10.07.2015 Views

eleqtroenergiisa da gazis tarifebi

eleqtroenergiisa da gazis tarifebi

eleqtroenergiisa da gazis tarifebi

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

saqarTvelos saxelmwifo politika energetikaSi:<strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> <strong>tarifebi</strong>Tbilisi, 2008 wlis 26 martimokle mimoxilvasaqarTveloSi eleqtroenergiasa <strong>da</strong> bunebriv airze yvelaze maRali <strong>tarifebi</strong>aregionSi <strong>da</strong> mTlianad postsabWoTa sivrceSi. amis erT-erTi mizezi, savaraudod,imaSi mdgomareobs, rom qveynis bunebrivi gaziT momarageba mTlianadimportirebul gazzea <strong>da</strong>mokidebuli, Tumca gansxvavebuli mdgomareobaaeleqtroenergiasTan mimarTebaSi – eleqtroenergiiT momaragebis 70-75% Si<strong>da</strong>hidroeleqtrosadgurebis mier gamomuSavebul energiaze modis.am angariSze muSaobis procesSi ver <strong>da</strong>dgindebo<strong>da</strong>, Tu ramdenad sworad<strong>da</strong>angariSebuli <strong>da</strong> samarTliania saqarTveloSi dRes arsebuli energo<strong>tarifebi</strong>,Tumca mopovebuli masalebis safuZvelze aSkarad ikveTeba, romenergomaregulirebeli komisia, romlis erT-erTi umTavresi kompetencia <strong>tarifebi</strong>s<strong>da</strong>dgenaa, mniSvnelovan zewolas ganicdis saxelisuflebo wreebisgan. saqarTvelosmTavroba cdilobs, sakuTari kontrolis qveS moaqcios energetikuli seqtoris 1rogorc saxelmwifo (romelic ise<strong>da</strong>c misi kontrolis qveSaa), ise kerZosegmenti.energomaregulirebeli komisiis roli <strong>da</strong> kompetencia gansazRvrulia„saqarTvelos kanoniT <strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> bunebrivi airis Sesaxeb“ (miRebulia1997 wels), „saqarTvelos kanoniT <strong>da</strong>moukidebeli erovnuli maregulireblisSesaxeb“ (miRebulia 2002 wlis 15 oqtomebers) <strong>da</strong> parlamentis 2006 wlisivnisis <strong>da</strong>dgenilebiT „saxelmwifo energetikuli politikis ZiriTadimimarTulebebis“ Sesaxeb.2006 wlis ianvarSi „<strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> bunebrivi airis Sesaxeb“ kanonSiSevi<strong>da</strong> ramdenime cvlileba, romliTac komisiis kompetencia SeizRu<strong>da</strong> <strong>da</strong>gaizar<strong>da</strong> energetikis saministros kompetencia. kerZod, wliuri energetikulibalansis <strong>da</strong>dgena <strong>da</strong> bazris wesebis SemuSaveba, rac manamde semekis funqcia iyo,energetikis saministros uflebamosilebaSi ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong>.1“msoflio bankis” proeqti: rekomen<strong>da</strong>ciebi saqarTvelos eleqtroenergetikisa <strong>da</strong>bunebrivi <strong>gazis</strong> seqtorebisaTvis sakanonmdeblo bazis Sesaxeb. proeqti ganaxorciela EconOne Corporation-ma, gv. 12.1angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


ufro metic, saqarTvelos mTavroba uSualod ereva semekis kompetenciaSi<strong>da</strong>moukideblad <strong>da</strong>adginos eleqtroenergiis <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> <strong>tarifebi</strong>. „energo-projorjiasTan“gaformebul xelSekrulebaSi <strong>da</strong> „rao-TelasTan“ gaformebulmemurandumSi mTavrobam aiRo valdebuleba, semekisTvis mieRebinebina garkveuliga<strong>da</strong>wyvetilebebi, romlebic <strong>da</strong>kavSirebuli iyo <strong>tarifebi</strong>s <strong>da</strong>dgenasTan, maTindeqsaciasTan <strong>da</strong> saerTo mricxvelebis moxmarebasTan. Sedegad, dRes moqmedi<strong>tarifebi</strong> <strong>da</strong>dgenilia ara maregulirebeli komisiis mier SemuSavebuli,<strong>da</strong>naxarjebze agebuli meTodologiis safuZvelze, aramed mTavrobasa <strong>da</strong> kerZokompaniebs Soris gaformebuli garigebebis Sesabamisad. am garigebis ZiriTadi arsiki is un<strong>da</strong> iyos, rom energokompaniebma qveynis eleqtroenergiiTa <strong>da</strong> gaziTuwyveti momarageba uzrunvelyon <strong>da</strong> sanacvlod miiRon maRali <strong>tarifebi</strong>,romlebsac maT realur xarjebTan kavSiri naklebad aqvT.Tu mTavroba semekis uflebamosilebis SezRudvas an mis saerTod gauqmebasapirebs, aucilebelia gairkves, Tu ra meqanizmebiT moxdeba energetikuliseqtoris ekonomikuri mdgradobisa <strong>da</strong> momxmareblis monopoluri fasebisgan<strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa, vinai<strong>da</strong>n es ori mniSvnelovani funqcia dRes semeksekisreba.<strong>da</strong>moukidebeli maregulirebelis funqciebi saqarTvelos kanonmdeblobis mixedviTsaqarTvelos mTavrobam, eleqtroenergetikis maregulirebeli erovnuli komisiisSeqmna, eleqtroenergetikis seqtoris regulirebis mizniT, 1996-1997 wlebSiga<strong>da</strong>wyvita. rig ganviTarebul qveynebSi <strong>da</strong>moukidebeli maregulirebeli komisiebissaqmianaobam <strong>da</strong>debiTi gavlena iqonia rogorc momxmareblebis interesebis <strong>da</strong>cvaze,ise energetikis seqtoris grZelvadian ganviTarebaze, amdenad saqarTvelosmTavrobis ga<strong>da</strong>wyvetileba energomaregulireblis Seqmnis Sesaxeb „saukeTesopraqtikis“ safuZvelze miRebul strategiul ga<strong>da</strong>wyvetilebad iyo aRqmuli.saqarTvelos energetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> maregulirebel erovnul komisiaseleqtroenergetikis <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> sferos regulireba <strong>da</strong>evala. is Seiqmna rogorc<strong>da</strong>moukidebeli organo, romelic ar iyo <strong>da</strong>fuZnebuli saxelmwifo qonebis bazaze<strong>da</strong> romelsac un<strong>da</strong> emoqme<strong>da</strong> Sesabamisi kanonis <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenili uflebamosilebisfarglebSi. komisias finansuri <strong>da</strong>moukideblobac mieniWa. misi <strong>da</strong>finansebis wyarodganisazRvra regulirebis safasuri<strong>da</strong>n <strong>da</strong> saqarTvelos kanonmdeblobiTgaTvaliswinebuli sxva ga<strong>da</strong>saxadebi<strong>da</strong>n miRebuli Semosavlebi.parlamentma kanoni <strong>da</strong>moukidebeli maregulireblis Sesaxeb 2002 wlis 15oqtombers miiRo. am kanonis Tanaxmad:• <strong>da</strong>uSvebelia <strong>da</strong>moukidebeli maregulireblis saqmianobaSi Careva, amsaqmianobis kontroli <strong>da</strong> am saqmianobasTan <strong>da</strong>kavSirebiT angariSis moTxovna,gar<strong>da</strong> kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa;• komisia angariSvaldebulia mxolod prezidentis <strong>da</strong> parlamentis winaSe;angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs2


• komisia uflebamosilia, <strong>da</strong>moukideblad <strong>da</strong>adginos <strong>da</strong> <strong>da</strong>areguliros<strong>tarifebi</strong> <strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> sferoSi (<strong>da</strong>uSvebelia <strong>da</strong>moukidebelimaregulirebeli organos satarifo politikaSi Careva an<strong>da</strong> misuflebamosilebaze kontroli 2 ;• komisia valdebulia ixelmZRvanelos energetikis, usafrTxoebis <strong>da</strong> bunebis<strong>da</strong>cvis sferoebSi saxelmwifo politikis ZiriTadi mimarTulebebiT <strong>da</strong> maTsafuZvelze miRebuli normatiuli adminstraciul-samarTlebrivi aqtebiT 3 ;• komisiis saqmianobis safuZvlebia saqarTvelos konstitucia, saerTaSorisoxelSekrulebebi <strong>da</strong> SeTanxmebebi, saqarTvelos kanoni eleqtroenergetikisa<strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb, komisiis debuleba <strong>da</strong> sxva sakanonmdeblo aqtebi 4 .kanonSi aRniSnulia, rom eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> komisia tarifebs adgensmis mierve SemuSavebuli meTodologiis safuZvelze. dRes moqmedi meTodologiiTtarifi un<strong>da</strong> asaxavdes licenziantis, importioris an momwodeblis mier gaweul<strong>da</strong>naxarjebs, rac un<strong>da</strong> moicavdes (a) SeZenili sawvavis ekonomikurad gamarTlebulRirebulebas, (b) saeqsploatacio <strong>da</strong>naxarjebs, (g) mimdinare <strong>da</strong> kapitaluriremontis <strong>da</strong>naxarjebs, (d) sabrunavi kapitalis saxiT aRebuli sesxebis ZiriTadnawils <strong>da</strong> (e) procentebs. is un<strong>da</strong> iTvaliswinebdes kapital<strong>da</strong>bandebebisamonagebis keTilgonivrul <strong>da</strong> samarTlian donesac, rac sakmarisi un<strong>da</strong> iyos<strong>da</strong>rgis reabilitaciisa <strong>da</strong> ganviTarebis mizniT investiciebis mozidvisTvis 5 .<strong>tarifebi</strong>s <strong>da</strong>dgenis dros komisiam momxmareblebis monopoluri fasebisgan<strong>da</strong>cvazec un<strong>da</strong> izrunos.miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom 2006 wlis ivnisSi saqarTvelos parlamentis mier miRebul<strong>da</strong>dgenilebaSi – „saqarTvelos saxelmwifo politikis ZiriTadi mimarTulebebienergetikaSi“ xazgasmulia, rom energomaregulirebeli komisia <strong>da</strong>moukidebeliun<strong>da</strong> iyos xelisuflebis gavlenisgan, 2006 wlis 1 ianvars kanonSi„elqtronergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb“ Sevi<strong>da</strong> cvlilebebi, romlebic SeicavdnenaSkara niSnebs maregulireblis uflebamosilebis SezRudvis mimarTulebiT. es<strong>da</strong>skvna msoflio bankis <strong>da</strong>finansebiT „Econ One Corporation“-is mierganxorcilebuli proeqtis (rekomen<strong>da</strong>ciebi saqarTvelos eleqtroenergetikisa <strong>da</strong>bunebrivi <strong>gazis</strong> seqtorebisaTvis sakanonmdeblo bazis Sesaxeb) eqspertebma 6gaakeTes. kerZod, maT aRniSnes, rom bundovani gax<strong>da</strong> semeksa <strong>da</strong> saministros Sorisuflebasomilebis ga<strong>da</strong>nawileba – axali re<strong>da</strong>qciiT eleqtroenergiis (simZlavris)<strong>da</strong> bunebrivi <strong>gazis</strong> balansebis <strong>da</strong> <strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> seqtorebis sabazrowesebis <strong>da</strong>dgenis uflebamosileba energetikis saministros ga<strong>da</strong>eca, ramac2saqarTvelos kanoni “<strong>da</strong>moukidebeli erovnuli maregulirebeli organoebis Sesaxeb”,2002 wlis 15 oqtomberi.3saqrTvelos kanoni „eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb“, 1997 weli.4 saqrTvelos kanoni eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb, 1997, muxli 4, statusi <strong>da</strong>funqciebi.5 saqarTvelos kanoni eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb, 1997, muxli 43, tarifis<strong>da</strong>dgenis principebi.6 angariSi gamoqveyn<strong>da</strong> 2006 wlis 28 Tebervals.3angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


energetikis saministros rogorc politikis ganmsazRvreli organos <strong>da</strong> semekis,rogorc seqtoris maregulirebeli organos gamijvna gaarTula.„Econ One Corporation“-is eqspertebma aRniSnes isic, rom semeki ver axerxebssrulad gamoiyenos kanoniT misTvis miniWebuli uflebamosileba im politikurigavlenebis gamo, romlebsac is xelisuflebisgan ganicdis. am mdgomareobisgamosworeba SeuZlebelia mxolod sakanonmdeblo cvlilebebis gziT. aRniSnuliproblemis ga<strong>da</strong>saWrelad saWiroa arsebobdes politikuri neba, rom semeks mieces<strong>da</strong>moukidebeli ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis saSualeba kanoniT misTvis <strong>da</strong>dgenilikompetenciis fargelbSi.eqspertebma komentarebi energetikuli obieqtebis privatizaciis politikasTan<strong>da</strong>kavSirebiTac gaakeTes. maTi ganmartebiT, „mTavrobam un<strong>da</strong> icodes, rom kanonieripotenciuri investorebi axal an ukve arsebul energetikul obieqtebSiinvesticiebis Cadebis winapirobad aucileblad moiTxoven gamWvirvalesakanonmdeblo bazis uzrunvelyofas. aseTi gamWvirvale sakanonmdeblo bazismniSvnelovan winapirobas warmoadgens calsaxad <strong>da</strong>moukidebeli organo, romelicfunqcionirebs kanonis mixedviT <strong>da</strong> romlis qmedebebi prognozirebadia. strategiisgansazRvrisa <strong>da</strong> regulirebis funqciebis gancalkevebis procesi ufro un<strong>da</strong>gaaqtiurdes Tu privatizacia mTavrobis politikis nawilia“.Econ One Corporation-is eqpertebma mTavrobas strategiuli obieqtebisprivatizaciis sakiTxis ga<strong>da</strong>xedvac urCies. maT gamoTqves varaudi, rom moqmedikanonmdeblobisa <strong>da</strong> regulirebis principebis pirobebSi saqarTvelos mTavrobasenergokompaniebis privatizaciis procesSi seriozuli investorebis mozidvagauWirdebo<strong>da</strong>. „ukeTes SemTxvevaSi molaparakebebi <strong>da</strong>sruldeba „gverdiTigarigebebiT“, <strong>da</strong>axloebiT ise, rogorc es mox<strong>da</strong> AES-is SemTxvevaSi TelasisSeZenis dros. aRniSnuli garigeba dResac xels uSlis saqarTveloselqtroenergetiuli seqtoris gamWvirvale regulirebas <strong>da</strong> funqcionirebas“ 7 .aseTi iyo saerTaSoriso eqspertTa rekomen<strong>da</strong>ciebi 2006 wlis TebervalSi.faqtobrivi masala imis Sesaxeb, Tu ramdenad aisaxa es rekomen<strong>da</strong>ciebi saxelmwifoenergetikul politikaSi <strong>da</strong> ra rols asrulebs <strong>da</strong>moukidebeli maregulirebelidRevandel dRes ganxilulia Semdeg qveTavebSi.semekis debiuti eleqtroenergiis tarifis <strong>da</strong>dgenaSi AES-is mier TelasisSesyidvis dros 87msoflio bankis proeqti: rekomen<strong>da</strong>ciebi saqarTvelos eleqtroenergetikisa <strong>da</strong>bunebrivi <strong>gazis</strong> seqtorebisaTvis sakanonmdeblo bazis Sesaxeb. proeqti ganaxorciela EconOne Corporation-ma, gv. 22.8interviu elizbar erisTavTan, semekis Tavmjdomare 1997-2003 wlebSi. interviuCatar<strong>da</strong> 2008 wlis 7 Tebervals.4angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


1996-1997 wlebSi, roca maregulirebeli komisia Seiqmna, misi Tavmjdomareparalelurad saprivatizacio komisiis wevric iyo 9 . pirveli privatizacia,romelSic semekis Tavmjdomare monawileob<strong>da</strong>, AES-is mier Telasis Sesyidva iyo(es privatizacia 1998 wels ganxorciel<strong>da</strong>).semekis maSindeli Tavmjomaris elizbar erisTavis ganmartebiT, AESTav<strong>da</strong>pirvelad Zalze maRal tarifebs moiTxov<strong>da</strong> (<strong>da</strong>axloebiT 17 TeTramdekilovat/saaT eleqtroeenergiaze TbilisSi). semekma isargebla kanoniT <strong>da</strong>dgeniliuflebiT <strong>da</strong> AES-is satarifo ganacxadis samarTlianobis ga<strong>da</strong>samowmeblad erTisaerTaSoriso doneze aRiarebuli, <strong>da</strong>moukidebeli saerTaSoriso auditi (Deleitte &Touche), erTi <strong>da</strong>moukidebeli qarTuli saauditoro kompania <strong>da</strong> ori buRalteri<strong>da</strong>iqirava. maT mier AES-is sainvesticio <strong>da</strong> sxva <strong>da</strong>naxarjebis ga<strong>da</strong>mowmebisSemdeg semekma AES-s tarifi kilovat/saaT eleqtroenrgiaze 8 TeTriTganusazRvra, rac imdroindeli gacvliTi kursiT <strong>da</strong>axloebiT 3 centi iyo.mTavrobis Careva <strong>da</strong>moukidebeli maregulireblis funqciebSi – Rao-Telasi <strong>da</strong>Rao- UES-Tan 2007 wlis 1 ivniss gaformebuli memorandumiRao-UES-Tan 2007 wlis 1 ivniss gaformebuli memorandumi semekis funqciebSimTavrobis Carevis aSkara magaliTia. upirveles yovlisa un<strong>da</strong> aRiniSnos is faqti,rom memorandumi iuridiulad sruliad gansxvavebuli kompetenciebisa <strong>da</strong> asevegansxvavebuli politikuri ierarqiebis pirebs – saqarTvelos premier-ministrzurab noRaidelsa <strong>da</strong> Inter-Rao-s direqtorTa sabWos Tavmjdomares a. rapaportsSoris <strong>da</strong>ido, rac TavisTavad aramarTlzomieria.memorandumis mixedviT, saqarTvelos mTavrobam Inter-Rao-s winaSe aiRovaldebuleba, (a) semekisTvisTvis 2007 wlis 1 seqtembramde mieRebinebinaga<strong>da</strong>wyvetileba eleqtroenergiaze TbilisSi arsebuli <strong>tarifebi</strong>s xangrZliviperiodiT, 2015 wlamde <strong>da</strong>dgenis Taobaze 10 <strong>da</strong> aseve, (b) TbilisSi kompaqturadmacxovrebeli ltolvilebisTvis eleqtroenergiis saerTo (sarTulze erTi)mricxvelebis <strong>da</strong>Svebis Sesaxeb. 11 mxareebi SeTanxmdnen imazec, rom im SemTxvevaSi,Tu inflaciis wliuri maCvenebeli erTniSna maCvenebels ga<strong>da</strong>aWarbeb<strong>da</strong>, an Tularis gacvliTi kursi dolaris mimarT 10%-iT <strong>da</strong> metiT Seicvlebo<strong>da</strong>, semekiRao-Telasi-is sadistribucio tarifs ga<strong>da</strong>xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong> 12 . am sakiTxebis <strong>da</strong>regulireba,wesiT, <strong>da</strong>moukidebeli erovnuli maregulirebeli komisiis kompetencia un<strong>da</strong>yofiliyo.9misi mosazreba energetikuli obieqtebis privazaciasTan <strong>da</strong>kavSirebiT savaldebulodgasaTvaliswinebeli iyo.10memorandumi saqarTvelos xelisuflebasa <strong>da</strong> Inter-Rao-s generalur direqtors Soris,muxli 1.5. 2007 wlis 20 ivnisi.11 memorandumi saqarTvelos xelisuflebasa <strong>da</strong> Inter-Rao-s generalur direqtors Soris,muxli 4, 2007 wlis 20 ivnisi.12 memorandumi saqarTvelos xelisuflebasa <strong>da</strong> Inter-Rao-s generalur direqtors Soris,muxli 1.4. 2007 wlis 20 ivnisi.5angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


momxmarebelTa uflebebis <strong>da</strong>mcveli energetikaSi <strong>da</strong>viT ebraliZe, romelmacTelasis Rao-Nordic-isaTvis miyidvis sakiTxi Seiswavla, ganmartav<strong>da</strong>, rom AES-Corporation-ma 210 milioni aSS dolaris <strong>da</strong>valianeba Telass 2003 welsCamoawera 16 . Sesabamisad, Rao-Telas-s aranairi ufleba ar hqon<strong>da</strong>, misiwinamorbedisaTvis <strong>da</strong>dgenili tarifiT esargebla, miT umetes, rom masSemosvlisTanave aranairi investiciebi ar ganuxorcielebia. 2003 wlisSemodgmomaze <strong>da</strong> 2004 wlis zafxulSi saqarTveloSi vizitad myofi Rao-UES-isgeneraluri direqtori anatoli Cubaisic gamoxatv<strong>da</strong> mzadyofnas, rom Telasistarifi Semcirebis mimarTulebiT ga<strong>da</strong>exe<strong>da</strong>, Tumca 2005 wli<strong>da</strong>n tarifisSemcirebaze yovelgvari saubari Sewy<strong>da</strong>.<strong>da</strong>viT ebraliZis mier Catarebuli gamokvlevis namdvilobis <strong>da</strong>sadgenadsaqarTvelos eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> erovnuli maregulirebeli komisiisTavmjdomarem g. TavaZem werilobiT mimarTa Silk Road Holding BV-is, (romlissaSualebiTad AES-Corporation-i flob<strong>da</strong> Telasis aqciebs) direqtors a.fedotovs. pasuxad fedotovma mas miswera, rom rodesac Rao-Nordic-ma AES-Corporation-isgan Silk Road Holding BV <strong>da</strong> masTan erTad Telasi iyi<strong>da</strong>, manmyidvelisgan miiRo Cadebuli investiciebis moTxovnis uflebac 17 .fedotovis pasuxi semekis Tavmjdomaris g. TavaZis werilze sruliad<strong>da</strong>majerebeli iqnebo<strong>da</strong>, rom ara erTi garemoeba – arc AES-is mier Telasisnasyidobis xelSekruleba <strong>da</strong> arc Rao-Nordic-is mier Silk Road Holding BV <strong>da</strong> masTanerTad Telasis yidvis xelSekruleba sazogadoebisTvis xelmisawvdomi ar aris.Rao-Nordic-is mier Silk Road Holding BV <strong>da</strong> masTan erTad Telasis yidvisxelSekruleba semekSic ki ar unaxavT 18 .vidre es xelSekrulebebi <strong>da</strong> gansakuTrebiT bolo xelSekruleba eqpertebisa <strong>da</strong>sazogadebisTvis xelmisawvdomi ar gaxdeba, mudmivad iqneba garkveuli eWvebi Rao-Telas-is mier arsebuli <strong>tarifebi</strong>s gamoyenebis sisworisa <strong>da</strong> marTebulobis garSemo.msoflio bankis eqspertebi, romlebsac qarTveli eqspertebisgan gansxvavebiT amxelSekrulebebze xeli miuwvdebo<strong>da</strong>T, TavianT rekomen<strong>da</strong>ciebSi saqarTvelosxelisuflebisaTvis (rekomen<strong>da</strong>ciebi gamoqveyn<strong>da</strong> 2006 wlis TebervalSi)aRniSnavdnen, rom “garigeba (igulisxmeba AES-Telasi <strong>da</strong> Rao Nordic) dResac xelsuSlis saqarTvelos elqtroenergetikuli seqtoris gamWvirvale regulirebas <strong>da</strong>funqcionirebas“ 19 .16 AES Corporation Annual Report 2003.17a.i. fedotovis pasuxi (N 01/001-2005, 21.01.2005) semekis Tavmjomaris g. TavaZiswerilze.18es xelSekruleba Tbilisis merias un<strong>da</strong> hqondes, vinai<strong>da</strong>n is aris Telasis 25% wilismflobeli.19msoflio bankis proeqti: rekomen<strong>da</strong>ciebi saqarTvelos eleqtroenergetikisa <strong>da</strong>bunebrivi <strong>gazis</strong> seqtorebisaTvis sakanonmdeblo bazis Sesaxeb. proeqti ganaxorciela EconOne Corporation-ma, gv. 22.angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs7


tarifis zr<strong>da</strong> <strong>da</strong> safexuraini tarifis SemoReba 2006 wlis maisi 20“Telasma” samomxmareblo tarifSi Tavisi wilis gazr<strong>da</strong> pirvelad 2004 wlismaisSi moiTxova, Tumca is maSinve Tanaxma iyo, rom tarifi 2006 wlis bolo<strong>da</strong>ngazrdiliyo. “Telasi” am moTxovnas <strong>da</strong>mZimebuli sagasaxado reJimiT <strong>da</strong> gaweuli<strong>da</strong>naxarjebis amoRebis aucileblobiT asabuTeb<strong>da</strong>. ganacxads Tan erTvo<strong>da</strong><strong>da</strong>moukidebeli audotoruli kompaniis – “iu-bi-si”-s <strong>da</strong>skvna.semekma tarifis gazr<strong>da</strong>s mxari ar <strong>da</strong>uWira 21 . is miiCnev<strong>da</strong>, rom es mosaxleobissocialur fons kidev ufro <strong>da</strong>amZimeb<strong>da</strong>. “Telasis” ganacxadis Seswavlis Semdegkomisia tarifSi Telasis wilis 0.3 TeTriT Semcirebasac ki apireb<strong>da</strong>, Tumcasaboloo jamSi tarifi arc Semcirebula <strong>da</strong> arc gazrdila. semekma Telass wilisgazr<strong>da</strong>ze uari ganacxadSi sakmarisi <strong>da</strong>sabuTebis arqonis gamo uTxra 22 .2006 wlis ianvarSi ruseTi<strong>da</strong>n saqarTveloSi Semomaval <strong>gazis</strong> sadenebze momx<strong>da</strong>riafeTqebebis gamo ruseT-saqarTvelos Soris urTierTobebi ukiduresad <strong>da</strong>iZaba. amurTierTobis fonze ruseTma saqarTvelos <strong>gazis</strong> safasurad 110 aSS dolarisnacvlad 235 aSS dolari moiTxova. bunebrivia, fasis amgvari zr<strong>da</strong>eleqtroenergiis <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> samomxmareblo tarifzec aisaxebo<strong>da</strong>.rusuli <strong>gazis</strong> fasis gazr<strong>da</strong> <strong>da</strong>edo safuZvlad 2006 wlis 15 maisis<strong>da</strong>dgenilebas 23 , romlis ZaliTac samomxmareblo tarifi kolovat/saaTeleqtroenergiaze 11.424 TeTriT (dRg-s gareSe) ganisazRvra. mosaxleobissocialuri <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong>matebiTi garantiebis Seqmnisa <strong>da</strong> eleqtroenergiisracionaluri gamoyenebis xelSewyobis mizniT rogorc TbilisSi, ise regionebSiSemoRebuli iqna aragamWoli 24 , safexuriani tarifi 100kvt/sT-is CaTvliT, 101kv/sT-<strong>da</strong>n 300kv/sT-is CaTvliT <strong>da</strong> 301kv/sT-<strong>da</strong>n zeviT eleqtroenergiismoxmarebisaTvis.vinai<strong>da</strong>n, oficialuri versiiT, saqarTveloSi eleqtroenergiis tarifis zr<strong>da</strong>rusul gazze fasis 235 aSS dolaramde gazrdis gamo mox<strong>da</strong>, semekma 15 maisis20semekis <strong>da</strong>dgenileba N18 2006 wlis 15 maisi.21Telasi Tavisi wilis gazr<strong>da</strong>s tarifSi 7,207 TeTri<strong>da</strong>n 11.14 TeTramde moiTxov<strong>da</strong>, ractarifs sabolood 4 TeTriT gazrdi<strong>da</strong>.22momxmareblTa uflebebis <strong>da</strong>mcvelis <strong>da</strong>viT ebraliZis werili, gazeTi “24 saaTi”, 2005wlis zafxuli.23am <strong>da</strong>dgenilebiT semekma <strong>da</strong>adgina agreTve eleqtroenergiis warmoebis ga<strong>da</strong>cemis <strong>da</strong>dispeCerizaciis <strong>tarifebi</strong>.24aragamWoli tarifi niSnavs, rom momxmarebeli Semdgomi safexuris tarifs yovelzedmeti kolovat/saaTi eleqtroenergiis moxmarebaze ki ar ixdis, aramed mTlianadmoxmarebul eleqtroenergiaze. magaliTad, Tu momxmarebelma 30 kalen<strong>da</strong>rul dReSi 103kv/sT eleqtroenergia moixmara, igi 103 kv/sT-Si ixdis mTlianad meore safexuristarifs.angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs8


<strong>da</strong>dgenilebiT TboeleqtrosadgurebSi eleqtroenergiis warmoebis zRvruli<strong>tarifebi</strong> Semdegnairadn <strong>da</strong>adgina 25 :• “mtkvari energetika”(Inter-Rao-s mecxre bloki) – 9.11 TeTri kvt/sT;• „Tbilsresi“ (saxelmwifo kuTvnilebaSi arsebuli mesame, meoTxe <strong>da</strong> merveblokebi) – 9.801 TeTri kvt/sT;• „enerji-investis airturbina“ -13.086 TeTri kvt/sT.2007 wlis 9 noembers mTavrobam miiRo gankarguleba #657, romelic„saqarTvelos navTobisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> korporacias“ avaldebuleb<strong>da</strong>, mxareTa mier<strong>da</strong>debuli xelSekrulebis Sesabamisad, uzrunvelyo bunebrivi airis realizaciasul cota 143 aSS dolaris eqvivalentiT saqarTvelos erovnul valutaSi (dRgsgareSe) yovel 1000 kubur metrze, aseve Sps „mtkvari-energetikisaTvis“, ss„energi-investisa“ <strong>da</strong> ss „TbilsresisaTvis“ – sul cota 25 aSS dolariseqvivalentiT erovnul valutaSi (dRg-s gareSe) yovel 1000 kubur metrzesaxelmwifos kuTvnili wilis momyol (Tanmdev) bunebriv airze 26 .es dokumenti kidev erTxel cxadyofs mTavrobis mxri<strong>da</strong>n uxeS Carevas semekiskompetenciaSi (arsebuli kanonmdebnlobiT, semeki <strong>da</strong>moukideblad, yovelgvariCarevis gareSe un<strong>da</strong> adgendes tarifebs). Tu mTavrobam 9 noembris <strong>da</strong>dgenilebafasebis stabilizaciis mizniT miiRo, un<strong>da</strong> Semcirebuliyo ufro iafiazerbaijanuli gaziT warmoebuli eleqtroenergiis tarifi. realurad es tarifiaraTu Semcir<strong>da</strong>, aramed zamTris TveebSi „enerji-investis“ airturbinis mierwarmoebuli eleqtroenergia, nacvlad semekis mier <strong>da</strong>dgegenili ze<strong>da</strong> zRvruli13.086 TeTrisa, 14 TeTra<strong>da</strong>c ki iyidebo<strong>da</strong>.faqtira, rom semekis mier 2006 wlis 15 maiss miRebuli <strong>da</strong>dgenileba ver asaxavsdRes arsebul viTarebas. tarifis Secvlis mimarTulebiT semeks axali<strong>da</strong>dgenileba jer ar miuRia. safexuriani, aragamWoli tarifi ver CaiTvlebamarTebulad, vinai<strong>da</strong>n is ar Seesabameba mwarmoebeli kompaniis, am SemTxvevaSi„Telasis“ <strong>da</strong> mis kuTvnilebaSi myofi „mtkvari energetikis“ mier gaweul<strong>da</strong>naxarjebs. gar<strong>da</strong> amisa, aragamWoli xasiaTis gamo tarifi verc socilaurad<strong>da</strong>ucveli mosaxleobis interesebis <strong>da</strong>cvas emsaxureba.mTavrobis Careva semekis funqciebSi – energo-pro-jorjiaarsebobs mosazreba, rom “energo-pro-jorjias” saqarTvelos bazarze Semoyvanisganzraxva jer kidev 2006 wlis gazafxulze arsebob<strong>da</strong> <strong>da</strong> semekis 2006 wlis 15maisis <strong>da</strong>dgenilebas eleqtroenergiis tarifis gazrdisa <strong>da</strong> safexuriani tarifis252006 wlis gazafxulze jer ar iyo cnobili, rom saqarTvlos mTavroba moaxerxeb<strong>da</strong>azerbaijani<strong>da</strong>n garkveuli raodenobis <strong>gazis</strong> miRebas (1000 kubur metrs 120 aSSdolarad). amitom, bunebrivia, semeki am sakiTxs 2006 wlis gazafxulze Tavis gaTvlebSiver gaiTvaliswineb<strong>da</strong>.26saqarTvelos mTavrobis 2007 wlis 9 noembris gankarguleba. N 6579angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


SemoRebis Sesaxeb safuZvlad swored es garemoeba <strong>da</strong>edo (raTa “energo-projorjias”SemdgomSi saqme gaadvilebo<strong>da</strong>).es <strong>da</strong>dgenileba awesebs ara marto Tbogeneraciis, aramed hidrogeneracis,regionebSi distribuciis, ga<strong>da</strong>cemisa <strong>da</strong> dispeCerizaciis tarifebs sixSireebis <strong>da</strong>moxmarebis safexurebis mixedviT. 2005-2006 wlebSi regionebis sadistribuciokompaniebSi saerTo moxmarebis mricxvelebis <strong>da</strong>montaJeba <strong>da</strong> maRali <strong>da</strong> saSualoZabvis eleqtroga<strong>da</strong>mcemi xazebis <strong>da</strong> generaciis obieqtebis reabilitaciasaqarTvelos biujeti<strong>da</strong>n gamoyofili saxsrebiT mox<strong>da</strong>. <strong>da</strong>xarjuli saxsrebisemekis 2006 wlis 15 maiss miRebuli <strong>da</strong>dgenilebiT tarifSi aisaxa.2007 wlis TebervalSi saxelmwifo saxsrebiT nawilobriv aRdgenili generaciis(lajanuri), maRali, saSualo <strong>da</strong> <strong>da</strong>bali Zabvis eleqtrog<strong>da</strong>mcemi xazebi (110, 35-10, <strong>da</strong> 6-0.4 kv.) <strong>da</strong> saerTo mricxvelebiT aRWurvili regionuli distribuciissistema (kaxeTis <strong>da</strong> Tbilisis distribuciis gar<strong>da</strong>) <strong>da</strong>dgenili safexuriani<strong>tarifebi</strong>T (romlebic ara “energo-pro-jorjias”, aramed saxelmwifos miergaweul <strong>da</strong>naxarjebs asaxav<strong>da</strong>) “energo-pro-jeorjias” xelSekrulebiT ga<strong>da</strong>eca.kompaniis mier mowodebuli informaciis Tanaxmad, am droisTvis moxmarebulieleqtroenergiis safasuris amoRebis maCvenebeli saerTo moxmarebis mricxvelebiT90%-s Seadgen<strong>da</strong>.mTavrobam xelSekrulebiT Tavis Tavze aiRo vadlebuleba, semekisTvis mieRebinebinaga<strong>da</strong>wyvetilebebi (a) kompaniisTvis regionis mosaxleobis individualurgamrcxvelianebaze ga<strong>da</strong>yvanis aTwliani periodis <strong>da</strong>dgenis Sesaxeb 27 <strong>da</strong> (b) tarifisindeqsaciis meqanizmis ganxorcielebis Taobaze <strong>da</strong>dgenilebis miRebis Sesaxeb 28 . esga<strong>da</strong>wyvetilebebi semeks jer ar miuRia, Tumca, savaraudoa, rom kompaniaaRniSnuli punqtebis Sesrulebas qveyanaSi politikuri krizis <strong>da</strong>Zlevisa <strong>da</strong>saparlamento arCevnebis <strong>da</strong>srulebisTanave moiTxovs.amrigad “energo-pro-jorjia” iyenebs tarifs, romelic misi <strong>da</strong>naxarjebis mixedviTar aris gaangariSebuli <strong>da</strong> mas xelSekrulebiT aseve miniWebuli aqvs ufleba,moiTxovos mTavrobis mxri<strong>da</strong>n semekis <strong>da</strong>valdebuleba, rom am ukanasknelma miiRosga<strong>da</strong>wyvetileba tarifis indeqsaciisa <strong>da</strong> kompaniis mier regionebSi individualurigamricxvelianebis aTwliani periodis <strong>da</strong>dgenis Sesaxeb.saqarTvelos mTavrobis mier “energo-prosTan” <strong>da</strong>debuli xelSekrulebis espunqtebi SeiZleba <strong>da</strong>kvalificirdes rogorc mTavrobis mxri<strong>da</strong>n semekis funqciebSiCareva <strong>da</strong> arsebuli kanonebis “eleqtrenergiisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb” <strong>da</strong>“<strong>da</strong>moukidebeli maregulireblis Sesaxeb” ZiriTadi arsisa <strong>da</strong> calkeuli27xelSekruleba saqarTvelos xelisuflebasa <strong>da</strong> “energo-pro-jorjias” Sorishidroeleqtrosadgurebis <strong>da</strong> eleqtrogamanawilebeli kompaniebis aqtivebis nasyidobisSesaxeb, Tavi 5, muxli (f).28xelSekruleba saqarTvelos xelisuflebasa <strong>da</strong> “energo-pro-jorjias” Sorishidroeleqtrosadgurebis <strong>da</strong> eleqtrogamanawilebeli kompaniebis aqtivebis nasyidobisSesaxeb, Tavi 7, muxli (n).10angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


debulebebis sruli ugulvebelyofa. aseTive Sefaseba un<strong>da</strong> mieces mTavrobis mier“inter-raosTan gaformebul” memorandumsac.aqve aRsaniSnavia isic, rom arc erT am dokuments semekisaTvis savaldebuloiuridiuli Zala ar gaaCnia, vinai<strong>da</strong>n kanonmdeblobis Tanaxmad, „komisiissaqmianobis safuZvelia saqarTvelos konstitucia, saerTaSoriso xelSekrulebebi<strong>da</strong> SeTanxmebebi, saqarTvelos kanoni eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb,komisiis debuleba <strong>da</strong> sxva sakanonmdeblo aqtebi” 29 . aRniSnuli<strong>da</strong>n gamomdinare,politikuri nebis arsebobis SemTxvevaSi, advilad SeiZleba moxerxdes maTiga<strong>da</strong>sinjva <strong>da</strong> saqarTvelos kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi moyvana, Tumca amsakiTxze saboloo <strong>da</strong>skvna uflebamosilma iuristebma un<strong>da</strong> <strong>da</strong>don.<strong>gazis</strong> mowodebis deregulireba <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> tarifisaqarTvelos mTavrobam 2006 wlis ianvarSi miiRo ga<strong>da</strong>wyvetileba <strong>gazis</strong>mowodebis deregulirebis Sesaxeb. am ga<strong>da</strong>wyvetilebis mizani iyo, <strong>gazis</strong> ZiriTadmomxmarebel qarTul-rusul <strong>da</strong> qarTul-yazaxur biznes jgufebs miscemo<strong>da</strong>TsaSualeba, Tavad ewarmoebinaT molaparakebebi TavianT partniorebTan ruseTsa <strong>da</strong>yazaxeTSi <strong>gazis</strong> raodenobis, fasis <strong>da</strong> mowodebis sxva mniSvnelovani pirobebisSesaxeb. amiT <strong>gazis</strong> bazris politikuri gavlenis sfero<strong>da</strong>n gamoyvanas un<strong>da</strong>Sewyobo<strong>da</strong> xeli, Tumca mogvianebiT, azerbaijanTan warmatebiT warmoebulimolaparakebebis Semdeg, <strong>gazis</strong> mTavari Semomtani „saqarTvelos navTobisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong>korporacia“ gax<strong>da</strong>. vinai<strong>da</strong>n <strong>gazis</strong> Semotana deregulirebulia, <strong>da</strong>moukidebelimaregulirebeli mxolod misi Si<strong>da</strong> transportirebisa <strong>da</strong> distribuciis tarifebsaregulirebs. mowodebis fasi ki mxolod momwodebeli kompaniisTvis, amSemTxvevaSi, „navTobisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> korporaciisaTvis“ aris cnobili.<strong>gazis</strong> tarifis <strong>da</strong>dgenis dros <strong>gazis</strong> Sesyidvis fass ga<strong>da</strong>mwyveti mniSveneloba aqvs.amdenad ga<strong>da</strong>wyvetilileba, romelsac <strong>gazis</strong> mowodeba politikuri gavlenisganun<strong>da</strong> gaeTavisuflebina, axali gaurkvevlobis wyarod iqca. „navTobisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong>korporacia“ <strong>gazis</strong> Sesyidvis fass komerciul saidumlod miiCnevs, momxmarebelski (romelsac am SemTxvevaSi <strong>da</strong>moukidebeli maregulireblis institutiTeoriula<strong>da</strong>c veRar icavs) uCndeba eWvi arsebuli tarifis marTebulobisa <strong>da</strong>samarTlianobis Sesaxeb.<strong>da</strong>skvnebi:• saqarTvelos xelisufleba ereva semekis saqmianobaSi, rac ewinaaRmdegebakanonis „<strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb“ <strong>da</strong> kanonis „<strong>da</strong>moukidebelimaregulireblis Sesaxeb“ debulebebs.29saqrTvelos kanoni „eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb“, muxli 4: „statusi <strong>da</strong>funqciebi“, 1997 w.11angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


• dRes saqarTveloSi eleqtroenergiaze arsebuli <strong>tarifebi</strong> ar asaxavsarc „rao_Telasis 30 “ mier <strong>da</strong> arc „energo-pro-jorjias“ mierenergetikis seqtorSi gaweul <strong>da</strong>naxajebs, rac ewinaaRmdegebasaqarTvelos kanons „eleqtroenergetikisa <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> Sesaxeb“ <strong>da</strong> semekismier SemuSavebul <strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> <strong>tarifebi</strong>s <strong>da</strong>TvlismeTodologias;• saqarTvelos xelisuflebis mier „inter-raosTan“ gaformebulimemorandumi <strong>da</strong> „energo-pro-jorjiasTan“ <strong>da</strong>debuli xelSekrulebebiewinaaRmdegeba saqarTvelos kanonebs „<strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> <strong>gazis</strong>Sesaxeb“ <strong>da</strong> „<strong>da</strong>moukidebeli maregulireblis Sesaxeb“. amasTan esxelSekrulebebi ar warmoadgens semekisTvis savaldebulodgasaTvaliswinebel sakanonmdeblo aqtebs. Sesabamisad, xelisuflebismier am xelSekrulebebiT semekis saxeliT aRebuli valdebulebebiaramarTlzomieria;• <strong>gazis</strong> mowodebis deregulireba <strong>da</strong> is faqti, rom dRemde ar arsebobs<strong>gazis</strong> mowodebis grZelvadiani gawerili xelSekrulebebi 31 ruseTTan <strong>da</strong>azerbaijanTan, momxmareblebSi kiTxvebs badebs <strong>gazis</strong> mowodebis fasisSesaxeb. es fasi <strong>gazis</strong> tarifis ZiriTad komponents warmoadgens;• <strong>eleqtroenergiisa</strong> <strong>da</strong> <strong>gazis</strong> <strong>tarifebi</strong>s marTebulobasTan <strong>da</strong>kavSirebiTarsebuli kiTxvebiT cxadi xdeba, rom semeki ver axerxebs momxmarebelTauflebebis <strong>da</strong>cvas, rac kanoniT misi erT-erTi umniSvnelovanesi funqciaa;• saqarTvelos xelisufleba ar iTvaliswinebs saerTaSoriso (amSemTxvevaSi, msoflio bankis) eqspertTa rCevebs energetikissaministrosa <strong>da</strong> semekis funqciaTa gamijvnisa <strong>da</strong> privatizaciisprocesSi semekis uflebamosilebis ganmtkicebis Sesaxeb;• Tu xelisufleba semekis uflebamosilebis SezRudvas an mis saerTodgauqmebas gegmavs, mniSvnelovania ganisazRvros, Tu ra meqanizmebiTmoxdeba momxmareblebis interesebis <strong>da</strong>cva monopoluri fasebisagan, ragavlenas iqoniebs es ga<strong>da</strong>wyvetileba maTze <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong><strong>da</strong>d ekonomikurprocesebze;• imis gaTvaliswinebiT, rom energomatareblebze samarTliani <strong>da</strong>marTebuli <strong>tarifebi</strong>s arsebobas sasicocxlo mniSvneloba aqvs rogorcmosaxleobisaTvis, ise ekonomikuri aqtiorebisTvis, aseTi cvlilebebis30am sakiTxis irgvliv <strong>da</strong>vas wertili <strong>da</strong>esmebo<strong>da</strong>, Tu arsebuli xelSekrulebebiT (AES-Telasi-Rao Nordic- Inter-Rao) moxerxdebo<strong>da</strong> sazogadoebaSi arsebul kiTxvebze pasuxis gacema.31gar<strong>da</strong> Sax-denizis saerTaSoriso konsorciumTan <strong>da</strong>debuli xelSekrulebisa, romelic2012 wlamde aris gawerili.12angariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs


ganxilvis procesSi aqtiurad un<strong>da</strong> monawileobdnen energetikis <strong>da</strong>ekonomikuri profilis <strong>da</strong>moukidebeli eqspertebi <strong>da</strong> interesTa jgufebi.liana jervaliZe,`saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelos“ eqsperti energetikis sakiTxebSiangariSi moamza<strong>da</strong> `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelom~ BPsaqarTvelos mier <strong>da</strong>finansebuli proeqtis farglebSi. angariSi arasaxavs donoris mosazrebebs13

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!