’ant mandigadu una pàgina intrea de s’atlante.Sa de su Madagascàr est iscumparta. Est un’ispantu! —aiatinsìstidu Ischitotu tostende·si sos mustatzos.—Su Segreta’, m’ammentet chi devo organizare una cassa contraa custos mandigadores de Masacàr... Masgacàr..., in fines, vostègiai at cumpresu de ite so faeddende —aiat mauladu Coronellu.—Madagascàr —aiat craridu Segretàriu.—Sigat, sigat a mi nche pesare sos màulos dae buca. Porca miseria!—aiat esclamadu Coronellu.—T’amus a dare una ghetada de manos, Ischito’, ma como semusinoghe ca tenimus unu problema mannu e, sigomente tueischis cosas medas, forsis nos as a pòdere agiuare —aiat mauladuZorba, e deretu l’aiat contadu s’istòria trista de su cau.Ischitotu aiat ascurtadu atentu. Cunsentiat moende sa conca e,cando sos moimentos nerviosos de sa coa mustraiant in maneracrara sos sentimentos chi si li pilisaiant a sos màulos de Zorba,chircaiat de nche l’istichire suta de sas ancas de palas.—...e gasi l’apo lassadu, male meda, un’iscutighedda a como...—aiat cuncruidu Zorba.—Unu contu ispantosu! Ispantosu! Bidimus, faghide·mi pessare:cau... petròliu... petròliu... cau... cau malàidu... Gosi est! Tocat achircare in s’entziclopedia! —aiat esclamadu totu cuntentu.


35Luis SepúlvedaSa ite?! aiant mauladu sos tres gatos.—S’en-tzi-clo-pe-dia. Su libru de sa sabiduria. Nos tocat a chircarein sos tomos tres e deghessete, chi currispondent a sas lìteras«C» e «P» —aiat cussigiadu Ischitotu, faeddende a firmu. —Tando, abbaidamus custa emplicope... empicope... emh! —aiat propostu Coronellu.—En-tzi-clo-pe-dia —aiat murmutadu a bellu Segretàriu.—Est su chi fia a puntu de nàrrere deo. So iscumproende galuun’àtera bia chi non podet fàghere a mancu de sa tentatzione demi nche pesare sos màulos dae buca —aiat murrungiadu Coronellu.Ischitotu fiat atrempadu a unu parastàgiu mannu·mannu inue fiant postos in fila a pare libros grussos e de bisura de importu,e pustis de àere chircadu in sa costa sas lìteras «C» e «P», nch’aiatfatu rùere sos libros. Tando fiat faladu e, cun un’ancarone curtzumeda e ispetidu a fortza de totu cussu isfogiòngiu de libros, fiatcolende dae una pàgina a s’àtera. Sos tres gatos fiant abbarrados asa muda cun rispetu in s’ìnteri chi issu fiat boghende màulos chiagigu s’intendiant.—Eja, mi paret chi semus in su caminu bonu. Ite interessantechi est. Asta. Astile. Astore. Abbàida, ite interessante chi est!Ascurtade custu, amigos: s’astore diat pàrrere chi siat unu pugioneispantosu, ispantosu! A su chi narant est una de sas aes prusmalas. Ispantosu! —aiat naradu totu cuntentu Ischitotu.—Non nos interessat su chi narat de s’astore. Semus inoghe promore de unu cau —l’aiat naradu Segretàriu.—Vostè, a diat tènnere su bonu sensu de no mi nche pesare sosmàulos dae buca? —aiat murmutadu Coronellu.—Perdonet. Est chi s’entziclopedia est pro mene una cosa incantadora.Cada bia chi nd’abbàido sas pàginas imparo carchicosa noa —si fiat iscusadu Ischitotu, e aiat sighidu colende paràulasfinas a cando agataiat sas chi fiat chirchende.Ma su chi s’entziclopedia naraiat de sos caos marinos no l’aiatagiuadu meda. Su prus chi aiant ischidu est chi su cau chi lis interessaiataparteniat a s’ispètzia arghentada, chi cramaiant gosi cateniat sas pinnas in colore de prata.E mancu su chi faeddaiat de petròliu los aiat agiuados pro


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 36comente agiuare su cau, sende chi s’aiant dèvidu aguantare unafiolera longa de Ischitotu, chi si fiat istentadu faeddende de unagherra de su petròliu chi bi fiat istada in sos annos setanta.—Pro s’agùgia de s’eritzu! Semus comente in su cumintzu —aiat mauladu Zorba.—Est ispantosu! Ispantosu! Pro sa prima bia s’entziclopediam’at trampadu —aiat ammìntidu Ischitotu, isconsoladu.—E in custa emplicope... etzimole... in fines, giai as cumpresude ite so faeddende, non b’at cussìgios pràticos pro comente nchecatzare sas magras de petròliu? —aiat pregontadu Coronellu.—Ingeniosu! Ingeniosu a beru! Dae cue tocaiat a cumintzare!Como etotu bos nche giugo su libru noe, lìtera «I» de ‘innetamantzas’—aiat annuntziadu Ischitotu cun cuntentesa manna, ins’ìnteri chi fiat atrempende torra a su parastàgiu de sos libros.—Ma abbigende si nd’est? Si vostè non costumaret custu imbitzumacu de mi nche pesare sos màulos dae buca, dìamus ischiregiai ite fàghere —aiat naradu Coronellu a Segretàriu chi fiatabbarradu mudu.In sa pàgina dedicada a sa paràula ‘innetamantzas’ aiant agatadu,in prus de comente nche catzare sas mantzas de cunfitura, tintatzinesa, sàmbene e soropu de lampone, sa solutzione pro nchecatzare sas magras de petròliu.—“S’innetat su tretu interessadu cun unu pannutzu infustu debenzina.” Bi semus resessidos! —aiat mauladu Ischitotu.—Non tenimus nudda. Dae ue diàntzine nche bogamus sabenzina? —aiat murmutadu Zorba, de mala mùtria de seguru.—Tando, si no mi so ammentende male, in su fundagru de suristorante tenimus unu bote cun pintzellos a modde in sa benzina.Segretàriu giai ischit ite fàghere —aiat mauladu Coronellu.—Mi perdonet, Sennore, ma non so cumprendende s’idea sua—si fiat iscusadu Segretàriu.—Est cosa de nudda: vostè at a umidare sa coa sua cun benzina,su tantu chi bi cheret, e deretu a pustis nos amus a interessarede custu cau, mischinu —aiat cussigiadu Coronellu abbaidende aun’àteru chirru.


37Luis Sepúlveda—Ah, nono! Custu est nono a beru! In peruna manera! —aiatprotestadu Segretàriu.—L’ammento chi in su menù de custu merie b’at duos tantos defìgadu cun crema —aiat murmutadu Coronellu.—A nche pònnere sa coa in sa benzina!... Vostè at naradu fìgaducun crema? —aiat mauladu afrigidu Segretàriu.Ischitotu aiat detzìdidu de nche los acumpangiare, e sos batorgatos fiant curtos finas a s’essida de su bazar de Harry. Candolos aiat bidos colende, s’iscimpantzè, chi nche fiat agabbende desi nche bufare una birra, lis aiat dedicadu unu rutu, mannu chetronu.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 38[8]Zorba incumintzat a fàghere su chi aiat impromìntidu.Sos bator gatos fiant falados dae sa cobertura a su curridoree deretu aiant cumpresu chi fiant arribbende a tardu. Coronellu,Ischitotu e Zorba aiant annotadu cun rispetu su corpus sena vidade su cau, in s’ìnteri chi Segretàriu fiat bentulende sa coa pro ncheli catzare su fragu de benzina.—Pesso chi at a tocare a l’afigire sas alas. Est su chi si faghet inocasiones gosi —aiat naradu Coronellu.Binchende s’abboltu chi lis poniat cussu èssere abbumbadu depetròliu, l’aiant afigidu sas alas a sa carena e, moende·lu, nch’aiantiscobertu s’ou biancu pintulinadu a biaitu.—S’ou! Est resessida a fàghere s’ou! —aiat abboghinadu Zorba.—In matzimbòddiu bonu ti nche ses postu, caro amico. Inmatzimbòddiu bonu! —aiat naradu Coronellu.—Ite nd’apo a fàghere de s’ou? —s’aiat pregontadu Zorba, semperprus afrigidu.—Cun un’ou si podent fàghere cosas medas. Una cata, pro ndenàrrere una —aiat propostu Segretàriu.—Giai est a beru! Un’abbaidada a s’entziclopedia nos at a nàrrerecomente tocat a ammaniare sa mègius cata. S’argumentu estpresente in su libru tres, lìtera «C» —aiat asseguradu Ischitotu.—De custu mancu a nde maulare! Zorba aiat impromìntidua cussa fèmina de cau, s’iscura, chi diat àere dadu cara a s’ou e asu pugioneddu. Un’improminta de onore fata dae unu gatu de suportu est fata dae totu sos gatos de su portu, e duncas s’ou non sitocat —aiat decraradu in manera solenne Coronellu.—Ma deo no isco ite tocat a fàghere pro dare cara a un’ou! Noapo tentu mai un’ou de li dare cara! —aiat mauladu disisperaduZorba.Tando totu sos gatos aiant abbaidadu a Ischitotu. Forsis ins’entzi-clo-pe-dia sua b’aiat carchi cosa a propòsitu.—Tocat a fàghere una consultada in su libru trèighi, lìtera “O”.De seguru in cue b’at totu su chi tocat a ischire de s’ou, ma pro


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 40como cussìgio calore, calore corporale, calore corporale meda —aiat inditadu a Ischitotu cun tonu addotoradu e didàticu.—Duncas tocat a si nche pònnere in pitzu de s’ou, però sena lusegare —aiat cussigiadu Segretàriu.—Est pròpiu su chi fia a puntu de cussigiare. Zorba, tue abbarrain s’oru de s’ou e nois acumpangiamus a Ischitotu a bìdere itenos narat s’empilope... entzimope... Giai as cumpresu de ite so faeddende.Amus a torrare a de note cun sas novidades e nch’amusa interrare custu cau, s’iscureddu —aiat istabilidu Coronellu inantis de brincare a pitzu de sa cobertura.Ischitotu e Segretàriu l’aiant sighidu. Zorba fiat abbarradu insu curridore, cun s’ou e su cau mortu. Dende cara meda, si fiatistèrridu e aiat acurtziadu s’ou a sa bentre. Si pariat ridìculu. Fiatpessende a sas befas chi, si l’aerent bidu, li diant àere dedicadu sosduos gatos brigajolos chi aiat addoviadu a mangianu.Ma una prominta est una prominta e gasi, caentadu dae sosrajos de su sole, si nche fiat dormende cun s’ou biancu pintulinadua biaitu afigidu a sa bentre niedda.


41Luis Sepúlveda[9]Una note tristaA lughe de luna, Segretàriu, Ischitotu, Coronellu e Zorba aiantfatu una fossa in suta de s’àrbore de castàngia. In antis, faghende amanera chi perunu umanu los aeret bidos, nch’aiant rodduladu sucau mortu dae su curridore a sa corte de intro. Nche l’aiant postuderetu in sa fossa e l’aiant cugugiadu de terra. Tando Coronelluaiat mauladu cun boghe grae:—Cumpàngios gatos, in custa note de luna semus dende sa dispedidaa sos restos de unu cau marinu male assortadu chi noischimus mancu ite si narat. S’ùnica cosa chi semus resessidos aischire de issu, pro more de sas connoschèntzias de su cumpàngiuIschitotu, est chi aparteniat a sa casta de sos caos arghentados, echi forsis beniat dae largu, dae ue su riu ghetat a mare. De issuamus ischidu pagu a beru, ma su chi importat est chi est arribbadumoribundu finas a domo de Zorba, unu de nois, e chi l’at tentucunfiàntzia manna. Zorba l’aiat promìntidu de dare cara a s’ou chiaiat criadu in antis de mòrrere, de dare cara a su pugione chi ata nàschere dae issu e, sa cosa prus difìtzile, cumpàngios meos, atpromìntidu de l’imparare a bolare...—Bolare. Libru duos, lìtera «B» —aiat murmutadu Ischitotu.—Est pròpiu su chi sennor Coronellu fiat a puntu de nàrrere.No nche li tires sos màulos dae buca —aiat cussigiadu Segretàriu.—...promintas malas a cumprire —aiat sighidu Coronellu,imperturbadu—, ma ischimus chi sos gatos de portu mantenentsemper su màulu issoro. Pro fàghere a manera chi bi resessat, òrdinochi su cumpàngiu Zorba no abbandonet s’ou finas a nàscheretsu pugione e chi su cumpàngiu Ischitotu consultet in s’emplicope...entzimope..., pro truncare in curtzu, in custos libros, totu suchi pertocat s’arte de bolare. E como naremus adiosu a custu caumortu pro neghe de sos umanos. Illonghiemus su tzugru chirrua sa luna e maulemus sa cantzone de dispedida de so gatos de suportu.In pees de sa castàngia betza, sos bator gatos aiant incumintzadua maulare una litania trista, e a sos màulos issoro si fiant agiun-


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 42tos deretos sos de sos àteros gatos de cussos oros, a pustis sos desos àteros gatos de s’àteru chirru de su riu, e, a sos màulos de sosgatos, si fiat agiuntu s’apeddòngiu de sos canes, su pìulu lastimosude sos canàrios agorrados e de sos furfuràrgios in sos nidos issoro,sa ddàddara trista de sas ranas, e finas sos tzìrrios istonados des’iscimpantzè Matias.Sas lughes de totu sas domos de Amburgu si fiant allutas, ecussa note sos abitantes s’aiant pregontadu pro ite totu cussa tristura,totu in unu, si fiat apoderada de sos animales.


43Luis Sepúlveda


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 44


45Luis Sepúlvedasegunda parte


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 46


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 48[1]Gatu crochendeSu gatu mannu, nieddu e grassu si nch’aiat coladu dies medasistèrridu in s’oru de s’ou, dende·li amparu, acurtziende·si·lu cuntotu sa lebiesa de sas brancas piludas suas, cada bia chi unu moimentuinvoluntàriu de sa carena sua nche l’iscostiaiat una parigade tzentìmetros. Fiant istadas dies longas e infadosas chi li fiantpartas inùtiles de su totu, ca si pariat dende cara a una cosa senavida, a una casta de pedra dìliga, sende chi fiat bianca cun pintulinosbiaitos.Carchi bia, agrancadu dae s’istòngiu semper firmu, ca, cunformaa sos òrdines de Coronellu si nch’istesiaiat dae s’ou petzipro andare a mandigare e a fàghere sos bisòngios, aiat tentu s’ideade iscuntrobare si in intro de cussa botzighedda bianca fiat creschendea beru unu pugione de cau. Tando aiat paradu un’origraa s’ou, a pustis s’àtera, ma non fiat resessidu a intèndere nudda.No aiat tentu sorte mancu cando aiat proadu a bìdere in intro des’ou ponende·lu contra a lughe. Su pigiolu biancu cun pintulinosbiaitos fiat grussu e non si nche bidiat pròpiu nudda. Coronellu,Segretàriu e Ischitotu andaiant a lu visitare cada note, e compudaiants’ou a bìdere si fiat capitende su chi Coronellu mutiat ‘progressosisetados’, ma cando bidiant chi s’ou fiat che a sa prima die,cambiaiant arresonu.Ischitotu non sessaiat de si chessare chi in s’entziclopedia suanon resurtaiat su tempus giustu de sa cria: su datu prus pretzisuchi fiat resessidu a nche tirare dae sos libros mannos suos fiat chicusta podiat durare dae deghessete a trinta dies, cunforma a sascaraterìsticas de s’ispètzia chi b’aparteniat sa mama cau.A criare no est chi l’esseret bènnidu bene a su gatu mannu,nieddu e grassu. Non si nche podiat ismentigare su mangianu chis’amigu de sa famìlia incarrigadu de li dare cara si fiat abbigiaduchi in s’apartamentu b’aiat prùere meda e aiat detzìdidu de li colares’aspiradore.Cada mangianu, durante sas vìsitas de s’amigu, Zorba nch’aiatcuadu s’ou in mesu de sos vasos de su curridore, pro si dedicaret


49Luis Sepúlvedacarchi iscuta a cussu bonòmine chi li fiat cambiende s’isterrimentae aberende sos botes de su màndigu. Li maulaiat cun agradimentu,l’isfrigatzaiat sa carena sua a sas ancas, e s’amigu si nch’andaiatsighende a nàrrere chi fiat unu gatu simpàticu meda. Però cussumangianu, pustis chi l’aiat bidu colende s’aspiradore in sa sala e ins’aposentu de dormire, l’aiat intesu narende:—E como su curridore. Est in mesu de sos vasos chi s’argas’ammuntonat de prus.Cando aiat intesu su biurdu chi aiat fatu su bidru de s’istèrgiude sa frùtora seghende·si in milli cantzos, s’amigu fiat curtu a sacoghina e dae sa ghenna aiat abboghinadu:—Ma macu ses, Zo’?! Abbàida ite as fatu! Essi deretu dae inoghe,gatu macocu. Bi mancat petzi chi ti nche craves un’àstula debidru in brancas.Ite bria sena si la meritaret! Zorba fiat essidu dae sa coghinamustrende birgòngia manna, cun sa coa in mesu de ancas, e aiatbrinchitadu finas a su curridore. No li fiat bènnidu bene meda anche roddulare s’ou finas a suta de su letu, ma bi fiat resessidu, ein cue aiat isetadu chi s’amigu nch’aeret agabbadu de mundare echi si nch’esseret andadu.Su sero de sa de binti dies, Zorba fiat dormitende, e duncas nonsi fiat sapidu chi s’ou si fiat moende, a bellu a bellu, ma si fiat moende,comente chi aeret chertu roddulare in s’apartamentu.Si nche fiat ischidadu ca s’aiat intesu chirighiri in bentre. Aiatabertu sos ogros, e no aiat pòdidu fàghere a mancu de ghetare unubrincu bidende chi, dae un’istampigheddu de s’ou, fiat cumparendee iscumparende una puntighedda groga.Zorba aiat leadu s’ou cun sas brancas de dae in antis e gasi aiatbidu comente su pugioneddu fiat bichende finas a abèrrere un’istampudae ue nch’aiat bogadu sa conchighedda bianca e ùmida.—Mama! —aiat tziuladu su pugioneddu de cau.Zorba no aiat ischidu ite rispòndere. Ischiat chi su colore desu pilu suo fiat nieddu, ma aiat crèidu chi s’emotzione e su rujorel’aiant cambiadu in unu gatu in colore de lilla.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 50[2]No est fàtzile a èssere mama—Mama! Ma’! —aiat torradu a tziulare su pugioneddu giai inforas de s’ou. Fiat biancu chìchinu, e cosa de pinnas sùtiles, lascase curtzas li cugugiaiant a tretos sa carena. Aiat proadu a ghetarecarchi passu ma fiat rutu in s’oru de sa bentre de Zorba.—Ma’! So famidu! —aiat tzirriadu bichende·li su pilu.Ite li diat àere dadu a mandigare? Ischitotu no aiat mauladunuddaa custu propòsitu. Ischiat chi sos caos mandigaiant pische,ma dae ue lu bogaiat unu bìculu de pische? Zorba fiat curtu a sacoghina e fiat torradu roddulende una mela.Su pugioneddu si fiat arritzadu cun sas ancas tontonendee si fiat ghetadu a sa frùtora. Su bichigheddu grogu aiat tocadusu pigiolu ma si fiat pinnigadu comente chi esseret de goma e,adderetzende·si torra, nch’aiat bortuladu a segus su pugioneddu enche l’aiat fatu rùere a terra.—So famidu! —aiat tziuladu arrenegadu—. Ma’! So famidu!Zorba l’aiat postu a bicare una patata, carchi galletedda desas suas—cun sa famìlia in vacàntzia non b’aiat ite de isseberaremeda!—, chessende·si de si nch’àere mandigadu totu in antischi esseret nàschidu su pugioneddu. Non b’aiat mèdiu perunu. Subichigheddu fiat moddeddu e si pinnigaiat tumbende sa patata.Tando, totu disisperadu, si fiat ammentadu chi su pugioneddu fiatun’ae e chi sas aes mandigant babbautzos.Fiat essidu a su curridore e aiat isetadu passentziosu chi unamusca l’esseret capitada in brancas. No aiat istentadu a nde tènnereuna e bi l’aiat intregada a su pugione famidu.Su pugione aiat leadu sa musca cun su bicu, l’aiat astrinta e,cungende sos ogros, si nche l’aiat ingurtida.—Màndigu bonu! Àteru nde bògio, ma’, àteru galu! —aiattziuladu, cuntentu mannu. Zorba fiat brinchende dae unu cabu as’àteru de su curridore. Aiat curtu a pare chimbe muscas e un’arangiolu,cando dae sa cobertura de sa domo a fache li fiant arribbadassas boghes connotas de sos duos gatos brigajolos chi si fiantpitzigados cun issu unas cantas dies in antis.


51Luis Sepúlveda—Compa’, abbaidade. Cussu busale est faghende ginnàsticarìtmica. Cun sa carena chi tenet, chie si siat est ballerinu —aiatmauladu unu.—Deo creo chi est pratichende aeròbica. Ite grassulinu chi est.Ite istrìgile. Ite istile chi tenet. Ascu’, botza de ògiu, a ti presentaresa unu cuncursu de bellesa est? —aiat mauladu s’àteru.Sos duos brigajolos si nde fiant riende, in logu seguru, in s’àteruchirru de sa corte.De bona gana Zorba lis diat àere chertu proare s’atza de sasbrancas suas, ma nche fiant a tesu, e gasi fiat torradu inche su pugionefamidu, carrende babbautzos.Su pugioneddu si nch’aiat ingullidu sas chimbe muscas masi fiat negadu de gustare s’arangiolu. Cuntentu, aiat bogadu unurùtidu e si fiat acoconadu, imbaradu bene a sa bentre de Zorba.—So sonnidu, ma’ —aiat tziuladu.—Ascu’, mi dolet a ti lu nàrrere ma deo non so mama tua —aiat mauladu Zorba.—E imbetzes eja, ses mama mea. E ses mama bona —aiat rispostucungende sos ogros.Cando Coronellu, Segretàriu e Ischitotu fiant arribbados, aiantagatadu su pugioneddu dormidu in s’oru de Zorba.—Nde so cuntentu! Est unu pugione galanu a beru. Cantu atpesadu cando est nàschidu? —aiat pregontadu Ischitotu.—Ite pregonta est custa? Deo non so sa mama de custu pugione!—aiat rispostu Zorba.—Est su chi pregontant semper in ocasiones che a custa. Nont’infades. Est unu pugione galanu meda a beru —aiat mauladuCoronellu.—Ite ispramu! Terrorosu! aiat abboghinadu Ischitotuacurtziende·si a buca sas brancas de dae in antis.—A nos dias pòdere nàrrere ite b’at de gosi terrorosu? —aiatnaradu Coronellu.—Su pugioneddu non tenet nudda de ite de mandigare. Itecosa mala, mala a beru! —aiat repìtidu Ischitotu.—Tenes resone. M’est tocadu a li dare unas cantas muscas e


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 52pesso chi luego at a chèrrere mandigare torra —aiat sighidu a nàrrereZorba.—Segretàriu, ite est isetende? —aiat pregontadu Coronellu.—Mi perdonet, sennore, ma non so cumprendende —si fiatiscusadu Segretàriu.—Currat a ristorante e torret cun una sardina —aiat cumandaduCoronellu.—E pro ite pròpiu deo, na’? Pro ite tocat semper a mie a fàgherea gatu de sos impèrgios, na’? Chi m’infunda sa coa cun benzina,chi ande in cherta de una sardina. Pro ite semper deo, na’? —aiatprotestadu Segretàriu.—Ca ista note, sennore meu, amus a chenare calamaros a saromana. No li paret una resone bona? —aiat craridu Coronellu.—E sa coa est boghende galu fragu de benzina... it’at naraduvostè, calamaros a sa romana...? —aiat pregontadu Segretàriu inantis de atrempare a sa cobertura.—O ma’, ma chie sunt custos? —aiat tziuladu su pugionedduinditende sos gatos.—Mama! T’at naradu mama! Ispantosu, cantu est corimodde!—nche li fiat essidu a Ischitotu, in antis chi sa mirada de Zorbal’aeret cussigiadu de cungiare sa buca.—Bene meda, caro amico, as cumpridu sa prima prominta, sescumprende sa segunda e ti mancat petzi sa de tres —aiat decraraduCoronellu.—Sa prus discansosa: a l’imparare a bolare —aiat mauladuZorba, befulanu.—B’amus a resessire. So chirchende in s’entziclopedia, ma sasabiduria cheret su tempus suo —aiat asseguradu Ischitotu.—O ma’! So famidu! —aiat naradu su pugioneddu.


53Luis Sepúlveda[3]Su perìgulu est faghende sa postaSos impèigos fiant cumintzados sa de duas dies chi fiat nàschidu.A Zorba li fiat tocadu de si dare ite de fàghere deretu, a manerachi s’amigu de famìlia no nche l’aeret iscobertu. In pessu chi aiatintesu sa ghenna aberende·si, nch’aiat afaghiadu unu vasu bòidusubra de su pugioneddu e nche li fiat sèidu in subra. Mancu malechi s’umanu non fiat essidu a su curridore e dae sa coghina nointendiat sos tzìulos de protesta. S’amigu, che a semper, aiat innetadusa cassita, aiat cambiadu s’isterrimenta, aiat abertu unu botede màndigu e, in antis de si nch’andare, fiat incraradu a sa ghennade su curridore.—Isperemus chi non sias malàidu, Zo’. Est sa prima bia chi nonses currende, paris chi t’abèrgio unu bote. Ite nche faghes in cue,sèidu in subra de su vasu? Chie si siat diat nàrrere chi ses cuendecosa. Tando, a cras mangianu, gatu macu.E si l’esseret artziadu a conca de abbistare suta de su vasu? Sifiat caghende petzi pessende·si·lu e fiat curtu deretu a sa cassita.Si fiat paradu in cue, cun sa coa totu ritza, si pariat illebiadu efiat pessende a sos faeddos de s’umanu.“Gatu macu.” Gosi l’aiat cramadu. “Gatu macu.”Forsis teniat resone, ca sa cosa prus giusta diat èssere istada ali lassare bìdere su pugione. S’amigu diat àere pessadu, tando, chis’idea sua fiat de si nche lu mandigare e si nche lu diat àere leadupro lu cuidare finas a crèschere. Pero issu nche l’aiat istichidu sutade unu vasu. Ma gatu macu a beru fiat?Nono. De peruna manera. Zorba sighiat cun cussèntzia sucòdighe de onore de sos gatos de portu. Aiat promìntidu a su cauin agonia chi diat àere imparadu a bolare a su pugioneddu, e ludiat àere fatu. No ischiat comente, ma lu diat àere fatu.Zorba nche fiat cugugende cun abbistesa su bisòngiu , candoaiat intesu sos tzìulos assuconados de su pugioneddu e fiat curtuderetu a su curridore.Su chi aiat bidu in cue l’aiat gheladu su sàmbene in sas venas.Sos duos gatos brigajolos fiant istèrridos in dae in antis de su


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 54pugioneddu, fiant moende sa coa inganida e unu lu fiat acantzendecun sa branca in sa coedda. Mancu male fiant bortados e nol’aiant bidu arribbende. Zorba aiat intostadu totu sos mùsculos desu corpus.—E chie lu diat àere naradu, compa’, chi dìamus agatare unumàndigu gosi bonu. Est minudeddu ma paret saboridu —aiatmauladu unu.—Mama! Agiutòriu! —fiat tziulende su pugioneddu.—Su chi m’agradat de prus de sos pugiones sunt sas alas. Custulas tenet minores, ma sas cossas parent bastante purposeddas —aiat osservadu s’àteru.Zorba aiat fatu unu brincu. In àeras aiat bogadu totu sos degheancarones de sas brancas de dae in antis e, ruende a pitzu de cussasduas bèstias malas, lis aiat iscutu sa conca a terra.Aiant proadu a s’arritzare, ma cando fiant a puntu de lu fàghere,cada unu de issos teniat un’origra traspassada dae un’ancaronada.—Ma’! Mi nche cheriant mandigare! —aiat tziuladu su pugioneddu.—A nos nche mandigare a fìgiu suo? Nono, sennora. Nono aberu —aiat mauladu unu cun sa conca afraighinada a terra.—Semus vegetarianos, sennora mea. Vegetarianos secherros—aiat asseguradu s’àteru.—Non so una “sennora”, mancantes —aiat mauladu Zorbatostende·lis sas origras a manera chi l’aerent pòdidu bìdere.Paris chi l’aiant reconnotu, a sos duos brigajolos si lis fiat arritzadusu pilu.—Tenet unu fìgiu bellu meda, amigu. At a èssere unu grandugatu —aiat asseguradu su primu.—Custu si bidet dae largu. Est unu gatulinu galaneddu a beru—aiat cunfirmadu s’àteru.—No est unu gatu. Est unu pugione de cau marinu, machillotos—aiat craridu Zorba.—Est su chi li naro semper a compare meu: tocat a tènnerefìgios de cau marinu. Non tèngio resone, compa’? —aiat decraradusu primu.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 56Zorba aiat detzìdidu de l’agabbare cun cussa farsa, ma cussosduos macocos si diant àere leadu un’ammentu de sas brancas suas.Cun unu moimentu poderosu aiat artziadu sas ancas de dae inantis e sas brancas suas aiant iscartzadu un’origra de cada unu decussos marranos. Maulende de dolore, si nche fiant fuidos deretos.—Tèngio una mama balente a beru! —aiat tziuladu su pugioneddu.Zorba aiat cumpresu chi su curridore non fiat logu seguru,ma no lu podiat mancu pònnere in domo ca su pugioneddu ladiat brutare totu e, in fines, nche lu diat iscobèrrere s’amigu de safamìlia. Tocaiat a li buscare unu cuadòrgiu seguru.—Beni, ajò a fàghere una passigiada —aiat mauladu Zorba inantis de l’acantzare cun delicadesa in mesu de dentes.


57Luis Sepúlveda[4]Su perìgulu non pasatRiunidos in su bazar de Harry, sos gatos aiant dispostu chi supugioneddu non podiat sighire a istare in domo de Zorba. Sosarriscos fiant medas pro issu, e su prus mannu de totus non fiat sapresèntzia e sa minetza de sos duos gatos brigajolos, ma s’amigude sa famìlia.—Dae sos cristianos, a dolu mannu, no ischimus mai ite nospodimus isetare. Prus de una bia, sende chi tenent idea bona, càusantsos peus males —aiat sententziadu Coronellu.—Gasi est. Pro fàghere unu paragone, pessade chi Harry, chiest un’òmine bonu, corimodde, e chi est carinnosu meda cun s’iscimpantzèe ischit chi l’agradat sa birra, est capatzu de nde li darea bufare ampullas e ampullas cada bia chi sa martinica est sidida.Matias, s’iscureddu, est alcolizadu, nch’at pèrdidu sa birgòngia ecada borta chi s’imbriagat si dat a intonare cantzones terrorosas.Terrorosas! —aiat mauladu Ischitotu.—E ite naramus tando de su dannu chi faghent a posta? Pessadea su cau, s’iscuru, chi est mortu pro neghe de sa mania —maleitasiat— de abbenenare su mare cun s’arga issoro —aiat agiuntuSegretàriu.A pustis de nd’àere arresonadu unu pagu, aiant leadu su pessuchi Zorba e su pugioneddu diant èssere andados a istare in subazar finas a cantu custu diat àere imparadu a bolare. Zorba diatèssere andadu a domo sua cada mangianu, a manera chi s’umanuno aeret suspetadu nudda, e deretu a pustis diat èssere torradu ali dare cara.—Non diat èssere una cosa male fata a li pònnere unu nùmenea su pugioneddu —aiat propostu Segretàriu.—Est pròpiu su chi cheria propònnere deo. Mi timo chi a minche catzare sos màulos dae buca siat prus forte de issu —si fiatchessadu Coronellu.—So de acordu. Li cheret unu nùmene, ma in antis tocat aischire si est mascru o fèmina —aiat mauladu Zorba.No aiat mancu agabbadu de maulare chi Ischitotu nch’aiat giai


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 58bogadu dae su parastàgiu unu libru de s’entziclopedia: su nùmerusèighi, chi currispondiat a sa lìtera “S”, e ispaginaiat in cherta desa paràula “sessu”.A dolu mannu s’entziclopedia non poniat nudda pro reconnòscheresu sessu de unu pugione de cau marinu.—Tocat a ammìntere chi s’entziclopedia tua no est servidameda —si fiat chessadu Zorba.—Non bàjulo chi b’apat dudas chi s’entziclopedia mea non siatbona! Totu sa sabiduria nch’est posta in custos libros —aiat rispostuofesu Ischitotu.—Cau marinu. Ae marina. Subrabbentu! S’ùnicu chi nos podetnàrrere si est mascru o fèmina est Subrabbentu —aiat asseguraduSegretàriu.—Est pròpiu su chi cheria maulare deo. Li proibo de sighire ami nche catzare sos màulos dae buca! —aiat murrungiadu Coronellu.In s’ìnteri chi sos gatos fiant maulende, su pugioneddu fiatpassigende in mesu de dusinas de pugiones imbalsamados. B’aiatmèrulas, papagallos, tucanos, paones reales, àbbilas, astores, chiissu fiat abbaidende atimoridu. De un’improntu, un’animale ogrirujue chi non fiat imbalsamadu l’aiat truncadu su caminu.—Ma’! Agiutòriu! —aiat tziuladu disisperadu. Su primu chi sili fiat acurtziadu fiat Zorba, e aiat in pessu acudidu, ca pròpiu incussu mamentu unu sòrighe fiat crompende a su tzugru de su pugionedducun sas ancas de dae in antis.Bidende a Zorba, su sòrighe si nche fiat fuidu a intro de unacala de su muru.—Mi nche cheriat mandigare! —aiat tziuladu su pugionedduafigende·si a Zorba.—No aìamus pessadu a custu perìgulu. Creo chi at a tocare amaulare a beru cun sos sòrighes —aiat naradu Zorba.—De acordu. Ma no lis dias tropu sa binta a cussos iscarados—aiat cussigiadu Coronellu.Zorba si fiat acurtziadu a sa cala. In intro fiat iscuru meda, mafiat resessidu a bìdere sos ogros rujos de su sòrighe.—Chèrgio bìdere su capu tuo —aiat mauladu Zorba, a forte.


59Luis Sepúlveda—Deo so su capu de sos sòrighes —aiat intesu chi li rispondiantdae s’iscuru.—Si tue ses su capu, tando bois balides prus pagu de sos carrabbusos.Nara·bi·lu a su capu tuo —aiat insìstidu Zorba.Zorba aiat intesu chi su sòrighe si nche fiat andende. Sas ungrassuas faghiant tzirriare su tubu in ue fiat currende. Pustis coladosunos cantos minutos, aiat bidu torrende a essire a campu sosogros rujos suos in sa pagu lughe.—Su capu t’at a retzire. In su fundagru de sas crogas, in palasde su cassione de su pirata, b’at un’intrada —aiat tzirriadu su sòrighe.Zorba fiat faladu finas a su fundagru inditadu. Aiat chircadu inpalas de su cassione e aiat bidu chi in su muru b’aiat un’istampuin ue nche podiat colare. Nch’aiat iscostiadu su taddaranu e fiatintradu a su mundu de sos sòrighes. B’aiat fragu de umidade e dearga.—Sighi sos tubos de iscàrrigu —aiat tzirriadu unu sòrighe chinon fiat resessidu a bìdere.Aiat postu in mente. Comente fiat avantzende e istrasinendesa carena, s’abbigiaiat chi si fiat intirtzulende su pilu de prùere ede arga.Fiat avantzadu in s’iscuru finas a arribbaret a unu locale decundutu in pessu illuminadu dae un’ispera de lughe de su sole.Zorba s’aiat pessadu chi fiat suta de su caminu e chi s’ispera de salughe fiat colende dae su tapu de su cundutu. Su logu pudiat, mafiat bastante artu pro s’arritzaret in sas bator ancas. In mesaniacolaiat unu canale de abba pudèssida. Tando nch’aiat bidu su capude sos sòrighes, una bete de bèstia niedda, cun sa carena prena desemos, chi nche colaiat s’ora colende e torrende a colare un’ungrain sos aneddos de sa coa.—Mi’, mi’. Mirade chie est benende a nos visitare. Su gatu grassu—aiat naradu su capu de sos sòrighes.—Grassu! Grassu! —aiant abboghinadu totus a pare dusinasde sòrighes, chi Zorba lis bidiat petzi sos ogros rujos.—Lassade chietu su pugioneddu —aiat mauladu a forte.—E tando sos gatos tenent unu pugioneddu. Giai l’ischia. Con-


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 60tant unu muntone de cosas in sos cundutos. Narant chi est unupugioneddu saboridu. Saboridu meda. He, he, he! —aiat tzirriadusu capu de sos sòrighes.—Saboridu meda! He, he, he! —aiant repìtidu sos àteros sòrighes.—Custu pugioneddu est bardiadu bene dae sos gatos —aiatmauladu Zorba.—Si nche l’ant a mandigare cando at a crèschere? Sena nos ndedare parte? Egoistas! —aiat acusadu su sòrighe.—Egoistas! Egoistas! —aiant repìtidu sos àteros sòrighes.—Deseguru giai l’as a ischire chi apo mortu prus sòrighes de sos piloschi tèngio in sa carena. Si li càpitat cosa a su pugioneddu, tenes sasoras contadas —aiat avèrtidu Zorba, sèriu.—Ascu’, botza de ògiu, pessadu bene b’as a comente ti nch’essiredae inoghe? Dae tene nche dìamus pòdere tirare purpùgia bonade gatu —aiat minetzadu su sòrighe.—Purpùgia de gatu! Purpùgia de gatu! —aiant repìtidu sos àterossòrighes.Tando Zorba fiat brincadu a pitzu de su capu de sos sòrighes.Nche li fiat rutu a palas e l’aiat agarradu sa conca cun sas brancas.—Luego nch’as a pèrdere sos ogros. Forsis sos amigos tuosm’ant a fàghere a purpùgia, ma tue no l’as a bìdere. A lu lassadeschietu su pugioneddu? —aiat minetzadu Zorba.—Ite maneras malas chi tenes. Andat bene. Nen purpùgia degatu nen purpùgia de pugioneddu. Si podet cuntratare totu in soscundutos —aiat atzetadu su sòrighe.—Tando cuntratamus. Ite pedis in càmbiu de rispetare sa vidade su pugioneddu? —aiat pregontadu Zorba.—Passu lìberu in sa corte. Coronellu at ordinadu a nos truncaresu caminu a su mercadu. Passu lìberu in sa corte —aiat pretesusu sòrighe.—De acordu. Ais a pòdere colare in sa corte, ma a de note, candosos umanos non bos bident. Sos gatos devimus cuidare s’Onorenostru —aiat craridu Zorba lassende·li sa conca.Si nche fiat essidu dae su cundutu caminende palas cun segus,


61Luis Sepúlvedasena sessare de abbaidare su capu de sos sòrighes nen sos ogrosrujos chi a dusinas lu fiant mirende cun òdiu.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 62[5]Puddighinu o puddighina?Nche fiant coladas tres dies finas a cando aiant pòdidu bìderea Subrabbentu, chi fiat unu gatu de mare, unu gatu de mare beru.Subrabbentu fiat sa mascota de su Hannes II, una draga poderosaincarrigada de mantènnere semper netu e lìberu dae impèigossu fundu de s’Elba. Sos marineris de su Hannes II istimaiant aSubrabbentu, unu gatu in colore de mele cun sos ogros biaitos, chicunsideraiant comente unu cumpàngiu in prus in sa faina traballosade limpiare su fundu de su riu.In sas dies de temporada lu cugugiant cun un’impermeàbilede tela incherada groga sestadu a mannària sua, che a sos impermeàbileschi poniant issos, e Subrabbentu passigiaiat in su pontecun sa cara inchigida de sos marineris chi parant fronte a su tempusmalu.Su Hannes II aiat limpiadu finas sos portos de Rotterdam, Anversae Copenhaghen, e Subrabbentu costumaiat a maulare istòriascuriosas de cussos viàgios. Eja. Fiat unu gatu de mare beru.—Eh! —aiat mauladu Subrabbentu intrende a su bazar.S’iscimpantzè aiat iscutu sas pàrpalas dudosu bidende su gatuavantzende, chi a cada passu tontonaiat su corpus dae manca adereta, non cunsiderende s’importàntzia de sa dinnidade sua debilletàrgiu de su locale.—Si no ischis a nàrrere «bonas dies», a su nessi paga s’intrada,sacu de pùlighe —aiat istriuladu Matias.—Tontu a dereta! Pro sas dentes de su barracuda! Sacu de pùlighem’as naradu? A manera chi l’iscas, custu peddutzu l’ant bicadutotu sos babbautzos de totu sos portos. Una die o s’àtera t’apoa maulare de una cadenagra chi si m’est cravada in s’ischina e fiatgasi grae chi non resessia a la pòdere. Pro sas barbas de sa balena!E t’apo a maulare de su pùlighe de s’ìsula Cacatua, chi tenentbisòngiu de sugionare su sàmbene de sete òmines pro si tzatzarenta s’ora de s’aperitivu. Pro sas pinnas de su pischecane! Tira·nchesas àncoras, macacu, e no mi nche catzes su bentigheddu! —aiat


63Luis Sepúlvedaordinadu Subrabbentu e aiat sighidu a caminare sena isetare sarisposta de s’iscimpantzè.Paris arribbadu a s’aposentu de sos libros, aiat saludadu dae saghenna sos gatos presentes in cue.—Moin! —aiat naradu Subrabbentu, chi l’agradaiat a maulare“Bonas dies” in su limbàgiu amburghesu, tostu e, in su matessitempus, durche.—In fines ses arribbende, capitano, no ischis ite bisòngiu tenìamusde tene! —aiat saludadu Coronellu.L’aiant contadu deretu s’istòria de su cau e sas promintas deZorba, promintas chi —lu repitiant— los prendiat totus.Subrabbentu aiat ascurtadu cun moimientos pessamentadosde sa conca.—Pro sa tinta de su calamaru! In mare bi càpitant cosas terrorosas.A bias mi pregonto si argunos umanos si sunt ammachiados,ca sunt in cherta de cambiare s’otzèanu in unu muntonàrgiuistremenadu. So in pessu torrende dae dragare sa foghe de s’Elba enon bos podides mancu figurare ite cantidade de arga nche batintsas mareas. Pro su bestire de su testùine! Nch’amus tiradu bidonesde insetitzida, pneumàticos e tonelladas de cussas ampullasde plàstica maleitas chi sos cristianos lassant in sas arenas de mare—aiat craridu infadadu Subrabbentu.—Terrorosu! Terrorosu! Si sas cosas sighint gosi, intro de pagutempus a beru sa paràula incuinamentu nch’at a prenare totusu libru noe, lìtera “I” de s’entziclopedia —aiat agiuntu inchietuIschitotu.—E ite potzo fàghere deo pro cussu pugione, s’iscuru? —aiatpregontadu Subrabbentu.—Tue ebbia, chi connosches sos segretos de su mare, nos podesnàrrere si su pugioneddu est mascru o fèmina —aiat rispostuCoronellu.Nche l’aiant giutu a probe de su pugioneddu, chi fiat dormendecuntentu a pustis de si nch’àere papadu unu calamaru batidu daeSegretàriu, chi, sighende sos cumandos de Coronellu, fiat incarrigadude li dare a mandigare.Subrabbentu aiat istiriadu un’anca de dae in antis, l’aiat abbi-


65Luis Sepúlvedastadu bene sa conca e deretu a pustis l’aiat artziadu sas pinnas chili fiant creschende in sa coa. Su pugioneddu aiat chircadu a Zorbacon ogros assuconados.—Pro sas ancas de su càvuru! —aiat esclamadu cun ispàssiusu gatu de mare—. Est una pugionedda galana chi unu cras at acriare tantos oos cantos sunt sos pilos chi tèngio in sa coa!Zorba aiat lintu sa conca de sa pugionedda de cau. Si fiat chessadupro no àere pregontadu a sa mama comente si naraiat, ca sisa fìgia fiat destinada a sighire su bolu firmadu dae su discùidu desos umanos, diat èssere istada una cosa bona a tènnere su matessinùmene de sa mama.—Cunsiderende chi sa pugionedda at tentu sa sorte bonade nche dare in s’amparu nostru —aiat mauladu Coronellu—,propòngio de la cramare Benassortada.—Pro su fìgadu de su merlutzu! Est unu nùmene galanu! —aiatcunfirmadu cuntentu Subrabbentu—. Mi so ammentende una goletachi apo bidu in su mare Bàlticu. Si mutiat gosi, Benassortada,e fiat totu bianca.—So seguru chi in su tempus venidore at a fàghere cosas deimportu, foras de s’ordinàriu, e su nùmene at a èssere inclùdiduin su libru duos, lìtera “B”, de s’entziclopedia —aiat asseguraduSegretàriu.Totus fiant de acordu pro su nùmene propostu dae Coronellu.Tando, sos chimbe gatos si fiant postos a inghìriu de sa pugionedda,si fiant arritzados in sas ancas de segus e istiriende sas de inantis, formende comente una cobertura de brancas, aiant mauladusa fòrmula rituale de su batijare de sos gatos de portu.—Ti saludamus, Benassortada, amiga de sos gatos!—Urrà! Urrà! Urrà! —aiat abboghinadu cuntentu mannu Subrabbentu.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 66[6]Benassortada, benassortada a beruBenassortada fiat crèschida in presse, inghiriada e carinnadadae sos gatos. A pustis de unu mese chi fiat istende in su bazar deHarry, si nche fiat fata una feminedda de cau istrìgile, cun pinnaslisas che seda in colore de prata. Cando carchi turista intraiat a subazar, Benassortada, sighende sos inditos de Coronellu, s’abbarraiatchieta in mesu de sos pugiones imbalsamados, faghende sa fintade èssere unu de issos. Però, a merie, cando su bazar cungiaiate cussu lupu de mare betzu si riteraiat, andaiat a giru in totu sosaposentos cun su passu suo tòntona·tòntona de pugione marinu,ispantende·si in dae in antis de totu sa cosa chi b’aiat in cue, amìgias, in s’ìnteri chi Ischitotu leghiat e torraiat a lèghere libros amanera chi Zorba l’aeret imparadu a bolare.—Bolare cheret nàrrere a imbèrghere s’àera a dae segus e inbassu. Bene meda! Ischimus giai una cosa importante —naraiat as’ascuse Ischitotu cun su nare cravadu in sas pàginas.—E pro ite mi tocat a bolare? —tziulaiat Benassortada cun sasalas totu pitzigadas a sa carena.—Ca ses unu cau marinu e sos caos bolant —rispondiat Ischitotu—.Mi paret terrorosu, terrorosu!, chi tue no l’iscas.—Ma deo non chèrgio bolare. E non chèrgio mancu èssere unucau —protestaiat Benassortada—. Chèrgio èssere unu gatu e sosgatos non bi bolant.Unu merie si fiat acurtziada finas a s’intrada de su bazar e aiataddoviadu, a dolu mannu suo, s’iscimpantzè.—E non ti pòngias a cagare su logu, pugione macocu! —aiatabboghinadu Matias.—A ite m’est faeddende gosi, sennora moninca? —aiat pregontadubirgongiosa.—Est s’ùnica cosa chi faghent sos pugiones. Puddina. E tue sesunu pugione —aiat repìtidu totu seguru s’iscimpantzè.—Vostè s’est faddende. So unu gatu e netu meda —aiat rispostuBenassortada in cherta de si tirare sa simpatia de sa moninca—.Isto in sa matessi cassita de Ischitotu.


67Luis Sepúlveda—Ha, ha! Est capitende chi cussu muntone de sachetas de pùligheti nch’at postu in conca chi ses unu de issos. Abbaida·ti benesa carena: tenes duas ancas e sos gatos nde tenent bator. Tenespinnas e sos gatos tenent su pilu. E sa coa? Eh? In ue est sa coatua? Ses maca che a cussu gatu chi si nche colat sa vida leghendee maulende ‘terrorosu!, terrorosu!’ Pugione machillotu! E, a lucheres ischire pro ite sunt gosi milindrosos cun tegus sos amigostuos? Ca sunt isetende chi ingrasses pro si fàghere una festa mannacun tegus. Ti nch’ant a mandigare totu pìnniga! —aiat istriuladus’iscimpantzè.Cussu merie sos gatos fiant pessamentados ca sa pugioneddade cau non fiat andada a mandigare su pratu preferidu: sos calamaroschi Segretàriu nche bogaiat a fura dae sa coghina de suristorante.In pessamentu mannu, l’aiant chircada, e fiat istadu Zorba suchi l’aiat agatada, afrigida e trista in mesu de sos animales imbalsamados.—Non ses famida, Benassorta’? B’at calamaros —aiat inditaduZorba.Su cau no aiat abertu bicu.—Male t’intendes? —aiat insìstidu Zorba pessamentadu—.Malàida ses?—Cheres chi màndighe pro m’ingrassare? —aiat pregontadusena l’abbaidare.—A manera chi crescas sana e forte.—E cando nch’apo a èssere grassa, as a mutire sos sòrighes ami nche mandigare? —aiat tziuladu cun sos ogros prenos de làgrimas.—Dae ue nche ses boghende custos machines? —aiat mauladua forte Zorba.De mala mùtria, Benassortada l’aiat iscobiadu totu su chi Matiasl’aiat istriuladu. Zorba l’aiat lintu sas làgrimas e deretu aiatintesu a issu matessi maulende comente mai aiat mauladu in antis:—Ses unu cau. Si est a cussu, s’iscimpantzè tenet resone, peròpetzi in cussu. T’istimamus totus, Benassorta’. E t’istimamus cases unu cau, unu cau galanu. Non t’amus contrariadu cando t’a-


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 68mus intesu tziulende chi ses unu gatu ca nos incantat chi chèrgiasèssere che a nois, ma ses diferente e nos agradat chi sias diferente.No amus pòdidu agiuare a mama tua ma a tie eja. T’amus daducara dae cando ses essida dae s’ou. T’amus dadu totu su carinnunostru sena pessare mai de ti cambiare in gatu. Cherimus chi siasunu cau. Nos sapimus chi finas tue nos cheres, chi semus amigostuos, sa famìlia tua, e nos agradat chi iscas chi cun tegus amusimparadu carchi cosa chi nos prenat de cuntentesa manna: amusimparadu a cunsiderare, rispetare e a istimare un’èssere diferente.Benit bene a atzetare e a istimare sos chi sunt aguales a nois, peròa lu fàghere cun chie est diferente benit male meda e tue nos asagiuadu a bi resessire. Ses unu cau marinu e deves sighire su destinutuo de cau. Deves bolare. Cando b’as a resessire, Benassortada,t’asseguro chi as a èssere ditzosa, e tando sos sentimentos tuos pronois e sos nostros pro tene ant a èssere prus bios e bellos, ca at aèssere su carinnu intre èsseres totu diferentes.—A bolare, mi ponet a tìmere —aiat tziuladu Benassortadaartziende·si.—Cando at a capitare, deo apo a èssere paris cun tegus —aiatmauladu Zorba linghende·li sa conca—. Bi l’apo impromìntidu amama tua.Su cau e su gatu mannu, nieddu e grassu si fiant postos a camminare.Su gatu li linghiat cun dilighia sa conca e su gatu li cugugiaiatsas palas cun una de sas alas ispartas.


69Luis Sepúlveda[7]Imparende a bolare—In antis de incumintzare, pro s’ùrtima bia amus a averiguaresos particulares tècnicos —aiat mauladu Ischitotu.Dae pitzu de unu parastàgiu, Coronellu, Segretàriu, Zorba eSubrabbentu fiant abbistende bene su chi fiat capitende in giosso.In cue b’aiat Benassortada, ritza in punta de unu passadissu chiaiant mutidu pista de decollu, e Ischitotu a s’àteru chirru de supassadissu, incrinadu subra de su libru deghe, lìtera “L” de s’entziclopedia.Su libru fiat abertu in una de sas pàginas dedicadas aLeonardo Da Vinci, in ue si bidiat unu traste curiosu batijadu“màchina de bolare” dae su grandu maistru italianu.—Pro praghere, iscumproemus pro prima cosa s’istabilidadede sos puntos de arrumbada a e b —aiat cussigiadu Ischitotu.—Iscumproende puntos de arrumbada a e b —aiat repìtidu Benassortadabrinchende in antis cun s’anca de manca e pustis cunsa de dereta.—Perfetu. Como amus a iscumproare s’estensione de sos puntosc e d —aiat mauladu Ischitotu, chi si pariat gasi importantecomente un’ingenieri de sa NASA.— Iscumproende estensione puntos c e d —aiat postu in menteBenassortada isparghende ambas alas.—Perfetu! —aiat naradu Ischitotu—. Repitamus totu un’àterabia.—Pro sos mustatzos de su rombu! E lassa·la bolare! —aiat naradua forte Subrabbentu.—L’ammento chi so su responsàbile tècnicu de su bolu! —aiatrispostu Ischitotu—. Cheret totu asseguradu comente si devet, ca,si non sende, sas cunseguèntzias diant pòdere èssere iscarmentosaspro Benassortada. Iscarmentosas!—Tenet resone. Giai l’ischit issu it’est faghende —aiat naraduSegretàriu.—Est pròpiu su chi fia a puntu de maulare —aiat murmutaduCoronellu—. Cando est chi vostè nche l’at a agabbare de minche catzare sos màulos dae buca?


71Luis SepúlvedaBenassortada fiat in cue, in cherta de si ghetare a su primubolu, ca s’ùrtima chida fiant capitados duos fatos chi aiant fatucumprèndere a sos gatos chi su cau fiat punnende a bolare, sendechi resessiat a cuare bene su disìgiu suo.Su primu fatu fiat capitadu unu merie chi Benassortada fiat andadaparis cun sos gatos a si leare su sole in sa cobertura de subazar de Harry. A pustis chi s’aiant leadu sos rajos de su sole proun’ora, nch’aiant bidu tres caos marinos bolende in artu, in artumeda.Si bidiant galanos, mannos, distintos in su chelu biaitu. A tretospariant arressende·si, petzi undulende in àeras cun sas alasispartas, ma bastaiat unu moimenu lèbiu pro chi s’esserent iscostiadoscun unu garbu e una galania chi poniat gelosia, e pilisaiatsa gana de istare paris cun issos in cue susu. De un’improntu sosgatos aiant sessadu de mirare a chelu e aiant ghetadu sa mirada aBenassortada. Su cau giovaneddu fiat abbaidende su bolu de sosparis suos e, sena si nd’abbigiare, fiat isparghende sas alas.—Abbaidade·la. Cheret bolare —aiat naradu Coronellu.—Eja, est ora chi si pòngiat a bolare —aiat cunsentidu Zorba—.Est unu cau chi nch’est giai mannu e forte.—Benassorta’, bola! Pone·ti a bolare! —l’aiat animada Segretàriu.Intendende sos màulos de sos amigos suos, Benassortada aiatpinnigadu sas alas e si fiat acurtziada a issos. Si fiat istèrrida in s’orude Zorba e aiat cumintzadu a fàghere sonare su bicu comentechi esseret runidende.Su segundu fatu fiat capitadu sa die in fatu, cando sos gatosfiant ascurtende un’istòria de Subrabbentu.—...e comente bos fia maulende, sas undas fiant gasi artas chinon faghiat a bideremus sa costa e, pro s’ògiu de sa balena! malasorte, tenìamus sa bùssula ammachiada. Nch’aìamus giai coladuchimbe dies e chimbe notes in mesu de sa temporada, sena ischiresi fìamus andende chirru a terra o chirru a foras, a mesu de mare.Tando, cando nos pariat chi nos fìamus pèrdidos, su timoneri aiatbidu sa truma de caos marinos. Ite cuntentesa, cumpàngios! Nosfìamus postos in fatu de sos caos bolende e fìamus resessidos a


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 72cròmpere a terra firma. Pro sas dentes de su barracuda! Cussoscaos nos aiant sarvadu sa vida. Si no los aèremus bidos, deo nondia èssere inoghe mauelende·bos su contu.Benassortada, chi ascurtaiat semper cun curiosidade mannasas istòrias de su gatu de mare, lu fiat ascurtende a ogros totuabertos.—Ello, finas in die de temporada bi bolant sos caos marinos?—aiat pregontadu.—Pro sas iscàrrigas de sas torpèdines! Sos caos sunt sas aesprus fortes de s’universu —aiat asseguradu Subrabbentu—. Nonb’at pugione chi iscat a bolare mègius de unu cau.Sos màulos de su gatu de mare intraiant in su tuu de s’ànima deBenassortada. Iscudiat sas ancas a terra e moiat su bicu nerviosa.—No as a chèrrere bolare, sennori’? —aiat pregontadu Zorba.Benassortada si los aiat abbistados unu in fatu de s’àteru, inantis de rispòndere.—Eja! Pro praghere, impara·mi a bolare! Sos gatos aiant mauladus’alligria issoro e si fiant postos deretos in òpera. Aiant isetadudae meda cussu mamentu. Cun totu sa passèntzia chi tenentsos gatos, aiant isetadu chi su cau lis aeret manifestadu su disìgiude bolare, ca una sabiduria de antigòriu lis faghiat cumprènderechi a bolare est unu pessu personale meda. E su prus cuntentu detotus fiat Ischitotu, chi aiat giai agatadu sos fundamentos de subolu in su libru deghe, lìtera “L” de s’entziclopedia, e pro custu sidiat èssere incarrigadu de cumandare sas operatziones.—Pronta pro su decollu! —aiat abboghinadu Ischitotu.—Pronta pro su decollu! —aiat cunfirmadu Benassortada.—Cumintzet a cùrrere in sa pista fortzende a dae segus, a terra,cun sos puntos a e b —aiat ordinadu Ischitotu.Benassortada aiat cumintzadu a avantzare, ma a bellu, comechi esseret patinende cun rodas male ogiadas.—Prus a lestru! —aiat pretesu Ischitotu. Su cau fiat avantzaduun’agigu prus a lestru.—Como ispargat sos puntos c e d! —aiat cumandadu Ischitotu.Benassortada aiat ispartu sas alas in s’ìnteri chi fiat avantzende.—Como àrtiet su puntu e! —aiat cumandadu Ischitotu.


73Luis SepúlvedaBenassortada aiat artziadu sas pinnas de sa coa.—E como, moat a susu e a giosso sos puntos c e d pro incarcares’àera chirru a giosso e, in su matessi tempus, astringat sos puntosa e b! —aiat naradu Ischitotu.Benassortada aiat iscutu sas alas, nch’aiat collidu sas ancas, sifiat artziada su tantu de una pariga de parmos, ma fiat ruta deretaa terra comente unu sacu.Tando sos gatos fiant falados deretos dae su parastàgiu e fiantcurtos inche fiat issa. L’aiant agatada cun sos ogros prenos delàgrimas.—So un’isenta! So una nùrtzile! —repitiat isconsolada.—Non benit mai bene a bolare sa prima bia, ma b’as a resessire.Ti l’improminto —aiat mauladu Zorba linghende·li sa conca.Ischitotu fiat in cherta de agatare sa faddina, iscumproende totoracun sa màchina de bolare de Leonardo.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 74[8]Sos gatos detzident de truncare su tabùBenassortada aiat proadu a pesare in bolu deghessete bias, epro deghessete bias fiat ruta torra a terra, pustis de èssere resessidaa s’artziare unos cantos tzentìmetros.Ischitotu, prus làngiu de su sòlitu, si nch’aiat istratzadu sos pilosde sos mustatzos unu a unu, pustis de sas primas dòighi derrotas,e cun màulos tremulosos fiat in cherta de s’iscòndere:—Non bi so cumprendende. Apo averiguadu totu sos particularesde sa teoria de su bolu, apo iscumproadu sos pretzetos deLeonardo cun totu su chi figurat in sa parte dedicada a s’aerodinàmica,libru unu, lìtera “A” de s’entziclopedia, e, sende gasi,non bi semus resessidos. Est ispantosu! Ispantosu!Sos gatos aiant atzetadu sos crarimentos suos, e fiant dendecara a Benassortada, chi pustis de cada faddida si faghiat prus tristae sèria.Pustis de s’ùrtima derrota, Coronellu aiat detzìdidu de suspènderesos esperimentos, ca s’esperièntzia li fiat narende chi su caufiat cumintzende a pèrdere sa fide de issa matessi, e custu fiat perigulosumeda si cheriat bolare a beru.—Forsis no est a tretu de bolare —aiat pessadu Segretàriu—.Forsis est abbarrada tropu paris cun nois e at pèrdidu sa capatzidadede bolare.—Sighende sos inditos tècnicos e rispetende sas leges de s’aerodinàmicabenit bene a bolare. No ismentigheis chi in s’entziclopediab’at totu—aiat craridu Ischitotu.—Pro sa coa de sa ratza! —aiat naradu Barlovento—. Est unucau e sos caos bolant!—Devet bolare. Bi l’aia promìntidu a sa mama e a issa. Devetbolare —aiat repìtidu Zorba.—E a cumprire custa prominta nos tocat a totus —aiat ammentaduCoronellu.—Reconnoscamus chi non semus capatzos de l’imparare a bolaree chi tocat chi chirchemus agiudu in foras de su mundu de sosgatos —aiat propostu Zorba.


75Luis Sepúlveda—Màula craru, amigu istimadu. A ue cheres arribbare? —aiatpregontadu sèriu Coronellu.—Pedo s’autorizatzione pro truncare su tabù pro sa prima es’ùrtima bia in vida mea —aiat naradu Zorba mirende in ogrossos cumpàngios.—Truncare su tabù! —aiant mauladu sos gatos boghende a forassas brancas e arritzende sas palas.“A maulare sa limba de sos umanos est tabù.” Gasi poniat salege de sos gatos, e non ca no aerent tentu interessu a comunicarecun sos umanos. S’arriscu mannu fiat sa risposta chi diant daresos umanos. Ite diant fàghere cun unu gatu faeddadore? De segurulu diant inserrare in una gàbbia pro lu custrìnghere a cadagenia de proas tontas, ca sos umanos, a su sòlitu, non sunt capatzosde atzetare chi un’èssere diferente dae issos los cumprendate chirchet de si fàghere cumprèndere. Sos gatos connoschiant,pro nàrrere, sa mala sorte de sos delfinos, chi aiant tentu tratubonu cun sos umanos ma custos los aiant cundennados a fàgherea paliatzos in ispetàculos acuàticos. E ischiant finas chi sos umanosassugetant a umiliatziones cale si siat animale chi si mustretintelligente e abbistu cun issos. Pro nde nàrrere una, sos leones,sos felinos mannos obrigados a istare in intro de una leonera e chiunu macu nche li pòngiat sa conca in sa buca; o sos papagallos,inserrados in gàbbias repitende machines. A su puntu chi a maularein su limbàgiu de sos umanos fiat un’arriscu mannu·mannupro sos gatos.—Abbarra in s’oru de Benassortada. Nois nos retiramus a chistionarede sa petitzione tua —aiat ordinadu Coronellu.Sa riunione a ghenna cungiada de sos gatos fiat durada unarata bona de tempus. In totu custas oras, Zorba fiat abbarraduistèrridu in s’oru de su cau, chi non podiat fàghere a mancu deèssere tristu ca no ischiat a bolare.Nche fiat giai note manna cando aiant agabbadu. Zorba si fiatacurtziadu a issos pro ischire ite pessu aiant leadu.—Sos gatos de su portu t’autorizamus a truncare su tabù prouna bia ebbia. As a maulare cun un’umanu ebbia, ma in antis


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 76amus a isseberare cun chie l’as a fàghere —aiat decraradu Coronellucun solennidade.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 78[9]S’issèberu de s’umanuNon fiat istadu discansosu a isseberare cun chie Zorba diatàere mauladu. Sos gatos aiant fatu una lista de totu sos chi connoschiant,e nche los aiant bogados unu in fatu de s’àteru.—René, su capu coghineri, de seguru est un’umanu giustu ebonu. Nos dat semper una parte de sas ispetzialidades suas, chiSegretàriu e deo nos nch’ingullimus cun praghere. Però cussucantzu de pane de René cumprendet petzi de ispètzias e de padeddas,e non nos diat èssere de agiudu mannu in custa ocasione—aiat naradu Coronellu.—Finas Harry est pessone bona. Passentziosu e amorosu cuntotus, finas cun Matias, chi li perdonat abusos istremutosos, istremutosos!,comente a si fàghere su bàngiu in su paciuli, cussuprofumu pùdidu, pùdidu! In prus, Harry nd’at a ischire meda demare e de s’arte de navigare, ma creo chi de bolu no intzuddetnudda —aiat naradu Ischitotu.—Càralu, su capu de sos camereris de su ristorante, narat chi sosuo e deo li lasso chi bi creat ca est un’òmine bonu. A dolu mannu,issu giai nde cumprendet de fùbbalu, botzacanistru, botzabbolu,ìpica, pugiladu e àteros isport galu, ma no l’apo mai intesu faeddendede bolu —aiat informadu Segretàriu.—Pro sas tentàrgias de s’ortziada! Su capitanu meu est un’umanucoridurche, a su puntu chi in s’ùrtimu atzufatòriu in unutzilleri de Anversa aiat gherradu contra a dòighi fulanos chi l’aiantofesu e nd’aiat pistadu petzi su mesu. Ma bastat a artziare auna cadrea pro s’ingaddinare. Pro sas tentàrgias de su purpu! Noncreo chi nos bisònget —aiat detzìdidu Subrabbentu.—Su pitzinnu de domo mea mi diat cumprèndere. Ma est invacàntzia, e, in prus, ite nd’at a ischire unu pitzinnu de bolòngiu?—aiat mauladu Zorba.—Porca miseria! si nch’est agabbada sa lista —aiat murrungiaduCoronellu.—Nono. B’at un’umanu chi no est in sa lista —aiat avèrtiduZorba—. Su chi istat cun Bubulina.


79Luis SepúlvedaBubulina fiat una gatu galanedda bianca e niedda chi si nchecolaiat parte de su tempus in mesu de sos vasos de frores de unuterratzu. Totu sos gatos de su portu colaiant a bellu in dae in antissuo, mustrende sa lebiesa de sa carena issoro, sa lughentesa de supilu issoro innetadu cun cuidadu, sa longària de sos mustatzosissoro, su garbu de sas coas ispartas, in cherta de l’impressionare,ma Bubulina si nd’afutiat e atzetaiat petzi su carinnu de un’umanuchi si poniat in su terratzu in dae in antis de una màchina deiscrìere.Fiat un’umanu curiosu, chi a bias si poniat a rìere a pustis chileghiat su chi aiat in pessu iscritu, e àteras bias ammorotzulaiatsos fògios sena los lèghere. Su terratzu suo fiat semper inghiriadudae una mùsica durche e sentimentosa chi dormiat a Bubulina, einduiat sos gatos chi fiant colende in cue a fàghere suspiros profundos.—S’umanu de Bubulina? E pro ite issu? —aiat pregontadu Coronellu.—No nd’isco. Custu umanu mi ponet cunfidu —aiat ammìntiduZorba—. L’apo intesu leghende su chi iscriet. Sunt paràulasgalanas chi alligrant o atristant, ma ponent semper agradimentue disìgiu de sighire ascurtende.—Unu poeta! Su chi custu umanu faghet est poesia. Libru batòrdighi,lìtera “P” de s’entziclopedia —aiat decraradu Ischitotu.—E it’est chi ti ponet a pessare chi custu umanu iscat a bolare?—aiat chertu ischire Segretàriu.—No at a ischire a bolare cun alas de pugione, ma ascurtende·luapo semper pessadu chi bolet cun sas paràulas —aiat rispostuZorba.—Sos chi sunt de acordu chi Zorba màulet cun s’umanu deBubulina àrtziet s’anca dereta —aiat ordinadu Coronellu. E gasil’aiant autorizadu a maulare paris cun su poeta.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 80[10]Una gatu, unu gatu e unu poetaZorba si fiat incaminadu in sas coberturas finas a cròmpere asu terratzu de s’umanu isseberadu. Bidende a Bubulina istèrridain mesu de sos vasos aiat suspiradu in antis de maulare.—Bubuli’, non timas. So inoghe.—Ite cheres? Chie ses? —aiat pregontadu pessamentada sagatu.—Non ti nch’andes, pro paghere. Mi naro Zorba e isto a curtzua inoghe. Tèngio bisòngiu de s’agiudu tuo. A potzo falare?Sa gatu aiat naradu chi eja cun sa conca. Zorba fiat brincadufinas a su terratzu e si fiat sèidu in sas ancas de palas. Bubulina sifiat acurtziada a lu nuscare.—Tenes nuscu de libru, de umidade, de robba betza, de pugione,de prùere, ma sos pilos tuos sunt netos —aiat naradu sa gatu.—Sunt sos fragos de su bazar de Harry. Non t’ispantes si tèngiofinas fragu de iscimpantzè —l’aiat avèrtidu Zorba. Una mùsicasuave fiat arribbende finas a su terratzu.—Ite mùsica galana —aiat naradu Zorba.—Vivaldi. Sas bator istajones. Ite cheres dae mene? —aiat chertuischire Bubulina.—Chi m’invites a colare e mi presentes s’umanu tuo —aiat rispostuZorba.—Non benit bene. Est traballende e nemos, mancu deo, li podetdare infadu —aiat rispostu sa gatu.—Pro praghere, est una cosa urgente meda. Ti lu pedo a nùmenede totu sos gatos de su portu —l’aiat pregada Zorba.—Pro ite lu cheres bìdere? —aiat pregontadu Bubulina cun discunfiàntzia.—Devo maulare paris cun issu —aiat rispostu Zorba, determinadu.—Ma custu est tabù! —aiat mauladu Bubulina urpilada—.Bae·ti·nche dae inoghe!—Nono. E si no mi cheres invitare a intrare, chi siat issu a bènnere!A t’agradat su rock, gatuli’? Intro de domo, s’umanu fiat to-


81Luis Sepúlvedacheddende sos tastos in sa màchina de iscrìere. Si pariat ditzosuca fiat a puntu de agabbare una poesia e sos versos nche l’essiantisortos in manera ispantosa. Totu in unu, dae su terratzu li fiantarribbados sos màulos de unu gatu chi non fiat sa Bubulina sua.Fiant màulos istonados e chi, sende gasi, pariat chi tennerent carchiritmu. Unu pagu anneadu e unu pagu incuriosidu, fiat essidua su terratzu, e s’aiat dèvidu isfrigatzare sos ogros pro crèere a suchi fiat bidende.Bubulina si tapaiat sas origras cun sas duas ancas de dae inantis in conca e, cara a cara a issa, unu gatu mannu, nieddu egrassu, sèidu in su cùmeru e cun s’ischina imbarada a unu vasu,fiat mantenende sa coa cun un’anca de dae in antis comente chiesseret unu contrabbassu e, cun s’àtera, faghiat sa finta de rasigaresas cordas, boghende màulos chi leaiant a nèrvios.Coladu s’ispantu, non si fiat mantesu dae su risu e, cando si fiatpinnigadu incarchende·si sa matza pro more de totu cussu risu,Zorba si nche fiat intradu a intro de domo.Cando s’umanu, galu mortu de su risu, si fiat bortadu, aiat bidusu gatu mannu, nieddu e grassu sèidu in unu cadreone.—Balla! Ses unu lusingheri curiosu, ma mi timo chi a Bubulinano l’agradet sa mùsica tua. Arratza de cuntzertu! —aiat naradus’umanu.—Giai l’isco chi canto male. Nemos est perfetu —aiat rispostuZorba in su limbàgiu de sos umanos.S’umanu aiat abertu sa buca, s’aiat dadu un’iscavanada e aiatimbaradu sas palas a su muru.—Ses fa... fa... faeddende —aiat esclamadu s’umanu.—Lu ses faghende finas tue ma deo no mi nde so ispantende.Pro praghere, non t’assùcones —l’aiat cussigiadu Zorba.—U... unu ga... gatu... faeddende —aiat naradu s’umanulassende·si rùere in su divanu.—Non so faeddende, so maulende, ma in sa limba tua. Isco amaulare in limbas medas —aiat craridu Zorba.S’umanu s’aiat artziadu sas manos a conca e s’aiat cugugiadusos ogros, repitende “est s’istrachitùdine, est s’istrachitùdine”. Ma


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 82cando nch’aiat catzadu sas manos, su gatu mannu, nieddu e grassufiat galu in su cadreone.—Sunt cosas de fantasia. Beru est chi ses una cosa de fantasia?—aiat pregontadu s’umanu.—Nono, so unu gatu beru chi est maulende cun tegus —l’aiatasseguradu Zorba—. In mesu de totu sos umanos, sos gatos de suportu t’amus isseberadu e nos semus incumandende a tie pro unuproblema, a manera chi nos agiues. Non ti nche ses ammachiadu.Deo so reale.—E ses narende chi màulas in limbas medas? —aiat pregontadududosu s’umanu.—Mi so pessende chi cheres una proa. Tando cumintza —aiatpropostu Zorba.—Buon giorno —aiat naradu s’umanu.—Nch’est tardu. Mègius a nàrrere buona sera —aiat currègiduZorba.—Kalimèra —aiat insìstidu s’umanu.—Kalispèra, giai ti l’apo naradu chi nch’est tardu —l’aiat torradua currègere Zorba.—Dober dan! —aiat abboghinadu s’umanu.—Dobar večer, creende mi ses como? —aiat pregontadu Zorba.—Eja. E si totu custu est unu bisu, ite importat. M’agradat echèrgio sighire a bisare —aiat rispostu s’umanu.—Tando potzo colare a su puntu chi nos interessat —aiat propostuZorba.S’umanu aiat cunsentidu, però l’aiat pedidu de rispetare su ritualede sa cunversatzione de sos umanos. L’aiat porridu a su gatuunu pratu de late, e issu si fiat acomodadu in su divanu cun unucàlighe de cognàc in manos.—Màula, gatu —aiat naradu s’umanu, e Zorba l’aiat contadus’istòria de su cau marinu, de s’ou, de Benassortada e de sosisfortzos sena resurtadu de sos gatos pro l’imparare a bolare.—A nos podes agiuare? —aiat pregontadu Zorba agabbende sucontu suo.—Pesso chi ei. E custa note etotu —aiat rispostu s’umanu.—Custa note etotu? Seguru ses? —aiat pregontadu Zorba.


83Luis Sepúlveda—Abbàida in sa ventana, gatu. Abbàida a chelu. Ite ses bidende?—aiat pregonatdu s’umanu.—Nues. Nues nieddas. S’est acurtziende una temporada e luegoat a pròere —aiat annotadu Zorba.—Pròpiu pro custu —aiat naradu s’umanu.—Non ti so cumprendende. Mi dispraghet, ma non ti so cumprendende—aiat naradu Zorba.Tando s’umanu si fiat acurtziadu a s’iscrivania sua, aiat leaduunu libru e aiat chircadu in sas pàginas.—Ascurta, gatu: t’apo a lèghere carchi cosa de unu poeta chi sinarat Bernardo Atxaga. Unos cantos versos de una poesia intitulada“Sos caos marinos”:Ma su coro minore issoro—su matessi de sos echilibristas—pro nudda suspirat gosi medacomente pro custa abba tontachi belle semper batit bentu,chi belle semper batit sole.—So cumprendende. Fia seguru chi nos podias agiuare —aiatmauladu Zorba falende dae su cadreone.Si fiant postos de acordu de s’addoviarent a mesunote in dae inantis de sa ghenna de su bazar, e su gatu mannu, nieddu e grassufiat curtu a informare sos cumpàngios.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 84[11]Su boluUn’istrossa de abba fiat ruende subra de Amburgu e dae sosgiardinos si pesaiat su nuscu de sa terra ùmida. Fiat lughende s’asfaltude sas carreras e sos annùntzios a neon si bidiant deformes,comente in un’ispigru, in su caminu infustu. Un’òmine bestidude impermeàbile fiat caminende in una carrera solitària de suportu ponende passos chirru a su bazar de Harry.—De seguru nono! —aiat istriuladu s’iscimpantzè—. Finas simi nche cravades sas chimbanta brancas bostras in culu deo nonbos abèrgio sa ghenna!—E nàrrere chi nemos ti cheret fàghere dannu. T’amus petzipedidu unu praghere —aiat mauladu Zorba.—S’oràriu de abertura est dae sas noe de mangianu a sas sesde merie. Est su regulamentu e cheret rispetadu —aiat istriuladuMatias.—Pro sos mustatzos de su trichecu! A podes èssere garbosu asu nessi una bia in vida tua, macacu? —aiat mauladu Subrabbentu.—Pro praghere, tzia martinica —aiat tziuladu preghende Benassortada.—Non si podet! Su regulamentu no mi cunsentit de istèrrere samanu e de abèrrere s’istanca chi bois, sacos de pùlighe sena pòddighes,non podides abèrrere —aiat istriuladu Matias, cun tonubefulanu.—Ses una martinica maca, maca! —aiat mauladu Ischitotu.—In foras b’at un’umanu e est abbaidende su relògiu —aiatmauladu Segretàriu, chi fiat abbistende totu dae una ventana.—Est su poeta! Non b’at tempus de pèrdere! —aiat mauladuZorba currende a totu fua chirru a sa ventana.Sas càmpanas de sa crèsia de Santu Miale aiant cumintzadu asonare sos dòighi tocos de mesunote e unu sonu de bidros segadosaiat siddidu s’umanu. Su gatu mannu, nieddu e grassu nchefiat rutu a sa carrera, in mesu de un’istrossa de cantzos, ma si fiat


85Luis Sepúlvedaarritzadu sena si pessamentare de sas fertas a conca e fiat brincadutorra a intro de sa ventana dae ue fiat essidu.S’umanu si fiat acurtziadu pròpiu in su mamentu chi unos cantosgatos nche fiant artziende unu cau a sa pedrissa de sa ventana.In palas de sos gatos, un’iscimpantzè si fiat parpende sa cara, incherta de si tapare sos ogros, sas origras e sa buca in su matessitempus.—Acantza·la! Chi non si fèrgiat cun sos cantzos de bidru —aiatmauladu Zorba.—Benide a inoghe ambos —aiat naradu s’umanu leende·la inbratzos.S’umanu si fiat istesiadu in presse dae sa ventana de su bazar.In suta de s’impermeàbile teniat unu gatu mannu, nieddu e grassue unu cau cun sas pinnas in colore de prata.—Canallas! Banduleris! Nche l’ais a pagare totu custu! —aiatistriuladu s’iscimpantzè.—Ti l’as chircada. E a l’ischis ite at a pessare Harry, cras? Chises tue chi as segadu su bidru —aiat mauladu Segretàriu.—Lampu, finas como est resessidu a mi nche catzare sos màulosdae buca —aiat mauladu Coronellu.—Pro sas dentes de sa murena! Ajò a sa cobertura! Amus abìdere bolende a Benassortada nostra! —aiat mauladu Subrabbentu.Su gatu mannu, nieddu e grassu e su cau istaiant còmodos sutade s’impermeàbile, caentados dae sa carena de s’umanu, chi fiatcaminende cun passos lestros e seguros. Fiant intendende sos trescoros issoro a tocheddos diferentes, ma cun sa matessi intensidade.—Gatu, fertu ses? —aiat pregontadu s’umanu bidende unascantas magras de sàmbene in s’infaghe de s’impermeàbile suo.—Non tenet importu. A ue semus andende? —aiat pregontaduZorba.—Cumprendende lu ses s’umanu? —aiat tziuladu Benassortada.—Eja. E est una pessone bona chi t’at a agiuare a bolare —l’aiatasseguradu Zorba.


ISTÒRIA DE UNU CAU MARINU... 86—Cumprendende lu ses su cau? —aiat pregontadu s’umanu.—Nara a ue semus andende —aiat insìstidu Zorba.—A nuddue, ca nche semus giai cròmpidos —aiat rispostu s’umanu.Zorba si fiat incraradu. Fiant in dae in antis de unu fràigu artu.Aiat artziadu sos ogros e aiat annotadu chi fiat sa turre de SantuMiale illuminada dae rifletores medas. Sas isperas de lughe corfianttotu s’istrutura sua istrìgile bestida cun lastras de ràmene,chi su tempus, s’abba e su bentu aiat cugugiadu cun unu pìgiubirde.—Sas ghennas sunt cungiadas —aiat mauladu Zorba.—Non totus —aiat naradu s’umanu—. A su sòlitu bèngio ainoghe a pipare e a pessare a sa sola in sas notes de temporada.Connosco un’intrada pro nois.S’aiant fatu unu giru e fiant intrados in una ghenna minore acostàgiu, chi s’umanu aiat abertu cun s’agiudu de una resòrgia.Dae una butzaca nch’aiat bogadu una pila e, in pessu illuminadosdae un’ispera de lughe, aiant cumintzadu a artziare in s’iscala acaragolu chi pariat sena agabbu .—So timende —aiat tziuladu Benassortada.—Però giai cheres bolare, no est beru? —aiat mauladu Zorba.Dae su campanile de Santu Miale si bidiat totu sa tzitade. Fiatproende e s’abba fiat inghiriende sa turre de sa televisione e, in suportu, sas grues pariant animales in pasu.—Abbàida, in cue si bidet su bazar de Harry. In cue b’at sosamigos nostros —aiat mauladu Zorba.—So timende! Ma’! —aiat tziuladu Benassortada.Zorba si nche fiat brincadu finas a sa barandìllia chi inghiriaiatsu campanile. In giosso, sas automòbiles si moiant comente babbautzoscun ogros lughentes. S’umanu aiat leadu su cau in manos.—Nono! So timende! Zorba! Zorba! —aiat tziuladu bichendesas manos de s’umanu.—Iseta! Lassa·la in sa barandìllia —aiat mauladu Zorba.—Non fia pessende de nche la ghetare a giosso —aiat naradus’umanu.—Giai as a bolare, Benassorta’. Respira. Lea su nuscu de s’abba


87Luis Sepúlvedapròina. Semper abba est. In vida tua as a tènnere ocasiones medaspro èssere ditzosa, una de custas si narat abba, s’àtera si naratbentu, s’àtera si narat sole e benit semper comente una paga pustischi at pròidu. Lea su nuscu de s’abba pròina. Aberi sas alas —aiatmauladu Zorba.Su cau aiat ispartu sas alas. Sos rifletores la fiant inghiriendede lughe e s’abba li pispisaiat sas pinnas cun perlas. S’umanu e sugatu l’aiant bida artziende sa conca a ogros cungiados.—Sa proja, s’abba. M’agradat! —aiat tziuladu.—As a bolare —aiat mauladu Zorba.—T’istimo. Ses unu gatu bonu a beru —aiat tziuladuacurtziende·si a s’oru de sa barandìllia.—As a bolare. Su chelu at a èssere totu tuo —aiat mauladu Zorba.—No mi nch’apo a ismentigare mai de tene. Nen de sos àterosgatos —aiat tziuladu, giai cun su mesu de sas ancutzas in forasde sa barandìllia, ca, comente naraiant sos versos de Atxaga, sucorigheddu suo fiat su de sos echilibristas.—Bola! —aiat mauladu Zorba isterrende un’anca e tochende·lain pessu.Benassortada non si bidiat prus, e s’umanu e su gatu fiant timendechi l’esseret capitada una disaura. Fiat falada comente unapedra. Aiant firmadu su sùfiu e si fiant incrarados a sa barandìllia,e tando l’aiant bida, iscudende sas alas, bolende subra de sasmàchinas firmas in sa pratza, e deretu a pustis aiant sighidu subolu suo in artu, semper prus in artu de sa veleta de oro chi incoronaiatsa bellesa particulare de Santu Miale.Benassortada fiat bolende solitària in sa note amburghesa. Sinch’andaiat a largu iscudende a forte sas alas finas a arribbareprus in artu de sas grues de su portu, subra de sos àrbores de sasbarcas, e torraiat dereta falende, faghende prus de una bia s’inghìriude su campanile de sa crèsia.—So bolende! Zo’! So resessende a bolare! —tziulaiat cuntentamanna dae su chelu istremenadu e murru.S’umanu aiat carinnadu s’ischina de su gatu.


88Luis Sepúlveda—Bene meda, gatu, bi semus resessidos —aiat naradu suspirende.—Eja, in s’oru de s’isprofundu at cumpresu sa cosa prus importante—aiat mauladu Zorba.—Gasi ti paret? E it’est chi at cumpresu? —aiat pregontadu s’umanu.—Chi bolat petzi chie s’atrivit a lu fàghere —aiat mauladu Zorba.—Mi so pessende chi como t’agradet a abbararre a sa sola. T’isetoin giosso —l’aiat saludadu s’umanu.Zorba fiat abbarradu in cue mirende·la, finas a cando no aiatprus cumpresu si fiant sos gùtios de abba pròina o sas làgrimaschi l’aiant anneuladu sos ogros grogos de gatu mannu, nieddu egrassu, de gatu bonu, de gatu nòbile, de gatu de portu.Laufenburg, Padente Nieddu, 1996


89Luis SepúlvedaCapìtulosMare de su Nord.....................................................................................9Unu gatu mannu, nieddu e grassu....................................................12Amburgu a sa vista..............................................................................16Sa fine de unu bolu.............................................................................. 20In chirca de cussìgios...........................................................................23Unu logu curiosu..................................................................................27Unu gatu chi ischit totu...................................................................... 30Zorba incumintzat a fàghere su chi aiat impromìntidu.................35Una note trista......................................................................................37Gatu crochende................................................................................... 43No est fàtzile a èssere mama.............................................................. 45Su perìgulu est faghende sa posta .................................................... 49Su perìgulu non pasat..........................................................................52Puddighinu o puddighina?................................................................ 58Benassortada, benassortada a beru...................................................61Imparende a bolare..............................................................................65Sos gatos detzident de truncare su tabù............................................70S’issèberu de s’umanu.........................................................................73Una gatu, unu gatu e unu poeta.........................................................75Su bolu.................................................................................................. 80

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!