Download
Download
Download
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2011<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />
gamWvirvaloba da angariSvaldebuleba moqmedebaSi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />
Tbilisi, 2011<br />
1
2<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
saqarTvelos<br />
erovnuli antikorufciuli<br />
sistemis Sefaseba<br />
3<br />
2011<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />
Tbilisi, 2011
mTavari mkvlevari<br />
erekle uruSaZe<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />
proeqtis xelmZRvaneli, redaqtori da teqstis nawilis avtori<br />
keitlin raiani<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />
revizia da xarisxis kontroli<br />
doqtori fin hainrixi<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
doqtori siuzan mulkahi<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
madliereba<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelos surs gamoxatos madliereba qvemoT<br />
CamoTvlili pirebis mimarT, romlebmac gulisyuriT waikiTxes naSromi da<br />
mogvawodes komentarebi, an raime sxva wvlili Seitanes kvlevaSi:<br />
doqtori juli jorji, quinz koleji, niu-iorki<br />
vaxtang leJava, saqarTvelos premier-ministris mrCeveli<br />
Tamuna qarosaniZe, gamgeobis wevri, saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo<br />
Tamar CugoSvili, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia<br />
katarina bolonieze, evropis sabWo<br />
sabrina biuhleri, evropis sabWo<br />
doqtori oliver raizneri, damoukidebeli mecnieri da kavkasiis eqsperti<br />
matias huteri, saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo<br />
mariam xotenaSvili, saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo<br />
es kvleva dafinansda gaerTianebuli samefos saerTaSoriso ganviTarebis<br />
departamentis mmarTvelobisa da gamWvirvalobis fondis mier.<br />
4<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
I. erovnuli antikorufciuli sistemis Sefasebis Sesaxeb 7<br />
II. mimoxilva 15<br />
III. informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
safuZvlebi 21<br />
IV. zogadi mdgomareoba korufciis mxriv 26<br />
V. antikorufciuli politika 28<br />
VI. erovnuli antikorufciuli sistema 33<br />
1. sakanonmdeblo organo 33<br />
2. aRmasrulebeli Sto 54<br />
3. sasamarTlo xelisufleba 69<br />
4. sajaro samsaxuri 85<br />
5. samarTaldamcavi uwyebebi 106<br />
6. saarCevno administracia 119<br />
7. saxalxo damcveli 132<br />
8. kontrolis palata 143<br />
9. politikuri partiebi 156<br />
10. samoqalaqo sazogadoeba 169<br />
11. media 183<br />
12. biznesi 202<br />
VII. daskvnebi 218<br />
VIII. rekomendaciebi 227<br />
danarTi I: erovnuli antikorufciuli sistemis qulebi 234<br />
danarTi II: praqtikuli testebi 235<br />
danarTi III: dainteresebul mxareTa sakonsultacio seminari 242<br />
5<br />
sarCevi
6<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva gulisxmobs mmarTvelobis<br />
ZiriTadi institutebis Sefasebas, romelTac qveyanaSi keTilsindisieri<br />
mmarTvelobis ganmtkiceba da korufciis aRkveTa evalebaT.<br />
gamarTuli erovnuli antikorufciuli sistema korufciis aRmkveTi<br />
meqanizmia, romelic xels uwyobs brZolas Zalauflebis borotad gamoyenebis,<br />
samoxeleo danaSaulisa da fuladi saxsrebis yvela saxis ukanono<br />
xarjvis winaaRmdeg. korufcia safrTxes uqmnis efeqtur mmarTvelobas,<br />
kanonis uzenaesobasa da adamianis fundamenturi uflebebis dacvas. is<br />
resursebis araswor gamoyenebasa da TaRliTobas iwvevs, zians ayenebs ker-<br />
Zo seqtors da xels uSlis finansuri bazrebis normalur funqcionirebas.<br />
meores mxriv, korufciis warmoqmnis SesaZleblobebi mcirdeba, rodesac<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis institutebi Sesabamisi normebis mixedviT<br />
funqcionireben da maTi angariSvaldebuleba uzrunvelyofilia,<br />
rac aseve xels uwyobs Tanabari zrdis, mdgradi ganviTarebisa da socialuri<br />
erTianobis miznebis miRwevas. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
gaZliereba xels uwyobs mmarTvelobis gaumjobesebas sazogadoebrivi<br />
cxovrebis yvela sferoSi da, saboloo jamSi, ufro samarTliani sazogadoebis<br />
Seqmnas.<br />
2011<br />
I.<br />
erovnuli antikorufciuli<br />
sistemis kvlevis Sesaxeb<br />
7
1 zogierT qveyanaSi erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis Sefaseba me-13<br />
sayrden instituts _ antikorufciul<br />
uwyebasac moicavs, Tumca, vinaidan<br />
saqarTveloSi arsebul korufciis<br />
winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSoris<br />
sakoordinacio sabWos specialuri<br />
resursebi ar gaaCnia da arc Sesabamisi<br />
sakanonmdeblo baza arsebobs, romelic mas<br />
korufciis winaaRmdeg aqtiuri brZolis<br />
SesaZleblobas miscemda, kvlevaSi es<br />
uwyeba calke Sefasebuli ar aris. sabWos<br />
muSaoba da struqtura aRwerilia TavSi,<br />
romelic korufciis winaaRmdeg brZolas<br />
exeba.<br />
8<br />
saqarTveloSi am kvlevis Catareba miznad isaxavda faqtobrivi masalis<br />
Segrovebas qveynis mmarTvelobis sistemis mdgomareobis Sesaxeb da sxvadasxva<br />
seqtorebis warmatebulobis Sefasebas samarTliani da demokratiuli<br />
mmarTvelobis mxardaWeris kuTxiT. analizi im konkretul sferoebs<br />
warmoaCens, romlebic reformirebas saWiroebs da safuZveli SeiZleba gaxdes<br />
Semdgomi faqtobrivi kvlevisa da advokatirebisaTvis. winamdebare<br />
analizi aseve SeiZleba gamoyenebul iqnes rogorc sazomi instrumenti,<br />
romliTac droTa ganmavlobaSi miRweuli winsvlis Sefaseba da sxvadasxva<br />
institutebis warmatebulobis erTmaneTTan Sedareba moxdeba.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis angariSi 12 „sayrden<br />
instituts“ moicavs: 1<br />
mmarTvelobis sajaro arasamTavrobo<br />
ZiriTadi institutebi seqtori institutebi<br />
1. sakanonmdeblo 4. sajaro 9. media<br />
organo samsaxuri 10. samoqalaqo<br />
2. aRmasrulebeli 5. samarTaldamcavi sazogadoeba<br />
Sto uwyebebi 11. politikuri<br />
3. sasamarTlo 6. saarCevno partiebi<br />
xelisufleba administracia 12. biznesi<br />
7. saxalxo damcveli<br />
8. umaRlesi auditoruli<br />
dawesebuleba<br />
am 12 institutidan TiToeuli Sefasebulia sami ganzomilebis mixedviT,<br />
romlebsac korufciis aRkveTis mxriv arsebiTi mniSvneloba aqvs. pirvel<br />
rigSi, Sefasebulia sayrdeni institutis SesaZleblobebi misi resursebisa<br />
da damoukideblobis kuTxiT, rac nebismieri dawesebulebis warmatebuli<br />
funqcionirebis safuZvelia. amasTan erTad, Sefasebulia sayrdeni institutis<br />
Sida marTvis normebi da praqtika. aq aqcenti keTdeba imaze, Tu<br />
ramdenad gamWvirvale da angariSvaldebulia sayrdeni instituti da ramdenad<br />
keTilsindisierad moqmedebs is, rasac arsebiTi mniSvneloba aqvs<br />
mocemul institutSi korufciis prevenciis mxriv. mesame ganzomilebad<br />
ganixileba is, Tu ramdenad kargad asrulebs sayrdeni instituti Tavis<br />
rols erovnul antikorufciul sistemaSi, rogoricaa mTavrobaze qmediTi<br />
zedamxedveloba (sakanonmdeblo organos SemTxvevaSi) an korufciul dana-<br />
Saulebze sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcieleba (samarTaldamcavi<br />
uwyebebis SemTxvevaSi). erTad, es sami ganzomileba moicavs sayrdeni institutis<br />
moqmedebis unars (SesaZleblobebi), Sida efeqtianobas (marTva)<br />
da gare efeqtianobas (roli) korufciasTan brZolis kuTxiT.<br />
TiToeuli ganzomileba saerTo maCveneblebiT fasdeba. Sefasebulia rogorc<br />
TiToeuli sayrdeni institutis maregulirebeli sakanonmdeblo<br />
baza, ise misi instituciuri praqtika, rac SesaZleblobas gvaZlevs davinaxoT<br />
gansxvaveba kanonis debulebebsa da arsebul realobas Soris. imisTvis,<br />
rom mxedvelobaSi iqnes miRebuli mniSvnelovani konteqstualuri faqtorebi,<br />
Sefasebas Tan axlavs im saerTo politikuri, socialuri, ekonomikuri<br />
da kulturuli pirobebis mokle analizi, romlebSic es institutebi funqcionireben.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
ganzomileba maCveneblebi (kanoni, praqtika)<br />
SesaZleblobebi resursebi<br />
damoukidebloba<br />
Sida marTva gamWvirvaloba<br />
angariSvaldebuleba<br />
keTilsindisiereba<br />
roli mmarTvelobis erTi, ori an sami maCvenebeli, romlebic yoveli<br />
sistemaSi sayrdeni institutis SemTxvevaSi gansxvavebulia<br />
kvlevis mizans TiTouli sayrdeni institutis siRrmiseuli Sefaseba ar<br />
warmoadgens. kvlevis mizania, moicvas mTliani sistema da am mizniT yvela<br />
Sesabamisi sayrdeni instituti Sefasebulia maCveneblebis farTo speqtris<br />
mixedviT. kvlevaSi aseve ganxilulia sxvadasxva institutebs Soris arsebuli<br />
urTierTobebi, rac aadvilebs imis gagebas, Tu ratom aris zogierTi<br />
maTgani sxvebze ufro Zlieri. erovnuli antikorufciuli sistemis koncefcia<br />
gulisxmobs, rom erTi institutis sisustem SeiZleba seriozuli xarvezebi<br />
gamoiwvios mTel sistemaSi. sayrden institutebs Soris arsebuli<br />
urTierTobebis gageba aseve aadvilebs prioritetuli sferoebis gansaz-<br />
Rvras reformisTvis.<br />
meTodologia<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba Tvisebrivi kvlevis instrumentia,<br />
romelic samagido kvlevis, interviuebisa da praqtikuli testebis<br />
erTobliobas efuZneba. gare ganxilvis saboloo procesi da ZiriTad aqtorebTan<br />
TanamSromloba imis garantias iZleva, rom kvlevis Sedegebis aqtualuroba<br />
da sizuste maqsimalurad iqnes uzrunvelyofili maT gamoqveynebamde.<br />
Sefaseba xdeba maCveneblebis qulebis gamosaTvleli cxrilebis meSveobiT,<br />
romlebic „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ samdivnom 2008 wels, erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis kvlevis meTodologiaSi cvlilebebis Setanisas<br />
SeimuSava. am cxrilebSi TiToeuli maCveneblisaTvis mocemulia qulis ganmsazRvreli<br />
kiTxva, rasac Tan erTvis damatebiTi damxmare kiTxvebi da qulebis<br />
miniWebis kriteriumebi. magaliTad:<br />
maCveneblis qulebis gamosaTvleli cxrilis nimuSi: sasamarTlo xelisufleba<br />
SesaZleblobebi – resursebi (praqtika)<br />
Sesafasebeli ramdenad aris sasamarTlo xelisufleba uzrunvelyofili<br />
kiTxva praqtikaSi warmatebuli saqmianobisTvis saWiro finansuri<br />
resursebiT, personaliTa da infrastruqturiT?<br />
damxmare sakmarisia Tu ara sasamarTlo xelisuflebis biujeti misi<br />
kiTxvebi movaleobebis Sesasruleblad? rogor nawildeba sasamarTlo<br />
xelisuflebis biujeti? vin anawilebs mas? gamoeyofa Tu ara<br />
sasamarTlo xelisuflebas saxelmwifos saerTo biujetis<br />
minimaluri procentuli odenoba? rogor ganisazRvreba<br />
xelfasebis odenoba praqtikaSi (zemdgomi mosamarTleebis mier,<br />
2011 9<br />
I. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
kvlevis Sesaxeb
10<br />
konstituciiT, kanoniT)? saTanadoa Tu ara mosamarTleebisa<br />
da prokurorebis xelfasebis odenoba da xom ar aris is<br />
imdenad dabali, rom korufciaSi Cabmis mZlavr ekonomikur<br />
stimuls iZleodes? Seesabameba Tu ara mosamarTleebis<br />
xelfasebis odenoba advokatebis Sromis anazRaurebas?<br />
zogadad, hyavT Tu ara mosamarTleebs saTanado raodenobis<br />
TanaSemweebi da aqvT Tu ara saTanado raodenobis sabiblioTeko<br />
resursebi da Tanamedrove kompiuteruli aRWurviloba?<br />
uzrunvelyofilia Tu ara adamianuri resursebis stabiluroba?<br />
aqvT Tu ara sasamarTloebis TanamSromlebs momzadebis gavlis<br />
SesaZlebloba? utardebaT Tu ara mosamarTleebs sakmarisi<br />
momzadeba kanonebis codnaSi da iseT unarebsa da sakiTxebSi,<br />
rogorebicaa sasamarTlosa da saqmeebis marTva, ganaCenebis<br />
wera da interesTa SeuTavsebloba?<br />
minimaluri sasamarTlo xelisuflebis amJamindeli finansuri, adamianuri<br />
qula (0) da infrastruqturuli resursebi minimaluria da sruliad ar<br />
aris sakmarisi misi warmatebuli funqcionirebisTvis.<br />
saSualo sasamarTlo xelisuflebas garkveuli resursebi aqvs, magram<br />
qula (50) Tavis movaleobebs garkveulwilad araefeqturad asrulebs<br />
resursebis saeriozuli naklebobis gamo.<br />
maqsimaluri sasamarTlo xelisuflebas saTanado resursebi aqvs Tavisi<br />
qula (100) movaleobebis efeqturad Sesasruleblad.<br />
TiToeuli maCveneblis damxmare kiTxvebi SemuSavebul iqna mowinave saer-<br />
TaSoriso praqtikis, Sesabamisi sayrdeni institutis Sefasebis arsebuli<br />
instrumentebisa da Tavad „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ gamocdilebis<br />
analizis safuZvelze. aseve gaTvaliswinebul iqna saerTaSoriso eqspertebis<br />
mosazrebebi. mkvlevari ZiriTadad maCveneblis qulebis gamosaTvlel<br />
cxrilebs eyrdnoboda, magram saWiroebis SemTxvevaSi „saerTaSoriso gam-<br />
Wvirvaloba“ mas damatebiT informacias awvdida an nebas aZlevda, zogier-<br />
Ti kiTxva upasuxod daetovebina, radgan saqarTvelos konteqsts yvela<br />
kiTxva ar Seesabameba. sruli saxelmZRvanelo da indikatorebis cxrilebi<br />
ganTavsebulia „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ veb-gverdze<br />
(www.transparency.ge).<br />
damxmare kiTxvebze pasuxis gasacemad wamyvani mkvlevari informaciis sam<br />
wyaros – qveynis kanonmdeblobas, meorad angariSebsa da kvlevas da Sesabamisi<br />
sferoebis eqspertebisgan aRebul interviuebs eyrdnoboda. meoradi<br />
wyaroebi moicavda adgilobrivi samoqalaqo sazogadoebis organizaciebisa<br />
da avtoritetuli saerTaSoriso organizaciebis angariSebs.<br />
TiToeuli sayrdeni institutis Sefasebisas, mkvlevari minimum or eqsperts<br />
gaesaubra, romelTagan erTi Sesafasebeli institutis warmomadgeneli iyo,<br />
meore ki – Sesabamisi sferos damoukidebeli eqsperti. zog SemTxvevaSi, damoukidebeli<br />
eqspertebis moZebna ubralod ar moxerxda. aseve iyo SemTxvevebi,<br />
rodesac yvelaze ukeT informirebuli eqspertebi saerTaSoriso organizaciebSi<br />
muSaobdnen da sakuTari mosazrebebis sajarod dafiqsireba ar surdaT.<br />
zogjer, aRniSnuli eqspertebi sayrdeni institutis saqmianobis mxolod garkveul<br />
aspeqtebze saubrobdnen (rogoricaa saxelmwifo Sesyidvebis ganxor-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
cielebis funqcia sajaro samsaxuris SemTxvevaSi). amasTan erTad, zogierTi<br />
institutis Sesaxeb arsebuli meoradi kvlevebis ricxvi Zalze mcire iyo. es<br />
gansakuTrebiT kontrolis palatasa da parlaments exeba. am or SemTxvevaSi,<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba Sesabamis sferoebSi Catarebuli<br />
pirveladi kvlevis erT-erTi pirveli nimuSia.<br />
imisTvis, rom maqsimalurad kargad yofiliyo warmoCenili informaciis<br />
wyaroebi, romlebsac kvlevis daskvnebi da qulebi emyareba, wyaroebis sruli<br />
aRwera sqolios saxiT aris warmodgenili da ara bibliografiis saxiT<br />
naSromis boloSi.<br />
amasTan erTad, 2010 wlis gazafxulze mTeli rigi praqtikuli testebi<br />
Catarda, raTa Sefasebuliyo sajaro uwyebebis reagireba sajaro informaciis<br />
moTxovnis ganacxadebze. sxva wyaroebTan erTad, praqtikuli testebis<br />
Sedegebi gamoyenebulia, rogorc faqtobrivi masala yvela saxelmwifo<br />
intitutis praqtikuli gamWvirvalobis maCveneblis Sesafaseblad. praqtikuli<br />
testebis sruli meTodologia da Sedegebi danarTSia mocemuli.<br />
kvlevaSi gamoyenebulia bolo 2-3 wlis informacia da warmodgenilia qveyanaSi<br />
arsebuli antikorufciuli dawesebulebebis amJamindeli mdgomareoba.<br />
masSi asaxulia yvela is mniSvnelovani sakanonmdeblo cvlileba,<br />
romelic 2011 wlis ivnisamde ganxorcielda.<br />
2011<br />
qulebis miniWebis sistema<br />
miuxedavad imisa, rom erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva xarisxobriv<br />
meTodebs emyareba, sistemis Sefasebisas qulebic gamoiyeneba, rac<br />
makro-xedvis Camoyalibebas, institutebs Soris arsebuli urTierTkavSiris<br />
aRqmasa da antikorufciuli sistemis susti da Zlieri mxareebis warmoCenas<br />
isaxavs miznad. angariSi zomiT imdenad didia, rom SesaZloa, misi<br />
erTianad aRqma rTuli aRmoCndes, xolo qulebis gamoyeneba saSualebas<br />
iZleva, rom mTlianobaSi iqnes aRqmuli Tormetive sayrdeni instituti,<br />
romelTagan TiToeuli 12 an meti maCveneblis mixedviT aris Sefasebuli.<br />
qulebi mkiTxvels saSualebas aZlevs, rom yuradReba mxolod calkeul<br />
detalebze ki ar gaamaxvilos, aramed mTlianobaSi ganixilos sistema.<br />
qulebis miniWeba 100-baliani skaliTm, 25-quliani intervalebiT (0, 25, 50,<br />
75, 100) xdeba. maCveneblebis qulebi gasaSualoebulia ganzomilebis doneze.<br />
sami ganzomilebis qulebic aseve gasaSualoebulia, ris Sedegadac<br />
saerTo qula miiReba. aseve SesaZlebelia, gamoiTvalos gansxvaveba praqtikisa<br />
da kanonis nawilebs Soris rogorc calkeuli maCveneblis, ise calkeuli<br />
sayrdeni institutis SemTxvevaSi. qulebi sxvadasxva qveynis Sedegebis<br />
erTmaneTTan Sesadareblad an sxva raodenobrivi Sedarebis mosaxdenad<br />
ar gamodgeba, radgan sxvadasxva qveyanaSi, sadac erovnuli antikorufciuli<br />
sistemis kvlevis meTodologia gamoiyeneba, monacemebis wyaroebi<br />
gansxvavdeba da ar arsebobs saerTaSoriso sarevizio sabWo,<br />
romelic qulebis SedarebiTobas uzrunvelyofda.<br />
11<br />
I. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
kvlevis Sesaxeb
12<br />
sakonsultacio midgoma da Sedegebis dadastureba<br />
TiToeuli institutis Sesaxeb momzadebulma Tavma mTeli rigi Sida da<br />
gare ganxilvebi gaiara. „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ufrosi<br />
analitikosebis gundma masalebis pirveladi versiebi ganixila da<br />
mTavari mkvlevaris mier miniWebul winaswar qulebs an daeTanxma, an maTSi<br />
cvlilebebi Seitana. zogierTi Tavi gare eqspertebsac gaegzavnaT damatebiTi<br />
ganxilvisTvis.<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis procesi farTo sakonsultacio<br />
komponentsac Seicavda, rac miznad isaxavda xelisuflebis, samoqalaqo<br />
sazogadoebis da sxva Sesabamisi seqtorebis warmomadgeneli, korufciis<br />
winaaRmdeg mebrZoli ZiriTadi aqtorebis CarTvas kvlevis procesSi.<br />
am midgomas ori mizani hqonda: faqtobrivi masalis Segroveba da dainteresebuli<br />
mxareebis farTo speqtris mozidva reformis iniciativebisTvis<br />
saWiro impulsis, politikuri nebisa da samoqalaqo moTxovnis Sesaqmnelad.<br />
sakonsultacio midgoma or mTavar komponents Seicavda: maRali donis<br />
mrCevelTa jgufsa da dainteresebul mxareTa erovnul seminars.<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis mrCevelTa jgufi<br />
katarina bolonieze<br />
sabrina biuhleri<br />
evropis sabWo<br />
Tamar CugoSvili „saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia“<br />
nino danelia saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa instituti<br />
xaTuna gogoriSvili parlamentis wevri<br />
xaTuna xviCia aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagento<br />
vaxtang leJava premier–ministris aparati<br />
levan ramiSvili „Tavisuflebis instituti“<br />
oliver raizneri istorikosi da eqsperti kavkasiis sakiTxebSi<br />
daviT usufaSvili „respublikuri partia“<br />
SoTa utiaSvili Sinagan saqmeTa saministro<br />
mrCevelTa jgufis wevrebi orjer Seikribnen (2010 wlis 23 ivniss da 2011<br />
wlis 13 aprils). meore Sexvedra mTlianad institutebis kvlevis Sedegebisa<br />
da maCveneblebis qulebis ganxilvas mieZRvna. marTalia mrCevelTa<br />
jgufis mxolod orma wevrma SeZlo im Sexvedraze daswreba, romelzec<br />
qulebis dadasturebis sakiTxi iqna ganxiluli, magram „saerTaSoriso gam-<br />
Wvirvaloba – saqarTvelos“ mkvlevarTa gundma sxva wevrebisgan rekomendaciebi<br />
individualurad miiRo da es rCevebi, zog SemTxvevebSi, sakmaod<br />
vrceli iyo. qulebma da kvlevis teqstma mTeli rigi cvlilebebi ganicada<br />
am Sexvedrebis Sedegad, Tumca qulebis Sesaxeb saboloo gadawyvetilebebs<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ iRebda.<br />
2011 wlis 30 maiss, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ kvlevis<br />
meTodologia da winawari Sedegebi dainteresebul mxareTa erovnul seminarze<br />
waradgina. seminaris monawileebisTvis angariSi winaswar iyo xelmisawvdomi<br />
da RonisZiebas sazogadoebisa da ZiriTadi samTavrobo dawesebulebebis<br />
bevri warmomadgeneli daeswro. seminaris meore nawilSi, romelic<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
samuSao jgufebs daeTmo, monawileebma sakuTari mosazrebebi warmoadgines<br />
angariSis TiToeuli Tavis Sesaxeb da saerTo qulebic ganixiles. samuSao<br />
jgufebis Sexvedramac damswreTa didi interesi gamoiwvia.<br />
seminarma didi interesi gamoiwvia kvlevis, misi Sedegebisa da, gansakuTrebiT,<br />
mTeli rigi saxelmwifo institutebisTvis miniWebuli qulebis mimarT.<br />
monawileebs eTxovaT, rom momdevno erTi kviris ganmavlobaSi werilobiTi<br />
rekomendaciebi waredginaT. „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />
momdevno erTi Tve am informaciis, agreTve sxva Sesabamis institutebTan<br />
gamarTuli Sexvedrebidan miRebuli informaciis, angariSSi inkorporirebas<br />
moandoma. seminarsa da Semdgom Sexvedrebs damatebiTi cvlilebebi<br />
mohyva angariSis teqstsa da qulebSi.<br />
dabolos, angariSis sruli teqsti „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ samdivnom<br />
ganixila da moiwona, xolo gare akademiurma recenzentma vrceli komentarebi<br />
da rekomendaciebi mogvawoda.<br />
2011<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis koncefciis<br />
warmoSoba da istoria<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis (National Integrity System) koncefcia<br />
„saerTaSoriso gamWvirvalobis“ moZraobis farglebSi warmoiSva 1990-ian<br />
wlebSi, rogorc ZiriTadi konceptualuri instrumenti imis dasadgenad,<br />
Tu ra aris korufciasTan brZolisa da misi prevenciis saukeTeso gza.<br />
„keTilsindisierebaze“ (integrity) aqcentireba gulisxmobda pozitiur<br />
gzavnils, rom korufciis damarcxeba realurad SesaZlebelia, Tu sajaro<br />
cxovrebis yvela sferoSi keTilsindisiereba damkvidrdeba. erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis koncefcia pirvelad „saerTaSoriso gamWvirvalobis“<br />
masalebis krebulSi gamoCnda 1997 wels da erTian analitikur<br />
uyrida Tavs im aqtorebsa da institutebs, romlebic sakvanZo rols asruleben<br />
korufciasTan brZolaSi. es analitikuri CarCo „erovnul antikorufciul<br />
sistemad“ iqna moxseniebuli. koncefciis praqtikaSi ganxorcielebis<br />
mizniT masalebis krebulSi gamoTqmuli iyo „erovnuli antikorufciuli<br />
seminarebis“ gamarTvis winadadeba .<br />
2000-iani wlebis pirvel naxevarSi „saerTaSoriso gamWvirvalobam“ SeimuSava<br />
kvlevis sabaziso meTodologia, romelic msoflios sxvadasxva<br />
qveyanaSi erovnuli antikorufciuli sistemebis ZiriTadi maxasiaTeblebis<br />
analizis saSualebas iZleoda. 2008 wels organizaciam Zireuli cvlilebebi<br />
Seitana kvlevis meTodologiaSi da mas ori sakvanZo elementi – qulebis<br />
miniWebis sistema da konsultaciis procesi daumata. es ukanaskneli<br />
gulisxmobs mrCevelTa jgufis Seqmnasa da erovnuli antikorufciuli seminaris<br />
gamarTvas, romelic Tavdapirveli koncefciis nawilic iyo.<br />
miuxedavad imisa, rom erovnuli antikorufciuli sistemis midgomis konceptualuri<br />
safuZvlebi „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ saxelmZRvanelodan<br />
momdinareobs, isini aseve mWidrod aris dakavSirebuli vrcel da<br />
13<br />
I. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
kvlevis Sesaxeb
2 Rose-Ackerman, Susan, Corruption and<br />
Government: Causes, Consequences, and<br />
Reform, Cambridge: Cambridge University<br />
Press, 1999.<br />
3 OECD, Public Sector Integrity: A Framework<br />
for Assessment, 2005.<br />
4 Head, Brain W., AJ.. Brown, Carmel Connors<br />
(Eds.), Promoting Integrity: Evaluating and<br />
Improving Public Institutions, Ashgate, 2008.<br />
5 Anechiarico, Frank, Leo Huberts and<br />
Frederique Six (Eds.), Local Integrity Systems:<br />
World Cities Fighting Corruption and<br />
Safeguarding Integrity, Den Haag: BJu Legal<br />
Publishers, 2008.<br />
14<br />
mzardi raodenobis akademiur da politikur literaturasTan, romelic<br />
instituciur antikorufciul Teoriasa da praqtikas Seexeba (mag. rouzakermani<br />
1999, 2 euTo 2005, 3 hedi da sxvebi 2008, 4 hubertsi da sxvebi 2008 5 ).<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva „saerTaSoriso gamWvirvalobis“<br />
im kvleviTi instrumentebis krebulis ganuyofeli nawilia, romlebic<br />
korufciis donis gasazomad da antikorufciuli RoniZiebebis Sesafaseblad<br />
gamoiyeneba. kvleva saSualebas iZleva, ganxorcieldes mmarTvelobis<br />
ZiriTadi institutebis siRrmiseuli da konkretul qveyanaze fokusirebuli<br />
Sefaseba. kvlevis mTavari mizania, rom Seiqmnas faqtobrivi masalebis<br />
baza qveyanaSi advokatirebis gansaxorcieleblad, romelic antikorufciuli<br />
meqanizmebisa da maTi saqmianobis gaumjobesebaze iqneba orientirebuli.<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevasTan erTad, „saerTa-<br />
Soriso gamWvirvalobas“ sxva instrumentebic aqvs, romlebic ufro korufciisa<br />
da misi Sedegebis Sesaxeb globaluri reitingebis Sedgenis (mag. „korufciis<br />
aRqmis indeqsi“ da „qrTamis gadamxdelTa indeqsi“) an sazogadoebis<br />
mosazrebebisa da gamocdilebis („globaluri korufciis barometri“) asaxvis<br />
gziT sazogadoebrivi cnobierebis amaRlebas isaxavs miznad. amasTan<br />
erTad, erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva avsebs mmarTvelobis<br />
saerTaSoriso kvlevebis sferoSi arsebul naprals, radgan es kvlevebi<br />
ZiriTadad qveynebis SedarebiT reitingebs (mag. „globaluri keTilsindisierebis<br />
indeqsi,“ „bertelsmanis transformaciis indeqsi“), donorebis mier<br />
dakveTil kvlevebs (romlebic iSviTad xdeba sajaro) an calkeul qveynebSi<br />
ganxorcielebul konkretuli SemTxvevebis kvlevebs moicavs. am napralis<br />
Sevseba imaSi gamoixateba, rom mocemuli kvleva antikorufciuli sistemis<br />
siRrmiseul da sistemur Sefasebas gvTavazobs, romelic konsultaciebze<br />
dafuZnebul da mraval dainteresebul mxareze orientirebul midgomas<br />
emyareba. erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevas unikalur proeqtad<br />
aqcevs im garemoebaTa erToblioba, rom kvleva damoukidebeli adgilobrivi<br />
samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciis mier tardeba, moicavs konsultaciebs<br />
qveyanaSi arsebul yvela Sesabamis dainteresebul mxaresTan<br />
da integrirebulia globaluri proeqtis struqturaSi (romelic efeqtian<br />
teqnikur daxmarebasa da xarisxis kontrols uzrunvelyofs).<br />
2005-2006 wlebSi saqarTveloSi erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
kvleva ganxorcileda, romelsac koordinirebas uwevda fondi „Ria sazogadoeba<br />
saqarTvelo“ da romlis angariSic 2007 wels gamoqveynda. mTel<br />
rig sxva mkvlevarebTan da samoqalaqo sazogadoebis organizaciebTan er-<br />
Tad, 2007 wlis kvlevaSi Tavisi wvlili „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelomac“ Seitana. winamdebare angariSis kvleva 2009 wlis seqtemberSi<br />
daiwyo da „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ erT-erTi<br />
pirveli organizaciaa, romelmac kvleva ganaxlebuli meTodologis mixedviT<br />
ganaxorciela. dRemde msoflioSi axali meTodologiiT Catarebuli<br />
mxolod xuTi aseTi angariSia gamoqveynebuli, xolo kidev ocdaaTis dasruleba<br />
momavali wlis ganmavlobaSi igegmeba. maT Sesaxeb informacia SegiZliaT<br />
Semdeg bmulze ixiloT: http://transparency.org/policy_research/nis/<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistema aRmasrulebeli Stos<br />
dominirebiTa da sistemis sxva ZiriTadi institutebis SedarebiTi sisustiT<br />
xasiaTdeba.<br />
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
SeniSvna: grafaSi warmodgenili saboloo qulebi asaxavs sayrdeni institutebis saerTo<br />
efeqtianobas da efuZneba sami ganzomilebis – SesaZleblobebis (resursebi, damoukidebloba),<br />
marTvis (gamWvirvaloba, angariSvaldebuleba, keTilsindisiereba) da<br />
rolis (romelic gansxvavebulia sxvadasxva institutis mixedviT) – saSualo qulas.<br />
aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi, sxva sayrden institutebze<br />
gacilebiT Zlierebi arian, gansakuTrebiT maTi SesaZleblobebisa<br />
da korufciis winaaRmdeg brZolaSi maTi rolis TvalsazrisiT. Sida mar-<br />
Tvis maCveneblebis mixedviT (gamWvirvaloba, angariSvaldebuleba da ke-<br />
Tilsindisiereba), maT saSualo poziciebi uWiravT. miuxedavad imisa, rom<br />
nebismieri institutis siZliere dadebiTi niSania, gansakuTrebuli yurad-<br />
Rebas iqcevs sxva sayrdeni institutebis SedarebiTi sisuste. sakanonmdeblo<br />
organosa da sasamarTlo xelisuflebis naklovanebebi, romlebic maT<br />
2011<br />
54.2<br />
parlamenti<br />
69.4<br />
aRmasrulebeli Sto<br />
sasamarTlo<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis institutebi<br />
43.8<br />
50.0<br />
sajaro samsaxuri<br />
68.1<br />
samarTaldamcavi uwyebebi<br />
47.2<br />
saarCevno administracia<br />
saxalxo damcveli<br />
63.9 62.8<br />
kontrolis palata<br />
politikuri partiebi<br />
15<br />
II.<br />
mimoxilva<br />
47.9<br />
40.3<br />
samoqalaqo sazogadoeba<br />
45.8<br />
media<br />
50.7<br />
biznesi
16<br />
damoukideblobas da aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis unars ukav-<br />
Sirdeba, imaze miuTiTebs, rom urTierTSekavebisa da gawonasworebis sistemaSi<br />
mniSvnelovani problemebi arsebobs. es gansakuTrebiT SemaSfoTebelia<br />
imis gaTvaliswinebiT, rom arasaxelmwifo institutebi, romlebic makontrolebel<br />
funqcias unda asrulebdnen (media, politikuri partiebi da<br />
samoqalaqo sazogadoeba) saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
yvelaze sust rgolebs Soris arian. Sedegad, kvlavac seriozul problemad<br />
rCeba Tanamdebobrivi Zalauflebis borotad gamoyenebis SesaZlebloba.<br />
antikorufciuli politikis mokle istoria<br />
mTavrobam, romelic qveynis saTaveSi 2003 wlis „vardebis revoluciis“<br />
Semdeg movida, mTeli rigi reformebi gaatara, romlebic warmatebuli aRmoCnda<br />
im dros farTod gavrcelebul korufciasTan brZolis mxriv. samarTaldamcavi<br />
uwyebebis mier gatarebulma zomebma, mravali sajaro uwyebis<br />
dafinansebis gazrdam da biurokratiuli aparatis Semcirebam, mTlianobaSi,<br />
sajaro samsaxuris qveda rgolebSi korufciis TiTqmis sruli aRmofxvra<br />
ganapiroba. amis miuxedavad, aRmasrulebeli Stos umaRles safexurze<br />
Zalauflebis koncentracia da urTierTSekavebisa da gawonasworebis<br />
sistemis sisuste mTavrobis mier Zalauflebis borotad gamoyenebis<br />
SesaZleblobebs qmnis da SeSfoTebas iwvevs kanonis uzenaesobis principis<br />
dacvis TvalsazrisiT.<br />
am Tavdapirveli reformebis Semdeg, xelisuflebis antikorufciuli politika<br />
sakanonmdeblo bazis mudmivi reformirebiT xasiaTdeboda. 2004<br />
wlidan moyolebuli, xelisuflebam miiRo an Secvala mTeli rigi antikorufciuli<br />
kanonebisa, maT Soris interesTa SeuTavseblobisa da Tanamdebobis<br />
pirTa qonebis deklarirebis maregulirebeli normebi. 2005-2010<br />
wlebSi miRebul iqna axali kanonebi saxelmwifo Sesyidvebis, umaRlesi auditoruli<br />
dawesebulebisa da Sida auditis subieqtebis Sesaxeb. Tumca,<br />
bolo periodSi miRebuli es samarTlebrivi normebi praqtikaSi srulad<br />
jerac ar danergila, rac politikuri nebis naklebobiT an maTi aRsrulebis<br />
Zlieri meqanizmebis ararsebobiT aris gamowveuli.<br />
zemoxsenebuli Tavdapirveli antikorufciuli RonisZiebebi erTiani<br />
politikuri koncefciisa da specialuri antikorufciuli organos gareSe<br />
xorcieldeboda. pirveli antikorufciuli strategia 2005-2006 wlebSi<br />
SemuSavda. 2009 wlis bolos, prezidentma Seqmna korufciis winaaRmdeg<br />
brZolis uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWo da mas axali antikorufciuli<br />
strategiisa da samoqmedo gegmis Sedgena daavala (orive dokumenti<br />
2010 wels iqna miRebuli).<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis sayrdeni institutebi<br />
aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi saqarTvelos erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis yvelaze Zlieri institutebi arian. es organoebi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
esursebiT kargad arian uzrunvelyofilni da erovnul antikorufciul<br />
sistemaSi maTTvis gansazRvrul rolebs (maT Soris, sajaro seqtoris marTvas,<br />
antikorufciuli reformis ganxorcielebasa da korufciis faqtebze<br />
samarTlebrivi devnis warmoebas), zogadad, kargad asruleben. amis miuxedavad,<br />
sxva institutebis SedarebiTi sisustis gamo, praqtikaSi uzrunvelyofili<br />
ar aris am ori institutis angariSvaldebuleba.<br />
sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis sisusteebi gansakuTrebiT<br />
TvalSisacemia aRmasrulebel StosTan mimarTebaSi. saqarTvelos<br />
samTavrobo uwyebebis umravlesobis msgavsad, parlamenti da sasamar-<br />
Tlo biujetidan sakmaris dafinansebas iReben da mTeli rigi pozitiuri<br />
cvlilebebi ganaxorcieles rogorc kanonis, ise praqtikis TvalsazrisiT.<br />
amis miuxedavad, isini kvlav arasakmarisad damoukidebelni arian da aRmasrulebel<br />
Stoze zedamxedvelobis mniSvnelovani funqciis efeqtianad<br />
Sesruleba ar SeuZliaT. es asustebs urTierTSekavebisa da gawonasworebis<br />
mTels meqanizms qveynis mmarvelobis sistemaSi.<br />
sajaro samsaxurma 2004 wlis Semdeg radikaluri reformireba ganicada,<br />
ris Sedegadac bevri saxelmwifo servisi mniSvnelovnad gaumjobesda, xolo<br />
qrTamis aRebis praqtika praqtikulad aRmoifxvra. amis miuxedavad, mTavrobam<br />
sajaro samsaxuris reformis saerTo strategiis SemuSaveba ver moaxerxa,<br />
ris gamoc kanonis bevri debuleba mTel seqtorSi erTnairad ar<br />
gamoiyeneba. zogierTma uwyebam STambeWdavi RobisZiebebi gaatara gamWvirvalobisa<br />
da angariSvaldebulebis uzrunvelyofis mxriv, magram sxvebs<br />
aseTi nabijebi jer ar gadaudgamT. mTavroba prioritets aniWebs moqnilobas<br />
adamianuri resursebis marTvaSi da ara sajaro mosamsaxureTa damoukideblobas.<br />
amis Sedegad, samTavrobo uwyebebSi politikuri xelmZRvanelobis<br />
cvlas xSirad personalis mniSvnelovani gadaxaliseba mohyveba<br />
xolme, rac imgvari instituciuri kulturis Seqmnis stimulirebas axdens,<br />
sadac profesionalizmze metad erTguleba fasdeba.<br />
kontrolis palatam (umaRlesi auditoruli dawesebuleba) mniSvnelovani<br />
pozitiuri cvlilebebi ganicada 2008 wlis Semdeg rogorc sakanonmdeblo<br />
bazis, ise praqtikis TvalsazrisiT. amis miuxedavad, kvlav arsebobs kiTxvebi<br />
imasTan dakavSirebiT, aqvs Tu ara palatas sakmarisi SesaZleblobebi<br />
yvela tipis auditis efeqtianad Casatareblad.<br />
saxalxo damcveli (ombudsmeni) Zlier da damoukidebel instituts xelmZRvanelobs,<br />
romelic adamianis uflebebis darRvevebs didwilad warmatebiT<br />
aRricxavs. amis miuxedavad, saxalxo damcveli garkveuli problemebis winaSe<br />
dgas resursebis xelmisawvdomobasTan dakavSirebiT, xolo sxva sam-<br />
Tavrobo uwyebebi mas gamoZiebis warmoebaSi yovelTvis ar exmarebian da<br />
mis rekomendaciebze yovelTvis ar reagireben.<br />
saqarTveloSi gamarTulad moqmedi mravalpartiuli sistema ar arsebobs.<br />
mmarTvelma partiam, „erTianma nacionalurma moZraobam“ bolo or saparlamento<br />
arCevnebSi didi umravlesobiT gaimarjva da amJamad sakanonmdeblo<br />
organoSi mandatebis daaxloebiT 80 procents akontrolebs. mmarTve-<br />
2011<br />
17<br />
II. mimoxilva
18<br />
li partia aseve akontrolebs centraluri da adgilobrivi xelisuflebis<br />
yvela sxva organos, sxva politikuri partiebi ki gadawyvetilebebis miRebis<br />
procesSi mniSvnelovan rols ar asruleben mmarTvelobis arc erT doneze.<br />
radganac qarTul partiebSi (maT Soris, mmarTvel partiaSi) gadawyvetilebebis<br />
miRebis demokratiuli procesi ar arsebobs, zemoxsenebuli<br />
viTareba gulisxmobs, rom TiTqmis mTeli politikuri Zalaufleba prezidentisa<br />
da misi gundis ramdenime ZiriTadi wevris xelSia koncentrirebuli.<br />
politikuri partiebis sisuste gamowveulia rogorc maTi Sida naklovanebebiT<br />
(rogoricaa farTo socialuri bazis Seqmnis an socialuri<br />
interesebis agregirebis uunaroba), ise konkurenciis Tanabari pirobebis<br />
ararsebobiT, gansakuTrebiT finansuri saxsrebisa da mediis xelmisawvdomobis<br />
mxriv. vinaidan mmarTveli partia da sajaro samsaxuri praqtikaSi<br />
erTmaneTisgan mkafiod gamijnuli ar aris, mmarTveli partia administraciuli<br />
resursebiT faqtobrivad SeuzRudavad sargeblobs arCevnebis dros.<br />
saarCevno administraciis muSaoba bolo wlebSi gaumjobesda, magram is<br />
saarCevno procesis zogi aspeqtis saTanadod marTvas jerac ver axerxebs.<br />
es aspeqtebia xmebis daTvla da Sejameba, aseve arCevnebTan dakavSirebuli<br />
saCivrebisa da gancxadebebis ganxilva. amave dros, saarCevno administracias<br />
ar gaaCnia saTanado uflebamosilebebi saarCevno kampaniis dafinansebis<br />
monitoringisa da regulirebis sferoSi.<br />
gare makontrolebeli institutebi – media da samoqalaqo sazogadoeba am-<br />
Jamad aseve arasaTanadod funqcionireben. resursebis nakleboba da qveyanaSi<br />
mmarTvelobis pluralisturi sistemis ararseboba asustebs samoqalaqo<br />
sazogadoebis SesaZleblobebs xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofisa da politikis formulirebaSi monawileobis TvalsazrisiT.<br />
samoqalaqo sazogadoebis legitimurobas farTo socialuri bazis<br />
uqonlobac amcirebs (rac, Tavis mxriv, post-sabWoTa gamocdilebiTa da,<br />
zogadad, samoqalaqo CarTulobis dabali doniT aris gamowveuli). amave<br />
dros, ZiriTadi media-erTeulebis umetesoba saredaqcio damoukideblobis<br />
dabali xarisxiT xasiaTdeba da, Sesabamisad, politikuri sakiTxebis<br />
Sesaxeb sazogadoebis miukerZoeblad informirebis unari ar Seswevs.<br />
biznesi da samoqalaqo sazogadoeba iSviaTad TanamSromloben maTTvis saintereso<br />
sakiTxebTan (maT Soris, korufciasTan) dakavSirebiT. saqarTveloSi<br />
moqmedi biznes-organizaciebi Zalze xelsayreli sakanonmdeblo bazis<br />
pirobebSi funqcionireben, magram, saTanado dacviT ver sargebloben praqtikaSi<br />
damoukidebeli sasamarTlos ararsebobisa da sagadasaxado organoebis<br />
simkacris gamo. maT arc raime mniSvnelovani RonisZiebebi ganuxorcielebiaT<br />
keTilsindisierebis dacvis kuTxiT.<br />
mniSvnelovani gansxvavebebi kanonsa da praqtikas Soris, zogadad, saqarTvelos<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis gamorCeuli niSania. winamdebare<br />
kvlevaSi, yvela sayrdenma institutma ufro maRali qula miiRo kanonis<br />
nawilSi, vidre praqtikis mxriv. institutebis umravlesobis SemTxvevaSi<br />
es gansxvaveba Zalze mniSvnelovani iyo. es Seusabamoba gansakuTrebiT<br />
TvalSisacemia sajaro dawesebulebebis damoukideblobis maCvenebelSi.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saxelmwifo institutebis umravlesobam am maCveneblis mixedviT maRali<br />
qula miiRo kanonis nawilSi, magram TiTqmis yvela maTgans 50 qula an naklebi<br />
mieniWa praqtikis mxriv. kvlevam aseve aCvena, rom saqarTvelos Zalze<br />
progresuli kanonmdebloba aqvs politikuri partiebis, mediisa da biznesis<br />
sferoSi, magram es kanonebi yovelTvis warmatebiT ar sruldeba.<br />
erovnul antikorufciul sistemaSi maTTvis gankuTvnil rolebs amJamad<br />
saTanadod mxolod aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi asruleben.<br />
yvela sxva saxelmwifo institutma misTvis gansazRvruli rolis SesrulebaSi<br />
50 qula an naklebi miiRo, xolo yvela arasaxelmwifo instituts am<br />
ganzomilebaSi mxolod 25 qula mieniWa. rolis ganzomilebas gansakuTebuli<br />
mniSvneloba eniWeba, radgan is aCvenebs, Tu ramdenad kargad asruleben<br />
calkeuli institutebi TavianT funqcias erovnul antikorufciul sistemaSi.<br />
is faqti, rom saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis 12 sayrdeni<br />
institutidan mxolod orma miiRo Tavisi rolis SesrulebaSi 50 qulaze meti,<br />
sistemaSi seriozuli naklovanebebis arsebobaze miuTiTebs.<br />
2011<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis safuZvlebi<br />
zogi sayrdeni institutis naklovanebebi saqarTvelos antikorufciuli<br />
sistemis socialur-politikur da socialur-ekonomikur safuZvlebs ukav-<br />
Sirdeba.<br />
magaliTad, saqarTvelos politikuri sistema eqskluziuria da masSi wamyvan<br />
rols elitebi asruleben. politikur klassa da farTo sazogadoebas<br />
Soris kavSiris sisuste politikuri partiebis gavlenas amcirebs da xels<br />
uwyobs mmarTvelobis struqturebSi pluralizmis naklebobas. samoqalaqo<br />
aqtiurobisa da procesebSi moqalaqeTa monawileobis dabali done aseve<br />
asustebs politikur partiebs da, amavdroulad, xels uSlis Zlieri da<br />
warmatebuli samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebas, romelsac xelisuflebis<br />
angariSvaldebulebis uzrunvelyofa SeeZleba.<br />
2004-2007 wlebis mniSvnelovani zrdis miuxedavad, saqarTvelos ekonomika<br />
kvlav sustia, siRaribisa da umuSevrobis maCveneblebi ki _ maRali. ekonomikis<br />
sisuste gavlenas axdens erovnuli antikorufciuli sistemis mTel<br />
rig sayrden institutebze. magaliTad, is ganapirobebs mediis sareklamo<br />
bazris simcires. amis Sedegad, msxvili media-erTeulebi (telekompaniebi,<br />
romlebic qveynis mTel teritoriaze mauwyebloben) iZulebulni arian,<br />
politikurad motivirebuli finansuri ineqciebiT iarsebon, rac seriozul<br />
gavlenas axdens maT damoukideblobaze. ekonomikis sisuste aseve zRudavs<br />
samoqalaqo sazogadoebisa da politikuri partiebis mier saxsrebis mozidvis<br />
SesaZleblobebs.<br />
rekomendaciebi<br />
2004 wlis Semdeg aRmasrulebel Stosa da samarTaldamcav uwyebebSi gatarebuli<br />
reformebis Sedegad, garkveuli tipis korufcia Semcirda an, SesaZ-<br />
19<br />
II. mimoxilva
20<br />
loa, sruliad aRmofxvra, magram mmarTvelobis mTel sistemaSi keTilsindisierebis<br />
uzrunvelsayofad aucilebelia sxva sayrdeni institutebis –<br />
upirvelesad, sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis _ gaZliereba.<br />
am miznis misaRwevad, aseve unda daiZlios arasaxelmwifo sayrdeni<br />
institutebis naklovanebebi.<br />
gamarTulad funqcionirebadi mravalpartiuli sistemis ararseboba saqarTvelos<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis erT-erTi ZiriTadi xarvezia.<br />
is amcirebs parlamentis damoukideblobas da, Sesabamisad, Zirs uTxris<br />
urTierTSekavebisa da gawonasworebis sistemas. saWiroa iseTi cvlilebebis<br />
ganxorcieleba, romlebic ukeT uzrunvelyofs mmarTvelobis sxvadasxva<br />
institutSi gansxvavebuli politikuri da sazogadoebrivi interesebis<br />
warmodgenas. am mimarTulebiT, sawyis epatze, swori nabiji iqneboda<br />
saarCevno sistemis naklovanebebis aRmofxvra da Tanabari pirobebis uzrunvelyofa<br />
arCevnebis dros.<br />
Zalze mniSvnelovania imis uzrunvelyofa, rom arsebuli antikorufciuli<br />
kanonebi (maT Soris, is debulebebi, romlebic interesTa SeuTavseblobas,<br />
qonebis deklarirebas da a.S. exeba) praqtikaSi srulyofilad da Tanmimdevrulad<br />
iqnes gamoyenebuli da yvela mniSvnelovan sajaro uwyebasa da<br />
Tanamdebobis pirze gavrceldes. Sida auditis subieqtebi, romlebic sajaro<br />
uwyebebSi 2010 wels miRebuli kanonis safuZvelze Seiqmna, kanoniT<br />
valdebulni arian, rom zogierTi antikorufciuli debulebis praqtikaSi<br />
ganxorcieleba uzrunvelyon, magram gaurkvevelia, aqvT Tu ara maT amJamad<br />
amis unari da saTanado gavlena. xelisufleba unda ecados am institutebis<br />
gaZlierebas rogorc resursebis, ise damoukideblobis TvalsazrisiT.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
politikur-instituciuri safuZvlebi<br />
qula: 50<br />
III.<br />
informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis safuZvlebi<br />
ramdenad uwyobs xels qveyanaSi arsebuli politikuri institutebi<br />
efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba moqalaqeTa samoqalaqo da politikur uflebebs<br />
icavs da fundamenturi demokratiuli procesebis arsebobas iTvaliswinebs,<br />
magram es normebi praqtikaSi srulad da Tanmimdevrulad ar sruldeba.<br />
saqarTvelos konstitucia da sxva kanonebi saxelmwifo Tanamdebobebis<br />
ganawilebas Tavisufali konkurenciis pirobebSi iTvaliswinebs. amis miuxedavad,<br />
Tavisufali da samarTliani konkurencia yovelTvis uzrunvelyofili<br />
praqtikaSi ar aris (gansakuTrebiT arCevnebis periodSi), radgan, rogorc<br />
euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebebis dacvis<br />
ofisi“ (OSCE/ODIHR) da mTeli rigi adgilobrivi da saerTaSoriso organizaciebi<br />
aRniSnaven, mmarTveli partia da saxelmwifo erTmaneTisgan sakmarisad<br />
makfiod gamijnuli ar aris, rac „araTanabar pirobebs qmnis.“ 1 mmar-<br />
Tveli partia sargeblobs eqskluziuri wvdomiT administraciul resursebze<br />
da privilegirebuli wvdomiT zogierT kerZo resursze (magaliTad,<br />
wamyvan kerZo mediaze da kerZo dafinansebaze). 2<br />
samoqalaqo uflebebi garantirebulia konstituciiTa da sxva kanonebiT,<br />
Tumca moqalaqeTa SesaZlebloba, aRidginon darRveuli uflebebi, zogjer<br />
izRudeba sasamarTlo xelisuflebis sisustisa da zogierTi samTavrobo<br />
institutis, gansakuTrebiT samarTaldamcavi uwyebebis, angariSvaldebulebis<br />
naklebobis gamo. 3<br />
yvela mniSvnelovan sakiTxze, romelic gavlenas axdens moqalaqeTa cxovrebaze,<br />
gadawyvetilebebs arCeviTi xelisufleba iRebs. arc erT Zlier ekonomikur<br />
aqtors Tavis sasargeblod saxelmwifos manipulireba ar SeuZlia,<br />
armia ki mtkice samoqalaqo kontrols eqvemdebareba. 4 amave dros, xelisuflebis<br />
sxvadasxva Stoebs Soris balansi darRveulia. aRmasrulebeli xelisufleba<br />
xelisuflebis sxva Stoebze bevrad Zlieria, xolo sakanonmdeblo<br />
21<br />
1 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections30<br />
May 2010, OSCE/ODIHR Election Observation<br />
Mission Report, (Warsaw: OSCE/ODIHR,<br />
2010), 1-2.<br />
2 ixileT Tavi politikuri partiebis<br />
Sesaxeb.<br />
3 magaliTad, ixileT: US Department of State,<br />
2010 Human Rights Report: Georgia, http://<br />
www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/eur/<br />
154425.htm<br />
4 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2009), 7.
5 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
http://www.freedomhouse.eu/images/<br />
Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />
(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />
6 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
http://www.freedomhouse.eu/images/<br />
Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />
(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />
7 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, 10, 26.<br />
8 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
http://www.freedomhouse.eu/images/<br />
Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />
(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />
9 gia nodia, „mSvidobis, demokratiisa da<br />
ganviTarebis kavkasiuri institutis“<br />
xelmZRvaneli. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2009 wlis 30 oqtomberi;<br />
Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />
Country Report, (Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2007), 2, 10.<br />
10 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
http://www.freedomhouse.eu/images/<br />
Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />
(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />
22<br />
organos roli saxelmwifo sakiTxebis gadawyvetaSi xSirad SezRudulia,<br />
radgan is prezidentisgan sakmarisad damoukidebeli ar aris. 5<br />
kanonis uzenaesoba ganmtkicebulia qveynis kanonmdeblobiT, magram praqtika-<br />
Si mas aRmasrulebeli Stos dominanturi mdgomareoba da sakanonmdeblo<br />
organosa da sasamarTlos sisuste zRudavs. miiCneva, rom konstituciam fundamenturi<br />
wesebis dadgenis funqcia dakarga. magaliTad, konstituciiT aris<br />
ganmtkicebuli parlamentis roli, rogorc aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />
ganmaxorcielebeli organosi, magram, rogorc am kvlevis Sesabamis<br />
TavebSia naCvenebi, am rolis Sesruleba sakanonmdeblo organos praqtikaSi<br />
ar SeuZlia. amasTan erTad, seriozul SeSfoTebas iwvevs gansxvaveba formalur<br />
wesebsa da politikur praqtikas Soris. 6<br />
demokratiul institutebs Zlieri an aSkara mowinaaRmdegeebi ar hyavT da<br />
yvela ZiriTadi aqtori aRiarebs da mxars uWers maT. amave dros, arsebobs<br />
mosazreba, rom mosaxleobis gariyuli da marginalizebuli segmentebis ukmayofilebam<br />
SeiZleba momavalSi mdgomareoba Secvalos, Tu romelime politikuri<br />
aqtori maTi mxardaWeris mobilizebas moaxerxebs. amasTan erTad,<br />
gamoiTqmis eWvi, rom arc xelisufleba da arc opozicia praqtikaSi demokratiuli<br />
principebis sakmarisad erTguli ar aris. 7<br />
socialur-politikuri safuZvlebi<br />
qula: 50<br />
ramdenad uwyobs xels sxvadasxva socialur jgufebs Soris, agreTve<br />
socialur jgufebsa da politikur sistemas Soris, arsebuli urTier-<br />
Tobebi efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />
qarTul sazogadoebasa da politikur sistemas Soris kavSiri amJamad arc<br />
ise Zlieria, rac politikuri partiebis, samoqalaqo sazogadoebis jgufebisa<br />
da profesiuli kavSirebis sisustiT aris gamowveuli. politikuri elita<br />
metwilad eqskluziuria. qveynis im nawilSi, romelsac amJamad saqarTvelos<br />
xelisufleba akontrolebs, raime mniSvnelovani konfliqti ar arsebobs,<br />
Tumca eTnikuri umciresobebi da qalebi politikur sistemaSi arasakmarisad<br />
arian warmodgenilni.<br />
saqarTveloSi 200-mde politikuri partiaa da daaxloebiT 10 maTgani metnalkebad<br />
aqtiur saqmianobas eweva bolo wlebSi, Tumca partiul saqmianoba-<br />
Si moqalaqeTa monawileobis done `dabalia da araregularul xasiaTs atarebs.“<br />
8 sustia partiuli sistemis unari, sazogadoebrivi interesebis agregacia<br />
da reprezentacia moaxdinos da Seasrulos Suamavlis roli sazogadoebasa<br />
da saxelmwifos Soris. partiebi metwilad gavleniani politikosebis<br />
irgvliv yalibdebian da arCevnebSi maTi warmateba maTi liderebis pirad<br />
popularobazea damokidebuli. 9 partiebSi Sida demokratiuli marTva<br />
ganviTarebuli ar aris da, arCevnebSi naCvenebi Sedegebis miuxedavad, partiebis<br />
xelmZRvanelobis cvla iSviaTia. 10<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
moqalaqeTa politikur procesebSi monawileobisa da aqtiurobis saerTo<br />
done dabalia 11 da Zalze cotaa (Tu saerTod aris) iseTi gaerTianeba an<br />
interesTa jgufi, romelsac farTo sazogadoebasa da politikur sistemas<br />
Soris Suamavlis rolis Sesruleba SeuZlia. profesiuli kavSirebis ricxvi<br />
mcirea da maTi gavlena umniSvneloa, rac ZiriTadad umuSevrobisa da<br />
TviTdasaqmebis maRali maCveneblebiT aris gamowveuli. 12 am mdgomareobis<br />
gamomwvev sxva SesaZlo mizezebad saxeldeba gaerTianebebis Seqmnis<br />
kulturis nakleboba da zogadi skepticizmi profesiuli kavSirebis mimarT,<br />
rac sabWoTa gamocdilebidan momdinareobs. 13<br />
miuxedavad imisa, rom saqarTvelos aqtiuri samoqalaqo sazogadoeba hyavs,<br />
saTanado resursebiT uzrunvelyofili arasamtavrobo organizaciebis ricxvi<br />
mcirea da maT politikis formulirebisa da gadawyvetilebebis miRebis procesze<br />
gavlenis moxdena naklebad SeuZliaT, rac gamowveulia rogorc farTo<br />
socialuri bazis uqonlobiT, ise pluralizmis amJamindeli naklebobiT qveynis<br />
mmarTvelobis sistemaSi (romelSic mxolod erTi partia dominirebs). 14<br />
qveynis politikuri elita metwilad eqskluziuria. Zalaufleba prezidentTan<br />
daaxloebul pirTa SedarebiT mcire jgufis xelSia koncentrirebuli,<br />
romelTa politikur gavlenas piradi urTierTobebi gansazRvravs da ara<br />
oficialuri samTavrobo Tanamdeboba, 15 rac nepotizmisa da Sida garigebebis<br />
SesaZleblobebs qmnis. 16<br />
eTnikuri konfliqtebis gamo, romlebic 1990-iani wlebis dasawyisSi daiwyo,<br />
qveynis ori regioni – afxazeTi da samxreT oseTi amJamad saqarTvelos xelisuflebis<br />
de-faqto kontrols gareT imyofeba da maT separatistuli xelisuflebebi<br />
da iq ganlagebuli ruseTis jaris danayofebi akontroleben.<br />
qveynis im nawilebSi, romlebsac saqarTvelos xelisufleba akontrolebs,<br />
amJamad mniSvnelovani konfliqtebi ar arsebobs, magram yvelaze didi eTnikur<br />
umciresobaTa jgufebi – somxebi da azerbaijanelebi _ arasakmarisad<br />
arian warmodgenilni rogorc politikur partiebSi, ise xelisuflebis<br />
organoebSi, rac SesaZloa imiT iyos gamowveuli, rom qveyanaSi regionuli<br />
partiebis Seqmna akrZalulia. qveynis masStabiT moqmedi partiebi erovnuli<br />
umciresobebiT dasaxlebul regionebs did yuradRebas ar uTmoben. 17 amave<br />
dros, enobrivi barierebis gamo, eTnikuri umciresobebi xSirad politikuri<br />
dialogisa da procesebis miRma rCebian da xeli ar miuwvdebaT umaRles ganaTlebaze.<br />
rwmenis Tavisufleba konstituciiT aris garantirebuli da<br />
praqtikaSi religiuri umciresobebis fundamenturi uflebebi zogadad<br />
daculia, Tumca aseve dafiqsirebulia religiur niadagze Seviwroebis SemTxvevebi.<br />
saqarTvelos marTlmadidebel eklesias yvela sxva konfesiasTan<br />
SedarebiT upiratesi samarTlebrivi statusi aqvs 18 da saxelmwifosgan finansuri<br />
mxardaWeriTac sargeblobs.<br />
qalebi politikaSi Zalze arasakmarisad arian warmodgenilni. 2011 wlis gazafxulze<br />
saqarTvelos parlamentSi, romelic 150 deputatisgan Sedgeba,<br />
mxolod rva qali iyo. rogorc Cans, qalebs ekonomikur SesaZleblobebzec<br />
xeli naklebad miuwvdebaT, radgan maTi oficialuri dasaqmebis maCvenebeli<br />
SedarebiT dabalia, xolo saSualo Semosavali mamakacebis Semosavals<br />
bevrad CamorCeba. 19<br />
2011<br />
23<br />
11 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />
Development, An Assessment of Georgia Civil<br />
Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />
Index (2010), Tbilisi, Georgia, 12-13.<br />
12 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, 11.<br />
13 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 62.;<br />
Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
http://www.freedomhouse.eu/images/<br />
Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf (nanaxia<br />
2010 wlis 2 maiss).<br />
14 Freedom House, Nations in Transit 2009<br />
(Freedom House, 2009), 220.<br />
15 International Crisis Group, Georgia: Securing a<br />
Stable Future, (Tbilisi/Brussels: International<br />
Crisis Group, 2010), 2.<br />
16 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, 25.<br />
17 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
http://www.freedomhouse.eu/images/<br />
Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />
(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />
18 The US Department of State, International<br />
Religious Freedom Report 2010: Georgia, 17<br />
November 2010, http://www.state.gov/g/drl/<br />
rls/irf/2010/148936.htm (nanaxia 2010 wlis<br />
4 maiss).<br />
III. informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis safuZvlebi
19 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, 17.<br />
20 iqve, 14.<br />
21 saqarTvelos statistikis erovnuli<br />
samsaxuri, mTliani Sida produqti, http://<br />
www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id<br />
=119&lang=eng (nanaxia 2011 wlis 6 maiss).<br />
22 UNDP, Georgia Human Development Report<br />
2008 (Tbilisi: UNDP, 2008), 33.<br />
23 saqarTvelos statistikis erovnuli<br />
samsaxuris monacemebiT, 2010 wels inflaciis<br />
done 11.2 procents Seadgenda, http://<br />
www.geostat.ge/index.php?action=page &p_id<br />
=128&lang=eng (nanaxia 2011 wlis 6 maiss).<br />
24 UNDP, Georgia Human Development Report<br />
2008 (Tbilisi: UNDP, 2008), 33.<br />
25 saqarTvelos statistikis erovnuli<br />
samsaxuri, dasaqmeba da umuSevroba,<br />
http://www.geostat.ge/index.php?action=page<br />
&p_id=145&lang=geo (nanaxia 2011 wlis 6<br />
maiss).<br />
26 International Crisis Group, Georgia: Securing a<br />
Stable Future, 8.<br />
27 UNDP, Georgia Human Development Report<br />
2008, 36.<br />
28 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, 13.<br />
29 iqve, 12, 17, 21.<br />
30 UNDP, Georgia Human Development Report<br />
2008, 33-39.<br />
24<br />
socialur-ekonomikuri safuZvlebi<br />
qula: 25<br />
ramdenad uwyobs xels qveyanaSi arsebuli socialur-ekonomikuri<br />
mdgomareoba efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />
xelisuflebis Zalisxmevis Sedegad, bolo Svidi wlis ganmavlobaSi, socialur-ekonomikuri<br />
mdgomareoba qveyanaSi gaumjobesda, magram kvlavac arsebobs<br />
mniSvnelovani gamowvevebi, gansakuTrebiT umuSevrobis, siRaribis, jandacvisa<br />
da socialuri dacvis kuTxiT.<br />
postsabWoTa stagnaciis xangrZlivi periodis Semdeg, saqarTvelos ekonomika<br />
swrafad izrdeboda 2003-2008 wlebSi xelisuflebis mier ganxorcielebuli,<br />
biznesze orientirebuli reformebisa da ucxouri investiciebis mosazidad<br />
gamiznuli politikis Sedegad. 2007 wels ekonomikurma zrdam 12 procents<br />
miaRwia, xolo sabiujeto Semosavlebi 2003-2007 wlebSi 172 procentiT<br />
gaizarda, sagadasaxado ganakveTebisa da Tavad gadasaxadebis ricxvis Semcirebis<br />
miuxedavad. 20 im ormagi dartymis Semdeg, romelic saqarTvelom 2008<br />
wlis agvistoSi ruseTTan omisa da msoflio finansuri krizisis Sedegad<br />
miiRo, qveyanaSi Semomavali ucxouri investiciebis nakadi mkveTrad Semcirda,<br />
ramac ekonomikis 4 procentiT Semcireba gamoiwvia. ucxouri daxmarebis<br />
masStaburma paketma mTavrobas makroekonomikuri stabilurobis SenarCunebis<br />
saSualeba misca da 2010 wlidan ekonomikam zrda isev daiwyo, Tumca 2008 wlamde<br />
arsebul maCvenebels jer-jerobiT ver gauTanabrda. 21 erT sul mosaxleze<br />
mTliani Sida pproduqti mxolod 4,800 a.S.S. dolars Seadgens, xolo saSualo<br />
Semosavals 1991 wlamde arsebuli donisTvis jerac ar miuRwevia. 22 bolo<br />
wlebSi mudmiv problemas warmoadgens inflaciis maRali maCvenebeli. 23<br />
kvlav problemad rCeba ekonomikuri uTanasworoba da mosaxleobis daaxloebiT<br />
30 procenti siRaribis zRvars qvemoT cxovrobs. 2003-2007 wlebis<br />
STambeWdavi ekonomikuri zrdis miuxedavad, moqalaqeTa didi umravlesobis<br />
Semosavali mniSvnelovnad ar gazrdila. 24 umuSevrobis oficialuri maCvenebeli<br />
kvlavac maRalia da 17 procents Seadgens. 25 amave dros, Semosavlis<br />
stabiluri wyaro arc e.w. „TviTdasaqmebulebs“ gaaCniaT. 26<br />
samuSao Zalis naxevarze meti soflis meurneobis seqtorSia dasaqmebuli,<br />
magram am seqtors bolo wlebSi gatarebuli reformebi naklebad Seexo da<br />
misi produqtiuloba mcirea. 27 soflis mosaxleoba aseve mniSvnelovani<br />
problemebis winaSe dgas wylis, jandacvisa da ganaTlebis xelmisawvdomobis<br />
mxriv. 28 gamoiTqmis mosazreba, rom bolo wlebis politikuri dapirispirebebisa<br />
da quCis aqciebis erT–erTi gamomwvevi mizezi is iyo, rom xelisuflebam<br />
socialurad marginalizebuli jgufebis sazogadoebriv cxovrebaSi<br />
CarTva ver moaxerxa. 29<br />
2004 wlis Semdeg, mTavrobam miznobrivi da saWiroebebze dafuZnebuli<br />
socialuri uzrunvelyofisa da socialuri daxmarebis programebis danergva<br />
daiwyo. amis Sedegad, gaizarda rogorc daxmarebis mimReb siRaribeSi<br />
mcxovreb pirTa ricxvi, ise daxmarebis moculoba, 30 Tumca es moculoba be-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
neficiarTa ZiriTadi saWiroebebis dasakmayofileblad jerac arasakmarisia.<br />
31 amasTanave, mTavrobis Zalisxmevam, rom saxelmwifo dazRvevis programebis<br />
meSveobiT jandacvis sayovelTao xelmisawvdomoba uzrunveleyo,<br />
deklarirebul miznebs jer-jerobiT kidev ver miaRwia. mosaxleoba zogadad<br />
kargad informirebuli ar ari janmrTelobis dazRvevis sargeblianobis Sesaxeb.<br />
mTavroba miznad isaxavs, jandacvis dazRveviT moxucebi da socialurad<br />
daucveli pirebi uzrunvelyos, magram saxelmwifo biujetSi am mizniT<br />
gamoyofili saxsrebi maTi saWiroebebis dasakmayofileblad sakmarisi ar<br />
aris. 32<br />
saqarTvelos biznes seqtori liberaluri sakanonmdeblo bazisa da administraciuli<br />
korufciis Zalze dabali donis pirobebSi operirebs. erT-erTi<br />
kvlevis Sedegebis mixedviT, qarTuli sawarmoebi saSualod biurokratiul<br />
procedurebze regionis sxva qveynebSi moqmed sawarmoebze nakleb dros xarjaven<br />
da qrTamis gadaxdac maTze iSviaTad uwevT. 33 Tumca, amis miuxedavad,<br />
kompaniebi kvlav mniSvnelovani problemebis winaSe dganan. maT xeli naklebad<br />
miuwvdebaT kapitalsa da kreditebze 34 , xolo sasamarTlo xelisuflebasTan<br />
davebSi maT saTanado dacvas ar uzrunvelyofs, gansakuTrebiT maSin,<br />
Tu dava sakuTrebis uflebas exeba. 35 mTavrobis Zalisxmevis Sedegad, infrastruqtura<br />
sagrZnoblad gaumjobesda 2004 wlis Semdeg, magram, „globaluri<br />
konkurentunarianobis angariSis“ mixedviT, infrastruqturuli problemebi<br />
biznesisTvis kvlav xelisSemSlel faqtorad rCeba. 36<br />
2011<br />
socialur-kulturuli safuZvlebi<br />
qula: 50<br />
ramdenad uwyobs xels sazogadoebaSi gabatonebuli eTika, normebi da Rirebulebebi<br />
efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />
qarTuli sazogadoebis Rirebulebebi erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
funqcionirebas garkveulwilad xels uwyobs, Tumca adamianebs Soris ndobis<br />
done qveyanaSi sagrZnoblad dabalia.<br />
saqarTveloSi adamianebi zogadad erTmaneTs naklebad endobian. „msoflio RirebulebaTa<br />
kvlevis“ 2009 wlis monacemebis mixedviT, respondentTa mxolod<br />
13 procenti miiCnevda, rom adamianebis umravlesoba ndobas imsaxurebs, 44<br />
procenti fiqrobda, rom adamianebTan urTierTobisas sifrTxilea saWiro, 30<br />
procents ki miaCnda, rom mxolod megobrebisa da naTesavebis ndoba SeiZleba.<br />
imave kvlevaSi, saqarTvelom Zalze maRali qula miiRo moqalaqeTa „sazogadoebrivi<br />
cnobierebis“ mixedviT. respondentTa didi umravlesoba qrTamis<br />
micemas (98 procenti), gadasaxadebisgan Tavis aridebasa (97 procenti)<br />
da motyuebis gziT socialuri Semweobis miRebas (96 procenti) miuRebel<br />
saqcielad miiCnevda. 37 es monacemebi miuTiTebs, rom qveyanaSi pirovnuli<br />
keTilsindisiereba mniSvnelovan Rirebulebad iTvleba, Tumca, rogorc<br />
2010 wlis erT-erTi kvlevis daskvnaSia aRniSnuli, es monacemebi yovelTvis<br />
zustad ar asaxavs respondentebis qcevas praqtikaSi. 38<br />
25<br />
31 iqve, 33-39.<br />
32 iqve, 50-51.<br />
33 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />
Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />
Series, 2009, 4.<br />
34 iqve, 3; aseve: The Global Competitiveness<br />
Report 2010-2011, http://gcr.weforum.org/<br />
gcr2010/ (nanaxia 2011 wlis 5 maiss);<br />
Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, 15.<br />
35 The Heritage Foundation, 2010 Index of<br />
Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />
index/download (nanaxia 201 wlis 8 Tebervals).<br />
36 World Economic Forum, The Global<br />
Competitiveness Report 2010-2011 (Geneva:<br />
World Economic Forum, 2010), 162-163.<br />
37 monacemebis wyaro: World Values Survey.<br />
citirebulia: The Caucasus Institute for Peace,<br />
Democracy and Development, An Assessment of<br />
Georgia Civil Society: Report of the CIVICUS<br />
Civil Society Index, 47-48.<br />
38 iqve.<br />
III. informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis safuZvlebi
IV. zogadi mdgomareoba<br />
korufciis mxriv<br />
1 Transparency International, Corruption<br />
Perceptions Index 2010 Results,<br />
http://www.transparency.org/ policy_<br />
research/surveys_indices/cpi/2010/results<br />
(nanaxia 2011 wlis 17 maiss).<br />
2 Transparency International, Global Corruption<br />
Barometer 2010 Report, thttp://www.<br />
transparency.org/policy_research/surveys_<br />
indices/gcb/2010/results (nanaxia 2011 wlis<br />
17 maiss).<br />
3 Caucasus Research Resource Centers, Caucasus<br />
Barometer 2010 Georgia, http://www.crrc.ge/<br />
oda/ (nanaxia 2011 wlis 17 maiss).<br />
4 Global Integrity, Global Integrity Report: 2009<br />
Key Findings, http://report.globalintegrity.org/<br />
globalindex/findings.cfm#NewCountriesAdded<br />
(nanaxia 2011 wlis 17 maiss).<br />
5 Global Integrity, Global Integrity Report,<br />
Georgia: 2009, http://report.globalintegrity.<br />
org/Georgia/2009 (nanaxia 2011 wlis 17<br />
maiss).<br />
26<br />
mTeli rigi gamokiTxvebis Sedegebi miuTiTebs, rom bolo wlebSi saqarTveloSi<br />
TvalsaCino winsvla iqna miRweuli korufciis daZlevis kuTxiT. amis<br />
miuxedavad, kvlav gamoiTqmis eWvebi maRali donis korufciis arsebobis Sesaxeb,<br />
rasac zogierT SemTxvevaSi faqtobrivi mtkicebulebebic adasturebs. naklebad<br />
moipoveba empiriuli monacemebi sxvadasxva tipis korufciasTan dakavSirebiT.<br />
„korufciis aRqmis indeqsis“ 2010 wlis kvlevis mixedviT, saqarTvelo 68–e<br />
adgilze iyo 178 qveyanas Soris 3,8 quliT. qveyanas yvela mis mezobelze (TurqeTis<br />
garda) da yvela yofil sabWoTa respublikaze (baltiispireTis sami<br />
saxelmwifos garda) ukeTesi maCveneblebi hqonda. korufciisgan Tavisuflebis<br />
mxriv saqarTvelos aRmosavleT evropasa da centralur aziaSi meoTxe<br />
adgili eWira (TurqeTis, xorvatiisa da yofili iugoslaviis respublika<br />
makedoniis Semdeg). 1<br />
korufciasTan dakavSirebuli kidev erTi gamokiTxvis, „globaluri korufciis<br />
barometris“ mixedviT, saqarTveloSi respondentebis mxolod 3 procenti<br />
ambobs, rom wina wlis ganmavlobaSi qrTami gadauxada kvlevaSi CamoTvlili<br />
servisis cxra mimwodebelTagan romelimes. respondentebis 77 procents<br />
xelisuflebis mier gatarebuli antikorufciuli politika warmatebulad<br />
miaCnia, 78 procenti ki ambobs, rom wina sami wlis ganmavlobaSi korufciis<br />
saerTo done Semcirda. respondentebi politikur partiebsa da sasamarTlos<br />
yvelaze korumpirebul institutebad asaxelebdnen da orive maTgans 5-balian<br />
skalaze (1 – arakorumpirebuli, 5 – Zalze korumpirebuli) saSualod 2.9<br />
quliT afasebdnen. korumpirebulobis mixedviT, momdevno adgilebze iyvnen<br />
sajaro moxeleebi (2.7), parlamenti (2.6) da biznesi da media (2.4). 2 „globaluri<br />
korufciis barometris“ Sedegebi adasturebs farTod gavrcelebul mosazrebas,<br />
rom saqarTveloSi wvrilmani korufcia, maT Soris meqrTameoba, faqtobrivad<br />
aRmoifxvra. am mosazrebas kidev ufro amyarebs „kavkasiis barometri<br />
2010“–is Sedegebi, romlis mixedviT, qrTamis gadaxdas respondentTa mxolod<br />
1 procenti adasturebda. 3<br />
„globaluri keTilsindisierebis indeqsis“ mixedviT, romliTac sxvadasxva<br />
qveynebis antikorufciuli meqanizmebis siZliere fasdeba, saqarTvelos<br />
reitingi bolo wlebSi mudmivad icvleboda. 2006 wels qveyanas „saSualo“<br />
reitingi mieniWa, 2007 wels – „susti,“ 2008 wels – „Zalze susti,“ 2009 wels ki<br />
– isev „saSualo.“ 2009 wels saqarTvelo imave kvlevis „elituri korufciis<br />
sameTvalyureo siidanac“ amoiRes 4 , xolo mTavar problemur sferoebad<br />
mTavrobis angariSvaldebuleba, sabiujeto procesi, biznesis regulireba da<br />
samarTaldacviTi saqmianoba dasaxelda. 5<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
marTalia, TiTqmis aravin davobs, rom mTavrobam wvrilmani korufciis aRmofxvra<br />
warmatebiT SeZlo, magram dro da dro gamoiTqmis mosazreba, rom<br />
saqarTveloSi korufciam bolo wlebSi forma Seicvala. magaliTad, erT–<br />
erTi analitikosis mosazrebiT, 2003 wlamde qveyanaSi farTod gavrcelebuli<br />
da yovlismomcveli korufcia arsebobda, amJamad ki warmoiSva „klientelisturi<br />
sistema,“ sadac qveynis xelmZRvaneloba „resursebs anawilebs, raTa<br />
xelisuflebis SesanarCuneblad aucilebeli erTguleba da mxardaWera<br />
moipovos.“ 6 aseve gamoiTqmis mosazreba, rom qveyanaSi maRalia „nepotizmisa<br />
da Sida garigebebis“ albaToba, radgan „Zalaufleba erTmaneTTan mWidrod<br />
dakavSirebul pirTa viwro wreSia koncentrirebuli.“ 7 is garemoeba, rom<br />
qarTuli sazogadoeba, zogadad, sajaro institutebisadmi ndobis dabali<br />
xarisxiT xasiaTdeba da upiratesobas ufro tradiciul, araformalur<br />
urTierTobebs aniWebs, 8 SeiZleba amis erT-erTi xelSemwyobi faqtori iyos<br />
(xelisuflebis Stoebs Soris urTierTSekavebisa da gawonasworebis sistemisa<br />
da gare makontrolebeli organizaciebis sisustesTan erTad, rac angariSSi<br />
mogvianebiT iqneba ganxiluli).<br />
saqarTveloSi xelisuflebis zeda rgolebSi arsebul „elitur“ da „maRali<br />
donis“ korufciasTan dakavSirebuli braldebebi xSirad spekulaciur xasiaTs<br />
atarebs, Tumca bolo wlebSi gaxmaurebuli ramdenime SemTxveva miuTiTebs,<br />
rom problema jerac ar mogvarebula. 2007 wels, irakli oqruaSvili, yofili<br />
Tavdacvis ministri da erT dros prezident saakaSvilis mTavrobis erT-erTi<br />
yvelaze gavleniani wevri, gamoZalvis, fulis gaTeTrebis, samsaxureobrivi<br />
uflebamosilebis borotad gamoyenebisa da samsaxureobrivi gulgrilobis<br />
braldebiT daapatimres. 9 zogierTi komentatori gamoTqvams mosazrebas, rom<br />
oqruaSvilis dapatimreba politikurad motivirebuli iyo. Tumca, Tu misTvis<br />
wardgenili braldebebi safuZvliani iyo, es imis mimaniSnebeli iqneba, rom<br />
aRmasrulebeli Stos gavlenian wevrebs kvlavac SeuZliaT, korufciasTan<br />
dakavSirebuli danaSaulis dausjelad Cadena, vidre politikuri xelmZRvanelobis<br />
erTgulni iqnebian (oqruaSvili saxelisuflebo wreebis gavleniani<br />
wevri da, ramdenime wlis ganmavlobaSi, prezidentTan daaxloebuli figura<br />
iyo). oqruaSvili Tanamdebobidan gadadgomidan cxra Tvis Semdeg daapatimres<br />
_ mas Semdeg, rac opoziciaSi gadasvlis Sesaxeb gancxadeba gaakeTa.<br />
sxva bolodroindeli gaxmaurebuli SemTxvevebi aseve miuTiTebs, rom korufcia<br />
problemad rCeba aRmasrulebeli Stos maRal eSelonebSi. 2010 wlis<br />
Semodgomaze, mokle periodis ganmavlobaSi, jandacvisa da finansTa ministrebis<br />
moadgileebsa da ganaTlebis ministris yofil moadgiles korufciaSi<br />
daedoT brali. samive SemTxvevaSi kanondarRvevebi saxelmwifo Sesyidvebs<br />
ukavSirdeboda. 10<br />
rogorc ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis antikorufciuli<br />
qselis 2010 wlis daskvnaSi iyo aRniSnuli, saqarTveloSi arsebul<br />
korufciasTan dakavSirebuli kvlevebis umetesoba aqcents problemis<br />
aRqmaze akeTebs da iSviaTia kvlevebi „korufciuli praqtikis doneebis, formebis,<br />
tipebis, gamovlinebebisa da geografiuli arealis Sesaxeb“. 11 organizacia<br />
saqarTvelos mTavrobas urCevs, daafinansos korufciis „Tvisebrivi da<br />
raodenobrivi kvlevebi,“ radgan isini mas sando informacias miscemda, romelic<br />
„politikis cvlilebebis dagegmvis, dawyebisa da monitoringisTvis aris<br />
saWiro.“ 12 raime amgvar mcdelobas dRemde adgili ar hqonia.<br />
2011 27<br />
6 Alexander Kupatadze, “Similar Events, Different<br />
Outcomes: Accounting for Diverging Corruption<br />
Patterns in Post-Revolution Georgia and<br />
Ukraine”, Caucasus Analytical Digest, No 26, 26<br />
April 2011, 2.<br />
7 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report (Gutersloh: Bertelsmann Stiftung,<br />
2009), 25.<br />
8 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />
Development, An Assessment of Georgia Civil<br />
Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />
Index (2010), Tbilisi, Georgia, 47.<br />
9 Civil.ge, „oqruaSvili daapatimres,“ 2007<br />
wlis 27 seqtemberi, http://www.civil.ge/<br />
geo/article.php?id=16213&search= (nanaxia<br />
2011 wlis 17 maiss).<br />
10 Expressnews, „kontrolis palata finansTa<br />
ministris moadgiles Tanxebis aramiznobriv<br />
xarjvaSi adanaSaulebs,“ 2010 wlis 23<br />
seqtemberi, http://www.epn.ge/?p=25262<br />
(nanaxia 2011 wlis 17 maiss); Medianews,<br />
„prokuraturam ganaTlebis ministris<br />
yofili moadgile daakava,“ 2010 wlis 12<br />
oqtomberi, http://medianews.ge/index.php/<br />
ka/content/47932/ (nanaxia 2011 wlis 17<br />
maiss); Expressnews, `mTavar prokuraturaSi<br />
jandacvis ministris moadgilis<br />
dakavebasTan dakavSirebiT, dRes 15:00<br />
saaTze brifingi gaimarTeba,“<br />
http://www.epn.ge/?p=24210 (nanaxia 2011<br />
wlis 17 maiss); (yvela masala qarTul<br />
enazea).<br />
11 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 11.<br />
12 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 11.<br />
IV. zogadi mdgomareoba korufciis mxriv
V.antikorufciuli politika<br />
1 UNDP, Georgia Human Development Report<br />
2008 (Tbilisi: UNDP, 2008), 11.<br />
2 Alexander Kupatadze, “Similar Events, Different<br />
Outcomes: Accounting for Diverging Corruption<br />
Patterns in Post-Revolution Georgia and<br />
Ukraine”, Caucasus Analytical Digest, No 26, 26<br />
April 2011, 2.<br />
3 UNDP, Georgia Human Development Report<br />
2008, 12.<br />
28<br />
rogorc 2008 wlis gaero–s ganviTarebis programis `adamianuri ganviTarebis<br />
angariSSia~ aRniSnuli, „korufciis problemis gadaWarbebiT Sefaseba~,<br />
romelic saqarTvelos post-revoluciuri mTavrobis winaSe idga,<br />
„TiTqmis SeuZlebelia.“ 1 axalma xelmZRvanelobam korufciis winaaRmdeg<br />
brZolis politikuri neba gamoavlinaa, rac gansakuTrebiT sajaro samsaxurSi<br />
meqrTameobis winaaRmdeg brZolaSi gamoixata.<br />
antikorufciuli RonisZiebebi da reformebi<br />
2003 wlis bolos saqarTvelos saTaveSi mosulma axalma politikurma xelmZRvanelobam<br />
mTeli rigi radikaluri antikorufciuli zomebi gaatara. korufciis<br />
winaaRmdeg mimarTuli RonisZiebebi da reformebi moicavda Semdegs:<br />
1) korufciaSi Cabmuli pirebis sisxlissamarTlebrivi devna da dasja,<br />
raTa daZleuliyo farTod gavrcelebuli dausjelobis SegrZneba; 2) sajaro<br />
seqtoris metismetad gazrdili biurokratiis Semcireba, romelic Zveli<br />
mTavrobis pirobebSi korufciis mTavari wyaro iyo; 3) sajaro Tanamdebobis<br />
pirTa da sajaro mosamsaxureTa xelfasebis zrda, raTa isini iZulebulni<br />
aRar yofiliyvnen, rom Tavis sarCenad korufciuli danaSauli CaedinaT.<br />
mTavrobis antikorufciuli RonisZiebebis mniSvnelovan elements warmoadgenda<br />
samarTaldamcavi uwyebebis – Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturis<br />
_ reforma. 2004 wlidan mniSvnelovnad gaizarda am ori uwyebis<br />
SesaZleblobebi da mas Semdgom isini korufciis winaaRmdeg brZolis avangards<br />
warmoadgenen. saakaSvilis mTavrobis mmarTvelobis pirvel wlebSi<br />
antikorufciuli politikis TvalsaCino maxasiaTebeli iyo korufciaSi<br />
eWvmitanili Tanamdebobis pirebis dapatimrebebi, rac SedarebiT mcire<br />
masStabiT dResac grZeldeba. 2 saqarTvelos mTavrobis mier gatarebul<br />
antikorufciul reformebze saubrisas yvelaze xSirad aRniSnaven imas, rom<br />
man gaauqma Zveli sagzao policia, romelic erT-erT yvelaze korumpirebul<br />
uwyebad miiCneoda, da misi TanamSromlebis umravlesoba samsaxuridan<br />
daiTxova. sagzao policiis nacvlad axali sapatrulo policia Seiqmna, romelSic<br />
aTasobiT axali policieli iqna dasaqmebuli. 3<br />
radgan mTavrobis mier gamocxadebuli ekonomikuri zrdisa da ucxouri<br />
investiciebis mozidvis politikis mTavar dabrkolebad korufcia miiCne-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
oda, mTavrobam am problemis mogvareba saxelmwifo maregulirebeli uwyebebisa<br />
da sxvadasxva komerciuli saqmianobisTvis dadgenili normebisa da<br />
licenziebis ricxvis SemcirebiT daiwyo. aseve Semcirda gadasaxadebis raodenoba<br />
da sagadasaxado ganakveTebi. Tanamdebobis pirTa da sajaro mosamsaxureTa<br />
xelfasebi mniSvnelovnad gaizarda, raTa maT naklebi stimuli<br />
hqonodaT, rom Tavis sarCenad korufciuli danaSauli CaedinaT. 4 am RonisZiebebis<br />
gatarebis Semdeg, 2009 wels Catarebuli erT-erTi gamokiTxvis<br />
mixedviT, saqarTveloSi moqmedi sawarmoebis warmomadgenelTa mxolod<br />
mcire nawili miiCnevda, rom „saqmis mosagvareblad“ qrTamis gadaxda iyo<br />
saWiro. 5<br />
ganaTlebis sistema (gansakuTrebiT ki universitetSi misaRebi gamocdebis<br />
sistema) kidev erTi sferoa, romelic 2004 wlamde korufciis maRali doniT<br />
xasiaTdeboda. 2004 wels am sistemis mTliani reforma ganxorcielda<br />
da, saerTo Sexedulebis Tanaxmad, reformis Sedegad sistemaSi meqrTameoba<br />
praqtikulad aRmoifxvra.<br />
2011<br />
kanonmdebloba<br />
mTavrobis mier bolo wlebSi gatarebul antikorufciul reformebs Tan<br />
axlda qveynis kanonmdeblobis mniSvnelovani cvlilebebi. zogierT Zvel<br />
kanonSi cvlilebebi iqna Setanili, xolo arsebuli xvrelebis Sesavsebad<br />
mTeli rigi axali kanonebi iqna miRebuli.<br />
gadaidga mniSvnelovani nabijebi, romlebic samarTaldamcavi uwyebebis<br />
saqmianobis maregulirebeli kanonmdeblobis gaumjobesebasa da sxvadasxva<br />
tipis korufciuli qmedebebisTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis<br />
dawesebas iTvaliswinebda. axla dasjadi qmedebebia rogorc qrTamis<br />
micema, ise misi aReba da zegavleniT vaWroba. SemoRebul iqna iuridiuli<br />
pirebis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba 6 da (kanonSi Sesuli araerTi<br />
cvlilebis Sedegad) gaumjobesda ukanono Semosavlis legalizaciis<br />
winaaRmdeg mimarTuli normebi. 7 2008 wels saqarTvelo aseve miuerTda<br />
gaero-s konvencias korufciis winaaRmdeg.<br />
rac Seexeba kanonmdeblobis im normebs, romlebic Tanamdebobis pirTa<br />
keTilsindisierebis uzrunvelsayofad aris gamiznuli, mniSvnelovani<br />
cvlilebebi Sevida kanonebSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ da „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“. pirvels sajaro<br />
mosamsaxureTa saerTo eTikis kodeqsi miemata, 8 meoreSi ki damatebul<br />
iqna wesebi, romlebic saCuqrebis miRebaze SezRudvebs awesebs da qonebis<br />
deklarirebis valdebulebas adgens. kanonmdeblobaSi aseve Sevida debulebebi,<br />
romlebic mamxilebelTa dacvas uzrunvelyofs. 9<br />
da bolos, gatarebul iqna RonisZiebebi im dawesebulebebis uflebamosilebis<br />
gasaZliereblad, romlebic korufciis prevenciaSi mniSvnelovan<br />
rols asruleben. 2008 wels parlamentma miiRo axali kanoni „kontrolis<br />
palatis Sesaxeb,“ romelic am uwyebis Tanamedrove umaRles auditorul<br />
29<br />
4 iqve, 12.<br />
5 UNDP, Georgia Human Development Report<br />
2008, 12<br />
6 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />
miRebulia 1999 wlis 22 ivliss, muxlebi<br />
338, 339, 3391, kari meeqvse (damatebul iqna<br />
2006 wlis 25 ivliss).<br />
7 iqve, muxli 194.<br />
8 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />
oqtombers, Tavi VI1 (damatebul iqna 2009<br />
wlis 12 ivniss).<br />
9 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ kanonis pirveli redaqcia<br />
miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers, muxli 5<br />
(2009 wlis 27 marts), muxli 18 (2009 wlis<br />
12 ivniss), Tavi V1 (2009 wlis 27 marts).<br />
V. antikorufciuli politika
10 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 2008 wlis 26 dekembers.<br />
11 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />
auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2010 wlis 26 marts.<br />
12 saqarTvelos prezidentis brZanebuleba N<br />
622 „korufciis winaaRmdeg brZolis<br />
uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWos<br />
Semadgenlobisa da debulebis damtkicebis<br />
Sesaxeb,“ 2008 wlis 26 dekemberi.<br />
30<br />
dawesebulebad gardaqmnas isaxavs mizanad. 10 2010 wels miRebul iqna axali<br />
kanoni Sida auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb. 11 saxelmwifo Sesyidvebis<br />
sistemis reforma 2009 wels kanonis cvlilebebis miRebiT daiwyo, rasac<br />
2011 wels Sesyidvebis eleqtronuli sistemis SemoReba mohyva.<br />
am sakanonmdeblo cvlilebebis miReba mniSvnelovani miRweva iyo, ramac<br />
xeli Seuwyo qveynis antikorufciuli kanonmdeblobis gaZlierebas. amis<br />
miuxedavad, zogierTi zemoxsenebuli kanoni garkveul xarvezebs Seicavs<br />
da/an praqtikaSi Tanmimdevrulad ar gamoiyeneba. es sakiTxi winamdebare<br />
angariSis Sesabamis TavebSi iqneba ganxiluli.<br />
antikorufciuli strategia da uwyeba<br />
mTavrobis Tavdapirveli antikorufciuli RonisZiebebi, romlebzec zemoT<br />
iyo saubari, didwilad saerTo strategiisa da antikorufciuli politikis<br />
momzadebasa da mis Sesrulebaze pasuxismgebeli centraluri uwyebis<br />
gareSe xorcieldeboda. saqarTvelos pirveli antikorufciuli strategia<br />
2005-2006 wlebSi Seiqmna da misi ganxorcielebis samoqmedo gegma<br />
2007 wels iqna miRebuli. am RonisZiebebis gatarebas reformebis koordinirebis<br />
sakiTxebSi saxelmwifo ministris aparati xelmZRvanelobda. 2008<br />
wels miRebul iqna gadawyvetileba, rom rogorc strategia, ise samoqmedo<br />
gegma arsebiTad Tavidan daweriliyo. sagangebod am miznisTvis Camoyalibda<br />
korufciis winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWo.<br />
sabWo prezidentis brZanebulebiT 2008 wlis dekemberSi Seiqmna da is aRmasrulebeli<br />
Stos, sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis<br />
maRali Tanamdebobis pirebis, aseve ramdenime samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />
organizaciis (maT Soris, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“)<br />
warmomadgenlebisgan Sedgeba. sabWos ZiriTadi amocanebia korufciis winaaRmdeg<br />
brZolis zogadi politikis gansazRvra; erovnuli antikorufciuli<br />
strategiisa da misi samoqmedo gegmis SemuSaveba, perioduli ganaxleba<br />
da monitoringi; erovnuli antikorufciuli strategiisa da samoqmedo<br />
gegmis ganxorcielebis xelSewyobis mizniT, uwyebaTaSorisi saqmianobis<br />
koordinacia; da saerTaSoriso organizaciebis mier momzadebuli rekomendaciebis<br />
Sesrulebis uzrunvelyofa da maTi Sesrulebis Sesaxeb angariSebis<br />
momzadeba. 12 sabWos saqmianobas „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa<br />
da korufciis Sesaxeb“ kanonis specialuri muxli da am uwyebis<br />
debuleba aregulirebs.<br />
erovnul antikorufciul strategiaSi, romelic sabWom 2010 wlis ianvarSi<br />
miiRo, Camoyalibebulia antikorufciuli politikis Semdegi ZiriTadi<br />
miznebi: 1) efeqtiani da korufciisgan Tavisufali sajaro seqtoris Seqmna<br />
(maT Soris, sagadasaxado, sabaJo da saxelmwifo Sesyidvebis sistemebis gaumjobesebisa<br />
da sajaro finansebis sistemis reformirebis gziT); 2) kerZo<br />
struqturebis konkurentunarianobis gazrda da korufciisgan gaTavisufleba;<br />
3) marTlmsajulebis sistemis saqmianobis daxvewa; 4) antikorufciuli<br />
kanonmdeblobis daxvewa; 5) uwyebaTaSorisi TanamSromloba antiko-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
ufciuli RonisZiebebis ganxorcielebis kuTxiT; da 6) politikuri<br />
partiebis dafinansebis monitoringis sistemis gaumjobeseba. 13 samoqmedo<br />
gegmaSi, romelic 2010 wlis seqtemberSi naCqarevad da arasakmarisad Ria<br />
preceduriT iqna damtkicebuli, mocemulia mosalodneli Sedegebi TiToeul<br />
am sferoSi da dasaxelebulia is uwyebebi, romelTac Sesabamisi aqtivobebis<br />
ganxorcieleba evalebaT. gegmaSi aseve gawerilia am aqtivobebis<br />
ganxorcielebis saerTo vadebi. 14 amis miuxedavad, samoqmedo gegma tovebs<br />
STabeWdilebas, rom is im zogadi reformebis safuZvelze iqna momzadebuli,<br />
romlebic sxvadasxva samTavrobo uwyebebSi ukve dagegmili iyo da konkretuli<br />
korufciasTan dakavSirebuli sakiTxebis analizs ar efuZneboda.<br />
zogierTi iseTi problematuri sakiTxi, rogoricaa mediis mflobelobis<br />
gamWvirvaloba, gegmaSi ar gauTvaliswinebiaT da maTze reagireba mogvianebiT,<br />
gegmis farglebs gareT moxda.<br />
sabWo droebiTi organoa da srulfasovan antikorufciul uwyebas ar warmoadgens.<br />
mas sakuTari biujeti da TanamSromlebi ar gaaCnia da misi samdivnos<br />
funqcias iusticiis saministros analitikuri departamenti asrulebs.<br />
miuxedavad imisa, rom analitikurma departamentma antikorufciuli<br />
strategiisa da samoqmedo gegmis Sedgenis valdebulebas Tavi warmatebiT<br />
gaarTva, mas srul ganakveTze momuSave mxolod eqvsi TanamSromeli hyavs,<br />
romlebsac bevri sxva movaleobac ekisrebaT. gaurkvevelia, SeZlebs Tu<br />
ara sabWo am resursebiT ufro farTo amocanebis Sesrulebas (rogoricaa<br />
strategiisa da samoqmedo gegmis ganxorcielebis monitoringi).<br />
sabWo ar sargeblobs im xarisxis damoukideblobiT, romelic antikorufciul<br />
uwyebas idealur SemTxvevaSi unda hqondes. mis wevrebs prezidenti<br />
niSnavs, romelsac maTi gawveva nebismier dros SeuZlia, xolo samdivnos<br />
TanamSromlebi iusticiis saministros daqiravebuli TanamSromlebi arian<br />
da, Sesabamisad, iusticiis ministrs eqvemdebarebian.<br />
vinaidan sabWos damoukidebeli uwyebis statusi ar gaaCnia, misi gamWvirvaloba<br />
da, gansakuTrebiT, angariSvaldebuleba saTanado sakanonmdeblo<br />
garantiebiT uzrunvelyofili ar aris. 15 jerjerobiT, sabWo praqtikaSi<br />
zogadad gamWvirvaled moqmedebs, Tumca „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ gamocdilebiT, sabWos im wevrebs, romlebic samoqalaqo<br />
sazogadoebas warmoadgenen, sabWos gegmebs yovelTvis droulad ar atyobineben.<br />
kerZod, 2010 wels samoqmedo gegmis pirveli versia ise iqna ganxiluli,<br />
rom samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi saqmis kursSi ar CauyenebiaT<br />
da maT komentarebis mosamzadeblad sakmarisi dro ar miecaT.<br />
samoqalaqo sazogadoeba, biznesi da gare aqtorebi<br />
mTavrobis antikorufciul politikaSi samoqalaqo sazogadoebis CarTuloba<br />
ZiriTadad antikorufciuli sabWos muSaobaSi ramdenime arasamTavrobo<br />
organizaciis monawileobiT gamoixateba, 16 Tumca am monawileobis xarisxic<br />
yovelTvis Tanabari ar aris. am formatis gareT, mTeli rigi arasamTavrobo<br />
organizaciebi atareben kvlevebs im sferoebSi, sadac koruf-<br />
2011 31<br />
13 saqarTvelos erovnuli antikorufciuli<br />
strategia, damtkicebulia saqarTvelos<br />
prezidentis N 376 brZanebulebiT 2010 wlis<br />
3 ivniss, http://www.justice.gov.ge/files/<br />
Documents/analitikuri/antikorufsiuli_stategia.<br />
pdf (nanaxia 2011 wlis 16 maiss).<br />
14 saqarTvelos erovnuli antikorufciuli<br />
strategiis ganxorcielebis samoqmedo<br />
gegma, damtkicebulia saqarTvelos<br />
prezidentis brZanebulebiT #735 2010<br />
wlis 14 seqtembers.<br />
15 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-Corruption<br />
Action Plan, Second Round of Monitoring, Georgia<br />
Monitoring Report, (Paris: OECD ACN, 2010), 13.<br />
16 „saqarTvelos axalgazrda iuristTa<br />
asociacia“, „Tavisuflebis instituti,“<br />
„amerikis advokatTa asociacia,“ „Ria sazogadoeba<br />
– saqarTvelo“ da „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelo“ sabWos<br />
muSaobaSi monawileobis misaRebad miiwvies<br />
2008 wlis dekemberSi, rodesac sabWo<br />
Seiqmna.<br />
V. antikorufciuli politika
17 magaliTad, ixileT Open Society Georgia<br />
Foundation, European Neighbourhood Policy:<br />
Implementation of the Objectives of the EU-<br />
Georgia Action Plan (Tbilisi: OSGF, 2010).<br />
18 magaliTad, ixileT „informaciis<br />
Tavisuflebis ganviTarebis institutis“<br />
mier Seqmnili sajaro informaciis<br />
monacemTa baza: www.opendata.ge<br />
19 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 45-46.<br />
20 gaero–s „globaluri SeTanxmeba,“<br />
monawileebi da dainteresebuli mxareebi,<br />
http://www.unglobalcompact.org/participants/<br />
search?business _type=2&commit=Search&<br />
cop_status=all&country[]=65& joined_<br />
after= &joined_before=& keyword=<br />
&listing_status_id=all&organization_type_<br />
id=&page=1 &per_page=50& amp;<br />
sector_id=all (nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />
21 magaliTad, ixileT OECD Anti-Corruption<br />
Network for Eastern Europe and Central Asia,<br />
Istanbul Anti-Corruption Action Plan, Second<br />
Round of Monitoring, Georgia Monitoring<br />
Report; Group of States against Corruption,<br />
Second Evaluation Round Compliance Report on<br />
Georgia, adopted by GRECO at its 42nd<br />
Plenary Meeting (Strasbourg, 11-15 May<br />
2009).<br />
22 The Council of Europe, GEPAC: Support to the<br />
Anti-corruption strategy of Georgia, http://<br />
www.coe.int/t/DGHL/cooperation/<br />
economiccrime/corruption/projects/GEPAC/<br />
gepac_en.asp (nanaxia 2011 wlis 16 maiss).<br />
32<br />
ciis arseboba ivaraudeba, amzadeben Crdilovan angariSebs mTavrobis mier<br />
misi saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebis Sesaxeb (romelTagan zogi<br />
korufciis winaaRmdeg brZolas ukavSirdeba), 17 axdenen informaciis<br />
sajaroobis Sesaxeb ukeTesi kanonebisa da praqtikis advokatirebas18 da,<br />
zogadad TavianT saqmianobaSi prioritetul adgils uTmoben gamWvirvalobas,<br />
angariSvaldebulebasa da keTilsindisier mmarTvelobas.<br />
qarTuli biznesis antikorufciuli saqmianoba jer-jerobiT farTo xasiaTs<br />
ar atarebs. qveynis antikorufciuli sabWos muSaobaSi biznesis arc<br />
erTi warmomadgeneli ar monawileobs da kerZo seqtori arc mTavrobis<br />
antikorufciuli politikis SemuSavebaSi an ganxorcielebaSi yofila<br />
CarTuli. dRemde biznes seqtorsa da samoqalaqo sazogadoebas raime er-<br />
Toblivi iniciativebi ar ganuxorcielebiaT. 19 Zalze mcirea im qarTuli<br />
kompaniebis ricxvi, romlebic gaero–s „globalur SeTanxmebaSi“ aqtiurad<br />
monawileoben, Sida eTikis kodeqsebs icaven an antikorufciul programebs<br />
axorcieleben. 20<br />
saqarTvelos antikorufciuli kanonmdeblobis SemuSavebas bolo wlebSi<br />
xels gare aqtorebic uwyobdnen. magaliTad, evrosabWos saxelmwifoTa<br />
antikorufciuli jgufi da ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis<br />
organizaciis antikorufciuli qseli TavianT sferoebSi monitorings uweven<br />
saqarTvelos mier saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebas da rekomendaciebs<br />
warudgnenen mas. 21 aman mniSvnelovani roli Seasrula sakanonmdeblo<br />
bazis gaumjobesebaSi, rac wina qveTavSia ganxiluli. amasTan er-<br />
Tad, erovnuli antikorufciuli strategiis SemuSaveba evropis sabWos<br />
GEPAC–is proeqtis pirdapiri mxardaWeriTa da niderlandebis mTavrobis<br />
dafinansebiT moxda. 22 ucxoeli donorebi aseve afinanseben adgilobriv<br />
sazedamxedvelo arasamTavrobo organizaciebs, romlebic antikorufciuli<br />
saqmianobiT arian dakavebuli.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
reziume<br />
VI.<br />
erovnuli antikorufciuli sistema<br />
1. sakanonmdeblo organo<br />
sakanonmdeblo organo saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
erT-erTi ZiriTadi aqtoria aRmasrulebeli Stos saqmianobaze zedamxedvelobaSi<br />
misi rolis gamo. Tumca, kvlevis Sedegebis Tanaxmad,<br />
sakanonmdeblo organos amJamad ar Seswevs kanoniT gansazRvruli zedamxedvelobis<br />
uflebamosilebis efeqtianad gamoyenebis unari. amis umTavresi<br />
mizezia parlamentis arsebuli Semadgenloba (radganac sakanondeblo<br />
organoSi opoziciis warmomadgenelTa ricxvi mcirea), aseve is faqti, rom<br />
saparlamento umravlesoba prezidentisgan damoukidebeli ar aris. rac<br />
Seexeba dadebiT mxareebs, parlamentis SesaZleblobebisa da Sida mmarTvelobis<br />
maregulirebeli sakanonmdeblo normebi zogadad damakmayofilebelia,<br />
iseve, rogorc parlamentis gankargulebaSi arsebuli resursebi<br />
da sakanonmdeblo xelisuflebis muSaobis gamWvirvaloba praqtikaSi. amas-<br />
Tan erTad, bolo wlebSi, parlamentma araerTi mniSvnelovani kanoni miiRo<br />
korufciis Semcirebisa da mmarTvelobis gaumjobesebis mizniT.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia Zlieri<br />
sakanonmdeblo organos arsebobisTvis aucilebeli sami elementi: parlamentis<br />
SesaZleblobebi, misi Sida marTva da roli, romelsac is saqarTvelos<br />
antikorufciul sistemaSi asrulebs. am Tavis danarCen nawilSi<br />
warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 54/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi 100 50<br />
63/100 damoukidebloba 75 25<br />
marTva gamWvirvaloba 75 75<br />
63/100 angariSvaldebuleba 50 50<br />
keTilsindisiereba 75 50<br />
roli zedamxedveloba aRmasrulebel Stoze 25<br />
38/100 sakanonmdeblo reforma 50<br />
33
34<br />
struqtura da organizacia<br />
saqarTvelos parlamenti mas Semdeg arsebobs, rac qveyanam 1991 wels damoukidebloba<br />
gamoacxada. amJamindeli parlamenti 150 deputatisgan Sedgeba<br />
da erTpalatian organos warmoadgens, romelic yovel oTx weliwadSi<br />
erTxel airCeva. parlamentis wevrTa naxevars 75 erTmandatiani saarCevno<br />
olqidan irCeven, meore naxevari ki mTeli qveynis masStabiT partiulproporciuli<br />
wesiT airCeva. parlamentis muSaobis zogadi principebi<br />
Camoyalibebulia saqarTvelos konstituciaSi, ufro konkretuli wesebi ki<br />
mocemulia parlamentis reglamentSi. konstitucia acxadebs, rom parlamenti<br />
qveynis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoa, romelsac sagareo<br />
da saSinao politikis Camoyalibeba da aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />
ganxorcieleba evaleba.<br />
parlamentSi arsebobs 15 mudmivmoqmedi komiteti da agreTve biuro, romelic<br />
sakanonmdeblo organos saqmianobis koordinirebaze pasuxismgebeli<br />
organoa. parlamentis wevrTa minimum eqvskacian jgufs SeuZlia saparlamento<br />
fraqcia Camoayalibos, romelic mTeli rigi uflebamosilebebiTa<br />
da privilegiebiT sargeblobs. praqtikaSi, fraqciebi Cveulebriv partiuli<br />
niSniT iqmneba. fraqcias an fraqciebs, romlebic parlamentis wevrTa<br />
naxevarze mets aerTianeben, SeuZliaT, Seqmnan saparlamento umravlesoba,<br />
xolo fraqcias an fraqciebs, romlebic aerTianeben im parlamentarTa<br />
naxevarze mets, romlebic saparlamento umravlesobaSi ar Sedian, SeuZliaT,<br />
Seqmnan saparlamento umciresoba. saparlamento umravlesoba da<br />
umciresoba aseve sargebloben garkveuli privilegiebiT. amJamad saqarTvelos<br />
parlamentSi oTxi fraqcia moqmedebs.<br />
dResdReobiT parlamentSi prezident mixeil saakaSvilis partia, „erTiani<br />
nacionaluri moZraoba,“ dominirebs, romelic saparlamento mandatebis<br />
80 procentze mets flobs. parlamentSi warmodgenili yvelaze didi opoziciuri<br />
jgufi „qristian-demokratiuli moZraobaa“. 2008 wlis saparlamento<br />
arCevnebis Semdeg ramdenime gavlenianma opoziciurma partiam, protestis<br />
niSnad, sakanonmdeblo organoSi Sesvlaze uari ganacxada, radganac<br />
fiqrobda, rom arCevnebi darRvevebiT Catarda.<br />
Sefaseba<br />
resursebi (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sakanonmdeblo organos<br />
hqondes saTanado finansuri, adamianuri da infrastruqturuli resursebi,<br />
romlebic aucilebelia misi movaleobebis efeqtianad Sesasruleblad?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba Seicavs saTanado debulebebs, romelTa mizani<br />
imis uzrunvelyofaa, rom parlaments xeli miuwvdebodes saWiro finansur,<br />
adamianur da materialur-teqnikur resursebze.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
parlamentis dafinansebis maregulirebeli sakanonmdeblo debulebebi<br />
damakmayofilebelia. konstituciis 49-e muxlis Tanaxmad, saxelmwifo biujetSi<br />
parlamentisTvis gankuTvnili mimdinare xarjebis wina wlis odenobasTan<br />
SedarebiT Semcireba mxolod parlamentis winaswari TanxmobiT<br />
SeiZleba. parlamenti Tavad iRebs gadawyvetilebas saxelmwifo biujetSi<br />
misTvis gamoyofili saxsrebis ganawilebis Taobaze.<br />
sakanonmdeblo organo sakuTari biujetis Sedgenas Tavad akontrolebs.<br />
es procesi detalurad aris aRwerili parlamentis reglamentis 1 237–e<br />
muxlSi. biujetis proeqti mzaddeba komitetebis, fraqciebis, parlamentis<br />
aparatisa da xazinadarTa sabWos 2 mier wardgenili winadadebebis safuZvelze,<br />
xolo parlamentis Tavmjdomare am process xelmZRvanelobs da<br />
koordinirebas uwevs. biujetis proeqtSi detalurad unda iyos gawerili<br />
TiToeuli komitetisa da fraqciisTvis, aseve umciresobisa da umravlesobisTvis,<br />
gankuTvnuli asignebebi. Tu parlamenti misTvis gankuTvnil<br />
saxsrebs saxelmwifo biujetidan ver miiRebs, is uflebamosilia, sesxi<br />
aiRos erovnuli bankidan. sakanonmdeblo organos finansuri avtonomia<br />
ganmtkicebulia sabiujeto kodeqsiT, 3 romelic zemoxsenebuli wesebis<br />
identur mTel rig debulebebs Seicavs. 4<br />
parlamentis reglamenti iTvaliswinebs parlamentis aparatis Seqmnas, romelsac<br />
sakanonmdeblo organos muSaobaSi daxmarebis gaweva evaleba. ker-<br />
Zod, aparati valdebulia, parlamentarebsa da parlamentis sxvadasxva<br />
struqturebs organizaciul-teqnikuri, sainformacio, iuridiuli, safinanso<br />
da sxva saxis momsaxureba gauwios. 5 reglamenti aseve uflebas aZlevs<br />
komitetebs, daiqiravon eqspert-konsultantebi, romlebic specifiur sakiTxebze<br />
imuSaveben. 6<br />
2011<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia sakanonmdeblo organo praqtikaSi misi<br />
movaleobebis gansaxorcieleblad saWiro resursebiT?<br />
praqtikaSi, saqarTvelos parlamenti saxelmwifo biujetidan misi movaleobebis<br />
gansaxorcieleblad sakmaris dafinansebas iRebs. resursebis<br />
sferoSi parlaments yvelaze didi problema aparatis profesionalizmis<br />
kuTxiT aqvs.<br />
eqspertebi, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ gaesaubra,<br />
Tanxmdebian, rom parlaments dafinansebis TvalsazrisiT mniSvnelovani<br />
problemebi ar aqvs. xaTuna gogoriSvili, romelic saproceduro<br />
sakiTxTa da wesebis komitetis Tavmjdomarea da parlamentSi 1990-iani<br />
wlebidan moRvaweobs, acxadebs, rom, miuxedavad 2010 wlis biujetSi dafinansebis<br />
Semcirebisa, romelic ekonomikuri zrdis SenelebiT ganpirobebuli<br />
xarjebis saerTo Semcirebis nawili iyo, parlamentis gankargulebaSi<br />
arsebuli finansuri resursebi sakmarisia misi Seuferxebeli mu-<br />
35<br />
1 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />
miRebulia 2004 wlis 17 Tebervals.<br />
2 specialuri organo, romelic parlamentis<br />
Tavmjdomares sakanonmdeblo organos<br />
finansur sakiTxebze zedamxedvelobis<br />
ganxorcielebaSi exmareba.<br />
3 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi,<br />
miRebulia 2009 wlis 18 dekembers.<br />
4 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, muxli 41.<br />
5 parlamentis reglamenti, muxli 254.<br />
6 iqve, muxli 258.<br />
1. sakanonmdeblo organo
7 xaTuna gogoriSvili, parlamentis<br />
saproceduro sakiTxTa da wesebis<br />
komitetis Tavmjdomare. interviu<br />
avtorTan, 2010 wlis 10 marti.<br />
8 Tamar CugoSvili, „saqarTvelos<br />
axalgazrda iuristTa asociaciis“<br />
saparlamento mdivani, Tbilisi, 2010 wlis<br />
16 marti.<br />
9 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan;<br />
ori saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 30 marti;<br />
saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 30 marti.<br />
10 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />
11 ori saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan.<br />
12 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
13 levan vefxvaZe, saqarTvelos parlamentis<br />
vice–spikeri da „qristian–demokratiuli<br />
moZraobis“ wevri. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2010 wlis 7 aprili.<br />
36<br />
Saobis uzrunvelsayofad. 7 sakanonmdeblo organo saxelmwifo biujetidan<br />
uxv asignebebs iRebs, 8 ramac mas bolo wlebSi saWiro aRWurvilobis 9 Se-<br />
Zenis saSualeba misca.<br />
parlamentis aparatis wevrTa raodenobas eqspertebi sakmarisad miiCneven,<br />
magram maTi profesionalizmis donis Sesaxeb gansxvavebuli mosazrebebi<br />
arsebobs. xaTuna gogoriSvilma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />
ganucxada, rom parlaments hyavs maRalkvalificiuri specialistebis<br />
birTvi, romlebic aparatSi 10-15 wlis ganmavlobaSi muSaoben, da<br />
aseTma stabilurobam xeli Seuwyo instituciuri mexsierebis Camoyalibebas.<br />
10 Tumca, zogierTi damkvirvebeli aRniSnavs, rom aparatis bevr TanamSromels<br />
ar gaaCnia saWiro unar-Cvevebi da profesionalTa nakleboba<br />
parlaments aiZulebs, garkveul sferoebSi, magaliTad, kenWisyris Sedegebis<br />
monacemTa bazis SeqmnaSi, mowveul specialistTa daxmareba gamoiyenos.<br />
11 rogorc erT-erTma eqspertma ganmarta, kvalificiuri TanamSromlebis<br />
nakleboba aseve amcirebs sakanonmdeblo organos SesaZleblobas,<br />
Seamowmos kanonproeqtebis Sesabamisoba saqarTvelos mier aRebul saer-<br />
TaSoriso valdebulebebTan. 12<br />
aseve gamoiTqva mosazreba, rom parlamentis komitetebis uxvi dafinansebis<br />
miuxedavad, fraqciebisTvis (partiuli niSniT Seqmnili saparlamento<br />
jgufebi) gamoyofili resursebi bevrad ufro SezRudulia. es<br />
mmarTvel partias (romelickomitetebsa da maT resursebs akontrolebs)<br />
mkafio upiratesobas aniWebs saparlamento opoziciasTan SedarebiT resursebze<br />
wvdomis TvalsazrisiT. 13<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad damoukidebeli da Tavisufalia sakanonmdeblo organo<br />
kanoniT gare aqtorebis daqvemdebarebisgan?<br />
kanoniT, saqarTvelos parlamenti gare aqtorebisadmi daqvemdebarebisgan<br />
metwilad Tavisufalia. is garemoeba, rom konstitucia prezidents parlamentis<br />
daTxovnis uflebas aniWebs, Teoriulad mainc, SesaZloa, sakanonmdeblo<br />
organos damoukideblobas zRudavdes.<br />
konstitucia mTel rig debulebebs Seicavs sakanonmdeblo organos damoukideblobis<br />
uzrunvelsayofad. konstituciis Tanaxmad, parlamentis wevrebi<br />
sargebloben „Tavisufali mandatiT“ da amomrCevlebs an partias,<br />
romelmac isini waradgina, arCevis Semdeg maTi gawveva ar SeuZliaT. parlamentis<br />
wevrebi aseve sargebloben garkveuli xelSeuxeblobiT. kerZod,<br />
parlamentis wevris dapatimreba, misi binis gaCxreka da, danaSaulis faqtze<br />
waswrebis SemTxvevaSi, misi patimrobaSi datoveba mxolod sakanonmdeblo<br />
organos TanxmobiT SeiZleba. parlamentis wevrs ufleba aqvs, Cveneba<br />
ar misces im faqtis gamo, romelic mas gaandes, rogorc parlamentis<br />
wevrs, da is pasuxisgebaSi ar miecema Tavisi movaleobis Sesrulebisas<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
gamoTqmuli azrebisa da SexedulebebisaTvis. parlamentis wevris uflebamosilebaTa<br />
ganxorcielebisTvis xelis SeSla isjeba kanoniT. 14<br />
kanonis Tanaxmad, gadawyvetilebebs sakanonmdeblo organos Sida saqmianobis<br />
Sesaxeb Tavad parlamenti iRebs, xolo am procesSi arajerovani<br />
gareSe Careva daSvebuli ar aris. parlamenti irCevs parlamentis Tavmjdomaresa<br />
da Tavmjdomaris moadgileebs. 15 parlamentis Tavmjdomare niSnavs<br />
parlamentis aparatis ufrossa da aparatis SemadgenlobaSi Semavali<br />
departamentebisa da samsaxurebis xelmZRvanelebs. 16 parlamentis muSaobis<br />
ganrigi Camoyalibebulia parlamentis reglamentSi, Tumca deputatebs<br />
SeuZliaT, ganrigi kenWisyriT Secvalon. 17 sakanonmdeblo organo amtkicebs<br />
sakuTar dRis wesrigs, romelsac parlamentis biuro adgens. prezidents<br />
da ministrTa kabinets SeuZliaT, moiTxovon cvlilebebis Setana<br />
parlamentis dRis wesrigSi, rasac sakanonmdeblo organo kenWisyriT<br />
amtkicebs. 18 parlamentis sagangebo sxdomis mowvevis uflebamosileba prezidents<br />
ekuTvnis. Tumca deputatTa aranakleb erTi meoTxeds SeuZlia,<br />
prezidents sagangebo sxdomis mowvevis moTxovniT mimarTos da, miuxedavad<br />
imisa, moiwvevs Tu ara prezidenti oficialurad aseT sxdomas, sakanonmdeblo<br />
organos wevrebi aseTi moTxovnis wardgenidan 48 saaTis ganmavlobaSi<br />
unda Seikribon. 19<br />
parlaments kanonproeqtis ganxilvisas SeuZlia, ar gaiTvaliswinos prezidentis<br />
SeniSvnebi da kanonproeqtis Tavdapirveli redaqcia siiTi Semadgenlobis<br />
sami mexuTedis mxardaWeriT daamtkicos. 20<br />
Teoriulad, parlamentis damoukideblobas SeiZleba is garemoeba zRudavdes,<br />
rom konstitucia prezidents garkveul pirobebSi sakanonmdeblo<br />
organos daTxovnis uflebas aZlevs. prezidents am uflebiT sargebloba<br />
Semdeg viTarebaSi SeuZlia: Tu parlamenti biujetis kanonproeqts mTavrobis<br />
mier misi wardgenidan sami Tvis vadaSi ar daamtkicebs; Tu parlamenti<br />
mTavrobis Semadgenlobas da mis samTavrobo programas samjer<br />
zedized ar daamtkicebs; an Tu mTavrobis Semadgenloba ver miiRebs parlamentis<br />
ndobas. 21 konstitucia prezidentis uflebamosilebaze damatebiT<br />
SezRudvebsac awesebs: prezidents parlamentis daTxovnis ufleba ar<br />
aqvs saparlamento arCevnebis Catarebidan 6 Tvis vadaSi da prezidentis<br />
uflebamosilebis vadis bolo 6 Tvis ganmavlobaSi, aseve parlamentis<br />
mier prezidentis impiCmentis proceduris ganxorcielebisas da sagangebo<br />
an saomari mdgomareobis dros. 22<br />
2011<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad Tavisufalia sakanonmdeblo organo gare aqtorebis daqvemdebarebisgan<br />
praqtikaSi?<br />
miuxedavad imisa, rom sakanonmdeblo TvalsazrisiT, saqarTvelos parlamentis<br />
damoukidebloba ZiriTadad uzrunvelyofilia, amJamindel po-<br />
37<br />
14 saqarTvelos konstitucia, muxli 52.<br />
15 iqve, muxli 55.<br />
16 parlamentis reglamenti, muxli 256.<br />
17 iqve, muxli 128.<br />
18 iqve, muxlebi 131-132.<br />
19 saqarTvelos konstitucia, muxli 61.<br />
20 iqve, muxli 68.<br />
21 iqve, muxlebi 80, 81, 93.<br />
22 iqve, muxli 51 (1).<br />
1. sakanonmdeblo organo
23 Freedom House, Nations in Transit 2010, http://<br />
www.freedomhouse.eu/images/Reports/NIT-<br />
2010-Georgia-final.pdf, (nanaxia 2010 wlis 2<br />
maiss).<br />
24 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />
levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
25 `saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera parlamentis wevr<br />
Ciora TaqTaqiSvilTan, 2011 wlis 9 ivnisi.<br />
26 iqve.<br />
27 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />
levan vefxvaZis interviu avtorTan; ori<br />
saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan.<br />
28 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />
38<br />
litikur viTarebaSi, rodesac saparlamento mandatebis did umravlesobas<br />
prezidentis partia akontrolebs, misi faqtobrivi damoukidebloba<br />
SezRudulia.<br />
sakanonmdeblo organos Semadgenloba mas aRmasrulebeli xelisuflebis<br />
an ministrTa kabinetisgan realuri damoukideblobis mopovebis saSualebas<br />
ar aZlevs, radganac prezidentis partia sapalamento mandatebis<br />
daaxloebiT 80 procents flobs. Tu gaviTvaliswinebT, rom qarTuli<br />
politikuri partiebis moqmedeba TiTqmis mTlianad maTi liderebis nebazea<br />
damokidebuli (rac ufro dawvrilebiT iqneba ganxiluli politikuri<br />
partiebis Sesaxeb TavSi), parlamentis aseTi Semadgenloba Zalze<br />
amcirebs mis SesaZleblobas, aRmasrulebeli Stosgan damoukideblad<br />
imoqmedos. amis gamo, organizacia Freedom House askvnis, rom „mmarTveli<br />
partiis mier parlamentis kontroli asustebs sakanonmdeblo Stos unars,<br />
Seakavos aRmasrulebeli Sto.“ 23 parlamentis Tavmjdomaris opozicioneri<br />
moadgilisa da erT-erTi wamyvani qarTuli arasamTavrobo organizaciis<br />
warmomadgenlis mosazrebiT, miuxedavad imisa, rom aRmasrulebeli Stos<br />
mxridan pirdapiri da Ria Carevis SemTxvevebs adgili ar hqonia, es Ziri-<br />
Tadad mTavrobis nebisadmi parlamentis nebayoflobiTi morCilebiT aris<br />
ganpirobebuli. bolo wlebSi parlaments erTi kanonic ar miuRia mTavrobis<br />
nebis sawinaaRmdegod. 24 Tumca, rogorc saparlamento umravlesobis<br />
erT-erTi wevri acxadebs, aRmasrulebeli Stos mier wardgenili mravali<br />
kanonproeqti sakanonmdeblo organos mier damtkicebamde arsebiT cvlilebebs<br />
ganicdis. amis magaliTad is asaxelebs 2011 wels damtkicebul kanonproeqts,<br />
romelic garemos dacvis saministros reorganizacias exeboda.<br />
25<br />
kanonproeqtebis umravlesobis inicireba sakanonmdeblo organoSi xdeba.<br />
magaliTad, 2010 wels miRebuli kanonebis 57.5 procenti parlamentis<br />
mier (komitetis, fraqciis an erTi deputatis mier) iyo inicirebuli, maTi<br />
39 procentis inicireba ministrTa kabinetma moaxdina, 3.5 procentisa ki<br />
– prezidentma. 26 zogma eqspertma, romelsac `saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelo“ gaesaubra, gamoTqva mosazreba, rom es SemcdomaSi Semyvani<br />
statistikuri monacemebia, radgan saparlamento umravlesoba Cveulebriv<br />
kanonproeqtebis inicirebas mxolod aRmasrulebeli Stos iribi TanxmobiT<br />
axdens. 27<br />
parlaments SeuZlia, mTeli rigi uflebamosilebebi sxva saxelmwifo an<br />
arasaxelmwifo organoebis Carevis gareSe ganaxorcielos. sakanonmdeblo<br />
organo Tavad irCevs parlamentis Tavmjdomares da komitetebis Tavmjdomareebs<br />
da niSnavs teqnikur personals, aseve Tavad gansazRvravs saku-<br />
Tar dRis wesrigsa da ganrigs. 28<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebas SeeZlos<br />
Sesabamisi informaciis droulad mopoveba sakanonmdeblo organos<br />
saqmianobisa da gadawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
zogadad, konstitucia da parlamentis reglamenti saTanado debulebebs<br />
Seicavs, romlebic sakanonmdeblo organos saqmianobasTan dakavSirebul<br />
informaciaze sazogadoebis wvdomas uzrunvelyofs, Tumca, kanonmdeblobaSi<br />
mniSvnelovani xarvezebia parlamentis sxdomebisa da Tavad parlamentis<br />
Sesaxeb garkveuli informaciis sazogadoebisTvis xelmisawvdomobis<br />
mxriv.<br />
konstitucia acxadebs, rom parlamentis sxdomebi sajaroa, garda gansakuTrebuli<br />
SemTxvevebisa, rodesac deputatebi daxurul sxdomas mar-<br />
Taven. sxdomebis oqmebi (garda im oqmebisa, romlebic saidumlo sakiTxebs<br />
exeba) parlamentis beWdviT organoSi unda gamoqveyndes. 29 parlamentis<br />
reglamentis mixedviT, plenaruli sxdomebi tele-radio translaciiT<br />
unda gadaices. sainformacio saSualebebis akreditirebul warmomadgenlebs<br />
ufleba aqvT, sxdomebs daeswron. iseTi sakiTxebis ganxilvisas, romlebic<br />
saidumloebis dacvas saWiroebs, prezidents, parlamentis Tavmjdomares,<br />
premier-ministrs, ministrTa kabinetis wevrsa da parlamentis<br />
komitets an fraqcias SeuZliaT, daayenon parlamentis plenaruli sxdomis<br />
an misi nawilis daxurulad gamocxadebis sakiTxi. gadawyvetileba miRebulad<br />
CaiTvleba, Tu mas mxars dauWers sxdomaze damswreTa deputatTa<br />
umravlesoba. 30<br />
parlamentis reglamenti moiTxovs, rom mas Semdeg, rac sakanonmdeblo<br />
organo kanonproeqtis ganxilvis proceduras oficialurad daiwyebs,<br />
kanonproeqti parlamentis veb-gverdze gamoqveyndes (Tumca gamoqveynebis<br />
konkretuli vada miTiTebuli ar aris). kenWisyris Sedegebi unda gamoqveyndes<br />
parlamentis beWdviT organoSi da ganTavsdes mis veb-gverdze.<br />
parlamentis dadgenileba, rezolucia, gancxadeba da mimarTva, aseve<br />
kanoni da ratificirebuli saerTaSoriso xelSekruleba, unda gamoqveyndes<br />
parlamentis veb-gverdze. rodesac parlamentis sagamoZiebo komisia<br />
mis daskvnebs ganixilavs, ganxilva unda gadaices tele-radio translaciiT.<br />
31 yvela sajaro moxelis (maT Soris, parlamentis wevrebis) qonebrivi<br />
deklaracia xelmisawvdomi unda iyos nebismieri dainteresebuli piris-<br />
Tvis an organizaciisTvis. 32<br />
kanonmdebloba araerT debulebas Seicavs, romlebic sazogadoebas mis<br />
warmomadgenlebze pirdapiri wvdomis saSualebas aZlevs. parlamentis<br />
reglamentis Tanaxmad, sakanonmdeblo organos wevrebi valdebulni arian,<br />
miiRon moqalaqeebi da upasuxon maT kiTxvebs. kerZo pirebsa da organizaciebs<br />
ufleba aqvT, mimarTon parlaments, mis sxvadasxva organoebs an<br />
calkeul deputatebs. moqalaqeTa gancxadebebsa da saCivrebze reagirebisTvis<br />
parlamentis mTavar SenobaSi iqmneba specialuri struqturuli<br />
qvedanayofi – moqalaqeTa sazogadoebrivi misaRebi. parlamentis organoebi<br />
da aparati valdebulni arian, moqalaqeebis saCivrebsa da gancxadebebs<br />
erTi Tvis vadaSi gascen pasuxi. parlamentis wevrebi da aparatis TanamSromlebi<br />
valdebulni arian, rom yovel orSabaTs xuTi saaTi moqalaqeebTan<br />
SexvedrebisTvis gamoyon. parlamentis Tavmjdomare valdebulia,<br />
moqalaqeebi miiRos, Tu maT mier gancxadebebsa da saCivrebSi dasmuli<br />
sakiTxebi gansakuTrebiT mniSvnelovania an Tu parlamentis Sesabamis<br />
2011<br />
39<br />
29 saqarTvelos konstitucia, muxli 60.<br />
30 parlamentis reglamenti, muxli 136.<br />
31 iqve, muxli 67, 142, 148, 163.<br />
32 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb~, miRebulia 1997 wlis 17<br />
oqtombers, muxli 18.<br />
1. sakanonmdeblo organo
33 parlamentis reglamenti, muxlebi 205-209.<br />
34 iqve, muxlebi 48, 136.<br />
35 iqve, muxli 48.<br />
36 iqve, muxli 221.<br />
37 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan;<br />
Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />
levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
38 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan;<br />
levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
39 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
40<br />
organoebs an deputatebs maT gancxadebesa da saCivrebze pasuxi ar gauciaT.<br />
33<br />
miuxedavad imisa, rom parlamentis gamWvirvalobas kanonmdeblobis araerTi<br />
debuleba iTvaliswinebs, bevri maTgani sakmarisad mkafio da pirdapiri<br />
ar aris. magaliTad, parlamentis reglamentis mixedviT, parlamentis<br />
sxdomebs SeiZleba daewron sazogadoebis da mediis warmomadgenlebi. 34<br />
amgvarad, miuxedavad imisa, rom, Teoriulad, kanonis debulebebi sazogadoebas<br />
da medias parlamentis sxdomebze daswrebis uflebas aZlevs, arsebiTad,<br />
am sakiTxs Tanamdebobis pirebi wyveten da ar arsebobs kanonis arc<br />
erTi mkafio debuleba, romelic sazogadoebis garantirebul wvdomas uzrunvelyofs.<br />
amasTan erTad, marTalia, reglamenti moiTxovs, rom komitetebis<br />
sxdomebis dro da dRis wesrigi parlamentis veb-gverdze sxdomamde<br />
ori dRiT adre gamoqveyndes, 35 magram plenarul sxdomebTan dakavSirebiT<br />
msgavsi debulebebi ar arsebobs. amasTanave, reglamentSi kanonproeqtebis<br />
veb-gverdze ganTavsebis konkretuli vada miTiTebuli ar aris.<br />
da bolos, kanoni mTlianad parlaments misi saqmianobis amsaxveli angari-<br />
Sebis momzadebis da gamoqveynebis moTxovnas ar uwesebs. yovelwliuri<br />
angariSebis wardgena yoveli saSemodgomo sesiis dawyebisas mxolod komitetebs<br />
evalebaT. 36<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad SeuZlia praqtikaSi sazogadoebas sakanonmdeblo organos<br />
saqmianobasa da gadawyvetilebebis miRebis procesze Sesabamisi informaciis<br />
droulad mopoveba?<br />
zogadad, sazogadoeba parlamentis saqmianobasTan dakavSirebul informaciaze<br />
Tavisufali da SeuzRudavi wvdomiT sargeblobs, Tumca, zog Sem-<br />
TxvevaSi, parlamenti sakuTari iniciativiT garkveuli tipis informacias<br />
droulad ar aqveynebs.<br />
eqspertebi, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
Tanxmdebian, rom media da samoqalaqo sazogadoeba parlamentze<br />
SeuzRudavi wvdomiT sargebloben da misi saqmianobis Sesaxeb informaciis<br />
mopoveba Tavisuflad SeuZliaT. plenaruli da komitetebis sxdomebi „sazogadoebrivi<br />
mauwyeblis“ meore arxiT gadaicema. kanonis debulebaTa<br />
bundovanebis miuxedavad, praqtikaSi, Jurnalistebs, arasamTavrobo<br />
organizaciebis warmomadgenlebsa da moqalaqeebs plenarul da komitetebis<br />
sxdomebze daswreba SeuZlia parlamentSi arsebobs specialuri departamenti,<br />
romlis mizans moqalaqeebis mier wardgenil sajaro informaciis<br />
moTxovnis ganacxadebze reagireba warmoadgens, da Seqmnilia sistema,<br />
romelic sakanonmdeblo organos mier miRebuli yvela ganacxadis moZiebis<br />
saSualebas iZleva. 38 amis Sedegad, parlamenti, rogorc wesi, moqalaqeTa<br />
kiTxvebze droulad reagirebs. 39<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
parlamentis veb-gverdi (www.parliament.ge) ZiriTadad ganaxlebadia da<br />
moicavs mimdinare ambebis ganyofilebas, yoveldRiur da yovelkvireul<br />
cnobebs, sxvadasxva aqtivobebis ganrigebs (maT Soris, komitetebis sxdomebis<br />
TariRebsa da dRis wesrigebs) da miRebuli kanonebisa da kenWisyris<br />
Sedegebis monacemTa bazebs, aseve, amomwurav informacias komitetebis,<br />
fraqciebisa da parlamentis aparatis Sesaxeb. parlamentis wevrebis qonebrivi<br />
deklaraciebi, sxva sajaro moxeleTa qonebriv deklaraciebTan<br />
erTad, xelmisawvdomia sajaro samsaxuris biuros veb-gverdze. 40<br />
amis miuxedavad, parlamentis muSaobis gamWvirvalobasTan dakavSirebiT<br />
ramdenime problema arsebobs. maTgan yvelaze TvalSisacemi is aris, rom<br />
kanonproeqtebi parlamentis veb-gverdze yovelTvis droulad ar qveyndeba.<br />
„saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis“ saparlamento mdivanma<br />
ganmarta, rom kanonproeqtebi oficialuri moTxovnis SemTxvevaSi<br />
dainteresebuli mxareebisTvis yovelTvis xelmisawvdomi xdeba, magram<br />
radgan sajaro informaciis miRebis procedura daaxloebiT 10 dRe grZeldeba,<br />
xSirad kanonebs manam amtkiceben, sanam ganmcxadebeli kanonproeqts<br />
miiRebs. 41 veb-gverdze aseve ar aris ganTavsebuli zogierTi sxva tipis<br />
informacia, rogoricaa biujetebi, xarjvis Sesaxeb angariSebi, sxdomebis<br />
stenogramebi da komitetebis uaxlesi wliuri angariSebi. rogorc parlamentis<br />
erT-erTma Tanamdebobis pirma ganmarta, sxdomebis stenogramebisa<br />
da kenWisyris Sedegebis SemTxvevaSi, monacemebis raodenoba imdenad didia,<br />
rom maTi avtomaturad veb–gverdze ganTavseba wminda teqnikuri TvalsazrisiT<br />
problemebs ukavSirdeba. amis miuxedavad, man aRniSna, rom aRniSnuli<br />
informacia dainteresebuli organizaciebisa da kerZo pirebis-<br />
Tvis moTxovnis SemTxvevaSi yovelTvis xelmisawvdomia. 42 es kvlevis damo-<br />
ukidebelma respondentebmac daadastures.<br />
praqtikuli testebis farglebSi, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />
parlaments sajaro informaciis moTxovnis 16 ganacxadi gaugzavna<br />
(organizaciam parlamentis oTxi komiteti SearCia da TiToeuls oTxoTxi<br />
ganacxadi gaugzavna). saerTo jamSi, parlamentis reagireba sakmaod<br />
damakmayofilebeli iyo: parlamentis organoebisTvis gagzavnili 16 ganacxadidan<br />
14 SemTxvevaSi sruli informacia iqna mowodebuli, erTi ganacxadi<br />
sxva saxelmwifo organoze sworad iqna gadamisamarTebuli. parlamentma<br />
informacia mxolod erT SemTxvevaSi ar gasca (ganacxadi upasuxod<br />
iqna datovebuli). unda aRiniSnos, rom sxvadasxva komitetebisTvis gagzavnil<br />
bevr kiTxvas pasuxi parlamentis saorganizacio departamentis ufrosma<br />
gasca, rac imaze miuTiTebs, rom sakanonmdeblo organos sajaro<br />
informaciis moTxovnis ganacxadebze reagirebis kargad Camoyalibeuli<br />
sistema aqvs Seqmnili.<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba imas, rom sakanonmdeblo<br />
organo angariSvaldebuli iyos mis saqmianobaze?<br />
41<br />
40 www.declaration.ge<br />
41 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
42 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />
1. sakanonmdeblo organo
43 saqarTvelos konstitucia, muxli 89.<br />
44 saqarTvelos kanoni „sakonstitucio<br />
sasamarTlos Sesaxeb,“ miRebulia 1996<br />
wlis 31 ianvars, muxli 19.<br />
45 parlamentis reglamenti, muxli 13, 18, 128.<br />
46 iqve, muxli 52.<br />
47 iqve, muxli 20.<br />
48 iqve, muxli 153.<br />
42<br />
kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs, romelTa mizani parlamentis<br />
angariSvaldebulebis uzrunvelyofaa. am sferoSi yvelaze didi xarvezebi<br />
im debulebebs ukavSirdeba, romlebic sakanonmdeblo procesSi sazogadoebis<br />
azris gaTvaliswinebas sakmarisad kategoriulad ar moiTxovs.<br />
sakonstitucio sasamarTlo uflebamosilia, ganixilos kanonebisa da sxva<br />
sakanonmdeblo aqtebis konstituciasTan Sesabamisobis sakiTxi. 43 mas aseve<br />
SeuZlia, ganixilos axali kanonebisa da normatiuli aqtebis miRebis procesis<br />
konstituciasTan Sesabamisoba. 44<br />
parlamentis reglamenti Seicavs mTel rig debulebebs, romlebic parlamentis<br />
wevrebis amomrCevelTa winaSe angariSvaldebulebas iTvaliswinebs.<br />
parlamentis wevrebi valdebulni arian, Sexvdnen moqalaqeebs da upasuxon<br />
maT saCivrebsa da gancxadebebs. maT aseve evalebaT, 6 TveSi erTxel mainc<br />
wardgnen amomrCevelTa winaSe da miawodon informacia rogorc piradad<br />
maTi, ise mTlianad parlamentis saqmianobis Sesaxeb. erTmandatiani olqebidan<br />
arCeuli maJoritari deputatebi valdebulni arian, maT olqebSi<br />
Seqmnan biuro, romelic maT moqalaqeebTan urTierTobas gaaadvilebs.<br />
amasTan erTad, maT parlamentis yoveli sxdomis pirveli kvira amomrCevlebTan<br />
Sexvedrebs unda dauTmon. 45<br />
rogorc zemoT aRiniSna, parlamentis wevrebi konstituciis mixedviT garkveuli<br />
imunitetiT sargebloben: parlamentis wevris dapatimreba da misi<br />
binis an ofisis gaCxreka parlamentis Tanxmobis gareSe ar SeiZleba. erTaderTi<br />
gamonaklisia parlamentis wevris danaSaulis Cadenis adgilze dapatimrebis<br />
SemTxveva. aseT SemTxvevaSi, samarTaldamcavebma amis Sesaxeb<br />
dauyovnebliv unda acnobon parlaments da, Tu sakanonmdeblo organo<br />
mis patimrobaSi datovebaze Tanxmobas ar ganacxadebs, dapatimrebuli<br />
deputati unda gaaTavisuflon. 46 mniSvnelovania, rom parlamentis wevri<br />
pasuxisgebaSi ar miecema Tavisi movaleobis Sesrulebisas parlamentSi Tu<br />
mis gareT gamoTqmuli azrebisa da SexedulebebisTvis. amasTan erTad,<br />
parlamentis reglamenti acxadebs, rom, parlamentis wevris dapatimrebaze<br />
parlamentis Tanxmobis micemis SemTxvevaSi, dapatimrebul parlamentis<br />
wevrs unda SeuCerdes uflebamosileba sisxlis samarTlis saqmis Sewyvetamde<br />
an sasamarTlos mier ganaCenis gamotanamde. 47<br />
parlamentis an misi calkeuli wevrebis gadawyvetilebebis da qmedebebis<br />
Sesaxeb wardgenil saCivrebze reagirebis specialuri menqanizmi ar arsebobs,<br />
magram maTi gasaCivreba SesaZlebelia sasamarTloSi.<br />
kanonis debulebebi, romlebic sakanonmdeblo sakiTxebSi sazogadoebis<br />
azris gaTvaliswinebas Seexeba, aradamakmayofilebelia. sakanonmdeblo<br />
muSaobis ganmavlobaSi sazogadoebis azris gaTvaliswineba nebayoflobi-<br />
Tia da ara savaldebulo. parlamentis reglamentis mixedviT, komitetebSi<br />
kanonproeqtebis ganxilvis dros sxdomaze „SeiZleba mowveul iqnen“ sazogadoebis<br />
dainteresebuli warmomadgenlebi da mieceT sityviT gamosvlis<br />
ufleba. 48 parlamentis reglamenti aseve adgens, rom parlamentSi wardgenil<br />
kanonproeqtebs Tan unda axldes saxelmwifo, arasamTavrobo da<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saerTaSoriso organizaciebis an eqspertebis nusxa, romelTac kanonproeqtebis<br />
momzadebis procesSi konsultaciisTvis mimarTes, magram mxolod<br />
maSin, Tu aseTi konsultacia Sedga, rac imaze mianiSnebs, rom konsultacia<br />
savaldebulo ar aris. 49 sakanonmdeblo organos mxolod maSin ekisreba<br />
pirdapiri valdebuleba, uzrunvelyos kanonproeqtis sayovelTao-saxalxo<br />
ganxilva, rodesac saqme konstituciis damatebebs exeba, Tumca, am Sem-<br />
TxvevaSic, konstituciis moTxovna sakmaod orazrovania da parlaments<br />
namdvili sazogadoebrivi ganxilvis Tavidan acilebis saSualebas aZlevs. 50<br />
parlamentis yvela komiteti valdebulia, Seqmnas samecniero-sakonsultacio<br />
sabWo, romelic komitetis Tavmjdomaris mier daniSnuli Sesabamisi<br />
sferos eqspertebisgan Sedgeba. 51 amis miuxedavad, am sabWoebis zusti funqcia<br />
kanoniT mkafiod gansazRvruli ar aris.<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad angariSvaldebulni arian sakanonmdeblo organo da misi<br />
wevrebi TavianT saqmianobaze praqtikaSi?<br />
is garemoeba, rom kanoni parlaments sazogadoebis azris gaTvaliswinebis<br />
mkafio da pirdapir valdebulebas ar uwesebs, praqtikazec aisaxeba. parlamenti<br />
da misi komitetebi zogjer cdiloben kanonproeqtebis ganxilvaSi<br />
sazogadoebis CarTvas, magram es regularulad ar xdeba. parlamentis<br />
wevrebi aseve garkveulwilad cdiloben angariSi Caabaron sakuTar amomr-<br />
Cevlebs, Tumca Tanamimdevruli xasiaTi arc am mcdelobebs aqvs.<br />
parlamentis erT-erTma maRali Tanamdebobis pirma „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelos“ ganucxada, rom parlamentis komitetebi, Cveulebriv,<br />
maTTan arsebul sabWoebs (romlebic eqspertebisa da samoqalaqo<br />
sazogadoebis warmomadgenlebisgan Sedgeba) konsultaciisTvis mimarTaven<br />
da aRniSna, rom konsultaciebis intensiuroba, zogadad, damokidebulia<br />
im interesis xarisxze, romelsac gansaxilveli kanonproeqti sazogadoebaSi<br />
iwvevs. 52 kidev erTi eqspertis mosazrebiT, romelsac „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, miuxedavad imisa, rom parlamenti<br />
ar ewinaaRmdegeba da xandaxan Tavadac cdilobs samoqalaqo sazogadoebis<br />
CarTvas kanonproeqtebis ganxilvaSi, am praqtikas arc regularuli<br />
xasiaTi aqvs da arc Tanmimdevruli. 53 sazogadoebis azris gaTvliswinebas<br />
yvela komitetSi Tanabar mniSvnelobas ar aniWeben. is garemoeba, rom<br />
parlamenti xSirad kanonproeqtis miRebamde mis ganxilvas mcire dros<br />
uTmobs, aseve mniSvnelovnad zRudavs sazogadoebis CarTvis SesaZleblobas.<br />
54 amave dros, sazogadoebis CarTulobis nakleboba, nawilobriv mainc,<br />
SeiZleba qarTuli samoqalaqo sazogadoebis inertulobas mivaweroT,<br />
radgan im samoqalaqo-sazogadoebriv organizaciaTa raodenoba, romlebic<br />
sakanonmdeblo process Tvals regularurad adevneben da masSi aqtiurad<br />
monawileoben, Zalze mcirea. 55<br />
mTlianad parlaments kanoniT farTo sazogadoebisTvis angariSis wardgenis<br />
valdebuleba ar ekisreba. Tumca, rogorc am angariSis gamWvirva-<br />
43<br />
49 iqve, muxli 147.<br />
50 saqarTvelos konstitucia, muxli 102.<br />
51 parlamentis reglamenti, muxli 153.<br />
52 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />
53 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
54 ori saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan.<br />
55 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
1. sakanonmdeblo organo
56 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />
ori saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan.<br />
57 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
58 saqarTvelos konstitucia, muxli 53.<br />
44<br />
lobis (praqtika) Sesaxeb qveTavSi iyo aRniSnuli, sakanonmdeblo organo<br />
sazogadoebis informirebas kargad axdens, maT Soris, veb-gverdis meSveobiTac.<br />
maJoritari deputatebi, romelTac amomrCevlebis winaSe angariSgeba kanoniT<br />
evalebaT, am mxriv garkveul RonisZiebebs mimarTaven, magram angariSvaldebulebis<br />
procedurebs Tanmimdevrulad ar atareben. „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelos“ mier Catarebul mTel rig interviuebSi<br />
respondentebi acxadebdnen, rom deputatebi saarCevno kampaniebis<br />
dros amomrCevlebTan aqtiurad urTierToben, magram arasaarCevno periodSi<br />
am mxriv maTi aqtiuroba bevrad naklebia. 56 rogorc parlamentis<br />
Tavmjdomaris moadgile levan vefxvaZe acxadebs, zogadad, maJoritari<br />
deputatebi amomrCevlebTan kavSiris SenarCunebas kargad axerxeben, radgan<br />
maT kanoni TavianT saarCevno olqebSi ofisebis sabiujeto saxsrebiT<br />
gaxsnis saSualebas aZlevs. Tavmjdomaris moadgilem ganacxada, rom kargi<br />
iqneboda, msgavsi debuleba parlamentis fraqciebisTvisac moqmedebdes,<br />
raTa imave resursebze xeli partiuli siiT arCeul deputatebsac miuwvdebodeT.<br />
57<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad arsebobs sakanonmdeblo meqanizmebi, romlebic sakanonmdeblo<br />
organos wevrTa keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />
ramdenime mcire xarvezs Tu ar CavTvliT, arsebuli kanonmdebloba parlamentis<br />
wevrTa keTilsindisierebis uzrunvelsayofad adeqvatur debulebebs<br />
Seicavs. qveyanaSi ar arsebobs parlamentis wevrTa qcevis kodeqsi<br />
an raime normebi, romlebic parlaments an romelime damoukidebel organos<br />
parlamentis wevrTa mier eTikis dacvasTan dakavSirebuli sakiTxebis<br />
ganxilvis uflebamosilebas mianiWebs. Tumca konstitucia da sxva kanonebi<br />
mraval debulebas Seicavs, romelTa mizani parlamentis wevrTa keTilsindisierebis<br />
uzrunvelyofaa.<br />
konstitucia parlamentis wevrebs saxelmwifo samsaxurSi sxva Tanamdebobis<br />
dakavebas da samewarmeo saqmianobas ukrZalavs. deputatebs, romlebic<br />
am debulebas daarRveven, parlamentis wevris uflebamosileba unda<br />
SeuwydeT. 58<br />
kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />
Tanamdebobis pirTa, maT Soris parlamentis wevrTa, keTilsindisierebis<br />
uzrunvelsayofad mTel rig wesebs adgens. Tanamdebobis pirTa<br />
mier wlis ganmavlobaSi miRebuli saCuqrebis mTliani Rirebuleba maTi<br />
wliuri xelfasis 15 procents ar unda aRematebodes, xolo TiToeuli<br />
saCuqris Rirebuleba wliuri xelfasis 5 procentze meti ar unda iyos.<br />
kanonis mixedviT, saCuqari ganmartebulia, rogorc Tanamdebobis piris-<br />
Tvis an misi ojaxis wevrebisTvis usasyidlod an SeRavaTiani pirobebiT<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
gadacemuli qoneba an momsaxureba, aseve qonebrivi valdebulebisgan sruli<br />
an nawilobrivi gaTavisufleba, rac zogadi wesis gamonakliss warmoadgens.<br />
kanoni ramdenime gamonakliss Seicavs, radgan granti, stipendia<br />
da saxelmwifo jildo saCuqrad ar iTvleba. Tanamdebobis pirebs ekrZalebaT<br />
aqciebis an sawesdebo kapitalis wilis floba im sawarmoebSi, romelTa<br />
saqmianobis kontrolic maT uflebamosilebas ganekuTvneba. 59<br />
Tanamdebobis pirebs ufleba ar aqvT, moiTxovon anazRaureba im momsaxurebisTvis,<br />
romlis moqalaqeebisTvis gaweva maT samsaxureobrivad evalebaT.<br />
Tanamdebobis pirTa ojaxis wevrebzec msgavsi SezRudvebi vrceldeba.<br />
Tanamdebobis pirs da mis axlo naTesavebs ufleba ar aqvT, dadon qonebrivi<br />
garigeba im saxazino dawesebulebasTan, romelSic mas Tanamdeboba<br />
ukavia. Tanamdebobis piris naTesavi ar SeiZleba dainiSnos misi samsaxureobrivi<br />
zedamxedvelobis qveS myof Tanamdebobaze, konkursis wesiT<br />
daniSvnis garda. 60<br />
amave kanonis mixedviT, Tanamdebobis pirebi valdebulni arian, sajaro<br />
samsaxuris biuroSi Tanamdebobis dakavebidan erTi Tvis vadaSi waradginon<br />
qonebrivi deklaracia. pirebi, romlebic kenWs iyrian saparlamento<br />
arCevnebSi, valdebulni arian, qonebrivi deklaracia kandidatad daregistrirebidan<br />
erTi kviris vadaSi waradginon. sajaro samsaxuris biurodan<br />
Tanamdebobis piris qonebrivi deklaraciis aslis miReba nebismier<br />
fizikur pirs an organizacias SeuZlia. Tanamdebobis pirebi, romlebic<br />
droulad ar waradgenen qonebriv deklaracias, eqvemdebarebian dajarimebas<br />
da, am moTxovnis ganmeorebiT darRvevis SemTxvevaSi, maTze aseve<br />
unda aRiZras sisxlis samarTlis saqme. 61 parlamentis reglamentis mixedviT,<br />
parlamentis wevrTa qonebrivi deklaraciebi periodulad unda ganixilos<br />
parlamentis procedurul sakiTxTa da wesebis komitetma. 62<br />
rac Seexeba uaryofiT mxares, kanonmdeblobaSi ar arsebobs debulebebi,<br />
romlebic parlamentis wevrTa e.w. „gagrilebis“ periods exeba, roca isini<br />
parlamentis datovebis Semdeg kerZo seqtorSi gadasvlas gegmaven. kanoni<br />
„lobisturi saqmianobis Sesaxeb“ aseve Seicavs rig xarvezebs, romlebic<br />
xels uSlis parlamentis wevrTa da sajaro moxeleTa lobistebTan<br />
kavSirebis srul gamJRavnebas. miuxedavad imisa, rom parlamentis aparati<br />
valdebulia, awarmoos lobistTa reestri, 63 calkeul deputatebs maTi<br />
lobistebTan kavSirebis dafiqsireba an gamJRavneba ar evalebaT. sajaro<br />
moxeleebi (maT Soris, parlamentis wevrebi) valdebulni arian, werilobiT<br />
ganacxadon samewarmeo saqmianobaSi maTi piradi interesebis Sesaxeb<br />
Tanamdebobaze maTi daniSvnis an arCevisTanave an Semdgom – aseTi interesebis<br />
warmoSobis SemTxvevaSi. parlamentis wevrebs, romlebic werilobiT<br />
ganacxadeben aseTi interesebis Sesaxeb, ufleba aqvT (magram ar evalebaT),<br />
Tavi Sikavon Sesabamisi normatiuli aqtis ganxilvaSi monawileobisgan. 64<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia kanonmdeblebis keTilsindisiereba<br />
praqtikaSi?<br />
45<br />
59 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxli 13.<br />
60 iqve, muxlebi 5, 9, 10, 13.<br />
61 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxlebi 14, 19, 20.<br />
62 parlamentis reglamenti, muxli 12.<br />
63 saqarTvelos kanoni „lobisturi<br />
saqmianobis Sesaxeb,“ miRebulia 1998 wlis<br />
30 seqtembers, muxli 5.<br />
64 iqve, muxli 3.<br />
1. sakanonmdeblo organo
65 Civil.ge, „parlamentma gia nucubiZes<br />
imuniteti mouxsna,“ 2006 wlis 28<br />
oqtomberi, http://civil.ge/geo/article.php?id<br />
=14104&search=, (nanaxia 2011 wlis 15<br />
ivniss).<br />
66 Civil.ge, `valeri gelaSvils deputatis<br />
uflebamosileba Seuwyda,“ 2006 wlis 1<br />
aprili, http://www.civil.ge/geo/article.<br />
php?id=12223 (nanaxia 2010 wlis 30 aprils).<br />
67 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
68 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />
69 http://www.csb.gov.ge<br />
46<br />
miuxedavad imisa, rom kanonmdebloba parlamentis wevrebs mTeli rigi<br />
antikorufciuli wesebis dacvas avaldebulebs, am wesebis darRvevisTvis<br />
kanonmdebelTa dasjis SemTxvevebis ricxvi Zalze mcirea. kamaTis sagania<br />
is, xsenebuli tendencia darRvevebis dabali sixSiris maniSnebelia Tu<br />
samarTaldamrRvev deputatTa dasjis politikuri nebis ararsebobisa.<br />
parlamentis wevris antikorufciuli wesebis darRvevis gamo dasjis<br />
ukanaskneli SemTxveva 2006 wlis oqtomberSi dafiqsirda, rodesac<br />
saparlamento umravlesobis wevri gia nucubiZe ganaTlebis ministris<br />
moadgilisTvis qrTamis SeTavazebis gamo sakanonmdeblo organodan garicxes<br />
(da daapatimres). 65 imave wels, opoziciuri „respublikuri partiis“<br />
wevr valeri gelaSvils sadeputato uflebamosileba mas Semdeg Seuwyda,<br />
rac procedurul sakiTxTa da wesebis komitetma daadgina, rom is komerciul<br />
sawarmos marTavda da, Sesabamisad, mis TanamdebobasTan Seu-<br />
Tavsebel komerciul saqmianobaSi iyo Cabmuli. opoziciurma jgufebma<br />
maSin gamoTqves ukmayofileba, rom komitetis mier warmodgenili mtkicebulebebi<br />
arasrulyofili iyo da gelaSvili sinamdvileSi opoziciuri<br />
partiis wevrobis gamo daisaja. 66<br />
parlamentis Tavmjdomaris moadgilem, romelic opoziciis warmomadgenelia,<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom<br />
amJamindel parlamentSi arc erTi deputati saCuqrebTan, interesTa Seu-<br />
TavseblobasTan da a.S. dakavSirebuli antikorufciuli wesebis darRvevisTvis<br />
ar dasjila. misi mosazrebiT, es politikuri nebis ararsebobis<br />
Sedegia da ara imisa, rom parlamentis wevrebi xsenebul wesebs ar<br />
arRveven. 67 informaciis naklebobis gamo, am sakiTxze raime saboloo daskvnis<br />
gamotana Znelia.<br />
parlamentSi ramdenime lobistia registrirebuli, 68 Tumca, radgan parlamentis<br />
wevrebs kanoniT lobistebTan maTi kavSirebis dafiqsireba an<br />
gamJRavneba ar evalebaT, es arc praqtikaSi xorcieldeba.<br />
dadebiT mxares rac Seexeba, parlamentis wevrebis qonebrivi deklaraciebi<br />
sajaro samsaxuris biuros veb-gverdze qveyndeba da sazogadoebisTvis<br />
xelmisawvdomia. 69 Tumca maTi sizustis gadamowmebis specialuri meqanizmi<br />
ar arsebobs.<br />
roli: aRmasrulebel Stoze zedamxedveloba (kanoni da praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad axorcielebs sakanonmdeblo organo efeqtian zedamxedvelobas<br />
aRmasrulebel Stoze?<br />
arsebuli kanonmdeblobiT, saqarTvelos parlamenti aRmasrulebel Stoze<br />
zedamxedvelobis gansaxorcieleblad mTeli rigi mZlavri instrumentebiT<br />
aris aRWurvili. amis miuxedavad, am instrumentebis efeqtianad<br />
gamoyeneba praqtikaSi, rogorc wesi, ar xdeba, rac saparlamento umravle-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
sobasa da aRmasrulebel Stos Soris arsebuli mWidro kavSiriT aris<br />
ganpirobebuli. parlamentis zogadi uflebamosilebebi, romlebic aRmasrulebel<br />
Stoze zedamxedvelobas exeba, konstituciaSia Camoyalibebuli.<br />
parlamentis reglamentSi igive uflebamosilebebi ufro dawvrilebiT<br />
aris aRwerili.<br />
konstituciis mixedviT, parlamentis erT–erT mTavar funqcias aRmasrulebeli<br />
Stos saqmianobis kontroli warmoadgens. zedamxedvelobis ganxorcielebis<br />
mizniT parlamentSi saparlamento komitetebi iqmneba. amave<br />
dros, parlaments droebiTi sagamoZiebo komisiebis Seqmnac SeuZlia. parlamentis<br />
wevrebi uflebamosilni arian, kiTxvebiT mimarTon aRmasrulebeli<br />
Stos warmomadgenlebs, romlebic valdebulni arian, dasmul SekiTxvebs<br />
upasuxon. mTavrobis wevrebs aseve evalebaT, daeswron plenarul<br />
da komitetebis sxdomebs gamoZaxebis SemTxvevaSi, raTa upasuxon deputatebis<br />
kiTxvebs da waradginon angariSi gaweuli saqmianobis Sesaxeb. 70<br />
parlamentis reglamenti zedamxedvelobis funqcias parlamentis „konstituciur<br />
prerogativas“ uwodebs, romelic mas uflebamosilebas aniWebs,<br />
ganaxorcielos mTavrobisa da sxva organoebis, aseve mis winaSe angariSvaldebul<br />
Tanamdebobis pirebis, kontroli. parlamenti aseve uflebamosilia,<br />
ganaxorcielos zedamxedveloba aRmasrulebeli Stos mier miRebuli<br />
normatiuli aqtebis konstituciasTan da sxva kanonebTan Sesabamisobaze.<br />
71<br />
parlamentis reglamentis mixedviT, rogorc calkeul deputatebs, ise<br />
parlamentis organoebs gaaCniaT uflebebi da uflebamosilebebi, romlebic<br />
maT sazedamxedvelo saqmianobis ganxorcielebaSi exmareba. aRmasrulebeli<br />
Stos organoebisTvis kiTxvebiT mimarTvis zemoxsenebuli uflebis<br />
garda, parlamentis wevrebs ufleba aqvT, isargeblon yvela saxis informaciiT,<br />
romelic aucilebelia maTi uflebamosilebis gansaxorcieleblad,<br />
Tu kanoniT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. parlamentis wevrebs<br />
ufleba aqvT, monawileoba miiRon aRmasrulebeli Stos organoebis mu-<br />
SaobaSi da maT winaSe dasvan sakiTxebi arsebuli kanondarRvevebis Sesaxeb.<br />
maT aseve ufleba aqvT, Seuferxeblad Sevidnen yvela saxelmwifo organizaciaSi,<br />
kanoniT dadgenili gamonaklisebis garda. parlamentis Tavmjdomares<br />
ufleba aqvs, yvela saxis sasjelaRsrulebiT dawesebulebaSi Sevides<br />
specialuri nebarTvis gareSe da aseve SeuZlia, rom es ufleba parlamentis<br />
nebismier sxva wevrs gadasces. parlamentis komitetebs ufleba<br />
aqvT, ganaxorcielon kontroli mTavrobisa da sakanonmdeblo organos<br />
winaSe angariSvaldebuli sxva organoebis saqmianobaze, gaecnon yvela saxis<br />
Sesabamis informacias da maTi daskvnebi warudginon parlaments. mTavrobis<br />
wevrebi da parlamentis winaSe angariSvaldebuli Tanamdebobis<br />
pirebi valdebulni arian, komitetebs droulad warudginon moTxovnili<br />
dokumentebi da, moTxovnis SemTxvevaSi, daeswron komitetebis sxdomebs<br />
da upasuxon parlamentis wevrTa SekiTxvebs. 72<br />
prezidenti valdebulia, parlamentis winaSe wardges yovelwliuri moxsenebiT<br />
qveyanaSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb, 73 xolo premier-minist-<br />
2011<br />
47<br />
70 saqarTvelos konstitucia, muxlebi 48, 56,<br />
59, 60.<br />
71 parlamentis reglamenti, muxli 2-3, 202.<br />
72 iqve, muxlebi 15, 17, 42-44.<br />
73 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />
1. sakanonmdeblo organo
74 parlamentis reglamenti, muxlebi 194-196.<br />
75 iqve, muxli 54-55, 58, 63-64, 67.<br />
76 iqve, muxlebi 179-182.<br />
48<br />
ri valdebulia, parlaments yovelwliurad warudginos angariSi mTavrobis<br />
programis Sesrulebis mimdinareobis Sesaxeb. sakanonmdeblo organos<br />
aseve SeuZlia, premier-ministrs mosTxovos riggareSe angariSis momzadeba,<br />
romelic moTxovnis miRebidan 15 dRis vadaSi unda iqnes wardgenili.<br />
74<br />
parlaments ufleba aqvs, Seqmnas droebiTi sagamoZiebo komisiebi, romelTac,<br />
parlamentis reglamentis mixedviT, farTo uflebamosilebebi<br />
eniWebaT. droebiTi sagamoZiebo komisiebi iqmneba Tanamdebobis pirebis<br />
mier saqarTvelos kanonmdeblobis savaraudo darRvevis faqtebis gamokvlevis<br />
an gansakuTrebiT mniSvnelovani saxelmwifo da sazogadoebrivi sakiTxebis<br />
Seswavlis mizniT. parlaments aseve SeuZlia, Seqmnas antikorufciuli<br />
droebiTi sagamoZiebo komisia, romlis mizans korufciis savaraudo<br />
faqtebis gamokvleva warmoadgens. saparlamento umravlesobis warmomadgenloba<br />
droebiT sagamoZiebo komisiaSi komisiis wevrTa raodenobis<br />
naxevars ar unda aRematebodes. droebiTi sagamoZiebo komisiis moTxovnis<br />
SemTxvevaSi, mis sxdomaze gamocxadeba savaldebuloa. saxelmwifo<br />
organoebi, Tanamdebobis pirebi, organizaciebi da fizikuri pirebi<br />
valdebulni arian, moTxovnis SemTxvevaSi, sagamoZiebo komisias warudginon<br />
sakiTxis gamokvlevisTvis saWiro masalebi. komisias aseve ufleba<br />
aqvs, gaecnos gamoZiebis stadiaSi arsebul sisxlis samarTlis saqmis masalebs.<br />
Tu sakiTxis Seswavlis Sedegad kanonmdeblobis darRvevebi gamovlindeba,<br />
sagamoZiebo komisias ufleba aqvs, darRvevebis aRkveTis da maTze<br />
reagirebis moTxovniT mimarTos Sesabamis saxelmwifo organos, romelmac<br />
Semdeg komisias unda acnobos gatarebuli RonisZiebebis Sesaxeb. sagamo-<br />
Ziebo komisias ufleba aqvs, dasvas sakiTxi misi erT-erTi wevrisTvis saqarTvelos<br />
teritoriaze moqmed sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi specialuri<br />
nebarTvis gareSe Sesvlis uflebis miniWebis Sesaxeb. komisia<br />
aseve uflebamosilia, parlamentis winaSe dasvas winadadeba impiCmentis<br />
wesiT Tanamdebobis piris gadayenebis proceduris dawyebis Sesaxeb. 75<br />
parlamenti uflebamosilia, gavlena moaxdinos saxelmwifo biujetis<br />
formirebaze da dawvrilebiT Seiswavlos biujetis proeqti misi momzadebis<br />
yvela etapze. parlamentis reglamentis mixedviT, ministrTa kabinetis<br />
mier wardgenili saxelmwifo biujetis proeqti unda ganixilon parlamentis<br />
komitetebma da fraqciebma, aseve saparlamento umravlesobam<br />
da umciresobam. maT unda moamzadon daskvnebi, romlebic safinanso-sabiujeto<br />
komitetis gavliT unda gaegzavnos parlamentis Tavmjdomares,<br />
romelic maT mTavrobas gadaugzavnis. mTavrobam biujetis gadamuSavebuli<br />
proeqti parlaments plenarul sxdomaze gansaxilvelad unda warudginos.<br />
parlamentis igive jgufebma biujetis gadamuSavebul proeqtze<br />
maTi SeniSvnebi safinanso-sabiujeto komitetis gavliT parlamentis Tavmjdomares<br />
unda warudginon. Tavmjdomare maT isev mTavrobas ugzavnis,<br />
romelic biujetis saboloo redaqcias waradgens, romelsac plenarul<br />
sxdomaze kenWi unda eyaros. 76<br />
biujetis damtkicebis Semdeg, mTavrobam sakanonmdeblo organos misi<br />
Sesrulebis Sesaxeb yovelkvartaluri angariSebi unda warudginos. par-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
lamentis komitetebi kvartalSi erTxel ganixilaven angariSebis im nawils,<br />
romelic maT sferos exeba, da ufleba aqvT, rom aRmasrulebeli<br />
Stos organoebisgan biujetis SesrulebasTan dakavSirebuli informaciis<br />
wardgena moiTxovon. mTavrobam parlaments, sabiujeto wlis damTavrebidan<br />
ara ugvianes 3 Tvisa, dasamtkiceblad unda warudginos saxelmwifo<br />
biujetis Sesrulebis saboloo angariSi. Tu parlamenti angariSs ar<br />
daamtkicebs, prezidents ufleba aqvs, ministrTa kabineti daiTxovos. im<br />
SemTxvevaSi, Tu parlamentis sagamoZiebo komisia an saparlamento momxsenebeli<br />
sabiujeto saxsrebis arakanonieri xarjvis faqtebs gamoavlens,<br />
parlamenti aseve uflebamosilia, prezidents mimarTos sabiujeto saxsrebis<br />
xarjvis SeCerebis moTxovniT. 77 saxelmwifo biujetSi nebismieri<br />
cvlileba (umniSvnelo gamonaklisebis garda) saWiroebs biujetis kanonSi<br />
cvlilebis an damatebis Setanas, rasac, Sesabamisad, parlamentis Tanxmoba<br />
sWirdeba. 78<br />
aRmasrulebel Stoze saparlamento zedamxedvelobis kidev erTi saSualeba,<br />
romelsac konstitucia iTvaliswinebs, premier-ministrisa da ministrTa<br />
kabinetis wevrebis daniSvnas exeba. premier-ministris kandidaturas<br />
(saparlamento fraqciebTan konsulaciebis Semdeg) prezidenti waradgens,<br />
xolo premier-ministrobis kandidati (prezidentTan SeTanxmebiT) waradgens<br />
ministrTa kabinetis wevrebis kandidaturebs. amgvarad, parlamenti<br />
ministrTa kabinetis TanamdebobebisTvis kandidaturebis SerCevaSi mniSvnelovan<br />
rols ar asrulebs, Tumca mas SeuZlia, prezidentis mier wardgenili<br />
ministrTa kabinetis Semadgenloba ar daamtkicos. Tu ministrTa<br />
kabinetis Semadgenlobas parlamenti samjer zedized ar daamtkicebs, prezidents<br />
SeuZlia, sakanonmdeblo organo daiTxovos da premier-ministri<br />
erTpirovnulad daniSnos. am SemTxvevaSi, premier-ministri ministrebs<br />
parlamentis Tanxmobis gareSe daniSnavs. 79<br />
parlamenti uflebamosilia, mTavrobas undobloba gamoucxados, Tumca<br />
prezidents SuZlia, parlamentis gadawyvetilebas ar daeTanxmos. amasTan,<br />
Tu parlamenti mTavrobas undoblobas momdevno 100 dRis ganmavlobaSic<br />
gamoucxadebs, prezidentma arCevani mTavrobis gadayenebasa da parlamentis<br />
daTxovnas Soris unda gaakeTos. sakanonmdeblo organos aseve SeuZlia,<br />
mTavrobas „upirobo undobloba“ gamoucxados. aseTi dadgenilebis<br />
miRebas parlamentis sruli Semadgenlobis sami mexuTedis Tanxmoba sWirdeba<br />
da is prezidents mTavrobis gadayenebis garda sxva arCevans ar utovebs.<br />
80<br />
parlamenti aseve uflebamosilia, xmaTa ubralo umravlesobiT premier–<br />
ministris winaSe calkeuli ministrebis pasuxismgeblobis sakiTxi dasvas.<br />
aseT SemTxvevaSi, premier-ministrma an konkretuli ministri unda gaaTavisuflos<br />
an parlaments motivirebuli uari warudginos. 81<br />
parlamenti Tavmjdomaris wardginebiT irCevs kontrolis palatis (umaRlesi<br />
auditoruli dawesebuleba) Tavmjdomares. 82 parlamenti aseve irCevs<br />
saxalxo damcvels. am postze kandidaturebis wamoyenebis ufleba prezidents,<br />
parlamentis fraqciebsa da eqvsi an meti deputatisgan Semdgar<br />
2011<br />
49<br />
77 iqve, muxlebi 233–235. momxsenebeli<br />
parlamentis, biuros an romelime<br />
komitetis mier daniSnuli deputatia,<br />
romelsac mniSvnelovani sakiTxis Seswavla<br />
da Sesabamisi gadawyvetilebis proeqtis<br />
momzadeba evaleba.<br />
78 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, muxli<br />
40.<br />
79 saqarTvelos konstitucia, muxli 80.<br />
80 iqve, muxli 81.<br />
81 saqarTvelos konstitucia, muxli 59.<br />
82 parlamentis reglamenti, muxli 187.<br />
1. sakanonmdeblo organo
83 iqve, muxli 188.<br />
84 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />
miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli<br />
27.<br />
85 saqarTvelos konstitucia, muxli 63.<br />
86 iqve, muxli 64.<br />
87 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis<br />
20 aprils, muxli 4.<br />
50<br />
jgufebs aqvT. 83 amave dros, 2009 wels saarCevno kodeqsSi Sesuli cvlilebebis<br />
Sedegad, sakanonmdeblo organo centraluri saarCevno komisiis<br />
Tavmjdomaris daniSvnaSi araviTar rols aRar asrulebs. (saarCevno komisiis<br />
Tavmjdomares saarCevno komisiis wevrebi irCeven, romelTac prezidentis<br />
wardginebiT politikuri partiebi niSnaven). 84<br />
konstitucia parlaments prezidentis impiCmentis wesiT gadayenebis uflebasac<br />
aZlevs. impiCmentis sakiTxis aRZvrisTvis parlamentis wevrTa<br />
erTi meoTxedis Tanxmobaa saWiro, ris Semdeg saqme gansaxilvelad uzenaes<br />
sasamarTlos gadaecema (an Tu sakiTxi konstituciis darRvevas exeba –<br />
sakonstitucio sasamarTlos). Tu sasamarTlo daadasturebs, rom prezidentma<br />
kanoni daarRvia, parlamenti ubralo umravlesobiT iRebs gadawyvetilebas,<br />
rom kenWisyraze prezidentis impiCmentis wesiT gadayenebis<br />
sakiTxi daisvas; Tavad impiCmentis gadawyvetilebis miRebas ki parlamentis<br />
sruli Semadgenlobis ori mesamedis mxardaWera sWirdeba. Tu 30 dRis<br />
vadaSi parlamentma impiCmentis gadawyvetileba ar miiRo, mas erTi wlis<br />
ganmavlobaSi prezidentisTvis imave braldebis wardgena ekrZaleba. prezidentis<br />
impiCmentis wesiT gadayeneba dauSvebelia sagangebo an saomari<br />
mdgomareobis dro. 85 parlamenti uflebamosilia, msgavsi procedurebiT<br />
gadaayenos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare, mTavrobis wevrebi, kontrolis<br />
palatis Tavmjdomare da erovnuli bankis sabWos wevrebi. 86<br />
parlaments saxelmwifo Sesyidvebze pirdapiri kontrolis an maTi monitoringis<br />
ufleba ar gaaCnia, garda biujetis damtkicebis da biujetis<br />
Sesrulebis angariSebis ganxilvis uflebamosilebisa. saxelmwifo Sesyidvebis<br />
saagento (saxelmwifo Sesyidvebis koordinirebasa da monitoringze<br />
pasuxismgebeli organo) aRmasrulebeli Stos mier kompleqtdeba da mis<br />
winaSe angariSvaldebuli uwyebaa. saagentos xelmZRvanels premier-ministri<br />
niSnavs da parlamenti am procesSi aranair rols ar asrulebs. 87<br />
parlamenti saxelmwifo Sesyidvebze zedamxedvelobas iribad, umaRlesi<br />
auditoruli dawesebulebis – kontrolis palatis – meSveobiT axdens,<br />
romelic sakanonmdeblo organos winaSea angariSvaldebuli. parlamentis<br />
wevrebs aseve ufleba aqvT, aRmasrulebeli Stosgan informaciis miRebis<br />
uflebis gamoyenebiT moipovon informacia saxelmwifo Sesyidvebis saagentodan.<br />
evropis sabWos veneciis komisiam zemoxsenebul debulebebSi mTeli rigi<br />
mniSvnelovani xarvezebi aRmoaCina. kerZod, komisiam gaakritika konstituciis<br />
93-e muxlis is debuleba, romlis mixedviT prezidents ufleba<br />
aqvs, parlamentis mier konstituciiT dadgenil vadaSi saxelmwifo biujetis<br />
daumtkiceblobis SemTxvevaSi, biujeti dekretiT daamticos da aRniSna,<br />
rom prezidents parlamentis Tanxmobis gareSe biujetis damtkicebis<br />
ufleba ar unda hqondes. veneciis komisiam aseve marTebulad aRniSna,<br />
rom amJamad moqmedi kanonmdebloba prezidents uflebas aniWebs, parlamentis<br />
mier mTavrobisadmi undoblobis gamocxadeba ugulebelyos, xolo<br />
parlaments imis SesaZleblobas ar aZlevs, rom mTavrobis mier wardgenil<br />
biujetis proeqtSi Sesworebebi Seitanos. amgvarad, sakanonmdeblo organos<br />
ufleba, gavlena moaxdinos biujetis Sedgenaze, gaumarTleblad iz-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
Rudeba da is mxolod proeqtis miRebis an misi uaryofis uflebamosilebamde<br />
mcirdeba. 88<br />
arsebobs safuZliani eWvi, rom parlamentsa da mis komitetebs praqtikaSi<br />
ar SeuZliaT im farTo uflebamosilebebis gamoyeneba, romlebic maT aRmasrulebeli<br />
Stos zedamxedvelobis sferoSi gaaCniaT. aq mTavar faqtors<br />
parlamentSi Semaval mmarTveli partiis warmomadgenlebsa da mTavrobaSi<br />
parlamentis mier daniSnul Tanamdebobis pirTa Soris mWidro kavSiri<br />
warmoadgens. 89 amasTan erTad, komitetebis Tavmjdomareebi (romelTagan<br />
yvela mmarTvel „nacionalur moZraobas“ warmoadgens) maTive partiis<br />
warmomadgenel ministrebTan dapirispirebis survils iSviaTad amJRavneben.<br />
90 mmarTveli partiis warmomadgenelma maRali saparlamento Tanamdebobis<br />
pirma aseTi qcevis mizezad mediis mier aseTi faqtebis gaxmaurebis<br />
SiSi daasaxela da aRniSna, rom komitetebi aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />
gauxmaureblad (anu ministrebis komitetebis sxdomebze oficialurad<br />
gamoZaxebis gareSe) ganxorcielebas arCeven, raTa sazogadoebas<br />
ar Seuqmnan STabeWdileba, rom mmarTveli partiis SigniT konfliqti<br />
arsebobs. 91<br />
organizaciam Freedom House 2008 wlis angariSSi aRniSna, rom parlamenti<br />
sakanonmdeblo procesSi pasiurobas iCenda da xSirad aRmasrulebeli<br />
Stos mier inicirebul kanonproeqtebs detalurad da arsebiTad ar<br />
ganixilavda. 92 mas Semdeg mdgomareoba arsebiTad ar Secvlila. ministrebs<br />
zogjer parlamentis plenarul sxdomebze an komitetebis sxdomebze ibareben,<br />
magram mTavrobis mier wardgenili kanonproeqtebi sakanonmdeblo<br />
organoSi cxare kamaTis sagani iSviaTad xdeba. 93 parlamentis wevrebi aqtiurad<br />
ar iyeneben TavianT uflebas, kiTxviT mimarTon aRmasrulebel Stos<br />
da miiRon misgan informacia. 94<br />
amis miuxedavad, mmarTveli partiis warmomadgeneli erT-erTi saparlamento<br />
Tanamdebobis piri ar daeTanxma mosazrebas, rom parlamenti mxolod<br />
aRmasrulebeli Stos iniciativebze „beWdis dasmiT“ aris dakavebuli<br />
da gaixsena, rom 2009 wlis bolos sakanonmdeblo organom ar daamtkica<br />
2010 wlis saxelmwifo biujetis proeqtis pirveli redaqcia da is mTavrobas<br />
Sesworebebis Sesatanad ukan daubruna. misi azriT, sazogadoeba<br />
sakanonmdeblo organos muSaobaze informirebuli ar aris, radgan media<br />
parlamentis muSaobas rutinul saqmianobad miiCnevs da mis mimarT did<br />
interess ar iCens. 95 kidev erTma saparlamento Tanamdebobis pirma aRniSna,<br />
rom prezidentisa da premier-ministris bolodroindel gamosvlebs parlamentSi<br />
„intensiuri“ debatebi mohyva. 96<br />
parlamentis Tavmjdomaris moadgilis gancxadebiT, romelic opoziciis<br />
warmomadgenelia, opozicioner deputatebs mTavrobis saqmianobis Sesaxeb<br />
informaciis mopovebis TvalsazrisiT problemebi eqmnebaT. vicespikerma<br />
gaixsena, rom man ver SeZlo informaciis mopoveba ekonomikuri<br />
ganviTarebisa da finansTa saministroebidan, vidre saqmeSi Careva komitetis<br />
Tavmjdomares (romelic mmarTveli partiis warmomadgenelia) ar<br />
sTxova. 97<br />
2011<br />
51<br />
88 European Commission for Democracy Through<br />
Law, Opinion on the Draft Amendments to the<br />
Constitution of Georgia, adopted by the Venice<br />
Commission at its 58th plenary session<br />
(Venice, 12-13 March 2004), 3-6.<br />
89 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
90 ori saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan.<br />
91 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />
92 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />
(2008), http://www.freedomhouse.org/<br />
template.cfm?page=47&nit=452&year=2008<br />
(nanaxia 2010 wlis 28 aprils).<br />
93 ori saparlamento eqspertis interviu<br />
avtorTan.<br />
94 iqve.<br />
95 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />
96 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera Ciora<br />
TaqTaqiSvilTan.<br />
97 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
1. sakanonmdeblo organo
98 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
99 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />
100 Bertelsmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, (Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2009), 4, 10.<br />
52<br />
parlaments arasodes gamouyenebia Tavisi uflebamosileba, impiCmentis<br />
wesiT gadaeyenebina aRmasrulebeli Stos Tanamdebobis pirebi an gamoecxadebina<br />
maTTvis undobloba. 2008 wels parlamentma Seqmna droebiTi<br />
komisia 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omTan dakavSirebuli sakiTxebis<br />
gamosakvlevad. komisiis muSaobis ganmavlobaSi mis winaSe mTeli rigi ma-<br />
RalCinosnebi, maT Soris prezidentic, wardgnen. amis miuxedavad, saerTo<br />
jamSi, sagamoZiebo komisiebTan dakavSirebiT, parlamenti Tavis uflebamosilebebs<br />
srulad ar iyenebs. magaliTad, parlamentma ramdenimejer<br />
ugulebelyo saxalxo damcvelis rekomendacia aRmasrulebeli Stos organoebisa<br />
da Tanamdebobis pirTa mxridan adamianis uflebaTa darRvevis<br />
savaraudo faqtebis Sesaswavlad sagamoZiebo komisiis Seqmnis Sesaxeb. 98<br />
amasTan erTad, parlamenti tradiciulad droebiTi sagamoZiebo komisiebis<br />
nacvlad ubralo droebiTi komisiebis Seqmnas arCevs, radgan sagamoZiebo<br />
komisias aRmasrulebeli Stosgan informaciis moTxovnis, aRmasrulebeli<br />
Stos Tanamdebobis pirTa gamoZaxebis da a.S. TvalsazrisiT<br />
ufro farTo uflebamosilebebi aqvs. rogorc Cans, mmarTvel partias ar<br />
surs, opozicias (romelsac orive tipis komisiaSi wevrTa naxevris daniSvnis<br />
ufleba aqvs) es mZlavri iaraRi xelSi Caugdos. 99<br />
garkveuli xarvezebis miuxedavad, kanonmdebloba parlaments aRmasrulebel<br />
Stoze zedamxedvelobis gansaxorcieleblad sxvadasxva uflebamosilebebs<br />
aniWebs. Tumca, es uflebamosilebebi praqtikaSi efeqtianad ar<br />
gamoiyeneba. parlamentSi opoziciuri jgufebis sisustem da im garemoebam,<br />
rom 2004 wlidan saparlamento mandatebis sul mcire or mesameds prezidentis<br />
partia flobs, uaryofiTad imoqmeda sakanonmdeblo organos<br />
mier zedamxedvelobis ganxorcielebis sxvadasxva aspeqtebze. 100<br />
roli: sakanonmdeblo reformebi (kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad prioritetulia sakanonmdeblo organosTvis korufciis<br />
winaaRmdeg brZola da mmarTvelobis gaumjobeseba?<br />
bolo wlebSi saqarTvelos parlamentma mTeli rigi kanonebi da sakanonmdeblo<br />
cvlilebebi miiRo, romelTa mizani korufciis Semcireba da mmar-<br />
Tvelobis gaumjobeseba iyo. amis miuxedavad, parlamenti am normebis praqtikaSi<br />
Sesrulebas aqtiurad ar amowmebs da parlamentis wevrebi arc<br />
sxva tipis antikorufciul aqtivobebSi arian CarTuli.<br />
kanonSi „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb“ 2005-2009 wlebSi mravali Sesworeba iqna Setanili. am Sesworebebis<br />
Sedegad, gaizarda im organoebisa da Tanamdebobis pirTa sia, romelTac<br />
es kanoni exeba, gafarTovda Tanamdebobis pirTa qonebrivi deklaraciebis<br />
masStabi da qonebrivi deklaraciebis miRebisa da gamoqveynebis<br />
funqcia sajaro samsaxuris biuros gadaeca. mniSvnelovania, rom im<br />
Tanamdebobis pirTa mimarT, romlebic qonebriv deklaracias ramdenimejer<br />
ar waradgenen, SemoRebul iqna sisxlis samarTlebrivi pasuxismgebloba<br />
da kanons daemata vrceli debulebebi, romlebic mamxilebelTa<br />
dacvas iTvaliswinebs.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2005 wels parlamentma miiRo kanoni „saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb,“ 101<br />
romlis safuZvelze saxelmwifo Sesyidvebis saagento Seiqmna. kanoni saxelmwifo<br />
Sesyidvebis ganxorcielebis detalur procedurebs adgens da<br />
aregulirebs mTel rig mniSvnelovan sakiTxebs, maT Soris, interesTa Seu-<br />
Tavseblobas, monitoringis procedurebsa da Sesyidvebis gamWvirvalobas.<br />
2009 wels kanons damatebiTi debulebebi daemata, romelTa mizani<br />
Sesyidvebis procesis gamWvirvalobis zrdaa.<br />
2008 wels parlamentma miiRo axali kanoni kontrolis palatis Sesaxeb,<br />
romelic im zogadi politikis mniSvnelovani nawilia, romelic palatis<br />
Tanamedrove umaRles auditorul dawesebulebad gardaqmnas isaxavs<br />
miznad. 102 Zveli normebisgan gansxvavebiT, axali kanoni palatis mier sxvadasxva<br />
tipis auditis Catarebas iTvaliswinebs, Seicavs detalur miTiTebebs<br />
palatis saqmianobis Sesaxeb da adgens mTel rig wesebs, romlebic am<br />
uwyebis gamWvirvalobas, angariSvaldebulebasa da Sida marTvis antikorufciul<br />
wesebs exeba.<br />
2010 wels parlamentma miiRo kanoni „saxelmwifo Sida auditisa da inspeqtirebis<br />
Sesaxeb,“ romelic moiTxovs, rom mTavrobis yvela ZiriTadma<br />
uwyebam specialuri departamenti Seqmnas, romelsac Sida auditis Catareba<br />
da keTisindisierebis wesebis dacvaze monitoringis Catareba daevaleba.<br />
103<br />
rac Seexeba saerTaSoriso antikorufciul xelSekrulebebs, 2008 wels<br />
parlamentma moaxdina gaero-s antikorufciuli konvenciisa da evropis<br />
sabWos sisxlis samarTlis antikorufciuli konvenciis ratificireba. amave<br />
dros, qveyanas xeli ar mouweria evropis sabWos konvenciebze „danaSaulis<br />
Sedegad miRebuli fulis gaTeTrebis, moZiebis, CamorTmevisa da<br />
konfiskaciis Sesaxeb“ da „terorizmis dafinansebis Sesaxeb“ da Sesabamisad<br />
arc maTi ratificireba mouxdenia. 104<br />
praqtikaSi ganxorcielebis SemTxvevaSi, zemoxsenebuli kanonebi da sakanonmdeblo<br />
cvlilebebi, savaraudod, ganamtkicebs qveynis mmarTvelobis<br />
sistemis keTilsindisierebas, gamWvirvalobasa da angariSvaldebulebas.<br />
Tumca, aseve arsebobs mosazreba, rom parlamenti mis mier miRebuli kanonebis<br />
Sesrulebaze aqtiur monitorings ar awarmoebs. 105 aq mTavar faqtors<br />
saparlamento zedamxedvelobis faqtobrivi sisuste warmoadgens.<br />
kanonebis miRebis garda, parlamentis wevrebi zogadad antikorufciul<br />
RonisZiebebSi ar monawileoben. bolo wlebSi parlamentis wevrebis mxridan<br />
korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze droebiTi komisiebis Seqmnis<br />
an aRmasrulebeli StosTvis korufciasTan dakavSirebuli kiTxvebiT mimarTvis<br />
gaxmaurebul SemTxvevebs adgili ar hqonia. saparlamento umravlesobis<br />
erT-erTma warmomadgenelma es imiT axsna, rom samarTaldamcavi<br />
organoebi korufcias Zalze efeqtianad ebrZvian da aseT saqmianobaSi<br />
parlamentis wevrTa monawileoba saWiro aRar aris. 106<br />
2011<br />
53<br />
101 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis<br />
20 aprils.<br />
102 Chamber of Control of Georgia, Strategic<br />
Development Plan for 2009-2011, (Tbilisi:<br />
Policy and Management Consulting Group,<br />
2009), 5.<br />
103 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />
auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2010 wlis 26 marts.<br />
104 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 17.<br />
105 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
106 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera parlamentis wevr<br />
Ciora TaqTaqiSvilTan.<br />
1. sakanonmdeblo organo
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)<br />
54<br />
reziume<br />
aRmasrulebeli Sto saqarTveloSi xelisuflebis yvelaze Zlieri rgolia<br />
rogorc kanonmdeblobis TvalsazrisiT, ise praqtikaSi. 2004 wlis Semdeg,<br />
misi SesaZleblobebi mniSvnelovnad gaizarda reformebisa da mTavrobis<br />
saerTo Semosavlebis zrdis Sedegad. Tumca, iseTi institutebis sisustis<br />
gamo, rogoricaa parlamenti da sasamarTlo, aRmasrulebeli xelisuflebis<br />
angariSvaldebuleba praqtikaSi saTanadod uzrunvelyofili ar aris. saqarTveloSi<br />
aRmasrulebeli Stos warmomadgenelTa keTilsindisierebis<br />
uzrunvelmyofi vrceli samarTlebrivi normebi moqmedebs, Tumca ar arsebobs<br />
maTi Sesrulebis mdgradi da funqcionirebadi meqanizmebi. aRmasrulebelma<br />
xelisuflebam mniSvnelovan warmatebebs miaRwia sajaro seqtoris<br />
gaumjobesebisa da korufciis Semcirebis sakiTxSi, Tumca orive sferoSi<br />
kvlavac arsebobs mniSvnelovani gamowvevebi.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia aRmasrulebeli<br />
Stos SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqarTvelos<br />
antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi TiToeuli maCveneblis<br />
Tvisebrivi Sefasebaa mocemuli.<br />
saerTo qula: 69/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi — 75<br />
92/100 damoukidebloba 100 100<br />
marTva gamWvirvaloba 50 50<br />
54/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />
keTilsindisiereba 75 50<br />
roli sajaro seqtoris marTva 50<br />
63/100 samarTlebrivi sistema 75<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
struqtura da organizacia<br />
saqarTvelos xelisuflebis aRmasrulebeli Sto prezidentisa da ministrTa<br />
kabinetisagan Sedgeba. 1 ministrTa kabineti Sedgeba premier-ministrisa<br />
da 16 ministrisgan, romlebic Sesabamis saministroebs xelmZRvaneloben, 2<br />
aseve sami ministrisgan, romlebic saministroebs ar xelmZRvaneloben, magram<br />
konkretul sferoebSi mTavrobis politikis koordinireba evalebaT. 3<br />
2004 wlamde prezidenti konstituciis mixedviT saxelmwifos meTauric<br />
iyo da aRmasrulebeli Stos meTauric. 2004 wlis Tebervlis sakonstitucio<br />
cvlilebebis Semdeg, Seiqmna premier-ministris Tanamdeboba da prezidentma<br />
mxolod saxelmwifos meTauris tituli SeinarCuna. 4 Tumca, rogorc<br />
evropis sabWos veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, miuxedavad<br />
imisa, rom 2004 wlis cvlilebebis mizans saqarTvelos mmarTvelobis saprezidento<br />
sistemis naxevrad saprezidento sistemiT Canacvleba warmoadgenda,<br />
es mizani srulad ar ganxorcielebula da prezidentma Zlieri<br />
uflebamosilebebi SeinarCuna. 5 prezidenti arCevs premier-ministris kandidaturas,<br />
romelsac parlamenti amtkicebs. prezidenti aseve parlaments<br />
dasamtkiceblad warudgens ministrTa kabinetis wevrTa Semadgenlobas<br />
(romelsac premier-ministri arCevs). 6 prezidenti arsebiTad aRmasrulebeli<br />
Stos meTaurad rCeba: mas SeuZlia, Tanamdebobidan daiTxovos premier-ministri<br />
an mTeli ministrTa kabineti, aseve SeuZlia zogi ministris<br />
pirdapir daTxovnac (Tavadacvis, Sinagan saqmeTa da iusticiis ministrebis).<br />
premier-ministrs ministrTa kabinetis wevrebis dasaniSnad aseve prezidentis<br />
Tanxmoba sWirdeba. 7 amave dros, prezidents SeuZlia, moiwvios da Tavmj-<br />
domareobdes ministrTa kabinetis sxdomebs8 da uflebamosilia, SeaCeros<br />
an gaauqmos ministrTa kabinetis gadawyvetilebebi. 9<br />
Sefaseba<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad aqvs aRmasrulebel Stos misi movaleobebis efeqtianad Sesasruleblad<br />
saWiro resursebi?<br />
saqarTvelos xelisuflebis aRmasrulebeli Stos uwyebebisTvis gamoyofili<br />
saxsrebis odenoba bolo ramdenime weliwadSi mkveTrad gaizarda,<br />
ramac am uwyebebs maTi yvelaze mniSvnelovani funciebis efeqtianad ganxorcielebis<br />
saSualeba misca. amis miuxedavad, saministroebis TanamSromelTa<br />
xSiri cvlis gamo, kvalificiuri profesionalebisTvis aRmasrulebeli Stos<br />
dawesebulebebSi muSaoba naklebad mimzidvelia.<br />
gadasaxadebis akrefis gaumjobesebam, rac 2004 wels amJamindeli xelm-<br />
ZRvanelobis xelisuflebaSi mosvlas mohyva, saxelmwifo Semosavlebis<br />
swrafi mateba gamoiwvia da isini 2004-2008 wlebSi 2.5 miliardi laridan<br />
7.6 miliard laramde gaizarda. ekonomikuri zrdis bolodroindelma Senelebam,<br />
rac msoflio finansuri krizisiTa da 2008 wlis ruseT-saqarTve-<br />
55<br />
1 saqarTvelos konstituciaSi gamoyenebulia<br />
termini „mTavroba,“ magram imisTvis, rom<br />
ganvasxvavoT zogadad mTavroba da misi<br />
aRmasrulebeli Sto, am TavSi<br />
gamoyenebuli iqneba termini „ministrTa<br />
kabineti.“<br />
2 regionaluri ganviTarebisa da<br />
infrastruqturis saministro; finansTa<br />
saministro; ganaTlebisa da mecnierebis<br />
saministro; sportisa da axalgazrdul<br />
saqmeTa saministro; garemos dacvisa da<br />
bunebrivi resursebis saministro;<br />
ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis<br />
saministro; energetikis saministro;<br />
Tavdacvis saministro; iusticiis<br />
saministro; kulturisa da ZeglTa dacvis<br />
saministro; saqarTvelos okupirebuli<br />
teritoriebidan iZulebiT<br />
gadaadgilebul pirTa, gansaxlebisa da<br />
ltolvilTa saministro; sagareo saqmeTa<br />
saministro; soflis meurneobis<br />
saministro; Sinagan saqmeTa saministro;<br />
Sromis, jandacvisa da socialuri dacvis<br />
saministro; sasjelaRsrulebis, probaciisa<br />
da iuridiuli daxmarebis saministro.<br />
3 saxelmwifo ministri evropul da<br />
evroatlantikur struqturebSi<br />
integraciis sakiTxebSi; saxelmwifo<br />
ministri reintegraciis sakiTxebSi;<br />
saxelmwifo ministri diasporis sakiTxebSi.<br />
4 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />
wlis 24 agvistos, muxli 69.<br />
5 European Commission for Democracy through<br />
Law (Venice Commission), Opinion on the Draft<br />
Amendments to the Constitution of Georgia,<br />
adopted by the Venice Commission at its 58th<br />
Plenary Session, Venice, 12-13 March, 2.<br />
6 saqarTvelos konstitucia, muxli 80.<br />
7 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />
8 saqarTvelos konstitucia, muxli 78.<br />
9 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)
10 saqarTvelos finansTa saministros vebgverdi,<br />
„biujetis Semosulobebi<br />
absolutur maCveneblebSi 2005-2010<br />
wlebSi,“ http://www.mof.ge/budget (nanaxia<br />
2010 wlis 9 agvistos).<br />
11 2004 wlis biujetis monacemebi aRebulia<br />
finansTa saministros veb-gverdidan:<br />
http://www.mof.ge/budget/by_year/2004/<br />
(nanaxia 2010 wlis 9 agvistos); 2010 wlis<br />
sabiujeto monacemebi aRebulia kanonidan<br />
„saqarTvelos 2010 wlis saxelmwifo<br />
biujetis Sesaxeb“ (Semoklebuli versia),<br />
http://www.mof.ge/4069 (nanaxia 2010 wlis<br />
9 agvistos).<br />
12 Tamar kovziriZe, saqarTvelos premierministris<br />
mrCeveli. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2010 wlis 29 ivnisi.<br />
13 vaxtang leJava, saqarTvelos premierministris<br />
mrCeveli. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2010 wlis 12 ivlisi.<br />
14 gia nodia, „mSvidobis, demokratiisa da<br />
ganviTarebis kavkasiuri institutis“<br />
xelmZRvaneli. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2010 wlis 18 agvisto.<br />
56<br />
los omiT iyo gamowveuli, saxelmwifo Semosavlebis kleba ganapiroba,<br />
Tumca, amis miuxedavad, 2010 wels maTi odenoba mainc 6.9 miliard lars<br />
gautolda. 10 Sesabamisad, bolo wlebSi mniSvnelovnad gaizarda sxvadasxva<br />
saxelmwifo uwyebebisTvis, maT Soris aRmasrulebel StoSi Semavali uwyebebis<br />
umetesobisTvis, gamoyofili saxsrebi. magaliTad: 11<br />
2004 wlis biujeti 2010 wlis biujeti<br />
(larebSi) (larebSi)<br />
prezidentis administracia 8 milioni 17 milioni<br />
mTavrobis kancelaria 3 milioni 9 milioni<br />
iusticiis saministro 22 milioni 45 milioni<br />
jandacvis saministro 400 milioni 1.3 miliardi<br />
ganaTlebis saministro 60 milioni 400 milioni<br />
rogorc premier-ministris erT-erTi mrCeveli aRniSnavs, sabiujeto asignebebis<br />
saerTo zrdam, rasac Tan erTvoda TanamSromlebis saerTo ricxvis<br />
Semcireba da optimizacia, saministroebs saSualeba misca, TanamSromlebisTvis<br />
ufro maRali xelfasebi SeeTavazebinaT da kvalificiuri profesionalebi<br />
miezidaT. 12 mTavrobis kidev erTma mrCevelma „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom dafinansebis amJamindeli<br />
done xelisuflebis aRmasrulebel Stos Sromis bazarze kerZo seqtoris-<br />
Tvis konkurenciis gawevis saSualebas aZlevs. 13 orive respondentma aRniSna,<br />
rom amJamad aRmasrulebel Stos misi funqciebis efeqtianad Sesasruleblad<br />
sakmarisi resursebi gaaCnia.<br />
gia nodiam, romelic erT-erTi wamyvani qarTuli analitikuri organizaciis,<br />
„mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis kavkasiuri institutis,“<br />
xelmZRvanelia, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />
rom marTalia saministroebs resursebTan dakavSirebuli problemebi kvlavac<br />
aqvT, magram dafinansebis gazrdam maT saSualeba misca, rom maTi Ziri-<br />
Tadi funqciebi efeqtianad SeesrulebinaT. amis miuxedavad, nodia aRniSnavs,<br />
rom radgan saministroebis politikuri xelmZRvanelobis cvla xSirad<br />
maTSi dasaqmebuli sajaro moxeleebis samsaxuridan daTxovnas iwvevs, sazogadoeba<br />
saministroebSi arsebul samuSao adgilebs zogadad dasaqmebis<br />
arastabilur saSualebad miiCnevs, ris gamoc zogierTi maRalkvalificiurma<br />
potenciurma kandidatma, SesaZloa, am uwyebebSi arsebul vakansiebze<br />
ganacxadi ar Seitanos. 14<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad damoukidebelia aRmasrulebeli Sto kanonis mixedviT?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba ar Seicavs arc erT iseT debulebas, romelic<br />
aRmasrulebeli Stos saqmianobas arajerovnad SezRudavs da xelisuflebis<br />
sxva Stoebs mis saqmianobaSi gadametebuli Carevis saSualebas miscems.<br />
piriqiT, rogorc „bertelsmanis transformaciis indeqsis“ saqarTvelos<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
angariSSia aRniSnuli, aRmasrulebeli Sto qveynis amJamindel sakonstitucio<br />
sistemaSi „TiTqmis ukonkurento ZalauflebiT“ sargeblobs. 15<br />
2011<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 100<br />
ramdenad damoukidebelia aRmasrulebeli Sto praqtikaSi?<br />
praqtikaSi, iseve rogorc kanoniT, aRmasrulebeli Sto saqarTveloSi xelisuflebis<br />
yvelaze Zlieri rgolia. ar yofila mis saqmianobaSi xelisuflebis<br />
sxva institutebis (mag. sakanonmdeblo organos an SeiaraRebuli Zalebis)<br />
arajerovani Carevis arc erTi SemTxveva. 16<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba aRmasrulebeli Stos saqmianobis<br />
gamWvirvalobas?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba Seicavs mniSvnelovan samarTlebriv meqanizmebs,<br />
romlebic aRmasrulebeli Stos mier sabiujeto saxsrebis xarjvisa<br />
da Tanamdebobis pirTa qonebis gamWvirvalobas uzrunvelyofs. amave dros,<br />
arasakmarisad efeqtiania gamWvirvalobasTan dakavSirebuli debulebebi,<br />
romlebic aRmasrulebeli xelisuflebis saqmianobis zogierT aspeqts,<br />
magaliTad, ministrTa kabinetis sxdomebs, exeba.<br />
miuxedavad imisa, rom kanoni ministrTa kabinets uflebas aZlevs, medias<br />
mis sxdomaze daswrebis neba misces an „sajaro sxdoma“ gamarTos, romelze<br />
daswrebac sazogadoebis wevrebsac SeeZlebaT, 17 ar arsebobs konkretuli<br />
meqanizmebi, romlebic kabinetis sxdomebisa da ganxilvebis Sinaarsis sazogadoebisTvis<br />
xelmisawvdomobas uzrunvelyofs.<br />
kanoni ministrTa kabinetisgan sxdomebis stenografiuli Canawerebis warmoebas<br />
ar iTxovs, Tumca, mTavrobis reglamentis mixedviT, premier-ministrs<br />
ufleba aqvs, sxdomis audio-Canaweris gakeTebis an stenogramis warmoebis<br />
gadawyvetileba miiRos. 18 kanonSi ar aris debuleba, romelic mTavrobas<br />
warmoebuli stenogramis gamoqveynebas daavaldebulebs. aseve ar arsebobs<br />
debuleba, romelic aRmasrulebeli Stos saqmianobis erTian sainformacio<br />
sistemaSi dafiqsirebas moiTxovs, Tumca mTavrobisa da prezidentis yvela<br />
gadawyvetileba, romelic normatiul aqtad iTvleba, normatiuli aqtebis<br />
saxelmwifo reestrSi unda iqnes Setanili. 19<br />
rac Seexeba dadebiT mxares, „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa<br />
da korufciis Sesaxeb“ kanonis Tanaxmad, aRmasrulebeli Stos moxeleebi<br />
valdebulni arian, rom Tanamdebobis dakavebidan ori Tvis vadaSi sajaro<br />
samsaxuris biuroSi qonebrivi deklaraciebi waradginon. moxeleebma aseTi<br />
57<br />
15 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2009), 8.<br />
16 gia nodias interviu avtorTan.<br />
17 mTavrobis reglamenti, muxlebi 20, 23.<br />
18 iqve, muxli 23.<br />
19 saqarTvelos kanoni „normatiuli aqtebis<br />
Sesaxeb,“ muxli 29.<br />
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)
20 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 17<br />
oqtombers, muxlebi 14–20.<br />
21 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, miRebulia<br />
2000 wlis 18 dekembers, muxli 4.<br />
22 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, muxli 38.<br />
23 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />
muxli 182.<br />
24 http://www.government.gov.ge<br />
25 http://www.government.gov.ge/old/<br />
index.php?lang_id=GEO&sec_id=49 (nanaxia<br />
2010 wlis 5 agvistos).<br />
26 http://www.government.gov.ge/old/<br />
index.php?lang_id=GEO&sec_id=44 (nanaxia<br />
2010 wlis 5 agvistos).<br />
27 http://www.mof.ge/budget (nanaxia 2010<br />
wlis 5 agvistos).<br />
28 http://www.declaration.ge/csb/main.seam<br />
(nanaxia 2010 wlis 5 agvistos).<br />
58<br />
deklaraciebi yovelwliurad da Tanamdebobis datovebidan erTi Tvis<br />
vadaSi unda waradginon. sajaro samsaxuris biurodan moxelis qonebrivi<br />
deklaraciis aslis moTxovna da miReba yvela dainteresebul pirsa da organizacias<br />
SeuZlia. moxeles, romelic qonebriv deklaracias ar waradgens,<br />
ekisreba jarima da mis mimarT sisxlissamarTlebrivi devnac ki SeiZleba<br />
daiwyos. 20 qonebrivi deklaraciebis maregulirebeli debulebebis erTi<br />
mniSvnelovani xarvezi is aris, rom isini deklaraciebis gadamowmebis meqanizmebis<br />
Seqmnas ar iTvaliswinebs.<br />
sabiujeto kodeqsi gamWvirvalobas saqarTvelos sabiujeto sistemis erTerT<br />
ZiriTad principad asaxelebs da acxadebs, rom sajaro unda gaxdes<br />
yvela saxis biujetebi, aseve angariSebi maTi Sesrulebis Sesaxeb. 21 kodeqsi<br />
moiTxovs, rom saxelmwifo biujetis proeqti TandarTul masalebTan er-<br />
Tad sajaro gaxdes parlamentisTvis wardgenisTanave. 22 saxelmwifo biujeti<br />
kanons warmoadgens da, Sesabamisad, parlamentis mier miRebuli nebismieri<br />
sxva kanonis msgavsad, sajarod unda gamoqveyndes. amasTan erTad, parlamentis<br />
reglamenti pirdapir moiTxovs, rom rogorc ki saxelmwifo biujets<br />
sakanonmdeblo organo daamtkicebs, is sazogadoebisTvis xelmisawvdomi<br />
unda gaxdes. 23<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad gamWvirvalea aRmasrulebeli Stos saqmianoba praqtikaSi?<br />
xelisuflebis aRmasrulebeli Sto garkveuli tipis informacias sazogadoebas<br />
sakuTari iniciativiT acnobs. magaliTad, ministrTa kabinetis gankargulebebi<br />
da dadgenilebebi, aseve biujeti da aRmasrulebeli xelisuflebis<br />
moxeleTa qonebrivi deklaraciebi, onlain reJimSia xelmisawvdomi.<br />
amis miuxedavad, rogorc prezidentis, ise saministroebis veb-gverdebi<br />
arasakmaris informacias Seicavs. antikorufciuli sistemis kvlevis<br />
praqtikuli testebis ganmavlobaSi, winaswar SerCeulma saministroebma<br />
srulad maTTvis wardgenili sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebis<br />
mxolod naxevars upasuxes, xolo Tormeti ganacxadidan oTxi upasuxod<br />
datoves an ar daakmayofiles.<br />
zogierTi tipis mniSvnelovani informacia aRmasrulebeli Stos Sesaxeb<br />
sazogadoebisTvis onlain reJimSia xelmisawvdomi. ministrTa kabinetis vebgverdze24<br />
mocemulia mTavrobis im gankargulebebisa da dadgenilebebis<br />
monacemTa baza, romlebic bolo xuTi wlis ganmavlobaSi iqna miRebuli. 25<br />
veb-gverdze aseve warmodgenilia ministrTa kabinetis sxdomebis dRis<br />
wesrigebi da mokle angariSebi. 26 ministrTa kabinetis biujetis Sesaxeb<br />
detaluri informaciis miReba SesaZlebelia finansTa saministros vebgverdidan.<br />
27 aRmasrulebeli Stos moxeleebi qonebriv deklaraciebs sajaro<br />
samsaxuris biuros warudgenen da es deklaraciebi specialur vebgverdze<br />
qveyndeba. 28 amis miuxedavad, gamoiTqmis mosazrebebi, rom deklaraciebi<br />
xSirad qonebis warmomavlobisa da namdvili odenobis Sesaxeb arazust<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
da SecdomaSi Semyvan informacias Seicavs. 29 qonebrivi deklaraciebis sizustis<br />
gadamowmebis araviTari meqanizmi ar arsebobs da romelime sagangebo<br />
uwyeba maT regularulad ar amowmebs.<br />
prezidentis veb-gverdi 30 mxolod prezidentis administraciis Sesaxeb zogad<br />
informaciasa da prezidentis saqmianobis amsaxvel pres-relizebs<br />
Seicavs. rac yvelaze mniSvnelovania, veb-gverdze ar qveyndeba prezidentis<br />
gankargulebebi da sxva gadawyvetilebebi.<br />
2009 wels TbilisSi bazirebulma arasamTavrobo organizaciam „informaciis<br />
Tavisuflebis ganviTarebis instituti“ mTavrobis yvela saministros<br />
veb-gverdis Semowmeba Caatara. kvlevis Sedegad, yvelaze maRali qula finansTa<br />
saministros veb-gverds mieniWa, magram misi gamWvirvalobis done<br />
mxolod 41 procentiT iyo Sefasebuli. yvela sxva saministroebis veb-gverdebis<br />
maCvenebeli 25 procentze naklebs Seadgenda. analizis Sedegad gamoiTqva<br />
daskvna, rom saministroebi maT veb-gverdebs informaciis gavrcelebisa<br />
da sazogadoebasTan urTierTobis mniSvnelovan instrumentad ar<br />
miiCnevdnen. Sefasebis Sedegad (romelic mraval kriteriums, maT Soris,<br />
informaciis amomwuravobas, aqtualurobasa da xelmisawvdomobas efuZneboda)<br />
dadginda, rom veb-gverdebi arasakmaris informacias Seicavda saministroebis<br />
zogad struqturasa da maTi ganyofilebebis funqciebze, saministroebSi<br />
arsebul monacemTa bazebze, saministroebis saqmianobaze, saministroebis<br />
saqmianobis maregulirebel kanonebsa da sxva samarTlebriv<br />
aqtebze, moqalaqeebisa da organizaciebis mier saministroebSi Txovnebisa<br />
da ganacxadebis wardgenis procedurebze, saministroebis saqmianobaze saxelmwifo<br />
Sesyidvebis sferoSi da maT sakadro da safinanso politikaze. 31<br />
antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli testebis dros, „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelom“ mTavrobis sam saministros – finansTa,<br />
iusticiis da Tavdacvis saministroebs – sajaro informaciis moTxovniT<br />
ganacxadebi gaugzavna. TiToeul am saministros oTxi ganacxadi (ori standartuli<br />
da ori rTuli) gaegzavna. saerTo jamSi, im Tormeti ganacxadidan,<br />
romlebic saministroebs gaegzavnaT, maT sruli informacia mxolod eqvs<br />
SemTxvevaSi gasces. erT SemTxvevaSi saministrom ganacxadze arasruli pasuxi<br />
gasca, erTi ganacxadi ki sxva uwyebaze arasworad gadaamisamarTa. or<br />
SemTxvevaSi saministroebma informaciis gacemaze uari ganacxades (erT<br />
SemTxvevaSi, uari gamarTlebuli iyo, erTSi ki – gaumarTlebeli), darCenil<br />
or SemTxvevaSi ki ganacxadebi upasuxod iqna datovebuli. amgvarad, imasTan<br />
erTad, rom saministroebi maT veb-gverdebze informacias sakuTari iniciativiT<br />
ar aqveyneben, isini gansakuTrebiT arc moqalaqeTa ganacxadebze<br />
reagirebiT gamoirCevian.<br />
2011<br />
59<br />
29 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />
Georgia 2009 (Global Integrity, 2010), 72, 76.<br />
30 http://www.president.gov.ge<br />
31 Institute for Development of Freedom of<br />
Information, Monthly Bulletin No 1, July-<br />
September 2009, 23-37.<br />
uwyeba standartuli ganacxadi 1 standartuli ganacxadi 2 rTuli ganacxadi 1 rTuli ganacxadi 2<br />
finansTa saministro informacia gaica upasuxod darCa informacia gaica informacia gaica<br />
iusticiis saministro informacia gaica arasruli pasuxi werilobiTi uari gadamisamarTebul iqna<br />
Tavdacvis saministro informacia gaica upasuxod darCa informacia gaica upasuxod darCa<br />
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)
32 saqarTvelos konstitucia, muxli 59.<br />
33 iqve, muxli 93.<br />
34 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />
miRebulia 2004 wlis 17 Tebervals,<br />
muxlebi 223-234.<br />
35 iqve, muxli 196.<br />
60<br />
informaciis sajaroobis kanonmdeblobis Sesabamisad wardgenili xuTi<br />
sxvadasxva ganacxadidan, romlebic saministroebs antikorufciuli sistemis<br />
kvlevis praqtikuli testebis farglebSi gaegzavnaT da romlebic xuTi<br />
sxvadasxva saministros ministrebisa da ministris moadgileebis mier mi-<br />
Rebul premiebs Seexeboda, maT saTanado pasuxi arc erTze ar gauciaT.<br />
finansTa saministrom informaciis argacemis gamamarTlebel mizezad piradi<br />
cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba daasaxela, iusticiis saministrom<br />
Tavis pasuxSi moaxdina kanonis im debulebis citireba, romelic sajaro<br />
moxeleTa xelfasebs gansazRvravs, magram premiebis odenobaze informacia<br />
ar gasca, xolo Tavdacvis saministro ganacxads saerTod ar gamoexmaura.<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
‘<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom aRmasrulebeli Stos moxeleebma<br />
maTi saqmianobis amsaxveli angariSebi waradginon da angariSvaldebulni<br />
iyvnen sakuTari qmedebebis gamo?<br />
konstitucia da mTeli rigi sxva kanonebi adeqvatur debulebebs Seicavs<br />
aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebis Sesaxeb. amis miuxedavad, is garemoeba,<br />
rom prezidents sakanonmdeblo organos daTxovnis ufleba aqvs,<br />
amcirebs parlamentis SesaZleblobas, uzrunvelyos aRmasrulebeli Stos<br />
angariSvaldebuleba. aseve ar arsebobs raime sakanonmdeblo moTxovna, rom<br />
aRmasrulebelma Stom misi saqmianobis ganxorcielebisas sazogadoebis<br />
pozicia mxedvelobaSi miiRos.<br />
konstitucia moiTxovs, rom ministrTa kabinetis wevrebma upasuxon parlamentarebis<br />
kiTxvebs da, gamoZaxebis SemTxvevaSi, parlamentis winaSe moxsenebiT<br />
wardgnen. 32 parlamentis reglamenti parlamentis wevrebsa da mis<br />
sxvadasxva organoebs mniSvnelovan uflebamosilebebs aniWebs aRmasrulebeli<br />
Stos zedamxedvelobis mxriv. aRmasrulebeli Stos zedamxedvelobis<br />
sferoSi parlamentis uflebamosilebaTa Sesaxeb ufro detaluri informacia<br />
am angariSis Sesabamis TavSia mocemuli.<br />
parlaments konstituciiT miniWebuli aqvs ufleba, gaakontrolos ministrTa<br />
kabinetis mier saxelmwifo biujetis saxsrebis xarjva, xolo, darRvevebis<br />
aRmoCenis SemTxvevaSi, prezidents sabiujeto saxsrebis xarjvis<br />
SeCerebis moTxovniT mimarTos. 33 ministrTa kabineti valdebulia, rom<br />
parlaments kvartalSi erTxel warudginos angariSi saxelmwifo biujetis<br />
Sesrulebis Sesaxeb da sabiujeto wlis dasrulebidan sami Tvis vadaSi mis<br />
winaSe saboloo angariSiT wardges. Tu parlamenti biujetis Sesrulebis<br />
Sesaxeb angariSs ar daamtkicebs, prezidents SeuZlia, ministrTa kabinetis<br />
daTxovnis sakiTxi daayenos, magram mas amis valdebuleba ar ekisreba. 34<br />
amasTan erTad, premier-ministri valdebulia, parlaments weliwadSi erTxel,<br />
xolo sakanonmdeblo organos mxridan moTxovnis SemTxvevaSi 15 dRis<br />
vadaSi, warudginos specialuri angariSi mTavrobis programis Sesrulebis<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
Sesaxeb. 35 amave dros, konstituciis mixedviT, prezidenti valdebulia<br />
weliwadSi erTxel parlamentis winaSe wardges moxsenebiT qveyanaSi arsebuli<br />
mdgomareobis Sesaxeb. 36 amasTanave, is garemoeba, rom xelisuflebis<br />
am or Stos Soris konfliqts saxelmwifo biujetis an ministrTa kabinetis<br />
damtkicebasTan dakavSirebiT SeiZleba sakanonmdeblo organos daTxovna<br />
mohyves, garkveulwilad asustebs parlamentis SesaZleblobas, uzrunvelyos<br />
aRmasrulebeli Stos angariSvaldebuleba. parlamentis daTxovnis gadawyvetilebas<br />
iRebs prezidenti, romelic, rogorc zemoT aRniSna, aRmasrulebeli<br />
Stos xelmZRvanelad rCeba.<br />
parlaments SeuZlia, prezidenti, premier-ministri da mTavrobis sxva wevrebi<br />
impiCmentis wesiT Tanamdebobidan gadaayenos, Tu uzenaesi sasamarTlo<br />
daadasturebs, rom maT konstitucia daarRvies an danaSauli Caidines. 37<br />
konstituciis mixedviT, kontrolis palata (saqarTvelos umaRlesi auditoruli<br />
dawesebuleba) valdebulia, Seamowmos aRmasrulebeli Stos finansuri<br />
saqmianoba da weliwadSi orjer parlaments warudginos moxseneba<br />
saxelmwifo biujetis SesrulebasTan dakavSirebiT. 38 kontrolis palata<br />
atarebs aRmasrulebeli xelisuflebis uwyebebis audits da, danaSaulis<br />
niSnebis aRmoCenis SemTxvevaSi, uflebamosilia, rom auditis Sedegebi<br />
samarTaldamcav organoebs gaugzavnos. 39<br />
saministroebi valdebulni arian, Seqmnan Sida auditis subieqtebi, romlebic<br />
am dawesebulebebis finansuri marTvis efeqtianobas Seafaseben. 40 Tumca<br />
iusticiis, Tavdacvisa da Sinagan saqmeTa saministroebs aRniSnuli subieqtebis<br />
Seqmna 2013 wlamde ar evalebaT. 41<br />
sakonstitucio sasamarTlo uflebamosilia, ganixilos aRmasrulebeli Stos<br />
mier gamocemuli normatiuli da kanonqvemdebare aqtebis konstituciasTan<br />
Sesabamisobis sakiTxi. 42<br />
aRmasrulebeli Sto valdebulia, miuTiTos mis mier miRebuli gadawyvetilebebis<br />
mizezebi. magaliTad, is gadawyvetilebebi, romlebic normatiul<br />
aqtebad iTvleba (mag. prezidentis gankargulebebi da prezidentisa da<br />
ministrTa kabinetis mier gamocemuli kanonqvemdebare aqtebi) unda Seicavdes<br />
ganmartebiT baraTs, romelSic miTiTebuli iqneba maTi miRebis mizezebi.<br />
43 mTavrobis reglamenti aseve moiTxovs, rom mTavrobis sxdomaze gansaxilvelad<br />
wardgenil kanonqvemdebare da sxva samarTlebrivi aqtebis proeqtebs<br />
Tan axldes ganmartebiTi baraTi, romelSic dasabuTebuli iqneba<br />
maTi miRebis aucilebloba. 44 aRmasrulebeli Stos administraciulma organoebma<br />
maT mier miRebul administraciul-samarTlebriv aqtebs aseve ganmartebiTi<br />
baraTi unda daurTon. 45<br />
amave dros, kanonmdeblobaSi ar aris iseTi debulebebi, romlebic aRmasrulebel<br />
Stos gadawyvetilebebis miRebis procesSi sazogadoebis azris<br />
gaTvaliswinebas pirdapir avaldebulebs.<br />
2011<br />
61<br />
36 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />
37 iqve, muxlebi 63-64.<br />
38 iqve, muxli 97.<br />
39 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />
kontrolis palatis Sesaxeb,“ miRebulia<br />
2008 wlis 28 dekembers, muxli 24.<br />
40 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />
auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2010 wlis 26 marts, muxlebi 6-8.<br />
41 iqve, muxli 32.<br />
42 saqarTvelos konstitucia, muxli 89.<br />
43 saqarTvelos kanoni `normatiuli aqtebis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 2009 wlis 22<br />
oqtombers, muxli 17.<br />
44 mTavrobis reglamenti, muxli 37.<br />
45 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />
kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss,<br />
muxli 53.<br />
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)
46 palatis mier 2009 wels Catarebuli<br />
auditoruli Semowmebebis nusxa<br />
gamoqveynebulia palatis veb-gverdze:<br />
http://www.control.ge/files/upload-file/pdf/<br />
auditis-chamonatvali.pdf (nanaxia 2010 wlis 6<br />
agvistos).<br />
47 kontrolis palatis SesaZleblobebTan<br />
dakavSirebul sakiTxebze ufro detaluri<br />
informaciisTvis, ixileT am angariSis<br />
umaRlesi auditoruli dawesebulebis<br />
Sesaxeb Tavi.<br />
48 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 35.<br />
49 iqve, 35.<br />
62<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad efeqtianad xorcieldeba aRmarulebeli Stos saqmianobis<br />
zedamxedveloba praqtikaSi?<br />
kanonis debulebebi, romlebic aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebas<br />
iTvaliswinebs (da romelTagan zogierTi Zalze kargia) praqtikaSi efeqtiani<br />
ar aris. amis mTavari mizezi arsebuli politikuri viTarebaa (sadac<br />
sakanonmdeblo organos mTlianad prezidentis partia akontrolebs, romelic<br />
prezidentisgan sakmarisad damoukidebeli ar aris).<br />
aRmasrulebeli Sto, kanonis moTxovnis Sesabamisad, parlaments yovelwliur<br />
da kvartalur angariSebs warudgens, Tumca, radgan saparlamento<br />
mandatebis did umravlesobas (daaxloebiT 80 procents) prezidentis partia<br />
flobs (romelic, rogorc politikuri partiebis Sesaxeb TavSia naCvenebi,<br />
metad centralizebuli organizaciaa da ZiriTadad lideris nebis<br />
mixedviT moqmedebs), sakanonmdeblo organos naklebi stimuli aqvs, rom<br />
aRmasrulebeli Stos angariSvaldebuleba uzrunvelyos.<br />
kanonis Tanaxmad, kontrolis palata aRmasrulebeli Stos organoebis audits<br />
atarebs. 46 Tumca, am auditebis detaluroba da saboloo gavlena SesaZloa<br />
SezRuduli iyos plataSi kvalificirebuli personalis simcirisa<br />
da misi arasakmarisi politikuri damoukideblobis gamo (damatebiTi informaciisTvis<br />
ixileT Tavi umaRlesi auditoruli dawesebulebis Sesaxeb).<br />
2007 wels Catarebuli ganaTlebis saministros saqmianobis auditi, rasac<br />
Sedegad palatidan ramdenime auditoris daTxovna mohyva, imis erT-erTi<br />
niSania, rom palatas aRmasrulebeli Stos gavlenian wevrebTan nebismier<br />
potenciur konfliqtSi warmatebis mcire Sansi aqvs. 47<br />
Sida auditis erTiani sistema mxolod 2010 martSi miRebuli sakanonmdeblo<br />
cvlilebebis Sedegad iqna SemoRebuli da es debulebebi praqtikaSi jer<br />
srulad ar xorcieldeba. saministroebSi Sida zedamxedvelobasa da kontrols<br />
aqamde generaluri inspeqciebi axorcielebdnen. erTiani sakanonmdeblo<br />
safuZvlebis ararsebobis pirobebSi, TiToeul saministros SeeZlo,<br />
misi generaluri inspeqtoratis saqmianobis wesebi Tavad ganesazRvra. amave<br />
dros, radgan inspeqciebi Sesabamis saministroebs eqvemdebarebian, maT<br />
saTanado Semowmebebis Casatareblad aucilebeli funqcionaluri damoukidebloba<br />
ar gaaCniaT. 48 Sesabamisad, maT efeqturobas „seriozulad amcirebs“<br />
is garemoeba, rom maT damoukidebloba, resursebi da harmonizebuli<br />
procedurebi ar aqvT. 49<br />
aRmasrulebeli Stos maRali rangis moxeleebis samarTlebrivi devna Zalze<br />
iSviaTad xdeba. erTaderT gamonakliss Tavdacvis ministris, irakli<br />
oqruaSvilis, korufciis braldebiT dapatimreba warmoadgens. Tumca imis<br />
gaTvaliswinebiT, rom oqruaSvili mxolod maSin daapatimres, roca man<br />
opoziciaSi gadasvlis gadawyvetileba miiRo, gaurkvevelia, ramdenad gamodgeba<br />
es SemTxveva imis dasadastureblad, rom saqarTveloSi maRali<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
angis moxeleebi korufciasTan dakavSirebuli danaSaulis gamo pasuxs<br />
ageben. rogorc erT-erTi eqsperti acxadebs, aRmasrulebeli Stos maRali<br />
rangis moxeleebs, romlebic korufciaSi gaerevian, savaraudod Tanamdebobidan<br />
aTavisufleben, Tumca prezidentma da mmarTveli partiis xelmZRvanelobam<br />
SesaZloa, aseTi SemTxvevebis gaxmaurebisgan da aseTi moxeleebisTvis<br />
oficialurad bralis wayenebisgan Tavi Seikavon. 50<br />
„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />
`antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnis mixedviT, saqarTvelom biujetis<br />
momzadebis, ganxilvis, damtkicebis, Sesrulebisa da angariSgebis „jansaRi<br />
sistema“ Seqmna, radgan yvela finansuri tranzaqcia xazinis erTian angariSzea<br />
gaerTianebuli da miiCneva, rom xazina maTze efeqtur kontrols<br />
axorcielebs. 51 amave dros, „Ria biujetis indeqsis“ 2010 wlis angariSSi am<br />
sferos ramdenime xarvezic iyo miTiTebuli. kerZod, biujetis angariSebs<br />
amomwuravi auditi ar utardeba da maT saTanadod arc sakanonmdeblo organo<br />
swavlobs. 52<br />
im garemoebam, rom aRmasrulebeli Stos saqmianobaSi sazogadoebis azris<br />
gaTvaliswinebis samarTlebrivi valdebuleba ar arsebobs, praqtikaSic Sesabamisi<br />
xarvezi warmoSva. Tumca, SeimCneva garkveuli dadebiTi gamonaklisebic:<br />
rogorc premier-ministris mrCeveli acxadebs, sagadasaxado kanonmdeblobaSi<br />
bolo dros ganxorcielebuli cvlilebebis ganxilva biznes-seqtoris<br />
warmomadgenlebTan erTad mimdinareobda. 53<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic aRmasrulebeli Stos moxeleTa<br />
keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba aRmasrulebeli Stos moxeleTa keTilsindisierebis<br />
uzrunvelmyof saTanado wesebs Seicavs, xolo bolodroindeli sakanonmdeblo<br />
cvlilebebiT am wesebis aRsrulebis meqanizmic Camoyalibda.<br />
amis miuxedavad, kanoni saTanado SezRudvebs ar awesebs aRmasrulebeli<br />
Stos moxeleebis saqmianobaze mas Semdeg, rac isini saxelmwifo Tanamdebobas<br />
datoveben.<br />
sajaro moxeleTa, maT Soris aRmasrulebeli Stos warmomadgenelTa, mier<br />
movaleobebis keTilsindisier aRsrulebasTan dakavSirebuli wesebi Camoyalibebulia<br />
kanonebSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ 54 da „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb.“ 55 pirveli kanoni<br />
qcevis zogad wesebs adgens, meore ki ufro detalur debulebebs Seicavs.<br />
sajaro moxeleebs (maT Soris, aRmasrulebeli Stodan) ekrZalebaT maT<br />
TanamdebobasTan dakavSirebuli nebismieri privilegiis SeTavazeba da<br />
miReba. isini valdebuli arian, aRkveTon interesTa SeuTavseblobis nebismieri<br />
SemTxveva da/an ganacxadon mis Sesaxeb, aseve Sesabamis uwyebebs<br />
63<br />
50 gia nodias interviu avtorTan.<br />
51 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 34.<br />
52 International Budget Partnership, Open Budget<br />
Index 2010 Georgia, http://internationalbudget.<br />
org/files/OBI2010-Georgia.pdf (nanaxia 2010<br />
wlis 22 marts).<br />
53 Tamar kovziriZis (premier-ministris<br />
mrCeveli) interviu avtorTan, Tbilisi,<br />
2010 wlis 29 ivnisi.<br />
54 miRebulia 1997 wlis 31 oqtombers.<br />
55 miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers.<br />
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)
56 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />
oqtombers, muxli 73 (4).<br />
57 iqve, muxli 73 (5).<br />
58 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxli 5, 9-11, 13, 20.<br />
59 iqve, muxli 20 (4).<br />
60 iqve, muxli 20 (5).<br />
61 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ muxli 73 (5).<br />
62 iqve, muxli 65.<br />
64<br />
yovelwliurad acnobon maTi ojaxis wevrebis an axlo naTesavebis Sesaxeb,<br />
romlebic imave uwyebaSi muSaoben. 56 sajaro moxeleebs ekrZalebaT, miiRon<br />
nebismieri saCuqari an momsaxureba, romelmac SeiZleba maT maTi oficialuri<br />
movaleobebis SesrulebaSi xeli SeuSalos. maT uSualo xelmZRvanels<br />
unda acnobon nebismieri aseTi SeTavazebis Sesaxeb. rodesac sajaro<br />
moxeles xelSi Cauvardeba mtkicebulebebi da aqvs eWvi, rom misi kolega<br />
ukanono saqmianobas eweva, is valdebulia, amis Sesaxeb mis uSualo xelmZRvanels<br />
an samarTaldamcav organoebs Seatyobinos. 57<br />
kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />
adgens, rom sajaro moxeleebis mier wlis ganmavlobaSi miRebuli sa-<br />
Cuqrebis Rirebuleba maTi wliuri xelfasis 15 procents ar unda aRematebodes.<br />
sajaro moxeleTa ojaxis wevrebzec msgavsi SezRudva moqmedebs.<br />
sajaro moxeleebma, romlebic mTavrobis organos gadawyvetilebis miRebis<br />
procesSi monawileoben, maT uSualo xelmZRvanels an imave organos sxva<br />
wevrebs unda acnobon, Tu maT misaRebi gadawyvetilebis mimarT qonebrivi<br />
an sxva interesi aqvT. sajaro moxeles ufleba ar aqvs, moiTxovos anazRaureba<br />
an saCuqari im momsaxurebisTvis, romlis gaweva mas kanoniT dadgenili<br />
gasamrjelos safasurad evaleba an dados qonebrivi garigeba im saxazino<br />
dawesebulebasTan, romelSic mas Tanamdeboba ukavia. sajaro moxeles ufleba<br />
ar aqvs, asrulebdes raime anazRaurebad samuSaos, garda samecniero<br />
an SemoqmedebiTi saqmianobisa. sajaro moxeles da misi ojaxis wevrebs ufleba<br />
ar aqvT, ekavoT raime Tanamdeboba, muSaobdnen an flobdnen aqciebs<br />
sawarmoSi, romlis saqmianobis kontrolic sajaro moxelis uflebamosilebas<br />
ganekuTvneba. sajaro moxeleTa mier am paragrafSi CamoTvlili debulebebis<br />
darRveva iwvevs maT disciplinarul pasuxismgeblobas an Tanamdebobidan<br />
gaTavisuflebas. 58<br />
kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />
Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizans mamxileblebis dacva<br />
warmoadgens. kanoni pirdapir krZalavs mamxileblis daSinebas, mis mimarT<br />
zewolas da diskriminacias. mamxilebeli ar SeiZleba daeqvemdebaros administraciul<br />
an sisxlissamarTlebriv dasjas an sadavo sakiTxTan dakavSirebul<br />
gamoZiebas, sanam sadavo saqmis gamokvleva ar dasruldeba. 59 mamxileblebs<br />
ufleba aqvT, mimarTon sasamarTlos da moiTxovon saxelmwifos<br />
mier maTi dacva, Tu maT an maT ojaxs safrTxe emuqreba. 60 kanoni sajaro<br />
moxeleebs avaldebulebs, ar gaamJRavnon mamxileblis vinaoba, ar dauSvan<br />
maTi reputaciis Selaxva da daicvan isini, raTa ar gauaresdes maTi samsaxureobrivi<br />
mdgomareoba. 61<br />
kanoni „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ awesebs garkveul SezRudvebs sajaro<br />
moxeleTa saqmianobaze, mas Semdeg, rac isini sajaro Tanamdebobas datoveben.<br />
kerZod, Tanamdebobis datovebidan sami wlis ganmavlobaSi sajaro<br />
moxeleebs ekrZalebaT im sawarmoSi muSaoba an misgan xelfasis miReba,<br />
romelsac isini samsaxureobrivad zedamxedvelobdnen. 62 Tumca naklebad<br />
savaraudoa, rom es debuleba qmediTi iqneba aRmasrulebeli Stos maRali<br />
Tanamdebobis pirebis SemTxvevaSi, radgan isini sawarmoebze uSualo zedamxedvelobas<br />
ar axorcieleben. amasTanave, kanonmdebloba ar iTvalis-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
winebs konkretul SezRudvebs ministrebis Semdgom dasaqmebaze da Tanamdebobis<br />
pirTa moZraobaze mTavrobasa da kerZo seqtors Soris.<br />
bolo dromde saqarTveloSi zemoxsenebuli antikorufciuli wesebis<br />
aRsrulebis specialuri samarTlebrivi meqanizmi ar arsebobda. Tumca 2010<br />
wlis martSi „saxelmwifo Sida auditisa da inspeqtirebis“ kanonis miRebis<br />
Semdeg samTavrobo dawesebulebebi valdebuli arian, Seqmnan Sida auditis<br />
subieqtebi, romelTa movaleobebSi, sxva funqciebTan erTad, Sesabamisi<br />
dawesebulebebis TanamSromlebis interesTa SeuTavseblobis faqtebis<br />
gamovlenac Sedis. 63<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia aRmasrulebeli Stos moxeleTa keTilsindisiereba<br />
praqtikaSi?<br />
marTalia arsebuli antikorufciuli wesebis praqtikaSi Sesrulebis Sesaxeb<br />
vrceli informacia ar arsebobs, magram arsebobs safuZveli vivaraudoT,<br />
rom es wesebi amJamad saTanadod ar sruldeba.<br />
organizacia Global Integrity 2009 wlis angariSSi sworad aRniSnavs, rom sajaro<br />
moxeleTa mier Tanamdebobis datovebis Semdeg arsebuli SezRudvebis<br />
Sesrulebis monitoringis aranairi mdgradi meqanizmi ar arsebobs. 64 igive<br />
SeiZleba iTqvas sxva antikorufciul wesebzec. rogorc zemoT aRiniSna,<br />
kanoni, romelic interesTa SeuTavseblobis SemTxvevebis gamosaZieblad Sida<br />
auditis subieqtebis Seqmnas iTvaliswinebs, 2010 wlis martSi iqna miRebuli<br />
da aRmasrulebeli Stos uwyebebSi aRniSnuli subieqtebis Seqmnis procesis<br />
dasrulebamde jer kidev Soria: aRmasrulebeli Stos zog uwyebas (Sinagan<br />
saqmeTa, Tavdacvisa da iusticiis saministroebs) maTi Seqmna 2013 wlamde ar<br />
evaleba. manamde efeqturi zedamxedvelobis ganxorcielebis SesaZlebloba<br />
ar arsebobs, radgan, rogorc erT-erTi eqsperti aRniSnavs, arc kontrolis<br />
palata da arc generaluri inspeqciebi mTavrobis saqmianobis Seswavlisas<br />
interesTa SeuTavseblobis debulebebze aqcents ar akeTeben. 65<br />
aRmasrulebeli Stos maRali Tanamdebobis pirTa interesTa SeuTavseblobis<br />
SemTxvevebi ukanasknel periodSi ar gaxmaurebula, Tumca Zneli saTqmelia,<br />
es darRvevebis ararsebobis Sedegia Tu arasaTanado monitoringis.<br />
aseve Zneli Sesafasebelia mamxilebelTa dacvis arsebuli wesebis efeqturoba,<br />
radgan jer-jerobiT korufciaSi mxilebis gaxmaurebul SemTxvevebs<br />
adgili ar hqonia.<br />
sajaro moxeleTa komerciul struqturebSi gadasvlis sakiTxi SeSfoTebas<br />
iwvevs imdenad, ramdenadac kanoni aseT qmedebas pirdapir ar krZalavs.<br />
aRmasrulebeli Stos ramdenime maRali rangis Tanamdebobis pirma (maT<br />
Soris, orma premier-ministrma) Tanamdebobis datovebidan maleve komerciul<br />
struqturebSi gadainacvla.<br />
65<br />
63 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />
auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“ muxli 6.<br />
64 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />
Georgia 2009, 74.<br />
65 gia nodias interviu avtorTan.<br />
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)
66 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ muxli 130.<br />
67 Transparency International, Global Corruption<br />
Barometer 2009, (Transparency International,<br />
2009), 29, 32.<br />
68 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 4.<br />
69 lari heldi, USAID–is mier dafinansebuli<br />
proeqtis „saxelmwifo marTvis reforma“<br />
warmomadgenlobis yofili xelmZRvaneli<br />
„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />
(AED). interviu avtorTan, Tbilisi, 2010<br />
wlis 30 ivnisi.<br />
70 gia nodias interviu avtorTan.<br />
71 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2009), 26.<br />
66<br />
roli: sajaro seqtoris marTva (kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad dainteresebulia aRmasrulebeli Sto efeqtiani sajaro<br />
seqtoris CamoyalibebiT da ramdenad CarTulia mis SeqmnaSi?<br />
aRmasrulebelma Stom saerTo dafinansebis gazrdiTa da dabal doneze<br />
korufciis SemcirebiT sajaro seqtoris mniSvnelovan gaumjobesebas miaRwia.<br />
Tumca damoukidebeli da efeqtiani sajaro seqtoris ganviTarebas xels<br />
mis saqmianobaSi aRmasrulebeli Stos gadametebuli Careva da srulmas-<br />
Stabiani reformis ararseboba uSlis.<br />
qarTuli kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs, romlebic aRmasrulebeli<br />
Stos mier sajaro seqtoris marTvas exeba. marTalia, sajaro seqtoris<br />
sferoSi saxelmwifo politikis gansazRvra ZiriTadad parlamentis<br />
prerogativaa, magram kanoni am politikis Camoyalibebasa da ganxorcielebaSi<br />
aRmasrulebeli Stos monawileobasac iTvaliswinebs. es monawileoba<br />
sajaro samsaxuris biuros meSveobiT xdeba, romelic prezidentis winaSe<br />
angariSvaldebuli organoa da sajaro samsaxurSi arsebuli mdgomareobis<br />
analizi da sajaro uwyebebSi adamianuri resursebis marTvis koordinireba<br />
evaleba. 66<br />
praqtikaSi, amJamindeli mTavrobis mmarTvelobis periodSi sajaro samsaxurSi<br />
zogierTi mniSvnelovani dadebiTi cvlileba ganxorcielda. kerZod,<br />
gaizarda seqtoris saerTo dafinanseba da Semcirda administraciuli korufcia.<br />
67 amis miuxedavad, seqtoris srulmasStabiani reforma ar ganxorcielebula.<br />
rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“<br />
(OECD) „antikorufciuli qselis“ (ACN) daskvnaSia aRniSnuli,<br />
„miuxedavad imisa, rom saxelmwifo samsaxuris zogi elementi TandaTan<br />
transformacias ganicdis, saxelmwifo samsaxuris reformas mainc aklia<br />
mkafiod gamoxatuli saerTo midgoma da Tanmimdevruli strategia.“ 68 erTerTi<br />
eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra da romelsac saqarTvelos sajaro seqtorTan muSaobis didi<br />
gamocdileba aqvs, acxadebs, rom amJamad aseTi reformis gatarebisa da<br />
profesionaluri sajaro samsaxuris Seqmnis politikuri neba ar arsebobs,<br />
radgan aRmasrulebeli Stos xelmZRvanelobas miaCnia, rom mas gardamaval<br />
periodSi sxvadasxva sajaro uwyebebis moqnili marTva sWirdeba da eSinia,<br />
xisti wesebiT ar Seizudos. 69 sxva eqspertis mosazrebiT, mTavrobis am midgomis<br />
mizezi aRmasrulebeli Stos xelmZRvanelobaSi farTod gavrcelebuli<br />
mosazrebaa, romlis mixedviT sajaro samsaxuri kerZo seqtors unda<br />
baZavdes da sajaro samsaxuris menejerebisTis araefeqtur daqiravebul<br />
pirTa daTxovna zedmetad gaZnelebuli ar unda iyos. 70<br />
„bertelsmanis transformaciis indeqsis“ angariSis mixedviT, is garemoeba,<br />
rom mTavroba korufciis winaaRmdeg brZolaSi damsjel komponents zedmetad<br />
eyrdnoba, xSirad sajaro samsaxuris yoveldRiur saqmianobaSi „aRmasrulebeli<br />
Stos garkveulwilad TviTnebul Carevas“ ganapirobebs, rac<br />
xels uSlis instituciuri praqtikis Camoyalibebas. 71 es mosazreba gaimeora<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
erT-erTma eqspertmac, romelmac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqar-<br />
Tvelos“ ganucxada, rom aRmasrulebeli Sto zogjer zedmetad aqtiurad<br />
ereva saxelmwifo samsaxuris saqmianobaSi, xolo ministrebi xSirad mikromenejments<br />
mimarTaven. 72<br />
amave dros, Tu gaviTvaliswinebT sajaro seqtoris sxvadasxva uwyebebSi<br />
arsebul gamWvirvalobasTan dakavSirebul problemebs (romlebzec ufro<br />
detaluri informacia am angariSis Sesabamis TavebSia mocemuli), iqmneba<br />
STabeWdileba, rom aRmasrulebeli Sto sajaro seqtors gamWvirvaled<br />
muSaobisTvis saTanado stimuls ar aZlevs.<br />
2011<br />
roli: samarTlebrivi sistema (kanoni da praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad prioritetulia aRmasrulebeli StosTvis sajaro seqtoris<br />
angariSvaldebuleba da korufciis winaaRmdeg brZola?<br />
saqarTvelos aRmasrulebeli Stos amJamindelma xelmZRvanelobam 2004<br />
wels xelisuflebaSi mosvlis Semdeg korufciis winaaRmdeg brZola erTerT<br />
upirveles prioritetad aqcia. mTavrobam mkveTrad Seamcira dabali<br />
donis korufcia da ganaxorciela mTeli rigi samarTlebrivi reformebi.<br />
Tumca is garemoeba, rom xelisuflebis maRal doneze Zalauflebis borotad<br />
gamoyenebis SesaZleblobebi kvlavac arsebobs, xolo mTavrobis antikorufciuli<br />
politika metwilad samarTaldamcavi organoebis mier gatarebuli<br />
RonisZiebebiT Semoifargleba, am sferoSi meti warmatebis SesaZleblobas<br />
amcirebs.<br />
saqarTvelos mTavroba korufciis winaaRmdeg brZolas 2004 wels qveynis<br />
amJamindeli prezidentisa da mmarTveli partiis xelisuflebaSi mosvlis<br />
Semdeg mniSvnelovan yuradRebas uTmobda. man korufciis winaaRmdeg brZolaSi<br />
Tavidanve Zalze „mtkice neba“ gamoavlina da Tanamdebobis pirebi maT<br />
gamosvlebSi am Temaze xSirad saubrobdnen. 73 amis Sedegad, saqarTveloSi<br />
dabali donis korufcia mniSvnelovnad Semcirda: 2009 wlis „globaluri<br />
korufciis barometris“ mixedviT, saqarTveloSi bolo 12 Tvis manZilze<br />
qrTami mxolod gamokiTxul pirTa 2 procents hqonda gadaxdili. 74 mTavrobis<br />
amJamindeli programa am sferoSi miRweuli winsvlis ganmtkicebas<br />
isaxavs miznad. 75<br />
aRmasrulebelma Stom, sakanonmdeblo organosTan erTad, ganaxorciela<br />
mTeli rigi samarTlebrivi cvlilebebi, romlebic miznad korufciis riskebis<br />
Semcirebasa da sajaro seqtoris angariSvaldebulebis gazrdas isaxavda.<br />
samarTlebrivi reformebi moicavs sajaro mosamsaxureTa da Tanamdebobis<br />
pirTa keTilsindisierebis maregulirebel wesebs, mamxileblebis<br />
damcav debulebebs, saxelmwifo Sesyidvebis sistemisa da umaRlesi auditoruli<br />
dawesebulebis reformas da, aseve, sajaro dawesebulebebSi Sida<br />
auditis subieqtebis Seqmnas. reformebis detalebi da praqtikaSi maT mier<br />
moxdenili gavlena ganxilulia am angariSis Sesabamis TavebSi.<br />
67<br />
72 lari heldis interviu avtorTan.<br />
73 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, 10.<br />
74 Transparency International, Global Corruption<br />
Barometer 2009, (Transparency International,<br />
2009), 29, 32.<br />
75 saqarTvelos parlamentis dadgenileba<br />
mTavrobis wevrebisTvis da mTavrobis<br />
programisTvis ndobis gamocxadebis<br />
Sesaxeb, 2010 wlis 2 ivlisi,<br />
http://www.government.gov.ge/old/<br />
index.php?lang_id=GEO&sec_id=68 (nanaxia<br />
2010 wlis 4 agvistos).<br />
2. aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)
76 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report,10;<br />
Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
Georgia, (Freedom House, 2010), 228-229.<br />
77 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, 26.<br />
78 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring,11.<br />
68<br />
mniSvnelovan miRwevebTan erTad, mTavrobis antikorufciul politikas<br />
mniSvnelovani xarvezebic axlavs Tan. araerTi zemoT aRwerili samarTlebrivi<br />
norma Sesabamisi aRsrulebis meqanizmebis ararsebobis gamo praqtikaSi<br />
jer srulad ar xorcieldeba. miuxedavad imisa, rom saxelmwifo<br />
mmarTvelobis qveda doneebze korufcia Semcirda da TiTqmis aRmoifxvra,<br />
gamoiTqmis mosazreba, rom maRali donis korufcia, SesaZloa, isev problemas<br />
warmoadgendes. 76 am mosazrebis sisworis Semowmeba an dasabuTeba<br />
rTulia, radgan, rogorc „bertelsmanis transformaciis indeqsSi“ sworad<br />
aris aRniSnuli, bolo dros mniSvnelovnad gaizarda nepotizmisa da Sida<br />
garigebebis SesaZleblobebi, radgan xelisufleba erTmaneTTan mWidrod<br />
dakavSirebul pirTa viwro wris xelSia koncentrirebuli.“ 77 aRmasrulebeli<br />
Stos metismetma gavlenam sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebaze<br />
(rac ganxilulia am angariSis Sesabamis TavebSi) Seasusta ur-<br />
TierTdabalansebisa da kontrolis sistema da amrigad Seamcira misi angariSvaldebulebis<br />
xarisxi.<br />
amave dros, mTavrobis antokorfciul RonisZiebebSi farTo sazogadoeba<br />
naklebad aris CarTuli. rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganvi-<br />
Tarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSia<br />
aRniSnuli, korufciis winaaRmdeg brZolasTan dakavSirebul sakiTxebze<br />
mTavrobis sazogadoebasTan urTierToba ZiriTadad prokurorebis mier<br />
pres-konferenciebis CatarebiT amoiwureba, xolo am sferoSi momuSave sxva<br />
Tanamdebobis pirebi (magaliTad, antikorufciuli politikis sakoordinacio<br />
sabWos wevrebi) maTi saqmianobis Sesaxeb sazogadoebas aranair<br />
informacias ar awvdian. 78<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
eziume<br />
saqarTveloSi mTeli rigi sakanonmdeblo normebi moqmedebs, romelTa<br />
mizani sasamarTlos damoukideblobis uzrunvelyofaa. Tumca, praqtikaSi,<br />
prokuratura da aRmasrulebeli Sto arajerovan gavlenas axdenen sasamarTlo<br />
xelisuflebaze sisxlis samarTlis saqmeebis ganxilvis dross,<br />
aseve im saqmeebis ganxilvisas, sadac sasworze qveynis politikuri xelmZRvanelobis<br />
interesebi devs. sasamarTlos damoukideblobis naklebobam aseve<br />
Seasusta misi unari, ganaxorcielos zedamxedveloba aRmasrulebeli<br />
Stos saqmianobaze. dadebiTi kuTxiT, ukanasknel wlebSi mkveTrad gaizarda<br />
sasamarTlosTvis gamoyofili sabiujeto dafinanseba, ris Sedegadac mniSvnelovnad<br />
imata xelfasebma, gaumjobesda infrastruqtura, aRWurviloba<br />
da kadrebi. sasamarTloebSi aRmoifxvra meqrTameoba da miiCneva, rom mosamarTleebi<br />
zogadad damoukidebelni arian samoqalaqo saqmeebis ganxilvisas.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia sasamarTlos<br />
SesaZleblobebi, Sida mmarTveloba da misi roli saqarTvelos antikorufciul<br />
sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia TiToeuli<br />
indikatoris Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 43/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi 75 50<br />
56/100 damoukidebloba 75 25<br />
marTva gamWvirvaloba 50 25<br />
50/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />
keTilsindisiereba 75 50<br />
roli zedamxedveloba aRmasrulebel Stoze 25<br />
25/100<br />
2011 69<br />
3.<br />
sasamarTlo xelisufleba
1 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />
wlis 24 agvistos, muxli 83.<br />
2 iqve, muxli 83, 89, 88.<br />
3 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ miRebulia 2009<br />
wlis 4 dekembers, muxli 2.<br />
4 saqarTvelos konstitucia, muxli 90.<br />
5 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 47.<br />
6 iqve, muxli 63.<br />
7 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />
sakonstitucio sasamarTlos wevrTa<br />
Sromis anazRaurebis Sesaxeb,“ miRebulia<br />
2007 wlis 4 ivliss; saqarTvelos kanoni<br />
„saqarTvelos saerTo sasamarTloebis<br />
mosamarTleTa Sromis anazRaurebis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis 23<br />
dekembers.<br />
70<br />
struqtura da organizacia<br />
saqarTvelos konstituciis mixedviT, qveynis sasamarTlo xelisufleba sakonstitucio<br />
sasamarTlosa da saerTo sasamarTloebisgan Sedgeba. 1<br />
sakonstitucio sasamarTlo „sakonstitucio kontrolis umaRlesi sasamar-<br />
Tlo organoa~, romlis movaleobas kanonebis, saerTaSoriso SeTanxmebebisa<br />
da xelisuflebis sxvadasxva organoTa mier gamocemuli kanonqvemdebare<br />
aqtebis konstituciasTan Sesabamisobis uzrunvelyofa da saxelmwifo<br />
organoebs Soris kompetenciebis Sesaxeb davebis ganxilva warmoadgens. sakonstitucio<br />
sasamarTlo cxra mosamarTlisgan Sedgeba: prezidents, parlamentsa<br />
da uzenaes sasamarTlos sam-sami mosamarTlis daniSvnis ufleba<br />
aqvT. 2<br />
saerTo sasamarTloebis sistemaSi Sedian saolqo da saqalaqo sasamarTloebi,<br />
saapelacio sasamarTlo da uzenaesi sasamarTlo. 3 uzenaesi sasamar-<br />
Tlos Tavmjdomaresa da mosamarTleebs prezidentis wardginebiT irCevs<br />
parlamenti. 4 saolqo da saqalaqo sasamarTloebisa da saapelacio sasamarTlos<br />
mosamarTleebs niSnavs iusticiis umaRlesi sabWo – organo, romelsac<br />
mosamarTleebis daniSvna da gaTavisufleba, mosamarTleTa sakvalifikacio<br />
gamocdebis organizeba da sasamarTlo xelisuflebis reformis<br />
gasatareblad winadadebebis SemuSaveba evaleba. iusticiis umaRlesi sabWo<br />
sasamarTlo xelisuflebis, prezidentisa da parlamentis mier gamwesebuli<br />
15 wevrisagan Sedgeba da mas uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare xelmZRvanelobs.<br />
5 mosamarTleTa konferencia aris saerTo sasamarTloebis mosamar-<br />
TleTa TviTmmarTvelobis organo, romelic niSnavs sasamarTlo xelisuflebis<br />
warmomadgenlebs iusticiis umaRles sabWoSi. 6<br />
Sefaseba<br />
resursebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mosamarTleTa uflebamosilebis<br />
vadis gansazRvris saTanado politikas, aseve, saTanado Sromis<br />
anazRaurebasa da samuSao pirobebs?<br />
sasamarTlo xelisuflebisTvis sxvadasxva resursis xelmisawvdomoba<br />
kanonis mkafio debulebebiT regulirdeba. kanonmdeblobis yvelaze didi<br />
xarvezi is aris, rom is sasamarTlo xelisuflebis biujetis SedgenaSi<br />
dabali rangis sasamarTloTa CarTulobas ar uzrunvelyofs.<br />
sakonstitucio sasamarTlosa da saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa<br />
xelfasebis odenoba ganisazRvreba specialuri sakanonmdeblo aqtebiT:<br />
kanonebiT „saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos wevrTa Sromis anaz-<br />
Raurebis Sesaxeb“ da „saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa<br />
Sromis anazRaurebis Sesaxeb.“ 7 es ori kanoni adgens yvela mosamarTlis<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
Sromis anazRaurebis odenobas da icavs maT saxelfaso ganakveTis TviTneburi<br />
Semcirebisgan. kidev erTi sakanonmdeblo debuleba mosamarTlis<br />
uflebamosilebis vadis ganmavlobaSi misi saxelfaso ganakveTis Semcirebas<br />
krZalavs. 8 Tumca, amave dros, kanonebi, romlebic saxelfaso ganakveTebs<br />
adgens, ar iTvaliswinebs maT avtomatur koreqtirebas inflaciis maCveneblis<br />
mixedviT.<br />
kanonmdebloba sasamarTlo xelisuflebas saxelmwifo biujetSi sasamarTloebisTvis<br />
gankuTvnili yovelwliuri asignebebis gansazRvris procesSi<br />
monawileobis saSualebas aZlevs. saerTo sasamarTloebis (uzenaesi sasamarTlos<br />
garda) biujetis proeqts mTavrobas iusticiis umaRlesi sabWos<br />
Tavmjdomare warudgens, xolo uzenaesi sasamarTlos biujetis proeqts –<br />
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare. 9 sakonstitucio sasamarTlos biujetis<br />
proeqts finansTa saministros sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare<br />
warudgens. 10 sakonstitucio sasamarTlos ar SeiZleba gamoeyos imaze<br />
mcire dafinanseba, vidre man wina wels miiRo, 11 xolo saerTo sasamarTloebisTvis<br />
gamoyofili dafinansebis Semcireba (wina welTan SedarebiT) mxolod<br />
iusticiis umaRlesi sabWos TanxmobiT SeiZleba. 12<br />
rac Seexeba uaryofiT mxares, kanonmdebloba ar uzrunvelyofs saerTo<br />
sasamarTloebis (uzenaesi sasamarTlos garda) monawileobas maTi biujetebis<br />
damtkicebis procesSi. saerTo sasamarTloebis biujetis proeqts iusticiis<br />
umaRlesi sabWos saerTo sasamarTloebis departamenti 13 adgens da<br />
kanoni mas am procesSi sasamarTloebis azris gaTvaliswinebas pirdapir<br />
ar avaldebulebs.<br />
2011<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad aqvs sasamarTlo xelisuflebas praqtikaSi efeqtiani muSaobisTvis<br />
saWiro finansuri resursebi, personali da infrastruqtura?<br />
2004 wels dawyebuli biujetis mkveTri zrdis Sedegad, saqarTvelos sasamarTlo<br />
xelisuflebisTvis xelmisawvdomi resursebis raodenoba bolo<br />
wlebSi mniSvnelovnad gaizarda. amJamad mosamarTleebs adeqvaturi odenobis<br />
xelfasebi eZlevaT, sasamarTloebs ki saTanado infrastruqtura da<br />
aRWurviloba aqvT da Sesabamisi raodenobis damxmare personaliT arian<br />
dakompleqtebuli. Tumca, zogierTi wyaros Tanaxmad, qveda rangis sasamar-<br />
Tloebi yovelTvis sakmaris dafinansebas ver iReben, radgan maTi biujetebis<br />
Sedgenis procesSi maTi roli SezRudulia. amave dros, rogorc Cans,<br />
sasamarTloebi mosamarTleTa arasakmarisi raodenobis gamo gadatvirTulia,<br />
rac imaze miuTiTebs, rom qveyana SesaZloa mosamarTleobis kvalificiuri<br />
kandidatebis naklebobas ganicdides.<br />
sasamarTlo xelisuflebis saerTo biujeti 2003-2009 wlebSi yovelwliurad<br />
izrdeboda. is am periodSi TiTqmis gaoTxmagda da 11 milionidan 44<br />
milion lars miaRwia. 2010 wels sasamarTloebis dafinanseba 39 milion<br />
71<br />
8 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 69.<br />
9 iqve, muxli 67.<br />
10 saqarTvelos organuli kanoni<br />
„sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb,“<br />
muxli 3.<br />
11 iqve.<br />
12 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 67.<br />
13 iqve.<br />
3. sasamarTlo xelisufleba
14 monacemebi aRebulia saqarTvelos uzenaesi<br />
sasamarTlos veb-gverdidan:<br />
http://www.supremecourt.ge/default.aspx?sec_<br />
id=855&lang=1 (nanaxia 2010 wlis 15<br />
oqtombers).<br />
15 laSa maRraZis (uzenaesi sasamarTlos<br />
Tavmjdomaris biuros ufrosi) interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 21<br />
oqtomberi.<br />
16 American Bar Association, Judicial Reform Index<br />
for Georgia, Volume II, (American Bar<br />
Association, 2008), 2, 30-34, 55-56.<br />
17 iqve, 2.<br />
18 giorgi paiWaZis („germaniis teqnikuri<br />
TanamSromlobis sazogadoebis“ eqsperti)<br />
interviu avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 8<br />
oqtomberi.<br />
19 citirebulia: Transparency International<br />
Georgia, European Neighbourhood Policy:<br />
Monitoring Georgia’s Anti-Corruption<br />
Commitments (Tbilisi: Transparency International<br />
Georgia, 2010), 18.<br />
20 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 49.<br />
21 iqve, gv. 30.<br />
22 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />
72<br />
laramde Semcirda, magram maT biujetSi xelfasebis wili 60 procentidan<br />
73 procentamde gaizarda. 14<br />
2010 wels aseve Semcirda mravali saministrosa da sxva saxelmwifo organoebis<br />
biujetebi, rac saerTo xelmomWirne fiskaluri politikiT iyo ganpirobebuli.<br />
amave dros, wina wlebSi gamoyofili ufro didi dafinanseba<br />
infrastruqturis gaumjobesebis process ukavSirdeboda, rac 2010 wlis-<br />
Tvis didwilad dasrulda. 15<br />
sabiujeto dafinansebis zrdam mTeli rigi dadebiTi cvlilebebi gamoiwvia<br />
sasamarTlo xelisuflebisTvis sxvadasxva resursis xelmisawvdomis TvalsazrisiT.<br />
kerZod, „amerikis advokatTa asociaciis“ informaciiT, saqarTvelos<br />
sasamarTloebSi dasaqmebuli mdivnebis, TanaSemweebisa da staJiorebis<br />
rixvi sakmarisia da isini mosamarTleebs maTi movaleobebis Sesruleba-<br />
Si exmarebian. sasamarTloebSi gaizarda kompiuterebis, aslgadamRebi da<br />
faqsis aparatebis raodenoba, da mosamarTleebsa da sasamarTlos TanamSromlebs<br />
xeli miuwvdebaT internetze. kanonmdebloba indeqsirebulia da<br />
yvela mosamarTlisTvis xelmisawvdomia eleqtronuli monacemTa bazis<br />
saxiT. mimdinareobs arsebuli sasamarTlo Senobebis remonti da Sendeba<br />
axali Senobebi, rac mosamarTleebs „respeqtabelur garemosa da Sesabamis<br />
infrastruqturas“ uqmnis. 16<br />
mosamarTleebis xelfasebi bolo wlebSi mniSvnelovnad gaizarda. „amerikis<br />
advokatTa asociaciis“ mosazrebiT, mosamarTleebi sakmaris anazRaurebas<br />
iReben, raTa ojaxebi damatebiTi Semosavlis gareSe Seinaxon. 17 miuxedavad<br />
imisa, rom mosamarTleebis xelfasebi yvelaze maRalanazRaurebadi advokatebis<br />
Semosavals sakmaod CamorCeba, 18 isini mainc sakmarisia cxovrebis<br />
normaluri donis uzrunvelsayofad da sajaro samsaxuris maRali Tanamdebobis<br />
pirTa Sromis anazRaurebas ar Camouvardeba.<br />
mosamarTleobis kandidatebma unda gaiaron savaldebulo saswavlo kursi<br />
„iusticiis umaRles skolaSi,“ romelic iuridiul ganaTlebas moqmed mosamarTleebsac<br />
sTavazobs. skolis xelmZRvanelis TqmiT, 300 moqmedi mosamarTlidan<br />
TiTqmis yvela „iusticiis umaRles skolaSi“ weliwadSi xuTd-<br />
Rian swavlebas mainc gadis. 19 mosamarTled daniSvnamde kandidatebi gadian<br />
savaldebulo kursebs samosamarTlo eTikaSi. msgavsi saswavlo kursebi<br />
moqmed mosamarTleebsac utardebaT. 20<br />
uzenaesi da sakonstitucio sasamarTloebi sakuTar biujetebs Tavad adgenen<br />
da sabiujeto procesis dros parlamentSi maT lobirebas ewevian. 21 amis<br />
miuxedavad, zogi eqsperti acxadebs, rom sabiujeto procesi zedmetad centralizebulia<br />
da dabali rangis sasamarTloebs masze mcire gavlena aqvT. 22<br />
„amerikis advokatTa asociacia“ aseve aRniSnavs, rom iusticiis umaRlesi<br />
sabWos saerTo sasamarTloebis departamenti (romelsac saolqo, saqalaqo<br />
da saapelacio sasamarTloebis biujetebis Sedgena evaleba) am sasamarTloebis<br />
interesebs yovelTvis ar iTvaliswinebs. amis Sedegad, isini yovel-<br />
Tvis saTanado dafinansebas ver iReben. amasTanave, saxelmwifo Sesyidvebis<br />
procesic centralizebulia. saolqo da saqalaqo sasamarTloebma saWiro<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
inventaris SesaZenad iusticiis umaRles sabWos ganacxadiT unda mimarTon<br />
(nacvlad imisa, rom Sesyidvebi Tavad ganaxorcielon), ris gamoc maT xSirad<br />
yvela saWiro aRWurviloba ar gaaCniaT. 23 am mosazrebebs ar iziareben sasamarTlo<br />
xelisuflebis warmomadgenlebi, romelTac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelo“ gaesaubra. maT ganacxades, rom saerTo sasamarTloebis<br />
departamenti saerTo sasamarTloebis interesebs yovelTvis iTvaliswinebs<br />
da maT saWiroebebs detalurad swavlobs. 24<br />
rogorc „amerikis advokatTa asociacia“ aRniSnavs, sasamarTlo xelisuflebis<br />
kidev erTi problema is aris, rom amJamad arsebuli mosamarTlis<br />
TanamdebobaTa ricxvi sakmarisi ar aris da sasamarTloebi Zalze gadatvir-<br />
Tulni arian. 25 Tumca, sasamarTlo xelisuflebis warmomadgenlebma, romelTac<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, ganacxades,<br />
rom bolo wlebSi mdgomareoba ukeTesobisken icvleba. maT xazgasmiT<br />
aRniSnes, rom sasamarTlo axal mosamarTleebs manamde ver daasaqmebs, vidre<br />
isini iusticiis umaRles skolas ar daamTavreben. maT aseve ganacxades,<br />
rom Tbilisis saqalaqo sasamarTlo amJamad erTaderTi sasamarTloa, romelsac<br />
SeiZleba gadatvirTuli ewodos. 26<br />
2011<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad damoukidebelia sasamarTlo xelisufleba kanonis mixedviT?<br />
konstitucia da mTeli rigi sxva kanonebi Seicavs debulebebs, romelTa<br />
mizans mosamarTleebis damoukideblobis uzrunvelyofa warmoadgens. amis<br />
miuxedavad, is debulebebi, romlebic mosamarTleTa uflebamosilebis<br />
vadasa da iusticiis umaRlesi sabWos Semadgenlobas exeba, sasamarTlos<br />
srul damoukideblobas ver uzrunvelyofs, xolo zogierTi kanoni Seicavs<br />
xarvezebs, romlebic xels uSlis sasamarTlos damoukideblobis gazrdas.<br />
saqarTvelos sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba garantirebulia<br />
konstituciiT, romelic acxadebs, rom mosamarTle Tavis saqmianobaSi damoukidebeli<br />
unda iyos da mxolod kanons emorCilebodes. mosamarTleebze<br />
zemoqmedeba da maT saqmianobaSi Careva akrZalulia da kanoniT isjeba. 27<br />
uzenaesi da sakonstitucio sasamarTloebis uflebamosilebebi gamyarebulia<br />
konstituciiT da maTi Secvla mxolod sakonstitucio cvlilebebis<br />
gziT aris SesaZlebeli, romlis miRebas parlamentis sruli Semadgenlobis<br />
sul cota ori mesamedis mxardaWera sWirdeba. 28<br />
konstituciis mixedviT, mosamarTleebi xelSeuxeblobiT sargebloben da<br />
maTi dapatimreba mxolod danaSaulze waswrebis SemTxvevaSia dasaSvebi.<br />
mosamarTlis sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema an dapatimrebuli<br />
mosamarTlis patimrobaSi datoveba dasaSvebia mxolod uzenaesi sasamarTlos<br />
Tavmjdomaris TanxmobiT (sakonstitucio sasamarTlos mosamarTlis<br />
an Tavmjdomaris SemTxvevaSi, aucilebelia sakonstitucio sasamarTlos<br />
73<br />
23 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 30-31.<br />
24 laSa kalandaZis (Tbilisis saapelacio<br />
sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis<br />
Tavmjdomare), giorgi mirotaZis<br />
(iusticiis umaRlesi sabWos samosamarTlo<br />
eTikisa da disciplinaruli<br />
sasamarTalwarmoebis departamentis<br />
Tavmjdomare), da laSa maRraZis (uzenaesi<br />
sasamarTlos Tavmjdomaris biuros<br />
xelmZRvaneli) interviuebi avtorTan,<br />
Tbilisi, 2010 wlis 3 ivnisi.<br />
25 iqve, gv. 57.<br />
26 laSa kalandaZis (Tbilisis saapelacio<br />
sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis<br />
Tavmjdomare), giorgi mirotaZis<br />
(iusticiis umaRlesi sabWos samosamarTlo<br />
eTikisa da disciplinaruli<br />
sasamarTalwarmoebis departamentis<br />
Tavmjdomare), da laSa maRraZis (uzenaesi<br />
sasamarTlos Tavmjdomaris biuros<br />
xelmZRvaneli) interviuebi avtorTan,<br />
Tbilisi, 2010 wlis 3 ivnisi.<br />
27 saqarTvelos konstitucia, muxli 84.<br />
28 iqve, muxli 88, 90, 102.<br />
3. sasamarTlo xelisufleba
29 iqve, muxlebi 87-88, 90.<br />
30 iqve, muxli 86.<br />
31 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxlebi 63, 65.<br />
32 iqve, muxli 47.<br />
33 saqarTvelos axalgazrda iuristTa<br />
asociacia, „marTlmsajuleba<br />
saqarTveloSi,“ (Tbilisi: saia, 2010), gv. 7-10.<br />
34 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxlebi 34-35.<br />
74<br />
nebarTva, xolo uzenaesi sasamarTlos mosamarTlis an Tavmjdomaris Sem-<br />
TxvevaSi – parlamentis Tanxmoba). 29<br />
mosamarTleebs konstituciiT ekrZalebaT politikuri partiis wevroba<br />
an politikur saqmianobaSi Cabma. maT arc paralelurad sxva Tanamdebobis<br />
dakavebis an sxva anazRaurebadi samuSaos Sesrulebis ufleba aqvT, garda<br />
pedagogiuri da samecniero saqmianobisa. 30 amave dros, mosamarTleebs profesiuli<br />
asociaciebis Camoyalibeba ar ekrZalebaT. metic, kanoni moiTxovs,<br />
rom saerTo sasamarTloebis mosamarTleebma, sasamarTlo xelisuflebis<br />
damoukideblobis ganmtkicebis mizniT, Seqmnan TviTmmarTvelobis organo<br />
– saqarTvelos mosamarTleTa konferencia. konferenciis uflebamosilebebi<br />
moicavs iusticiis umaRlesi sabWos mdivnisa da wevrTa umravlesobis<br />
arCevas. 31<br />
mosamarTleTa daniSvnaSi monawileobas iReben rogorc politikosebi, ise<br />
am sferos profesionalebi. politikosebi wamyvan rols asruleben uzenaesi<br />
sasamarTlosa (yvela wevrs parlamenti irCevs) da sakonstitucio sasamarTlos<br />
(wevrTa or mesameds parlamenti da prezidenti niSnavs) mosamarTleebis<br />
daniSvnaSi. sxva sasamarTloebis mosamarTleebs iusticiis umaRlesi<br />
sabWo niSnavs, romelsac uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare xelmZRvanelobs.<br />
kanoni moiTxovs, rom iusticiis umaRlesi sabWos wevrTa umetesoba<br />
mosamarTleTa konferenciam daniSnos, riTac daniSvnebis procesze kontrolis<br />
uflebas sasamarTlos sferos profesionalebs gadascems. 32 amis miuxedavad,<br />
rogorc „saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia“ (saia)<br />
aRniSnavs, am garantiis efeqtianobas is debuleba amcirebs, romelic adgens,<br />
rom mosamarTlis daniSvnis gadawyvetilebas iusticiis sabWoSi Semavali<br />
xelisuflebis samive Stos (sakanonmdeblos, aRmasrulebelisa da sasamarTlos)<br />
warmomadgenlebi unda daeTanxmon, riTac prezidentisa da parlamentis<br />
warmomadgenlebs mosamarTlis daniSvnis gadawyvetilebaze vetos<br />
ufleba eniWebaT. saia-m aseve kritika gamoTqva im garemoebis gamo, rom mar-<br />
Talia iusticiis sabWos wevrTa umetesobas mosamarTleTa konferencia<br />
irCevs, magram kandidatebis wardgenis ufleba mxolod uzenaesi sasamar-<br />
Tlos Tavmjdomares aqvs. iusticis umaRlesi sabWos damoukideblobas SesaZloa<br />
is debulebac amcirebdes, romelic prezidents sabWoSi mis mier<br />
daniSnuli wevrebis nebismier dros gawvevis uflebas aniWebs. 33<br />
kanoni moiTxovs, rom mosamarTleobis kandidatebi konkursis wesiT iqnen<br />
SerCeuli da maTTvis profesiul kriteriumebsac adgens. mosamarTleobis<br />
kandidatebs umaRlesi iuridiuli ganaTleba da specialobiT muSaobis<br />
sul mcire xuTi wlis gamocdileba unda hqondeT. 34<br />
arsebuli kanonmdebloba mosamarTleebs Tanamdebobidan TviTneburi ga-<br />
Tavisuflebisgan icavs. uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris Tanamdebobidan<br />
gaTavisufleba mxolod parlamentis mier impiCmentis wesiT SeiZleba,<br />
Tu is konstitucias daarRvevs an sisxlis samarTlis danaSauls Caidens.<br />
uzenaesi sasamarTlosa da sxva saerTo sasamarTloebis mosamarTleebis<br />
Tanamdebobidan gaTavisufleba iusticiis umaRlesi sabWos prerogativaa.<br />
kanonSi CamoTvlilia mosamarTlis Tanamdebobidan gaTavisuflebis<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
legitimuri safuZlebi, rac am mxriv iusticiis umaRlesi sabWos moqmedebis<br />
Tavisuflebas zRudavs. 35 sakonstitucio sasamarTlos mosamarTlis Tanamdebobidan<br />
gaTavisufleba mxolod am sasamarTlos SeuZlia da mxolod im<br />
SemTxvevaSi, Tu saxezea Sesabamis kanonSi CamoTvlili romelime konkretuli<br />
mizezi. 36<br />
saqarTveloSi amJamad mosamarTleebi Tanamdebobaze uvadod ar iniSnebian.<br />
yvela rangis sasamarTlos mosamarTleebis uflebamosilebis vada 10 welia.<br />
37 rogorc veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, mosamarTleTa damoukideblobis<br />
uzrunvelsayofad, maTi Tanamdebobaze uvadod (sapensio<br />
asakamde) daniSvna umjobesi iqneboda. 38 2010 wlis sakonstitucio cvlilebebis<br />
Sedegad, uvado uflebamosilebis vada SemoRebul iqna, magram es<br />
cvlileba 2013 wlamde ar amoqmeddeba.<br />
kanonmdeblobaSi aris debulebebi, romlebic mosamarTleebs arajerovani<br />
zemoqmedebisgan icavs. sasamarTloSi saqmis ganxilvis periodSi dainteresebul<br />
pirebs, sajaro mosamsaxureebsa da politikuri Tanamdebobis pirebs<br />
ekrZalebaT saerTo sasamarTlos mosamarTlesTan nebismieri saxis komunikacia,<br />
romelic miznad isaxavs sasamarTlo procesis Sedegze gavlenis moxdenas<br />
da ewinaaRmdegeba mosamarTlis damoukideblobisa da miukerZoeblobis<br />
principebs. 39<br />
2011<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad Tavisufalia sasamarTlo xelisufleba mis saqmianobaSi mTavrobis<br />
an sxva aqtorebis Carevisgan praqtikaSi?<br />
sasamarTlo xelisufleba damoukidebeli ar aris sisxlis samarTlis saqmeebis<br />
ganxilvisas (prokuraturis zegavlenis gamo), aseve sxva tipis saqmeebis<br />
ganxilvisas, sadac sasworze mTavrobis politikuri interesebi devs<br />
(magaliTad, saarCevno davebisa). rac Seexeba dadebiT mxares, sasamarTloebi<br />
samoqalaqo da administraciuli saqmeebis umetesobas, rogorc Cans,<br />
damoukideblad da kanonis Sesabamisad ganixilaven.<br />
saqarTvelos sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba ukanasknel<br />
wlebSi araerTxel gamxdara eWvis sagani. magaliTad, 2010 wlis seqtemberSi<br />
saxalxo damcvelma sagazeTo interviuSi ganacxada, rom „aSkaraa, rom sasamarTlo<br />
damoukidebeli ar aris.“ 40 2010 wels „kavkasiis kvleviTi resursebis<br />
centris“ mier Catarebul gamokiTxvaSi respondentebis mxolod 21<br />
procentma ganacxada, rom saqarTvelos sasamarTlo xelisufleba miuker-<br />
Zoebeli iyo (xolo 47 procentma Tqva, rom sasamarTlo miukerZoebuli<br />
ar iyo). imave gamokiTxvaSi, respondentTa 43 procenti daeTanxma an nawilobriv<br />
daeTanxma mosazrebas, rom saqarTvelos sasamarTloebi mTavrobis<br />
gavlenis qveS imyofebian (18 procenti ki ar daeTanxma an nawilobriv ar<br />
daeTanxma). 41<br />
75<br />
35 iqve, muxlebi 42-43.<br />
36 saqarTvelos organuli kanoni<br />
„sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb,“<br />
muxli 16.<br />
37 saqarTvelos konstitucia, muxlebi 88, 90;<br />
da saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 36.<br />
38 European Commission for Democracy Through<br />
Law, Opinion on Draft Constitutional<br />
Amendments Relating to the Reform of the<br />
Judiciary in Georgia, adopted by the Venice<br />
Commission at its 62nd Plenary Session<br />
(Venice, 11-12 March 2005), 4.<br />
39 saqarTvelos kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis mosamarTleebTan<br />
komunikaciis wesebis Sesaxeb,“ miRebulia<br />
2007 wlis 11 ivliss, muxli 3.<br />
40 saxalxo damcvelis interviu gazeT<br />
“rezonansTan,“ 2010 wlis 30 seqtemberi.<br />
41 Caucasus Research Resources Centers, Cauasus<br />
Barometer 2010, Georgia, Online Data<br />
Analysis, http://www.crrc.ge/oda/ (nanaxia<br />
2011 wlis 17 ivniss).<br />
3. sasamarTlo xelisufleba
42 Transparency International Georgia,<br />
“Transparency International Releases Results of<br />
2009 Global Corruption Barometer”,<br />
http://transparency.ge/en/node/881 (nanaxia<br />
2010 wlis 15 oqtombers).<br />
43 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 44-45; the figure concerning<br />
acquittal rate is taken from the Supreme Court<br />
website: http://www. supremecourt.ge/files/<br />
upload-file/pdf/3-sisxli.pdf (nanaxia 2011<br />
wlis 7 marts).<br />
44 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 45.<br />
45 magaliTad, ixileT: OSCE/ODIHR Georgia:<br />
Parliamentary Elections 21 May 2008, OSCE/<br />
ODIHR Election Observation Mission Final<br />
Report, 19; OSCE/ODIHR Georgia: Municipal<br />
Elections30 May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Report, (Warsaw: OSCE/<br />
ODIHR, 2010), 24.<br />
46 European Court of Human Rights, “Georgian<br />
Authorities Did Not Investigate Effectively the<br />
Kidnapping and Killing of 28-Year-Old Man”,<br />
Press Release, 26 April 2011,<br />
47 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />
48 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />
49 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 44.<br />
50 citirebulia: Transparency International<br />
Georgia, European Neighbourhood Policy:<br />
Monitoring Georgia’s Anti-Corruption<br />
Commitments, 14.<br />
51 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 3.<br />
76<br />
2009 wlis „globaluri korufciis barometris“ mixedviT, saqarTveloSi<br />
sasamarTlos erT-erT yvelaze naklebad sando sazogadoebriv institutad<br />
miiCnevdnen. 42 gamoiTqmis mosazreba, rom sazogadoebis aseTi aRqma gamowveulia<br />
sasamarTlos mier gaxmaurebul saqmeebze gamotanili gadawyvetilebebiT<br />
(rodesac sasamarTlo mTavrobasTan asocirebul braldebulebs<br />
ufro lmobierad epyroba, vidre opoziciasTan dakavSirebul pirebs), aseve<br />
sisxlis samarTlis saqmeebSi gamamarTlebeli ganaCenebis uaRresad mcire<br />
ricxviT (2010 wels ganxiluli TiTqmis 17 000 sisxlis samarTlis saqmidan<br />
gamamarTlebeli ganaCeni mxolod Svid SemTxvevaSi iqna gamotanili). 43<br />
metic, sazogadoebis didi nawili miiCnevs, rom sisxlis samarTlis saqmeebis<br />
ganxilvisas prokuratura da aRmasrulebeli Sto sasamarTloze arajerovan<br />
zemoqmedebas axdenen. 44 amasTan erTad, sasamarTloebma bolo wlebSi<br />
arCevnebTan dakavSirebul davebSi xelisuflebis sasargeblod SesamCnevi<br />
mikerZoeba gamoavlines. 45<br />
bolodroindel gadawyvetilebaSi, romelic samarTaldamcavi organoebis<br />
TanamSromlebis mier 2006 wels TbilisSi mokluli bankis TanamSromlis<br />
saqmes exeboda, adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom aRniSna, rom<br />
saqarTvelos sasamarTlo xelisuflebam araTu ar ganixila saqme miukerZoeblad<br />
da damoukideblad, aramed samarTaldamcav organoebTan da aRmasrulebel<br />
StosTan SeTanxmebulad moqmedebda, raTa danaSaulis Camdeni<br />
pirebi saTanadod ar dasjiliyvnen. 46<br />
sasamarTloebis mier zogierT iseT saqmeSi gamotanilma gadawyvetilebebma,<br />
romlebSic erTmaneTs mTavroba da kerZo sawarmoebi upirispirdebodnen,<br />
sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis Sesaxeb damatebiTi eWvebi<br />
gaaCina. erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelo“ gaesaubra, ganacxada, rom rodesac gadasaxado dava gansakuTrebiT<br />
didi odenobiT Tanxas exeba da mTavroba saqmis mogebiT didad<br />
aris dainteresebuli, sasamarTloebi sagadasaxado organoebTan da prokurorebTan<br />
SeTanxmebulad moqmedeben mTavrobisTvis sasurveli gadawyvetilebis<br />
misaRebad. manve aRniSna, rom sasamarTloebs damoukideblad<br />
moqmedebis neba mxolod maSin eZlevaT, roca saqmeSi mTavrobis interesebi<br />
ar figurirebs, rac kanonis uzenaesobis princips ewinaaRmdegeba. 47<br />
erT-erTi eqspertis mosazrebiT, mosamarTleTa daniSvnis procesi gamWvirvale<br />
ar aris da, Sesabamisad, rTulia imis dadgena, mosamarTleebi, kanonis<br />
Sesabamisad, profesiuli kriteriumebis mixedviT iniSnebian Tu ara. 48 aseve<br />
gamoiTqva azri, rom daniSvnebi SesaZloa, subieqturi kriteriumebis safuZvelze<br />
xdebodes. 49 amasTan erTad, sasamarTloebis reorganizaciis procesi,<br />
romlis farglebSi zogi mosamarTle sxva sasamarTloSi gadahyavT an saTadarigo<br />
mosamarTleTa siaSi SehyavT, sasamarTlos damoukideblobas kidev<br />
ufro asustebs. saia-s warmomadgenelma aRniSna, rom mosamarTleTa periferiebSi<br />
mdebare sasamarTloebSi gadayvana gamoiyeneba rogorc im mosamarTleTa<br />
dasjis zoma, romlebmac mTavrobis nebis sawinaaRmdego gadawyvetilebebi<br />
gamoitanes, 50 xolo „amerikis advokatTa asociaciam“ gamoTqva<br />
SeSfoTeba, rom zogi mosamarTle msgavsi mizezebis gamo SeiZleba uflebamosilebis<br />
vadis amowurvis Semdeg Tanamdebobaze xelaxla aRar dainiSnos. 51<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
dawinaurebis oficialuri proceduris ararseboba aseve iZleva subieqturi<br />
gadawyvetilebebis miRebis SesaZleblobas. 52 sasamarTlo xelisuflebis<br />
warmomadgenlebma am kritikuli SeniSvnebis sapasuxod xazgasmiT aRniSnes,<br />
rom momaval mosamarTleTa sakvalifikacio gamocdebi sajaroa da<br />
arasamTavrobo organizaciebs maTze daswreba Tavisuflad SeuZliaT. maT<br />
aseve ganacxades, rom mosamarTleTa sxva sasamarTloebSi gadayvana imis-<br />
Tvis xdeba, rom gadatvirTuli sasamarTloebis gantvirTva moxdes. 53<br />
kanonmdebloba Seicavs mTel rig debulebebs, romlebic sasamarTlo procesis<br />
mxareebs, prokurorebsa da politikuri Tanamdebobis pirebs sasamar-<br />
Tlo ganxilvis ganmavlobaSi mosamarTleebTan komunikacias ukrZalavs,<br />
raTa mosamarTleebi arajerovani zemoqmedebis qveS ar aRmoCdnen, Tumca<br />
praqtikaSi am debulebebis qmediToba eWvs iwvevs. 2007 wels am kanonis<br />
miRebidan dRemde mis safuZvelze mxolod ramdenime piri daisaja (maTgan<br />
arc erTi sajaro Tanamdebobis piri ar iyo). amasTan erTad, saia acxadebs,<br />
rom mosamarTleebze arajerovan zegavlenas xSirad im sasamarTloebis<br />
Tavmjdomareebi axdenen, sadac saqme ganixileba, radgan maTze am kanoniT<br />
dadgenili SezRudvebi ar vrceldeba. 54<br />
gaurkvevelia, arsebobs Tu ara amJamad mosamarTleTa efeqtiani profesiuli<br />
asociacia. `saqarTvelos mosamarTleTa asociacia“ 1999 wels daarsda,<br />
magram bolo wlebSi aRar funqcionirebs. mosamarTleTa konferencia mosamarTleTa<br />
oficialuri TviTmmarTveli organoa, Tumca, rogorc Cans, misi<br />
saqmianoba weliwadSi erTxel krebis gamarTviT Semoifargleba. 55<br />
dadebiT mxares rac Seexeba, sasamarTloebi samoqalaqo saqmeebs, Cveulebriv,<br />
damoukideblad ganixilaven. 56 2010 wels Catarebulma sasamarTlos<br />
momxmarebelTa gamokiTxvam aCvena, rom maTi umravlesoba sasamarTloebis<br />
saqmianobiT kmayofili iyo. 57 mosamarTleebis xelSeuxebloba praqtikaSi<br />
daculia58 da maTi uflebamosilebis vadis amowurvamde gaTavisufleba<br />
bolo wlebSi iSviaTi gaxda. 59<br />
2011<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebam SeZlos sa-<br />
Tanado informaciis miReba sasamarTlo xelisuflebis saqmianobisa da<br />
gadawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />
kanonmdebloba mTel rig moTxovnebs Seicavs, romelTa mizani sasamarTlo<br />
ganxilvebis gamWvirvalobis uzrunvelyofaa, magram, zog SemTxvevaSi, kanoni<br />
zedmet dabrkolebebs qmnis informaciis wvdomasTan dakavSirebiT, romlebic<br />
SeiZleba borotad iqnes gamoyenebuli.<br />
konstitucia acxadebs, rom sasamarTlos sxdomebi Riaa da daxurul sxdomebze<br />
saqmis ganxilva mxolod kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSia dasaSvebi.<br />
60 sasamarTlos gadawyvetilebebic aseve sajarod unda iqnes gamoc-<br />
77<br />
52 iqve, 36-37.<br />
53 laSa kalandaZis (Tbilisis saapelacio<br />
sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis<br />
Tavmjdomare), giorgi mirotaZis<br />
(iusticiis umaRlesi sabWos sasamarTlo<br />
eTikisa da disciplinaruli<br />
sasamarTalwarmoebis departamentis<br />
Tavmjdomare), da laSa maRraZis (uzenaesi<br />
sasamarTlos Tavmjdomaris biuros<br />
xelmZRvaneli) interviuebi avtorTan.<br />
54 The Georgian Young Lawyers Association,<br />
Justice in Georgia, 16-17.<br />
55 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 44.<br />
56 iqve, gv. 3.<br />
57 DPK CONSULTING, USAID-funded Georgia<br />
Judicial Administration and Management<br />
Reform (JAMR) Project,Court Users Survey<br />
(Tbilisi: 2010), 5.<br />
58 iqve, gv. 37.<br />
59 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />
60 saqarTvelos konstitucia, muxli 85.<br />
3. sasamarTlo xelisufleba
61 iqve, muxli 85.<br />
62 saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsi, miRebulia 1997 wlis 14 noembers,<br />
muxlebi 287–290; sisxlis samarTlis<br />
saproceso kodeqsi, miRebulia 2009 wlis<br />
9 oqtombers, muxli 195.<br />
63 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxli14.<br />
64 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />
sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 35.<br />
65 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 43.<br />
66 citirebulia: Transparency International<br />
Georgia, European Neighbourhood Policy:<br />
Monitoring Georgia’s Anti-Corruption<br />
Commitments, 23.<br />
78<br />
xadebuli. 61 sasamarTloebi valdebulni arian, awarmoon sasamarTlos<br />
sxdomebis detaluri oqmebi an gaakeTon maTi audio-Canaweri da is mxareebs<br />
moTxovnisTanave moawodon. 62 mosamarTleebi valdebulni arian, yovel-<br />
wliurad warudginon qonebrivi deklaraciebi sajaro samsaxuris biuros. 63<br />
amave dros, kanonmdebloba ar Seicavs debulebebs, romlebic sasamarTloebs<br />
an iusticiis umaRles sabWos daavaldebulebs, sazogadoebas sakuTari<br />
iniciativiT miawodon informacia maTi saqmianobis mniSvnelovani aspetebis<br />
Sesaxeb (sasamarTlo statistika, sasamarTlo mosmenebis Canawerebi/stenografiuli<br />
angariSebi da a.S.). iusticiis umaRlesi sabWo valdebulia, mosamarTlis<br />
vakansiebi oficialur beWdviT organoSi gamoaqveynos, Tumca<br />
mas msgavsi valdebuleba ar ekisreba mosamarTleebis daniSvnisa da Tanamdebobidan<br />
gaTavisuflebis Sesaxeb informaciis gamoqveynebis mxriv. marTalia,<br />
is debulebebi, romlebic sasamarTlo darbazSi foto da video gada-<br />
Rebas krZalavs, SeiZleba mosamarTleebisa da mowmeebis dacvis aucileblobiT<br />
aixsnas, magram is garemoeba, rom mosamarTlis nebarTvis gareSe audio<br />
Canawerebis da stenografiuli angariSebis warmoebac akrZalulia,<br />
zRudavs Jurnalistebis SesaZleblobas, gaaSuqon sasamarTlos sxdomebi. 64<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad miuwvdeba xeli sazogadoebas praqtikaSi sasamarTloebis saqmianobasTan<br />
dakavSirebul informaciaze?<br />
sasamarTlos sxdomebze wvdoma praqtikaSi uzrunvelyofilia, magram<br />
sasamarTlo darbazebSi Sesabamisi aRWurvilobis ararseboba da sasamar-<br />
Tlos TanamSromlebis mxridan xelis SeSla sxdomaze damswre pirebs ganxilvebis<br />
mosmenas da Canawerebis gakeTebas urTulebas. amave dros, sasamarTlos<br />
gadawyvetilebebi yovelTvis droulad ar xdeba xelmisawvdomi.<br />
zogadad, sasamarTlos sxdomebi sazogadoebisTvis da mediisTvis Riaa da,<br />
Cveulebriv, sasamarTlo darbazebSi yvela dainteresebuli pirisTvis sakmarisi<br />
adgilia. 65 „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ gamocdilebiT,<br />
adgilobrivi da saolqo sasamarTloebis sxdomebi yovelTvis Riaa<br />
da gareSe pirebs dakvirvebis saSualeba aqvT, Tumca or SemTxvevaSi sasamarTlos<br />
TanamSromlebma organizaciis warmomadgenlebs sTxoves, Canawerebis<br />
gakeTeba SeewyvitaT da weris gagrZelebis neba mxolod maSin misces,<br />
roca darwmundnen, rom isini stenografiul angariSs ar awarmoebdnen. xSirad<br />
aseve rTulia sasamarTlo darbazSi ganxilvebis mosmena, radgan damswreTaTvis<br />
gankuTvnili skamebi mosamarTlis adgilisgan Sors aris ganlagebuli<br />
da darbazi mikrofonebiT aRWurvili ar aris. es TiTqosda mcire<br />
detali mniSvnelovan problemas iwvevs da sasamarTlos sxdomebis sajaroobis<br />
Rirebulebas amcirebs.<br />
2007 wels sasamarTlo darbazSi videogadaRebis akrZalvam garkveuli kritika<br />
gamoiwvia, 66 Tumca es meqanizmi aseve icavs braldebulebs maTi vinaobis<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
gamJRavnebisgan. mediasTan urTierTobis gasaadvileblad SemoRebul iqna<br />
sasamarTlos warmomadgenlis (e.w. „spiker-mosamarTlis“) Tanamdeboba. „amerikis<br />
advokatTa asociaciis“ mosazrebiT, am meqanizmis funqcionirebas<br />
praqtikaSi garkveuli problemebi axlavs da is jer–jerobiT JurnalistebisTvis<br />
advilad gasagebi informaciis wyaros ar warmoadgens. 67<br />
uzenaesi sasamarTlo da ramdenime sxva sasamarTlo sasamarTlo procesebis<br />
audio Caweras awarmoebs, magram sasamarTloebis umetesobas aucilebeli<br />
aRWurviloba ar gaaCnia da isini xelnawer an nabeWd oqmebs adgenen, romlebSic<br />
ganxilvebis mokle Sinaarsia gadmocemuli. jer-jerobiT gaurkvevelia,<br />
xelmisawvdomia Tu ara es oqmebi sazogadoebisTvis. savaraudod,<br />
sxvadasxva sasamarTloSi gansxvavebuli praqtika arsebobs. 68<br />
sasamarTlos gadawyvetilebebis xelmisawvdomobis TvalsazrisiT sxvadasxva<br />
sasamarTloebSi gansxvavebuli mdgomareobaa. uzenaes sasamarTlos, sakonstitucio<br />
sasamarTlosa da ramdenime qveda rangis sasamarTlos aqvT<br />
veb-gverdebi, sadac maT mier gamotanil gadawyvetilebebs aqveyneben (Tumca<br />
xandaxan es mniSvnelovani dagvianebiT xdeba). 69 „amerikis advokatTa<br />
asociaciis“ informaciiT, sxva sasamarTloebSi gadawyvetilebebi, Cveulebriv,<br />
moTxovnisTanave xelmisawvdomia. 70 amave dros, „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelos“ rig SemTxvevebSi sasamarTlo gadawyvetilebebis<br />
aslebis miRebis mxriv sirTuleebi Seeqmna (ixileT qvemoT).<br />
sasamarTlo xelisuflebis biujetTan dakavSirebuli informacia da sasamarTlos<br />
statistikuri monacemebi uzenaesi sasamarTlos veb-gverdzea gan-<br />
Tavsebuli. 71 amave dros, iusticiis umaRlesi sabWos veb-gverdze mocemulia<br />
disciplinaruli darRvevebis statistikuri monacemebi da mosamarTleobis<br />
kandidatTa sakvalifikacio gamocdebTan dakavSirebuli informacia.<br />
72 amis miuxedavad, informacia, romelic Seexeba sasamarTloebis mier<br />
sabiujeto saxsrebis xarjvas, mosamarTleebis daniSvnas, maTTvis uflebamosilebis<br />
Sewyvetasa da sxva sasamarTloSi gadayvanas, xelmisawvdomi ar<br />
aris.<br />
sajaro informaciis moTxovnis oTxi ganacxadidan, romlebic uzenaes sasamarTlos<br />
antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli testebis farglebSi<br />
gaegzavna, sasamarTlom oTxives upasuxa, Tumca erT-erTi pasuxi<br />
dasmul kiTxvas srulad ar Seesabameboda. or kompleqsur kiTxvaSi moTxovnili<br />
iyo 2009 wlis SedarebiTi monacemebi im pirTa ricxvis Sesaxeb,<br />
visac winaswari patimroba SeefardaT da girao gadaixades (515) da maTze,<br />
vinc girao ar gadaixada (8,195), aseve sisxlis samarTlis saqmeebze gamotanil<br />
gamamtyunebel (18,392) da gamamarTlebel (18) ganaCenebze.<br />
amisda miuxedavad, gamopasuxebis xarisxi Zalze aradamakmayofilebeli iyo<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ mier sasamarTloebisTvis<br />
gagzavnili da sajaro informaciis moTxovnasTan dakavSrebuli im ganacxadebis<br />
SemTxvevaSi, romlebic antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli<br />
testebis nawili ar iyo. xuT ganacxads, romlebic organizaciam dedaqalaqSi<br />
mdebare sasamarTloebs – Tbilisis saqalaqo sasamarTlos, Tbili-<br />
2011<br />
79<br />
67 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 51.<br />
68 iqve, 53-54.<br />
69 irine uruSaZe, „sajaro informaciis gacema<br />
ar aris sasamarTlos valdebuleba?“<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos blog-teqsti, 2010 wlis 22<br />
oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />
blog/psadjaro-inpormatsiis-gatsema-ar-arissasamartlos-valdebulebap<br />
70 iqve, gv. 52-53.<br />
71 www.supremecourt.ge<br />
72 www.hcoj.gov.ge<br />
3. sasamarTlo xelisufleba
73 irine uruSaZe, „sajaro informaciis gacema<br />
ar aris sasamarTlos valdebuleba?“<br />
saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos blog-teqsti, 2010 wlis 22<br />
oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />
blog/psadjaro-inpormatsiis-gatsema-ar-arissasamartlos-valdebulebap<br />
74 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos saerTo<br />
sasamarTloebis mosamarTleTa<br />
disciplinaruli pasuxismgeblobisa da<br />
disciplinaruli samarTalwarmoebis<br />
Sesaxeb,“ muxli 4, 6, 8, 15.<br />
75 European Commission for Democracy Through<br />
Law (Venice Commission), Opinion On the Law<br />
on Disciplinary Responsibility and Disciplinary<br />
Prosecution of Judges of Common Courts of<br />
Georgia, adopted by the Venice Commission at<br />
its 70th Plenary Session (Venice, 16-17 March<br />
2007), 7.<br />
76 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi, muxlebi 194, 259.<br />
77 saqarTvelos administraciuli saproceso<br />
kodeqsi, muxlebi 13 (2), 21 (3), 21 (13), 21<br />
(20), 26.<br />
80<br />
sis saapelacio sasamarTlosa da, aseve, saqarTvelos uzenaes sasamarTlos<br />
– gaugzavna, sasamarTloebma zustad erTnairi pasuxi gasces da ganacxades,<br />
rom maT pasuxis gasacemad sakmarisi administraciuli resursebi ar gaaCndaT<br />
da am resursebis mobilizebas kanoniT gansazRvruli movaleobebis<br />
SesrulebisTvis aucileblad ar miiCnevdnen. am ganacxadebiT moTxovnili<br />
zogi informacia didi raodenobis saqmeebze miRebul gadawyvetilebebs<br />
Seexeboda, Tumca zogi mxolod 20–25 saqmes moicavda. 73<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom mosamarTleebi angariSvaldebulni<br />
iyvnen maT qmedebebze?<br />
kanonmdebloba bevr debulebas Seicavs, romlebic mosamarTleebis winaaRmdeg<br />
saCivrebis wardgenas da disciplinaruli sanqciebis gamoyenebas<br />
exeba. mosamarTleebi kanoniT valdebulni arian, daasabuTon TavianTi gadawyvetilebebi.<br />
uaryofiT mxares rac Seexeba, mosamarTleebs metismetad<br />
maRali xarisxis xelSeuxeblobiT sargebloben, romelic yvela tipis sisxlis<br />
samarTlis danaSaulze vrceldeba.<br />
kanoni mosamarTleebis winaaRmdeg saCivrebis wardgenisa da disciplinaruli<br />
sanqciebis gamoyenebisTvis detalur oficialur procedurebs iTvaliswinebs.<br />
nebismier pirs ufleba aqvs, mosamarTlis winaaRmdeg saCivari<br />
aRZras. aseTi saCivrebi SeiZleba waredginos uzenaesi sasamarTlosa da<br />
saapelacio sasamarTlos Tavmjdomareebs, aseve, umaRlesi iusticiis sab-<br />
Wos wevrebs. winaswari mokvlevis Semdeg, Sesabamisi sasamarTlos Tavmjdomarem<br />
an iusticiis umaRlesi sabWos mdivanma unda miiRos gadawyvetileba,<br />
romlis mixedviT an saqmis warmoeba Sewydeba an mosamarTles disciplinaruli<br />
braldeba waredgineba da saqme specialur organos – saqarTvelos<br />
saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinarul kolegias – gadaegzavneba.<br />
im mosamarTleebis mimarT, romelTac disciplinaruli darRvevebis<br />
Cadena daumtkicdebaT, SeiZleba gamoyenebul iqnes sxvadasxva sanqciebi,<br />
maT Soris, sayveduris an mkacri sayveduris gamocxadeba da uflebamosilebis<br />
Sewyveta. 74 disciplinaruli kolegiis damoukideblobas SesaZloa,<br />
ramdenadme asustebdes is garemoeba, rom mis wevrTa naxevars iusticiis<br />
umaRlesi sabWo niSnavs. rogorc veneciis komisiam marTebulad aRniSna,<br />
organos, romelic samarTalwarmoebis proceduris inicirebas axdens, saqmis<br />
ganmxilveli organos Semadgenlobaze gavlenis moxdena ar unda SeeZlos.<br />
75<br />
kanoni mosamarTleebisgan yvela tipis saqmeebze gamotanili gadawyvetilebebis<br />
dasabuTebas moiTxovs. magaliTad, sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi pirdapir acxadebs, rom sisxlis samarTlis saqmeebze gamotanili<br />
rogorc Sualeduri, ise saboloo gadawyvetilebebi „dasabuTebuli“ unda<br />
iyos. 76 administraciuli saproceso kodeqsi aseve moiTxovs, rom sasamar-<br />
Tloebma maT mier gamotanili gadawyvetilebebi daasabuTon. 77 samoqalaqo<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saproceso kodeqsi mosamarTleebs gadawyvetilebebis dasabuTebis valdebulebisgan<br />
mxolod im SemTxvevaSi aTavisuflebs, Tu gadawyvetileba gasaCivrebas<br />
ar eqvemdebareba an Tu mxareebi ganacxadeben, rom gadawyvetilebis<br />
ufro maRali instanciis sasamarTloSi gasaCivrebas ar apireben. 78<br />
mosamarTleTa angariSvaldebuleba SesaZloa im garemoebam Seamciros,<br />
rom, rogorc veneciis komisiam aRniSna, isini „TiTqmis absoluturi imunitetiT“<br />
79 sargebloben, romelic yvela saxis sisxlis samarTlis danaSaulze,<br />
maT Soris, korufciazec, vrceldeba.<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad ageben pasuxs mosamarTleebi maT qmedebebze praqtikaSi?<br />
mosamarTleTa angariSvaldebuleba praqtikaSi saTanadod uzrunvelyofili<br />
ar aris da maT xSirad dausabuTebeli gadawyvetilebebi gamoaqvT. mosamarTleTa<br />
winaaRmdeg wardgenili saCivrebis maRali raodenoba mianiSnebs,<br />
rom aseTi saCivrebis wardgena praqtikaSi advilia, Tumca maTze reagireba<br />
yovelTvis gamWvirvaled ar xdeba.<br />
praqtikaSi, mosamarTleebi xSirad maT mier gamotanili gadawyvetilebebs<br />
ar asabuTeben. saxalxo damcveli 2009 wlis saparlamento angariSSi aRniSnavda,<br />
rom mosamarTleebis mier Sualeduri da saboloo gadawyvetilebebis<br />
dausabuTebloba „sasamarTlo sistemis erT-erTi yvelaze problematuri<br />
sakiTxia.“ 80 saxalxo damcvelis angariSis Tanaxmad, xSirad mosamarTleebi<br />
eWvmitanilebs winaswar patimrobas usjian da advokatTa Suamdgomlobebis<br />
dakmayofilebaze uars dausabuTeblad amboben; amasTanave,<br />
isini kanonis konkretul debulebebze ise miuTiTeben, rom ar ganmartaven,<br />
Tu ratom exeba isini gansaxilvel saqmes. 81 sasamarTloebis mier gamotanil<br />
saboloo gadawyvetilebebSi aseve xSirad ar aris miTiTebuli, Tu ra mtkicebulebebze<br />
dayrdnobiT iqna isini miRebuli. amasTan erTad, saxalxo damcveli<br />
aRniSnavs, rom mosamarTleebi sxvadasxva gadawyvetilebebisTvis erT<br />
Sablons iyeneben da masSi mxolod saqmeSi monawile pirebis saxelebs da<br />
gvarebs cvlian. 82<br />
rogorc angariSvaldebulebasTan dakavSirebuli kanonis debulebebis Sesaxeb<br />
qveTavSi aRiniSna, mosamarTleebis winaaRmdeg saCivrebis wardgena<br />
SeiZleba rogorc sasamarTloebSi, ise iusticiis umaRles sabWoSi da es<br />
saCivrebi SeiZleba, Semdgom, disciplinarul kolegias gadaegzavnos. praqtikaSi,<br />
saCivrebis mTavari adresati iusticiis umaRlesi sabWoa. 2009 wels<br />
sabWoSi wardgenili 1,175 saCivridan mosamarTlis mimarT disciplinarul<br />
kolegiaSi disciplinaruli samarTalwarmoebis dawyeba mxolod 22 saCivars<br />
(anu saerTo ricxvis or procentze naklebs) mohyva. am monacemebis ganmarteba<br />
sxvadasxvanairad SeiZleba. SeiZleba vivaraudoT, rom an iusticiis<br />
umaRlesi sabWo ar atarebs saTanado disciplinarul RonisZiebebs<br />
mosamarTleebis mimarT, Tumca aseve SesaZlebelia, rom saCivris wardgenis<br />
81<br />
78 saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsi, muxlebi 250, 257 (1).<br />
79 European Commission for Democracy Through<br />
Law, Opinion on Draft Constitutional<br />
Amendments Relating to the Reform of the<br />
Judiciary in Georgia, adopted by the Venice<br />
Commission at its 62nd Plenary Session<br />
(Venice, 11-12 March 2005), 8.<br />
80 saxalxo damcvelis aparati, „saqarTvelos<br />
saxalxo damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />
adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />
dacvis mdgomareobis Sesaxeb,“ 2009 wlis<br />
meore naxevari, gv. 168.<br />
81 iqve, gv. 168-172.<br />
82 iqve, gv. 173-176.<br />
3. sasamarTlo xelisufleba
83 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 42<br />
84 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi, muxlebi 59, 63; saqarTvelos<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi<br />
31, 33-34.<br />
85 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi, muxli 59; saqarTvelos<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi<br />
29, 31.<br />
86 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers,<br />
muxli 4, 13, 14.<br />
87 saqarTvelos samosamarTlo eTikis<br />
kodeqsi, saqarTvelos uzenaesi<br />
sasamarTlos oficialuri veb-gverdi,<br />
http://www.supremecourt.ge/judges-selfgovernance/judges-ethics-code/<br />
(nanaxia 2010<br />
wlis 6 oqtombers).<br />
82<br />
proceduris siiole mosamarTleebis winaaRmdeg didi raodenobiT dausabuTebeli<br />
usafuZvlo saCivrebis wardgenas ganapirobebs. „amerikis advokatTa<br />
asociaciis“ mosazrebiT, disciplinaruli samarTalwarmoebis procesi<br />
sakmarisad gamWvirvale ar aris da mosamarTleebisTvis sanqciebis dawesebis<br />
safuZvlebi xandaxan bundovani an subieqturia. 83<br />
momCivanTa dasacavad gatarebuli RonisZiebebis Sesaxeb informacia xelmisawvdomi<br />
ar aris. radgan kanoni aseTi zomebis gatarebas ar iTvaliswinebs,<br />
naklebad savaraudoa, rom isini praqtikaSi xorcieldebodes. amave<br />
dros, radgan ar arsebobs informacia momCivanTa Seviwroebis Sesaxeb, savaraudoa,<br />
rom es sakiTxi amJamad saqarTveloSi seriozul problemas ar<br />
warmoadgens.<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad arsebobs samarTlebrivi meqanizmebi, romlebic mosamarTleebis<br />
keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba mosamarTleTa keTilsindisierebasTan dakav-<br />
Sirebul mraval debulebas Seicavs, magram am wesebidan zogierTi sakmaod<br />
orazrovani da arapirdapiria. amasTan erTad, ar arsebobs normebi, romlebic<br />
Tanamdebobis datovebis Semdeg mosamarTleebis kerZo seqtorSi dauyovnebliv<br />
dasaqmebaze SezRudvebs daawesebda.<br />
rogorc sisxlis samarTlis, ise samoqalaqo saqmeebSi, mxareebs ufleba aqvT,<br />
mosamarTlis mikerZoebulobasTan dakavSirebiT saCivari aRZran, 84 xolo<br />
im SemTxvevaSi, Tu mosamarTlis saqmianobaSi interesTa SeuTavsebloba<br />
warmoiSoba, is valdebulia, uari Tqvas saqmis ganxilvaSi monawileobaze. 85<br />
kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />
(da, Sesabamisad, am kanonSi Camoyalibuli antikorufciuli normebi)<br />
mosamarTleebsac exebaT. Sesabamisad, isini valdebulni arian, sajaro samsaxuris<br />
biuroSi yovelwliurad waradginon qonebrivi deklaraciebi. mosamarTleebs<br />
ufleba ar aqvT, ekavoT raime Tanamdeboba romelime sawarmoSi<br />
da eweodnen raime saxis anazRaurebad saqmianobas, garda „samecniero,<br />
pedagogiuri an SemoqmedebiTi saqmianobisa.“ kanoni adgens im saCuqrebis<br />
maqsimalur Rirebulebas, romelTa miRebac mosamarTleebs wlis ganmavlobaSi<br />
SeuZliaT (wliuri anazRaurebis 15 procenti) da, aseve, TiTo saCuqris<br />
maqsimalur Rirebulebas (wliuri anazRaurebis 5 procenti). 86<br />
am kanonebis garda, arsebobs aseve samosamarTlo eTikis kodeqsi, romelic<br />
saqarTvelos mosamarTleTa konferenciam miiRo. es dokumenti mosamarTleebs,<br />
sxva movaleobebis dawesebasTan erTad, imis uzrunvelyofas avaldebulebs,<br />
rom maT gadawyvetilebebze gavlena ar moaxdinos politikurma<br />
interesebma an sazogadoebrivma azrma. mosamarTleebs aseve ekrZalebaT iseT<br />
saqmianobaSi Cabma, romelmac SeiZleba sasamarTloebis an mosamarTleTa<br />
damoukideblobasTan da miukerZoeblobasTan dakavSirebiT eWvebi gaaCinos. 87<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
miuxedavad imisa, rom am normebis miReba udavod dadebiTi faqtia, isini<br />
garkveulwilad bundovania da ar azustebs, Tu konkretulad ra tipis<br />
qmedebebia akrZaluli. amasTan erTad, kanonmdebloba ar Seicavs debulebebs,<br />
romlebic qmediT SezRudvebs daawesebda sasamarTlos datovebis<br />
Semdeg mosamarTleTa dasaqmebasTan dakavSirebiT.<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia mosamarTleTa keTilsindisiereba praqtikaSi?<br />
mosamarTleebi keTilsindisierebaTan da eTikasTan dakavSirebul arsebul<br />
wesebs kargad icnoben da bolo wlebSi sasamarTlo sistemaSi meqrTameoba<br />
faqtobrivad aRmoifxvra. amis miuxedavad, aRmasrulebeli Stos<br />
gadametebuli gavlena sasamarTlo xelisuflebaze (rac sasamarTlos damoukideblobis<br />
Sesaxeb qveTavSi ufro detalurad aris ganxiluli) SeiZleba<br />
zogjer asustebdes mosamarTleebis unars, daicvan keTilsindisierebasTan<br />
dakavSirebuli kanonis moTxovnebi.<br />
rogorc erT-erTi eqsperti acxadebs, mosamarTleebi arsebul eTikisa da<br />
keTilsindisierebis wesebSi specialur swavlebas gadian, ris Sedegadac,<br />
aRniSnuli wesebi yvela mosamarTlem icis. amis miuxedavad, aRniSnuli eqsperti<br />
imasac aRniSnavs, rom gaurkvevelia, am wesebis dacvaze monitoringi<br />
xorcieldeba Tu ara. 88 eTikis wesebis praqtikaSi efeqtur SesrulebasTan<br />
dakavSirebiT eWvi „amerikis advokatTa asociaciamac“ gamoTqva. 89<br />
is garemoeba, rom bolo wlebSi sasamarTloSi korufcia „Zalze iSviaTi“ 90<br />
gaxda, SesaZloa, arsebuli antikorufciuli wesebis efeqturobaze miuTi-<br />
Tebdes. 2004-2005 wlebSi mTavrobis mier warmoebulma antikorufciulma<br />
RonisZiebebma (maT Soris, mosamarTleebis dapatimrebebma da korufciis<br />
faqtebis gaxmaurebam) mosamarTleebis mier moqalaqeebisgan qrTamis aReba<br />
iSviaT movlenad aqcia. amis miuxedavad, sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis<br />
dabali xarisxi (rac sasamarTlos damoukideblobis Sesaxeb<br />
qveTavSia ganxiluli) iZleva SeSfoTebis safuZvels imasTan dakavSirebiT,<br />
rom mosamarTleebi prokuraturisa da zogadad aRmasrulebeli Stos zewolis<br />
pirobebSi keTilsindisierebis SenarCunebas ver axerxeben. erT-er-<br />
Tma eqspertma, romelsac „saerTaSoris gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
aRniSna, rom rodesac mTavroba sasamarTlo procesis SedegiT Zalian<br />
aris dainteresebuli, mosamarTleebi iZulebulni arian, kanonsawinaaRmdego<br />
gadawyvetilebebi miiRon, rac mTeli sasamarTlo sistemis keTilsindisierebas<br />
amcirebs. 91<br />
mosamarTleebi kanonis Sesabamisad waradgenen qonebriv deklaraciebs da<br />
maTi gacnoba SesaZlebelia sajaro samsaxuris mier Seqmnil specialur vebgverdze.<br />
92 Tumca, iseve, rogorc sxva sajaro moxeleebis SemTxvevaSi, mosamarTleTa<br />
deklaraciebis Sinaarsis detalurad Seswavlisa da (darRvevaTa<br />
aRmoCenis SemTxvevaSi) sanqciebis dawesebis specialuri meqanizmi ar<br />
arsebobs.<br />
83<br />
88 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />
89 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 49.<br />
90 iqve, gv. 46.<br />
91 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />
92 www.declaration.ge<br />
3. sasamarTlo xelisufleba
93 saqarTvelos konstitucia, muxli 89.<br />
94 iqve, muxli 42; saqarTvelos zogadi<br />
administraciuli kodeqsi, miRebulia 1999<br />
wlis 25 ivniss, muxli 178.<br />
95 ixileT qveTavi sasamarTlos<br />
damoukideblobis (praqtika) Sesaxeb.<br />
96 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />
http://www.freedomhouse.eu/images/<br />
Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf (nanaxia<br />
2011 wlis 23 Tebervals).<br />
97 magaliTad, ixileT: OSCE/ODIHR Georgia:<br />
Municipal Elections30 May 2010, OSCE/<br />
ODIHR Election Observation Mission Report,<br />
(Warsaw: OSCE/ODIHR, 2010), 24.<br />
98 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />
99 giorgi paiWaZis ineterviu avtorTan.<br />
100 American Bar Association, Judicial Reform<br />
Index for Georgia, Volume II, 23.<br />
101 The Economist, Georgia's Mental Revolution:<br />
Seven years after the Rose Revolution, Georgia<br />
has come a long way, 19 August 2010,<br />
http://www.economist.com/node/16847798<br />
84<br />
roli: aRmasrulebel Stoze zedamxedveloba (kanoni da praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad efeqtianad axorcielebs sasamarTlo xelisufleba aRmasrulebeli<br />
Stos zedamxedvelobas?<br />
sasamarTlo xelisuflebas aRmasrulebeli Stos zedamxedvelobis gansaxorcieleblad<br />
mniSvnelovani uflebamosilebebi gaaCnia. amis miuxedavad,<br />
sasamarTloebze mTavrobis mZlavri gavlenis gamo, es uflebamosilebebi<br />
praqtikaSi efeqtianad ar gamoiyeneba.<br />
kanonmdebloba sasamarTlo xelisuflebas aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />
gansaxorcieleblad saTanado uflebamosilebebs aniWebs. sakonstituco<br />
sasamarTlos ufleba aqvs, miiRos gadawyvetilebebi prezidentisa<br />
da ministrTa kabinetis gadawyvetilebebis konstituciasTan Sesabamisobis<br />
sakiTxebze. 93 amasTan erTad, konstitucia uzrunvelyofs moqalaqeTa uflebas,<br />
rom mTavrobis organoebis ukanono qmedebebis Sedegad miRebuli<br />
zianis asanazRaureblad sasamarTlos mimarTon, xolo zogadi administraciuli<br />
kodeqsi yovel moqalaqes aniWebs uflebas, rom mTavrobis organoebis<br />
gadawyvetilebebi sasamarTloSi gaasaCivros. 94<br />
praqtikaSi, sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis dabali xarisxi<br />
amcirebs mis unars, moaxdinos aRmasrulebeli Stos saqmianobis efeqtiani<br />
monitoringi. 95 rogorc organizacia Freedom House aRniSnavs, sasamarTloebi<br />
sisxlis samarTlis saqmeebis ganxilvisas prokuraturis mudmiv zewolas<br />
ganicdian. 96 sisxlis samarTlis saqmeebSi gamamarTlebeli ganaCenebis<br />
faqtobrivi ararseboba (ixileT am Tavis sasamarTlos damoukideblobas-<br />
Tan dakavSirebuli qveTavi) aCens mniSvnelovan eWvebs, rom sasamarTlo xelisuflebas<br />
ar SeuZlia, saWiroebis SemTxvevaSi, prokuraturas winaaRmdegoba<br />
gauwios. sasamarTloebma aseve ver moaxerxes, ganexilaT bolo<br />
wlebSi arCevnebis periodSi momxdari darRvevebi da damnaSaveebi pasuxisgebaSi<br />
miecaT. 97 erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />
ganucxada, rom im biznesmenebs, romlebic saxelmwifosTan sasamarTlo<br />
davebSi arian Cabmuli, sasamarTloebi ar icaven. 98 es yvelaferi<br />
aZlierebs kidev erTi eqspertis mosazrebas, rom kerZo mxareebs sasamarTloSi<br />
saxelmwifos winaaRmdeg saqmis mogeba mxolod maSin SeuZliaT, Tu<br />
saqmeSi Zlieri samTavrobo uwyeba an politikuri interesi ar figurirebs. 99<br />
rogorc „amerikis advokatTa asocacia“ aRniSnavs, maSinac ki, rodesac sasamarTloebs<br />
samTavrobo organoebis sawinaaRmdego gadawyvetilebebi gamoqvT,<br />
maTi aRsruleba SeiZleba problemebTan iyos dakavSirebuli. 100 amas<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ gamocdilebac adasturebs:<br />
organizaciis saapelacio sarCeli, romelic mimarTuli iyo Tbilisis meriis<br />
uaris winaaRmdeg, moewodebina sajaro informacia, sasamarTlom daakmayofila,<br />
magram am gadawyvetilebis miRebidan erTi wlis gasvlis Semdeg,<br />
merias moTxovnili informacia jerac ar gaucia.<br />
saqarTvelos amJamindeli mmarTveli gundis daintereseba sasamarTlo<br />
xelisuflebis sazedamxedvelo rolis gaZlierebiT safuZvlian eWvs iwvevs.<br />
mTavrobis erT-erTma maRali rangis wevrma bolo xanebSi Jurnal „ekonomists“<br />
ganucxada, rom, radgan qarTul sazogadoebaSi damoukidebeli sasamarTlos<br />
tradicia jer damkvidrebuli ar aris, amJamad samarTlis warmoeba<br />
aRmasrulebel Stos ukeT SeuZlia. 101<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
eziume<br />
saqarTvelos sajaro samsaxurisTvis gamoyofili resursebis odenoba<br />
bolo wlebSi mniSvnelovnad gaizarda, xolo dabal safexurebze korufciis<br />
aRmofxvrisken mimarTuli Zalisxmeva metad warmatebuli aRmoCnda.<br />
amis miuxedavad, sajaro seqtoris TanamSromelTa damoukidebloba saTanadod<br />
daculi ar aris, xolo gamWvirvalobasTan dakavSirebuli Zlieri<br />
sakanonmdeblo normebi praqtikaSi Tanamimdevrulad ar gamoiyeneba. sajaro<br />
seqtori amJamad korufciasTan dakavSirebuli sakiTxebis Sesaxeb<br />
sazogadoebis informirebis TvalsazrisiT gansakuTrebiT aqtiuri ar aris<br />
da am sferoSi samoqalaqo sazogadoebasa Tu kerZo seqtorTan aqtiurad<br />
ar TanamSromlobs. saxelmwifo Sesyidvebis arsebuli sistema korufciisgan<br />
damcav mniSvnelovan garantiebs Seicavs, Tumca praqtikaSi isini yovelTvis<br />
efeqtianad ar gamoiyeneba.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />
Sefasebulia sajaro samsaxuris SesaZleblobebi, Sida marTva da<br />
misi roli saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen<br />
nawilSi warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
2011 85<br />
4.<br />
sajaro samsaxuri
1 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />
oqtombers. kanonSi CamoTvlilia Semdegi<br />
dawesebulebebi, romlebic sajaro<br />
samsaxurs Seadgenen: parlamenti,<br />
prezidentis administracia, mTavrobis<br />
kancelaria, saministroebi da saxelmwifo<br />
saqveuwyebo dawesebulebebi, iusticiis<br />
sabWo da sasamarTloebi, erovnuli banki,<br />
kontrolis palata, saxalxo damcvelis<br />
aparati, avtonomiuri respublikebis<br />
saxelmwifo dawesebulebebi da<br />
adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />
administraciuli organoebi.<br />
saqarTvelos kanonmdeblobiT, zogi<br />
sajaro samarTlis iuridiuli piri (ssip)<br />
sajaro samsaxuris nawilad iTvleba, zogi<br />
ki – ara. amasTan erTad, zogierTi<br />
saxelmwifo organo, magaliTad<br />
centraluri saarCevno komisia, „sajaro<br />
samsaxuris Sesaxeb“ kanonSi naxsenebi ar<br />
aris, magram am organoebis maregulirebel<br />
kanonebSi isini sajaro samsaxuris nawilad<br />
arian moxseniebuli.<br />
86<br />
saerTo qula: 50/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi — 50<br />
42/100 damoukidebloba 50 25<br />
marTva gamWvirvaloba 75 50<br />
67/100 angariSvaldebuleba 75 75<br />
keTilsindisiereba 75 50<br />
sazogadoebis informireba — 25<br />
sajaro dawesebulebebTan,<br />
samoqalaqo-sazogadoebriv<br />
roli organizaciebTan da kerZo<br />
42/100 seqtorTan TanamSromloba<br />
korufciis prevenciisa<br />
da daZlevis kuTxiT — 50<br />
struqtura da organizacia<br />
korufciis riskebis Semcireba<br />
saxelmwifo Sesyidvebis<br />
ganxorcielebisas<br />
keTilsindisierebis<br />
garantirebis gziT 50<br />
saqarTvelos kanonmdebloba „sajaro samsaxurs“ gansazRvravs, rogorc saqmianobas<br />
saxelmwifo da adgilobrivi TviTmmarTvelobis saxazino dawesebulebebSi.<br />
kanonSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ CamoTvlilia mTeli rigi dawesebulebebi,<br />
romlebic sajaro samsaxurs warmoadgenen 1 , xolo calkeuli kanonebi,<br />
romlebic sxva organoebis saqmianobas aregulirebs, am organoebs aseve<br />
sajaro samsaxuris nawilad moixseniebs. am TavSi agreTve ganxilulia sajaro<br />
samarTlis iuridiuli pirebi (naxevrad damoukidebeli organoebi, romlebic<br />
saxelmwifo zedamxedvelobis qveS saxelmwifos sxvadasxva funqciebs asruleben),<br />
romelTa umravlesoba „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonSi naxsenebi<br />
ar aris, magram, amis miuxedavad, isini saxelmwifos saxeliT mniSvnelovan<br />
saqmianobas ewevian. amasTan, radganac zogi sajaro samarTlis iuridiuli<br />
piri saministroebisa da departamentebis mier delegirebul mTel rig sajaro<br />
samsaxuris funqciebs asrulebs, isini valdebulni arian, daicvan „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb“ kanonis debulebebi da maTze monitorings<br />
saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebuleba – kontrolis palata –<br />
awarmoebs (damatebiTi informaciisTvis, ixileT am angariSis Sesabamisi Tavi).<br />
imis gamo, rom sajaro samsaxurTan dakavSirebul kanonmdeblobaSi bolo<br />
wlebis manZilze araerTi cvlileba Sevida, mravali misi debuleba erTmaneTTan<br />
harmonizebuli ar aris da saqarTvelos sajaro samsaxuris Semadgeneli<br />
nawilebis zustad gansazRvra rTulia.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
sajaro samsaxurTan dakavSirebiT erTiani saxelmwifo politikis SemuSavebis<br />
xelSewyoba da Sesabamisi saqmianobis koordinireba sajaro samsaxuris<br />
biuros evaleba. biuro aseve valdebulia, moaxdinos saxelmwifo uwyebebSi<br />
adamianuri resursebis marTvis koordinireba, Seagrovos sajaro moxeleTa<br />
qonebrivi deklaraciebi, moaxdinos sajaro samsaxurSi arsebuli mdgomareobis<br />
analizi da Sesabamisi rekomendaciebi sakanonmdeblo organos warudginos.<br />
am TavSi warmodgenili sajaro samsaxuris Sefaseba ar moicavs im sajaro<br />
dawesebulebebs, romlebic sxva TavebSi calke sayrden institutebad aris<br />
ganxiluli (magaliTad, sakanonmdeblo organo, aRmasrulebeli Sto, samar-<br />
Taldamcavi uwyebebi da saarCevno administracia).<br />
2011<br />
Sefaseba<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad aqvs sajaro seqtors misi movaleobebis efeqtiand ganxorcielebisTvis<br />
saWiro resursebi?<br />
bolo wlebSi saqarTvelos sajaro seqtorisTvis xelmisawvdomi resursebis<br />
raodenoba mniSvnelovnad gaizarda. amis miuxedavad, saxelmwifo servisebis<br />
efeqtian miwodebas aferxebs is garemoeba, rom araerTi uwyeba saTanado<br />
dafinansebas kvlavac ver iRebs.<br />
2004 wels, axali mTavrobis xelisuflebaSi mosvlis Semdeg saxelmwifo<br />
Semosavlebis mniSvnelovani zrdis Sedegad, sajaro seqtorisTvis resursebis<br />
xelmisawvdomoba mniSvnelovnad gaumjobesda. mogvarda saxelfaso davalianebebis<br />
problema, romelic wina xelisuflebis dros sajaro samsaxuris<br />
mTavari problema iyo. 2009 wels Catarebul sajaro mosamsaxureTa gamokiTxvaSi<br />
respondentTa 99 procentma Tqva, rom wina wels isini xelfasebs<br />
droulad iRebdnen. 2 mTavrobis maRali rangis warmomadgenelma „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom sajaro seqtoris finansuri<br />
mdgomareoba, saxelmwifo dafinansebis zrdasTan erTad, imis wyalobiTac<br />
gaumjobesda, rom bevri sajaro uwyeba sajaro samarTlis iuridiul<br />
pirad gadakeTda. isini amJamad naxevrad avtonomiur organoebs warmoadgenen,<br />
romlebic moqalaqeebs sxvadasxva momsaxurebas sTavazoben. amis magaliTebia<br />
samoqalaqo reestri da sajaro reestri, romelTagan orive iusticiis<br />
saministros eqvemdebareba. am uwyebebs ufleba aqvT, rom miRebuli Semosavali<br />
Tavad gankargon, ris gamoc sxva, mTlianad saxelmwifo dafinansebaze<br />
damokidebuli uwyebebis umetesobasTan SedarebiT, finansurad ufro<br />
metad TviTkmari organizaciebi arian. 3<br />
amis miuxedavad, sajaro seqtoris dafinanseba jer kidev arasaTanadod da<br />
araTanabrad xdeba. zemoxsenebuli gamokiTxvis respondentTa daaxloebiT<br />
naxevarma ganacxada, rom maTi xelfasi yoveldRiuri xarjebis dasafarad<br />
87<br />
2 GORBI, „korufciis aRqma saqarTveloSi:<br />
sajaro moxeleTa gamokiTxva,“ momzadda<br />
niderlandebis samefos ganviTarebisa da<br />
TanamSromlobis saministros mier<br />
dafinansebuli proeqtis „saqarTvelos<br />
eroovnuli antikorufciuli strategiis<br />
mxardaWera“ (GEPAC) farglebSi da<br />
ganxorcielda evropis sabWos mier<br />
(Tbilisi: 2009), 11.<br />
3 jaba ebanoiZe, iusticiis ministris<br />
moadgile. interviu avtorTan, Tbilisi,<br />
2010 wlis 13 ivlisi.<br />
4. sajaro samsaxuri
4 GORBI, „korufciis aRqma saqarTveloSi:<br />
sajaro moxeleTa gamokiTxva,“ 10.<br />
5 jaba ebanoiZe, iusticiis ministris<br />
moadgile. interviu avtorTan, Tbilisi,<br />
2010 wlis 13 ivlisi.<br />
6 lari heldis (USAID-is mier<br />
dafinansebuli proeqtis „saxelmwifo<br />
marTvis reforma“ yofili<br />
warmomadgenlobis xelmZRvaneli<br />
„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />
(AED)) interviu avtorTan, Tbilisi, 2010<br />
wlis 30 ivnisi.<br />
7 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ muxli 13.<br />
8 iqve, muxli 62.<br />
9 iqve, muxli 127.<br />
10 iqve, muxlebi 93–107.<br />
88<br />
sakmarisi ar aris. 4 erT-erTma maRali Tanamdebobis pirma „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom sajaro uwyebebs xSirad uWirT<br />
vakanturi Tanamdebobebis Sevseba kvalificiuri kandidatebis naklebobis<br />
gamo. 5 rogorc erT-erTi eqsperti aRniSnavs, miuxedavad imisa, rom zogierTi<br />
samTavrobo uwyeba saTanado resursebs iRebs, bevri mniSvnelovani uwyebisa<br />
da yvela adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos dafinansebis odenoba<br />
arasakmarisia. samsaxurSi ayvanisa da Tanamdebobidan gaTavisuflebis moqnili<br />
sistema da sxvadasxva dawesebulebebSi Sromis anazRaurebis erTiani<br />
Skalis ararseboba zogierT „prioritetul“ uwyebas saSualebas aZlevs, rom<br />
kvalificiuri TanamSromlebi uxvi premiebis meSveobiT SeinarCunos, xolo<br />
kontraqtorebsa da konsultantebs mimzidveli anazRaureba SesTavazos. 6<br />
ufro maRali anazRaurebis mqone kvalificiuri gare konsultantebis daqiravebis<br />
uaryofiTi mxare is aris, rom is instituciuri mexsierebis Seqmnisa<br />
da SenarCunebis saSualebas ar iZleva.<br />
sajaro mosamsaxureTa damoukideblobis dabali xarisxi da, gansakuTrebiT,<br />
samuSao adgilebis arasaimedooba aseve amcirebs instituciur codnas da<br />
zog sajaro uwyebas instituciuri gamocdilebis dagrovebis saSualebas ar<br />
aZlevs (ufro dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT qveTavebi damoukideblobis<br />
Sesaxeb (kanoni/praqtika)).<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad daculia kanoniT sajaro mosamsaxureTa damoukidebloba?<br />
kanonmdebloba Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizani sajaro mosamsaxureTa<br />
damoukideblobis uzrunvelyofaa, Tumca garkveuli mniSvnelovani<br />
garantiebi kanonSi gaTvaliswinebuli ar aris.<br />
kanoni „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos sajaro samsaxuris erT-erT<br />
ZiriTad principad miukerZoeblobas acxadebs 7 da sajaro mosamsaxureebs<br />
maTi Tanamdebobis partiuli saqmianobisTvis gamoyenebas ukrZalavs. 8 sajaro<br />
seqtoris TanamSromlebs ufleba aqvT, Tanamdebobidan daTxovnasTan dakavSirebuli<br />
da sxva samsaxureobrivi brZanebebi da gadawyvetilebebi sasamarTloSi<br />
gaasaCivron. 9 kanonSi CamoTvlilia sajaro mosamsaxureTa samsaxu-<br />
ridan daTxovnis legitimuri safuZvlebi, 10 rac xelmZRvanelobis mxridan<br />
TviTneburi gadawyvetilebebis miRebis SesaZleblobas zRudavs. kanonSi mocemuli<br />
Tanamdebobidan daTxovnis safuZvlebi, rogoricaa sajaro mosamsaxuris<br />
aradamakmayofilebeli profesiuli Tvisebebi, saatestacio gamocdis<br />
Caubarebloba da sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCenis ZalaSi Sesvla, zogadad<br />
gonivrulia.<br />
amis miuxedavad, kanonSi ar aris debulebebi, romlebic sajaro mosamsaxureTa<br />
daniSvnasa da dawinaurebaSi politikur Carevas pirdapir krZalavs.<br />
aseve ar arsebobs dawesebuleba, romelsac sajaro seqtoris TanamSromlebis<br />
TviTneburi qmedebebisgan da politikuri Carevisgan dacva daevaleboda.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
ogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />
`antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSia aRniSnuli, arsebuli wesebi<br />
sajaro uwyebebis xelmZRvanelobas „moqmedebis did Tavisuflebas“ aniWebs<br />
da SesaZleblobas aZlevs, sajaro mosamsaxureebis profesiul gadawyvetilebebze<br />
„arajerovani zegavlena“ moaxdinos. 11<br />
2011<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad Tavisufali arian sajaro mosamsaxureebi maT saqmianobaSi gare<br />
Carevisgan?<br />
sajaro mosamsaxureTa damoukideblobis uzrunvelmyofi qmediTi sakanonmdeblo<br />
meqanizmebis ararsebobam iseTi mdgomareoba Seqmna, rodesac maTi<br />
dasaqmebis vada da samuSao adgilis saimedooba pirdapir aris dakavSirebuli<br />
politikuri Tanamdebobis pirebis uflebamosilebis vadasTan. praqtikaSi,<br />
am mxriv viTareba sxvadasxva uwyebaSi gansxvavebulia, magram, zogadad, sajaro<br />
mosamsaxureebi TiTqmis daucvelni arian.<br />
sajaro seqtoris damoukideblobas amcirebs moqmedebis is farTo Tavisufleba,<br />
romliTac praqtikaSi calkeuli uwyebebis xelmZRvanelebi sargebloben<br />
sajaro mosamsaxureTa daniSvnisa da Tanamdebobidan gaTavisuflebisas.<br />
rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />
`antikorufciuli qseli~ (ACN) aRniSnavs, imis miuxedavad, rom uwyebebis<br />
xelmZRvanelebs ufleba unda hqondeT, rom adamianuri resursebi maTi dawesebulebebis<br />
saWiroebebis mixedviT marTon, moqmedebis iseTma Tavisuflebam,<br />
romliTac isini saqarTveloSi sargebloben, SeiZleba „sajaro samsaxuris<br />
politizacia“ gamoiwvios. 12 am SiSis safuZvlianoba praqtikaSic dasturdeba.<br />
sajaro samsaxuris miukerZoebloba eWvqveS iqna dayenebuli bolo arCevnebis<br />
dros. magaliTad, euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebebis<br />
ofisis“ (OSCE/ODIHR) angariSSi, romelic 2010 wlis adgilobrivi<br />
TviTmmarTvelobis arCevnebs exeba, aRniSnulia, rom „zogjer erTmaneTisgan<br />
mkafiod ar iyo gamijnuli saxelmwifo da mmarTveli partia.“ 13 „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelos“ angariSSi, romelic arCevnebis periodSi administraciuli<br />
resursebis gamoyenebas exeba, aseve xazgasmulia is garemoeba,<br />
rom mTel rig SemTxvevebSi sajaro samsaxuri faqtiurad mmarTveli partiis<br />
saarCevno kampaniaSi iyo CarTuli. 14<br />
parlamentis erT-erTi maRali Tanamdebobis piri adasturebs, rom praqtikaSi<br />
sajaro mosamsaxureebis xelmZRvanelebs iolad SeuZliaT maTi samsaxuridan<br />
daTxovna da rom mosamsaxureebi saTanadod daculni ar arian. 15<br />
amis Sedegad, rogorc sxva eqsperti aRniSnavs, sajaro uwyebebSi xSiria kadrebis<br />
cvla. radganac qveyanaSi profesiuli samsaxuris damkvidrebuli standartebi<br />
ar arsebobs, uSualo xelmZRvanelisadmi loialuroba xSirad gadamwyveti<br />
faqtoria samsaxuris SenarCunebis TvalsazrisiT. sajaro samsaxuris<br />
biuro, romelic adamianuri resursebis marTvis koordinirebaze pasuxismgebeli<br />
organoa, sajaro mosamsaxureebis damoukideblobis gasamyareb-<br />
89<br />
11 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 28.<br />
12 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 28.<br />
13 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, p 2.<br />
14 Transparency International Georgia, The Use of<br />
Administrative Resources for Election<br />
Campaign: 2010 Local Self-Government<br />
Elections Final Report, (Tbilisi: Transparency<br />
International Georgia).<br />
15 xaTuna gogoriSvilis (parlamentis<br />
saproceduro sakiTxTa da wesebis<br />
komitetis Tavmjdomare) sityvebis<br />
citireba „saerTaSorisi gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ angariSSi: European<br />
Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />
Anti-Corruption Commitments (Tbilisi:<br />
Transparency International Georgia, 2010), 30.<br />
4. sajaro samsaxuri
16 lari heldis (USAID-is mier<br />
dafinansebuli proeqtis „saxelmwifo<br />
marTvis reforma“ yofili<br />
warmomadgenlobis xelmZRvaneli<br />
„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />
(AED)) interviu avtorTan.<br />
17 GORBI, „korufciis aRqma saqarTveloSi:<br />
sajaro moxeleTa gamokiTxva,“ 9-11.<br />
18 `saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera sajaro samsaxuris<br />
biuros xelmZRvanel irakli<br />
kotetiSvilTan, 2011 wlis 6 ivnisi.<br />
19 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />
kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss,<br />
muxli 10, 35-36, 49.<br />
20 iqve, muxli 37, 40.<br />
21 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ muxli 73 (3).<br />
90<br />
lad bevrs verafers akeTebs, radgan yoveli uwyeba sakuTar sakadro politikas<br />
Tavad gansazRvravs. 16<br />
meores mxriv, 2009 wels Catarebulma sajaro mosamsaxureTa gamokiTxvam<br />
garkveulwilad gansxvavebuli suraTi mogvca: respondentTa 67 procentma<br />
ganacxada, rom maTi samuSao adgili saimedoa da 68 procentma aRniSna, rom<br />
adamianur resursebTan dakavSirebuli gadawyvetilebebi politikuri kuTvnilebis<br />
mixedviT ar miiReba. amis miuxedavad, gamokiTxvis avtorebi aRniSnavdnen,<br />
rom respondentTa TiTqmis meoTxedma am ukanasknel kiTxvas ar<br />
upasuxa. 17<br />
sajaro samsaxuris biuro aRiarebs, rom amJamad sajaro uwyebebis xelmZRvanelebi<br />
adamianuri resursebis politikis gansazRvrisas metismeti avtonomiiT<br />
sargebloben. biuro amJamad am sakiTxis mosagvareblad saerTo wesebisa<br />
da standartebis Camoyalibebaze muSaobs. 18<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba sajaro samsaxuris finansuri<br />
da adamianuri resursebisa da informaciis marTvis gamWvirvalobas?<br />
kanonis debulebebi, romlebic sajaro seqtoris gamWvirvalobas exeba, ZiriTadad<br />
adekvaturia. sakanonmdeblo baza zogadad progresulia, magram<br />
sajaro dawesebulebebs garkveuli tipis informaciis sakuTari iniciativiT<br />
gamoqveynebas yovelTvis ar avaldebulebs.<br />
sajaro informaciis marTvis wesebi Camoyalibebulia zogad administraciul<br />
kodeqsSi, romelic acxadebs, rom yvelas aqvs ufleba, gaecnos administraciul<br />
organoSi arsebul sajaro informacias, Tu is ar Seicavs saxelmwifo,<br />
komerciul an pirad saidumloebas. sajaro dawesebulebebi valdebulni<br />
arian, maT gankargulebaSi myofi sajaro informacia specialur Sida reestrSi<br />
Seitanon da daniSnon sajaro informaciis xelmisawvdomobis uzrunvelyofaze<br />
pasuxismgebeli sajaro mosamsaxure. sajaro dawesebulebebi aseve<br />
valdebulni arian, prezidentsa da parlaments warudginon yovelwliuri<br />
angariSi sajaro informaciis marTvis sakiTxebTan dakavSirebiT. 19<br />
pirebma, romelTac sajaro informaciis miReba surT, werilobiTi ganacxadiT<br />
unda mimarTon Sesabamis sajaro dawesebulebas, romelic valdebulia,<br />
informacia an dauyovnebliv gasces an, Tu informaciis Segroveba damatebiTi<br />
samuSaos Sesrulebas moiTxovs, 10 dRis vadaSi, rac qveynebis umravlesobaSi<br />
moqmed analogiur vadebTan SedarebiT bevrad mcire droa. mniSvnelovania,<br />
rom sajaro informaciis moTxovnis ganacxadSi moTxovnis motivis an miznis<br />
miTiTeba aucilebeli ar aris. 20 zogadi administraciuli kodeqsis debulebebTan<br />
erTad, kanoni „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ sajaro dawesebulebebis<br />
xelmZRvanelebs avaldebulebs, uzrunvelyon sajaro informaciis xelmisawvdomobis<br />
meqanizmis funqcionireba. 21<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
sajaro samsaxurSi Tanamdebobaze daniSvnis maregulirebeli wesebi gamWvirvalobis<br />
mxriv zogadad adekvaturia. Tanamdebobaze daniSvna Ria konkursis<br />
wesiT unda moxdes da vakansiebi konkursamde aranakleb 10 dRiT adre unda<br />
gamocxaddes. warmatebul kandidatebs specialuri komisia arCevs, romelic<br />
valdebulia, gadawyvetilebis miRebidan xuTi dRis vadaSi yvela kandidats<br />
acnobos miRebuli gadawyvetilebis Sesaxeb. 22<br />
kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs saxelmwifo Sesyidvebis<br />
gamWvirvalobasTan dakavSirebiT. kanoniT, saxelmwifo Sesyidvebis saagento<br />
valdebulia, Seqmnas saxelmwifo Sesyidvebis erTiani sainformacio baza da<br />
gamosces normatiuli aqtebi, romlebic Sesyidvebis gamWvirvalobas uzrunvelyofs.<br />
kanoni saagentos pirdapir avaldebulebs, rom Sesyidvebze monitoringi<br />
ganaxorcielos gamWvirvalobisa da angariSgebis principebis<br />
dacvis mizniT. Semsyidveli organizaciebi valdebulni arian, saxelmwifo<br />
Sesyidvebis saagentos kanoniT dadgenil vadaSi warudginon angariSebi<br />
ganxorcielebuli Sesyidvebis Sesaxeb. es angariSebi nebismieri dainteresebuli<br />
pirisTvis xelmisawvdomi unda gaxdes da Semsyidvelma organizaciebma<br />
maTi mokle Sinaarsi sainformacio saSualebebSi unda gamoaqveynon. kanonSi<br />
Sesuli bolo cvlilebebis Tanaxmad, yvela saxis tenderi eleqtronulad<br />
unda Catardes da satendero dokumentebi xelmisawvdomi unda iyos erTiani<br />
eleqtronuli sistemiT. 23 es saxelmwifo Sesyidvebis gamWvirvalobisa da angariSgebis<br />
kuTxiT mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia.<br />
kanoni „saxelmwifo samsaxuris Sesaxeb“ moiTxovs, rom sajaro samsaxuris qveda<br />
rangis TanamSromlebma (sajaro mosamsaxureebma) da maTi ojaxis wevrebma<br />
yovelwliurad waradginon saSemosavlo da qonebrivi deklaraciebi finansTa<br />
saministroSi. 24 es deklaraciebi ZiriTadad sagadasaxado miznebisTvis gamoiyeneba.<br />
sajaro samsaxuris maRali rangis TanamSromlebi (Tanamdebobis<br />
pirebi) valdebulni arian, sajaro samsaxuris biuroSi ufro detaluri qonebrivi<br />
deklaraciebi waradginon. 25 amave dros, kanonis es moTxovna ar<br />
vrceldeba adgilobrivi xelisuflebis zogierT mniSvnelovan Tanamdebobis<br />
pirze (magaliTad, Tbilisis sakrebulos wevrebze).<br />
kanoni deklaraciebis gadamowmebis meqanizmebis Seqmnas ar iTvaliswinebs.<br />
sajaro samsaxuris biurom ganacxada, rom aseTi meqanizmebis aucilebloba<br />
saeWvoa, radgan deklaraciebi sajaroa da maTi Sinaarsis gacnoba yvela dainteresebul<br />
pirsa da organizacias SeuZlia. 26<br />
aseve problmuria is garemoeba, rom saqarTvelos kanonmdebloba ar adgens<br />
informaciis im tipebis nusxas, romelic sajaro dawesebulebebma sakuTari<br />
iniciativiT unda gamoaqveynon. es sakanonmdeblo bazis mniSvnelovani xarvezia.<br />
„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />
`antikorufciuli qselis~ (ACN) rekomendaciebSi aRniSnuli iyo, rom aseTi<br />
nusxa unda moicavdes informacias, romelic Seexeba sajaro dawesebulebebis<br />
struqturasa da uflebamosilebas, maT biujetebsa da safinanso angariSebs,<br />
aseve miRebul gadawyvetilebebsa da gadawyvetilebebis proeqtebs. 27<br />
2011<br />
91<br />
22 iqve, muxlebi 29-34.<br />
23 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 4, 12 (1), 22.<br />
24 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ muxli 18.<br />
25 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 17<br />
oqtombers, muxli 14.<br />
26 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera irakli<br />
kotetiSvilTan (sajaro samsaxuris biuros<br />
ufrosi), 2011 wlis 6 ivnisi.<br />
27 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 39.<br />
4. sajaro samsaxuri
28 iqve, 38-39.<br />
29 iqve, 39.<br />
30 Transparency International Georgia, European<br />
Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />
Anti-Corruption Commitments, 38.<br />
31 www.declaration.ge; 2010 wlis 1 Tebervlamde<br />
wardgenili qonebrivi deklaraciebi<br />
ganTavsebulia sajaro samsaxuris biuros<br />
veb-gverdze: www.csb.gov.ge.<br />
32 Transparency International Georgia, European<br />
Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />
Anti-Corruption Commitments (2010), 29.<br />
33 qeiTlin raiani, rusudan xotivari,<br />
„saministroebis maRali Tanamdebobis<br />
pirTa Semosavlebisa da premiebis<br />
monitoringi,“ http://www.transparency.ge/<br />
blog/psaministroebis-maghali-tanamdebobispirta-shemosavlebisa-da-premiebis-monitoringip.<br />
92<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad efeqtianad sruldeba kanonis is debulebebi, romlebic sajaro<br />
samsaxuris finansuri da adamianuri resursebisa da informaciis marTvis<br />
gamWvirvalobas exeba?<br />
kanonis im debulebebs, romlebic sajaro informaciis xelmisawvdomobas exeba,<br />
sajaro samsaxuris yvela dawesebuleba Tanabrad ar asrulebs. samTavrobo<br />
uwyebebi sajaro informacias yovelTvis kanoniT dadgenil vadebSi ar gascemen,<br />
xolo zogierTi tipis informaciis gacemaze, rogoricaa Tanamdebobis<br />
pirebis premiebis odenoba, saerTod uars amboben. amave dros, bolo TveebSi<br />
mniSvnelovani winsvla iqna miRweuli saxelmwifo Sesyidvebisa da sajaro<br />
seqtorSi arsebuli vakansiebis gamWvirvalobis kuTxiT.<br />
„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli<br />
qselis~ (ACN) daskvnis mixedviT, saqarTvelos kanonmdeblobis<br />
is debulebebi, romlebic informaciis sajaroobas exeba, yovelTvis saTanadod<br />
ar sruldeba. sajaro dawesebulebebi xSirad informacias kanoniT dadgenil<br />
vadebSi ar gascemen da xandaxan ganacxadebs saerTod ar pasuxoben. 28<br />
am xarvezebis SesaZlo mizezad organizacia im garemoebas asaxelebs, rom<br />
saqarTveloSi ar arsebobs centraluri organo, romelic monitorings gauwevs<br />
sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebTan dakavSirebuli wesebis<br />
dacvas da Sesabamis sajaro mosamsaxureebs treningebs Cautarebs. 29 „saerTa-<br />
Soriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ dakvirvebiT, maSinac, rodesac sajaro<br />
informacia mza saxiT arsebobs, sajaro dawesebulebebi xSirad mas 10-dRiani<br />
vadis amowurvamde ar gascemen; rodesac kiTxva detaluri da kontretulia,<br />
isini xSirad arasrul pasuxebs iZlevian; informaciis gacemamde xSirad damatebiT<br />
ganmartebebs an informaciis moTxovnis mizezebis dasaxelebas iTxoven,<br />
rac kanonis pirdapiri darRvevaa. 30 es daskvnebi am kvlevis farglebSi<br />
Catarebulma praqtikulma testebmac daadastura, rodesac sxva samoqalaqosazogadoebrivma<br />
organizaciebma, sainformacio saSualebebma, eTnikuri umciresobebis<br />
warmomadgenlebma da rigiTma moqalaqeebma sajaro dawesebulebebs 52<br />
kiTxva gaugzavnes. praqtikulma testebma aCvena, rom sxvadasxva sajaro<br />
dawesebulebebi sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebze gansxvavebulad<br />
reagireben da am mxriv yvela maTgani Tanabari aqtiurobiT ar gamoirCeva<br />
(damatebiTi informaciisTvis, ixileT Tavi praqtikuli testebis Sedegebis Sesaxeb).<br />
qonebis deklarireba praqtikaSic kanonis Sesabamisad xdeba da qonebrivi<br />
deklaraciebi specialur veb-gverdze qveyndeba. 31 Tumca, amave dros, ar arsebobs<br />
uwyeba, romelsac deklaraciebis ganxilva da maTSi mocemuli informaciis<br />
gadamowmeba evaleba. 32 marTalia, yvela qonebriv deklaraciaSi mocemuli<br />
informaciis gadamowmeba SeuZlebelia, magram „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelos“ azriT, SemTxveviTobis principiT SerCeuli deklaraciebis<br />
mcire odenobis Semowmeba gamWvirvalobis uzrunvelyofis<br />
efeqturi meqanizmi iqneboda. 33<br />
Tanamdebobis pirTa xelfasebTan dakavSirebuli informacia sajarod xelmisawvdomia,<br />
magram premiebis gacemis sistema (romlebic, savaraudod, zogi-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
erTi Tanamdebobis piris oficialuri Semosavlis mniSvnelovan nawils<br />
Seadgens) gamWvirvale ar aris. premiebis odenobis gansazRvrisa da maTi gacemis<br />
mkafiod Camoyalibebuli sistema ar arsebobs. sajaro dawesebulebebma<br />
ar daakmayofiles „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganacxadebi,<br />
romelTa meSveobiT organizacia calkeuli Tanamdebobis pirebis mier<br />
miRebuli premiebis Sesaxeb informacias iTxovda. 34<br />
sajaro seqtorSi arsebuli vakansiebis Sesaxeb informaciis gamWvirvaloba<br />
mxolod nawilobriv aris uzrunvelyofili. kanonis moTxovna, romelic sajaro<br />
dawesebulebebSi arsebuli vakansiebis Sesaxeb informaciis sajarod<br />
gamoqveynebas iTvaliswinebs, yvela dawesebulebaSi Tanabrad ar sruldeba,<br />
radgan zogi dawesebuleba vakansiebs regularulad aqveynebs, zogi ki vakansiebTan<br />
dakavSirebul informacias arasodes avrcelebs. 35 amave dros, 2010<br />
wlis bolos sajaro samsaxuris biurom sajaro samsaxurSi arsebuli vakansiebis<br />
centralizebuli sistemiT Tavis veb-gverdze (www.csb.gov.ge) gamoqveyneba<br />
daiwyo, rac mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia.<br />
saxelmwifo Sesyidvebis sferoSi gamWvirvalobis uzrunvelyofa ukanasknel<br />
wlebSi problemebTan iyo dakavSirebuli, magram bolo dros am mxriv winsvla<br />
SeimCneva. miuxedavad imisa, rom tenderebTan dakavSirebuli informacia<br />
gazeTSi da saxelmwifo Sesyidvebis saagentos veb-gverdze qveyndeboda, ukve<br />
Catarebuli tenderebis Sesaxeb informaciis mopoveba rTuli iyo. magaliTad,<br />
„saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacias“ xSirad uWirda saxelmwifo<br />
SesyidvebTan dakavSirebuli informaciis mopoveba, gansakuTrebiT adgilobrivi<br />
TviTmmarTvelobis organoebidan, xolo is informacia, romelsac organizacia<br />
iRebda, arasruli iyo. 36 problema Sesyidvebis eleqtronuli sistemis<br />
danergviT mogvarda da amJamad Sesabamisi informacia specialur veb–<br />
gverdze qveyndeba (tenders.procurement.gov.ge).<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sajaro seqtoris TanamSromlebi<br />
angariSvaldebulni iyvnen maT qmedebebze?<br />
kanonmdebloba zogadad adekvaturia angariSvaldebulebis procedurebis<br />
mxriv, radgan sajaro dawesebulebebisa da Tanamdebobis pirebis mier<br />
miRebuli gadawyvetilebebis gasaCivrebis sxvadasxva meqanizmebs iTvaliswinebs.<br />
kanoni Zlier debulebebs Seicavs mamxileblebis dacvasTan dakavSirebiT,<br />
romlebic 2009 wels Sevida ZalaSi. kanoni mxilebas ganmartavs rogorc<br />
sajaro dawesebulebis Sesabamisi Sida organos (Sida kontrolis an auditis<br />
ganmaxorcielebeli struqturuli qvedanayofis) informirebas sajaro<br />
dawesebulebis an sajaro mosamsaxuris mier kanonis an sajaro mosamsaxureTa<br />
qcevis wesebis darRvevis Sesaxeb, ramac ziani miayena sajaro interesebsa da<br />
sajaro dawesebulebis reputacias. kanoni krZalavs mamxileblis daSinebas,<br />
93<br />
34 ixileT Tavi praqtikuli testebis<br />
Sedegebis Sesaxeb.<br />
35 lari heldis, USAID-is mier<br />
dafinansebuli proeqtis „saxelmwifo<br />
marTvis reforma“ yofili<br />
warmomadgenlobis xelmZRvaneli<br />
„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />
(AED)), interviu avtorTan.<br />
36 TaTuli Todua, saqarTvelos axalgazrda<br />
iuristTa asociaciis warmomadgeneli.)<br />
interviu avtorTan, 2010 wlis 6 ivlisi.<br />
4. sajaro samsaxuri
37 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxli 20 (1), 20 (3), 20 (4), 20 (5),<br />
20 (8).<br />
38 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />
kodeqsi, muxlebi 177-179.<br />
39 iqve, muxli 194.<br />
40 saqarTvelos kanoni `kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 6.<br />
41 iqve, muxli 194.<br />
42 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />
auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2010 wlis 26 marts, muxlebi 2,<br />
6–8, 17, 25, 29, 31, 32.<br />
43 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />
miRebulia 1999 wlis 22 ivliss, Tavi<br />
XXXIX.<br />
94<br />
masze zewolas an mis mimarT diskriminaciul mopyrobas. mamxilebeli aseve<br />
uflebamosilia, mimarTos sasamarTlos, Tu mis an misi ojaxis wevris<br />
janmrTelobas an sicocxles safrTxe daemuqreba. Tu mamxileblis winaaRmdeg<br />
administraciuli an sisxlissamarTlebrivi saqmis warmoeba daiwyeba, Sesabamisi<br />
sajaro dawesebuleba valdebulia, daamtkicos, rom braldebis wardgena<br />
mxilebis faqts ar ukavSirdeba. mxilebis saCivari ar SeiZleba ganixilos<br />
im pirma, romlis winaaRmdegac is aris mimarTuli an im pirma, romelic<br />
pirdapir an arapirdapir dainteresebulia saqmis SedegiT, rac mis miukerZoeblobas<br />
eWvqveS ayenebs. saCivari Sesabamisma Sida organom umokles gonivrul<br />
vadaSi unda gamoiZios da ganixilos. Tu Sida mokvlevis Sedegad dadgindeba,<br />
rom arsebobs safuZveli sisxlissamarTlebrivi an administraciuli sanqciis<br />
SefardebisTvis, Sida organom amis Sesaxeb Sesabamis samarTaldamcav organoebs<br />
unda acnobos. 37<br />
kanonmdeblobaSi aseve arsebobs meqanizmi, romelic moqalaqeebs administraciuli<br />
organoebis (sajaro dawesebulebebis) gadawyvetilebebis gasaCivrebis<br />
SesaZleblobas aZlevs. maT SeuZliaT saCivriT zemdgom Tanamdebobis pirs,<br />
imave organos qvedanayofs, zemdgom administraciul organos an sasamarTlos<br />
mimarTon. 38 administraciuli organoebi valdebulni arian, saCivris ganxilvisas<br />
yvela dainteresebul mxares miscen sakuTari azris gamoTqmis saSualeba.<br />
39<br />
kontrolis palata (saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebuleba) uflebamosilia,<br />
Caataros sajaro dawesebulebebis auditi. 40 auditorebs ufleba<br />
aqvT, gaecnon yvela Sesabamis dokuments, xolo Tu gauCndebaT eWvi,<br />
rom saxezea danaSaulis niSnebi, amis Sesaxeb samarTaldamcav organoebs acnobon.<br />
41 amasTan erTad, 2010 wlis martSi miRebuli axali kanonis mixedviT,<br />
sajaro dawesebulebebi valdebulni arian, Seqmnan Sida auditis subieqtebi,<br />
romelTac am dawesebulebebis finansuri marTvis efeqtianobis Sefaseba<br />
evalebaT. Sida auditis subieqtebi angariSvaldebulni arian finansTa saministros<br />
specialuri organos winaSe. axali kanoni moiTxovs, rom sajaro<br />
dawesebulebebma SeimuSaon „finansuri marTvisa da kontrolis sistema“ da<br />
finansTa saministros angariSebi warudginon. rac Seexeba uaryofiT mxares,<br />
Sinagan saqmeTa, Tavdacvisa da iusticiis saministroebs, aseve adgilobrivi<br />
TviTmmarTvelobis organoebsa da sajaro samarTlis iuridiul pirebs, Sida<br />
auditis subieqtebis Seqmna 2013 wlamde ar evalebaT. 42<br />
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi Seicavs specialur Tavs, romelic<br />
Tanamdebobis pirebisa da sajaro mosamsaxureebis mier samsaxureobrivi uflebamosilebis<br />
farglebSi Cadenil danaSaulebs exeba. sisxlis samarTlis<br />
kodeqsiT dasjad qmedebebs ganekuTvneba qrTamis micema da aReba, samsaxureobrivi<br />
uflebamosilebis borotad gamoyeneba, samsaxureobrivi uflebamosilebis<br />
gadameteba da samsaxureobrivi siyalbe. 43<br />
saqarTvelos kanonmdebloba Seicavs debulebebs, romelTa mizans sajaro<br />
samarTlis iuridiuli pirebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofa warmoadgens.<br />
am tipis dawesebulebebma yovelwliuri angariSebi specialur saxelmwifo<br />
kontrolis ganmaxorcielebel organos unda warudginon, romelic<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
prezidentis brZanebulebiT ganisazRvreba. kontrolis ganmaxorcielebeli<br />
organo uflebamosilia, sajaro samarTlis iuridiuli pirisgan moiTxovos<br />
Sesabamisi informaciis wardgena da damoukidebeli auditoris meSveobiT<br />
Seamowmos misi finansuri angariSebi. 44 am tipis dawesebulebebis saqmianobis<br />
Semowmebis ufleba saqarTvelos umaRles auditorul dawesebulebas,<br />
kontrolis palatasac, aqvs. 45 rac Seexeba uaryofiT mxares, rogorc kontrolis<br />
palatis angariSSia aRniSnuli, kanonmdebloba mkafiod ar gansazRvravs,<br />
Tu romeli sajaro samarTlis iuridiuli pirebi arian angariSvaldebuli<br />
finansTa saministros winaSe sxva organoebis msgavsad, romlebic saxelmwifo<br />
dafinansebas Rebuloben. 46<br />
parlamenti uflebamosilia, sajaro samarTlis iuridiul pirebs nebismier<br />
dros mosTxovos maT saqmianobasTan dakavSirebuli informaciis/angariSebis<br />
wardgena. 47<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad angariSvaldebulni arian sajaro seqtoris TanamSromlebi maT<br />
qmedebebze praqtikaSi?<br />
sajaro samsaxuris dawesebulebebisa da TanamSromlebis angariSvaldebulebas<br />
zogadad efeqtianad uzrunvelyofen prokuratura, sasamarTlo xelisufleba<br />
da umaRlesi auditoruli dawesebuleba. amave dros, Sida auditis<br />
meqanizmebi mcire xnis win iqna danergili da mTels sajaro seqtors ar moicavs.<br />
oficialuri statistikuri monacemebi aCvenebs, rom sajaro mosamsaxureebis<br />
mier Cadenil samarTaldarRvevebs samarTaldamcavi organoebi aqtiurad<br />
iZieben. prokuraturam 2009 wels 791 aseTi danaSauli daafiqsira, maT Soris<br />
samsaxureobrivi uflebamosilebis borotad gamoyenebis 94 da qrTamis<br />
aRebis 79 SemTxveva. 48 rogorc Cans, kerZo mxareebisTvis, romelTac sajaro<br />
dawesebulebebisgan zaralis anazRaurebis miReba surT, sasamarTlo efeqtur<br />
meqanizms warmoadgens. magaliTad, 2009 wels, kerZo mxareebma sajaro dawesebulebebis<br />
winaaRmdeg sasamarTloSi wardgenili sarCelebis naxevari<br />
moiges (5,342 saqmidan 2,673). 49<br />
sajaro dawesebulebebis auditorul Semowmebas, kanonis Sesabamisad, kontrolis<br />
palata axorcielebs. kontrolis palatis saqmianoba am dawesebulebebis<br />
saqmianobis Sesabamis kanonebTan da biujetebTan Sesabamisobis SemowmebiT<br />
Semoifargleba, xolo finansuri sistemebis, Sida kontrolisa da Sida<br />
auditoruli funqciebis Semowmeba ar xorcieldeba. 50 amave dros, bolo TveebSi<br />
adgili hqonda ramdenime imedismomcem faqts, rodesac kontrolis palatam<br />
mTel rig sajaro dawesebulebebSi seriozuli darRvevebi gamoavlina<br />
da gaaxmaura. 51 sajaro dawesebulebebis Sida auditis subieqtebis qmediTobis<br />
Sefaseba jer rTulia, radgan isini zog dawesebulebaSi erTi welic araa,<br />
rac funqcionireben, sxvebSi ki maTi Camoyalibeba jer ar momxdara.<br />
95<br />
44 saqarTvelos kanoni „sajaro samarTlis<br />
iuridiuli piris Sesaxeb,“ muxlebi 11, 14.<br />
45 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 2006 wlis 26<br />
dekembers, muxli 6.<br />
46 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis 2009<br />
wlis saqmianobis angariSi“ (Tbilisi:<br />
kontrolis palata, 2010), 32.<br />
47 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />
miRebulia 2004 wlis 17 Tebervals,<br />
Tavebi II, VII.<br />
48 saqarTvelos mTavari prokuratura, „2009<br />
wels arsebuli kriminogenuri<br />
mdgomareobis angariSi“ (Tbilisi: mTavari<br />
prokuratura, 2010), 68–71.<br />
49 monacemebi aRebulia uzenaesi sasamarTlos<br />
oficialuri veb-gverdidan:<br />
www.supremecourt.ge (nanaxia 2010 wlis 2<br />
marts).<br />
50 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 35.<br />
51 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelo, „ufro damoukidebeli da<br />
qmediTi kontrolis palata?“ 2010 wlis 1<br />
oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />
blog/pupro-damoukidebeli-da-kmediti-kontrolispalatap<br />
(nanaxia 2011 wlis 7 marts).<br />
4. sajaro samsaxuri
52 jaba ebanoiZis interviu avtorTan.<br />
53 2009 wels kontrolis palatam mTeli rigi<br />
sajaro samarTlis iuridiuli pirebis<br />
auditi ganaxorciela. im dawesebulebebis<br />
sia, romelTa auditic palatam<br />
ganaxorciela, ganTavsebulia mis vebgverdze:<br />
http://www.control.ge/reports/<br />
annual-reports/ (nanaxia 2010 wlis 28<br />
ivliss).<br />
54 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 32.<br />
55 saqarTvelos kanoni `sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ muxlebi 73(1)-73(5).<br />
56 iqve, muxli 65.<br />
57 iqve, muxli 66.<br />
96<br />
rogorc iusticiis ministris moadgile, jaba ebanoiZe, acxadebs, saministroebis<br />
mier Seqmnil sajaro samarTlis iuridiul pirebze zedamxedvelobas<br />
igive saministroebi awarmoeben. 52 yvela im sajaro samarTlis iuridiuli<br />
piris audits, romelic saxelmwifo dafinansebas iRebs, kontrolis palata<br />
axorcielebs. 53<br />
miuxedavad imisa, rom bolo dros saqarTveloSi mamxilebelTa dacvis<br />
Zlieri normebi amoqmedda, gaurkvevelia, axorcielebs Tu ara mTavroba<br />
RonisZiebebs sajaro mosamsaxureTa Soris axali debulebebis Sesaxeb<br />
informaciis gasavrceleblad. 54<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba sajaro samsaxurSi dasaqmebul<br />
pirTa keTilsindisierebas?<br />
saqarTveloSi sajaro samsaxuris keTilsindisierebasTan dakavSirebuli<br />
saTanado wesebi moqmedebs. es wesebi ZiriTadad mocemulia kanonebSi „sajaro<br />
samsaxuris Sesaxeb“ da „sajaro samsaxurSi interesTa SuTavseblobisa da<br />
korufciis Sesaxeb.“ am ukanasknelis bevri debuleba mxolod maRali rangis<br />
sajaro mosamsaxureebs exeba.<br />
kanonSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ 2009 wels damatebebi Sevida da mas axali<br />
Tavi daemata – „qcevis zogadi wesebi sajaro mosamsaxureTaTvis“. am damatebebis<br />
mixedviT, sajaro mosamsaxureebi valdebulni arian, sakuTari samsaxureobrivi<br />
movaleobebi miukerZoeblad da keTilsindisierad Seasrulon da<br />
samsaxureobrivi saxsrebi da uflebamosileba piradi miznebisTvis ar gamoiyenon.<br />
sajaro mosamsaxureebs ekrZalebaT iseTi saCuqrebisa da momsaxurebis<br />
miReba, romelmac SeiZleba maTi samsaxureobrivi movaleobebis<br />
Sesrulebaze gavlena moaxdinos da isini valdebulni arian, nebismieri aseTi<br />
SeTavazebis Sesaxeb maT xelmZRvanelebs acnobon. sajaro mosamsaxureebi<br />
movaleni arian, aRkveTon interesTa SeuTavseblobis nebismieri SemTxveva,<br />
xolo, interesTa SeuTavseblobis warmoSobis SemTxvevaSi, ganacxadon mis<br />
Sesaxeb. maT aseve evalebaT, ganacxadon im naTesavebis Sesaxeb, romlebic<br />
imave dawesebulebaSi muSaoben. 55<br />
saxelmwifo Tanamdebobis datovebidan 3 wlis manZilze, yofil sajaro<br />
mosamsaxureebs ekrZalebaT im organizaciaSi an sawarmoSi muSaoba da misgan<br />
Semosavlis miReba, romelsac isini ukanaskneli sami wlis manZilze samsaxureobrivad<br />
zedamxedvelobdnen. 56 sajaro mosamsaxureebs ufleba ar aqvT,<br />
samsaxureobrivi uflebamosilebis farglebSi Sevidnen garigebaSi sakuTari<br />
ojaxis wevrebTan an axlo naTesavebTan, aseve im dawesebulebasTan, romelSic<br />
isini saqmianoben, samewarmeo subieqtebTan an politikur partiebTan. sajaro<br />
mosamsaxure valdebulia, mis sakuTrebaSi arsebuli samewarmeo subieqtis<br />
aqciebi misi sajaro samsaxurSi yofnis vadiT sxva pirs gadasces droebiT<br />
marTvaSi. 57<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciulma<br />
qselma“ (ACN) dadebiTad Seafasa qarTuli kanonmdeblobis<br />
is debulebebi, romlebic saCuqrebs exeba, da maT „Zalze detaluri“ uwoda. 58<br />
kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />
im saCuqrebis Rirebulebis zeda zRvars adgens, romelTa miReba sajaro<br />
mosamsaxures wlis ganmavlobaSi SeuZlia (wliuri xelfasis 15 procenti).<br />
msgavsi SezRudva moqmedebs sajaro mosamsaxuris ojaxis wevrebisTvisac. 59<br />
sajaro Tanamdebobis pirs ekrZaleba nebismieri sxva anazRaurebadi samuSaos<br />
Sesruleba, xolo misi ojaxis wevrebs aseve akrZaluli aqvT im sawarmoSi<br />
muSaoba an aqciebis floba, romelze zedamxedvelobac am Tanamdebobis pirs<br />
samsaxureobrivad evaleba. sajaro Tanamdebobis piris axlo naTesavebi ar<br />
SeiZleba dainiSnon iseT Tanamdebobaze, romelic pirdapir am Tanamdebobis<br />
pirs eqvemdebareba, garda im SemTxvevebisa, roca daniSvna Ria konkursis<br />
wesiT xdeba. 60<br />
sajaro mosamsaxuris mier qrTamis micema an aReba saqarTvelos kanonmdeblobiT<br />
sisxlis samarTlis danaSaulia. 61<br />
rac Seexeba uaryofiT mxares, zemoT aRwerili keTilsindisierebasTan dakav-<br />
Sirebuli debulebebis mimarTeba sajaro samarTlis iuridiul pirebTan<br />
bundovani da orazrovania. amave dros, ar arsebobs kanonis debuleba, romelic<br />
moiTxovs, rom saxelmwifo Sesyidvebis xelSekrulebebi Seicavdes ke-<br />
TilsindisierebasTan dakavSirebul an anktikorufciul muxlebs (Tumca kanonSi<br />
aris debulebebi, romlebic satendero winadadebebis wardgenisa da<br />
tenderSi gamarjvebulTa SerCevis procesSi interesTa SeuTavseblobis prevencias<br />
exeba; ufro dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT qveTavi, romelic<br />
saxelmwifo Sesyidvebis sferoSi korufciis SemcirebaSi sajaro seqtoris<br />
rols exeba).<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia sajaro mosamsaxureTa keTilsindisiereba<br />
praqtikaSi?<br />
mTavrobam did warmatebas miaRwia sajaro samsaxurSi qrTamis aRebis praqtikis<br />
Semcirebis mxriv. amis miuxedavad, saqarTvelos kanonmdeblobaSi Semavali<br />
sajaro mosamsaxureTa keTilsindisierebis wesebi praqtikaSi yovelTvis<br />
saTanadod ar sruldeba, rac ZiriTadad imiT aris gamowveuli, rom ar<br />
arsebobs efeqturi dawesebuleba, romelsac am wesebis Sesrulebis uzrunvelyofa<br />
da sajaro mosamsaxureebisTvis saTanado treningebis Catareba daevaleboda.<br />
saqarTvelos mTavrobam 2003 wlis Semdeg sajaro seqtorSi wvrilmani korufciis<br />
Semcirebis kuTxiT mniSvnelovan progress miaRwia. 2009 wlis<br />
„globaluri korufciis barometris“ Sedegebis mixedviT, saqarTveloSi<br />
97<br />
58 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report,33.<br />
59 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxli 5.<br />
60 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ muxli 13.<br />
61 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />
muxlebi 338-339.<br />
4. sajaro samsaxuri
62 Transparency International, Global Corruption<br />
Barometer 2009, (Transparency International,<br />
2009), 29, 32.<br />
63 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 30.<br />
64 iqve, 29, 30, 33.<br />
65 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera irakli<br />
kotetiSvilTan, 2011 wlis 6 ivnisi.<br />
66 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 11-12.<br />
98<br />
gamokiTxul pirTa mxolod 2 procenti acxadebda, rom wina wels qrTami<br />
gadaixada. Tumca, amave dros, respondentebi sajaro Tanamdebobis pirebis<br />
mimarT ndobis maRali xarisxiT ar gamoirCeodnen da kiTxvaze, romelic<br />
sajaro Tanamdebobis pirebis keTilsindisierebis 5-baliani SkaliT Sefasebas<br />
iTvaliswinebda („arakorumpirebuli“ – 1, „Zalian korumpirebuli – 5),<br />
maT saSualod 3.2 qula mianiWes. 62<br />
rogorc Cans, keTilsindisierebis wesebis Tanmimdevruli Sesruleba qrTamis<br />
aRebis winaaRmdeg brZolas ar scildeba. rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa<br />
da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~<br />
(ACN) daskvnaSia aRniSnuli, „ar arsebobs safuZveli daskvnisTvis, rom, zogadad,<br />
[sajaro samsaxuris] biuro sajaro samsaxurSi profesiuli da samar-<br />
Tlebrivi standartebis dacvas uzrunvelyofs.“ 63 biuros ar gaaCnia uflebamosileba,<br />
rom keTilsindisierebis wesebis darRvevebze sanqciebi daawesos,<br />
is sajaro mosamsaxureebisTvis regularul treningebs ar atarebs (gansakuTrebiT<br />
municipalur doneze) da uZluria, rom interesTa SeuTavseblobis<br />
wesebisa da Tanamdebobis datovebis Semdgom dasaqmebasTan dakavSirebuli<br />
SezRudvebis Sesruleba uzrunvelyos. 64<br />
sajaro samsaxuris biuros momzadebuli aqvs saknonmdeblo winadadeba,<br />
romlis mixedviT sajaro dawesebulebebs daekirsebaT valdebuleba, rom<br />
maT TanamSromlebs keTilsindisierebis wesebTan da sakiTxebTan dakavSirebiT<br />
treningebi Cautaron. 65<br />
roli: sazogadoebis informireba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad axdens sajaro seqtori sazogadoebis informirebas korufciis<br />
winaaRmdeg brZolaSi misi rolis Sesaxeb?<br />
sajaro seqtori amJamad sazogadoebis korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze<br />
informirebisTvis gamiznul aranair mniSvnelovan saqmianobas ar eweva.<br />
mTavroba amJamad korufciis winaaRmdeg brZolis sferoSi aranair sainformacio<br />
an saganmanaTleblo saqmianobas ar axorcielebs da am mxriv misi aqtivoba<br />
korufciuli danaSaulebis gaxsnisas prokurorebis mier Catarebuli<br />
preskonferenciebiT Semoifargleba. Sesabamisad, sazogadoeba informacias<br />
mxolod antikorufciuli politikis represiul aspeqtebze iRebs da informirebuli<br />
ar aris prevenciuli zomebis Sesaxeb, rogorocaa antikorufciuli<br />
strategiebisa da samoqmedo gegmebis SemuSaveba da ganxorcieleba. 66 amis<br />
erT-erTi damajerebeli axsna is aris, rom mTavroba korufciad mxolod<br />
qrTamis aRebas miiCnevs da mas mxolod dapatimrebebisa da deregulaciis<br />
meSveobiT ebrZvis. „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelosTan“ saubar-<br />
Si erT-erTma maRali Tanamdebobis pirma nawilobriv daadastura, rom sajaro<br />
samsaxurisTvis farTo sazogadoebis antikorufciuli RonisZiebebis Sesaxeb<br />
informireba prioritets ar warmoadgens. man aRniSna, rom im winsvlis<br />
gaTvaliswinebiT, romelic bolo wlebSi korufciis Semcirebis kuTxiT iqna<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
miRweuli, moqalaqeebi korufcias sajaro seqtoris mniSvnelovan problemad<br />
aRar aRiqvamen. 67<br />
rac Seexeba dadebiT mxares, mTelma rigma uwyebebma, romlebic antikorufciul<br />
RonisZiebebs axorcieleben (magaliTad, prokuraturam da kontrolis<br />
palatam) Seqmnes cxeli xazebi, romelTa meSveobiT moqalaqeebs SeuZliaT,<br />
maT korufciasTan dakavSirebuli saCivrebiT mimarTon. sajaro samsaxuris<br />
biuro farTo sainformacio kampaniis dawyebas gegmavs, romelic miznad<br />
sajaro samsaxurSi bolo dros ganxorcielebul cvlilebebze (maT Soris,<br />
antikorufciul RonisZiebebze) sazogadoebis informirebas isaxavs. rogorc<br />
biuro acxadebs, kampania mTavar aqcents sajaro seqtoris angariSvaldebulebasa<br />
da gamWvirvalobaze gaakeTebs. 68<br />
2011<br />
roli: sajaro dawesebulebebTan, samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebTan da kerZo seqtorTan TanamSromloba<br />
korufciis prevenciisa da daZlevis kuTxiT (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad TanamSromlobs sajaro seqtori sajaro zedamxedvelobis<br />
dawesebulebebTan, biznesTan da samoqalaqo sazogadoebasTan antikorufciuli<br />
iniciativebis ganxorcielebis mizniT?<br />
sajaro seqtori, samoqalaqo sazogadoeba da biznesi korufciis winaaRmdeg<br />
brZolis sakiTxebSi erTmaneTTan intensiuri TanamSromlobiT ar gamoirCevian.<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ erT-erTia im oTxi samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />
organizaciidan, romlebic iusticiis saministros mier<br />
2009 wels Seqmnili korufciis winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSorisi sakoordinacio<br />
sabWos wevrebi arian. amis miuxedavad, rodesac sabWo erovnuli<br />
antikorufciuli strategiisa da misi ganxorcielebis samoqmedo gegmis Seqmnaze<br />
muSaobda, am procesSi arasamTavrobo organizaciebi naklebad monawileobdnen.<br />
mimdinare samuSaos Sesaxeb informacia am organizaciebs droulad<br />
ar miwodebodaT da dokumentebis samuSao versiebze sakuTari komentarebis<br />
mosamzadeblad dro aRar rCebodaT.<br />
„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />
`antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSi aRniSnulia, rom erovnuli antikorufciuli<br />
strategiis Sesrulebis SefasebaSi samoqalaqo sazogadoebis<br />
monawileobas Sefasebis kriteriumebis ararseboba arTulebs, xolo kerZo<br />
seqtori antikorufciul RonisZiebebSi saerTod ar aris CarTuli. organizacia<br />
aseve xazgasmiT aRniSnavs, rom sajaro seqtoris sxvadasxva dawesebulebebs<br />
Soris antikorufciul sakiTxebze TanamSromlobis aranairi oficialuri<br />
meqanizmi ar arsebobs. 69<br />
meores mxriv, zogierT SemTxvevaSi, mTavroba aRiarebs reformis procesSi<br />
samoqalaqo sazogadoebis CarTulobis mniSvnelobas. magaliTad, samoqalaqo<br />
99<br />
67 jaba ebanoiZis interviu avtorTan.<br />
68 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera irakli<br />
kotetiSvilTan (sajaro samsaxuris biuros<br />
ufrosi), 2011 wlis 6 ivnisi.<br />
69 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 11, 45.<br />
4. sajaro samsaxuri
70 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis<br />
20 aprils.<br />
71 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />
ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“<br />
damtkicebulia saxelmwifo Sesyidvebis<br />
saagentos Tavmjdomaris mier, 2006 wlis 3<br />
ianvars.<br />
100<br />
sazogadoebis organizaciebi warmodgenilni arian saxelmwifo Sesyidvebis<br />
saagentosa da kontrolis palatis davebis ganmxilvel sabWoebSi. amasTan<br />
erTad, ramdenime arasamTavrobo organizacia, maT Soris „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTveloc,“ centralur saarCevno komisiasTan arsebuli<br />
im samuSao jgufis wevrebi iyvnen, romelmac SeimuSava memorandumi<br />
administraciuli resursebis borotad gamoyenebis dauSveblobis Sesaxeb<br />
2010 wlis maisis arCevnebis mosamzadebel periodSi (aseve 2008 wlis saparlamento<br />
da saprezidento arCevnebis dros). samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis<br />
warmomadgenlebi xSirad arian CarTulni politikis SemuSavebis<br />
procesSi, Tumca, rogorc wesi, maT kanonproeqtebze komentarebis mosamzadeblad<br />
Zalze mcire dro eZlevaT.<br />
roli: korufciis riskebis Semcireba saxelmwifo<br />
Sesyidvebis ganxorcielebisas keTilsindisierebis<br />
garantirebis gziT (kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba keTilsindisierebis dacvas saxelmwifo<br />
Sesyidvebis procedurebis ganxorcielebisas, maT Soris rogorc<br />
mimwodeblebze, ise Tanamdebobis pirebze sanqciebis dawesebas da<br />
maTi gadawyvetilebebis ganxilvisa da gasaCivrebis meqanizmebis arsebobas?<br />
saqarTvelos saxelmwifo Sesyidvebis maregulirebeli vrceli sakanonmdeblo<br />
baza aqvs. es kanonmdebloba mTel rig detalur debulebebs Seicavs,<br />
romelTa mizani procesis obieqturobis uzrunvelyofa da korufciis riskebis<br />
Semcirebaa. kanonSi 2009 wels Sesuli cvlilebebi iseTi damatebiTi<br />
garantiebis Seqmnas iTvaliswinebs, rogorebicaa eleqtronuli Sesyidvebis<br />
sistema da damoukidebeli kolegia, romelsac saCivrebis ganxilva evaleba.<br />
amis miuxedavad, rogorc eqspertebi aRniSnaven, arsebuli procedurebi<br />
praqtikaSi yovelTvis saTanadod ar sruldeba da dawesebulebas, romelsac<br />
Sesyidvebis sistemis kontroli evaleba, qmediTi zedamxedvelobis ganxorcieleba<br />
ar SeuZlia. zogierTi meqanizmi mcire xnis win dainerga da praqtikaSi<br />
maTi efeqtianobis Sefaseba jer-jerobiT rTulia.<br />
saxelmwifo Sesyidvebis zogadi wesebi mocemulia kanonSi „saxelmwifo Sesyidvebis<br />
Sesaxeb,“ 70 xolo Sesabamisi procedurebi ufro detalurad aris<br />
aRwerili debulebaSi „saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebis wesis Sesaxeb.“<br />
71 saxelmwifo Sesyidvebs calkeuli dawesebulebebi axorcieleben, magram<br />
am procesze saerTo zedamxedvelobas saxelmwifo Sesyidvebis saagento<br />
axorcielebs. saxelmwifo Sesyidvebis saagento damoukidebeli uwyebaa, romelsac<br />
saxelmwifo SesyidvebTan dakavSirebuli saqmianobis koordinireba<br />
da masze monitoringis ganxorcieleba evaleba. saagento angariSvaldebulia<br />
ministrTa kabinetis winaSe da mis Tavmjdomares premier-ministri niSnavs.<br />
saagento valdebulia, Semsyidveli organizaciebidan miRebuli angariSebis<br />
safuZvelze sistematurad Seiswavlos da gaaanalizos saxelmwifo Sesyidvebis<br />
sferoSi arsebuli mdgomareoba da mTavrobas Sesabamisi rekomendaciebi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
warudginos, amave dros, uzrunvelyos, rom Sesyidvebis procedurebi kanonis<br />
Sesabamisad xorcieldeba. 72 qvemoT ganxiluli kanonis moTxovnebi sajaro<br />
samarTlis iuridiul pirebzec vrceldeba. 73<br />
kanoni saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebis zogad meTodad Ria tenders<br />
adgens, romelsac ramdenime gamonaklisi aqvs. bolo dros miRebul iqna kanonis<br />
ramdenime damateba, romlebmac Sesyidvebis struqtura mniSvnelovnad<br />
Secvala. SemoRebul iqna eleqtronuli vaWroba, romelic erTiani eleqtronuli<br />
sistemis saSualebiT xorcieldeba, da amJamad sajaro dawesebulebebs<br />
saxelmwifo Sesyidvebis gansaxorcieleblad 3 tipis proceduris<br />
gamoyeneba SeuZliaT: 1) eleqtronuli tenderi (200,000 laris an meti Rirebulebis<br />
SesyidvebisTvis); 2) gamartivebuli eleqtronuli tenderi<br />
(200,000 laramde Rirebulebis SesyidvebisTvis); 3) gamartivebuli Sesyidva<br />
(5,000 laramde Rirebulebis SesyidvebisTvis). 74 eleqtronul tendersa da<br />
gamartivebul eleqtronul tenders Soris ZiriTadi gansxvaveba mTliani<br />
procedurisTvis gaTvaliswinebuli dReebis ricxvia, xolo gamartivebuli<br />
Sesyidva Semsyidvel organizaciebs saqonlisa da momsaxurebis pirdapir<br />
SeZenis saSualebas aZlevs.<br />
Ria tenderis wesidan daSvebul gamonaklisebze 5,000-lariani zeda zRvris<br />
SemoReba mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia, gansakuTrebiT imis gaTvaliswinebiT,<br />
rom adre es zRvari 50,000-dan 100,000 laramde meryeobda.<br />
amave dros, mTlianad es kanoni da misi is moTxovnebi, romlebic Ria tenders<br />
exeba, ar vrceldeba sajaro dawesebulebebis mier ganxorcielebul mTel<br />
rig Sesyidvebze. is garemoeba, rom am gamonaklisebis amomwuravi sia kanonSia<br />
mocemuli, misasalmebeli faqtia, magram am siis zogierTma punqtma SesaZloa<br />
problemebi gamoiwvios. magaliTad, kanoni ar exeba saqarTvelos prezidentis,<br />
mTavrobisa da q. Tbilisis meriis specialuri fondebidan („sarezervo<br />
fondebi“) gamoyofili TanxebiT ganxorcielebul Sesyidvebs. 75<br />
kanoni Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizani interesTa SeuTavseblobis<br />
potenciuri SemTxvevebis gamovlenis gziT kontraqtorTa SerCevis<br />
procesis obieqturobis uzrunvelyofaa. es wesebi Zalze detaluri da<br />
„saguldagulod SemuSavebulia.“ 76 tenders atarebs satendero komisia, romelic<br />
Semsyidveli organizaciis Tanamdebobis pirebisgan Sedgeba. mas Semdeg,<br />
rac komisiis wevrebisTvis cnobili gaxdeba pretendentebis vinaoba, isini<br />
valdebulni arian, werilobiT daadasturon, rom konkretuli Sesyidvis<br />
ganxorcielebaSi maTi monawileoba interesTa SeuTavseblobas ar gamoiwvevs.<br />
yvela is piri, romelsac interesTa SeuTavsebloba warmoeSoba, valdebulia<br />
Sesyidvebis procesSi monawileobaze uari Tqvas. 77 kanoni subieqturi gadawyvetilebebis<br />
miRebis saSualebas naklebad iZleva, radganac moiTxovs, rom<br />
komisiam is SeTavazeba airCios, romelic yvelaze dabali fasis gadaxdas iTvaliswinebs<br />
da komisiis mier winaswar gamocxadebul kriteriumebs akmayofilebs.<br />
78<br />
kanoni im satendero gancxadebebis standartul Sinaarss adgens, romlebic<br />
eleqtronuli Sesyidvebis sistemaSi unda ganTavsdes. Semsyidveli organizaciebi<br />
aseve valdebulni arian, gamoiyenon evropis kavSiris „Sesyidvebis saer-<br />
2011<br />
101<br />
72 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 4.<br />
73 iqve, muxli 3.<br />
74 iqve, muxli 3.<br />
75 iqve, muxli 3 (1).<br />
76 lina RvinianiZe (saia), citirebulia:<br />
Transparency International Georgia, European<br />
Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />
Anti-Corruption Commitments, 35.<br />
77 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 8.<br />
78 saxelmwifo Sesyidvebis saagentos<br />
Tavmjdomaris brZaneba #9 „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis eleqtronuli saSualebiT<br />
ganxorcielebis Sesaxeb droebiTi wesis<br />
damtkicebis Sesaxeb,“ Tbilisi, 2010 wlis<br />
22 oqtomberi, muxli 10.<br />
4. sajaro samsaxuri
79 iqve, muxli 6.<br />
80 iqve, muxli 7.<br />
81 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />
ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 26.<br />
82 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 4.<br />
83 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />
ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 24 (1).<br />
84 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 22.<br />
85 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />
ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 28.<br />
86 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 22.<br />
87 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />
ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 28.<br />
88 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 22 (1).<br />
89 iqve, muxli 23.<br />
90 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi<br />
cvlilebebisa da damatebebis Setanis<br />
Taobaze,“ miRebulia 2009 wlis 20<br />
noembers, muxli 1.<br />
102<br />
To terminologia.“ 79 satendero dokumentebSi Setanili nebismieri cvlileba<br />
imave erTian eleqtronul sistemaSi unda ganTavsdes tenderis dasasrulamde<br />
araugvianes 5 dRisa (gamartivebuli eleqtronuli tenderis SemTxvevaSi<br />
– araugvianes 2 dRisa). 80<br />
kanonSi aRwerilia is procesi, romliTac Sesyidvis xelSekrulebis Sesrulebis<br />
kontroli unda ganxorcieldes. Semsyidvelma organizaciam unda daniSnos<br />
koordinatori an Seqmnas inspeqtirebis specialuri jgufi. kanonSi<br />
CamoTvlilia is sazedamxedvelo RonisZiebebi, romlebic koordinatorma<br />
da/an inspeqtirebis jgufma unda gaataron (magaliTad, xelSekrulebis<br />
Sesrulebaze kontrolis gegmisa da grafikis Sedgena, saqonlis an momsaxurebis<br />
xarisxze zedamxedvelobis ganxorcieleba). Semsyidvelma organizaciam<br />
saxelmwifo Sesyidvebis saagentos regularulad unda miawodos informacia<br />
inspeqtirebis jgufis daskvnebis Sesaxeb (Tumca angariSgebis zusti sixSire<br />
gansazRvruli ar aris). 81<br />
saxelmwifo Sesyidvebis saagento valdebulia, Seqmnas Sesyidvebis monacemTa<br />
erTiani sainformacio baza 82 da, aseve, awarmoos SesyidvebSi monawile arakeTilsindisier<br />
pirTa reestri. 83 yvela Semsyidveli organizacia valdebulia,<br />
saagentos ganxorcielebuli Sesyidvebis Sesaxeb angariSebi warudginos.<br />
84 Semsyidveli organizaciebi aseve valdebulni arian, Sesyidvebis procesTan<br />
dakavSirebuli yvela dokumenti da masala xelSekrulebis gaformebidan<br />
sami wlis ganmavlobaSi Seinaxon. 85 saagento uflebamosilia, Sesyidvebis<br />
ganxorcielebis procesis nebismier etapze Semsyidvel organizaciebsa<br />
da SesyidvebSi monawile pirebs SesyidvebTan dakavSirebuli nebismieri<br />
dokumentis wardgena mosTxovos. 86 saagentos aseve ufleba aqvs, Semsyidvel<br />
organizaciebs mosTxovos maTi ukanono qmedebebis gamosworeba, xolo<br />
dadgenili wesebis uxeSi da sistematiuri darRvevis SemTxvevaSi, daayenos<br />
sakiTxi maTTvis dafinansebis droebiTi SeCerebis Sesaxeb. 87 kontrolis palatas<br />
(saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebuleba) agreTve ufleba<br />
aqvs, Semsyidveli organizaciis auditis meSveobiT Seamowmos saxelmwifo<br />
Sesyidvebis procesi. 88<br />
pretendentebs ufleba aqvT, Semsyidveli organizaciis an satendero komisiis<br />
qmedebebi Tavad am organizaciaSi, saxelmwifo Sesyidvebis saagentoSi an sasamarTloSi<br />
gaasaCivron. Tu saCivari saagentoSi iqneba wardgenili da saagento<br />
daadgens, rom masSi gamoTqmuli pretenziebi safuZvliania, mas ufleba<br />
aqvs, Semsyidvel organizacias misi gadawyvetilebis Secvla ubrZanos. saagentos<br />
aseve ufleba aqvs, Sesabamis organoebSi dasvas kanondamrRvevTa<br />
pasuxismgeblobis sakiTxi. Semsyidveli organizacia valdebulia, saCivris<br />
ganxilvis periodSi SeaCeros Sesyidvis ganxorcielebis procesi. Semsyidveli<br />
organizaciis da saagentos mier saCivarTan dakavSirebiT miRebuli gadawyvetilebebi<br />
SeiZleba gasaCivrdes sasamarTloSi. 89 kanonis bolodroindeli<br />
damatebebis mixedviT, saxelmwifo Sesyidvebis saagento valdebulia,<br />
saCivrebis gansaxilvelad Seqmnas specialuri kolegia, romelSic Tanabari<br />
raodenobiT Sevlen Tavad saagentosa da samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
warmomadgenlebi. 90<br />
saxelmwifo Sesyidvebze samoqalaqo kontrolis ganxorcielebis mizniT,<br />
kanoni moiTxovs, rom saxelmwifo Sesyidvebis saagentosTan Seiqmnas<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
sameTvalyureo sabWo, raTa uzrunvelyofili iqnes „saxelmwifo Sesyidvebis<br />
sistemis gamWvirvaloba, saagentos muSaobis sajarooba da demokratiuli<br />
marTva.“ sabWo, romlis Semadgenloba 7 wevriT ganisazRvreba, unda dakompleqtdes<br />
samoqalaqo sazogadoebisa da masmediis warmomadgenlebisagan da<br />
mmarTveli organoebis Tanamdebobis pirebisagan. sabWo uflebamosilia, Semsyidveli<br />
organizaciebisgan miiRos da Seamowmos nebismieri informacia.<br />
kanonis moxedviT, sabWos sxdomebi sajaroa. 91 amJamad saxelmwifo Sesyidvebis<br />
saagentosTan arsebul sabWoSi samoqalaqo sazogadoebis ori da masmediis<br />
erTi warmomadgeneli Sedis. 92<br />
„saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb“ kanoni mTel rig xarvezebs Seicavs. kerZod,<br />
is pirdapir ar moiTxovs, rom saxelmwifo Sesyidvebis procesis sxvadasxva<br />
etapze masSi CarTul pirebs raime specialuri kvalifikacia hqondeT. kanonSi<br />
aseve ar aris debuleba, romelic mkveTrad gamijnavs satendero procesis<br />
monawile pirTa movaleobebs da, magaliTad, moiTxovs, rom saqonlis an momsaxurebis<br />
Sefaseba, satendero dokumentebis daxvewa da sazedamxedvelo saqmianobis<br />
ganxorcieleba sxvadasxva pirebs daevaloT. kanoni ar iTvaliswinebs<br />
administraciul sanqciebs (magaliTad, sajaro Tanamdebobaze muSaobis<br />
akrZalvas) im pirebisTvis, romlebic saxelmwifo SesyidvebTan dakavSirebul<br />
sisxlis samarTlis danaSauls Caidenen. amasTan erTad, „ekonomikuri TanamSromlobisa<br />
da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~<br />
(ACN) daskvnaSi aRniSnulia, rom kanoni saxelmwifo Sesyidvebis procesSi<br />
monawileobas unda ukrZalavdes im kompaniebs, romelTa mimarT arsebobs<br />
korufciuli danaSaulis gamo sasamarTlos mier gamotanili gamamtyunebeli<br />
ganaCeni, xolo pretendentebs Semsyidveli organizaciis mier SerCeul Sesyidvis<br />
tipTan (mag. gadawyvetileba pirdapiri Sesyidvis nacvlad Ria tenderis<br />
gamocxadebis Sesaxeb) dakavSirebuli saCivrebis wardgenis uflebas<br />
unda aZlevdes. 93<br />
amJamad moqmedi sistema, romlis mixedviT tenderSi gamarjvebuli mxolod<br />
saqonlis an momsaxurebis fasis mixedviT vlindeba, erTis mxriv, Semsyidveli<br />
organizaciebis mier mikerZoebuli gadawyvetilebebis miRebis SesaZleblobas<br />
zRudavs, magram, amave dros, pretendentebisTvis qmnis arasasurvel stimuls,<br />
rom xarjebi zustad ar daafiqsiron, xolo saqonlisa da momsaxurebis<br />
xarisxs saTanado mniSvnelobas ar aniWebs. imisTvis, rom es sistema efeqturi<br />
iyos, saWiroa, rom mniSvnelovani resursebi iyos CarTuli satendero dokumentebis<br />
SedgenaSi da Sesyidvebis procesis ganxorcielebaze zedamxedvelobis<br />
ganxorcielebaSi. saxelmwifo Sesyidvebis saagentos amJamad aseTi<br />
gamocdileba savaraudod ar gaaCnia.<br />
saxelmwifo Sesyidvebis amJamindeli praqtikis Sefasebas is garemoebac<br />
arTulebs, rom mas Semdeg, rac saqarTvelom eleqtronuli Sesyidvebis axali<br />
sistema danerga erTi welic ar gasula da praqtikaSi misi efeqturobis Sesaxeb<br />
raime myari daskvnis gasakeTeblad sakmarisi monacemebi jer-jerobiT ar<br />
arsebobs.<br />
rogorc Cans, saqarTveloSi Ria tenderi Sesyidvebis ganxorcielebis yvelaze<br />
gavrcelebuli formaa. saxelmwifo Sesyidvebis saagentos informaciiT, 2009<br />
2011<br />
103<br />
91 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 6.<br />
92 saqarTvelos mTavrobis gankarguleba<br />
#977, 2009 wlis 15 dekemberi,<br />
http://spa.ge/index.php?m=138 (nanaxia 2011<br />
wlis 7 marts).<br />
93 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, 37.<br />
4. sajaro samsaxuri
94 Transparency International Georgia, European<br />
Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />
Anti-Corruption Commitments, 34.<br />
95 lina RvinianiZe (saia), citirebulia:<br />
Transparency International Georgia, European<br />
Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />
Anti-Corruption Commitments, 35.<br />
96 TaTuli Toduas interviu avtorTan, 2010<br />
wlis 6 ivlisi.<br />
97 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelo, „kotejuri tipis dasaxlebebi<br />
axali devnilebisTvis saqarTveloSi:<br />
angariSvaldebuleba daxmarebisa da<br />
mSeneblobis procesSi,“<br />
http://www.transparency.ge/post/report/<br />
kotedjuri-tipis-dasakhlebebi-akhalidevnilebistvis-sakartveloshiangarishvaldebuleba-dak<br />
98 TaTuli Toduas interviu avtorTan.<br />
99 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelo, „ufro damoukidebeli da<br />
qmediTi kontrolis palata?“ 2010 wlis 1<br />
oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />
blog/pupro-damoukidebeli-da-kmediti-kontrolispalatap<br />
(nanaxia 2011 wlis 7 marts).<br />
100 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />
wlis saqmianobis angariSi“ (Tbilisi:<br />
kontrolis palata, 2010), 5.<br />
101 Transparency International Georgia, European<br />
Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />
Anti-Corruption Commitments, 36.<br />
104<br />
wels pirdapir Sesyidvebze sxvadasxva Semsyidveli organizaciebisTvis<br />
gamoyofili fulis mxolod 3 procenti daixarja, xolo 75 procenti Ria<br />
tenderis meSveobiT iqna daxarjuli. 94 eleqtronuli Sesyidvebis sistemis<br />
SemoRebis Semdeg msgavsi monacemebi jer xelmisawvdomi ar aris. amis<br />
miuxedavad, savaraudoa, rom pirdapiri Sesyidvebis procentuli wili<br />
Semcirda, radgan aseT Sesyidvebze dasaxarjad dasaSvebi Tanxis maqsimaluri<br />
odenoba mkveTrad iqna Semcirebuli.<br />
saia-s informaciiT, satendero procedurebi yovelTvis saTanadod ar<br />
sruldeba. SerCevis kriteriumebi zogjer mas Semdeg icvleba, rac pretendentebi<br />
ganacxadebs waradgenen, zog SemTxveaSi ki, isini saerTod ar qveyndeba.<br />
satendero komisiebi xSirad maTi gadawyvetilebebis mizezebs ar asaxeleben. 95<br />
erT-erTi eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, acxadebs, rom praqtikaSi Sesyidvebis xelSekrulebebis Sesrulebaze<br />
zedamxedveloba yovelTvis saTanadod ar xorcieldeba. magaliTad,<br />
2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebuli<br />
pirebisTvis kotejebis mSeneblobaze ganxorcielebuli zedamxedvelobis<br />
xarvezebma uaryofiTad imoqmeda kontraqtorebis mier Sesrulebuli samu-<br />
Saos xarisxze. 96 monitoringis daskvnidan, romelSic erTmaneTTan Sedarebulia<br />
sxvadaxva sajaro dawesebulebebis saqmianoba mSeneblobaze zedamxedvelobis<br />
ganxorcielebis mxriv, irkveva, rom mcxeTis municipalitets mSeneblobis<br />
xarisxis uzrunvelyofa da korufciis Tavidan acileba naklebad<br />
SeeZlo, vidre „municipaluri ganviTarebis fonds,“ romelic msoflio bankis<br />
mier samSeneblo proeqtebze zedamxedvelobis mizniT Seqmnili sajaro<br />
samarTlis iuridiuli piria. fondis mier Catarebuli sazedamxedvelo processac<br />
problemebi axlda Tan, radgan im pirobebSi, rodesac qveyanaSi kvalificiuri<br />
specialistebis raodenoba aseTi mcirea, zedamxedveli inJinrebis<br />
damoukideblobis uzrunvelyofa faqtiurad SeuZlebelia da am zedamxedvelebis<br />
mier Catarebuli monitoringi Tanmimdevrul xasiaTs ar atarebda. 97<br />
gamoiTqva varaudi, rom saxelmwifo Sesyidvebis saagento instituciurad<br />
jer kidev sustia da mas sazedamxedvelo rolis saTanadod Sesasruleblad<br />
sakmarisi resursebi ar gaaCnia. 98<br />
kontrolis palatis bolodroindeli kvlevis Sedegebi, romlebic mTel rig<br />
sajaro dawesebulebebSi saxelmwifo SesyidvebTan dakavSirebul korufcias<br />
exeba, SerCevis procedurebisa da zedamxedvelobis meqanizmebis sisustesTan<br />
dakavSirebul zemoxsenebul mosazrebebs adasturebs. 99 amasTan erTad, palatis<br />
angariSSi xazgasmiT aris aRniSnuli municipalur doneze arsebuli<br />
mTeli rigi problemebi, romlebic Sesyidvebis pirobebs, fasebs, xelSekrulebis<br />
pirobebsa da xelSekrulebis Sesrulebaze zedamxedvelobis meqanizmebs<br />
ukavSirdeba. 100<br />
wina periodSi, sazogadoebaSi naklebi iyo imis rwmena, rom saxelmwifo Sesyidvebis<br />
saagentos SesyidvebTan dakavSirebuli saCivrebis saTanadod ganxilva<br />
SeeZlo. 101 magaliTad, 2009 wels saagentoSi mxolod ori saCivari<br />
iqna wardgenili. amis miuxedavad, rogorc Cans, bolo dros mdgomareoba<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
Seicvala. 2010 wels Seiqmna davebis ganxilvis sabWo, romelSic mTavrobisa<br />
da samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebi Tanabari raodenobiT arian<br />
warmodgenili. sabWom mxolod 2010 wlis pirveli ori Tvis ganmavlobaSi 13<br />
saCivari miiRo (maTgan 2 srulad dakmayofilda, erTi nawilobriv dakmayofilda<br />
da 10-is dakmayofilebaze uari iTqva). 102<br />
2011<br />
105<br />
102 TiToeul am saCivarTan dakavSirebiT<br />
sabWos mier miRebuli gadawyvetilebis<br />
asli ganTavsebulia saxelmwifo<br />
Sesyidvebis saagentos veb-gverdze:<br />
http://procurement.gov.ge/index.php?lang_<br />
id=GEO&sec_id=12 (nanaxia 2011 wlis 7<br />
marts).<br />
4. sajaro samsaxuri
5. samarTaldamcavi uwyebebi<br />
106<br />
reziume<br />
saqarTvelos samarTaldamcavi uwyebebi saxelmwifo biujetidan uxv dafinansebas<br />
iReben, ris Sedegadac ukanasknel wlebSi SesaZlebeli gaxda maTi<br />
mdgomareobis mniSvnelovnad gaumjobeseba materialuri da adamianuri<br />
resursebis mxriv. Sinagan saqmeTa saministro da prokuratura qveynis yvelaze<br />
mZlavr da gavlenian uwyebaTa rigs miekuTvnebian, Tumca maT zogjer politikuri<br />
xelmZRvanelobis partiuli interesebis gasatareblad iyeneben.<br />
samarTaldamcavi uwyebebis antikorufciuli saqmianobis Sedegad, sajaro<br />
samsaxurSi meqrTameoba faqtobrivad aRmoifxvra. Tumca, kvlavac arsebobs<br />
am uwyebebis gamWvirvalobasa da angariSvaldebulebasTan dakavSirebuli<br />
problemebi.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />
Sefasebulia samarTaldamcavi uwyebebis SesaZleblobebi, Sida marTva da<br />
maTi roli saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi<br />
warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 68/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi — 100<br />
75/100 damoukidebloba 75 50<br />
marTva gamWvirvaloba 50 25<br />
54/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />
keTilsindisiereba 100 50<br />
roli samarTlebrivi devna korufciis winaaRmdeg 75<br />
75/100<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
struqtura da organizacia<br />
Sinagan saqmeTa saministro da prokuratura saqarTvelos ZiriTad samarTaldamcav<br />
uwyebebs warmoadgenen. mTavari sakanonmdeblo debulebebi, romlebic maT<br />
saqmianobas aregulirebs, mocemulia kanonSi „policiis Sesaxeb,“ saqarTvelos<br />
Sinagan saqmeTa saministros debulebasa da „prokuraturis Sesaxeb“ kanonSi. 1<br />
Sinagan saqmeTa saministro, misi axlandeli saxiT, 2004 wels uSiSroebisa<br />
da Sinagan saqmeTa saministroebis Serwymis Sedegad Camoyalibda. is axorcielebs<br />
rogorc uSiSroebasTan da kontrdazvervasTan dakavSirebul funqciebs,<br />
ise ufro tradiciuli tipis samarTaldamcav saqmianobas. Sinagan saqmeTa<br />
saministro saTaveSi udgas policiis Zalze centralizebul sistemas,<br />
romelSic Sedian rogorc konkretuli amocanebis Semsrulebeli struqturuli<br />
qvedanayofebi (magaliTad, sapatrulo policia da kriminaluri<br />
policia), ise teritoriuli organoebi, romelTac qveynis konkretul nawil-<br />
Si samarTaldacviTi saqmianobis ganxorcieleba evalebaT (mTavari sammarTveloebi,<br />
romlebic dedaqalaqsa da yvela regionSi funqcionirebs). sasazRvro<br />
policia aseve Sinagan saqmeTa saministros sistemis Semadgeneli nawilia. 2<br />
saministros evaleba saxelmwifo usafrTxoebisa da sazogadoebrivi wesrigis<br />
uzrunvelyofa, aseve adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis dacva. 3<br />
prokuratura iusticiis saministros Semadgeneli nawilia. prokuraturis<br />
sistemaSi Sedis mTavari prokuratura da saqalaqo, raionuli da regionuli<br />
prokuraturebi, aseve afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis prokuraturebi.<br />
prokuraturis ZiriTad movaleobebs sisxlissamarTlebrivi<br />
devna da winaswari gamoZieba warmoadgens. 4 prokuraturis mTel sistemas<br />
iusticiis ministri xelmZRvanelobs, romelsac eqskluziuri uflebamosileba<br />
aqvs, awarmoos sisxlissamarTlebrivi devna mTeli rigi maRali rangis<br />
moxeleebis, maT Soris, prezidentis, uzenaesi da sakonstitucio sasamarTloebis<br />
Tavmjdomareebis, parlamentis wevrebis, saxalxo damcvelisa da kontrolis<br />
palatis (umaRlesi auditoruli dawesebuleba) Tavmjdomaris winaaRmdeg.<br />
5 iusticiis ministri waradgens mTavari prokurorobis kandidats,<br />
romelsac prezidenti niSnavs. mTavar prokurors ufleba aqvs, daniSnos da<br />
Tanamdebobidan gaaTavisuflos qvemdgomi prokurorebi da gamomZieblebi.<br />
mas aseve gaaCnia eqskluziuri uflebamosileba, awarmoos sisxlissamarTlebrivi<br />
devna iusticiis ministrisa da sxva prokurorebis winaaRmdeg. 6<br />
Sefaseba<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 100<br />
ramdenad aqvT samarTaldamcav uwyebebs praqtikaSi efeqtiani funqcionirebisTvis<br />
saWiro finanasuri da adamianuri resursebi da infrastruqtura?<br />
saxelmwifo biujetSi bolo wlebSi samarTaldamcavi uwyebebisTvis gaTvaliswinebulma<br />
uxvma dafinansebam am uwyebebs saSualeba misca, sagrZnoblad<br />
107<br />
1 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 1993 wlis 26 ivliss;<br />
saqarTvelos prezidentis brZanebuleba<br />
#614 saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />
saministros debulebis damtkicebis<br />
Sesaxeb, 2004 wlis 27 dekemberi;<br />
saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 2008 wlis 21<br />
oqtombers.<br />
2 Sinagan saqmeTa saministros debuleba,<br />
muxlebi 17-19.<br />
3 iqve, muxli 1.<br />
4 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />
Sesaxeb,“ muxlebi 14-15.<br />
5 iqve, muxli 8.<br />
6 iqve, muxli 9.<br />
5. samarTaldamcavi uwyebebi
7 monacemebi sxvadasxva wlebSi biujetSi<br />
gaTvaliswinebuli dafinansebis odenobis<br />
Sesaxeb aRebulia finansTa saministros<br />
veb-gverdidan: http://www.mof.gov.ge/<br />
budget/by_year (nanaxia 2011 wlis 24<br />
marts).<br />
8 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />
“Short Overview of the Reforms in the Ministry<br />
of Internal Affairs of Georgia”, 1.<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ dokumenti Sinagan saqmeTa<br />
saministrom miawoda.<br />
9 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />
“Progress Report of the Implementation of the<br />
Ministry of Internal Affairs Component of 2005<br />
Criminal Justice Reform Strategy”, 15.<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ dokumenti Sinagan saqmeTa<br />
saministrom miawoda.<br />
10 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />
“Short Overview of the Reforms in the Ministry<br />
of Internal Affairs of Georgia”, 2.<br />
11 interviu avtorTan, 2010 wlis 21 ivlisi.<br />
12 saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />
debuleba, damtkicebulia saqarTvelos<br />
prezidentis mier 2004 wlis 27 dekembers,<br />
muxli 21.<br />
13 mTavari prokuroris moadgilis, daviT<br />
sayvareliZis interviu avtorTan, Tbilisi,<br />
2010 wlis 18 noemberi.<br />
14 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />
muxli 4.<br />
108<br />
gaezardaT maTi TanamSromlebis xelfasebi da mniSvnelovnad gaeumjobesebinaT<br />
aRWurviloba da infrastruqtura.<br />
Sinagan saqmeTa saministro saxelmwifo dafinansebis erT-erT yvelaze msxvili<br />
mimRebia ukanasknel wlebSi. 2010 wels Sss-ze didi dafinanseba mxolod<br />
orma saministrom (Sromis, jandacvisa da sacialuri dacvis saministrom da<br />
Tavdacvis saministrom) miiRo. saministros amJamindeli biujeti 566 milion<br />
lars aRwevs, maSin rodesac 2004 wels is mxolod 156 milion lars Seadgenda.<br />
prokuraturis biujeti 2004-2011 wlebSi 12-dan 18 milion laramde gaizarda.<br />
7<br />
rogorc Sinagan saqmeTa saministros erT-erT dokumentSia aRniSnuli, uSiSroebis<br />
saministrosTan Serwymas TanamSromelTa saerTo ricxvis 70,000-dan<br />
27,000-mde Semcireba mohyva. aman saministros saSualeba misca, gaezarda xelfasebi<br />
da meti resursebi moexmarebina infrasturqturis gaumjobesebisTvis. 8<br />
2003 wlis Semdeg saministroSi xelfasebi saSualod 12-jer gaizarda. 9 policiis<br />
ganyofilebebis Senobebi SekeTda an Tavidan aSenda, xolo policielebi<br />
axali satransporto saSualebebiT iqnen aRWurvilni. 10 rogorc Sinagan<br />
saqmeTa saministros informaciisa da analitikuri departamentis ufrosi,<br />
SoTa utiaSvili, ambobs, bolo eqvsi wlis ganmavlobaSi saministroSi kompiuterebis<br />
raodenoba 150-dan 7,000-mde gaizarda. 11<br />
2004 wels Sinagan saqmeTa saministroSi sakonstitucio usafrTxoebis departamenti<br />
Seiqmna, romelsac korufciasTan dakavSirebuli danaSaulebis gamo-<br />
Zieba evaleba. 12<br />
rogorc mTavari prokuroris moadgile, daviT sayvareliZe, acxadebs, prokuraturas<br />
misi movaleobebis Sesasruleblad sakmarisi finansuri, materialuri<br />
da adamianuri resursebi gaaCnia. xelfasebis done adekvaturia da<br />
TanamSromlebi aseve iReben premiebs da sargebloben sxvadasxva daxmarebebiTa<br />
da SeRavaTebiT. uwyeba kargi kompiuteruli baziT aris aRWurvili da<br />
2011 wlidan saqmeebis marTvis eleqtronul sistemaze srulad gadasvlas<br />
gegmavs. 13<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad damoukidebelni arian samarTaldamcavi uwyebebi kanoniT?<br />
kanonmdebloba Seicavs ramdenime mZlavr debulebas, romelTa mizani samar-<br />
Taldamcavi uwyebebis damoukideblobis uzrunvelyofaa. amasTan erTad, SeSfoTebas<br />
iwvevs zogierTi debuleba, romelic prokuraturis damoukideblobas<br />
exeba.<br />
kanoniT „policiis Sesaxeb“ akrZalulia policiaSi politikuri organizaciebis<br />
Seqmna. 14 kanoni adgens policiaSi samuSaod miRebis zogad wesebs da<br />
acxadebs, rom axalwveulebma policiaSi miRebamde an miRebis Semdeg<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
specialuri momzadebis programa unda gaiaron. policielebs ufleba ar<br />
aqvT, policiaSi muSaobis paralelurad, ekavoT raime Tanamdeboba saxazino<br />
dawesebulebaSi an komerciul sawarmoSi. kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebis<br />
garda, policielisTvis samsaxureobrivi movaleobis Sesrulebisas<br />
xelis SeSla akrZalulia da policielebs ufleba aqvT, maTi uflebebisa da<br />
Tavisuflebebis dasacavad mimarTon sasamarTlos. kanonSi aseve CamoTvlilia<br />
policielis samsaxuridan daTxovnis safuZvlebi. 15 miuxedavad imisa, rom<br />
am safuZvlebis umetesoba gonivrulia (magaliTad, samsaxureobrivi disciplinis<br />
uxeSi darRveva da korufciuli samarTaldarRvevis Cadena), im<br />
garemoebam, rom kanoni reorganizaciis an Statebis Semcirebis dros policielis<br />
samsaxuridan daTxovnis uflebas iZleva, SesaZloa, policiis damoukidebloba<br />
safrTxis qveS daayenos.<br />
kanoni „prokuraturis Sesaxeb“ Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizans<br />
am uwyebis damoukideblobis ganmtkiceba warmoadgens. kanoni pirdapir krZalavs<br />
prokuraturisTvis iseTi movaleobis dakisrebas, romelic Sesabamisi<br />
debulebebiT gaTvaliswinebuli ar aris da prokuraturis saqmianobis erTerT<br />
ZiriTad principad „politikur neitralitets“ acxadebs. 16 prokuraturis<br />
muSakebs ekrZalebaT politikuri partiis wevroba da ufleba ar aqvT,<br />
eweodnen politikur an samewarmeo saqmianobas. prokuraturis muSakis mier<br />
samsaxureobrivi movaleobis Sesrulebisas misTvis xelis SeSla an mis mimarT<br />
nebismieri Zaladoba, aseve prokuraturis muSakis an misi ojaxis wevrebis<br />
mimarT muqara an zewola, kanoniT dasjadi qmedebebia da saxelmwifo organoebi<br />
valdebulni arian, aseT faqtebze saTanado reagireba moaxdinon. kanoni<br />
aseve acxadebs, rom prokuraturis muSakebi maT saqmianobaSi damoukidebeli<br />
unda iyvnen da, kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebis garda, maTi samsaxuridan<br />
daTxovna dauSvebelia. 17 prokuraturis muSakebis samsaxuridan daTxovnis<br />
kanoniT gaTvaliswinebuli safuZvlebi ZiriTadad gonivrulia, Tumca,<br />
iseve rogorc policielebis SemTxvevaSi, is debuleba, romelic maTi kadrebis<br />
Semcirebis safuZvelze gaTavisuflebis uflebas iZleva, praqtikaSi SesaZloa,<br />
borotad iqnes gamoyenebuli.<br />
kanoni Tanamdebobis pirebs, aseve politikur da sazogadoebriv gaerTianebebs,<br />
prokuraturis muSakebis saqmianobaSi Carevas pirdapir ukrZalavs. 18<br />
kanoniT agreTve akrZalulia sxva saxelmwifo organoebis mier prokuraturis<br />
muSakebisTvis miTiTebebis micema konkretul saqmeze sisxlissamarTlebrivi<br />
devnis Sewyvetis Sesaxeb. 19<br />
kanoni „prokuraturis Sesaxeb“ moiTxovs, rom prokurorebi da prokuraturis<br />
gamomZieblebi Tanamdebobaze profesiuli kriteriumebis safuZvelze<br />
dainiSnon. kerZod, kanoni acxadebs, rom pirebma, romelTac am Tanamdebobebze<br />
daniSvna surT, unda gaiaron sul cota 6-Tviani staJireba da Caabaron<br />
sakvalifikacio gamocdebi ramdenime disciplinaSi. prokuraturis muSakebma<br />
yovel 3 weliwadSi erTxel unda gaiaron atestacia. 20 rac Seexeba uaryofiT<br />
mxares, prokuraturis muSakebis dawinaurebis kriteriumebi kanonSi Camoyalibebuli<br />
ar aris.<br />
rogorc veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, kanonSi samarTaldamcavebis<br />
damoukideblobis kuTxiT yvelaze did SeSfoTebas is garemoeba iwvevs, rom<br />
2011<br />
109<br />
15 iqve, muxli19-25.<br />
16 saqarTvelos kanoni “prokuraturis<br />
Sesaxeb,“ muxlebi 3-4.<br />
17 iqve, muxli 31, 35.<br />
18 iqve, muxli 36.<br />
19 iqve, muxlebi 8-9.<br />
20 iqve, muxli 31.<br />
5. samarTaldamcavi uwyebebi
21 European Commission for Democracy through<br />
Law, Opinion on Four Constitutional Laws<br />
Amending the Constitution o f Georgia, adopted<br />
by the Venice Commission at its 78th Plenary<br />
Session (Venice, 13-14 March 2009), 8-9.<br />
22 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Second Round of<br />
Monitoring: Georgia Monitoring Report,<br />
adopted at the 8th Monitoring Meeting of the<br />
Anti-Corruption Network for Eastern Europe<br />
and Central Asia Istanbul Anti-Corruption<br />
Action Plan on 31 March 2010 at the OECD<br />
Headquarters in Paris, 14-15.<br />
23 ixileT Tavi sasamarTlo xelisuflebis<br />
Sesaxeb.<br />
24 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />
“Progress Report of the Implementation of the<br />
Ministry of Internal Affairs Component of 2005<br />
Criminal Justice Reform Strategy”, 11.<br />
25 daviT sayvareliZis interviu avtorTan.<br />
26 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2009), 9.<br />
27 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />
OSCE/ODIHR, 2008), 12.<br />
28 nina xatiskaci da keitlin raiani, `mestia:<br />
opoziciis aqtivistebTan dakavSirebul<br />
incidentebTan kiTxvebi kvlav rCeba,“ 2010<br />
wlis 15 oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />
blog/pmestia-opozitsiis-aktivistebtandakavshirebul-intsidentebtan-kitkhebi-kvlavrchebap<br />
(nanaxia 2010 wlis 24 marts).<br />
110<br />
iusticiis ministrs, romelic politikuri Tanamdebobis piria, sisxlissamar-<br />
Tlebrivi devnis warmoebis pirdapiri uflebamosilebebi gaaCnia da kanonis<br />
zogierTi debuleba iseTi interpretirebis saSualebas iZleva, rom ministrs<br />
ufleba aqvs, calkeul saqmeebze prokurorebis mier miRebuli gadawyvetilebebi<br />
gaauqmos. 21 „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“<br />
(OECD) `antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSi aseve aRniSnulia,<br />
rom aman SesaZloa, korufciuli darRvevebis gamoZiebis kuTxiT prokuraturis<br />
damoukidebloba Seamciros, gansakuTrebiT maSin, rodesac saqme ma-<br />
Rali Tanamdebobis pirebs exeba. 22<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad damoukidebeli arian samarTaldamcavi uwyebebi praqtikaSi?<br />
amJamad saqarTveloSi samarTaldamcavi uwyebebi yvelaze Zlier saxelmwifo<br />
dawesebulebebad miiCnevian da TiTqmis ar arsebobs imis niSnebi, rom sxva<br />
uwyebebi maTze arajerovan gavlenas axdenen. piriqiT, prokuraturis mimarT,<br />
magaliTad, xSirad gamoiTqmis braldeba, rom is sasamarTlo xelisuflebis<br />
saqmianobaSi ereva. 23 amave dros, rodesac saqme qveynis politikuri xelmZRvanelobis<br />
interesebs exeba, samarTaldamcavebi yovelTvis damoukideblad<br />
da kanonis Sesabamisad ar moqmedeben.<br />
Sinagan saqmeTa saministros mier mowodebuli erT-erTi dokumentis mixedviT,<br />
saministroSi personalis marTvis Tanamedrove sistema moqmedebs, romelic<br />
uzrunvelyofs, rom TanamSromlebis samsaxurSi ayvana mxolod profesiuli<br />
kriteriumebis safuZvelze moxdes. es sistema Tanamdebobaze daniSvnis,<br />
dawinaurebis, Sefasebisa da Tanamdebobidan daTxovnis detalur procedurebs<br />
moicavs. policiaSi arsebuli yvela TanamdebobisTvis Sedgenilia samuSaos<br />
aRwera. TanamSromlebs samsaxurSi Ria konkursis safuZvelze iReben<br />
da isini muSaobis dawyebamde specialuri momzadebis programas gadian. 24<br />
msgavsi sistema moqmedebs prokuraturaSic. 25<br />
amis miuxedavad, rogorc Cans, zog SemTxvevaSi, samarTaldamcav uwyebebs<br />
qveynis politikuri xelmZRvanelobis interesebis gasatareblad iyeneben.<br />
magaliTad, „bertelsmanis transformaciis indeqsis“ kvlevaSi aRniSnulia,<br />
rom mmarTveli elita korufciuli danaSaulebis gamoZiebebs politikur<br />
iaraRad iyenebs. 26 arsebobs informacia, rom samarTaldamcvelebi (gansakuTrebiT<br />
policia) mmarTvel partias 2008 wlis saparlamento arCevnebis periodSi<br />
opoziciis aqtivistebze zewolis ganxorcielebaSi exmarebodnen. 27<br />
2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis win aseve vrceldeboda<br />
sando informacia, rom policia opoziciuri kandidatebis daSinebaSi<br />
iyo CarTuli. 28<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebas xeli miuwvdebodes<br />
informaciaze samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis Sesaxeb?<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saqarTvelos kanonmdeblobis is debulebebi, romlebic samarTaldamcavi<br />
organoebis gamWvirvalobas exeba, arasakmarisia.<br />
kanoni „policiis Sesaxeb“ policiis saqmianobis gamWvirvalobis Taobaze<br />
mxolod gakvriT exeba. kanoni moiTxovs, rom policiam misi saqmianobis Sesaxeb<br />
informacia miawodos saxelmwifo organoebs, sazogadoebriv gaerTianebebs,<br />
masobrivi informaciis saSualebebsa da moqalaqeeebs. 29 amis miuxedavad, kanoni<br />
informaciis gamJRavnebis Sesaxeb konkretul da detalur debulebebs<br />
ar Seicavs da am sakiTxs, arsebiTad, gadasawyvetad samarTaldamcavi uwyebebis<br />
Tanamdebobis pirebs utovebs. kanonebi, romlebic Sinagan saqmeTa saministros/policiis<br />
da prokuraturis saqmianobas aregulirebs, am uwyebebisgan<br />
maTi muSaobis konkretuli aspeqtebis Sesaxeb informaciis sazogadoebisTvis<br />
gamJRavnebas pirdapir ar moiTxovs. amave dros, zogadi administraciuli<br />
kodeqsis mixedviT, 30 yvela saxis sajaro informacia moTxovnisTanave moqalaqeebisTvis<br />
xelmisawvdomi unda gaxdes, Tu kanoni sxva rames ar iTvaliswinebs.<br />
kanonmdebloba moiTxovs, rom samarTaldamcavma uwyebebma uzrunvelyon<br />
garkveuli tipis informaciis saidumloeba. kerZod, kanoni „operatiul-samZebro<br />
saqmianobis Sesaxeb“ 31 acxadebs, rom am tipis saqmianoba „mkacrad<br />
gasaidumloebuli“ unda darCes da mis Sesaxeb informaciis gamJRavnebisTvis<br />
sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas awesebs. 32 amasTan erTad, sisxlis<br />
samarTlis saproceso kodeqsi prokuraturis muSakebs pirdapir avaldebulebs,<br />
rom mimdinare gamoZiebis Sesaxeb informaciis gamJRavneba ar dauSvan. 33<br />
kanoni „policiis Sesaxeb“ policielebs ukrZalavs winaswari gamoZiebis masalebisa<br />
da sxva profesiuli saidumloebis Semcveli informaciis gamJRavnebas.<br />
34 zogadi administraciuli kodeqsis zemoxsenebuli debulebis gaTvaliswinebiT,<br />
SegviZlia, vivaraudoT, rom samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis<br />
sxva aspeqtebTan dakavSirebuli informaciis gamJRavneba dasaSvebia,<br />
Tumca gamWvirvalobasTan dakavSirebuli mkafio sakanonmdeblo debulebebis<br />
ararseboba am debulebis sxvadasxvagvari interpretaciis saSualebas iZleva.<br />
sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis35 adre moqmedi redaqciis mixedviT,<br />
dazaralebulebs ufleba hqondaT, maTi saqmis masalebis aslebsa da nivTier<br />
mtkicebulebebs maSinve gascnobodnen, rogorc ki saqme sasamarTloSi gadaigzavneboda<br />
(muxli 69), Tumca kodeqsis axali redaqciidan, romelic ZalaSi<br />
2010 wlis 1 oqtombers Sevida, es debuleba amoRebul iqna.<br />
rac Seexeba dadebiT mxares, Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturis<br />
Tanamdebobis pirebi, „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb“ kanonis mixedviT, valdebulni arian, qonebrivi deklaraciebi<br />
regularulad waradginon Sesabamis uwyebaSi. 36<br />
2011<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad gamWvirvalea samarTaldamcavi uwyebebis saqmianoba da gadawyvetilebaTa<br />
miRebis procesi praqtikaSi?<br />
111<br />
29 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />
muxli 5.<br />
30 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />
kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss.<br />
31 saqarTvelos kanoni „operatiul–samZebro<br />
saqmianobis Sesaxeb,“ miRebulia 1999 wlis<br />
30 aprils.<br />
32 iqve, muxli 5.<br />
33 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi, muxli 104.<br />
34 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />
muxli 5.<br />
35 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi, miRebulia 1998 wlis 20<br />
Tebervals.<br />
36 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxlebi 2, 14.<br />
5. samarTaldamcavi uwyebebi
37 sajaro samsaxuris biuros qonebrivi<br />
mdgomareobis deklarirebis erTiani<br />
eleqtronuli sistema, www.declaration.ge<br />
(nanaxia 2010 wlis 25 noembers).<br />
38 Sinagan saqmeTa saministro, www.police.ge;<br />
mTavari prokuratura, http://www.justice.gov.ge/<br />
index.php?lang_id=&sec_id=106 (nanaxia 2010<br />
wlis 25 noembers).<br />
112<br />
miuxedavad imisa, rom Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturas veb–<br />
gverdebi aqvT da maTi Tanamdebobis pirebis qonebrivi deklaraciebi sazogadoebisTvis<br />
xelmisawvdomia, es uwyebebi sajaro informaciis moTxovnis<br />
gancxadebebze saTanadod ar reagireben.<br />
is garemoeba, rom samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis gamWvirvalobasTan<br />
dakavSirebuli kanonis debulebebi sakmaod bundovania, am uwyebebis moqmedebazec<br />
aisaxeba. radgan kanoni samarTaldamcavebs sxvadasxva tipis informaciis<br />
sakuTari iniciativiT gamoqveynebas ar avaldebulebs, dainteresebuli pirebisa<br />
da organizaciebisTvis aseTi informaciis mopovebis ZiriTadi saSualeba<br />
sajaro informaciis moTxovnis ganacxadis wardgenaa. amis miuxedavad, erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikulma testebma aCvena, rom<br />
samarTaldamcavi uwyebebi am gancxadebebze saTanado reagirebiT ar gamoirCevian.<br />
praqtikuli testebis farglebSi, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />
samarTaldamcav uwyebebs rva ganacxadi gaugzavna. am ganacxadebidan<br />
oTxi mTavar prokuraturas gaegzavna, danarCeni oTxi ki – Sinagan saqmeTa<br />
saministros. TiToeulma am uwyebam ori standartuli da ori rTuli SekiTxva<br />
miiRo. prokuraturam moTxovnili informacia oTxidan mxolod erT<br />
SemTxvevaSi gasca, danarCeni sami ki upasuxod datova. Sinagan saqmeTa saministrom<br />
moTxovnili informacia oTxidan or SemTxvevaSi gasca. danarCeni<br />
ori ganacxadidan erTze moTxovnili informaciis gacemaze saministrom sityvieri<br />
uari ganacxada, meore ki upasuxod datova. im ganacxadebidan, romlebzec<br />
informacia ar gaica, erTi maRali Tanamdebobis pirebisTvis gadaxdil<br />
premiebTan iyo dakavSirebuli, meore ki wina wels Sinagan saqmeTa saministros<br />
konstituciuri usafrTxoebis departamentis mier Catarebul<br />
gamoZiebebs exeboda.<br />
rac Seexeba dadebiT mxares, informacia samarTaldamcavi uwyebebis Tanamdebobis<br />
pirebis qonebrivi mdgomareobis Sesaxeb, kanonmdeblobis moTxovnis<br />
Sesabamisad, sazogadoebisTvis xelmisawvdomia da maTi qonebrivi deklaraciebi<br />
sajaro samsaxuris biuros specialur veb-gverdze qveyndeba. 37 amave<br />
dros, Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturas aqvT veb-gverdebi,<br />
romlebzec am uwyebebisa da maTi saqmianobis Sesaxeb garkveuli sasargeblo<br />
informacia qveyndeba. 38<br />
angarSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom samarTaldamcavi uwyebebi<br />
angariSvaldebulni iyvnen maT qmedebebze?<br />
kanonmdebloba mraval debulebas Seicavs samarTaldamcavi uwyebebis angariSvaldebulebis<br />
Sesaxeb.<br />
rogorc Sinagan saqmeTa saministro, ise prokuratura saparlamento, saprezidento<br />
da sasamarTlo kontrols eqvemdebarebian. orive uwyebis iseTi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
qmedebebi, romliTac saqarTvelos konstituciiT gansazRvruli adamianis<br />
uflebebi da Tavisuflebebi izRudeba, daiSveba mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT.<br />
samarTaldamcavi uwyebebis finansur saqmianobaze zedamxedvelobas<br />
kontrolis palata axorcielebs. 39<br />
kanoni „policiis Sesaxeb“ mTel rig meqanizmebs iTvaliswinebs policielebisa<br />
da Sinagan saqmeTa saministros Tanamdebobis pirTa angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelsayofad. operatiul da samZebro saqmianobaze zedamxedvelobas<br />
iusticiis ministri da prokuratura axorcieleben. 40 moqalaqeebs ufleba<br />
aqvT, policielis qmedeba zemdgom Tanamdebobis pirTan, prokurorTan an<br />
sasamarTloSi gaasaCivron. policiaSi Sesuli gancxadeba da saCivari ganxilul<br />
unda iqnes araugvianes erTi Tvis vadaSi. danaSaulis an administraciuli<br />
samarTaldarRvevis Sesaxeb policiaSi Sesuli saCivari dauyovnebliv<br />
unda iqnes ganxiluli. policielebs sxvadasxvagvari disciplinaruli saxdelebi<br />
SeiZleba SeefardoT, dawyebuli SeniSvniTa da sayveduriT da damTavrebuli<br />
Tanamdebobidan CamoqveiTebiTa da samsaxuridan daTxovniT. policielebi,<br />
romlebic Caidenen danaSauls an administraciul samarTaldarRvevas,<br />
xelSeuxeblobiT ar sargebloben da pasuxs ageben saerTo wesiT. 41 Sinagan<br />
saqmeTa saministroSi arsebobs specialuri struqtura, generaluri inspeqcia,<br />
romelsac evaleba, gamoiZios saministros Tanamdebobis pirTa da TanamSromelTa<br />
mier Cadenili samarTaldarRvevebi da Seamowmos saministros<br />
finansuri sakiTxebi. 42<br />
policielTa msgavsad, „prokuraturis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, xelSeuxeblobiT<br />
arc prokuraturis muSakebi sargebloben da danaSaulis an administraciuli<br />
samarTaldarRvevis Cadenis SemTxvevaSi pasuxs saerTo wesiT<br />
ageben. erTaderTi gansxvaveba is aris, rom prokuraturis muSakebis winaaRmdeg<br />
sisxlissamarTlebrivi devnis dawyebis ufleba mxolod mTavar prokurors<br />
aqvs. prokuraturis muSakebs aramarTlzomieri qmedebisTvis SeiZleba<br />
SeefardoT sxvadasxva disciplinaruli saxdelebi. 43 prokuraturis saqmianobaze<br />
zedamxedvelobas iusticiis saministros generaluri inspeqcia awarmoebs,<br />
romelsac prokuraturis muSakebis mier Tanamdebobis borotad gamoyenebisa<br />
da korufciasTan dakavSirebuli samarTaldarRvevebis Cadenis SemTxvevaSi<br />
winaswari gamoZiebis warmoeba evaleba. 44<br />
pirebs, romlebic miiCneven, rom policiis an prokuraturis mier ganxorcielebul<br />
operatiul-samZebro moqmedebebs maTi uflebebisa da Tavisuflebebis<br />
ukanono SezRudva mohyva, SeuZliaT aseTi moqmedebebis kanoniereba<br />
Sesabamis zemdgom saxelmwifo organoSi, prokurorTan an sasamarTloSi<br />
gaasaCivron („operatiul-samZebro saqmianobis Sesaxeb“ kanonis me-6 muxli).<br />
prokurorebi, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis mixedviT, valdebulni<br />
arian, dainteresebul mxareebs (magaliTad, dazaralebulebs) Seatyobinon<br />
maTi gadawyvetileba sisxlissamarTlebrivi devnis Sewyvetis Sesaxeb, Tumca<br />
kanoni maTgan am gadawyvetilebis mizezebis dasaxelebas pirdapir ar moiTxovs.<br />
45<br />
kanonmdeblobaSi, romelic samarTaldamcavi uwyebebis finansur angariSvaldebulebas<br />
exeba, garkveuli xarvezebi arsebobs. magaliTad, sxva saxelmwifo<br />
2011<br />
113<br />
39 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />
Sesaxeb,“ muxlebi 49-52; kanoni „policiis<br />
Sesaxeb,“ muxlebi 36-39.<br />
40 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />
muxli 40.<br />
41 iqve, muxli 30-34.<br />
42 saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />
debuleba, damtkicebulia saqarTvelos<br />
prezidentis mier 2004 wlis 27 dekembers,<br />
muxli 21.<br />
43 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />
Sesaxeb,“ muxli 38.<br />
5. samarTaldamcavi uwyebebi
44 http://www.justice.gov.ge/index.php?lang_id=<br />
GEO&sec_id=69<br />
45 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi, muxli 106.<br />
46 saqarTvelos kanoni `saxelmwifo Sida<br />
auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2010 wlis 26 marts, muxli 32.<br />
47 „saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb“<br />
saqarTvelos kanonis damatebebi, miRebulia<br />
2011 wlis 25 Tebervals, muxli 1.<br />
48 Lilli di Puppo, Police Reform in Georgia: Cracks<br />
in an Anti-Corruption Success Story, (Chr.<br />
Michelsen Institute, 2010), 4.<br />
49 European Court of Human Rights, “Georgian<br />
Authorities Did Not Investigate Effectively the<br />
Kidnapping and Killing of 28-Year-Old Man”,<br />
Press Release, 26 April 2011,<br />
http://portal.coe.ge/downloads/Chamber_<br />
judgment_Enukidze_and_Girgvliani_v_Georgia_<br />
26_04_111.pdf (nanaxia 2011 wlis 10 maiss).<br />
50 US Department of State, 2009 Human Rights<br />
Report: Georgia, 11 March 2010,<br />
http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2009/<br />
eur/136032.htm (nanaxia 2010 wlis 26<br />
noembers).<br />
51 Human Right Watch, Georgia: Events of 2009,<br />
http://www.hrw.org/en/node/87536<br />
(nanaxia 2010 wlis 2 noembers).<br />
52 Civil.ge, „euTom meore winasaarCevno<br />
Sualeduri angariSi gamoaqveyna,“ 2010<br />
wlis 24 maisi, http://www.civil.ge/geo/<br />
article.php?id=22752&search= (nanaxia 2010<br />
wlis 25 noembers).<br />
114<br />
organoebisgan gansxvavebiT, samarTaldamcav uwyebebs 2013 wlamde Sida auditis<br />
subieqtebis Seqmna ar evalebaT. 46 amave dros, yvela im uwyebas, romelic<br />
Sinagan saqmeTa saministros sistemas ekuTvnis, SeuZlia saxelmwifo Sesyidvebi<br />
sxva saxelmwifo organoebTan SedarebiT ufro gamartivebuli procedurebiT<br />
ganaxorcielos. 47<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad uzrunvelyofilia praqtikaSi samarTaldamcavi uwyebebis<br />
angariSvaldebuleba maT qmedebebze?<br />
samarTaldamcavi uwyebebis TanamSromlebis angariSvaldebuleba praqtikaSi<br />
saTanadod uzrunvelyofili ar aris, gansakuTrebiT maSin, rodesac saqme<br />
maRali Tanamdebobis pirebs an politikur interesebs exeba. angariSvaldebulebas<br />
kidev ufro asustebs is garemoeba, rom qveyanaSi ar arsebobs Zlieri<br />
da damoukidebeli sasamarTlo. rac Seexeba dadebiT mxares, bolo wlebSi<br />
ganxorcielda mTeli rigi RonisZiebebi (maT Soris, dapatimrebebi da disciplinaruli<br />
sanqciebi), romelTa mizans samarTaldamcavTa angariSvaldebulebis<br />
amaRleba warmoadgenda. amis Sedegad, samarTaldamcavTa mier adamianis<br />
uflebebis darRvevebis SemTxvevaTa sixSire Semcirda.<br />
arsebobs mosazreba, rom Sinagan saqmeTa saministro metad Zlier organod<br />
rCeba, romelzec gare kontroli ar xorcieldeba, da rom arc saministro<br />
da arc policiis calkeuli TanamSromlebi sakuTari qmedebebis gamo sakmarisad<br />
angariSvaldebulni ar arian. saTanado zedamxedvelobis ararsebobis<br />
pirobebSi, kvlavac xdeba Tanamdebobis borotad gamoyenebis SemTxvevebi. 48<br />
es mosazreba gaamyara adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos 2010 wlis<br />
gadawyvetilebam, romelic 2006 wels TbilisSi momxdar bankis TanamSromlis<br />
mkvlelobas Seexeboda. sasamarTlom daaskvna, rom mtkicebulebebi, romlebic<br />
Sinagan saqmeTa saministros maRalCinosnebis winaaRmdeg iyo mimarTuli,<br />
saTanadod ganxiluli ar yofila, xolo dabali rangis policielebi, romlebsac<br />
sabolood am danaSaulis gamo brali waredginaT, saTanadod ar daisajnen.<br />
evropis sasamarTlom xazgasmiT aRniSna, rom xelisuflebis sxvadasxva<br />
Stoebi – Sinagan saqmeTa saministro, prokuratura, sasamarTlo da prezidenti<br />
– erToblivad moqmedebdnen, raTa samarTlis aRsruleba ar daeSvaT. 49<br />
kidev erT problematur sakiTxs warmoadgens policiis angariSvaldebulebis<br />
nakleboba opozicioneri politikosebisa da opoziciis aqtivistebis winaaRmdeg<br />
ganxorcielebul qmedebebTan dakavSirebiT. 50 magaliTad, rogorc organizaciis<br />
Human Rights Watch daskvnaSia aRniSnuli, xelisuflebas saTanadod<br />
ar gamouZiebia policiis qmedebebi 2009 wlis 15 ivniss TbilisSi<br />
opoziciis saprotesto aqciis daSlisas. 51 amasTanave, araviTari RonisZiebebi<br />
ar ganxorcielebula policiis im TanamSromlebis winaaRmdeg, romlebic<br />
2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis wina periodSi daba<br />
mestiaSi opoziciis kandidatebze ganxorcielebuli zewolis faqtebSi monawileobdnen.<br />
52 saxalxo damcvelis gancxadebiT, saTanado reagireba ar mohyo-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
lia im darRvevebs, romlebic policielebma TbilisSi 2011 wlis 26 maiss<br />
antisamTavrobo demonstraciis daSlisas Caidines. 53<br />
samarTaldamcavi uwyebebis angariSvaldebulebas is garemoebac amcirebs,<br />
rom sasamarTlo xelisufleba kvlav prokuraturis Zlieri zegavlenis<br />
pirobebSi funqcionirebs. 54<br />
rac Sexeba dadebiT mxares, samarTaldamcvelTa angariSvaldebuleba Cadenili<br />
darRvevebisTvis, rogorc Cans, uzrunvelyofilia maSin, rodesac sasworze<br />
politikuri interesebi ar devs. Sinagan saqmeTa saministros informaciiT,<br />
generaluri inspeqcia Sida gamoZiebebs atarebs, agreTve ganixilavs<br />
moqalaqeTa saCivrebs da im informacias, romelsac saxalxo damcvelisa da<br />
sainformacio saSualebebisgan iRebs. 55 generalur inspeqciaSi moqmedebs 24saaTiani<br />
cxeli xazi, romlis meSveobiTac moqalaqeebs SeuZliaT, rom am<br />
organos saCivrebiT mimarTon. generaluri inspeqciis veb-gverdze ganTavsebuli<br />
informaciis Tanaxmad, 2009 wels sxvadasxva danaSaulisaTvis saministros<br />
29 TanamSromeli iqna dapatimrebuli (2008 wels – 25, 2007 wels<br />
– 37, 2006 wels – 43 da 2005 wels – 44). 56 amasTanave, 2009 wels iusticiis<br />
saministros generalurma inspeqciam disciplinaruli samarTalwarmoeba<br />
daiwyo 55 prokuroris winaaRmdeg da 42 maTgans disciplinaruli saxdeli<br />
Seefarda. 57 policielTa mier samsaxureobrivi uflebamosilebis borotad<br />
gamoyenebis savaraudo faqtebis gamoZiebas prokuraturac awarmoebs. magaliTad,<br />
2008 wels Sinagan saqmeTa saministros TanamSromelTa mier ganxorcielebul<br />
wamebis an damamcirebel mopyrobasTan dakavSirebul braldebebze<br />
39 gamoZieba Catarda da 5 TanamSromels patimroba Seefarda. 58<br />
am RonisZiebaTa Sedegad, policiis ganyofilebebSi dakavebul pirTa mimarT<br />
arasaTanado mopyrobis faqtebis ricxvi Semcirda da winaswari dakavebis<br />
izolatorebSi kanonis darRvevebi praqtikulad aRmoifxvra. 59 amis miuxedavad,<br />
saxalxo damcvelis angariSis mixedviT, policielTa mier samsaxureobrivi<br />
uflebamosilebis borotad gamoyenebis, gadametebuli Zalis gamoyenebisa<br />
da adamianis uflebaTa darRvevis faqtebi kvlav xdeba, gansakuTrebiT<br />
dasavleT saqarTveloSi. 60 saxalxo damcvelis angariSSi aseve aRniSnulia,<br />
rom maSinac ki, rodesac prokurorebs Sesabamisi informacia droulad miewodebaT,<br />
aseT qmedebebs prokuratura saTanadod ar iZiebs. 61 gamoZieba Wianurdeba<br />
da sabolood wydeba, an prokurorebis mier policielebisTvis wardgenili<br />
braldebebi maT mier Cadenil braldebebze naklebad mZimea (magaliTad,<br />
policielebs brali waredginebaT samsaxureobrivi uflebamosilebis<br />
borotad gamoyenebaSi da ara wamebaSi). 62<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad uzrunvelyofilia samarTaldamcavi uwyebebis keTilsindisiereba<br />
kanoniT?<br />
saqarTvelos Zlieri kanonmdebloba aqvs samarTaldamcavi uwyebebis ke-<br />
Tilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebis mxriv. kanonebi „policiis<br />
115<br />
53 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />
damcveli Sinagan saqmeTa saministros<br />
gancxadebas exmaureba“, 2011 wlis 15<br />
ivlisi, http://ombudsman.ge/index.php?<br />
page=1001&lang=0&id=1397 (nanaxia 2011<br />
wlis 30 agvistos).<br />
54 am problemasTan dakavSirebT ufro<br />
dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT am<br />
angariSis Tavi sasamarTlo xelisuflebis<br />
Sesaxeb.<br />
55 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />
“Progress Report of the Implementation of the<br />
Ministry of Internal Affairs Component of 2005<br />
Criminal Justice Reform Strategy”, 8.<br />
56 generaluri inspeqciis veb-gverdi, http://<br />
geninspeqcia.security.gov.ge/index.php?option=<br />
com_content&task=view&id=27&Itemid=42<br />
(nanaxia 2010 wlis 26 oqtombers).<br />
57 US Department of State, 2009 Human Rights<br />
Report: Georgia, 11 March 2010,<br />
http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2009/<br />
eur/136032.htm (nanaxia 2010 wlis 26<br />
noembers).<br />
58 iqve.<br />
59 iqve.<br />
60 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />
damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />
adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />
mdgomareobis Sesaxeb,“ 2009 wlis meore<br />
naxevari, gv. 202-203.<br />
61 iqve, gv. 210-211.<br />
62 iqve, gv. 49.<br />
5. samarTaldamcavi uwyebebi
63 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />
muxli 8.<br />
64 iqve, muxli 21.<br />
65 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />
muxli 22.<br />
66 policiis eTikis kodeqsi, damtkicebulia<br />
Sinagan saqmeTa ministris mier 2007 wlis<br />
26 ianvars.<br />
67 saqarTvelos mTavari prokuratura,<br />
saqarTvelos prokuraturis eTikis<br />
kodeqsi, http://www.justice.gov.ge/<br />
index.php?sec_id=261&lang_id=GEO (nanaxia<br />
2010 wlis 26 noembers).<br />
68 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />
Sesaxeb,“ muxli 5, 9, 10, 13, 20.<br />
116<br />
Sesaxeb“ da „prokuraturis Sesaxeb“ ramdenime zogad wess adgens, ufro<br />
detaluri debulebebi ki mocemulia kanonSi „sajaro samsaxurSi interesTa<br />
SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb.“<br />
„policiis Sesaxeb“ kanoni acxadebs, rom policia valdebulia, „moqalaqesTan<br />
urTierTobisas mkacrad daicvas samsaxurebrivi eTikis normebi.“ 63 policielebs<br />
ekrZalebaT nebismieri anazRaurebadi samuSaos Sesruleba sxva saxelmwifo<br />
uwyebaSi an komerciul sawarmoSi. 64 policielis samsaxuridan daTxovnis<br />
safuZvlebs Soris, romlebic kanonSia CamoTvlili, „korufciuli samarTaldarRvevis<br />
Cadenac“ aris moxseniebuli. 65 garda am kanonisa, policiis eTikis<br />
kodeqsi moicavs mTel rig iseT mniSvnelovan sakiTxebs, rogoricaa moqalaqe-<br />
Ta uflebebis, Tavisuflebebis, Rirsebisa da piradi cxovrebis pativiscema;<br />
dakavebul pirebTan mopyroba; movaleobebis miukerZoeblad da diskriminaciis<br />
gareSe Sesruleba; policielTa politikuri saqmianobis akrZalva; da<br />
mediasTan urTierToba. 66<br />
saqarTvelos prokuraturis eTikis kodeqsi moiTxovs, rom prokuraturis<br />
muSakebma damoukideblad, miukerZoeblad da samarTlianad imoqmedon. kodeqsi<br />
maT ukrZalavs Tanamdebobis piradi sargeblobisTvis an nebismier pirze<br />
ukanono zewolisTvis gamoyenebas, agreTve nebismieri iseTi qmedebis ganxorcielebas,<br />
ramac SeiZleba maTi damoukidebloba eWvqveS daayenos. kodeqsi<br />
acxadebs, rom prokuraturis muSakebma unda daicvan „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ kanonis moTxovnebi da<br />
Tavi Seikavon ukanono saCuqrebis miRebisagan. 67<br />
kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />
adgens, rom im saCuqrebis maqsimaluri Rirebuleba, romlebic sajaro moxeleebma<br />
(maT Soris, prokuraturis muSakebma, Sinagan saqmeTa saministros<br />
TanamSromlebma da policielebma) SeiZleba wlis ganmavlobaSi miiRon, maTi<br />
wliuri xelfasis 15 procents ar unda aRematebodes. msgavsi SezRudva moqmedebs<br />
sajaro moxeleTa ojaxis wevrebzec. sajaro moxeleebs (maT Soris,<br />
samarTaldamcavi uwyebebis TanamSromlebs) ufleba ar aqvT, moiTxovon<br />
anazRaureba an saCuqari im momsaxurebisTvis, romlis gaweva maT kanoniT<br />
dadgenili gasamrjelos safasurad evalebaT an dadon qonebrivi garigeba<br />
im saxazino dawesebulebasTan, romelSic maT Tanamdeboba ukaviaT. sajaro<br />
moxeles da misi ojaxis wevrebs ufleba ar aqvT, ekavoT raime Tanamdeboba,<br />
muSaobdnen an flobdnen aqciebs sawarmoSi, romlis saqmianobis kontrolic<br />
sajaro moxelis uflebamosilebas ganekuTvneba. amave kanonis mixedviT, sajaro<br />
moxeleebi (maT Soris, samarTaldamcavi uwyebebis TanamSromlebi) eqvemdebarebian<br />
dajarimebas, Tu isini qonebriv deklaracias kanoniT dadgenil<br />
vadaSi ar waradgenen. Tu moxele dajarimebidan 2 kviris vadaSi qonebriv<br />
deklaracias kvlav ar waradgens, mas sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />
daekisreba. 68<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia samarTaldamcavi uwyebebis keTilsindisiereba<br />
praqtikaSi?<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
olo wlebSi xelisuflebam samarTaldamcavebis keTilsindisierebis uzrunvelyofis<br />
kuTxiT mniSvnelovan warmatebebs miaRwia, Tumca am warmatebebs<br />
garkveulwilad Crdils ayenebs is garemoeba, rom samarTaldamcavebs kvlavac<br />
iyenebenpolitikuri xelmZRvanelobis partiuli miznebis misaRwevad.<br />
praqtikaSi samarTaldamcavi uwyebebi maTi TanamSromlebis keTilsindisierebis<br />
uzrunvelyofas cdiloben. Sinagan saqmeTa saministros generaluri<br />
inspeqcia aRWurvilia mandatiT, rom reagireba moaxdinos eTikisa da disciplinaruli<br />
normebis darRvevis, samsaxureobrivi movaleobis arasaTanado<br />
Sesrulebisa da konkretuli ukanono qmedebebis Cadenis faqtebze. 69 msgavs<br />
RonisZiebebs prokuraturac axorcielebs. 70 bolo TveebSi dafiqsirda sul<br />
cota ori SemTxveva, rodesac policielebi eTikis kodeqsis darRvevisaTvis<br />
daajarimes. 71<br />
am RonisZiebebma bolo wlebSi Sedegad mdgomareobis TvalsaCino gaumjobeseba<br />
moitana da gamoiTqva mosazreba, rom gatarebuli reformebi samar-<br />
TaldamcavebSi dabali donis korufciis Semcirebis kuTxiT „Zalze efeqturi“<br />
iyo. 72 maSin, rodesac 2003 wels Catarebuli erT-erTi gamokiTxvis<br />
mixedviT, respondentTa 70 procenti Tvlida, rom yvela an TiTqmis yvela<br />
policieli korumpirebuli iyo, 73 2009 wels Catarebulma gamokiTxvam aCvena,<br />
rom respondentTa 82 procenti policiis muSaobas dadebiTad afasebda. 74<br />
2010 wlis „globaluri korufciis barometris“ mixedviT, saqarTveloSi<br />
policia erT-erTi iyo im sami sajaro institutidan, romelsac sazogadoeba<br />
yvelaze naklebad korumpirebulad miiCnevda. 75<br />
Tumca, amave dros, 2009 wels Catarebuli gamokiTxvis mixedviT, prokuraturaze<br />
dadebiTi mosazreba respondentTa mxolod 46 procents hqonda. 76 amas-<br />
Tan erTad, samarTaldamcavTa Soris keTilsindisierebis uzrunvelyofis<br />
mcdelobebis efeqtianobas is garemoeba amcirebs, rom, rogorc angariSvaldebulebis<br />
qveTavSic iyo aRniSnuli, maT drodadro qveynis politikuri xelmZ-<br />
Rvanelobis partiuli interesebis gasatareblad iyeneben. 77<br />
2011<br />
roli: samarTlebrivi devna korufciis winaaRmdeg<br />
(kanoni da praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad afiqsireben da iZieben samarTaldamcavi uwyebebi korufciis<br />
faqtebs?<br />
2004 wlidan saqarTveloSi samarTaldamcavi uwyebebi korufciis winaaRmdeg<br />
mebrZol wamyvan Zalas warmoadgenen da maT saxelmwifo xelisuflebis qveda<br />
doneze meqrTameobis aRmofxvra warmatebiT moaxerxes. amis miuxedavad, arsebobs<br />
safuZvliani eWvebi imis Taobaze, Tu ramdenad SeuZliaT maT xelisuflebis<br />
zeda rgolebSi korufciasTan brZola.<br />
arsebuli kanonmdeblobis mixedviT, samarTaldamcav uwyebebs sxvadasxva<br />
tipis danaSaulis, maT Soris korufciis savaraudo faqtebis, gamosaZieblad<br />
117<br />
69 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />
“Short Overview of the Reforms in the Ministry<br />
of Internal Affairs of Georgia”.<br />
70 daviT sayvareliZis interviu avtorTan.<br />
71 Sinagan saqmeTa saministros gancxadeba,<br />
2011 wlis 5 ianvari, http://police.ge/<br />
index.php?m=8&newsid=1945 (nanaxia 2011<br />
wlis 24 marts); Jurnali „liberali,“<br />
„Zmebi lutiZeebi sasamarTlom sasjelisgan<br />
gaaTavisufla,“ 2011 wlis 17 Tebervali,<br />
http://www.liberali.ge/dzmebi-lutidzeebisasamartlom-sasjelisgan-gaatavisupla<br />
(nanaxia<br />
2011 wlis 24 marts).<br />
72 Lilli di Puppo, Police Reform in Georgia: Cracks<br />
in an Anti-Corruption Success Story, 2.<br />
73 iqve, 1<br />
74 International Republican Institute, Baltic Surveys<br />
Ltd/The Gallup Organization, The Institute of<br />
Polling and Marketing, Georgian National<br />
Study: September 29 – October 5 2009, 47.<br />
75 Transparency International, Global Corruption<br />
Barometer2010 Report, http://<br />
www.transparency.org/policy_research/<br />
surveys_indices/gcb/2010/results (nanaxia<br />
2010 wlis 24 marts).<br />
76 International Republican Institute, Baltic Surveys<br />
Ltd/The Gallup Organization, The Institute of<br />
Polling and Marketing, Georgian National<br />
Study: September 29 – October 5 2009, 47.<br />
77 Lilli di Puppo, Police Reform in Georgia: Cracks<br />
in an Anti-Corruption Success Story, 3.<br />
5. samarTaldamcavi uwyebebi
78 saqarTvelos kanoni „operatiul-samZebro<br />
saqmianobis Sesaxeb,“ muxli 7; saqarTvelos<br />
sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi,<br />
muxlebi 111, 136.<br />
79 iqve, muxlebi 136-137.<br />
80 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsi, muxli 119-120, 151, 159-160, 171.<br />
81 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />
Sesaxeb,“ muxli 22.<br />
82 saqarTvelos kanoni “operatiul–samZebro<br />
saqmianobis Sesaxeb,“ muxli 17.<br />
83 Transparency International, Global Corruption<br />
Barometer 2010, (Transparency International,<br />
2010), 46.<br />
84 es kategoria, romelsac prokuratura mis<br />
statistikur angariSebSi iyenebs, moicavs<br />
korufciasTan dakavSirebul sxvadasxva<br />
samarTaldarRvevebs, maT Soris<br />
meqrTameobasa da zegavleniT vaWrobas.<br />
85 The Chief Prosecutor’s Office of Georgia,<br />
Report on Crime Situation in 2009, (The Chief<br />
Prosecutor’s Office: Tbilisi, 2010), 48.<br />
86 Financial.ge, “Former Deputy Minister of<br />
Education Aleksandre Chikvaidze Arrested”, 12<br />
October 2010, www.financial.ge (nanaxia<br />
2010 wlis 26 noembers); Medianews,<br />
“Prosecutor’s Office Has Arrested Former<br />
Deputy Minister of Healthcare Nikoloz<br />
Pruidze”, 16 September 2010 (nanaxia 2010<br />
wlis 26 noembers).<br />
87 am sakiTxze ufro detaluri<br />
informaciisTvis, ixileT Tavebi<br />
aRmasrulebel Stosa da sasamarTlo<br />
xelisuflebaze.<br />
118<br />
saTanado uflebamosilebebi gaaCniaT. samarTaldamcavebi iyeneben gamoZiebis<br />
iseT meTodebs, rogoricaa Cxreka da mtkicebulebebis amoReba, da atareben<br />
iseT saidumlo sagamomZieblo RonisZiebebs, rogoric aris audio da video<br />
kontroli. 78 zogi tipis moqmedebis Casatareblad, rogoricaa saidumlo<br />
video da audio kontroli, samarTaldamcavebs mosamarTlis brZaneba<br />
sWirdebaT, magram rodesac am moqmedebaTa Catarebas gamoZiebis saWiroeba<br />
moiTxovs, maT SeuZliaT, isini mosamarTlis brZanebis gareSe ganaxorcielon<br />
da nebarTva mogvianebiT miiRon. 79 igive wesebi vrceldeba mosamarTlis iseT<br />
brZanebaze, romelic Cxrekasa da mtkicebulebebis amoRebas exeba. prokurors<br />
ufleba aqvs, moiTxovos im piris (maT Soris, sajaro moxelis) qonebis dayada-<br />
Reba, romelic korufciaSia eWvmitanili, aseve danaSaulSi braldebuli<br />
Tanamdebobis piris Tanamdebobidan Camocileba (Tu arsebobs SesaZlebloba,<br />
rom Tanamdebobis piri gamoZiebas xels SeuSlis an danaSaulebriv saqmianobas<br />
gaagrZelebs). prokurors SeuZlia, mosamarTlisgan dapatimrebis sanqciis<br />
gacema moiTxovos, xolo, rig SemTxvevebSi, samarTaldamcavebs ufleba aqvT<br />
eWvmitanili mosamarTlis brZanebis gareSe daakavon. 80 prokurors ufleba<br />
aqvs, moiTxovos organizaciis an dawesebulebis finansuri saqmianobis reviziis<br />
Catareba da moTxovnis wardgenidan 10 dRis vadaSi miiRos misgan Sesabamisi<br />
informacia. 81 kanoni iTvaliswinebs sxvadasxva meqanizmebs, romelTa<br />
meSveobiT im pirTa dacva xdeba, romlebic samarTaldamcavebs danaSaulis<br />
gamoZiebaSi exmarebian. 82<br />
praqtikaSi, samarTladamcavi uwyebebi 2003 wlidan korufciis winaaRmdeg<br />
mTavrobis mier warmoebul brZolaSi wamyvan rols asruleben da maT am<br />
amxriv mniSvnelovan warmatebebs miaRwies, rac imaSic vlindeba, rom saxelmwifo<br />
mmarTvelobis qveda doneebze meqrTameoba praqtikulad aRmoifxvra.<br />
„globaluri korufciis barometris“ 2010 wlis gamokiTxvis Sedegebis mixedviT,<br />
saqarTveloSi respondentTa mxolod 3 procenti ambobda, rom bolo<br />
12 Tvis ganmavlobaSi qrTami gadaixada. 83 mTavari prokuraturis mier momzadebuli<br />
erT-erTi angariSis mixedviT, 2009 wels samoxeleo danaSaulis 565<br />
faqti dafiqsirda 84 da maT Soris iyo meqrTameobis 136 da zegavleniT vaW-<br />
robis 4 SemTxveva. 85<br />
amis miuxedavad, gamoiTqmis SeSfoTeba, rom saqarTveloSi samarTaldamcav<br />
uwyebebs xelisuflebis maRal eSelonebSi arsebul korufciis SesaZlo Sem-<br />
Txvevebze sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcieleba ar SeuZliaT. samar-<br />
Taldamcavma uwyebebma 2010 wels am mxriv garkveul winsvlas miaRwies, radgan,<br />
magaliTad, jandacvisa da ganaTlebis yofili ministris moadgileebi<br />
(imave saministroebis ramdenime sxva moxelesTan erTad) dapatimrebul iqnen<br />
da saxelmwifo Sesyidvebis sferoSi Cadenili darRvevebis gamo brali waredginaT.<br />
86 amis miuxedavad, politikur sistemaSi pluralizmis nakleboba, xelisuflebis<br />
yvela Stoze kontrolis koncentrireba politikosTa SedarebiT<br />
mcire wris xelSi 87 da damoukideblobis SedarebiT dabali xarisxi samar-<br />
Taldamcvelebs xelisuflebis maRal rgolebSi arsebuli korufciis SesaZlo<br />
faqtebze reagirebas urTulebs.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
reziume<br />
saarCevno administracia saqarTvelos mmarTvelobis sistemis mniSnvelovani<br />
aqtoria arCevnebisa da saarCevno kampaniis zedamxedvelobis sferoSi<br />
misi rolidan gamomdinare. winamdebare kvlevis Tanaxmad, administraciis<br />
funqcionireba garkveulwilad aradamakmayofilebelia, risi<br />
ZiriTadi mizezic saarCevno darRvevebis gamoZiebis politikuri nebis<br />
ararsebobaa. es naklovaneba, rogorc Cans, dakavSirebulia im garemoebas-<br />
Tan, rom administracia arasakmarisad damoukidebelia mmarTveli partiisa<br />
da mTavrobisgan, agreTve sasamarTlo sistemis umoqmedobasTan kanondarRvevebisTvis<br />
saarCevno administraciis warmomadgenelTa dasjis mxriv.<br />
dadebiTi kuTxiT, saarCevno administracia gamWvirvaled funqcionirebs<br />
da sakmaris resursebs flobs. amasTan erTad, damkvirveblebma saarCevno<br />
administraciis muSaoba 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis<br />
dros ufro dadebiTad Seafases, vidre 2008 wlis saparlamento<br />
arCevnebis periodSi.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />
Sefasebulia saarCevno administraciis SesaZleblobebi, Sida marTva da<br />
misi roli saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi<br />
warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 47/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi — 50<br />
50/100 damoukidebloba 75 25<br />
marTva gamWvirvaloba 75 75<br />
54/100 angariSvaldebuleba 50 25<br />
6.<br />
saarCevno administracia<br />
keTilsindisiereba 50 50<br />
roli saarCevno kampaniebis regulireba 25<br />
38/100 arCevnebis administrireba 50<br />
119
1 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />
miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli<br />
28.<br />
2 iqve, muxlebi 33, 37.<br />
3 iqve, muxlebi 31 (1), 36.<br />
4 levan TarxniSvili, cesko–s yofili<br />
Tavmjdomare. interviu avtorTan, 2009<br />
wlis 2 nomberi.<br />
120<br />
struqtura da organizacia<br />
saqarTvelos saarCevno administracias samsafexuriani sistema aqvs da<br />
centraluri saarCevno komisiis (cesko), saolqo saarCevno komisiebisa da<br />
saubno saarCevno komisiebisgan Sedgeba. administraciis formirebis wesi,<br />
uflebebi da movaleobebi detalurad aRwerilia saarCevno kodeqsSi.<br />
cesko-s xuT wevrs prezidentis wardginebiT parlamenti niSnavs. prezidentma<br />
kandidatebi Ria konkursis wesiT unda SearCios, romelsac specialuri<br />
komisia atarebs. 1 cesko Semdeg msgavsi SerCevis wesiT niSnavs TiToeuli<br />
saolqo saarCevno komisiis 5 wevrs, xolo saolqo saarCevno komisiebi<br />
Sesabamisi olqis TiToeuli saubno komisiis 6 wevrs niSnaven. 2 amas-<br />
Tan erTad, qveynis wamyvan politikur partiebs ufleba aqvT, daniSnon<br />
cesko-s da, aseve, saolqo da saubno komisiebis TiTo wevri. 3<br />
Sefaseba<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad aqvs saarCevno administracias misi funqciebis praqtikaSi<br />
gansaxorcieleblad saWiro resursebi?<br />
saqarTvelos saarCevno administraciisTvis gankuTvnili dafinansebis odenoba<br />
bolo wlebSi mkveTrad gaizarda da ganxorcielda Zalisxmeva saar-<br />
Cevno administraciis moxeleTa kvalifikaciis asamaRleblad. amis miuxedavad,<br />
ukanasknel periodSi gamarTulma arCevnebma aCvena, rom saarCevno<br />
administraciis wevrebi Semdgom momzadebas saWiroeben.<br />
rogorc cesko-s yofili Tavmjdomare acxadebs, saxelmwifo biujetSi saarCevno<br />
administraciisTvis gamoyofili Tanxebis odenoba, zogadad, adekvaturia<br />
da es Tanxebi yovelTvis droulad gamoiyofa. bolo wlebSi dafinanseba<br />
mudmivad izrdeboda. yofilma Tavmjdomarem SeSfoTeba mxolod<br />
imis gamo gamoTqva, rom saolqo saarCevno komisiebis Tavmjdomareebs<br />
maRali xelfasebi ar aqvT (gansakuTrebiT Tbilissa da sxva SedarebiT<br />
did qalaqebSi), rac am Tanamdebobaze yvelaze ufro kvalificiuri da<br />
gamocdili kadrebis mozidvas arTulebs. Tamjdomarem xazgasmiT aRniSna,<br />
rom 2009 wels cesko-s yvela departamentis TanamSromlebs TiTo treningi<br />
mainc CautardaT. 4<br />
erT-erTma damoukidebelma eqspertma, romelic saqarTvelos saarCevno<br />
administraciis muSaobas Tvals mravali wlis ganmavlobaSi adevnebs, cesko-s<br />
yofili Tavmjdomaris mier mowodebuli informaciis udidesi nawili<br />
daadastura. man aRniSna, rom saarCevno administraciisTvis gamoyofili<br />
dafinanseba arCevnebis saTanadod Casatareblad sakmarisia da rom administracia<br />
saTanado aRWurvilobas flobs, Tumca ki administraciis personals<br />
mis gamosayeneblad saTanado kvalifikacia yovelTvis ar gaaCnia.<br />
amis miuxedavad, imave eqspertis TqmiT, bolo wlebSi administracia misi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
wevrebisa da TanamSromlebis kvalifikaciis amaRlebas (sxvadasxva saswavlo<br />
programebis saxiT) ufro met yuradRebas uTmobs, vidre es adre xdeboda.<br />
5<br />
miuxedavad imisa, rom centraluri saarCevno komisiis Zalisxmeva, romelic<br />
komisiis wevrebisa da TanamSromlebis kvalifikaciis amaRlebisken<br />
aris mimarTuli, dadebiTi niSania, arCevnebis saerTaSoriso sadamkvirveblo<br />
misiis daskvnaSi, romelic 2008 wlis saparlamento arCevnebs uwevda<br />
monitorings, aRniSnulia, rom saarCevno administraciis mravali wevri<br />
da TanamSromeli mniSvnelovan saarCevno procedurebSi ver erkveoda.<br />
saerTaSoriso damkvirveblebi aRniSnavdnen, rom saubno saarCevno komisiebs<br />
kenWisyris Sedegebis Semajamebeli oqmebis daTvla uWirdaT, 6 xolo<br />
saolqo komisiebi Sedegebis Sejamebas ver axerxebdnen. 7 euTo-s „demokratiuli<br />
institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisi“ aRniSnavda,<br />
rom daskvnaSi moxseniebuli problemebis mosagvareblad am sferoebSi<br />
damatebiTi treningebis Catareba iyo saWiro. 8 organizaciam 2010 wlis<br />
adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebTan dakavSirebiTac msgavsi SeniSvnebi<br />
gamoTqva da aRniSna, rom, cesko-s mier Catarebuli treningebis<br />
miuxedavad, arCevnebis dRem aCvena, rom saarCevno administraciis wevrebma<br />
xmis daTvlisa da oqmebis Sedgenis procedurebi sakmarisad kargad<br />
mainc ar icodnen. aRniSnul problemas SesaZloa is garemoebac amZimebda,<br />
rom saubno komisiis araerTi wevri, treningebis Catarebis Semdeg, axali<br />
kadrebiT Secvales. 9<br />
2011<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad damoukidebelia saarCevno administracia kanoniT?<br />
saqarTveloSi mTeli rigi mniSvnelovani sakanonmdeblo debulebebi moqmedebs,<br />
romelTa mizani saarCevno administraciis damoukideblobis uzrunvelyofaa,<br />
Tumca am kanonmdeblobis zogierTi nawili potenciurad<br />
problemuria.<br />
saarCevno kodeqsi mTel rig iseT debulebebs Seicavs, romelTa mizans<br />
saarCevno komisiebis damoukideblobis ganmtkiceba warmoadgens. kodeqsi<br />
acxadebs, rom saarCevno administracia „Tavisi uflebamosilebis farglebSi<br />
damoukidebelia sxva saxelmwifo organoebisagan.“ 10 saarCevno administraciis<br />
wevrebsa da TanamSromlebs miniWebuli aqvT „saarCevno administraciis<br />
moxelis“ statusi da ekrZalebaT, iyvnen partiis wevrebi, Tumca<br />
es akrZalva partiebis mier daniSnul komisiis wevrebze ar vrceldeba.<br />
kanoni xazgasmiT aRniSnavs, rom saarCevno komisiebis wevrebi ar warmoadgenen<br />
im organoebs/organizaciebs, romlebmac isini daniSnes, aramed damoukidebelni<br />
arian maT saqmianobaSi da mxolod konstituciasa da kodeqss<br />
unda daemorCilon. akrZalulia da kanoniT isjeba komisiis wevrebze<br />
nebismieri zewola da maT saqmianobaSi Careva maT gadawyvetilebebze zegavlenis<br />
mizniT. 11<br />
121<br />
5 TbilisSi momuSave saarCevno sistemebis<br />
eqspertis interviu avtorTan, 2009 wlis<br />
10 noemberi.<br />
6 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />
OSCE/ODIHR, 2008), 24.<br />
7 iqve, 7.<br />
8 iqve, 7.<br />
9 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections30<br />
May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Report, (Warsaw: OSCE/<br />
ODIHR, 2010), 7-8.<br />
10 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />
miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli<br />
17.<br />
11 iqve, muxli 18-19.<br />
6. saarCevno administracia
12 iqve, muxli 22, 27.<br />
13 European Commission for Democracy through<br />
Law (Venice Commission) and the OSCE Office<br />
for Democratic Institutions and Human Rights<br />
(OSCE/ODIHR), Joint Opinion on the Election<br />
Code of Georgia as amended through March<br />
2010 (Strasbourg/Warsaw: 9 June 2010), 9.<br />
14 TbilisSi momuSave saarCevno sistemis<br />
eqspertis interviu avtorTan, 2009 wlis<br />
10 noemberi.<br />
122<br />
imisTvis, raTa garantirebuli iyos cesko-s Tavmjdomaris damoukidebloba<br />
xelisuflebisa da mmarTveli partiisagan, kodeqsi adgens, rom prezidentis<br />
mier am postze wardgenili kandidatura cesko-s opoziciuri<br />
politikuri partiebis mier daniSnulma wevrebmac unda daamtkicon. amas-<br />
Tan erTad, saubno saarCevno komisiis mdivnad mxolod aseTi komisiis<br />
opoziciuri partiis mier daniSnuli wevri SeiZleba iqnes arCeuli. 12<br />
saarCevno administraciis moxeleebis Tanamdebobidan TviTneburi gaTavisuflebisagan<br />
dasacavad, kodeqsis 21-e muxli adgens komisiis Tavmjdomarisa<br />
an wevris Tanamdebobidan gaTavisuflebis procedurebsa da kanonier<br />
safuZvlebs (es safuZvlebi, zogadad, kanonis sxvadasxva debulebebis<br />
darRvevebiT Semoifargleba). cesko-s Tavmjdomaris Tanamdebobidan<br />
vadaze adre gaTavisufleba parlamentis dadgenilebiT SeiZleba moxdes.<br />
saarCevno administraciis im wevrebs, romlebic politikuri partiebis<br />
mier arian daniSnuli, uflebamosileba vadaze adre maSin uwydebaT, Tu<br />
maT sakuTari partiebi gaiwveven an Tu maT mimarT ZalaSi Seva sasamarTlos<br />
gamamtyunebeli gadawyvetileba.<br />
amave dros, kodeqsi garkveul naklovanebebs Seicavs. rogorc evropis<br />
sabWos veneciis komisiisa da euTo-s „demokratiuli institutebisa da<br />
adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ erTobliv daskvnaSia aRniSnuli, saar-<br />
Cevno administraciis damoukideblobas, SesaZloa, safrTxe Seuqmnas iman,<br />
rom parlaments ufleba aqvs, cesko-s wevrebi sakuTari neba–surviliT<br />
gaaTavisuflos, xolo politikur partiebs maT mier daniSnuli komisiis<br />
wevrebis gawveva SeuZliaT. 13<br />
amasTanave, saarCevno sistemis erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, aRniSna, rom saarCevno<br />
kodeqsis amJamad moqmedi debulebebi saarCevno administraciis damoukideblobas<br />
sakmarisad ver uzrunvelyofs, radgan saarCevno administraciis<br />
moxeleebi, samsaxuris dakargvis SiSiT, zogadad, samTavrobo organoebisa<br />
da maTi damniSnavi politikuri partiebis ganawyenebas eridebian. 14<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad damoukidebelia saarCevno administracia praqtikaSi?<br />
saqarTvelos saarCevno administraciis damoukidebloba eWvqveS dadga<br />
ukanaskneli saparlamento arCevnebis dros, Tumca damkvirvebelTa daskvnebi<br />
naklebad kritikuli iyo adgilobrivi TviTmmarTvelobis bolo ar-<br />
Cevnebis Semdeg.<br />
saarCevno administraciis damoukidebloba da miukerZoebloba saqarTveloSi<br />
erT-erT mTavar sazrunavad rCeba. saarCevno administraciis saqmianobaSi<br />
xelisuflebis sajaro da pirdapiri Carevis SemTxvevebi ar dafiqsirebula<br />
(yovel SemTxvevaSi, centralur doneze), magram bolo wlebSi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
Catarebul arCevnebSi (2008 wlis saprezidento da saparlamento arCevnebi<br />
da 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebi) mmarTveli<br />
„nacionaluri moZraoba“ yvela donis saarCevno komisiebSi de-faqto<br />
umravlesobiT iyo warmodgenili. amis gamo, euTo-s „demokratiuli institutebisa<br />
da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebel-<br />
Ta misia 2008 wlis saparlamento arCevnebTan dakavSirebul dasvnaSi a-<br />
RniSnavs, rom cesko-s wevrebi sadavo sakiTxebze gadawyvetilebebis ganxilvisas<br />
„damoukideblad moqmedebas ver axerxebdnen“ da „kenWisyraze<br />
dayenebuli gadawyvetilebebi politikuri niSniT miiReboda,“ 15 xolo<br />
saarCevno administracia zogadad arCevnebTan dakavSirebuli saCivrebisa<br />
da gancxadebebis ganxilvisas „aSkara mikerZoebas“ avlenda mmarTveli partiisa<br />
da sajaro moxeleebis sasargeblod. 16 misia xazgasmiT aRniSnavs, rom<br />
saolqo saarCevno komisiebSi opoziciis mier daniSnul wevrebs zogjer<br />
komisiebis muSaobaSi monawileobis saSualeba ar eZleodaT da sul mcire<br />
25 SemTxvevaSi „adgili hqonda maT daSinebasa da zewolas, raTa Tanamdeboba<br />
daetovebinaT.“ 17<br />
erT-erTma wamyvanma adgilobrivma sadamkvirveblo organizaciam, „samarTliani<br />
arCevnebisa da demokratiis saerTaSoriso sazogadoebam,“ aseve aRniSna,<br />
rom saarCevno administraciis yvela doneze igrZnoboda miukerZoeblobisa<br />
da miumxroblobis nakleboba, xolo komisiebs maTi wevrebi xSirad<br />
politikuri gancxadebebis tribunad iyenebdnen. 18<br />
mdgomareoba, rogorc Cans, nawilobriv gamosworda 2010 wlis adgilobrivi<br />
TviTmmarTvelobis arCevnebis dros, radgan sadamkvirveblo organizaciebs<br />
2008 wlis msgavsad saarCevno administraciis damoukidebloba<br />
eWqveS ar dauyenebiaT. euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />
uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa misiam aRniSna, rom<br />
saarCevno administracia process „inkluziurad“ marTavda, xolo cesko-s<br />
Tavmjdomare komisiis wevrebTan (maT Soris opoziciis warmomadgenleb-<br />
Tan) „konsensusis“ miRwevas cdilobda. Tumca, misia aseve aRniSnavs, rom<br />
problemad darCa saarCevno administraciisadmi sazogadoebis ndobis<br />
dabali done, rac wina arCevnebs axasiaTebda. 19 2010 wels Catarebuli<br />
„kavkasiis barometris“ gamokiTxvis Sedegebis mixedviT, respondentTa 39<br />
procenti „srulad“ an „nawilobriv“ eTanxmeba mosazrebas, rom saarCevno<br />
administracia politikurad mikerZoebulia (xolo 24 procenti „srulad“<br />
an nawilobriv“ ar eTanxmeba). 20<br />
2011<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebam Sesabamisi<br />
informaciis miReba SeZlos saarCevno administraciis saqmianobisa da<br />
gadawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />
saqarTvelos saarCevno kodeqsi saarCevno administraciis saqmianobis<br />
gamWvirvalobasTan dakavSirebul araerT debulebas Seicavs, Tumca am<br />
debulebaTagan zogierTi dakonkretebas saWiroebs.<br />
123<br />
15 OSCEOSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary<br />
Elections 21 May 2008, OSCE/ODIHR<br />
Election Observation Mission Final Report, 1-2.<br />
16 iqve, 19.<br />
17 iqve, 1-2, 8, 12, 19.<br />
18 International Society for Fair Elections and<br />
Democracy, Report on Monitoring the 21 May<br />
2008 Parliamentary Elections, 35.<br />
19 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal<br />
Elections 30 May 2010, OSCE/ODIHR<br />
Election Observation Mission Report, 1.<br />
20 The Caucasus Research Resource Centers,<br />
Caucasus Barometer 2010,<br />
http://www.crrc.ge/oda/?dataset=4&row=107<br />
(nanaxia 2011 wlis 30 ivniss).<br />
6. saarCevno administracia
21 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxli 65.<br />
22 iqve, muxli 66-67.<br />
23 iqve, muxli 48.<br />
24 iqve, muxlebi 9, 63.<br />
25 iqve, muxli 68–72.<br />
26 European Commission for Democracy through<br />
Law (Venice Commission) and the OSCE Office<br />
for Democratic Institutions and Human Rights<br />
(OSCE/ODIHR), Joint Opinion on the Election<br />
Code of Georgia as amended through March<br />
2010, 11.<br />
27 iqve, 12.<br />
124<br />
saarCevno kodeqsSi gamWvirvalobasTan dakavSirebul sakiTxebs calke Tavi<br />
eTmoba, romelSic xazgasmiT aris aRniSnuli, rom „saqarTveloSi arCevnebis<br />
momzadebisa da Catarebis procesi sajaroa.“ 21 saarCevno komisiebi<br />
valdebulni arian, saarCevno dokumentacia da arCevnebis Sesaxeb informacia<br />
yvela dainteresebul pirs moTxovnis miRebidan 2 dRis vadaSi gaacnon.<br />
saarCevno komisiebis sxdomebi Riaa da mediis, saarCevno subieqtebisa<br />
da adgilobrivi da saerTaSoriso organizaciebis warmomadgenlebs<br />
maTze daswrebis ufleba aqvT. maT aseve ufleba aqvT, arCevnebis dRes<br />
saarCevno ubnebze im SenobaSi imyofeboden, sadac kenWisyra mimdinareobs. 22<br />
cesko-s sazogadoebasTan urTierTobisa da saerTaSoriso urTierTobis<br />
departamenti valdebulia, cesko-s gadawyvetilebebis aslebi mediasa da<br />
dainteresebul organizaciebs/pirebs gadasces. kodeqsi aseve moiTxovs,<br />
rom cesko-m gamoaqveynos informacia, romelic politikuri partiebis<br />
mier miRebul Semowirulobebs exeba. 23 saarCevno komisiebs evalebaT, saar-<br />
Cevno siebi da kenWisyris Sedegebis Semajamebeli oqmebi sazogadoebisTvis<br />
xelmisawvdom adgilas gamoakran. 24<br />
kodeqsSi detalurad aris aRwerili arCevnebis dakvirvebelTa da saar-<br />
Cevno subieqtebis warmomadgenelTa uflebebi da movaleobebi, aseve maTi<br />
registraciis wesebi. saarCevno komisiebs maTTvis registraciaze uaris<br />
Tqma ekrZalebaT, Tu isini yvela saWiro dokuments waradgenen. damkvirveblebsa<br />
da warmomadgenlebs ufleba aqvT, saarCevno procesis yvela<br />
etaps daakvirdnen, maT Soris amomrCevelTa registracias, xmis micemasa da<br />
xmebis daTvlas. msgavsi debulebebi moqmedebs sainformacio saSualebebis<br />
warmomadgenlebisTvisac. 25<br />
veneciis komisiam da euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />
uflebaTa dacvis ofisma“ xazgasmiT aRniSnes, rom gamWvirvalobasTan<br />
dakavSirebuli saarCevno kodeqsis ramdenime debuleba ufro mkafiod<br />
unda Camoyalibdes. kerZod, maT daskvnaSi aRniSnulia, rom 69-e muxlis<br />
debuleba, romelic adgilobriv damkvirveblebs avaldebulebs, rom saarCevno<br />
komisias winaswar acnobon, Tu romel olqSi/ubanze ganaxorcieleben<br />
dakvirvebas, „SesaZloa damkvirvebelTa SezRudvis mizniT iqnes<br />
gamoyenebuli da arCevnebze efeqtian dakvirvebas xeli SeuSalos.“ 26 am<br />
organizaciebma aseve moiTxoves ufro mkafio debulebebis Camoyalibeba,<br />
romlebic daadasturebs damkvirveblebis uflebas, daakvirdnen xmebis<br />
daTvlas saubno saarCevno komisiebSi da xmebis Sejamebas saolqo saar-<br />
Cevno komisiebSi. 27<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad sajaroa saarCevno administraciis angariSebi da gadawyvetilebebi<br />
praqtikaSi?<br />
saqarTveloSi bolo wlebSi Catarebuli arCevnebi ZiriTadad gamWvirvale<br />
iyo, Tumca procesis zogierTi aspeqti gaumjobesebas saWiroebs.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
damkvirveblebma 2008 wlis saparlamento da 2010 wlis adgilobrivi<br />
TviTmmarTvelobis arCevnebis periodSi saarCevno administraciis muSaoba<br />
ZiriTadad dadebiTad Seafases gamWvirvalobis TvalsazrisiT. euTo-s<br />
„demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ damkvirvebelTa<br />
misiam aRniSna, rom cesko gamWvirvaled muSaobda da misi<br />
sxdomebi rogorc damkvirveblebis, ise partiebisa da mediis warmomadgenlebisaTvis<br />
Ria iyo. 28 misiis daskvnis mixedviT, kandidatebis registraciis<br />
procesi „saerTo jamSi, inkluziurad da gamWvirvaled mimdinareobda.“ 29<br />
amomrCevelTa siebi saubno saarCevno komisiebSi sazogadoebisTvis xelmisawvdomi<br />
iyo da moqalaqebs SeeZloT, siaSi sakuTari Tavi internetiT,<br />
cesko-s cxeli xazis meSveobiT an mokle teqsturi SetyobinebiT gadaemowmebinaT.<br />
30 arCevnebis damkvirveblebi da saarCevno subieqtebis warmomadgenlebi<br />
xmis daTvlis process saarCevno ubnebis umetesobaSi eswrebodnen.<br />
31 cesko-s veb-gverdis ganaxleba regularulad xdeboda da, damkvirvebelTa<br />
azriT, „sakmaod informatiuli“ iyo. 32 cesko kenWisyris Sedegebsa<br />
da oqmebs Tavis veb-gverdze operatiulad aqveynebda. 33 am veb-gverdze<br />
amJamad arCevnebTan dakavSirebuli sxvadasxva saxis informaciaa ganTavsebuli,<br />
maT Soris, politikuri partiebisa da saarCevno blokebis saar-<br />
Cevno fondebTan dakavSirebuli angariSebi. 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />
arCevnebis dros, cesko-m saCivrebisa da gancxadebebis<br />
onlain monacemTa baza Seqmna, romlis meSveobiT aRniSnuli dokumentebi<br />
farTo sazogadoebisTvis xelmisawvdomi gaxda. 34<br />
amave dros, gamoikveTa mTeli rigi problemebic. euTo-s „demokratiuli<br />
institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa<br />
misiis informaciiT, zog saolqo saarCevno komisiaSi xmebis Sejamebis<br />
procesi gamWvirvale ar iyo da dafiqsirda SemTxvevebi, rodesac adgilobriv<br />
damkvirveblebs saarCevno ubnebi daatovebines. saubno saarCevno<br />
komisiebi xSirad kenWisyris Sedegebis Semajamebel oqmebs saarCevno ubnebze<br />
ar akravdnen. 35 cesko-s sxdomebis dRis wesrigebi saboloo saxes<br />
mxolod sxdomebis dawyebamde mcire xniT adre iRebda da gadawyvetilebebis<br />
proeqtebi yvela damkvirveblisTvis xelmisawvdomi ar iyo. 36<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom saarCevno administracia<br />
angariSvaldebuli iyos mis qmedebebze?<br />
kanonmdebloba saTanado debulebebs Seicavs saarCevno administraciis<br />
politikuri da finansuri angariSvaldebulebis Sesaxeb. amis miuxedavad,<br />
saarCevno komisiebis gadawyvetilebebis gasaCivrebis procedurebi problemuria.<br />
saqarTvelos saarCevno kodeqsi acxadebs, rom cesko angariSvaldebulia<br />
parlamentis winaSe da valdebulia, yoveli arCevnebis dasrulebidan 60<br />
dRis vadaSi sakanonmdeblo organos angariSi warudginos. angariSi unda<br />
125<br />
28 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 1, 2.;<br />
OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />
May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Report, 6.<br />
29 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 2.<br />
30 iqve, 9.<br />
31 iqve, 24; OSCE/ODIHR Georgia: Municipal<br />
Elections 30 May 2010, OSCE/ODIHR<br />
Election Observation Mission Report, 3.<br />
32 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 7; OSCE/<br />
ODIHR Georgia: Municipal Elections 30 May<br />
2010, OSCE/ODIHR Election Observation<br />
Mission Report, 7.<br />
33 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 3; OSCE/<br />
ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />
May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Report, 3.<br />
34 monacemTa bazis sanaxavad ixileT es<br />
gverdi: http://sachivrebi.cec.gov.ge/<br />
35 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 3, 19;<br />
OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />
May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Report, 22.<br />
36 iqve, 6.<br />
6. saarCevno administracia
37 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxli 17.<br />
38 iqve, muxli 45.<br />
39 iqve, muxli 77.<br />
40 European Commission for Democracy through<br />
Law, Joint Opinion on the Election Code of<br />
Georgia, as revised up to July 2008, 26-27.<br />
41 iqve, 26-29.<br />
42 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 19.<br />
43 iqve, 3.<br />
44 iqve, 19.<br />
126<br />
Seicavdes informacias arCevnebis mimdinareobisas dafiqsirebuli kanonmdeblobis<br />
darRvevebis, kanondamrRvev sajaro mosamsaxureTa, cesko-sa<br />
da saolqo saarCevno komisiebis mier prokuraturisTvis gadacemul saqme-<br />
Ta, am komisiebis mier sasamarTloSi Setanil sarCelTa da sasamarTlos<br />
Sesabamis gadawyvetilebaTa Sesaxeb. 37 cesko aseve valdebulia, arCevnebTan<br />
dakavSirebuli xarjebis safinanso angariSi warudginos finansTa saministros,<br />
xolo kontrolis palata (saqarTvelos umaRlesi auditoruli<br />
dawesebuleba) valdebulia, Seamowmos arCevnebisTvis gamoyofili fuladi<br />
saxsrebis xarjvis marTlzomiereba. 38<br />
kodeqsi aseve adgens saarCevno komisebis gadawyvetilebebis gasaCivrebis<br />
wesebsa da vadebs. saarCevno komisiis gadawyvetileba jer Sesabamis saolqo<br />
komisiaSi unda gasaCivrdes, Semdeg ki sasamarTloSi. 39 amis miuxedavad,<br />
veneciis komisiam marTebulad aRniSna, rom gasaCivrebis wesebi zedmetad<br />
garTulebulia, xolo gasaCivrebis vadebi – Zalze mcire. 40 veneciis komisiam<br />
aseve xazi gausva im garemoebas, rom moqalaqeTa ufleba, gaasaCivron<br />
saarCevno komisiebis gadawyvetilebebi mxolod im saqmeebze vrceldeba,<br />
romlebic amomrCevelTa siebs exeba. 41<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad angariSvaldebulia saarCevno administracia mis qmedebebze<br />
praqtikaSi?<br />
miuxedavad imisa, rom saarCevno administracia kanonis Sesabamisad angari-<br />
Sebs warudgens parlaments, praqtikaSi saTanadod uzrunvelyofili ar<br />
aris misi calkeuli wevrebis angarSvaldebuleba Cadenili darRvevebis<br />
gamo.<br />
saqarTveloSi Catarebul bolodroindel arCevnebSi problemas warmoadgenda<br />
saarCevno darRvevebis gamosworeba da darRvevaTa gamo saar-<br />
Cevno administraciis moxeleebis dasja. zeda donis komisiebi qveda donis<br />
komisiebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofas ver axerxebdnen. amave<br />
dros, arc sasamarTlo aRmoCnda saarCevno administraciis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofis qmediTi meqanizmi, radgan, rogorc „demokratiuli<br />
institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ damkvirvebelTa<br />
misiis daskvnaSia aRniSnuli, 2008 wlis saparlamento arCevnebis<br />
dros „saarCevno administraciisa da sasamarTloebis mxridan saCivrebsa<br />
da gancxadebebze seriozulad da miukerZoeblad reagirebis neba zogadad“<br />
42 ar arsebobda da saubno da saolqo saarCevno komisiebi saCivrebs<br />
„xSiri da mniSvnelovani darRvevebiT ganixilavdnen.“ 43 kerZod, misia aRniSnavs,<br />
rom sasamarTloebi „uars acxadebdnen, moesminaT mowmeTa Cvenebebi<br />
da enaxaT dokumenturi mtkicebulebebi, ar reagirebdnen yvela Sesabamis<br />
faqtze, kanons arasworad ganmartavdnen, ugulebelyofdnen kanonis<br />
suliskveTebas an ar mohyavdaT sruli da mkafio faqtobrivi da samarTlebrivi<br />
argumentebi.“ 44<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
amasTan erTad, misia aRniSnavs, rom „xSirad vrceldeboda sando informacia,<br />
rom saarCevno komisiebis wevrebi saCivrebis wardgenaSi xels uSlidnen<br />
adgilobriv damkvirveblebsa da politikuri subieqtebis warmomadgenlebs<br />
saubno.“ 45 misiis daskvnis mixedviT, adgilobrivi damkvirveblebisa<br />
da politikuri subieqtebis warmomadgenlebis mier saarCevno<br />
komisiebis gadawyvetilebebTan da saqmianobasTan dakavSirebuli TiTqmis<br />
arc erTi saCivari, romelic arCevnebamde iqna wardgenili, ar ganxilula.<br />
cesko-s aseve ar ganuxilavs arCevnebis Semdeg wardgenili saCivrebis didi<br />
umravlesoba. amave dros, is xSirad mokvlevas arasaTanadod atarebda<br />
da Sesabamisi faqtobrivi da samarTlebrivi argumentebi ar mohyavda. 46<br />
„samarTliani arCevnebisa da demokratiis saerTaSoriso sazogadoeba“ aRniSnavs,<br />
rom Tumca saolqo saarCevno komisiebma rig SemTxvevebSi saubno<br />
komisiebis wevrebs jarimis gadaxda daakisres, gaurkvevelia, moxda Tu<br />
ara am sanqciebis aRsruleba praqtikaSi. 47<br />
es problema 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis period-<br />
Sic arsebobda, radganac, rogorc euTo-s „demokratiuli institutebisa da<br />
adamianis uflebaTa dacvis ofisma“ aRniSna, saolqo saarCevno komisiebi<br />
saubno komisiebis wevrebisTvis sanqciebis dawesebisgan maSinac ki ikavebdnen<br />
Tavs, rodesac darRvevebi damtkicebuli iyo, xolo saCivrebi – dakmayofilebuli.<br />
48 cesko „cdilobda saCivrebi droulad ganexila,“ magram yvela<br />
miRebuli saCivris arCevnebis dRemde ganxilva ver SesZlo. 49<br />
rac Seexeba dadebiT mxares, cesko-m, kanonis Sesabamisad, 2008 wlis saparlamento<br />
arCevnebis Semdeg angariSi warudgina parlaments da es dokumenti<br />
komisiis veb-gverdze gamoqveynda. angariSSi vrclad aris ganxiluli<br />
saarCevno administraciis saqmianoba saarCevno periodSi. msgavsi angariSi<br />
2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis Semdegac gamoqveynda.<br />
amave dros, ar gamoqveynebula arCevnebis Semdgomi angariSebi da kontrolis<br />
palatis Semowmebis Sedegebi (kanoni am dokumentebis gamoqveynebas<br />
pirdapir ar moiTxovs).<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic saarCevno administraciis<br />
keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />
saqarTveloSi saarCevno administraciis moxeleebisTvis oficialuri<br />
qcevis kodeqsi ar arsebobs, Tumca „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni<br />
mTel rig meqanizmebs Seicavs, romlebic saarCevno administraciis mraval<br />
wevrs exeba.<br />
saarCevno kodeqsis me-18 muxli acxadebs, rom cesko-s wevrebi da misi<br />
TanamSromlebis umetesoba, aseve saolqo saarCevno komisiebis wevrebi,<br />
127<br />
45 iqve, 26, 27.<br />
46 iqve, 28.<br />
47 International Society for Fair Elections and<br />
Democracy Report on Monitoring the 21 May<br />
2008 Parliamentary Elections, 30.<br />
48 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />
May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Report, 24.<br />
49 iqve, 19.<br />
6. saarCevno administracia
50 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />
oqtombers.<br />
51 iqve, muxli 73 (2).<br />
52 iqve, muxli 73 (4).<br />
53 iqve, muxli 73 (5).<br />
128<br />
„sajaro mosamsaxureebi“ arian da, Sesabamisad, evalebaT, daicvan „sajaro<br />
samsaxuris Sesaxeb“ kanonis debulebebi. 50 aRniSnuli kanoni adgens „qcevis<br />
zogad wesebs“ da moiTxovs, rom sajaro mosamsaxureebma sakuTari samsaxureobrivi<br />
movaleobebi „miukerZoeblad da keTilsindisierad“ Seasrulon,<br />
borotad ar isargeblon samsaxureobrivi saxsrebiT da gadawyvetilebis<br />
miRebisas „gamWvirvalobisa da kanonierebis principiT“ ixelmZRvanelon. 51<br />
kanoni adgens zogad wesebs interesTa SeuTavseblobis Sesaxeb da acxadebs,<br />
rom sajaro mosamsaxureebs ar aqvT iseTi sargeblis miRebis an SeTavazebis<br />
ufleba, romelic dakavSirebulia maT mier dakavebul TanamdebobasTan.<br />
sajaro mosamsaxureebi valdebulni arian, ganacxadon interesTa SeuTavseblobis<br />
Sesaxeb, rogorc ki aseTi faqti maTTvis cnobili gaxdeba da<br />
yovelwliurad ganacxadon maTi ojaxis wevrebis an axlo naTesavebis<br />
Sesaxeb, romlebic muSaoben imave dawesebulebaSi, sadac Tavad arian dasaqmebuli.<br />
52 kanoni aseve adgens qcevis zogad wesebs, romlebic korufciuli<br />
samarTaldarRvevebis Tavidan acilebas exeba da sajaro mosamsaxurebs<br />
ukrZalavs nebismieri saCuqris an momsaxurebis miRebas, romelmac<br />
SeiZleba gavlena moaxdinos maTi samsaxureobrivi movaleobis Sesrulebaze.<br />
Tu sajaro mosamsaxures saCuqris an momsaxurebis miRebas SesTavazeben,<br />
is valdebulia, aseTi SeTavazebis Sesaxeb ganacxados. Tu aseT<br />
saCuqarze uaris Tqma an misi dabruneba SeuZlebelia, sajaro mosamsaxurem<br />
misi miRebis Sesaxeb 3 dRis vadaSi unda acnobos mis uSualo xelmZRvanels.<br />
53<br />
miuxedavad imisa, rom „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni keTilsindisierebis<br />
Sesaxeb mniSvnelovan debulebebs Seicavs, saqarTvelosTvis sasargeblo<br />
iqneboda saarCevno administraciis moxeleTaTvis gankuTvnili specialuri<br />
qcevis kodeqsis arseboba. es gansakuTrebiT imitom aris mniSvnelovani,<br />
rom „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni saubno saarCevno komisiis<br />
wevrebze ar vrceldeba (radganac isini sajaro mosamsaxureebi ar arian).<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia saarCevno administraciis keTilsindisiereba<br />
praqtikaSi?<br />
saarCevno administraciis wevrTa da TanamSromelTa keTilsindisiereba<br />
cesko-s doneze saTanadod aris uzrunvelyofili, Tumca administraciis<br />
qveda safexurebze arsebuli mdgomareobis Sefaseba Znelia, Sesabamisi<br />
informaciis naklebobis gamo.<br />
rogorc cesko-s yofili Tavmjdomare acxadebs, imis miuxedavad, rom administraciis<br />
TanamSromelTa eTikis kodeqsi ar arsebobs, cesko-s departamentebisa<br />
da sammarTveloebis xelmZRvanelebi maTdami daqvemdebarebul<br />
TanamSromelTa muSaobas yovel sam TveSi erTxel Sefasebis standartuli<br />
formis mixedviT afaseben da Semdeg TanamSromelTa dawinaureba/dajildoeba<br />
an dasja am Sefasebis Sedegebis safuZvelze xdeba.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
yofilma Tavmjdomarem aRniSna, rom cesko aseve atarebs misi TanamSromlebis<br />
mier Cadenili kanondarRvevebis mokvlevas. rodesac arsebobs eWvi,<br />
rom adgili hqonda kanonis darRvevas, iwereba oficialuri angariSi da<br />
cesko-s iuridiuli departamenti gamoZiebas iwyebs (garda im SemTxvevebisa,<br />
rodesac saqme iuridiuli departamentis mier Cadenil darRvevas<br />
exeba). yofili Tavmjdomaris TqmiT, darRvevebi xSirad ar xdeba, radgan<br />
man mxolod ramdenime aseTi SemTxvevis gaxseneba SesZlo. 54<br />
zemoxsenebuli gancxadebebi erT-erTma damoukidebelma eqspertmac daadastura,<br />
romelmac brZana, rom cesko aseT mokvlevebs namdvilad atarebs<br />
da xazgasmiT aRniSna, rom komisiis iuridiuli departamenti TanamSromlebis<br />
mier Cadenil darRvevebs sakmaod efeqturad afiqsirebs da yofila<br />
SemTxvevebi, rodesac TanamSromlebma oficialuri gafrTxileba miiRes<br />
da samsaxuridanac iqnen gaTavisuflebulni. saerTo jamSi, eqsperti miiCnevs,<br />
rom cesko bolo wlebSi mis TanamSromlebs Soris keTilsindisierebis<br />
standartebis danergvas sakmaod warmatebulad axerxebs. 55<br />
Sesabamisi informaciis naklebobis gamo, „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelosTvis“ saolqo da saubno saarCevno komisiebis wevrTa keTilsindisierebis<br />
Sefaseba rTuli aRmoCnda. gansakuTrebul SeSfoTebas<br />
saubno saarCevno komisiebi iwvevs, radgan, rogorc zemoTac aRiniSna,<br />
arsebuli keTilsindisierebis wesebi maT wevrebze ar vrceldeba.<br />
2011<br />
saarCevno kampaniebis regulireba (kanoni da praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad efeqtianad aregulirebs saarCevno administracia kandidatebisa<br />
da politikuri partiebis dafinansebas?<br />
arsebuli kanonmdeblobis mixedviT, saarCevno administracia saarCevno<br />
kampaniis regulirebis sxvadasxva meqanizmebiT aris aRWurvili, Tumca es<br />
meqanizmebi praqtikaSi efeqtiani ar aRmoCnda.<br />
saarCevno kodeqsis mixedviT (muxlebi 46-48), saarCevno administracia<br />
valdebulia, areguliros saarCevno subieqtTa saarCevno Semowirulobebi<br />
da saarCevno subieqtebma Sesabamis saarCevno komisias yovelTviurad<br />
unda acnobon miRebuli Semowirulobebis Sesaxeb. arCevnebis Semdeg, maT<br />
aseve unda waradginon saarCevno kampaniis fondis angariSi da auditoruli<br />
daskvna. Tu saarCevno administracia saarCevno kampaniis fondis<br />
angariSSi darRvevebs aRmoaCens da miiCnevs, rom am darRvevebs SeiZleba<br />
gavlena moexdina arCevnebis Sedegebze, is uflebamosilia, mimarTos sasamarTlos<br />
da moiTxovos, rom arCevnebis Sedegebi am saarCevno subieqtis<br />
mier miRebuli xmebis gauTvaliswineblad iqnes Sejamebuli. 56<br />
kodeqsi moiTxovs, rom cesko-m finansuri monitringis jgufi Seqmnas,<br />
romelic saarCevno kampaniis periodSi saarCevno subieqtebis mier wardgenili<br />
informaciis monitorings moaxdens da mis daskvnebs saarCevno<br />
129<br />
54 levan TarxniSvilis interviu avtorTan,<br />
2009 wlis 2 noemberi.<br />
55 TbilisSi momuSave saarCevno sistemis<br />
eqspertis interviu avtorTan, 2009 wlis<br />
10 noemberi.<br />
56 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxlebi<br />
46-48.<br />
6. saarCevno administracia
57 iqve, muxli 48.<br />
58 iqve, muxli 48.<br />
59 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxlebi<br />
73, 73 (1).<br />
60 European Commission for Democracy through<br />
Law, Joint Opinion on the Election Code of<br />
Georgia, as revised up to July 2008 19.<br />
130<br />
administracias warudgens. 57 Tumca, imis miuxedavad, rom saarCevno subieqtebi<br />
saWiro dokumentebs cesko-s Cveulebriv kanoniT dadgenil vadebSi<br />
warudgenen, kontrolis es meqanizmi praqtikaSi efeqtiani ar aRmoCnda,<br />
radgan monitoringis jgufs mkafio mandati ar gaaCnia da mis xelT arsebuli<br />
berketebi SezRudulia. magaliTad, jgufs saarCevno subieqtebis<br />
mier wardgenili safinanso angariSebis sizustis gadamowmeba faqtobrivad<br />
ar ZaluZs da iZulebulia, Tavad saarCevno subieqtebis mier wardgenil<br />
auditorul daskvnebs daeyrdnos. 58<br />
kodeqsi cesko-s aseve aniWebs garkveul uflebamosilebebs, romlebic masobrivi<br />
informaciis saSualebebis mier politikuri partiebisa da kandidatebis<br />
saqmianobis Tanabrad gaSuqebis uzrunvelyofas exeba. im eleqtronulma<br />
da beWdviTma sainformacio saSualebebma, sadac saarCevno kampaniis<br />
ganmavlobaSi politikuri reklamebia ganTavsebuli, Sesabamisi informacia<br />
(reklamis moculoba, fasi da a.S.) yovelkvireulad unda miawodon<br />
saarCevno administracias. kodeqsi moiTxovs, rom cesko-m Sesabamisi<br />
wesebis Sesrulebis uzrunvelsayofad media-monitoringi ganaxorcielos.<br />
59 veneciis komisiis daskvnaSi aRniSnulia, rom kodeqsi ar Seicavs<br />
konkretul debulebebs imasTan dakavSirebiT, Tu ra saxis saswrafo<br />
RonisZiebebi unda gaataros cesko-m Tu monitoringis Sedegad darRvevebi<br />
dafiqsirdeba da aRniSnavs, rom 2008 wlis saparlamento arCevnebis<br />
periodSi cesko-s mier Catarebulma media-monitoringma saarCevno subieqtebis<br />
saqmianobis gaSuqebis mxriv arsebuli uTanasworoba saTanadod<br />
ver gamoavlina. 60<br />
arCevnebis administrireba (kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
uzrunvelyofs Tu ara saarCevno administracia arCevnebis Tavisuflad<br />
da samarTlianad Catarebas da saarCevno procesis keTilsindisierad<br />
warmarTvas?<br />
ukanaskneli saparlamento da adgilobrivi arCevnebis dros saarCevno<br />
administraciis muSaoba dadebiTad iqna Sefasebuli winasaarCevno aqtivobebisa<br />
da xmis micemis procesis warmarTvis TvalsazrisiT. amave dros,<br />
administraciis muSaobis mimarT mniSvnelovani kritikuli SeniSvnebi iqna<br />
gamoTqmuli xmebis daTvlisa da Sedgeebis Sejamebis, agreTve arCevnebis-<br />
Semdgomi saCivrebis ganxilvis kuTxiT.<br />
cesko da misdami daqvemdebarebuli komisiebi pasuxs ageben saarCevno procesis<br />
sxvadasxva etapebis administrirebasa da zedamxedvelobaze, maT Soris,<br />
amomrCevlebis da saarCevno subieqtebis registraciaze, xmis micemasa<br />
da xmebis daTvlasa da Sedgebis Sejamebaze.<br />
2008 wlis saparlamento arCevnebis wina periodSi cesko-m mTeli rigi<br />
RonisZiebebi gaatara saarCevno procesis keTilsindisierad warmarTvis<br />
mizniT. komisiam Caatara amomrCevelTa informirebis kampania arCevnebTan<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
dakavSirebul mTel rig mniSvnelovan sakiTxebze, uzrunvelyo, rom amomr-<br />
Cevlebs amomrCevelTa siebis sizustis gadamowmeba sxvadasxva meqanizmis<br />
saSualebiT SesZlebodaT, xolo saarCevno masalebi erovnuli umciresobebis<br />
enebzec moamzada. damkvirveblebma xmis micemis procesi zogadad<br />
dadebiTad Seafases, Tumca maT aseve daafiqsires garkveuli organizaciuli<br />
da proceduruli xarvezebi, gansakuTrebiT markirebasa da gadasatan<br />
yuTebTan dakavSirebiT. 61 umniSvnelo iyo im amomrCevelTa ricxvi,<br />
vinc xma imis gamo ver misca, rom amomrCevelTa siaSi ar iyo Seyvanili. 62<br />
amave dros, damkvirveblebma xmebis daTvlisa da Sejamebis procesi naklebad<br />
dadebiTad Seafases da aRniSnes, rom saarCevno komisiebis wevrTa<br />
mxridan adgili hqonda „mniSvnelovan procedurul Secdomebsa da umoqmedobas.“<br />
63 marTalia, saarCevno subieqtebis warmomadgenlebi da damkvirveblebi<br />
xmis daTvlas umetes SemTxvevebSi eswrebodnen, magram dafiqsirda<br />
SemTxvevebi, rodesac adgilobriv damkvirveblebs saarCevno ubnebi<br />
daatovebines. 64 euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa<br />
dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa misiam aseve mkacrad gaakritika<br />
saarCevno kanonis darRvevebze saarCevno administraciis reagireba<br />
rogorc arCevnebis win, ise arCevnebis Semdgom periodSi da aRniSna,<br />
rom administracia „sakuTari iniciativiT ar amowmebda saarCevno komisiebis<br />
gadawyvetilebebisa da moqmedebebis kanonierebas da ar iZiebda saar-<br />
Cevno kampaniis dros momxdar darRvevebs.“ 65<br />
2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebzec msgavsi zogadi<br />
suraTi SenarCunda. euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />
uflebaTa dacvis ofisma“ arCevnebis wina periodSi da kenWisyris dRes<br />
saarCevno administraciis muSaoba dadebiTad Seafasa. misia aRniSnavda,<br />
rom administracia „namdvilad cdilobda, sakuTari iniciativiT gamoesworebina“<br />
arsebuli problemebi da arCevnebis process „profesionalurad,<br />
gamWvirvaled da inkluziurad“ marTavda. 66 cesko ecada gaeumjobesebina<br />
amomrCevelTa siebi, xolo saarCevno subieqtebis registraciis<br />
procesi inkluziuri iyo. amave dros, cesko-m mTeli rigi programebi ganaxorciela<br />
amomrCevelTa informirebis mizniT. 67 misiis damkvirveblebma<br />
ubnebis 96 procentSi xmis micemis procesi dadebiTad Seafases da aRniSnes,<br />
rom procesis „marTva kargad xorcieldeboda.“ 68 amis miuxedavad,<br />
kvlav arsebobda mniSvnelovani problemebi, romlebic xmebis daTvlisa<br />
da Sejamebis process da komisiebis mier arCevnebisSemdgomi saCivrebisa<br />
da gancxadebebis ganxilvas ukavSirdeboda. misiam saubno saaarCevno komisiebis<br />
meoTxedSi xmebis daTvlisas mniSvnelovani proceduruli Secdomebi<br />
daafiqsira, olo saolqo komisiebis meoTxedSi uaryofiTad Seafasa<br />
xmebis Sejamebis procesi. 69 zogierT saolqo komisiaSi saCivrebis ganxilvis<br />
process misiam „qaoturi“ uwoda da aRniSna, rom saolqo komisiebis<br />
bevri gadawyvetileba saCivris dakmayofilebaze uaris Tqmis Sesaxeb<br />
iuridiulad dausabuTebeli iyo. 70<br />
2011<br />
131<br />
61 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 3, 23.<br />
62 iqve.<br />
63 iqve, 24.<br />
64 iqve, 19.<br />
65 iqve, 20.<br />
66 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />
May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Report, 1.<br />
67 iqve, 1, 7.<br />
68 iqve, 3.<br />
69 iqve, 21, 22.<br />
70 iqve, 23, 24.<br />
6. saarCevno administracia
7.saxalxo damcveli<br />
132<br />
reziume<br />
saqarTvelos saxalxo damcveli damoukidebelia rogorc kanonis doneze,<br />
ise praqtikaSi. saxalxo damcveli angariSvaldebulia parlamentis winaSe,<br />
xolo misi aparati gamWvirvaled funqcionirebs. saxalxo damcvels saTanado<br />
uflebamosilebebi aqvs, romlebsac zogadad efeqtianad iyenebs praqtikaSi.<br />
amave dros, saxalxo damcvelis aparati saxelmwifosgan sakmaris<br />
dafinansebas ar iRebs da amis kompensirebas ucxoeli donorebisgan miRebuli<br />
daxmarebiT axdens. am garemoebam, SesaZloa, gavlena moaxdinos saxalxo<br />
damcvelis saqmianobis zogierT aspeqtze.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia saxalxo<br />
damcvelis aparati misi SesaZleblobebis, Sida marTvisa da im rolis mxriv,<br />
romelsac is saqarTvelos antikorufciul sistemaSi asrulebs. am Tavis<br />
danarCen nawilSi warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 63/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi — 50<br />
67/100 damoukidebloba 75 75<br />
marTva gamWvirvaloba 75 75<br />
75/100 angariSvaldebuleba 75 75<br />
keTilsindisiereba 75 qulis<br />
miniWeba<br />
ar moxerxda<br />
roli gamoZieba 50<br />
50/100 sanimuSo praqtikis damkvidrebis xelSewyoba 50<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
struqtura da organizacia<br />
konstituciis mixedviT, saxalxo damcvels saqarTvelos parlamenti irCevs<br />
misive wevrTa wardginebiT. saxalxo damcveli uflebamosilia, gamoavlinos<br />
adamianis uflebaTa darRvevis faqtebi da Seatyobinos maT Sesaxeb Sesabamis<br />
organoebs/Tanamdebobis pirebs. 1 saxalxo damcvelis uflebemosilebebi<br />
da movaleobebi detalurad aRwerilia kanonSi „saxalxo damcvelis<br />
Sesaxeb.“ 2 aRniSnuli kanonis mixedviT, saxalxo damcveli zedamxedvelobas<br />
uwevs saxelmwifo xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoTa,<br />
sajaro dawesebulebebaTa da Tanamdebobis pirTa mxridan adamianis<br />
uflebebisa da Tavisuflebebis dacvas. 3 saxalxo damcvelis saqmianobis<br />
uzrunvelsayofad Seqmnilia saxalxo damcvelis aparati. 4<br />
Sefaseba<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad aqvs saxalxo damcvels misi movaleobebis praqtikaSi gansaxorcieleblad<br />
saWiro resursebi?<br />
saxalxo damcvelis aparati saxelmwifo dafinansebas yovelgvari dayovnebis<br />
gareSe iRebs, xolo misi aparatis TanamSromlebis profesionalizmis<br />
xarisxi bolo wlebSi gaumjobesda. Tumca saxelmwifo dafinansebis odenoba<br />
arasakmarisia da aparati ucxouri donorebis daxmarebiT sargeblobs,<br />
raTa Tavisi movaleobebis saTanadod Sesruleba SeZlos.<br />
saxelmwifo dafinansebis odenoba bolo wlebSi TiTqmis ar Secvlila.<br />
aparatma saxelmwifo biujetidan 2009 wels 1.9 milioni lari miiRo, 2010<br />
wels – 2.2 milioni lari, 2011 wels ki – 2.1 milioni lari. 5 imis gaTvaliswinebiT,<br />
rom 2011 wels saxelmwifo uwyebebis umetesobis biujetebi mniSvnelovnad<br />
Semcirda, aRniSnul wels saxalxo damcvelis aparatisTvis gamoyofili<br />
Tanxis odenoba mTavrobis mier am institutis mniSvnelovnebis aRiarebaze<br />
miuTiTebs. Tumca, rogorc saxalxo damcveli aRniSnavs, miuxedavad<br />
imisa, rom saxelmwifos biujetSi gaTvaliswinebuli saxsrebi aparats yovelTvis<br />
droulad ericxeba, maTi saerTo odenoba aparatis yvela saoperacio<br />
xarjebis dasafarad sakmarisi ar aris. amitom, saxalxo damcvelis<br />
aparati misi saoperacio xarjebis daaxloebiT 30%-s ucxouri donorebis<br />
mier gamoyofili TanxebiT faravs. aparatma bolo dros donorebis gamoyofili<br />
saxsrebi axal ofisSi gadasasvlelad, saofise aRWurvilobisa da<br />
transportis SesaZenad da TanamSromelTa gadamzadebisTvis gamoiyena. 6<br />
saxalxo damcvelma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ aseve<br />
ganucxada, rom aparatis adamianuri resursebis saerTo xarisxiT kmayofilia.<br />
man aRniSna, rom xelfasebis bolodroindelma matebam SesaZlebeli<br />
gaxada kvalificiuri profesionalebis mozidva, rasac Sedegad aparatis<br />
mier momzadebuli angariSebis xarisxis mniSvnelovani gaumjobeseba mohyva.<br />
2011 133<br />
1 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />
wlis 24 agvistos, muxli 43.<br />
2 saqarTvelos organuli kanoni<br />
„saqarTvelos saxalxo damcvelis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 1996 wlis 16 maiss.<br />
3 iqve, muxli 3.<br />
4 iqve, muxli 26.<br />
5 monacemebi aRebulia finansTa saministros<br />
veb–gverdidan: www.mof.gov.ge.<br />
6 saxalxo damcvel giorgi tuRuSis<br />
interviu avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 9<br />
Tebervali.<br />
7. saxalxo damcveli
7 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />
8 manana kobaxiZe, arasamTavrobo<br />
organizacia „konstituciis 42–e muxlis“<br />
Tavmjdomare. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2010 wlis 3 dekemberi.<br />
9 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />
4, 25.<br />
10 iqve, muxli 5, 11.<br />
11 iqve, muxli 6-8, 10.<br />
134<br />
Tumca saxalxo damcvelma isic aRniSna, rom Tu dafinanseba ar gaizrdeba,<br />
momavalSi aparats SeiZleba amJamindeli TanamSromlebis SenarCuneba gauWirdes.<br />
7<br />
erT-erTi damoukidebeli eqspertis mosazrebiT, aparatis TanamSromelTa<br />
amJamindeli ricxvi yovelTvis sakmarisi ar aris im uamrav gancxadebebze<br />
reagirebisTvis, romlebsac saxalxo damcveli iRebs. man aseve aRniSna, rom<br />
saxalxo damcvelis aparatis amocanebisa da valdebulebebis sirTulisa<br />
da mniSvnelovnebis gaTvaliswinebiT, saxelmwifom misTvis gankuTvnili dafinansebis<br />
odenoba unda gazardos. 8<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad damoukidebelia saxalxo damcveli kanonis mixedviT?<br />
saxalxo damcvelis damoukidebloba kanonis sakmaod Zlieri debulebebiT<br />
aris gamyarebuli, Tumca kanoni srulad ar uzrunvelyofs saxalxo damcvelis<br />
finansur damoukideblobas.<br />
saqarTvelos saxalxo damcvelis samarTlebrivi statusi gamyarebulia<br />
konstituciiT, romelic xazs usvams, rom saxalxo damcvelis saqmianobis-<br />
Tvis dabrkoleba kanoniT isjeba. amasTanave, kanoni „saxalxo damcvelis<br />
Sesaxeb“ krZalavs nebismier zemoqmedebas saxalxo damcvelze da Carevas<br />
mis saqmianobaSi. saxalxo damcvelis saqmianobisTvis nebismieri formiT<br />
dabrkolebebis Seqmna saxalxo damcvelis angariSSi unda aisaxos da parlamentis<br />
gansakuTrebuli msjelobis sagani unda gaxdes. 9<br />
saxalxo damcveli, kanonis mixedviT, xelSeuxeblobiT sargeblobs da parlamentis<br />
Tanxmobis gareSe misi dapatimreba an sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi<br />
micema dauSvebelia. saxelmwifo valdebulia, saxalxo damcvels misi<br />
movaleobebis Seuferxeblad SesrulebisTvis aucilebeli pirobebi Seuqmnas<br />
da, misi gancxadebis safuZvelze, uzrunvelyos misi ojaxis usafrTxoeba.<br />
mniSvnelovania, rom sagangebo an saomari mdgomareobis gamocxadeba ar<br />
wyvets saxalxo damcvelis saqmianobas da ar zRudavs mis uflebamosilebas. 10<br />
saxalxo damcvels parlamenti xuTi wlis vadiT irCevs da is zedized mxolod<br />
ori vadiT SeiZleba iqnes arCeuli. saxalxo damcvelis kandidaturis<br />
wardgenis ufleba aqvT saqarTvelos prezidents, saparlamento fraqcias<br />
an parlamentis wevrTa sul cota eqvskacian jgufs, romlebic arc erT<br />
fraqciaSi ar Sedian. saxalxo damcvelis uflebamosilebis Sewyvetis kanoniT<br />
gaTvaliswinebuli legitimuri safuZvelebis nusxa moklea da konkretuli<br />
da gonivruli pirobebisgan Sedgeba. misi uflebamosilebis Sewyveta<br />
mxolod parlamentis gadawyvetilebiT SeiZleba moxdes (xmebis ubralo<br />
umravlesobiT). saxalxo damcvelis miukerZoeblobis uzrunvelsayofad,<br />
kanoni mas anazRaurebad an politikur saqmianobas, agreTve sxva saxelmwifo<br />
Tanamdebobis dakavebas ukrZalavs. 11<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saxalxo damcveli uflebamosilia, misi aparatis struqtura da muSaobis<br />
wesi Tavad gansazRvros. 12 misi damoukideblobis kidev erTi garanti is aris,<br />
rom saxalxo damcvelis aparatis saxelfaso asignebebis wina wlis asignebebTan<br />
SedarebiT Semcireba mxolod misi TanxmobiT aris SesaZlebeli. 13<br />
amis miuxedavad, saxalxo damcvelma, „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelosTan“ interviuSi, kanonis aRniSnul debulebas arasakmarisi<br />
uwoda da aRniSna, rom is ara marto saxelfaso fonds, aramed aparatis<br />
mTel biujets unda exebodes. 14<br />
2011<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad damoukidebelia saxalxo damcveli praqtikaSi?<br />
saxalxo damcvelis aparati metwilad xelisuflebis arajerovani Carevisa<br />
da zewolis gareSe funqcionirebs.<br />
erT-erTi eqsperti, romelsac kvlevis avtori gaesaubra, aRniSnavs, rom<br />
saxalxo damcveli mis saqmianobaSi damoukidebelia da profesionalurad<br />
da miukerZoeblad moqmedebs. eqspertma ver gaixsena saxalxo damcvelis<br />
saqmianobaSi politikuri niSniT Carevis verc erTi SemTxveva da aRniSna,<br />
rom jer-jerobiT „erTiani nacionaluri moZraobis“ dominantur mdgomareobas<br />
parlamentSi (romelicsaxalxo damcvels niSnavs) mis saqmianobaze<br />
zegavlena ar mouxdenia. 15<br />
saqarTvelos arc erTi saxalxo damcveli vadamde ar gauTavisuflebiaT,<br />
Tumca arc maTi xelaxali daniSvnis SemTxvevas hqonia adgili. arc erTi saxalxo<br />
damcveli ar Cabmula iseT saqmianobaSi, romelsac mas kanoni ukr-<br />
Zalavda da romelsac SeiZleboda misi damoukidebloba eWvqveS daeyenebina.<br />
miuxedavad amisa, moqalaqeebi saxalxo damcvelisTvis saCivriT mimarTvas,<br />
angariSsworebis SiSis gamo, yovelTvis ver axerxeben. magaliTad, zemoxsenebulma<br />
eqspertma aRniSna, rom saqarTvelos cixeebSi myofi patimrebi<br />
xSirad Tavs ikaveben saxalxo damcvelis rwmunebulebTan arasaTanado<br />
mopyrobis faqtebze saubrisgan, radgan SurisZiebis. Tumca man isic aRniSna,<br />
rom amaSi brali cixeebis administracias miuZRvis da ara saxalxo damcvels. 16<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs arsebuli kanonmdebloba, rom sazogadoebam<br />
Sesabamisi informaciis miReba SeZlos saxalxo damcvelis saqmianobisa<br />
da da gawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />
kanonis Tanaxmad, saxalxo damcvelis saqmianobis Sesaxeb informacia Ria<br />
da xelmisawvdomia, Tumca ar arsebobs sakanonmdeblo norma, romelic<br />
135<br />
12 iqve, muxli 26.<br />
13 iqve, muxli 25.<br />
14 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />
15 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
16 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
7. saxalxo damcveli
17 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“<br />
muxlebi 21–22.<br />
18 iqve, muxli 22.<br />
19 iqve, muxli 17.<br />
20 kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa<br />
SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers,<br />
muxlebi 2, 14-19.<br />
21 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />
21.<br />
22 www.ombudsman.ge<br />
136<br />
saxalxo damcvelis aparats yovelwliuri angariSebis garda raime sxva saxis<br />
informaciis sakuTari iniciativiT gamoqveynebas daavaldebulebs.<br />
saxalxo damcvelis saqmianobis Sesaxeb informacia (maT Soris, misi daskvnebi<br />
da rekomendaciebi gamoZiebis warmoebis Sesaxeb) sajaroa da Setanil<br />
unda iqnes saxalxo damcvelis yovelwliur saparlamento angariSSi, romelic<br />
sakanonmdeblo organom Tavis oficialur beWdviT organoSi unda<br />
gamoaqveynos. 17 angariSSi dasaxelebuli unda iyvnen saxelmwifo xelisuflebis<br />
is organoebi da Tanamdebobis pirebi, romlebic arRvevdnen adamianis<br />
uflebebs da ar iTvaliswinebdnen saxalxo damcvelis rekomendaciebs.<br />
18 amasTan erTad, saxalxo damcvelma ganmcxadeblebs unda acnobos<br />
im Semowmebis Sedegebi, romelic maTi gancxadebis sapasuxod ganxorcielda.<br />
19<br />
saxalxo damcveli valdebulia, sxva maRali rangis moxeleebis msgavsad,<br />
Seavsos detaluri qonebrivi deklaracia. deklaracia sajaro dokumentia.<br />
20<br />
amis miuxedavad, saxalxo damcvels kanoni aseTi tipis informaciis ufro<br />
xSirad da sakuTari iniciativiT gamoqveynebas ar avaldebulebs. kanoni<br />
mas nebas aZlevs, rom sazogadoebas Catarebuli Semowmebis Sedegebi masmediis<br />
saSualebiT acnobos, magram amgvar valdebulebas ar uwesebs. 21 amave<br />
dros, ar arsebobs kanonis debulebebi, romlebic saxalxo damcvelis saqmianobaSi<br />
sazogadoebis monawileobas gaiTvalisiwnebda (magaliTad, sazogadoebrivi<br />
ganxilvebis gamarTvis an sazogadoebrivi sabWoebis da sakonsultacio<br />
komitetebis Seqmnis gziT).<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad gamWvirvalea saxalxo damcvelis saqmianoba da gadawyvetilebebis<br />
miRebis procesi praqtikaSi?<br />
saxalxo damcvelis aparati zogadad gamWvirvaled muSaobs da Sesabamisi<br />
informacia dainteresebuli pirebisa da organizaciebisTvis xelmisawvdomia,<br />
Tumca gaumjobesebas saWiroebs misi saqmianoba sajaro informaciis<br />
moTxovnebze reagirebisa da yovelwliuri angariSebis meSveobiT sazogadoebis<br />
informirebis mxriv.<br />
detaluri informacia saxalxo damcvelis aparatis saqmianobaze (maT<br />
Soris, aparatis mier dafiqsirebul darRvevebsa da wardgenil rekomendaciebze)<br />
mocemulia saxalxo damcvelis yovelwliur saparlamento angariSebSi.<br />
saxalxo damcvelis aparatis saqmianobis Sesaxeb angariSi sajaro<br />
dokumentia da misi naxva SesaZlebelia saxalxo damcvelis oficialur veb–<br />
gverdze. 22 angariSebSi vrceli informaciaa Tavmoyrili, magram ar aris<br />
mwyobrad warmodgenili statistikur monacemebi saxalxo damcvelis saqmianobis<br />
Sesaxeb.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saxalxo damcvelis veb-gverdi axali ambebis ganyofilebas Seicavs, sadac<br />
warmodgenilia aparatis mimdinare saqmianobis amsaxveli detaluri informacia,<br />
agreTve saxalxo damcvelis sajaro gancxadebebi da specialuri angariSebi.<br />
saxalxo damcvelis qonebrivi deklaracia xelmisawvdomia specialur<br />
veb-gverdze, romelzec yvela sajaro moxelis qonebrivi deklaraciaa<br />
gamoqveynebuli. 23<br />
adamianis uflebaTa sferoSi momuSave erT-erTi arasamTavrobo organizaciis<br />
eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
aRniSnavs, rom saxalxo damcveli mas moTxovnil informacias<br />
yovelTvis droulad awvdis da mis organizacias aparatTan urTierTobaSi<br />
gamWvirvalobasTan dakavSirebuli problemebi arasodes Seqmnia. 24 amis miuxedavad,<br />
saxalxo damcvelis aparatma erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
kvlevis praqtikuli testebis farglebSi wardgenili sajaro informaciis<br />
oTxi moTxovnidan mxolod ori daakmayofila. im or SemTxvevaSi,<br />
rodesac aparatma n informacia ar gasca, moTxovnis sagans saxalxo damcvelis<br />
aparatis mier xelisuflebis sxvadasxva organoebisTvis gadagzavnili<br />
saqmeebis CamonaTvali da sxvadasxva organoebisTvis wardgenili<br />
rekomendaciebis nusxa warmoadegnda. saxalxo damcvelis aparatma uaris<br />
mizezad Sesabamisi monacemTa bazebis uqonloba daasaxela da aRniSna, rom<br />
informaciis miwodeba mxolod konkretul saqmeebze SeeZlo.<br />
saxalxo damcvelma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />
rom misi aparati aqtiurad TanamSromlobs ramdenime arasamTavrobo<br />
organizaciasTan da ramdenime maTganTan xeli aqvs mowerili urTierTTanamSromlobis<br />
memorandumze. man aRniSna, rom misi aparati erTobliv proeqtebs<br />
axorcielebs dedaqalaqSi momuSave arasamTavrobo organizacieb-<br />
Tan da aseve cdilobs, daukavSirdes qveynis sxvadasxva nawilSi moRvawe<br />
organizaciebs, raTa maTTan partnioruli urTierToba daamyaros. 25 damoukidebelma<br />
eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, es daadastura da aRniSna, rom saxalxo damcvelma mis<br />
arasamTavrobo organizacias sagangebod sTxova mis aparatTan TanamSromloba<br />
sakonstitucio sasamarTloSi wardgenil sarCelebTan dakavSirebiT. 26<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzunvelyofs kanoni, rom saxalxo damcvelma waradginos<br />
angariSebi Tavisi saqmianobis Sesaxeb da angariSvaldebuli iyos<br />
sakuTari qmedebebis gamo?<br />
saxalxo damcvelis angariSvaldebuleba Zlieri sakanonmdeblo normebiT<br />
aris uzrunvelyofili. Tumca, arsebuli kanonis nakli is aris, rom is<br />
saxalxo damcvelisgan misi saqmianobis amsaxveli angariSebis wardgenas<br />
mxolod weliwadSi erTxel iTxovs.<br />
saxalxo damcveli angariSvaldebulia parlamentis winaSe da sakanonmdeblo<br />
organos yovelwliurad unda warudginos angariSi, romelSic asaxuli<br />
137<br />
23 www.declaration.ge<br />
24 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
25 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />
26 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
7. saxalxo damcveli
27 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />
22.<br />
28 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
29 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />
21.<br />
30 www.ombudsman.ge<br />
138<br />
iqneba qveyanaSi adamianis uflebaTa dacvis mxriv arsebuli mdgomareoba.<br />
angariSSi aseve dasaxelebuli unda iyvnen saxelmwifo xelisuflebis is<br />
organoebi da Tanamdebobis pirebi, romlebic arRvevdnen adamianis uflebebs<br />
da ar iTvaliswinebdnen saxalxo damcvelis rekomendaciebs. angariSSi<br />
mocemuli unda iyos saxalxo damcvelis zogadi azri adamianis uflebaTa<br />
sferoSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb da warmodgenili unda iyos misi<br />
daskvnebi da rekomendaciebi. yovelwliuri angariSi sajaro dokumentia<br />
da parlamenti valdebulia, is gamoaqveynos. 27<br />
eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
aRniSnavs, rom yovelwliuri angariSgeba SesaZloa, sakmarisi ar iyos<br />
da ukeTesi iqneba, Tu saxalxo damcvels angariSebis ufro xSirad wardgenis<br />
valdebuleba daekisreba, Tu aparatis resursebi mas amis SesaZleblobas<br />
miscems. 28<br />
Tumca, kanoni, yovelwliuri angariSgebis garda, angariSvaldebulebis sxva<br />
formebs naklebad iTvaliswinebs. rogorc gamWvirvalobis Sesaxeb qveTavSi<br />
iyo aRniSnuli, kanoni saxalxo damcvels uflebas aZlevs, rom Catarebuli<br />
saCivrebis Semowmebis Sedegebi medias acnobos, magram amgvar valdebulebas<br />
ar uwesebs. 29<br />
saxalxo damcvelis saqmianoba da saxalxo damcvelis aparati, saxelmwifo<br />
xelisuflebis sxva organoebis da Tanamdebobis pirebis msgavsad, sasamarTlos<br />
zedamxedvelobas eqvemdebareba. radgan saxalxo damcvelis aparati<br />
sajaro samsaxuris nawilia, sajaro samsaxuris TavSi ganxiluli, angariSvaldebulebis<br />
sakmaod Zlieri zogadi meqanizmebi (maT Soris, debulebebi,<br />
romlebic mamxileblebs exeba), saxalxo damcvelis aparatis TanamSroblebzec<br />
vrceldeba.<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofilia praqtikaSi saxalxo damcvelis mier angariSebis<br />
wardgena da misi sakuTari qmedebebis gamo anariSvaldebuleba?<br />
saxalxo damcveli, kanonis Sesabamisad, yovelwliurad warudgens angariSs<br />
sakanonmdeblo organos. amave dros, angariSebis xarisxi gaumjobesebas<br />
saWiroebs.<br />
saxalxo damcveli, kanonis Sesabamisad, parlaments warudgens yovelwliur<br />
angariSebs, romlebSic detalurad aris aRwerili misi aparatis saqmianoba<br />
saangariSo wlis ganmavlobaSi. angariSebi ganixileba parlamentis sxdomebze<br />
da qveyndeba saxalxo damcvelis veb-gverdze. 30 rogorc gamWvirvalobis<br />
Sesaxeb qveTavSi iyo aRniSnuli, angariSSi vrceli informaciaa<br />
Tavmoyrili, magram masSi ver vxvdebiT mwyobrad warmodgenil statistikur<br />
monacemebs saxalxo damcvelis saqmianobis Sesaxeb.<br />
bolo wlebSi saxalxo damcvelis saqmianobasTan dakavSirebiT sasamarTlosTvis<br />
aravis miumarTavs (magaliTad, sarCelis saxiT) da saxalxo<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
damcvelis aparatSi arc mxilebis faqtebs hqonia adgili. Sesabamisad, am<br />
etapze SeuZlebelia Sefasdes, ramdenad qmediTia kanonis Sesabamisi debulebebi<br />
praqtikaSi.<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonis debulebebi saxalxo damcvelis mier<br />
sakuTari movaleobebis keTilsindisier aRsrulebas?<br />
miuxedavad imisa, rom saxalxo damcvelisa da misi aparatis TanamSromelTa<br />
saqmianoba specialuri qcevis kodeqsiT ar regulirdeba, maT mimarT ZalaSia<br />
sxvadasxva kanonebiT gaTvaliswinebuli normebi, romlebic Tanamdebobis<br />
pirTa mier movaleobebis keTilsindisier aRsrulebas uzrunvelyofs.<br />
rogorc saxalxo damcvelis damoukideblobis Sesaxeb qveTavSi iyo<br />
aRniSnuli, saxalxo damcvels ekrZaleba politikuri partiis wevroba da<br />
politikur saqmianobaSi Cabma 31 . sxva sajaro moxeleebis msgavsad, is valdebulia,<br />
rom qonebrivi deklaracia Seavsos. 32 saxalxo damcveli kanoniT<br />
movalea, daemorCilos sajaro moxeleebisTvis dadgenil interesTa Seu-<br />
Tavseblobis zogad wesebs (maT Soris, saCuqrebis miRebaze dawesebul Sez-<br />
Rudvebs), romlebic aRwerilia sajaro samsaxuris, aRmasrulebeli Stosa<br />
da sakanonmdeblo organos Sesaxeb TavebSi. sajaro mosamsaxureTa qcevis<br />
wesebi, romlebic sajaro samsaxuris Sesaxeb TavSi iyo ganxiluli, saxalxo<br />
damcvelis aparatis TanamSromlebsac exebaT.<br />
kanoni saxalxo damcvelisgan moiTxovs, rom man ar gaamJRavnos savaraudo<br />
wamebis da araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis msxverplisgan miRebuli<br />
konfidencialuri informacia, garda im SemTxvebisa, rodesac arsebobs<br />
msxverplis mkafiod gamoxatuli Tanxmoba. 33 amave dros, msgavsi moTxovnebi<br />
sxva tipis saCivrebTan dakavSirebiT, rogorc Cans, ar arsebobs,<br />
rac kanonmdeblobis xarvezia.<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qulis miniWeba ar moxerxda<br />
saxalxo damcveli acxadebs, rom misi aparatia adamianuri resursebis ganyofilebaSi<br />
sagangebod aris gamoyofili TanamSromeli, romlis movaleoba<br />
aparatis saqmianobis Sedegebisa da TanamSromelTa mier Sesabamisi wesebis<br />
dacvis Sefaseba, aseve, treningebis organizebaa. saxalxo damcvelis informaciiT,<br />
bolo wlebSi aparatSi seriozuli Tanamdebobrivi danaSauli ar<br />
dafiqsirebula, Tumca ramdenime TanamSromelma gafrTxileba miiRo<br />
aparatis Sida wesebis darRvevis gamo.<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ am informaciis damoukideblad<br />
gadamowmeba ver SeZlo da gadawyvita, es indikatori quliT ar<br />
Seefasebina.<br />
139<br />
31 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli 8.<br />
32 kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa<br />
SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers,<br />
muxlebi 2, 14.<br />
33 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />
20.<br />
7. saxalxo damcveli
34 iqve, muxli 3-3(1), 12, 13, 15, 17.<br />
35 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />
18.<br />
36 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />
37 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />
21.<br />
140<br />
roli: gamoZieba (kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad aqtiurad da efeqtianad reagirebs saxalxo damcveli moqalaqeebisgan<br />
miRebul gancxadebebze?<br />
kanonmdebloba saxalxo damcvels mZlavr sagamoZiebo funqciebs aniWebs<br />
da am mimarTulebiT misi muSaoba zogadad efeqtiania. Tumca zogi samTavrobo<br />
uwyeba, kanonis moTxovnaTa sawinaaRmdegod, saxalxo damcvels gamo-<br />
Ziebis CatarebaSi saTanadod ar exmareba.<br />
saxalxo damcvels adamianis uflebaTa savaraudo darRvevebis gamosaZieblad<br />
farTo uflebamosilebebi aqvs miniWebuli. kanonis mixedviT, saxalxo<br />
damcveli valdebulia, gamoavlinos adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />
darRvevis faqtebi. is agreTve asrulebs gaero-s wamebis sawinaaRmdego<br />
konvenciiT gaTvaliswinebuli prevenciis erovnuli meqanizmis funqcias.<br />
saxalxo damcveli damoukideblad atarebs adamianis uflebebisa da<br />
Tavisuflebebis dacvis mxriv arsebuli mdgomareobis monitorings da<br />
uflebamosilia, wamoiwyos savaraudo darRvevis faqtebis gamokvleva rogorc<br />
sakuTari iniciativiT, ise miRebuli saCivrebis safuZvelze. saxalxo<br />
damcveli valdebulia, ganixilos kerZo pirebis, iuridiuli pirebisa da<br />
politikuri da religiuri jgufebis saCivrebi da gancxadebebi, romlebic<br />
xelisuflebis organoTa da Tanamdebobis pirTa qmedebebs exeba. cixeebSi<br />
da Tavisuflebis SezRudvis sxva adgilebSi myof pirTa mier saxalxo<br />
damcvelisTvis gagzavnili gancxadebebi konfidencialuria da maTi gaxsna<br />
da winaswar Semowmeba akrZalulia. saxalxo damcveli valdebulia,<br />
ganmcxadebels acnobos saCivris Semowmebis Sedegi. 34<br />
Semowmebis Catarebisas, saxalxo damcvels ufleba aqvs, daubrkoleblad<br />
Sevides saxelmwifo xelisuflebis nebismier organoSi da sajaro dawesebulebaSi,<br />
maT Soris, Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi da samxedro qvedanayofebSi,<br />
da nebismier Tanamdebobis pirs mosTxovos werilobiTi axsnaganmarteba<br />
gamosakvlevi sakiTxis Sesaxeb. saxelmwifo xelisuflebis nebismieri<br />
organo da Tanamdebobis piri valdebulia, saxalxo damcvels dauyovnebliv<br />
an araugvianes 10 dRisa miawodos moTxovnili dokumentebi da<br />
masalebi. 35 im SemTxvevaSi, Tu gaCndeba eWvi, rom adgili aqvs danaSauls,<br />
saxalxo damcvels ufleba aqvs, samarTaldamcav organoebs sisxlis samar-<br />
Tlis saqmis aRZvra mosTxovos. sxva SemTxvevaSi, is uflebamosilia, Sesabamis<br />
samarTaldamcvel organoebs kanondamrRvevebis mimarT disciplinaruli<br />
zomebis gatareba mosTxovos. gansakuTrebul SemTxvevebSi, saxalxo<br />
damcvels SeuZlia, parlaments adamianis uflebaTa savaraudo darRvevis<br />
gamosaZieblad droebiTi sagamomZieblo komisiis Seqmnis rekomendaciiT<br />
mimarTos. amis miuxedavad, bolo wlebSi parlamenti ugulebelyofda<br />
saxalxo damcvelis rekomendaciebs xelisuflebis aRmasrulebeli Stos<br />
organoebisa da Tanamdebobis pirebis mier Cadenili adamianis uflebaTa<br />
savaraudo darRvevebis gamosaZieblad aseTi komisiis Seqmnis Sesaxeb. 36<br />
saxalxo damcvels aseve SeuZlia, werilobiT mimarTos prezidents, Tu mis<br />
xelT arsebuli saSualebebi konkretul SemTxvevaze reagirebisTvis<br />
sakmarisi ar aris. 37<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
erT-erTi eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, aRniSnavs, rom saxalxo damcvelisTvis gancxadebiT mimar-<br />
Tvis procedura martivia rogorc kanoniT, ise praqtikaSi da am mxriv moqalaqeebs<br />
problemebi iSviaTad eqmnebaT. 38 garda centraluri aparatisa,<br />
romelic dedaqalaqSi mdebareobs, saxalxo damcvels eqvsi regionaluri<br />
ofisi aqvs, rac aparats sazogadoebasTan kontaqts uadvilebs. 39<br />
saxalxo damcvels mravaljer Cautarebia gamoZieba sakuTari iniciativiT.<br />
yvelaze gaxmaurebul bolodroindel SemTxvevebs ganekuTvneba saxalxo<br />
damcvelis mier Catarebuli gamoZieba Tbilisis centrSi policiis mier<br />
omis veteranebis saprotesto aqciis daSlisa da iZulebiT gadaadgilebul<br />
pirTa sadavo sacxovrebeli farTebidan gamosaxlebis faqtebze. aRniSnul<br />
saqmeebze saxalxo damcvelis mier momzadebuli daskvnebi gamoqveynda<br />
saxalxo damcvelis veb-gverdze. pirvel SemTxvevaSi, saxalxo damcvelis<br />
rekomendaciis Semdeg, erT-erTi policieli samsaxuridan daiTxoves. 40<br />
garda amisa, zemoxsenebuli eqsperti aRniSnavs, rom saxalxo damcvelis aparatma,<br />
romelic gaero-s wamebis sawinaaRmdego konvenciiT gaTvaliswinebuli<br />
prevenciis erovnuli meqanizmis funqciiT moqmedebda, gamoavlina<br />
kanondarRvevis uamravi faqti cixeebSi, rekomendciebiT mimarTa Sesabamis<br />
organoebs da es faqtebi Tavis angariSebSic Seitana. 41 mxolod 2009 wlis<br />
bolo eqvsi Tvis manZilze, saxalxo damcvelis aparatis rwmunebulebma<br />
sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi 146 viziti ganaxorcieles. 42<br />
2009 wels saxalxo damcvelma xuTjer mimarTa sakonstitucio sasamarTlos<br />
sxvadasxva sakanonmdeblo normebis konstituciasTan Seusabamod cnobis<br />
moTxovniT. 43<br />
amave dros, rogorc saxalxo damcveli acxadebs, miuxedavad imisa, rom mis<br />
aparats sxvadasxva samTavrobo uwyebebTan konstruqciuli urTierToba<br />
aqvs, aris SemTxvevebi, rodesac samTavrobo uwyebebi aparats moTxovnil<br />
informacias droulad ar awvdian. amasTan erTad, samTavrobo uwyebebi<br />
saxalxo damcvelis mier dafiqsirebul darRvevaTa Sesaxeb wardgenil<br />
winadadebebsa da rekomendaciebs yovelTvis amomwurav da dasabuTebul<br />
pasuxs ar scemen. 44 bolo saparlamento angariSSi, saxalxo damcveli akritikebda<br />
Sinagan saqmeTa saministros, mTavar prokurorsa da ltlovilTa<br />
da gansaxlebis saministros, radgan maT saxalxo damcvels ramdenimejer<br />
gamoZiebis warmoebaSi daxmareba ar aRmouCines. 45 rogorc zemoxsenebuli<br />
eqsperti aRniSnavs, saxalxo damcvelis mier warmoebuli gamoZiebebis Sedegianobas<br />
is garemoeba amcirebs, rom zog samTavrobo uwyebas mis rekomendaciebze<br />
reagireba ar surs. 46<br />
2011<br />
roli: sanimuSo praqtikis damkvidrebis xelSewyoba<br />
(kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad aqtiurad da efeqtianad moqmedebs saxalxo damcveli mTavrobasa<br />
da sazogadoebaSi eTikuri qcevis normebis damkvidrebis mxriv?<br />
141<br />
38 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
39 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />
40 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />
damcvelis gancxadeba omis veteranebis<br />
aqciis daSlasTan dakavSirebiT,“ 2011 wlis<br />
4 ianvari, http://www.ombudsman.ge/index.<br />
php?page=1001&lang=1&n=0&id=1355<br />
(nanaxia 2011 wlis 11 Tebervals); saxalxo<br />
damcvelis aparati, „saxalxo damcvelis<br />
gancxadeba,“ 2011 wlis 21 ianvari,<br />
http://www.ombudsman.ge/index.php?page=<br />
1001&lang=1&n=0&id=1358 (nanaxia 2011<br />
wlis 18 Tebervals); saxalxo damcvelis<br />
aparati, „saxalxo damcvelis gancxadeba,“<br />
2011 wlis 6 ianvari, http://www.ombudsman.<br />
ge/index.php?page=1001&lang=1&n=0&id=<br />
1356 (nanaxia 2011 wlis 18 Tebervals).<br />
41 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
42 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />
damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />
adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />
dacvis mdgomareobis Sesaxeb: 2009 wlis<br />
meore naxevari“ (Tbilisi: saxalxo<br />
damcvelis aparati), 14.<br />
43 iqve, 156.<br />
44 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />
45 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />
damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />
adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />
dacvis mdgomareobis Sesaxeb: 2009 wlis<br />
meore naxevari“ (Tbilisi: saxalxo<br />
damcvelis aparati), 13.<br />
46 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />
7. saxalxo damcveli
47 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“<br />
muxlebi 3, 23.<br />
48 iqve, muxli 21.<br />
49 iqve, muxli 24.<br />
50 iqve, muxli 3.<br />
51 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />
damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />
adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />
dacvis mdgomareobis Sesaxeb: 2009 wlis<br />
meore naxevari“ (Tbilisi: saxalxo<br />
damcvelis aparati).<br />
52 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />
142<br />
saxalxo damcvels sakmarisi uflebamosilebebi, raTa sanimuSo praqtikis<br />
damkvidrebas Seuwyos xeli, magram resursebis nakleobis gamo am uflebamosilebebs<br />
yovelTvis Sedegianad ver iyenebs.<br />
kanonis Tanaxmad, saxalxo damcvelis iurisdiqcia saqarTvelos teritoriaze<br />
moqmed (rogorc centraluri, ise adgilobrivi) mTavrobis yvela organoze,<br />
Tanamdebobis pirze da sajaro dawesebulebaze vrceldeba. 47 mas gaaCnia<br />
mTeli rigi uflebamosilebebi da valdebulebebi, romlebic sanimuSo<br />
praqtikis damkvidrebisTvis xelis Sewyobas iTvaliswinebs. magaliTad,<br />
saxalxo damcvels SeuZlia, parlaments rekomendaciebi da winadadebebi<br />
warudginos, romlebic gamiznulia adamianis uflebebis sferoSi arsebuli<br />
kanonmdeblobis gasaumjobeseblad. rogorc wina qveTavSi iyo aRniSnuli,<br />
saxalxo damcveli uflebamosilia, saxelmwifo organoebs warudginos<br />
winadadebebi im pirTa winaaRmdeg disciplinaruli an administraciuli<br />
zomebis gatarebis Sesaxeb, romelTa moqmedebamac adamianis uflebebis da<br />
Tavisuflebebis darRveva gamoiwvia. 48 saxelmwifo xelisuflebis organoebi<br />
da Tanamdebobis pirebi, romlebic saxalxo damcvelis rekomendaciebs<br />
an winadadebebs iReben, valdebulni arian, isini ganixilon da 20 dRis ganmavlobaSi<br />
ganxilvis Sedegebi saxalxo damcvels werilobiT acnobon. 49<br />
saxalxo damcvelis movaleobebi aseve moicavs saganmanaTleblo saqmianobas<br />
adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa sferoSi. 50<br />
praqtikaSi, saxalxo damcvelis mier sanimuSo praqtikis damkvidrebis xel-<br />
Sewyoba ZiriTadad rekomendaciebiT Semoifargleba. misi yovelwliuri<br />
angariSi moicavs winadadebaTa nusxas, romlebic miznad arsebuli problemebis<br />
mogvarebasa da sxvadasxva samTavrobo uwyebebis praqtikis gaumjobesebas<br />
isaxavs. 51 angariSebs Soris periodSi, saxalxo damcvels regularuli<br />
kavSiri aqvs mTavrobis sxvadasxva organoebTan da maT rCevebsa da informacias<br />
awvdis. amis miuxedavad, rogorc saxalxo damcveli aRniSnavs,<br />
resursebis naklebobis gamo is ver axerxebs ufro farTo kampaniis warmoebas,<br />
rac sajaro moxeleTaTvis treningebis Catarebas igulisxmebda. 52<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
eziume<br />
kontrolis palata saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebulebaa,<br />
romelsac saxelmwifo saxsrebis xarjvaze zedamxedveloba evaleba. winamdebare<br />
kvlevis Tanaxmad, bolo wlebSi gatarebuli reformebis Sedegad,<br />
palatis muSaoba mTlianobaSi sagrZnoblad gaumjobesda, Tumca is kvlavac<br />
mniSvnelovan gamowvevebs awydeba resursebis mxriv. sakanonmdeblo baza,<br />
romelic palatis saqmianobas aregulirebs, mTlianobaSi damakmayofilebelia,<br />
Tumca palatis damoukideblobasa da mis unarze, Seasrulos Tavisi<br />
roli qveynis mmarTvelobis sistemaSi, uaryofiTi gavlena SeiZleba moaxdinos<br />
saerTo politikurma garemom, romelSic es uwyeba funqcionirebs.<br />
kontrolis palata zogadad gamWvirvaled moqmedebs da dainteresebuli<br />
pirebisTvis Sesabamisi informaciis xelmisawvdomobas uzrunvelyofs.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili maCveneblebis qulebiT Sefasebulia<br />
kontrolis palatis SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqar-<br />
Tvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia<br />
TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 63/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi 50<br />
58/100 damoukidebloba 75 50<br />
marTva gamWvirvaloba 75 75<br />
80/100 angariSvaldebuleba 75 75<br />
keTilsindisiereba 100 qulis miniWeba<br />
ar moxerxda<br />
efeqtiani finansuri auditis Catareba 50<br />
roli darRvevebis dafiqsireba da<br />
50/100 sanqciebis daweseba 50<br />
finansuri marTvis gaumjobesebat 50<br />
2011 143<br />
8.<br />
kontrolis palata
1 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />
kontrolis palatis Sesaxeb,“ miRebulia<br />
2008 wlis 26 dekembers, muxli 3.<br />
2 iqve, muxli 34.<br />
3 parlamentis reglamenti, miRebulia 2004<br />
wlis 27 Tebervals, muxli 237.<br />
4 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis 2008<br />
wlis saqmianobis angariSi,“ 30.<br />
5 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan (saqarTvelos kontrolis<br />
palatis socialuri sferos auditis<br />
departamentis Tavmjdomare), 2010 wlis 26<br />
Tebervali.<br />
144<br />
struqtura da organizacia<br />
kontrolis palata saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebulebaa.<br />
konstituciis mixedviT, kontrolis palatas ufleba aqvs, zedamxedveloba<br />
gauwios saxelmwifo saxsrebisa da saxelmwifos sxva materialur faseulobaTa<br />
gamoyenebas. is aseve uflebamosilia, Seamowmos sxva saxelmwifo organoebis<br />
saqmianoba, romelTac safinanso-sameurneo kontrolis ganxorcieleba<br />
evalebaT, da parlaments warudginos sagadasaxado kanonmdeblobis<br />
srulyofis winadadebebi. palata angariSvaldebulia parlamentis winaSe,<br />
romelic mis Tavmjdomares irCevs. palataSi amJamad mimdinare reformis<br />
farglebSi parlamentma 2008 wlis dekemberSi miiRo axali kanoni „saqarTvelos<br />
kontrolis palatis Sesaxeb.“ kanonis mixedviT, es uwyeba warmoadgens<br />
„saxelmwifo safinanso-ekonomikuri kontrolis umaRles organos, romelic<br />
axorcielebs audits.“ 1 reformis ZiriTadi mizani palatis sabWoTa<br />
yaidis inspeqtirebis organodan Tanamedrove umaRles auditorul dawesebulebad<br />
gadaqcevaa.<br />
Sefaseba<br />
resursebi (kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad aqvs auditorul dawesebulebas praqtikaSi misi miznebis misaRwevad<br />
aucilebeli resursebi?<br />
saqarTvelos kontrolis palatisTvis saxelmwifo biujetSi gaTvaliswinebuli<br />
dafinanseba bolo wlebSi mudmivad izrdeboda da uwyebisTvis<br />
xelmisawvdomi finansuri resursebis odenoba, zogadad, sakmarisia. amis<br />
miuxedavad, palata kvlavac mniSvnelovani gamowvevebis winaSe dgas adamianuri<br />
resursebis TvalsazrisiT, gansakuTrebiT iseTi kadrebis mozidvis<br />
mxriv, romelTac Tanamedrove auditis Catareba SeuZliaT.<br />
saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis Sesaxeb“ (romelic miRebulia<br />
2008 wlis 26 dekembers) mTel rig mniSvnelovan debulebebs Seicavs, romelTa<br />
mizani palatis saTanado dafinansebiT uzrunvelyofaa. kerZod, saxelmwifo<br />
biujetSi palatisTvis gaTvaliswinebuli dafinansebis odenoba<br />
ar SeiZleba wina wlis Sesabamis odenobaze naklebi iyos. palatis dafinansebis<br />
Semcireba mxolod misi TanxmobiT aris SesaZlebeli. 2 palata Tavad<br />
adgens sakuTar biujets, romelsac parlaments dasamtkiceblad palatis<br />
Tavmjdomare warudgens. 3<br />
praqtikaSi, saxelmwifo biujetSi kontrolis palatisTvis gamoyofili<br />
dafinanseba bolo wlebSi mudmivad matulobda da 2003-2008 wlebSi Svidjer<br />
gaizarda. palatis TanamSromlebis xelfasebisTvis gamoyofilma Tanxebma<br />
imave periodSi xuTjer imata (es tendencia imave wlebSi bevr sxva<br />
samTavrobo uwyebaSi aRiniSna). 4 kontrolis palatis warmomadgenlis<br />
TqmiT, bolo dros parlamentma am uwyebis damatebiTi saxsrebiT dafinansebis<br />
mizniT sakuTari biujeti Seimcira. 5<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
wina wlebSi palatis muSaobis xarisxze uaryofiT gavlenas TanamSromelTa<br />
xSiri cvla da Sida infrastruqturis dabali xarisxi axdenda. 6 amis miuxedavad,<br />
rogorc Cans, amJamad es problemebi didwilad mogvarebulia.<br />
2009 wlis Semdeg palata arc erT auditors ar dautovebia da infrastruqturac<br />
mniSvnelovnad gaumjobesda. palatas amJamad qveynis sxvadasxva<br />
regionSi sami Tanamedrove da srulad aRWurvili ofisi aqvs. 7<br />
palata jer kidev mniSvnelovani gamowvevebis winaSe dgas TanamSromlebis<br />
profesiuli unarebis mxriv. 2009 wels Catarebuli erT-erTi kvlevis mixedviT,<br />
miuxedavad imisa, rom palatis TanamSromlebs sakmarisi kvalifikacia<br />
aqvT saxelmwifo uwyebebis sabuRaltro dokumentebis „elementaruli“<br />
Semowmebis Casatareblad, maT ufro rTuli auditoruli amocanebis<br />
Sesasruleblad saWiro unarebi ar hyofniT. 8 igive problema xazgasmulia<br />
palatis „SesaZleblobebis ganviTarebis 2010-2011 wlebis gegmaSic,“ romelSic<br />
aRniSnulia, rom auditorTa „mxolod Zalze mcire nawils gaaCnia<br />
Teoriuli da praqtikuli codna Tanamedrove auditis sferoSi.“ 9 aRniSnuli<br />
dokumentis Tanaxmad, palatas saxelmwifo biujetis sruli finansuri<br />
auditis gansaxorcieleblad aranakleb 160 „gamocdili“ auditori<br />
esaWiroeba, magram 2010 mxolod 105 hyavda. 10<br />
2011<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad damoukidebelia auditoruli dawesebuleba kanoniT?<br />
kanonmdebloba Seicavs mniSvnelovan debulebebs, romlebic kontrolis<br />
palatis damoukideblobas ganamtkicebs. amis miuxedavad, kanoni palatis<br />
TanamSromlebs saTanadod ar icavs samsaxuridan TviTneburi daTxovnisgan.<br />
kontrolis palatis statusi ganmtkicebulia qveynis konstituciiT, romelic<br />
zogad debulebebs Seicavs am uwyebis rolis, parlamentTan misi urTierTobebisa<br />
da misi Tavmjdomaris arCevis wesis Sesaxeb. mniSvnelovania,<br />
rom, konstituciis mixedviT, kontrolis palata Tavis saqmianobaSi damoukidebelia<br />
da misi Tavmjdomare 5 wlis vadiT airCeva. 11 kanoni „kontrolis<br />
palatis Sesaxeb“ am uwyebis damoukideblobas kidev ufro amyarebs da<br />
pirdapir krZalavs nebismieri saxiT mis saqmianobaSi Carevas da mis kontrols,<br />
aseve masze politikur zewolas. 12<br />
kontrolis palatis Tavmjdomares, parlamentis Tavmjdomaris wardginebiT,<br />
5 wlis vadiT, siiTi Semadgenlobis umravlesobiT irCevs parlamenti.<br />
„kontrolis palatis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, kontrolis palatis Tavmjdomaresa<br />
da Tavmjdomaris moadgileebs ekrZalebaT politikuri partiis<br />
wevroba, politikur saqmianobaSi Cabma, sxva Tanamdebobis dakaveba da nebismieri<br />
sxva anazRaurebadi saqmianobis Sesruleba, garda pedagogiuri,<br />
samecniero an SemoqmedebiTi saqmianobisa. kontrolis palatis Tavmjdomaris<br />
daTxovnis ufleba mxolod parlaments aqvs, rac konstituciiT<br />
145<br />
6 saqarTvelos kontrolis palata, „2009-<br />
2011 wlebis strategia,“ (Tbilisi:<br />
politikisa da marTvis sakonsultacio<br />
jgufi, 2009), 9-10.<br />
7 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan (saqarTvelos kontrolis<br />
palatis socialuri sferos auditis<br />
departamentis Tavmjdomare), 2011 wlis 6<br />
ivlisi.<br />
8 jorj veltoni, „saerTaSoriso<br />
sazogadoebis roli saqarTveloSi<br />
finansuri reformis ganxorcielebaSi:<br />
biujetis dagegmva da auditi,“<br />
„saerTaSoriso sabiujeto partniorobisa“<br />
da „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelosTvis“ momzadebuli<br />
gamouqveynebeli angariSi, 2009 wlis<br />
marti (citirebulia avtoris nebarTviT),<br />
22.<br />
9 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„SesaZleblobebis ganviTarebis 2010–2011<br />
wlebis gegma“ (Tbilisi: saqarTvelos<br />
kontrolis palata: 2010), 5.<br />
10 iqve, 4.<br />
11 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />
wlis 24 agvistos, muxli 97.<br />
12 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />
kontrolis palatis Sesaxeb,“ muxli 3.<br />
8. kontrolis palata
13 iqve, muxli 3, 9-12.<br />
14 iqve, muxli 17.<br />
15 iqve, muxli 18.<br />
146<br />
dadgenili impiCmentis wesiT unda moxdes. palatis Tavmjdomaris am postze<br />
xelaxal arCevaze raime SezRudva dawesebuli ar aris. kanonis Tanaxmad,<br />
palatis Tavmjdomare xelSeuxeblobiT sargeblobs da misi dapatimreba<br />
an sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema SeiZleba mxolod parlamentis<br />
TanxmobiT. Tu palatis Tavmjdomares danaSaulis Cadenis momentSi waaswreben<br />
da daapatimreben, amis Sesaxeb dauyovnebliv unda ecnobis parlaments<br />
da Tu parlamenti mis patimrobaze 48 saaTis ganmavlobaSi Tanxmobas<br />
ar miscems, is dauyovnebliv unda gaTavisufldes. 13<br />
kontrolis palata, zogadad, revizia-Semowmebebis Catarebis dRis wesrigs<br />
Tavad adgens, xolo mis wliur da kvartalur gegmebs palatis Tavmjdomare<br />
amtkicebs. Tavmjdomare aseve amtkicebs palatis reglaments, romliTac<br />
ganisazRvreba revizia–Semowmebebis ganrigi da wesebi. amave dros, saqarTvelos<br />
prezidentsa da parlaments SeuZliaT, palatis dRis wesrigze garkveuli<br />
zegavlena moaxdinon. kanoni acxadebs, rom prezidentisa da parlamentis<br />
gadawyvetilebebi, romlebic sxvadasxva saxelmwifo organoebis<br />
auditis Catarebas exeba, gaTvaliswinebuli unda iqnes palatis auditis<br />
gegmebSi. 14 amave dros, mTel rig saxelmwifo uwyebebsa da Tanamdebobis<br />
pirebs, aseve saparlamento opozicias, ufleba aqvT, palatisgan daugegmavi<br />
revizia-Semowmebebis Catareba moiTxovon. 15<br />
rac Seexeba uaryofiT mxares, miuxedavad imisa, rom kanoni „kontrolis<br />
palatis Sesaxeb“ misi Tavmjdomaris vadaze adre Tanamdebobidan gaTavisuflebisa<br />
da sisxlissamarTlebrivi devnisgan damcav garantiebs Seicavs,<br />
masSi palatis sxva TanamSromlebisTvis msgavsi garantiebi gaTvaliswinebuli<br />
ar aris. imis miuxedavad, rom kontrolis palatis TanamSromlebi<br />
sajaro mosamsaxureebi arian da maTze is garantiebi vrceldeba, romlebsac<br />
„sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni iTvaliswinebs, es garantiebi zogjer<br />
sxva uwyebebis TanamSromlebis saTanado dacvas ver uzrunvelyofs (ufro<br />
dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT Tavi sajaro samsaxuris Sesaxeb).<br />
Sesabamisad, sakamaToa, sakmarisia Tu ara isini palatis auditorebis damoukideblobis<br />
uzrunvelsayofad.<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad Tavisufalia praqtikaSi auditoruli dawesebuleba mis saqmianobaSi<br />
gare Carevisagan?<br />
kontrolis palata mis yoveldRiur saqmianobaSi damoukidebelia, magram<br />
politikurma sistemam, romelSic is funqcionirebs, SeiZleba misi damoukidebloba<br />
da politikurad sensitiur saqmeebze reagirebis unars Seasustos.<br />
bolo periodSi kontrolis palatis TanamSromlebis daniSvnaze politikuri<br />
zegavlenis an mis yoveldRiur saqmianobaSi politikuri niSniT<br />
Carevis SemTxvevebs adgili ar hqonia. arc iseTi SemTxvevebi dafiqsirebula,<br />
rom kontrolis palatis Tavmjdomare an TanamSromlebi politikur<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
an kanoniT akrZalul sxva saqmianobaSi Cabmuliyvnen an iseTi Tanamdeboba<br />
daekavebinaT, rac maT damoukideblobas eWvqveS daayenebda.<br />
amave dros, rogorc 2009 wels Catarebuli erT-erTi kvlevis angariSSia<br />
aRniSnuli, saqarTveloSi amJamad arsebul politikur garemoSi (rodesac<br />
erTi partia xelisuflebis yvela Stosa da yvela ZiriTad saxelisuflebo<br />
dawesebulebas srulad akontrolebs), mmarTvel partias SeuZlia, palatas<br />
ar misces gamoZiebis Catarebis saSualeba da dablokos misi daskvnebis<br />
gamoqveyneba, Tu es daskvnebi misTvis miuRebeli aRmoCndeba. kerZod, aRmasrulebel<br />
Stos saSualeba aqvs, zewola moaxdinos gamoZiebis procesze<br />
da mTavar prokurors SeuZlia, gamoZiebis Sesaxeb informacia ar gaaxmauros,<br />
xolo saparlamento umravlesobas SeuZlia, gamoZieba parlamentSi<br />
dablokos. imave angariSSi aRniSnulia, rom mmarTveli partia ase araer-<br />
Txel moqceula, xolo kontrolis palatis Tavmjdomares damoukidebeli<br />
politikuri sayrdeni ar gaaCnia, ris gamoc mas gauWirdeba nebismieri iseTi<br />
gamoZiebis Catareba, romelic mmarTveli partiis mowonebiT ar sargeblobs.<br />
16 2007 wels sayuradRebo SemTxveva moxda, rodesac kontrolis palatis<br />
mokvleva, romelic ganaTlebisa da mecnierebis saministros saqmianobas<br />
exeboda, SeCerebul iqna da palatis is TanamSromeli, romelic mokvlevas<br />
atarebda samsaxuridan daiTxoves. 17<br />
kontrolis palatis Catarebuli ori bolodroindeli gamoZieba, romleb-<br />
Sic maRali Tanamdebobis pirebi iyvnen mxilebulni, dadebiTi niSania. 2010<br />
wlis seqtemberSi palatam gamoaqveyna jandacvis saministros auditis Sedegebi,<br />
romlebic saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebisas Cadenil seriozul<br />
darRvevebs asaxavda. prokuraturam, auditis Sedegebis safuZvelze,<br />
sisxlissamarTlebrivi devna wamoiwyo jandacvis ministris moadgilis<br />
mimarT. erTi kviris Semdeg, palatam gamoaqveyna finansTa saministros auditis<br />
Sedegebi, romlebSic amjerad finansTa ministris moadgilis braleuloba<br />
ikveTeboda. 18 es ori SemTxveva mniSvnelovan winsvlaze miuTiTebs<br />
2007 wels ganaTlebis saministroSi Catarebul zemoxsenebul mokvlevas-<br />
Tan SedarebiT, magram ar warmoadgens imis mkafio niSans, rom palata srulad<br />
damoukidebelia, radgan arc erT xsenebul SemTxvevaSi saqme ar<br />
exeboda gavlenian Tanamdebobis pirebs an mZlavr politikur interesebs.<br />
2011<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebas Sesabamisi<br />
informaciis miReba SeeZlos kontrolis palatis saqmianobisa da gadawyvetilebebis<br />
Sesaxeb?<br />
kanonmdebloba Seicavs mTel rig debulebebs, romlebic kontrolis palatis<br />
gamWvirvalobas exeba, magram es debulebebi xSirad orazrovania da<br />
sxvadasxvagvari interpretirebis saSualebas iZleva. amave dros, miuxedavad<br />
imisa, rom, kanoniT, palatis angariSebi sajaro informaciaa, maTi<br />
miReba mxolod sajaro informaciis moTxovnis ganacxadis wardgenis Semdeg<br />
147<br />
16 jorj veltoni, „saerTaSoriso<br />
sazogadoebis roli saqarTveloSi<br />
finansuri reformis ganxorcielebaSi:<br />
biujetis dagegmva da auditi,“ 25, 29.<br />
17 iqve, 24.<br />
18 „eqspresniusi“, „kontrolis palata<br />
finansTa ministris moadgiles Tanxebis<br />
aramiznobriv xarjvaSi adanaSaulebs,“<br />
http://epn.ge/?p=25262 (nanaxia 2011 wlis<br />
12 ivliss) (qarTulad).<br />
8. kontrolis palata
19 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 32.<br />
20 iqve, muxli 6.<br />
21 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />
kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss,<br />
muxli 3.<br />
22 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 29.<br />
148<br />
aris SesaZlebeli da kanoni palatas sakuTari iniciativiT maT gamoqveynebas<br />
ar avaldebulebs.<br />
konstituciisa da „kontrolis palatis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, palata<br />
valdebulia, parlaments mTeli rigi dokumentebi warudginos, maT Soris<br />
mTavrobis mier biujetis Sesrulebis Sesaxeb naxevari wlis angariSebi,<br />
palatis daskvna saxelmwifo biujetis Sesrulebis Sesaxeb da misi saqmianobis<br />
amsaxveli wliuri angariSi. palatis mier parlamentisTvis wardgenili<br />
angariSebi parlamentis oficialur beWdviT organoSi unda gamoqveyndes,<br />
Tumca maTi gamoqveynebis vada kanonSi miTiTebuli ar aris. 19 amave<br />
dros, kanoni kontrolis palatis saqmianobis auditis (romelsac parlamentis<br />
droebiTi komisia atarebs) Sedegebis gamoqveynebas ar moiTxovs.<br />
am angariSebTan erTad, kontrolis palata TiToeuli auditis Catarebis<br />
Semdeg mTel rig dokumentebs (auditis aqtebs, angariSebsa da rekomendaciebs)<br />
adgens. kanonis is debulebebi, romlebic am dokumentebis gamWvirvalobas<br />
exeba, garkveulwilad orazrovania. kerZod, „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb“ kanonis Tanaxmad, palata uflebamosilia, magram valdebuli ar<br />
aris, rom es dokumentebi gamoaqveynos. 20 amave dros, es dokumentebi administraciul<br />
aqtebs warmoadgens da, zogadi administraciuli kodeqsis<br />
mixedviT, moqalaqeebisTvis moTxovnisTanave xelmisawvdomi unda gaxdes. 21<br />
kontrolis palataSi Seqmnilia specialuri sabWo, romelsac am uwyebis<br />
mier Catarebuli auditis SedegebTan dakavSirebuli davebis ganxilva evaleba.<br />
kanoni acxadebs, rom sabWos sxdomebi sazogadoebisTvis Riaa, „garda<br />
im SemTxvevebisa, roca saqmis masalebi saxelmwifo an sxva saxis saidumloebas<br />
Seicavs.“ 22<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofilia auditoruli dawesebulebis saqmianobisa<br />
da gadawyvetilebebis gamWvirvaloba praqtikaSi?<br />
kontrolis palatis saqmianobis gamWvirvalobis praqtikaSi uzrunvelsayofad<br />
mTeli rigi nabijebi gadaidga. Seiqmna veb-gverdi, romelzec dawesebulebis<br />
saqmianobis Sesaxeb mniSvnelovani informacia qveyndeba. palata<br />
sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebze saTanadod reagirebs, Tumca<br />
Catarebuli auditoruli Semowmebebis sruli sia sazogadoebisTvis xelmisawvdomi<br />
ar aris, amitomac SesaZlebelia, informaciis didi nawili moqalaqeebma<br />
verasodes moiTxovon da is sajaro arasodes gaxdes.<br />
kontrolis palatas informaciulad sakmaod mdidari veb-gverdi aqvs<br />
(www.control.ge), romelic ganaxlebulia da Seicavs zogad informacias uwyebis<br />
Sesaxeb, mimdinare movlenebis ganyofilebasa da mTel rig mniSvnelovan<br />
dokumentebs, maT Soris dagegmili revizia-Semowmebebis ganrigs. amis<br />
miuxedavad, veb-gverdze ar aris palatis adrindeli angariSebis sruli<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
arqivi da mxolod uwyebis mier gamoqveynebuli bolo angariSebia ganTavsebuli,<br />
rogorebicaa palatis saqmianobis wliuri angariSi da saxelmwifo<br />
biujetis Sesrulebis angariSi. am angariSebis veb-gverdze gamoqveyneba dadebiTi<br />
faqtia, gansakuTrebiT imis gaTvaliswinebiT, rom kanoni palatas<br />
amas pirdapir ar avaldebulebs, magram ufro sasargeblo iqneboda, rom<br />
veb-gverdze angariSebis sruli arqivi iyos ganTavsebuli. palatis saqmianobis<br />
amsaxvel wliur angariSebSi, romlebic veb-gverdzea ganTavsebuli,<br />
ganxilulia saangariSo periodSi palatis mier ganxorcielebuli saqmianobis<br />
sxvadasxva aspeqtebi da misi samomavlo gegmebi. dadebiTi kuTxiT, palatam<br />
bolo dros veb-gverdze ganaTavsa im rekomendaciebis sruli sia, romlebic<br />
man gasuli wlis ganmavlobaSi sxvadasxva sajaro uwyebebs gaugzavna.<br />
amis miuxedavad, arc calkeuli revizia-Semowmebebis angariSebi da arc<br />
palatis detaluri biujeti onlain reJimSi xelmisawvdomi ar aris. vebgverds<br />
bolo dros daemata auditis aqtebis ganyofileba, rac SeiZleba<br />
imaze miuTiTebdes, rom palata calkeuli auditis aqtebis veb-gverdze gan-<br />
Tavsebas gegmavs, magram jer–jerobiT es ganyofileba carielia.<br />
amave dros, erT-erTma damoukidebelma eqspertma, romelic saqarTvelos<br />
kontrolis palatis saqmianobas kargad icnobs, aRniSna, rom palatis mier<br />
Catarebuli auditis Sedegebi Cveulebriv moTxovnisTanave xelmisawvdomi<br />
xdeba. 23 am gancxadebis siswores „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />
gamocdilebac adasturebs. sajaro informaciis moTxovnis oTxive ganacxads,<br />
romelic erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli<br />
testebis farglebSi kontrolis palatas gaegzavna, am uwyebam sruli pasuxi<br />
gasca. amasTan erTad, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ sajaro<br />
informaciis misaRebad palatisTvis gagzavnil sxva ganacxadebzec sruli<br />
pasuxi miiRo.<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom kontrolis palata angariSvaldebuli<br />
iyos mis qmedebebze?<br />
kanonmdebloba Seicavs ramdenime mniSvnelovan debulebas, romelTa mizani<br />
kontrolis palatis angariSvaldebulebis uzrunvelyofaa. es debulebebi<br />
iTvaliswinebs angariSebis yovelwliur wardgenasa da specialuri sabWos<br />
Seqmnas, romelmac palatis gadawyvetilebebis winaaRmdeg wardgenili<br />
saCivrebi unda ganixilos. rac Seexeba uaryofiT mxares, kanonmdebloba<br />
kontrolis palatis damoukidebeli auditis Catarebas ar iTvaliswinebs.<br />
konstitucisa 24 da „kontrolis palatis Sesaxeb“ 25 kanonis mixedviT, palata<br />
angariSvaldebulia parlamentis winaSe da valdebulia, mas yoveli wlis 1<br />
ivnisisTvis warudginos angariSi wina wels ganxorcielebuli saqmianobis<br />
Sesaxeb. kanoni am angariSebis Sinaarsis Sesaxeb detalur moTxovnebs ar awesebs<br />
(Tumca palatis reglamentis 25-e muxli am mxriv garkveul miTiTebebs<br />
Seicavs).<br />
149<br />
23 jorj veltonis interviu avtorTan, 2009<br />
wlis 9 noemberi.<br />
24 saqarTvelos konstitucia, muxli 97.<br />
25 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 32.<br />
8. kontrolis palata
26 iqve; parlamentis reglamenti, muxli 216.<br />
27 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 28.<br />
28 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />
wlis saqmianobis angariSi,“ (Tbilisi:<br />
kontrolis palata, 2011),<br />
http://www.control.ge/files/upload-file/pdf/<br />
annual_report_2010.pdf (nanaxia 2011 wlis<br />
12 ivliss) (qarTulad).<br />
29 saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />
wlis safinanso–ekonomikuri saqmianobis<br />
auditis ganmaxorcielebeli parlamentis<br />
droebiT komisia, http://www.parliament.ge/<br />
index.php?sec_id=705&lang_id=GE(nanaxia<br />
2010 wlis 15 marts).<br />
30 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan (saqarTvelos kontrolis<br />
palatis socialuri sferos auditis<br />
departamentis Tavmjdomare), 2010 wlis<br />
26 Tebervali.<br />
31 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis 2009<br />
wlis saqmianobis angariSi,“ (Tbilisi:<br />
kontrolis palata, 2010), 44.<br />
150<br />
kanoni acxadebs, rom kontrolis palatis finansuri da ekonomikuri saqmianobis<br />
auditi yovelwliurad parlamentis mier Seqmnilma specialurma komisiam<br />
unda Caataros. 26 amJamad kanoni gare profesionaluri organizaciis<br />
mier kontrolis palatis damoukidebeli auditis Catarebas ar moiTxovs.<br />
palataSi arsebobs Sida auditis departamenti, romelsac Tavmjdomaris<br />
brZanebis safuZvelze am uwyebis uwyebis saqmianobis Semowmeba SeuZlia,<br />
Tumca ar arsebobs kanonis debuleba, romelic aseTi auditis regularulad<br />
Catarebas uzrunvelyofs.<br />
sajaro uwyebebs, romelTa auditsac kontrolis palata atarebs, SeuZliaT,<br />
auditis Sedegebis gasasaCivreblad palatis davebis ganxilvis sab-<br />
Wos mimarTon. saxelmwifo sawarmoebs, romlebic palatis auditis obieqtebs<br />
warmoadgenen, aseve SeuZliaT misi gadawyvetilebebi sasamarTloSi<br />
gaasaCivron. davebis ganxilvis sabWos palatis Tavmjdomare xelmZRvanelobs,<br />
romelsac sabWos wevrebis daniSvnis uflebac aqvs. kanoni sabWoSi<br />
damoukidebeli eqspertebis CarTvis nebas iZleva (magram amas pirdapir ar<br />
moiTxovs). sabWos wevrobaze kandidaturebis wardgenis ufleba arasamTavrobo<br />
organizaciebsac aqvT. parlaments ufleba aqvs, daniSnos sabWos ori<br />
wevri, romelTagan erTi aucileblad saparlamento opoziciis warmomadgeneli<br />
unda iyos. 27<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad angariSvaldebulia kontrolis palata mis qmedebebze praqtikaSi?<br />
kanonis debulebebi, romelTa mizans kontrolis palatis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofa warmoadgens, zogadad, praqtikaSi efeqturad<br />
sruldeba, Tumca palatis finansuri saqmianobis damoukidebeli auditi<br />
dRemde ar Catarebula.<br />
kontrolis palata parlaments warudgens misi saqmianobis amsaxvel yovelwliur<br />
angariSebs, romlebic palatis veb-gverdze qveyndeba. bolo aseTi<br />
angariSi, romelic sakanonmdeblo organos waredgina, sakmaod detalur<br />
informacias Seicavs saangariSo periodSi Catarebuli Semowmebebis, Semowmebebis<br />
Sedegebis safuZvelze gatarebuli RonisZiebebis, palataSi mimdinare<br />
reformebisa da uwyebis finansuri sakiTxebis Sesaxeb.<br />
kontrolis palatis finansur inspeqtirebas yovelwliurad atarebs parlamentis<br />
droebiTi komisia. 29 igegmeba palatis safinanso saqmianobis yovelwliuri<br />
damoukidebeli auditis danergva, romelsac romelime avtoritetuli<br />
saerTaSoriso auditoruli firma Caatarebs, magram amJamad<br />
aseTi auditi ar xorcieldeba. 30 amave dros, bevri sxva sajaro uwyebisgan<br />
gansxvavebiT, kontrolis palatam ukve Seqmna Sida auditis departamenti<br />
da Caatara Sida auditoruli Semowmeba. 31<br />
am etapze, palatis davebis ganxilvis sabWos muSaobis Sefaseba rTulia,<br />
radgan is mcire xnis win Seiqmna da jer arc erTi saCivari ar miuRia.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic auditoruli dawesebulebis<br />
keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />
saqarTveloSi kontrolis palatis keTilsindisierebis uzrunvelsayofad<br />
Zlieri meqanizmebi arsebobs.<br />
2009 wels miRebul iqna saqarTvelos kontrolis palatis auditorTa<br />
eTikis kodeqsi. palatis warmomadgenlis gancxadebiT, kodeqsi daefuZna<br />
im principebs, romlebic „umaRlesi auditoruli dawesebulebebis saerTa-<br />
Soriso organizaciis“ mier aris aRiarebuli. 32<br />
kodeqsi Semdeg sferoebs moicavs: patiosneba, damoukidebloba da obieqturoba,<br />
politikuri neitraliteti, interesTa konfliqtis dauSvebloba,<br />
pasuxismgebloba, profesiuli saidumloebis dacva, profesionalizmi da<br />
urTierTobis eTika. kodeqsis Sesabamisi Tavebi auditorebis qcevis detalur<br />
wesebs da maTTvis gankuTvnil saTanado miTiTebebs Seicavs.<br />
kodeqsi moiTxovs, rom kontrolis palatis auditorebi Semowmebis Catarebisas<br />
ar daeqvemdebaron iseTi gare faqtorebis zegavlenas, rogorebicaa<br />
sazogadoebrivi azri, mediaSi gamoqveynebuli masalebi an piradi interesebi<br />
da Semowmeba mxolod Sesabamisi kanonis debulebebis mixedviT ganaxorcielon.<br />
kodeqsis mixedviT, auditorebma maTze dakisrebuli movaleobebi<br />
miukerZoeblad unda ganaxorcielon da maTi uflebamosilebebi<br />
piradad maTi an sxva pirebis sasargeblod ar unda gamoiyenon. isini aseve<br />
valdebulni arian, yvela miRebuli informacia miukerZoeblad gamoikvlion<br />
da gadawyvetilebebi mxolod am informaciis Sefasebis safuZvelze<br />
da saqarTvelos kanonmdeblobis moTxovnaTa Sesabamisad miiRon. 33 auditorebma<br />
maTi uflebamosilebebi politikuri saqmianobisTvis ar unda gamoiyenon<br />
da ar unda daeqvemdebaron politikur gavlenebs. 34<br />
kodeqsi pirdapir moiTxovs, rom auditorebma daicvan „sajaro samsaxurSi<br />
interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ kanonis moTxovnebi da<br />
ar miiRon iseTi saCuqrebi, romlebmac SeiZleba gavlena moaxdinos maT mier<br />
samsaxureobrivi movaleobebis Sesrulebaze an saeWvo gaxados maTi damoukidebloba<br />
da patiosneba. auditorebma interesTa SeuTavseblobis nebismieri<br />
SesaZlo SemTxvevis Sesaxeb maT uSualo xelmZRvanels unda Seatyobinon.<br />
35<br />
kontrolis palatis TanamSromlebze palatis datovebis Semdeg dasaqmebis<br />
TvalsazrisiT dawesebuli SezRudvebi mocemulia kanonSi „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb.“ kerZod, maT, rogorc sajaro mosamsaxureebs, sajaro samsaxuris<br />
datovebidan sami wlis ganmavlobaSi ekrZalebaT im kerZo sawarmoebSi<br />
muSaoba, romelTa zedamxedveloba/Semowmeba maT samsaxureobrivad<br />
evalebodaT. 36<br />
151<br />
32 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />
33 saqarTvelos kontrolis palatis<br />
auditorTa eTikis kodeqsi, muxli 5.<br />
kodeqsi „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ saqarTvelos kontrolis<br />
palatam moawoda 2010 wlis 1 marts.<br />
34 iqve, muxli 6.<br />
35 iqve, muxli 7.<br />
36 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />
oqtombers, muxli 65.<br />
8. kontrolis palata
37 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 2.<br />
38 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis<br />
saqmianobis angariSi: 2009,“ 23-38.<br />
39 jorj veltoni, „saerTaSoriso<br />
sazogadoebis roli saqarTveloSi<br />
finansuri reformis ganxorcielebaSi:<br />
biujetis dagegmva da auditi,“ 23.<br />
40 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 35.<br />
41 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan, 2011 wlis 6 ivlisi.<br />
152<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qulis miniWeba ar moxerxda<br />
ramdenad uzrunvelyofilia auditoruli dawesebulebis keTilsindisiereba<br />
praqtikaSi?<br />
vinaidan eTikis kodeqsis SemoRebis Semdeg jer didi xani ar gasula, amJamad<br />
ar moipoveba sakmarisi informacia, raTa Sefasdes efeqtianad sruldeba<br />
Tu ara is praqtikaSi.<br />
roli: efeqtiani finansuri auditis Catareba<br />
qula: 50<br />
ramdenad efeqtianad atarebs auditoruli dawesebuleba saxelmwifo<br />
saxsrebis xarjvis audits?<br />
bolo wlebSi sagrZnoblad gaizarda kontrolis palatis unari, ganaxorcielos<br />
finansuri auditoruli Semowmebebi, Tumca kvlavac arsebobs mniSvnelovani<br />
gamowvevebi palatis SesaZleblobebis mxriv.<br />
amJamad moqmedi kanoni (romelic 2008 wels iqna miRebuli) kontrolis palatis<br />
mier sami saxis auditis – finansuri, Sesabamisobisa da efeqtianobis<br />
auditis Catarebas iTvaliswinebs. 37 praqtikaSi, palata sajaro saxsrebis<br />
xarjvis audits sxvadasxva tipis dawesebulebebSi atarebs. maT Sorisaa,<br />
sajaro uwyebebi, komerciuli sawarmoebi, romlebSic saxelmwifo wils<br />
flobs, da naxevrad avtonomiuri organoebi, romlebic saxelmwifo dafinansebas<br />
iReben. 38<br />
2009 wels Catarebulma erT-erTma kvlevam daadgina, rom kontrolis palatis<br />
mier Catarebuli Semowmebebis masStabi Zalze SezRuduli iyo da<br />
auditorebi iSviaTad amowmebdnen, Tu ramdenad xmardeboda saministroebidan<br />
gasuli saxsrebi im saqonlisa da momsaxurebis SeZenas, risTvisac<br />
gankuTvnuli iyo. imave kvlevis angariSSi aRniSnuli iyo, rom Sesyidvebis<br />
Semowmebisas auditorebi maT xarjebis efeqturobasa (iyo Tu ara SeZenili<br />
saqoneli/momsaxureba yvelaze iafi xarisxis mocemuli donisTvis) da efeqtianobas<br />
(gamoiyeneboda Tu ara SeZenili nivTebi maqsimaluri sargeblobis<br />
misaRebad) ar amowmebdnen. 39 „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis<br />
organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~ (ACN) 2010 wlis daskvnaSi<br />
aseve aRniSnulia, rom palatis saqmianoba auditis obieqtebis finansuri<br />
aqtivobebis „Sesabamis kanonmdeblobasTan da biujetebTan Sesabamisobis<br />
SemowmebiT“ Semoifargleboda. 40<br />
bolo ori wlis ganmavlobaSi mdgomareoba TandaTan umjobesdeba. 2010<br />
wels palatam daamtkica axali „finansuri auditis saxelmZRvanelo“ 41 da<br />
gaatara dawesebulebis saerTo SesaZleblobebis gazrdisTvis gamiznuli<br />
RonisZiebebi. amis miuxedavad, rogorc resursebis qveTavSi iyo aRniSnuli,<br />
palatas saxelmwifo biujetis sruli auditis Casatareblad arsebulze<br />
meti kvalificiuri auditori esaWiroeba.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
kontrolis palata efeqtianobis auditis regularulad Catarebas mxolod<br />
2012 wlidan gegmavs, 42 Tumca man am tipis ramdenime piloturi auditi<br />
2010 wels Caatara. 43 palatas amJamad sajaro seqtorSi Sida auditoruli<br />
Semowmebebis efeqturobis sruli Sefaseba ar SeuZlia, radgan sajaro<br />
seqtorSi Sida auditis subieqtebis sistema mxolod 2010 wels dainerga<br />
da jer srulad ar amoqmedebula. 44<br />
2011<br />
roli: darRvevebis aRmoCena da sanqciebis daweseba<br />
qula: 50<br />
afiqsirebs da iZiebs Tu ara auditoruli dawesebuleba sajaro Tanamdebobis<br />
pirebis mier Cadenil kanondarRvevebs?<br />
kontrolis palatas aqvs rogorc samarTlebrivi mandati, ise praqtikuli<br />
instrumentebi darRvevebis dasafiqsireblad. palatam bolo wlebSi araerTi<br />
darRveva aRmoaCina, Tumca arsebobs safuZliani eWvi, rom mas mTavrobis<br />
yvelaze gavlenian elementebTan dasapirispireblad sakmarisi damoukidebloba<br />
ar gaaCnia.<br />
kontrolis palataSi amJamad mimdinare reformis zogadi mizani misi<br />
„makontrolebeli organodan“ iseT dawesebulebad gardaqmnaa, romelic<br />
auditis obieqtebs gamocdilebas uziarebs da xels uwyobs saxelmwifo<br />
resursebis efeqtian xarjvas. 45 miuxedavad imisa, rom „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb“ axali kanoni mTavar aqcents palatis damsjel da sagamoZiebo funqciebze<br />
aRar akeTebs, is mainc Seicavs debulebebs, romlebic darRvevebis<br />
aRmoCenasa da sanqciebis dawesebaSi palatis rols Seexeba.<br />
kanonis mixedviT, im SemTxvevaSi, Tu auditis Sedegad SesaZlo danaSaulis<br />
niSnebi gamoikveTeba, kontrolis palatam auditis masalebi samarTaldamcav<br />
organoebs unda gaugzavnos. 46 samarTaldamcavi organoebi valdebulni<br />
arian, palatas acnobon wardgenili informaciis Sesabamisad gatarebuli<br />
RonisZiebebis Sesaxeb.<br />
praqtikaSi, palatis SesaZleblobebis bolodroindelma zrdam mis mier<br />
darRvevebis dafiqsirebis unaric gazarda. mxolod 2010 wels, palatis<br />
auditorebma mTlianobaSi 869 kanondarRveva daafiqsires. 47 kontrolis<br />
palatis warmomadgenlis gancxadebiT, palatis auditorebs auditis obieqtebSi<br />
saWiro dokumentebze xeli Tavisuflad miuwvdebaT. 48<br />
rac Seexeba uaryofiT mxares, rogorc damoukideblobis (praqtika)<br />
qveTavSi iyo aRniSnuli, gaurkvevelia, SeuZlia Tu ara kontrolis palatas<br />
amJamindel politikur garemoSi daupirispirdes yvelaze gavlenian uwyebebsa<br />
da Tanamdebobis pirebs. am mxriv eWvebs aCens ganaTlebis saministroSi<br />
2007 wels Catarebuli mokvleva (romelic damoukideblobis qveTavSi iyo<br />
naxsenebi), Tumca dadebiTi niSani iyo jandacvisa da finansTa saministroebTan<br />
dakavSirebuli ori ufro gviandeli SemTxveva (romlebic aseve zemoT<br />
iqna ganxiluli).<br />
153<br />
42 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />
43 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan, 2011 wlis 6 ivlisi.<br />
44 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />
45 saqarTvelos kontrolis palata, 2009–<br />
2011 wlebis strategia,“ 5.<br />
46 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 24.<br />
47 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis<br />
saqmianobis angariSi: 2010,“ 8.<br />
48 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis<br />
saqmianobis angariSi: 2009,“ 23.<br />
8. kontrolis palata
49 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />
50 „saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis 2008<br />
wlis saqmianobis angariSi,“ 22.<br />
51 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />
Sesaxeb,“ muxli 4.<br />
52 iqve, muxli 2.<br />
53 iqve, muxli 6.<br />
54 iqve, muxli 24.<br />
55 jorj veltonis interviu avtorTan, 2009<br />
wlis 9 noemberi.<br />
154<br />
amasTan erTad, gaurkvevelia, yovelTvis saTanadod reagireben Tu ara<br />
samarTaldamcavi uwyebebi kontrolis palatis mier Catarebuli auditis<br />
Sedegebze. rogorc palatis 2008 wlis angariSSia aRniSnuli, wlis ganmavlobaSi<br />
prokuraturisTvis gagzavnili 44 saqmidan angariSis Sedgenis momentisTvis<br />
28 isev gamoZiebis stadiaSi iyo, 2 saqmeze gamoZieba Sewyda da<br />
danarCen 14 saqmeze palatas aranairi informacia ar hqonda miRebuli. es<br />
monacemebi gvaCvenebs, rom arc erT im saqmeze, romlis masalebic palatam<br />
prokuraturas gaugzavna, 2008 wels savaraudod bralis wardgena ar momxdara<br />
(yovel SemTxvevaSi, im droisaTvis, rodesac angariSi iqna Sedgenili).<br />
49 palatis 2009 da 2010 wlebis wliur angariSebSi aseTi monacemebi<br />
Setanili ar aris. 50<br />
roli: finansuri marTvis gaumjobeseba (kanoni da praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad efeqturad uwyobs xels kontrolis palata mTavrobis finansuris<br />
marTvis gaumjobesebas?<br />
kontrolis palatas miniWebuli aqvs mandati, rom calkeul saxelmwifo<br />
uwyebebs finansur sakiTxebTan dakavSirebuli rekomendaciebi misces,<br />
rasac is praqtikaSic axorcielebs. 2009 wlidan moyolebuli, gaizarda<br />
palatis unari, xeli Seuwyos mTavrobis finansuri marTvis gaumjobesebas,<br />
Tumca am mxriv garkveuli mniSvnelovani gamowvevebi mainc arsebobs.<br />
kontrolis palata valdebulia, xeli Suwyos finansuri marTvis gaumjobesebas.<br />
kanoni „kontrolis palatis Sesaxeb“ acxadebs, rom palatis erTerTi<br />
mizani saxelmwifo saxsrebisa da saxelmwifos sxva materialuri faseulobebis<br />
efeqtiani gamoyenebis xelSewyobaa. 51 kanonis mixedviT, kontrolis<br />
palatis erT-erT mimarTulebas „efeqtianobis auditi“ warmoadgens,<br />
rac saxelmwifo programebis, resursebisa gamoyenebisa da marTvis<br />
analizs da mizanSewonilobisa da efeqtianobis Sefasebas gulisxmobs. 52<br />
kanoni adgens, rom kontrolis palata uflebamosilia, parlamentsa da sxva<br />
Sesabamis organoebsa da dawesebulebebs warudginos sagadasaxado kanonmdeblobisa<br />
da sxva sakanonmdeblo aqtebis gamocemasTan da srulyofasTan<br />
dakavSirebuli winadadebebi. 53 palata uflebamosilia, saqarTvelos prezidentsa<br />
da mTavrobas gaugzavnos informacia auditis Sedegebis Sesaxeb<br />
da warudginos maT rekomendaciebi. 54<br />
erT-erTma damoukidebelma eqspertma, romelmac 2009 wels saqarTvelos<br />
kontrolis palatis saqmianoba Seiswavla, aRniSna, rom palata 2004-2008<br />
wlebSi mTavrobis saerTo finansur marTvasTan dakavSirebiT Zalze cota<br />
rekomendacias iZleoda. man gamoTqva mosazreba, rom 2004 wels saxelmwifo<br />
resuresebis marTvis reformirebasa da gaumjobesebaze pasuxismgebeli<br />
organos roli finansTa saministrom SeiTavsa da am mxriv kontrolis<br />
palata gansakuTrebiT ar aqtiurobda. 55<br />
mdgomareoba gaumjobesda palataSi reformis dawyebis Semdeg 2008-2009<br />
wlebSi da uwyebam sajaro seqtoris finansuri marTva 2010 wels misi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saqmianobis erT-erT ZiriTad prioritetul sferod gamoacxada. 56 palatis<br />
angariSis mixedviT, uwyebis mier Catarebuli auditoruli Semowmebebis<br />
Sedegebma biZgi misca saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb axali kanonis miRebas<br />
da sakanonmdeblo cvlilebebs, romlebmac saxelmwifo saxsrebis xarjvis<br />
kuTxiT naxevrad damoukidebeli organoebis moqmedebis Tavisufleba<br />
SezRuda. 57 2010 wels, kontrolis palatis mier Catarebuli Semowmebebis<br />
Sedegad, mTavrobis danazogebisa da damatebiTi Semosavlebis odenobam<br />
44 milioni lari Seadgina. 58 angariSSi, romelic mTavrobis mier 2010 wlis<br />
saxelmwifo biujetis Sesrulebas Seexeboda, kontrolis palata xazgasmiT<br />
aRniSnavda sajaro seqtoris finansur marTvasTan dakavSirebul rig mniSvnelovan<br />
problemebs, maT Soris finansuri aRricxvis sistemis mouwesrigeblobas,<br />
sabiujeto asignebebis araswor xarjvas, arasaTanado dagegmvasa<br />
da marTvas da sajaro samarTlis iuridiuli pirebis angariSvaldebulebis<br />
dabal xarisxs. angariSi aseve Seicavda palatis Sesabamis rekomendaciebs. 59<br />
kontrolis palata acxadebs, rom is auditis obieqtebs rekomendaciebis<br />
Sesasruleblad gonivrul vadas aZlevs da maTgan konkretuli vadis gasvlis<br />
Semdeg angariSis wardgenas iTxovs. palata aseve acxadebs, rom samTavrobo<br />
uwyebebi Cveulebriv mis rekomendaciebs asruleben da finansuri<br />
aRricxvis gaumjobesebas cdiloben. 60<br />
amave dros, mTeli rigi im problemebisa, romlebic wina qveTavebSi iqna<br />
ganxiluli, kvlavac asustebs palatis unars, rom sajaro seqtoris finansuri<br />
marTvis gaumjobesebas Seuwyo xeli. rogorc zemoT aRiniSna, palatas<br />
saxelmwifo biujetis sruli auditis Casatareblad meti kvalificiuri<br />
auditori esaWiroeba. amasTan erTad, palata sajaro seqtorisTvis ufro<br />
amomwuravi rekomendaciebis wardgenas savaraudod mas Semdeg SesZlebs,<br />
rac is efeqtianobis srulfasovani auditebis Catarebasa da Sida auditis<br />
revizias daiwyebs.<br />
2011<br />
155<br />
56 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis<br />
saqmianobis angariSi: 2009,“: 22.<br />
57 iqve, 31-33.<br />
58 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />
wlis saqmianobis angariSi,“ 18.<br />
59 saqarTvelos kontrolis palata,<br />
„moxseneba saqarTvelos 2010 wlis<br />
saxelmwifo biujetis Sesrulebis Sesaxeb<br />
saqarTvelos mTavrobis angariSTan<br />
dakavSirebiT,“ (Tbilisi: kontrolis<br />
palata, 2011).<br />
60 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />
alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />
8. kontrolis palata
9.politikuri partiebi<br />
156<br />
reziume<br />
saqarTvelos kanonmdebloba politikuri partiebis Seqmnisa da funqcionirebis<br />
Tavisuflebas uzrunvelyofs da politikuri jgufebis maT saqmianobaSi<br />
saxelmwifos Carevisagan damcav garantiebs Seicavs. Tumca, am kvlevis<br />
Tanaxmad, mmarTvel partiasa da opozicias Soris finansuri resursebis<br />
metad araTanabari ganawileba praqtikaSi realuri politikuri konkurenciis<br />
arsebobas uSlis xels. miuxedavad imisa, rom partiebi, zogadad, mTavrobis<br />
mxridan zewolis gareSe funqcionireben, arsebobs opoziciis aqtivistebis<br />
daSinebisa da maT mimarT Zaladobis SemTxvevebi, romlebic samarTalmdacav<br />
organoebs saTanadod ar gamouZiebiaT. politikur partiebs<br />
aseve ar gaaCniaT Sida demokratiuli mmarTvelobis qmediTi procedurebi,<br />
xolo maTi unari, gaaerTianon da politikur asparezze warmoadginon socialuri<br />
interesebi, metad SezRudulia.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili maCveneblebis qulebiT Sefasebulia<br />
politikuri partiebis SesaZleblobebi, Sida marTva da maTi roli<br />
saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia<br />
TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 48/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi 100 25<br />
69/100 damoukidebloba 100 50<br />
marTva gamWvirvaloba 75 50<br />
50/100 angariSvaldebuloba 50 50<br />
keTilsindisiereba 50 25<br />
roli interesebis agregacia<br />
25/100 da reprezentacia — 25<br />
antikorufciuli miznebis<br />
erTguleba — 25<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
struqtura da organizacia<br />
saqarTveloSi daaxloebiT 190 registrirebuli politikuri partiaa, Tumca<br />
bolo wlebSi qveynis politikur cxovrebaSi met-naklebad aqtiurad<br />
mxolod aTiode maTgania CarTuli. amJamad saqarTvelos parlamentSi mTeli<br />
rigi wamyvani partiebi warmodgenili ar arian, radgan maT 2008 wlis<br />
saparlamento arCevnebis Semdeg saparlamento mandatebze uari Tqves im<br />
darRvevebisadmi protestis niSnad, romlebsac, maTi azriT, arCevnebis<br />
dros hqonda adgili. dRes saparlamento mandatebis met-naklebad mniSvnelovan<br />
raodenobas mxolod erTi opoziciuri partia, „qristian-demokratiuli<br />
moZraoba,“ flobs (ramdenime mcire partia parlamentSi TiTo mandatiT<br />
aris warmodgenili). 1990-iani wlebidan moyolebuli, saqarTvelos<br />
politikuri sistemis mudmivi maxasiaTebeli niSania dominantur mdgomareobaSi<br />
myofi mmarTveli partia da danawevrebuli opozicia, romelic<br />
gaerTianebas ver axerxebs.<br />
Sefaseba<br />
resursebi (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba xelsayrel garemos politikuri<br />
partiebis Seqmnisa da funqcionirebisTvis?<br />
arsebuli kanonmdebloba politikuri partiebis Seqmnisa da funqcionirebisTvis<br />
raime mniSvnelovan dabrkolebebs ar awesebs. saqarTvelos moqalaqeTa<br />
ufleba, „Seqmnan politikuri partia da monawileoba miiRon mis<br />
saqmianobaSi“ konstituciiT aris garantirebuli. 1 partiebis Seqmnisa da<br />
funqcionirebis konkretuli wesebi Camoyalibebulia saqarTvelos organul<br />
kanonSi „moqalaqeTa politikuri gaerTianebebis Sesaxeb“ (SemdgomSi<br />
„politikuri partiebis kanoni“). 2<br />
arsebuli kanonmdebloba politikuri partiebis dafuZnebisTvis raime<br />
seriozul dabrkolebebs ar awesebs. politikuri partiis Sesaqmnelad<br />
xelisuflebisgan raime saxis nebarTva saWiro ar aris, Tumca imisTvis, rom<br />
partiis damfuZnebeli yriloba kanonierad CaiTvalos, is moqalaqeTa aranakleb<br />
300-kacianma jgufma unda Caataros. 3 partiam damfuZnebeli yrilobis<br />
gamarTvidan erTi kviris vadaSi registraciisTvis ganacxadiT unda<br />
mimarTos iusticiis saministros da garkveuli dokumentebi, maT Soris<br />
aranakleb 1,000 wevris sia, warudginos. 4 saministros ufleba aqvs, ganmcxadebel<br />
partiis registraciaze uari uTxras, Tu mis mier wardgenili dokumentebi<br />
ewinaaRmdegeba politikuri partiebis kanonis an konstituciis<br />
moTxovnebs. registraciaze uaris SemTxvevaSi, saministro valdebulia, ganmcxadebels<br />
uaris gadawyvetileba da misi dasabuTebuli mizezi werilobiT<br />
acnobos. Tu saministro kanoniT miTiTebul vadaSi ganmcxadebels uaris<br />
Sesaxeb werilobiT ar acnobebs da, amasTanave, Tu ganmcxadeblis mier wardgenili<br />
dokumentebi kanonis moTxovnebs akmayofilebs, partia avtomatu-<br />
2011 157<br />
1 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />
wlis 24 agvistos, muxli 26.<br />
2 miRebulia 1997 wlis 31 oqtombers.<br />
3 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />
politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />
miRebuli 1997 wlis 31 oqtombers, muxli<br />
12.<br />
4 iqve, muxli 22.<br />
9. politikuri partiebi
5 iqve, muxli 23.<br />
6 saqarTvelos konstitucia, muxli 26.<br />
7 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />
politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />
muxli 5.<br />
8 iqve, muxli 6.<br />
9 Freedom House, Nations in Transit 2009<br />
(Freedom House, 2009), 225.<br />
10 dafinansebis sabaziso odenoba weliwadSi<br />
150,000 lars Seadgens. (is partiebi,<br />
romlebic saparlamento arCevnebSi 8<br />
procentze met xmebs miiReben an<br />
adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />
arCevnebSi mTeli qveynis masStabiT 6<br />
procentze met xmebs daagroveben, 300,000<br />
laris dafinansebas Rebuloben.)<br />
11 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />
politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />
muxli 29 (1).<br />
158<br />
rad registrirebulad CaiTvleba. ganmcxadebels SeuZlia, partiis registraciaze<br />
saministros uari sasamarTloSi gaasaCivros. 5<br />
rogorc konstitucia, 6 ise politikuri partiebis kanoni 7 partiis ideologiur<br />
mimarTulebebze garkveul SezRudvebs awesebs. kerZod, kanonmdebloba<br />
krZalavs iseTi partiis Seqmnas, romlis mizania saqarTvelos konstituciuri<br />
wyobilebis damxoba an ZaladobiT Secvla, qveynis damoukideblobis<br />
xelyofa an teritoriuli mTlianobis darRveva; an romelic eweva<br />
omis an Zaladobis propagandas an aRvivebs erovnul, kuTxur, religiur<br />
an socialur SuRls. kanoni aseve krZalavs partiebis Seqmnas regionuli<br />
niSniT, anu iseTi partiebis Seqmnas, romlebic qveynis mTel teritoriaze<br />
ar moqmedeben. 8 miuxedavad imisa, rom es SezRudvebi demokratiul sazogadoebaSi<br />
SeiZleba legitimurad CaiTvalos, Freedom House-ma SeSfoTeba<br />
gamoTqva regionuli partiebis akrZalvis gamo da aRniSna, rom is erovnul<br />
umciresobebs, romlebic xandaxan konkretul regionebSi arian koncentrirebuli,<br />
uzRudavs SesaZleblobas, qveynis xelmZRvanelobis yuradReba maT<br />
problemebze miapyron. 8<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad miuwvdebaT politikur partiebs xeli finansur resursebze,<br />
romlebic efeqturi politikuri konkurenciisTvis aris aucilebeli?<br />
miuxedavad imisa, rom kanoni politikur partiebs dafinansebis mravali<br />
wyarodan mopovebis uflebas aZlevs, mmarTvel partiasa da opoziciur<br />
jgufebs Soris finansuri resursebi araTanabrad aris ganawilebuli, rac<br />
ZiriTadad imiT aris gamowveuli, rom opozicias kerZo Semowirulobebze<br />
xeli naklebad miuwvdeba. es garemoeba realur politikur konkurencias<br />
amcirebs.<br />
qveynis ZiriTad politikur partiebs xeli miuwvdebaT saxelmwifo dafinansebaze<br />
da, aseve, SeuZliaT kerZo Semowirulobebis miReba. yvela partiisTvis,<br />
romelsac saxelmwifo dafinansebis miRebis ufleba aqvs, dawesebulia<br />
dafinansebis sabaziso odenoba, 10 magram saxelmwifo dafinansebis<br />
saerTo moculoba im Sedegebzea damokidebulia, romelsac partia arCevnebSi<br />
aCvenebs.<br />
politikuri partiebis kanoni moiTxovs, rom partiebis dafinanseba gaTvaliswinebuli<br />
iyos yovelwliur saxelmwifo biujetSi, raTa „gaewios finansuri<br />
mxardaWera politikuri partiebis saqmianobas da xeli Seewyos jansa-<br />
Ri, konkurentunariani politikuri sistemis Camoyalibebas.“ 11 partiebs<br />
saxelmwifosgan dafinansebis miReba ori gziT SeuZliaT: saxelmwifo biujetidan<br />
pirdapiri dafinansebiT da „saarCevno sistemebis ganviTarebis,<br />
reformebisa da swavlebis centridan“ miRebuli saxsrebiT. centri politikuri<br />
partiebisa da arasamTavrobo organizaciebisTvis gamoyofs Tanxebs,<br />
romlebic mxolod treningebis, konferenciebis, regionuli proeq-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
tebisa da sxva iseTi aqtivobebisTvis aris gankuTvnili, romlebic saqarTveloSi<br />
politikuri partiebis ganviTarebas uwyobs xels. pirdapir dafinansebas<br />
is partiebi iReben, romlebmac bolo saparlamento arCevnebSi<br />
xmebis sul mcire 4 procenti miiRes an bolo adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />
arCevnebSi xmebis sul cota 3 procenti moagroves. pirdapiri<br />
dafinanseba Sedgeba fiqsirebuli sabaziso Tanxidan da damatebiTi Tanxidan,<br />
romelic partiis mier bolo arCevnebSi naCveneb Sedegebs Seesabameba.<br />
biujetidan „saarCevno sistemebis ganviTarebis, reformebisa da swavlebis<br />
centrSi“ gadaricxuli Tanxis odenoba im Tanxis 50 procents unda Seadgendes,<br />
romelic politikur partiebs pirdapir eZlevaT, da partiebze maT<br />
mier miRebuli pirdapiri dafinansebis proporciulad unda ganawildes.<br />
rac Seexeba kerZo Semowirulobebs, kanoni ar adgens im Tanxis maqsimalur<br />
odenobas, romlis miRebac partias mocemuli periodis ganmavlobaSi<br />
SeuZlia, Tumca wlis manZilze kerZo piris mier partiisTvis gadacemuli<br />
Semowirulobis odenoba ar unda aRematebodes 30,000 lars, iuridiuli<br />
piris mier gaRebuli Tanxa ki – 100,000 lars. 12 msgavsi SezRudvebi moqmedebs<br />
saarCevno kampaniis dros miRebul Semowirulobebzec. amasTan, politikur<br />
partiebs, romlebsac parlamentSi fraqcia hyavT an bolo sayovel-<br />
Tao arCevnebze xmebis sul cota 4 procenti miiRes, ufleba aqvT, saarCevno<br />
kampaniis ganmavlobaSi ufaso saeTero droiT isargeblon. 13<br />
2008 wlis saparlamento arCevnebma mmarTvel partiasa da opoziciur jgufebs<br />
Soris resursebis flobis mxriv mniSvnelovani sxvaoba gamoavlina.<br />
saarCevno kampaniebis sajarod xelmisawvdomi finansuri angariSebis Tanaxmad,<br />
romlebic centralur saarCevno komisiaSi iqna wardgenili, mmarTvelma<br />
„nacionalurma moZraobam“ Tavis saarCevno kampaniaze 12 milioni lari<br />
daxarja, anu 25-jer meti, vidre opoziciuri partiebis yvelaze didma<br />
koaliciam – blokma „gaerTianebuli opozicia“ (480,000 lari). 14 opoziciuri<br />
partiebi acxadebdnen, rom xelisufleba kerZo biznesebsa da sawarmoebs<br />
aiZulebda, mmarTveli partiis saarCevno fondSi Semowirulobebi<br />
SeetanaT da, amave dros, axdenda maT darwmunebas, rom opozicias ar daxmarebodnen.<br />
15 opoziciuri partiebi araxelsayrel mdgomareobaSi aRmoCdnen<br />
imis gamoc, rom mmarTveli partia eqskluziuri wvdomiT sargeblobda<br />
administraciul resursebze, romlebsac xelisufleba saarCevno kampaniebis<br />
periodSi iyenebs. 16 amasTan erTad, „nacionalur moZraobas“ mediazec<br />
ufro metad miuwvdeboda xeli, vidre sxva partiebs. 17<br />
saqarTvelos wamyvani politikuri partiebis 2008 wlis finansurma angari-<br />
Sebma, romlebic „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ am angari-<br />
Sis momzadebis periodSi Seiswavla, aCvena, rom mmarTvelma „nacionalurma<br />
moZraobam“ opoziciaze bevrad didi Semowirulobebi miiRo, opoziciuri<br />
jgufebi ki ufro saxelmwifo dafinansebaze iyvnen damokidebulni. magali-<br />
Tad, 2008 wels, „nacionaluri moZraobis“ saerTo SemosavalSi saxelmwifo<br />
dafinansebis wili mxolod 7 procents Seadgenda, xolo opoziciuri „leiboristuli<br />
partiisa“ da „respublikuri partiis“ Sesabamisi monacemebi<br />
53 procentsa da 33 procents aRwevda. 18 sainteresoa, rom maSin, rodesac<br />
mmarTvelma partiam Semowirulobebi aTeulobiT biznesisgan miiRo, opo-<br />
2011<br />
159<br />
12 iqve, muxli 26.<br />
13 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />
miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli 73<br />
(1).<br />
14 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />
OSCE/ODIHR, 2008), 14.<br />
15 Transparency International Georgia, Georgia’s<br />
Electoral System: Recurrent Challenges,<br />
Transparency International Georgia, 2009, 10.<br />
16 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 1.<br />
17 iqve, 16.<br />
18 zemoT CamoTvlilma politikurma<br />
partiebma maTi wliuri finansuri<br />
angariSebi „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ TxovnisTanave miawodes.<br />
9. politikuri partiebi
19 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />
politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />
muxli 7.<br />
160<br />
ziciur partiebs am tipis Semowirulobebi TiTqmis ar miuRiaT (maT mier<br />
miRebuli Semowirulobebis ZiriTadi nawili kerZo pirebis, da ara<br />
kompaniebis, mier iyo gaRebuli).<br />
partia mTliani saxelmwifo arasaarCevno saarCevno saxelmwifo<br />
Semosavali dafinanseba periodSi periodSi dafinansebis<br />
miRebuli miRebuli wili mTlian<br />
Semowirulobebi Semowirulobebi SemosavalSi<br />
nacionaluri 27.4 mln 1.8 mln 12.4 mln 13.09 mln 6.56%<br />
moZraoba<br />
leiboristuli 0.65 mln 0.352 mln 0.0007 mln 0.283 mln 53%<br />
partia<br />
konservatiuli 0.286 mln 0.284 mln 0.0016 mln monacemebi 99.3%<br />
partia<br />
respublikuri<br />
xelmisawvdomi<br />
ar aris<br />
partia 0.872 mln 0.284 mln 0.006 mln 0.583 mln 32.5%<br />
biznesmenebs opoziciuri politikuri partiebis dafinansebis motivacias,<br />
savaraudod, is garemoebac umcirebs, rom opoziciuri partiebi araviTar<br />
gavlenas ar floben arc parlamentSi da arc sxva arCeviT organoebSi. amrigad,<br />
is faqti, rom opoziciuri partiebi Semowirulobebis mozidvas ver<br />
axerxeben, pirdapir aris dakavSirebuli saarCevno sistemis naklovanebebTan,<br />
romelic mmarTvel partias aSkara upiratesobas aniWebs. kerZod,<br />
radganac saarCevno kampaniis dros administraciuli resursebis gamoyenebis<br />
maregulirebeli sakanonmdeblo normebi saqarTveloSi sustia, saxelmwifo<br />
da mmarTveli partia erTmaneTisgan mkafiod gamijnulni ar arian,<br />
rac am ukanasknels mniSvnelovan upiratesobas aZlevs konkurentebTan<br />
SedarebiT. garda amisa, saparlamento mandatebis ganawilebis arsebuli<br />
sistema aseve metad xelsayrelia mmarTveli partiisTvis, romelmac 2008<br />
wlis arCevnebSi xmebis 59% procenti miiRo, xolo sakanonmdeblo organoSi<br />
adgilebis daaxloebiT 80 % moipova (sakonstitucio umravlesoba mandatebis<br />
or mesameds gulisxmobs). amdenad, opoziciur partiebs sakanonmdeblo<br />
organoSi adgilebis mniSvnelovani raodenobis mopovebis sakmaod mcire<br />
Sansi aqvT, rac biznesmenebs maTi saarCevno kampaniis dafinansebis stimuls<br />
ukargavs.<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad arsebobs samarTlebrivi garantiebi, romlebic politikur<br />
partiebs maT saqmianobaSi arajerovani Carevisagan icavs?<br />
kanonmdebloba ar Seicavs raime mniSvnelovan xarvezs, romelic politikuri<br />
partiebis saqmianobaSi gareSe Zalebis Carevis SesaZleblobas Seqmnida.<br />
politikuri partiebis kanoni xazgasmiT acxadebs, rom saxelmwifom<br />
unda uzrunvelyos politikuri partiis uflebebisa da „legitimuri interesebis“<br />
dacva, xolo saxelmwifo organoebsa da Tanamdebobis pirebs,<br />
rogorc resursebis (kanoni) Sesaxeb qveTavSi iyo aRniSnuli, partiis saqmianobaSi<br />
Careva ekrZalebaT kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebis garda. 19<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
politikuri partiebis kanoni Seicavs garantiebs, romlebic partiebs xelisuflebis<br />
mier maTi TviTneburi gauqmebisgan icavs. kanonis 36-e muxlis<br />
mixedviT, politikuri partiis akrZalva an daSla mxolod sakonstitucio<br />
sasamarTlos gadawyvetilebiT aris SesaZlebeli, xolo sasamarTlos partiis<br />
akrZalva mxolod im SemTxvevaSi SeuZlia, Tu is partiis ideologias-<br />
Tan dakavSirebul romelime SezRudvas ar daicavs, Caebmeba iseT saqmianobaSi,<br />
romelic konstituciis 26-e muxliT aris akrZaluli, an SeiaraRebul<br />
dajgufebas Seqmnis.<br />
2011<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad Tavisufali arian politikuri partiebi praqtikaSi maT<br />
saqmianobaSi arajerovani Carevisgan?<br />
rogorc Cans, politikuri partiebi maT saqmianobaSi saxelmwifos pirdapiri<br />
Carevisagan zogadad daculni arian da bolo wlebSi saxelmwifos mier<br />
politikuri partiis daSlis an misi saqmianobis akrZalvis SemTxvevas<br />
adgili ar hqonia. amave dros, gamoiTqmis braldebebi, rom xelisuflebis<br />
mier partiebis aqtivistebis daSinebisa da devnis Taobaze.<br />
euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“<br />
sadamkvirveblo misiis angariSis mixedviT, romelic 2008 wlis saparlamento<br />
arCevnebs exeba, miuxedavad imisa, rom partiebs, zogadad, kampaniis<br />
warmoeba qveynis mTel teritoriaze Tavisuflad SeeZloT, saarCevno kampaniis<br />
ganmavlobisas „xSirad gaismoda“ opoziciuri partiebis kandidatebis<br />
da aqtivistebis daSinebasTan dakavSirebuli braldebebi, romelTagan<br />
„ramdenime“ misiam „damajereblad“ miiCnia. angariSis mixedviT, opoziciuri<br />
partiebis saarCevno kampaniisTvis xelis SeSla regionebSi ufro xSirad<br />
xdeboda. 20 misia aseve aRniSnavda, rom „arCevnebis Semdgom periodSi opoziciis<br />
aqtivistebze daudgeneli pirebis mxridan fizikuri Tavdasxmebis<br />
mTel serias hqonda adgili.“ 21<br />
amgvari Sereuli suraTi 2009 welsac SenarCunda. xelisuflebam opoziciur<br />
partiebs neba misca, Tbilisis centrSi gaemarTaT saprotesto aqciebi<br />
da dedaqalaqis centraluri gamziri gazafxulze da zafxulSi ramdenime<br />
TviT gadaeketaT, ise rom aqciebSi pirdapir ar Careula, magram, amave dros,<br />
adgili hqonda daudgeneli pirebis araerT Tavdasxmas opoziciis aqtivistebze.<br />
22 opoziciuri partiebi aseve amtkiceben, rom bevri maTi aqtivisti<br />
politikuri niSniT aris dapatimrebuli da maT politikur patimrebad<br />
moixsenieben. regionebSi mudmivad gamoiTqmis aqtivistebis daSinebasTan<br />
dakavSirebuli braldebebi. erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelos“ ganucxada, rom es braldebebi „sakmarisad xSirad<br />
gaismis, rom maTi Seswavla Rirdes.“ 23 opoziciis aqtivistebis daSinebis Sem-<br />
Txvevebi kvlav dafiqsirda 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />
arCevnebis wina periodSi. 24 saxalxo damcvelma Sinagan saqmeTa saministro<br />
gaakritika da aRniSna, rom man opoziciis mxardamWerebze Tavdasxmebis faqtebze<br />
„wayruebis politika arCia.“ 25<br />
161<br />
20 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 11-12.<br />
21 iqve, 13.<br />
22 Civil Georgia, „opozicia „TavdacviT zomebze“<br />
saubrobs,“ 2009 wlis 17 aprili, http://civil.ge/<br />
geo/article.php?id=20920&search= (nanaxia<br />
2009 wlis 24 noembers).<br />
23 TbilisSi bazirebuli erT–erTi<br />
saerTaSoriso organizaciis xelmZRvaneli<br />
piris interviu avtorTan, Tbilisi, 2009<br />
wlis 4 noemberi.<br />
24 Nina Khatiskatsi and Caitlin Ryan, Questions<br />
Remain After Incidents Involving Opposition<br />
Activists,15 October 2010<br />
http://www.transparency.ge/en/blog/pmestiaquestions-remain-after-incidents-involvingopposition-activistsp;<br />
(nanaxia 2010 wlis 24<br />
marts).<br />
25 Civil Georgia, „opozicia „TavdacviT<br />
zomebze“ saubrobs,“ me–4 paragrafi.<br />
9. politikuri partiebi
26 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />
politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />
muxli 3.<br />
27 iqve, muxli 26.<br />
28 iqve, muxli 32.<br />
29 saarCevno kodeqsi, muxli 48.<br />
162<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad Seicavs kanonmdebloba debulebebs, romlebic partiebisgan<br />
maTTan dakavSirebuli finansuri informaciis gasajaroebas moiTxovs?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba politikuri partiebis gamWvirvalobis uzrunvelyofas<br />
did yuradRebas uTmobs. kanonis mixedviT, „partiis Seqmnisa<br />
da saqmianobis sajarooba“ saqarTveloSi politikuri gaerTianebebis mu-<br />
Saobis erT-erTi fundamenturi principia. 26<br />
kanonis Tanaxmad, partiebis mier miRebuli Semowirulobebis Sesaxeb informacia<br />
sajaroa da cesko valdebulia, es informacia sazogadoebisTvis<br />
xelmisawvdomi gaxados. 27 anonimuri Semowirulobebis miReba akrZalulia.<br />
amasTan erTad, kanoni adgens, rom politikurma partiebma yoveli wlis 1<br />
Tebervlamde beWdviT organoSi unda gamoaqveynon gasuli wlis safinanso<br />
angariSi auditorul daskvnasTan erTad da am ori dokumentis aslebi cesko-s<br />
warudginon. 28 safinanso angariSi unda Seicavdes partiis sxvadasxva<br />
saxis Semosavlebsa da gasavlebs, aseve mis sakuTrebaSi arsebuli aqtivebis<br />
nusxas. arCevnebisaTvis gamoyenebuli saxsrebis Semosavlebi da gasavlebi<br />
angariSSi calke unda iyos naCvenebi.<br />
SemowirulobebTan dakavSirebuli informacia aseve sajaroa. saarCevno<br />
kodeqsi moiTxovs, rom cesko-m yvela dainteresebul pirs miawodos partiebis<br />
saarCevno fondebTan dakavSirebuli informacia da, aseve, aRniSnuli<br />
informaciis miRebidan 2 samuSao dRis vadaSi uzrunvelyos misi gamoqveyneba<br />
sakuTar veb-gverdze. 29 kanonis erTi xarvezi is aris, rom is cesko-s politikuri<br />
partiebis wliuri safinanso angariSebis Tavis veb-gverdze gamoqveynebas<br />
ar avaldebulebs (kanonimxolod cesko-s mier veb-gverdze<br />
saarCevno fondebis Sesaxeb angariSebis gamoqveynebas moiTxovs, rac mxolod<br />
gasuli Tvis saqmianobas moicavs).<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofen politikuri partiebi TavianTi finansuri<br />
informaciis sajaroobas?<br />
politikuri partiebi maTi finansebis gamWvirvalobasTan dakavSirebuli<br />
moTxovnebis umetesobas asruleben. isini presaSi aqveyneben safinanso angariSebsa<br />
da auditorul daskvnebs da, aseve, waradgenen am dokumentebis<br />
aslebs centralur saarCevno komisiasa da saSemosavlo samsaxurSi. amgvarad,<br />
partiebTan dakavSirebuli finansuri informaciiT dainteresebul<br />
pirebs misi miReba ori gziT SeuZliaT: maT es informacia an im beWdviTi<br />
organoebidan unda miiRon, sadac is gamoqveynda, an sajaro informaciis<br />
moTxovnis ganacxadiT unda mimarTon centralur saarCevno komisias,<br />
romelic valdebulia, moqalaqeebs miawodos informacia partiebis mier<br />
miRebuli Semowirulobebis Sesaxeb.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
qarTuli politikuri partiebi maT finansur saxsrebTan da miRebul SemowirulobebTan<br />
dakavSirebul informacias TavianT veb-gverdebze, rogorc<br />
wesi, ar aqveyneben. miuxedavad imisa, rom maT amgvari valdebuleba kanoniT<br />
ar ekisrebaT, aseTi nabiji kargi iqneboda imis demonstrirebisTvis, rom<br />
isini gamWvirvalobis principis erTgulni arian, da moqalaqeebs saWiro<br />
monacemebis mopovebasac gauadvilebda. cesko-s veb-gverdze warmodgenilia<br />
2008 wlis saparlamento arCevnebis Semdeg partiebis mier wardgenili<br />
saarCevno fondebTan dakavSirebuli safinanso angariSebis aslebi, magram<br />
ara wliuri safinanso angariSebi, rac imas niSnavs, rom am ukanaskneli tipis<br />
informacia sazogadoebisTvis advilad xelmisawvdomi ar aris da moqalaqeebma<br />
mis misaRebad cesko-s sajaro informaciis moTxovnis ganacxadiT<br />
unda mimarTon.<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad iTvaliswinebs kanonmdebloba politikur partiebze finansur<br />
zedamxedvelobas?<br />
politikuri partiebis kanoni mTel rig debulebebs Seicavs, romelTa<br />
mizani politikuri partiebis finansuri angariSvaldebulebis uzrunvelyofaa.<br />
amis miuxedavad, partiebis mier wardgenili informaciis gadamowmebis<br />
saTanado samarTlebrivi meqanizmebi ar arsebobs.<br />
kanonis mixedviT, politikuri partiebisTvis Semowirulobebis gadacema<br />
sabanko gadaricxvis meSveobiT unda ganxorcieldes, garda kerZo pirebis<br />
mier gaRebuli Semowirulobebisa, romelTa odenoba 300 lars ar aRemateba.<br />
rogorc zemoTac iqna aRniSnuli, politikuri partiebi valdebulni<br />
arian, wliuri safinanso angariSebi da auditoruli daskvnebi presaSi gamoaqveynon.<br />
politikuri partiebis kanoni konkretulad asaxelebs, Tu ra<br />
tipis informacias unda Seicavdes safinanso angariSi. partiebma gamoqveynebuli<br />
safinanso angariSisa da auditoruli daskvnis aslebi, maTi gamoqveynebidan<br />
10 dRis vadaSi, aseve unda warudginon cesko-sa da sagadasaxado<br />
organos. 30 politikuri partia, romelic am dokumentebs droulad ar gamoaqveynebs,<br />
kargavs saxelmwifo dafinansebis miRebis uflebas momdevno<br />
erTi wlis ganmavlobaSi. 31 politikuri partiebi, romlebic „saarCevno sistemebis<br />
ganviTarebis, reformebisa da swavlebis centridan“ saxelmwifo<br />
dafinansebas iReben, valdebulni arian, fonds yovelwliuri angariSebi<br />
warudginon, sadac detalurad iqneba aRwerili, Tu rogor daixarja miRebuli<br />
saxsrebi. partias, romelic aRniSnul angariSs ar waradgens, momdevno<br />
erTi wlis ganmavlobaSi am tipis dafinansebis miRebis ufleba SeuCerdeba.<br />
32<br />
msgavsi debulebebi moqmedebs saarCevno fondebTan dakavSirebuli informaciis<br />
SemTxvevaSic. 33 politikuri partia an bloki, romelic arCevnebSi<br />
monawileobs, valdebulia, Seqmnas saarCevno kampaniis fondi da saarCevno<br />
kampaniis warmoebis mizniT miRebul finansur saxsrebs Tavi erT sabanko<br />
163<br />
30 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />
politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />
muxli 33.<br />
31 iqve, muxli 34.<br />
32 iqve, muxli 30.<br />
33 saarCevno kodeqsi, muxlebi 46-48.<br />
9. politikuri partiebi
34 European Commission for Democracy Through<br />
Law, Joint Opinion on the Election Code of<br />
Georgia, as revised up to July 2008, adopted<br />
by the Council for Democratic Elections at its<br />
26th meeting (Venice, 18 October 2008), 21.<br />
35 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 42.<br />
164<br />
angariSze mouyaros. anonimuri Semowirulobebis miReba akrZalulia. partiis<br />
saarCevno fondis xelmZRvaneli valdebulia, arCevnebis Semdeg saar-<br />
Cevno administraciaSi waradginos saarCevno fondis finansuri angariSi<br />
da auditoruli daskvna. saarCevno kampaniis farglebSi partiis mier Tanxebis<br />
xarjvas zedamxedvelobas uwevs finansuri monitoringis jgufi, romelic<br />
centralur saarCevno komisiaSi yoveli arCevnebis win iqmneba.<br />
mTeli rigi xarvezebi gamovlinda kanonis im debulebebSi, romlebic saar-<br />
Cevno kampaniis dafinansebis Sesaxeb politikuri partiebis angariSvaldebulebas<br />
exeba. rogorc veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, saarCevno<br />
kodeqsSi gaTvaliswinebuli angariSebis yovelTviurad wardgenis moTxovna<br />
sakmarisi ar aris, radgan arCevnebisTvis partiebis registraciis<br />
vada arCevnebamde daaxloebiT erTi TviT adre iwureba. es imas niSnavs,<br />
rom, realurad, partiebs saarCevno kampaniis ganmavlobaSi kampaniis dafinansebis<br />
Sesaxeb mxolod erTi safinanso angariSis wardgena evalebaT. komisia<br />
am debulebis ise Secvlis rekomendacias iZleva, rom partiebi valdebulni<br />
gaxdnen, safinanso angariSebis wardgena arCevnebamde ufro didi<br />
xniT win daiwyon. komisiam aseve gamoTqva mosazreba, rom kanonma partiebs<br />
unda dauwesos moTxovna, rom maT arCevnebis wina periodSi wardgenil<br />
safinanso angariSebSi SemowirulobebTan erTad xarjebic miuTiTon, rac<br />
saarCevno kampaniis finansur monitorings ufro srulyofils gaxdis. 34<br />
angariSvaldebulebis debulebebis garkveul naklovanebebs „ekonomikuri<br />
TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciulma<br />
qselmac~ (ACN) gausva xazi da aRniSna, rom damoukidebeli auditoris<br />
daskvnebi, romelTa wardgena partiebs safinanso angariSebTan erTad<br />
yovelwliurad evalebaT, Sida kontrolis formas warmoadgens da partiis<br />
finansur saxsrebze saxelmwifo zedamxedvelobis Semcvleli ver iqneba.<br />
aRniSnulma organizaciam aRniSna, rom partiebis mier arsebuli wesebis<br />
dacvaze saxelmwifo monitoringis samarTlebrivi meqanizmis ararsebobis<br />
gamo, mTeli sistema arasrulyofilia, radgan cesko-s amJamad am rolis<br />
Sesasruleblad saWiro mandati ar aqvs. 35<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad xorcieldeba politikuri partiebis finansuri saqmianobis<br />
zedamxedveloba praqtikaSi?<br />
arsebuli sistema, romlis mixedviT politikur partiebze finansur zedamxedvelobas<br />
ZiriTadad cesko axorcielebs, nawilobriv efeqtiania, magram<br />
mis qmediTobas auditisa da gadamowmebis meqanizmebis sisuste amcirebs.<br />
saqarTvelos ZiriTadi politikuri partiebi, kanonis moTxovnebis dacviT,<br />
safinanso angariSebsa da auditorul daskvnebs presaSi aqveyneben da am<br />
dokumentebis aslebs centralur saarCevno komisias ugzavnian. amis miuxedavad,<br />
ar arsebobs meqanizmebi, romlebic wardgenili dokumentebis sizustesa<br />
da sandoobas uzrunvelyofs.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
levan TarxniSvilma, romelic 2007-2009 wlebSi cesko-s Tavmjdomare iyo,<br />
aRniSna, rom arCevnebs Soris periodSi partiebis finansur sakiTxebze monitoringis<br />
arsebuli meqanizmebis sisuste SeSfoTebas iwvevs. kerZod, man<br />
daadastura, rom partiebi wliur safinanso angariSebsa da da auditorul<br />
daskvnebs cesko-Si droulad waradgenen, magram, amave dros, xazgasmiT aRniSna,<br />
rom cesko-s maTi sizustis gadasamowmeblad Zalze SezRuduli SesaZleblobebi<br />
aqvs. magaliTad, man aRniSna, rom cesko-sTvis praqtikulad<br />
SeuZlebelia imis Semowmeba, partiis mier miRebuli Semowirulobebi namdvilad<br />
partiis safinanso angariSSi dasaxelebulma kerZo pirebma gaiRes<br />
Tu ara. man aseve aRniSna, rom saqarTveloSi moqmedi auditorTa saqmianobis<br />
maregulirebeli kanonebi Zalze liberaluria da auditoruli firmis<br />
gaxsna nebismier pirs Zalze advilad SeuZlia, rac politikuri partiebis<br />
mier wardgenili auditoruli daskvnebis xarisxsa da sandoobas eWvqveS<br />
ayenebs. 36 2011 wels Catarebulma erT-erTma Jurnalisturma gamoZiebam<br />
aCvena, rom mmarTveli partiis mier wardgenil wliur angariSSi, SesaZloa,<br />
Semowirulobebis Sesaxeb arazusti informacia yofiliyo miTiTebuli.<br />
37<br />
euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis~<br />
sadamkvirveblo misiam arsebul sistemaSi, romelmac saarCevno kampaniis<br />
ganmavlobaSi politikuri partiebis angariSvaldebuleba unda uzrunvelyos,<br />
kidev erTi problema aRmoaCina. 2008 wlis saparlamento arCevnebisTvis<br />
mobilizebuli Taxnebis didi nawilis SemTxvevaSi, partiebi Tavdapirveli<br />
donorebis vinaobas ar asaxelebdnen da angariSebSi acxadebdnen,<br />
rom Tanxebi partiis wevrebisgan iyo moziduli. 38<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad arsebobs kanonis normebi, romlebic politikuri partiebis<br />
demokratiul Sida marTvas uzrunvelyofs?<br />
sakanonmdeblo normebi, romlebic politikuri partiebis demokratiul<br />
marTvas exeba, sakmaod SezRudulia. politikuri partiebis kanonis me-17<br />
muxlis Tanaxmad, yvela partia valdebulia, sul mcire oTx weliwadSi erTxel<br />
gamarTos partiis wevrTa saerTo yriloba. aseT yrilobas an partiis<br />
yvela wevri unda daeswros an partiis wevrTa mier arCeuli aranakleb 200<br />
warmomadgeneli, rac TiToeuli partiis wesdebazea damokidebuli. yrilobam<br />
unda airCios partiis xelmZRvaneloba, aseve partiis aRmasrulebeli<br />
da sazedamxedvelo organoebis wevrebi.<br />
amis miuxedavad, arc politikuri partiebis kanoni da arc saarCevno kodeqsi<br />
ar Seicavs politikuri partiebis mier kandidatTa SerCevis wesebs. saar-<br />
Cevno kodeqsis 96-e muxli acxadebs, rom politikurma partiebma da saar-<br />
Cevno blokebma, romlebic saparlamento arCevnebSi monawileoben, kandidatTa<br />
partiuli siis Sedgenis sakuTari wesebi unda SeimuSaon. amgvarad,<br />
kanoni kandidatebis demokratiuli monawileobis procesiT SerCevas ar<br />
uzrunvelyofs.<br />
165<br />
36 levan TarxniSvili, cesko-s Tavmjdomare.<br />
interviu avtorTan, Tbilisi, 2009 wlis 9<br />
noemberi.<br />
37 maia wiklauri, Tamar faradaSvili,<br />
`nacionaluri xarki~, Jurnali „liberali,“<br />
2011 wlis 26 Tebervali,<br />
http://www.liberali.ge/natsionaluri-kharki<br />
(nanaxia 2011 wlis 25 marts).<br />
38 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, 14, 30.<br />
9. politikuri partiebi
39 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />
politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />
muxli 17.<br />
40 Transparency International Georgia, Political<br />
Parties in Georgia: Issues of Party Financing,<br />
Transparency International Georgia, 2007, 1.<br />
41 Ghia Nodia and Alvaro Pinto Scholtbach, The<br />
Political Landscape of Georgia, (Delft, the<br />
Netherlands: Eburon Academic Publishers,<br />
2006), 153-165.<br />
42 gia nodias, „mSvidobis, demokratiisa da<br />
ganviTarebis kavkasiuri institutis“<br />
xelmZRvaneli. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2009 wlis 30 oqtomberi.<br />
43 Nodia and Scholtbach, The Political Landscape<br />
of Georgia, 158-160.<br />
166<br />
politikuri partiebis kanoni 39 acxadebs, rom partiis wesdeba miRebul unda<br />
iqnes partiis wevrTa saerTo yrilobis mier da masSi damatebebis Setana<br />
SesaZlebelia momdevno yrilobebze. amis miuxedavad, kanonmdeblobaSi ar<br />
arsebobs normebi, romlebic saarCevno programebis miRebis wesebs adgens.<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqvT politikur partiebs demokratiuli Sida marTvis qmedi-<br />
Ti meqanizmebi?<br />
qarTul politikur partiebs demokratiuli Sida marTvis qmediTi meqanizmebi<br />
ar gaaCniaT. amis nacvlad, isini, rogorc wesi, „personebze orientirebuli“<br />
40 organizaciebi arian, anu calkeuli popularuli liderebis irgvliv<br />
yalibdebian da viTardebian. es Zalze did gavlenas axdens partiebis<br />
Sida marTvis stilze da maT unarze, SeinarCunon mdgradoba liderebisgan<br />
damoukideblad.<br />
2006 wels Catarebulma wamyvani qarTuli partiebis saqmianobis kvlevam<br />
daadgina, rom partiebi demokratiuli Sida marTvis sakiTxs gansakuTrebiT<br />
did mniSvnelobas ar aniWeben. yvela partiaSi arsebobs liderebis arCevis<br />
demokratiuli procedurebi, magram, praqtikaSi, es procesi iSviaTad efuZneba<br />
inkluziurobisa da monawileobis principebs, radgan Sida partiuli<br />
arCevnebi mxolod ukve arsebuli liderebisTvis garkveuli gare legitimurobis<br />
miniWebas emsaxureba. partiis rigiTi wevrebi da aqtivistebi partiis<br />
liderebis SerCevaSi umniSvnelo rols asruleben, xolo maTi roli<br />
partiis programis, dRis wesrigisa da politikis CamoyalibebaSi aseve<br />
SezRudulia. partiis wevrebi arc saparlamento arCevnebisTvis kandidatebis<br />
SerCevaSi iReben monawileobas. 41 rogorc erT-erTma eqspertma „saer-<br />
TaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, qarTuli politikuri<br />
partiebis umravlesoba bunebiT „avtoritarulia“ da maT mier Catarebuli<br />
Sida arCevnebi mxolod piar-xerxi da formalobaa, romelic miznad maTi<br />
liderebis garkveuli legitimurobiT aRWurvas isaxavs. man aRniSna, rom<br />
qarTuli politikuri partiebi liderebis mimarT pirovnuli erTgulebis<br />
princips efuZneba da, Sesabamisad, namdvili Sida demokratia safrTxed<br />
aRiqmeba, radganac partiaSi arasando pirebis SeRwevis SesaZleblobas<br />
qmnis. 42<br />
Sida demokratiis ararsebobis erT-erTi TvalsaCino Sedegi is aris, rom<br />
qarTul politikur partiebSi xelmZRvanelobis cvla iSviaTad xdeba,<br />
arCevnebSi gancdili mniSvnelovani warumateblobis Semdegac ki.<br />
rac Seexeba dadebiT mxares, partiis rigiT wevrebsa da aqtivistebs meti<br />
gavlena aqvT partiis adgilobrivi organizaciebis xelmZRvanelebisa da<br />
adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebze warsadgeni kandidatebis Ser-<br />
Cevisas. 43<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
roli: interesebis agregacia da reprezentacia (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad axerxeben politikuri partiebi socialur interesTa gaerTianebas<br />
da maT politikur sferoSi warmodgenas?<br />
qarTul politikur partiebs gansakuTrebiT uWirT, mkafio politikuri<br />
platformebis SemuSaveba, romlebic amomrCevelTa interesebs exmaureba,.<br />
2008 wlis „bertelsmanis transformaciis indeqsis“ angariSSi aRniSnulia,<br />
rom saqarTveloSi „ar arsebobs politikuri partiebis sistema, romelsac<br />
socialuri interesebis agregacia da reprezentacia SeuZlia“ da rom „qar-<br />
Tuli partiebi ver axerxeben, Seasrulon Suamavlis roli saxelmwifosa<br />
da sazogadoebas Soris.“ 44 imave angariSSi xazgasmiT iyo aRniSnuli, rom<br />
mmarTvel partiasac ki, romelsac dominanturi mdgomareoba uWiravs, ar<br />
gaaCnia srulfasovani struqtura, romelic qveynis yvela raions moicavs. 45<br />
organizaciis Freedom House angariSis mixedviT, saqarTvelos partiuli<br />
sistemis „mTavari gamowveva is aris, rom ar arseboben Zlieri da stabiluri<br />
partiebi, romlebsac gansxvavebuli platformebis gamoxatva SeuZliaT.<br />
gavleniani partiebis umetesoba mxolod maTi liderebisTvis mxardaWeris<br />
uzrunvelyofis meqanizmia.“ 46<br />
erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, ganacxada, rom qarTuli politikuri partiebis uunaroba,<br />
aerTianebdnen da politikur asparezze warmoadgendnen socialur interesebs,<br />
SeiZleba, garkveulwilad, qveyanaSi interesTa gamoxatvis meqanizmebis<br />
sisustes mieweros. man ganmarta, rom ufro Zlieri moqalaqeTa gaerTianebebis,<br />
profesiuli kavSirebisa da samoqalaqo sazogadoebis sxva jgufebis<br />
arsebobis SemTxvevaSi, qarTul politikur partiebs gauadvildebodaT<br />
im interesTa identificireba, romlebsac Semdgom mxars dauWerdnen. amis<br />
gamo, isini ufro maTi lideris an liderTa mcire jgufis interesebs gamoxataven.<br />
partiebi zogjer samoqalaqo sazogadoebis jgufebTan TanamSromloben,<br />
rac, Cveulebriv, konkretul sakiTxebTan dakavSirebiT xelisuflebis<br />
winaaRmdeg erToblivi moqmedebis mizniT xdeba. Tumca es TanamSromloba<br />
didad ar aZlierebs partiaTa SesaZleblobas, gaaerTianon da warmoadginon<br />
socialuri interesebi, radgan qarTuli arasamTavrobo organizaciebi<br />
Tavad ganicdian farTo socialuri bazis naklebobas. 47<br />
bolodroindelma kvlevebma aCvena, rom farTo sazogadoebaSi partiebis<br />
legitimaciis done sakmaod dabalia. magaliTad, 2011 wels „saerTaSoriso<br />
respublikuri institutis“ mier Catarebuli gamokiTxvis Tanaxmad, politikuri<br />
partiebis Sesaxeb dadebiTi azri mxolod respondentTa 34 procents<br />
hqonda, xolo 49 procenti maTdami uaryofiTad iyo ganwyobili. kiTxvarSi<br />
CamoTvlili 17 sxvadasxva sazogadoebrivi institutidan sazogadoebis<br />
ndobis kuTxiT politikuri partiebi mxolod me-16 adgilze iyvnen<br />
da maT Sesaxeb dadebiTi azri gamokiTxulTa mxolod 38 procents hqonda. 48<br />
amis gamo, qarTveli politikosebi partiul kuTvnilebas xSirad xelisSem-<br />
Slel faqtorad miiCneven da opoziciis zogi cnobili lideri (maT Soris,<br />
2008 wlis saprezidento arCevnebSi opoziciis mTavari kandidati) upartioa.<br />
167<br />
44 Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />
Country Report, Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2007, 2, 10.<br />
45 iqve, 19.<br />
46 Freedom House. Nations in Transit – Georgia<br />
(2008)<br />
47 gia nodias interviu avtorTan.<br />
arasamTavrobo organizaciaTa socialuri<br />
bazis nakleboba ufro dawvrilebiT<br />
ganxilulia am angariSis samoqalaqo<br />
sazogadoebis Sesaxeb TavSi.<br />
48 International Republican Institute, Georgian<br />
National Study, April 26 – May 4 2011,<br />
(International Republican Institute, Baltic<br />
Surveys Ltd./The Gallup Organization, The<br />
Institute of Polling and Marketing with funding<br />
from the United States Agency for International<br />
Development), 57.<br />
9. politikuri partiebi
49 gaerTianebuli nacionaluri moZraoba,<br />
„saqme laparakis nacvlad: gaerTianebuli<br />
nacionaluri moZraobis saarCevno<br />
programa,“ 4. http://cec.gov.ge/uploads/<br />
saparlamento2008/partiebisprogramebi/<br />
N5.pdf (nanaxia 2009 wlis 26 noembers).<br />
50 politikuri partiebis mier 2008 wlis<br />
saparlamento arCevnebisTvis momzadebuli<br />
saarCevno programebi ganTavsebulia<br />
centraluri saarCevno komisiis vebgverdze:<br />
http://cec.gov.ge/?que=geo/<br />
archive/elections-2008&info=3792 (nanaxia<br />
2009 wlis 5 noembers).<br />
51 gia nodias interviu avtorTan.<br />
168<br />
roli: korufciis winaaRmdeg brZola (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad uTmoben politikuri partiebi saTanado yuradRebas sajaro<br />
dawesebulebebis angariSvaldebulebasa da korufciis winaaRmdeg<br />
brZolas?<br />
bolo saparlamento arCevnebis dros, korufciis winaaRmdeg brZolas<br />
mniSvnelovani adgili ar eTmoboda wamyvani qarTuli partiebis saarCevno<br />
kampaniaSi.<br />
mmarTveli „nacionaluri moZraobis“ saarCevno programaSi korufcia mxolod<br />
erTxel iyo naxsenebi da naTqvami iyo, rom partia gaagrZelebda „korufciasTan<br />
brZolas da sajaro samsaxuris profesionalizmsa da Rirsebaze<br />
damyarebuli sistemis Seqmnas.“ 49 „leiboristuli partiisa“ da „qristiandemokratiuli<br />
moZraobis“ saarCevno programebSi korufcia naxsenebi saer-<br />
Tod ar iyo. korufcias mniSvnelovan yuradRebas mxolod „respublikuri<br />
partiis“ saarCevno programa uTmobda, romelSic sawarmoebis privativazia<br />
gamoyofili iyo, rogorc problemuri sfero. 50<br />
is garemoeba, rom korufcias ZiriTadi qarTuli politikuri partiebis<br />
saarCevno programebSi didi yuradReba ar eTmoba, SesaZloa, imiT iyos<br />
gamowveuli, rom korufcia qveynis winaSe mdgar erT-erT yvelaze aqtualur<br />
problemad da saerTo SeSfoTebis sagnad aRar miiCneva. radgan policiasa<br />
da sxvadasxva sajaro uwyebebTan dakavSirebuli yoveldRiuri korufciis<br />
faqtebi didwilad aRmoifxvra, saSualo moqalaqe am sakiTxs did<br />
yuradRebas aRar aqcevs da samoqalaqo sazogadoeba, Jurnalistebi da politikuri<br />
partiebi ver axerxeben sazogadoebis darwmunebas imaSi, rom korufcia<br />
kvlavac aqtualuri problemaa. rogorc erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, imis miuxedavad,<br />
rom opoziciuri partiebi da maTi liderebi xandaxan „elitur korufciaze“<br />
saubroben, isini am sakiTxs detalurad iSviaTad ganixilaven da did dros<br />
ar uTmoben, radgan am tipis korufciis aRmoCena da Sesabamis masalebis<br />
mogroveba rTulia. 51<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
reziume<br />
kvlevis Tanaxmad, arsebuli kanonmdebloba araviTar dabrkolebas ar<br />
qmnis samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis registraciisa da funqcionirebis<br />
mxriv. Tumca, praqtikaSi, qarTuli samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebi TiTqmis mTlianad damokidebulni arian ucxoeli donorebis<br />
dafinansebaze, xolo mTavrobis, adgilobrivi biznesisa da sakuTari<br />
wevrebisgan finansur mxardaWeras ar iReben. samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis angariSvaldebulebisa da gamWvirvalobis uzrunvelmyofi<br />
meqanizmebi sustia, xolo keTilsindisierebis uzrunvelmyofi meqanizmebi<br />
(magaliTad,seqtoris saerTo qcevis kodeqsi) faqtobrivad ar arsebobs.<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis mier mTavrobis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofisa da mTavrobis politikis formulirebaze gavlenis<br />
moxdenis SesaZlebloba SezRudulia rogorc samoqalaqo sazogadoebis<br />
Sida naklovanebebis (kvalificirebuli profesionalebisa da farTo<br />
socialuri sayrdenis nakleboba), ise im zogadi politikuri garemos gamo,<br />
romelSic isini moqmedeben.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia samoqalaqo<br />
sazogadoebis SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqarTvelos<br />
antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia Ti-<br />
Toeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 40/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi 75 25<br />
63/100 damoukidebloba 75 75<br />
marTva gamWvirvaloba — 50<br />
33/100 angariSvaldebuleba — 25<br />
10.<br />
samoqalaqo sazogadoeba<br />
keTilsindisiereba 25<br />
roli xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />
25/100 uzrunvelyofa — 25<br />
politikis reformaSi monawileoba — 25<br />
169
1 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />
Development, An Assessment of Georgia Civil<br />
Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />
Index (2010), Tbilisi, Georgia, 22.<br />
2 saqarTvelos finansTa saministros veb–<br />
gverdi, saqvelmoqmedo organizaciaTa<br />
reestri, http://mof.ge/2328 [mxolod<br />
qarTul enaze], nanaxia 2011 wlis 7 aprils.<br />
3 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, muxli<br />
39.<br />
4 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia<br />
(Washington: U.S. Agency for International<br />
Development, Bureau for Europe and Eurasia,<br />
Office of Democracy, Governance and Social<br />
Transition, 2009), 108; aseve, Freedom House,<br />
Nations in Transit: Georgia (2008),<br />
http://www.freedomhouse.org/template.cfm?<br />
page=47&nit=452&year=2008 (nanaxia 2009<br />
wlis 8 dekembers).<br />
5 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia (Tbilisi:<br />
Centre for Training and Consultancy, 2005),<br />
43.<br />
6 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />
wlis 24 agvistos, muxli 24, 1-li punqti.<br />
170<br />
struqtura da organizacia<br />
saqarTveloSi daaxloebiT 10 000 registrirebuli arasamTavrobo organizaciaa,<br />
Tumca realurad maTi meaTedic ki ar funqcionirebs. 1 qveyanaSi<br />
62 registrirebuli saqvelmoqmedo organizaciaa, romelTac ufleba aqvT,<br />
daubegravi Semowirulobebi miiRon da maTi umetesoba realurad eweva<br />
saqmianobas. 2 samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi „arasamewarmeo iuridiuli<br />
pirebis“ kategorias ganekuTvnebian, Tumca kanoni araregistrirebuli<br />
kavSirebis funqcionirebis SesaZleblobasac iTvaliswinebs. 3 samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis registracia iusticiis saministros<br />
daqvemdebarebaSi myof sajaro reestrSi xdeba, xolo saqvelmoqmedo<br />
organizaciebis registracias finansTa saministro awarmoebs. grantebis<br />
didi nawilia gadasaxadebisgan Tavisufalia, Tumca samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebi TanamSromelTa xelfasebze saSemosavlo gadasaxads<br />
imave odenobiT ixdian, rogorc samewarmeo pirebi (20 procenti).<br />
yvelaze didi da aqtiuri arasamTavrobo organizaciebi TbilisSi arian<br />
koncentrirebuli, xolo regionebSi moqmedi organizaciebis siZliere<br />
gacilebiT naklebia.<br />
Sefaseba<br />
resursebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad qmnis kanonmdebloba xelsayrel garemos samoqalaqo sazogadoebisTvis?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
funqcionirebis mxriv raime mniSvnelovan dabrkolebebs ar qmnis. kanonmdeblobis<br />
zogierTi nawili sakmaod progresulia: kanoni organizaciebis<br />
registraciisa da saqmianobis martiv procedurebs adgens 4 da qmnis „sazogadoebrivi<br />
gaerTianebebis Seqmnis TavisuflebiT sargeblobis myar samarTlebriv<br />
safuZvels,“ romelic araviTar SezRudvebs ar iTvaliswinebs<br />
advokatirebisa da mTavrobis kritikis mxriv. 5 Tumca, miuxedavad imisa,<br />
rom kanonmdebloba arasamTavrobo organizaciebisTvis resursebis xelmisawvdomobas<br />
ar zRudavs, is arc maTTvis saqvelmoqmedo Semowirulobebis<br />
waxalisebas axdens, gansakuTrebiT kerZo pirebisgan.<br />
sazogadoebrivi gaerTianebebis Seqmnisa da maTSi gawverianebis ufleba<br />
konstituciiT aris garantirebuli, 6 aseTi organizaciebis dafuZnebisa<br />
da registraciis konkretuli wesebi ki samoqalaqo kodeqsSia Camoyalibebuli.<br />
samoqalaqo kodeqsis mixedviT, samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi<br />
arasamewarmeo iuridiuli pirebis kategorias ganekuTvnebian. maT registracias<br />
sajaro reestri axdens. rodesac organizacia sajaro reestrs<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
egistraciis Sesaxeb gancxadebiT mimarTavs, sajaro reestri valdebulia,<br />
imave dRes miiRos gadawyvetileba registraciis ganacxadis dakmayofilebis<br />
an masze uaris Tqmis Sesaxeb. registraciis safasuri 100 lars<br />
Seadgens. registraciaze uari dasabuTebuli unda iyos da misi gasaCivreba<br />
SesaZlebelia sasamarTloSi. 7 kodeqsi aseve iTvaliswinebs araregistrirebuli<br />
samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis funqcionirebas. 8 samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />
organizaciebis registraciis saqarTveloSi<br />
arsebul procedurebi „martivad da iafad“ miiCneva. 9<br />
arsebuli kanonmdeblobiT, samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi<br />
mTeli rigi sagadasaxado SeRavaTebiT sargebloben. miuxedavad imisa,<br />
rom maT mier komerciuli saqmianobidan miRebuli mogeba saerTo wesebiT<br />
ibegreba, arakomerciuli saqmianobidan miRebuli fuladi saxsrebi, rogoricaa<br />
grantebi, Semowirulobebi da sawevro Senatanebi, mogebis gadasaxadisgan<br />
gaTavisuflebulia (Tumca am saxsrebiT gadaxdili xelfasebi<br />
ibegreba), xolo sagranto xelSekrulebis farglebSi importirebuli saqoneli<br />
damatebiTi Rirebulebis gadasaxadiT ar ibegreba. samoqalaqo–<br />
sazogadoebrivi organizaciebi aseve gaTavisuflebulni arian qonebis<br />
gadasaxadisgan, Tu qoneba ekonomikuri saqmianobisTvis ar gamoiyeneba. 10<br />
2010 wlis seqtemberSi miRebul sagadasaxado kodeqsSi ar SenarCunda<br />
pozitiuri diskriminaciis is sagadasaxado reJimi, romliTac samoqalaqosazogadoebrivi<br />
organizaciebi manamde sargeblobdnen da romlis mixedviT<br />
komerciuli iuridiuli pirebi 20-procentian, xolo samoqalaqosazogadoebrivi<br />
organizaciebi 12-procentian saSemosavlo gadasaxads ixdidnen.<br />
2011 wlidan samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi xelfasebze<br />
20-procentian saSemosavlo gadasaxads ixdian. saSemosavlo gadasaxadis<br />
aRniSnuli zrda sagadasaxado kodeqsSi 1997 wlidan iyo gaTvaliswinebuli<br />
da amdenad resursebis xelmisawvdomobis SezRudvis mcdelobad<br />
ar unda iqnes miCneuli. 2011-2014 wlebSi gaTvaliswinebulia am<br />
ganakveTis etapobrivi Semcireba 15 procentamde. mosalodnelia, rom samoqalaqo-sazogadoebis<br />
organizaciebi damatebiTi Rirebulebis gadasaxadis<br />
gadaxdis valdebulebisgan kvlav Tavisufali iqnebian da grantebic<br />
kvlavindeburad ar daibegreba. 11<br />
kanonis is debulebebi, romlebic biznes-organizaciebis da qvelmoqmedi<br />
kerZo pirebis mier daubegravi Semowirulobebis ganxorcielebas exeba,<br />
amomwuravi ar aris. imisTvis, rom samoqalaqo-sazogadoebrivma organizaciam<br />
daubegravi Semowirulobebi miiRos, is saqvelmoqmedo organizaciad<br />
unda iyos daregistrirebuli, xolo im biznes-organizaciebs, romlebic<br />
aseT Semowirulobebs gascemen, maTi mTliani saSemosavlo gadasaxadis<br />
mxolod 10 procentamde Semcireba SeuZliaT moiTxovon, rac wina sagadasaxado<br />
kodeqsTan SedarebiT 2 procentiT metia. 12 mniSvnelovania, rom<br />
ar arsebobs debulebebi, romlebic kerZo pirebs daubegravi Semowirulobebis<br />
gaRebis SesaZleblobas miscems.<br />
miuxedavad imisa, rom kanonmdebloba samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis<br />
finansur saqmianobas araviTar mniSvnelovan dabrkolebas ar<br />
2011<br />
171<br />
7 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi,<br />
miRebulia 1997 wlis 26 ivniss, muxlebi<br />
29-31.<br />
8 iqve, muxli 39.<br />
9 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 47.<br />
10 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi,<br />
miRebulia 2010 wlis 17 seqtembers, muxli<br />
99.<br />
11 iqve, muxli 63.<br />
12 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli<br />
117.<br />
10. samoqalaqo sazogadoeba
13 East West Management Institute, 31 March<br />
2011. Assessing the Sustainability of Georgian<br />
NGOs, http://www.ewmi-gpac.org/en/news/<br />
1-news/150-2011-04-07-13-24-38 (nanaxia<br />
2011 wlis 8 aprils).<br />
172<br />
uqmnis, is arc gansakuTrebul daxmarebas ar sTavazobs mesame seqtors<br />
finansuri damoukideblobis misaRwevad, gansakuTrebiT gadasaxadebisgan<br />
gaTavisuflebis kuTxiT. miuxedavad imisa, rom ucxouri wyaroebidan miRebul<br />
dafinansebaze SeRavaTiani sagadasaxado reJimi vrceldeba, Sida<br />
qvelmoqmedebis mastimulirebeli faqtorebi sustia. „arakomerciuli kanonmdeblobis<br />
saerTaSoriso centris“ (ICNL) daskvnaSi aRniSnulia, rom<br />
„saSemosavlo gadasaxadis Semcirebis debulebis miuxedavad, rogorc Cans,<br />
arsebobs mTeli rigi sakanonmdeblo barierebi, romlebic qvelmoqmedebas<br />
biznesisTvis Zvir da riskian saqmianobad aqcevs da, Sesabamisad, kerZo<br />
qvelmoqmedebis arasamTavrobo organizaciebis dafinansebis stabilur<br />
wyarod Camoyalibebas xels uSlis.“ aseve ar arsebobs sakanonmdeblo normebi,<br />
romlebic xels Seuwyobs socialuri sawarmoebis an saTemo interesis<br />
kompaniebis saqmianobas, romlebic sazogadoebrivi interesebis dasakmayofileblad<br />
mogebis dabali marJiT muSaoben. ICNL-is winaswarma kvlevam<br />
aseve aCvena, rom qarTuli arasamTavrobo organizaciebi, romelTac fasiani<br />
momsaxurebis gaweva surT, SeiZleba ufro naklebad xelsayrel sagadasaxado<br />
reJimSi aRmoCdnen, vidre mcire sawarmoebi, da rom arasamTavrobo<br />
organizaciebis saqmianobis am sferosTan dakavSirebuli sakanonmdeblo<br />
baza sakmarisad mkafio ar aris. 13<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqvT samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs efeqtiani saqmianobisTvis<br />
saWiro finansuri da adamianuri resursebi?<br />
qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis dafinansebis wyaroebi<br />
sakmarisad diversificirebuli ar aris. isini TiTqmis mTlianad ucxoeli<br />
donorebis daxmarebaze arian damokidebuli, radganac saxelmwifo saxsrebi<br />
maTTvis parqtikulad xelmiuwvdomelia, xolo korporatiuli da<br />
individualuri qvelmoqmedeba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
umetesobisTvis Semosavlis potenciur wyarod jer ar qceula. aseve<br />
iSviaTia organizaciis mxardamWerebis an wevrebis Semowirulobebi. arasa-<br />
Tanado dafinansebis gamo, samoqalaqo sazogadoebis mraval organizacias<br />
kvalificiuri kadrebis SenarCuneba/gadamzadeba da sakuTari prioritetebis<br />
dasaxva uWirs. amave dros, dafinansebisa da adamianuri resursebis<br />
xelmisawvdomobis mxriv didi gansxvavebaa regionul da dedaqalaqSi momuSave<br />
organizaciebs Soris.<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi didwilad ucxoeli donorebis<br />
dafinansebaze arian damokidebuli. USAID-is 2009 wlis kvlevis angariSis<br />
mixedviT, arasamTavrobo organizaciebi dafinansebis 95 procents ucxoeli<br />
donorebisgan iReben. Tumca rogorc sxva ramdenime bolodroindeli<br />
kvleva aCvenebs, imis miuxedavad, rom arasamTavrobo organizaciebi TviTkmarni<br />
sulac ar arian, bevrma maTganma warmatebiT moaxdina dafinansebis<br />
wyaroebis diversificireba. magaliTad, erT-erTi kvlevis mixedviT, romelic<br />
saqarTveloSi moqmed 100 samoqalaqo-sazogadoebriv organizacias<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
moicavda, kvlevis monawile organizaciebis 55 procenti dafinansebis 70<br />
an met procents ucxoeli donorebisgan iRebda, magram 41 procenti Tavisi<br />
biujetis naxevars an naxevarze mets sxva wyaroebidan avsebda. 14 2010 wlis<br />
kidev erTma kvlevam, romelic 287 arasamTavrobo organizacias moicavda,<br />
aCvena, rom 2005 wlis Semdeg am organizaciebis finansuri resursebi gaizarda,<br />
rac metwilad regionebSi momuSave organizaciebis xarjze moxda. 15<br />
amis miuxedavad, imave 5 wlis ganmavlobaSi TbilisSi moqmedma arasamTavrobo<br />
organizaciebma mainc regionebSi momuSave organizaciebze 2.5-jer<br />
meti proeqti ganaxorcieles. 16 donorebis dafinansebaze TiTqmis sruli<br />
damokidebuleba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs sakuTar prioritetebze<br />
aqcentirebas urTulebs. TanamSromlebis SesanarCuneblad da<br />
saoperacio saxsrebis mosapoveblad maT xandaxan iseT sakiTxebze uwevT<br />
muSaoba, romlebic maTi kompetenciis sferos scildeba. 17<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis mier (ucxoeli donorebis garda)<br />
Semosavlis sxva wyaroebidan miRebis kuTxiT arsebuli mdgomareoba<br />
araerTgvarovania. gamoiTqmis mosazreba, rom qveyanaSi samTavrobo grantebi<br />
da kerZo qvelmoqmedeba „TiTqmis ar arsebobs.“ 18 miuxedavad imisa,<br />
rom, 2010 wlis erT-erTi kvlevis Tanaxmad, samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />
organizaciebis mier saxelmwifosgan miRebuli Semosavali (grantebisa da<br />
momsaxurebis kontraqtebis saxiT) 2005-2010 wlebSi mcirediT gaizarda,<br />
sxva kvlevam aCvena, rom 101 gamokvleuli organizaciidan saxelmwifo dafinanseba<br />
mxolod samma miiRo, xolo saxelmwifo Sesyidvebidan Semosavlis<br />
miReba mxolod cametma SesZlo. 19<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis biujetebSi sawevro Senatanebis<br />
wilma 2005-2010 wlebSi, rogorc Cans, iklo. 20 2005 wels gamokvleuli<br />
organizaciebidan sawevro Senatanebi mxolod mesameds hqonda dawesebuli,<br />
magram organizaciebis umravlesobaSi am wyarodan miRebuli saxsrebi<br />
maTi mTliani Semosavlis 5 procents ar aWarbebda. 21 im organizaciebSi,<br />
romelTac Semosavlis miReba samewarmeo saqmianobiT SeuZliaT, aseTi dafinanseba<br />
maTi wliuri biujetis mxolod 12 procents Seadgens. im arasam-<br />
Tavrobo organizaciebis umetesoba, romlebic amas axerxeben, TbilisSi<br />
funqcionirebs. 22<br />
kerZo biznesisgan miRebuli Semowirulobebi samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis alternatiuli Semosavlis (anu, iseTi Semosavlis, romelic<br />
ucxoeli donorebisgan ar aris miRebuli) yvelaze iSviaTi wyaroa.<br />
biznes-organizaciis Semowiruloba 2010 wels gamokvleuli samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis mxolod 5 procents hqonda miRebuli. 23<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs saqarTveloSi ekonomikuri saqmianoba<br />
ar ekrZalebaT. erT-erTi kvlevis Tanaxmad, 2005-2008 wlebSi<br />
samewarmeo saqmianobaSi Cabmuli arasamTavrobo organizaciebis ricxvi<br />
„TvalSisacemad gaizarda“ da aseTi organizaciebis erTi mexuTedi raime<br />
saxis samewarmeo saqmianobas eweoda, 24 Tumca aseTi saqmianobis masStabi<br />
da Semosavlebis odenoba jer kidev Zalze SezRudulia. saqarTveloSi<br />
arsebul SedarebiT msxvil arasamTavrobo organizaciebs Semosavlis<br />
2011<br />
173<br />
14 CIVICUS 2010<br />
15 Center for Strategic Research and<br />
Development, Civil Society Organizations in<br />
Georgia – Dynamics and Trends of<br />
Development – 2010 [in Georgian with English<br />
summary], 14.<br />
16 Center for Strategic Research and<br />
Development, Civil Society Organizations in<br />
Georgia – Dynamics and Trends of<br />
Development – 2010 [in Georgian with English<br />
summary], 8.<br />
17 CIVICUS 2010, 30.<br />
18 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />
19 Civil Society Institute, Georgian Not for Profit<br />
Legislation: Challenges and Perspectives<br />
(2007),13.<br />
20 Center for Strategic Research and<br />
Development, Civil Society Organizations in<br />
Georgia – Dynamics and Trends of<br />
Development – 2010 [in Georgian with English<br />
summary], 14.<br />
21 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 31.<br />
22 Center for Strategic Research and<br />
Development, Civil Society Organizations in<br />
Georgia – Dynamics and Trends of<br />
Development – 2010 [in Georgian with English<br />
summary], 14.<br />
23 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2010),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 31.<br />
24 Center for Strategic Research and<br />
Development, Civil Society Organizations in<br />
Georgia – Dynamics and Trends of<br />
Development – 2010 [in Georgian with English<br />
summary], 15.<br />
10. samoqalaqo sazogadoeba
25 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />
26 Civil Society Institute, Georgian Not for Profit<br />
Legislation: Challenges and Perspectives, 25.<br />
27 FRIDE, Assessing Democracy Assistance:<br />
Georgia (2010), 2, www.fride.org/<br />
publication/779/georgia.<br />
28 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2010),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 30<br />
(footnote).<br />
29 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia,109.<br />
30 Center for Strategic Research and<br />
Development, Civil Society Organizations in<br />
Georgia – Dynamics and Trends of<br />
Development – 2010 [in Georgian with English<br />
summary], 13.<br />
31 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />
(2008).<br />
32 iqve.<br />
33 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 26.<br />
34 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />
Development, An Assessment of Georgia Civil<br />
Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />
Index, 29.<br />
174<br />
miRebis mizniT ekonomikuri saqmianobis warmoeba imis gamo uZneldebaT,<br />
rom gadasaxadebisgan gaTavisuflebulni ar arian. regionebSi momuSave<br />
organizaciebi TandaTan acnobiereben, rom servisebis pirdapir miwodebiT<br />
Semosavlis miReba SeuZliaT, magram savaraudod maTi umravlesobis-<br />
Tvis aseTi saqmianoba Semosavlis mniSvnelovan wyarod ver iqceva, radgan<br />
amas xels uSlis mosaxleobis Semosavlebis dabali done da sayovelTaod<br />
gavrcelebuli mosazreba, rom arasamTavrobo organizaciam sazogadoebas<br />
servisi ufasod unda miawodos. 25 rodesac samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi<br />
komerciul operaciebs axorcieleben, es metwilad araoficialurad<br />
xdeba, radgan gadasaxadebis deklarirebas Zalze arTulebs is<br />
garemoeba, rom maT ar ician, arapirdapiri xarjebi samewarmeo saqmianobad<br />
unda CaTvalon Tu arasamewarmeod. 26<br />
adamianuri resursebis TvalsazrisiT, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs<br />
jer srulad ar dauZleviaT kadrebis gadinebis Sedegebi, romelic<br />
am organizaciebSi 2004 wlis Semdeg moxda, rodesac samoqalaqo sazogadoebis<br />
bevrma liderma postrevoluciur xelisuflebaSi Tanamdebobebi<br />
daikava (axali ministrTa kabinetis 11 ministridan 9 arasamTavrobo organizaciis<br />
yofili warmomadgeneli iyo), xolo donorebma dafinanseba samoqalaqo<br />
seqtoris nacvlad saxelmwifos pirdapiri mxardaWerisken mimar-<br />
Tes. 27 amasTan erTad, sajaro seqtorSi xelfasebis matebisa da kerZo seqtorSi<br />
dasaqmebis SesaZleblobebis zrdis gamo, samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebi kvalificiuri profesionalebisTvis mimzidvel dawesebulebebs<br />
aRar warmoadgenen. 28 TandaTan izrdeba gansxvaveba did da ufro<br />
profesionalur samoqalaqo-sazogadoebriv organizaciebsa da mcire da<br />
instituciurad sust organizaciebs Soris. gamoiTqmis mosazreba, rom organizaciebis<br />
umetesobas „kvalificiuri da profesionali TanamSromlebis“<br />
SenarCuneba sul ufro da ufro uWirs; 29 marTlac, erT-erTma kvlevam<br />
aCvena, rom gamokvleuli organizaciebis mesameds mudmiv xelfasze dasaqmebuli<br />
erTi TanamSromelic ar hyavda. 30 samoqalaqo sazogadoebis is organizaciebi,<br />
romlebic Tbilisis gareT funqcionireben dedaqalaqSi bazirebul<br />
organizaciebs bevrad CamorCebian maTi SesaZleblobebis mxriv, 31<br />
rac gamowveulia rogorc donorebis dafinansebis naklebi xelmisawvdomobiT,<br />
ise kvalificirebuli kadrebis gadinebiT regionebidan TbilisSi.<br />
samoqalaqo sazogadoebis organiziaciebis moxaliseebisa da wevrebis ricxvi<br />
mcirea. 2008 wlis angariSis, `gardamaval etapze myofi qveynebi,“ mixedviT,<br />
„moxaliseoba sustad aris ganviTarebuli da warmatebuli saTemo<br />
organizaciebis ricxvi mcirea.“ 32 Sedegad, saqarTveloSi wevrobaze an<br />
mxardamWerTa dafinansebaze dafuZnebuli samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />
organizaciebi cotaa. 33 erT-erT kvleviT angariSSi aRniSnulia, rom samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis 33 procents moxaliseebi saerTod<br />
ar hyavs. es ricxvic realurad kidev ufro didia, radganac „samoqalaqo–<br />
sazogadoebriv organizaciebs termini „moxaliseoba“ yovelTvis sworad<br />
ar esmiT da xSirad maTi „moxaliseebi“ sinamdvileSi proeqtis beneficiarebi<br />
arian.“ 34<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad arsebobs sakanonmdeblo garantiebi, romlebic samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebs maT saqmianobaSi arajerovani Carevisagan<br />
icavs?<br />
sakanonmdeblo baza, romelic saqarTveloSi samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis funqcionirebas aregulirebs, zogadad saTanadod icavs<br />
am organizaciebs maT saqmianobaSi arajerovani Carevisgan. sazogadoebrivi<br />
gaerTianebebis Seqmnis ufleba konstituciiT aris garantirebuli,<br />
samoqalaqo kodeqsi ki ramdenime damatebiT garantias Seicavs. saqarTvelos<br />
arasamTavrobo gaerTianebebs SeuZliaT, saxelmwifos kontrolis<br />
gareSe ifunqcioniron da daculni arian saxelmwifos mier maTi politikurad<br />
motivirebuli an TviTneburi gauqmebisgan. 35 gaerTianebebis Seqmnis<br />
Tavisufleba efeqtianad aris daculi samoqalaqo kodeqsiT. 36 Tumca, imis<br />
miuxedavad, rom kanonmdebloba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
funqcionirebas araviTar mniSvnelovan dabrkolebas ar uqmnis, is arc<br />
am seqtoris damcav konkretul debulebebs Seicavs.<br />
ramdenime legitimuri gamonaklisis garda, moqalaqeebs zogadad ufleba<br />
aqvT, Seqmnan gaerTianebebi da gawevrianden iseT organizaciebSi, romel-<br />
Ta mizani keTilsindisieri mmarTvelobis xelSewyoba da antikorufciuli<br />
saqmianobis ganxorcielebaa, miuxedavad am gaerTianebebis politikuri<br />
ideologiis, religiuri mimarTulebisa an miznebisa. samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis ideologiasa da miznebze dawesebulia garkveuli<br />
SezRudvebi, magram es SezRudvebi mxolod saxelmwifos legitimuri miznebis<br />
dacvas emsaxureba. 37 kerZod, konstitucia krZalavs iseTi sazogadoebrivi<br />
gaerTianebis Seqmnasa da saqmianobas, romlis mizania saqarTvelos<br />
konstituciuri wyobilebis damxoba an ZaladobiT Secvla, qveynis damoukideblobis<br />
xelyofa an teritoriuli mTlianobis darRveva; an romelic<br />
eweva omis an Zaladobis propagandas an aRvivebs erovnul, kuTxur, religiur<br />
an socialur SuRls. konstituciis imave muxlis Tanaxmad, sazogadoebrivi<br />
gaerTianebis akrZalva mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT SeiZleba<br />
da mxolod organuli kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi. samoqalaqo<br />
kodeqsi acxadebs, rom samoqalaqo sazogadoebis organizacias SeiZleba<br />
uari eTqvas registraciaze, Tu misi miznebi ewinaaRmdegeba moqmed<br />
samarTals, aRiarebul zneobriv normebs an saqarTvelos konstituciur–<br />
samarTlebriv principebs. 38<br />
saxelmwifos mier samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis saqmianobis<br />
regulireba maTi saqmianobis SeCerebis an akrZalvis uflebiT Semoifargleba,<br />
rac mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT SeiZleba ganxorcieldes.<br />
39 radgan samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs arasamewarmeo iuridiuli<br />
piris samarTlebrivi statusi aqvT, samoqalaqo kodeqsi konkretulad<br />
miuTiTebs, rom sasamarTlos SeuZlia, aseTi organizaciis saqmianobis<br />
SeCereba an akrZalva, Tu is „arsebiTad komerciul“ xasiaTs miiRebs.<br />
kanonmdebloba samoqalaqo sazogadoebis organizaciis sameTvalyureo<br />
175<br />
35 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 108.<br />
36 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 44.<br />
37 saqarTvelos konstitucia, muxli 37.<br />
38 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, muxli<br />
32.<br />
39 iqve, muxli 33.<br />
10. samoqalaqo sazogadoeba
40 USAID, 2007 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 11th<br />
Edition – June 2008 (Washington: U.S. Agency<br />
for International Development, Bureau for<br />
Europe and Eurasia, Office of Democracy,<br />
Governance and Social Transition, 2008), 107.<br />
41 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 43.<br />
42 iqve, 44.<br />
43 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />
(2008).<br />
44 Freedom House, Nations in Transit 2009<br />
(Freedom House, 2009), 213.<br />
45 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />
OSCE/ODIHR, 2008), 23.<br />
176<br />
sabWoSi saxelmwifos warmomadgenlis wevrobas an organizaciis sxdomebze<br />
saxelmwifos warmomadgenlis savaldebulo dawrebas ar moiTxovs. amave<br />
dros, piradi informaciis xelSeuxeblobis konstituciuri ufleba samoqalaqo-sazogadoebriv<br />
organizaciebze ar vrceldeba.<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 75<br />
ramdenad daculia samoqalaqo sazogadoeba mis saqmianobaSi arajerovani<br />
Carevisgan?<br />
qarTuli arasamTavrobo organizaciebi zogadad xelisuflebis arajerovani<br />
Carevis gareSe funqcionireben. xelisuflebis pirdapiri zewolis<br />
SemTxvevebi, rogoricaa organizaciis funqcionirebis SeCereba an misi<br />
aqtivistebis samsaxureobrivi saqmianobis gamo dapatimreba, Zalze iSvia-<br />
Tia. amis miuxedavad, xSirad vrceldeba informacia, rom arasamTavrobo<br />
organizaciebi, gansakuTrebiT isini, romlebic dedaqalaqis gareT funqcionireben<br />
da advokatirebis sakiTxebze muSaoben, xelisuflebis zewolas<br />
ganicdian. aseve yofila SemTxvevebi, rodesac arasamTavrobo organizaciebis<br />
damkvirveblebi arCevnebze daSinebisa da Zaladobis msxverpli xdebodnen.<br />
am sferos maregulirebeli kanonebis Sesabamisad, xelisufleba samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis saqmianobas ar zRudavs da masSi ar ereva.<br />
40 eqspertebis SefasebiT, qarTuli samoqalaqo sazogadoeba „xelisuflebis<br />
kritikaSi sakmaod aqtiuria.“ 41 Tumca, miuxedavad imisa, rom xelisufleba<br />
arasamTavrobo organizaciebis saqmianobaSi Riad ar ereva, arsebobs<br />
mosazreba, rom is cdilobs, maT saqmianobaze gavlena „diskriminaciuli“<br />
politikis gatarebiT moaxdinos. maSin, rodesac zogi arasamTavrobo<br />
organizacia xelisuflebasTan Tavisufali wvdomiT sargeblobs da masTan<br />
mWidrod TanamSromlobs, sxvebi aseT SesaZleblobebs moklebulni arian.<br />
42 marTalia, am SemTxvevaSi mizezis Sedegisgan gansxvaveba SeuZlebelia,<br />
magram politikur asparezze arsebuli polariacia samoqalaqo sazogadoebaSic<br />
aisaxea da TiTqmis yvela organizacia an xelisuflebis momxred<br />
iTvleba, an mis mowinaaRmdeged.<br />
rogorc organizacia Freedom House acxadebs, miuxedavad imisa, rom samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebi mTlianobaSi damoukidebel seqtors<br />
warmoadgenen, 43 regionebSi momuSave zogi mcire zomis arasamTavrobo organizacia<br />
adgilobrivi Tanamdebobis pirebis „ukanono zewolasa da Seviwroebas“<br />
ganicdis. 44 euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />
uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa misiam aseve daafiqsira<br />
SemTxvevebi, rodesac saarCevno damkvirveblebi, romlebic qarTul<br />
arasamTavrobo organizaciebs warmoadgendnen, daSinebisa da zewolis<br />
msxverplni gaxdnen. 45 xelisufleba daSinebis aseTi faqtebis gamoZiebas,<br />
rogorc wesi, ar awarmoebs.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad gamWvirvalea samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
saqmianoba?<br />
qarTuli samoqalaqo-sazogadoebriv organizaciebis gamWvirvalobis<br />
saerTo done arasaTanadoa. bolo wlebSi Catarebuli mTeli rigi kvlevebis<br />
Sedegebis da, aseve, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />
mier Catarebuli interviuebis Tanaxmad, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
mxolod mcire nawili awvdis regularulad sazogadoebas saku-<br />
Tar saqmianobasTan dakavSirebul informacias.<br />
CIVICUS-is 2005 wlis angariSSi saqarTvelos Sesaxeb aRniSnulia, rom<br />
qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi finansuri gamWvirvalobis<br />
dabali doniT xasiaTdebian. 46 miuxedavad imisa, rom am sferoSi<br />
arsebuli mdgomareoba garkveulwilad gaumjobesda da wamyvani arasam-<br />
Tavrobo organizaciebis erTma jgufma gamWvirvalobis ufro maRali<br />
standartebis danergva da ZiriTadi finansuri informaciis sazogadoebis-<br />
Tvis miwodeba daiwyo, jer kidev mcirea im arasamTavrobo organizaciaTa<br />
ricxvi, romlebic sakuTar safinanso angariSebs sajarod aqveyneben. 47<br />
saqvelmoqmedo organizaciebic ki, romelTac maTi saqmianobis amsaxveli<br />
wliuri angariSebisa da finansuri dokumentebis gamoqveyneba kanoniT<br />
evalebaT, ase mxolod SemTxvevaTa 45 procentSi iqcevian. 48<br />
ramdenime respondentma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqar-<br />
Tvelo“ am angariSis momzadebis procesSi gaesaubra, aseve gamoTqva mosazreba,<br />
rom qarTuli arasamTavrobo organizaciebis gamWvirvalobis saer-<br />
To done arasakmarisia. erT-erTma eqspertma aRniSna, rom qarTuli arasamTavrobo<br />
organizaciebis umetesoba, organizaciuli sisustis gamo, maTi<br />
saqmianobis gamWvirvalobas ver uzrunvelyofs da xSirad Tavs ikavebs<br />
Tavisi saqmianobis amsaxveli angariSebisa da finansuri dokumentebis gamoqveynebisgan.<br />
49 amis erT-erTi mizezi is aris, rom samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis umetesobas miaCnia, rom sazogadoebas aseTi informacia<br />
ar ainteresebs. sxva eqspertma gaixsena erT-erTi donori organizaciis<br />
mcdeloba, finansuri informacia mieRo im arasamTavrobo organizaciebidan,<br />
romlebic 2008 wels arCevnebis monitoringSi iyvnen CarTulni. man<br />
aRniSna, rom im organizaciebis umetesobam, romelTac donori organizacia<br />
daukavSirda, arCia dafinansebis wyaroebTan dakavSirebuli informacia<br />
ar gaeca. eqspertma aseve aRniSna, rom saqarTveloSi mxolod 5-6 iseTi<br />
arasamTavrobo organizacia arsebobs, romelic Tavis wliur angariSebsa da<br />
finansur dokumentebs regularulad da Tanmimdevrulad aqveynebs. 50<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad uzrunvelyofilia samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
angariSvaldebuleba maTi mxardamWerebis mimarT?<br />
177<br />
46 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 51.<br />
47 iqve.<br />
48 Civil Society Institute, Legislative Environment<br />
Regulating Charity Activities in Georgia (Tbilisi:<br />
Civil Society Institute, 2007), 8.<br />
49 qeTevan vaSakiZe, „evraziis<br />
TanamSromlobis fondis“ saqarTvelos<br />
ofisis direqtori. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2009 wlis 24 dekemberi.<br />
50 TinaTin bolqvaZe, adamianis uflebaTa da<br />
kanonis uzenaesobis programis<br />
koordinatori, „Ria sazogadoeba –<br />
saqarTvelo“. interviu avtorTan,<br />
Tbilisi, 2009 wlis 28 dekemberi.<br />
10. samoqalaqo sazogadoeba
51 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />
Development, An Assessment of Georgia Civil<br />
Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />
Index, 33.<br />
52 iqve, 26, 49-50.<br />
53 TinaTin bolqvaZis interviu avtorTan.<br />
54 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 49-50.<br />
178<br />
qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis umravlesobas bevri<br />
wevri an mxardamWeri ar hyavs. amas emateba maTi marTvis spontanuri da<br />
araTanmimdevruli sistema, ris gamoc saTanadod uzrunvelyofili ar<br />
aris arasamTavrobo organizaciebis angariSvaldebuleba maT mimarT, vis<br />
interesebsac isini, maTive TqmiT, warmoadgenen. amrigad, angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofis erTaderTi qmediTi meqanizmi donorebis mier<br />
aris dawesebuli da vertikalur (moqalaqeebisadmi an wevrebisadmi) an<br />
horizontalur (sxva samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebisadmi)<br />
angariSvaldebulebas ar gulisxmobs.<br />
qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofas xels, nawilobriv, maTi struqtura uSlis. qarTul arasamTavrobo<br />
organizaciebs Soris cotaa mxardamWerebze dafuZnebuli organizacia.<br />
maTi damfuZneblebi, Cveulebriv, organizaciis marTvis gasaadvileblad,<br />
misi wevrebis ricxvis SezRudvas cdiloben, rac imaze miuTi-<br />
Tebs, rom am organizaciebis umetesoba „avtoritarulad“ imarTeba. 51 samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis umravlesoba mmarTvel sabWoSi<br />
axal wevrebs iSviaTad iwvevs, an saerTod ar iwvevs. 52<br />
qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis Sida angariSvaldebulebis<br />
meqanizmebis sisustis gamo, am organizaciebis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofa ZiriTadad donorebs uxdebaT. eqspertebma, romlebsac<br />
mkvlevarTa gundi gaesaubra, aRniSnes, rom donorebi am funqcias, zogadad,<br />
warmatebiT asruleben da arasamTavrobo organizaciebi, Cveulebriv,<br />
maT angariSebsa da saTanado dokumentebs warudgenen, radgan, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi, momavalSi dafinansebas veRar miiReben. erT-erTma eqspertma<br />
mkvlevarTa gunds ganucxada, rom qveynis wamyvani arasamTavrobo organizaciebi,<br />
romlebic TbilisSi arian bazirebuli, donorebs, Cveulebriv,<br />
zust da amomwurav informacias awvdian, regionebSi momuSave ufro mcire<br />
zomis organizaciebs ki xSirad angariSgebis valdebulebis Sesruleba<br />
uWirT. 53 angariSvaldebulebis uzrunvelyofisken mimarTuli donorebis<br />
Zalisxmevis miuxedavad, CIVICUS-is angariSSi saqarTvelos Sesaxeb gamoTqmulia<br />
mosazreba, rom SesaZloa, arsebobdes ormagi buRalteriis problema<br />
(sagadasaxado organoebSi da donorebisTvis gansxvavebuli finansuri<br />
dokumentebis wardgena), xolo zogi organizacia SeiZleba erTi da<br />
imave saqmianobisTvis gankuTvnil dafinansebas sxvadasxva donorebisgan<br />
iRebdes. 54<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi<br />
(kanoni da praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis keTilsindisierebas uzrunvelyofs? ramdenad efeqturia<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis keTilsindisierebis uzrunvelyofis<br />
meqanizmebi praqtikaSi?<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
im pirobebSi, rodesac samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs mTeli<br />
seqtoris masStabiT moqmedi qcevis kodeqsi an sxva TviTregulirebis meqanizmebi<br />
ar gaaCniaT, saqarTveloSi amJamad am organizaciebis keTilsindisierebis<br />
uzrunvelyofis praqtikulad araviTari saSualeba ar arsebobs.<br />
2004 wels samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis koaliciam samoqalaqo<br />
sazogadoebis eTikis kodeqsi Seadgina, romelsac xeli daaxloebiT<br />
ocdaaTma organizaciam moawera. 55 dokumenti moicavda iseT sferoebs, rogorebicaa<br />
samoqalaqo sazogadoebis urTierToba xelisuflebasTan, politikur<br />
partiebTan, donorebTan da farTo sazogadoebasTan, aseve samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />
organizaciebis Sida marTva da finansuri menejmenti.<br />
amis miuxedavad, am iniciativam samoqalaqo seqtorze didi gavlena<br />
ver moaxdina, radgan masSi bevri organizacia ar iyo CarTuli da kodeqsi<br />
monitoringis, Sefasebisa da aRsrulebis qmediT meqanizmebs ar Seicavda. 56<br />
kodeqsis aRsrulebis meqanizmebi im organizaciebis yovelwliuri dajildoebiT<br />
Semoifargleboda, romlebic dokumentSi CamoTvlil principebs<br />
daicavdnen. orma eqspertma daadastura, rom TviTregulirebis am konkretulma<br />
dokumentma mniSvnelovani gavlena ver iqonia da is didwilad<br />
daviwyebas mieca. 57 amJamad, kodeqsi internetiT xelmisawvdomi ar aris.<br />
ramdenime organizacias qcevis sakuTari Sida kodeqsi aqvs, magram TviTregulirebisken<br />
mimarTul sxva mniSvnelovan iniciativebs bolo wlebSi<br />
adgili ar hqonia.<br />
2011<br />
roli: xelisuflebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofa<br />
(praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqtiurad cdilobs samoqalaqo sazogadoeba xelisuflebis<br />
angariSvaldebulebis uzrunvelyofas da ramdenad warmatebiT axerxebs<br />
amas?<br />
saqarTveloSi mravali iseTi arasamTavrobo organizaciaa, romelic xelisuflebis<br />
saqmianobis monitorings axorcielebs. amis miuxedavad, saerTo<br />
jamSi, samoqalaqo seqtori xelisuflebis angariSvaldebulebis efeqtianad<br />
uzrunvelyofas ver axerxebs. es gamowveulia rogorc samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis Sida sisusteebiT, ise im politikuri garemoTi,<br />
romelSic isini saqmianoben.<br />
qarTuli samoqalaqo sazogadoebis unari, „akontrolos saxelmwifo da<br />
moaxdinos masze mastabilizirebeli gavlena,“ 58 Semcirebulia da samoqalaqo-sazogadoebriv<br />
organizaciebs naklebad SeuZliaT warmatebuli advokatireba,<br />
radgan isini xelisuflebasTan „produqtiuli samuSao ur-<br />
TierTobebis“ damyarebas ver axerxeben. 59 miuxedavad imisa, rom qarTuli<br />
arasamTavrobo organizaciebi saxelmwifos qmedebebis monitorings sakmaod<br />
aqtiurad awarmoeben, es monitoringi mniSvnelovan gavlenas ver axdens<br />
gadawyvetilebaTa miRebis procesze. 60<br />
179<br />
55 http://www.civil.ge/geo/article.php?id=7707<br />
56 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 29.<br />
57 qeTevan vaSakiZisa da TinaTin bolqvaZis<br />
interviuebi avtorTan.<br />
58 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 108.<br />
59 USAID, 2007 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 11th<br />
Edition – June 2008, 106.<br />
60 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 60.<br />
10. samoqalaqo sazogadoeba
61 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />
62 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />
(2008).<br />
63 Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />
Country Report, Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2007, 10, 11.<br />
64 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 72.<br />
65 iqve, 73.<br />
66 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />
67 iqve.<br />
180<br />
is, rom samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi xelisuflebaze did<br />
gavlenas ver axdenen, gamowveulia rogorc Sida, ise gare faqtorebiT.<br />
Sida faqtorebis TvalsazrisiT, maRalkvalificiuri profesionalebis<br />
naklebobam da dafinansebis diversificirebuli da stabiluri wyaroebis<br />
ararsebobam Seqmna mdgomareoba, rodesac „samoqalaqo sazogadoebas<br />
mcire Zala da da gamocdileba gaaCnia imisTvis, rom mTavrobis reformireba<br />
da angariSvaldebuleba moiTxovos.“ 61 samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis unars, moaxdinon zewola xelisuflebaze, isic amcirebs,<br />
rom maT farTo sazogadoebasTan mWidro kavSiri ar aqvT, rac garkveulwilad<br />
am organiziaciebis legitimurobis dones amcirebs. vinaidan saqar-<br />
TveloSi wevrobaze dafuZnebuli arasamTavrobo organizaciebis ricxvi<br />
mcirea, arasamTavrobo organizaciebis umetesobas politikur aqtoreb-<br />
Tan dialogisas didi socialuri jgufebis saxeliT saubari ar SeuZlia. 62<br />
samoqalaqo sazogadoebis saqmianobis es aspeqti samoqalaqo seqtorTan<br />
dakavSirebul TiTqmis yvela mniSvnelovan kvlevaSia aRniSnuli: mkvlevarebi<br />
aRniSnaven, rom qarTuli samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis<br />
unars, imoqmedon, rogorc Suamavlebma saxelmwifosa da sazogadoebas<br />
Soris, „Zalze zRudavs is garemoeba, rom maT socialuri fesvebi ar<br />
gaaCniaT,“ rac imiT aris gamowveuli, rom maT „susti“ kavSiri aqvT im<br />
moqalaqeTa interesebTan, visac, maTive TqmiT, warmoadgenen. 63 samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebi „farTo sazogadoebisgan garkveulwilad izolirebulni<br />
arian“ 64 da mkvlevarebi xSirad aRniSnaven, rom am organizaciebis<br />
dRis wesrigebi moqalaqeTa umravlesobis sazrunavs sakmarisad<br />
ar asaxavs. 65<br />
gare faqtorebis TvalsazrisiT, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />
monitoringisa da advokatirebis Sedegianobas xelisuflebis mxridan maTdami<br />
uyuradRebo damokidebulebac amcirebs. kerZod, xelisufleba politikur<br />
procesSi samoqalaqo sazogadoebasTan TanamSromlobas swrafi<br />
moqmedebis Semaferxebel muxruWad miiCnevs. im arasamTavrobo organizaciebs,<br />
romlebic sazogadoebriv sakiTxebze muSaoben, Zalian uWirT neitraluri<br />
poziciis SenarCuneba uaRresad polarizebuli garemos gamo. 66<br />
xelisufleba xSirad makontrolebeli arasamtavrobo organizaciebis<br />
kritikul SeniSvnebs opoziciis mier marTvadi jgufebis Tavdasxmebad<br />
naTlavs da ugulebelyofs, xolo is garemoeba, rom zogierTi organizacia<br />
xelisuflebis kritikisas konstruqciulobisa da miukerZoeblobis Senar-<br />
Cunebas ver axerxebs, efeqturobas ukargavs mTeli seqtoris Zalisxmevas<br />
advokatirebisa da makontrolebeli funciis ganxorcielebis mxriv. 67<br />
Zalze cota arasamTavrobo organizacia axerxebs xelisuflebis imgvarad<br />
kritikas, rom (Sesabamisi SesaZleblobis warmoqmnisas) mTavrobasTan konstruqciulad<br />
TanamSromlobac SeZlos.<br />
arasamTavrobo organizaciebis saqmianobis Sedegianobas parlamentSi<br />
pluralizmis dabali done da damoukidebeli satelevizio mediis ararsebobac<br />
amcirebs. „vardebis revoluciis“ Semdgom gavlenian media-saSualebebSi<br />
da opoziciur partiebSi arasamTavrobo organizaciebis sando<br />
partniorTa ricxvi Semcirda. maSin, rodesac 2004 wlamde, samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebi xSirad moqmedebdnen opoziciasa da ZiriTad<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
telekompaniebTan erTad, igive saqcieli dRes maT diskreditacias iwvevs.<br />
ZiriTadi telearxebi ar aSuqeben iseT sakiTxebs, romelTac xelisufleba<br />
sensitiurad miiCnevs, rac arasamTavrobo organizaciebs sazogadoebisTvis<br />
informaciis miwodebis SesaZleblobas uzRudavs. magaliTad, 2010<br />
wlis agvistoSi iZulebiT gadaadgilebul pirTa Tbilisidan gasaxleba,<br />
ramac samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebisa da alternatiuli media-saSualebebis<br />
gansakuTrebuli yuradReba miipyro, arc erT ZiriTad<br />
televizias ar gauSuqebia. 2004 wlamde, Tavad xelisufleba da media<br />
sxvadasxva mxareebad iyvnen dayofilni, radgan Zalauflebas flobdnen<br />
rogorc xelisuflebaSi, ise mis gareT myofi Zalebi, rac samoqalaqosazogadoebriv<br />
organizaciebsa da medias saSualebas aZlevda, arapolarizebul<br />
garemoSi emuSavaT da Tavidan aecilebinaT „prosaxelisuflebo“<br />
da „proopoziciuri“ organizaciebis iarliyi, rac dRes sirTules warmoadgens.<br />
amis miuxedavad, qarTulma arasamTavrobo organizaciebma mainc miaRwies<br />
garkveul warmatebebs xelisuflebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofis<br />
mxriv. organizacia Freedom House-is angariSSi makontrolebeli arasamTavrobo<br />
organizaciebis warmatebuli saqmianobis magaliTad moyvanilia<br />
is faqti, rom „sorosis fondis“ mier dafinansebuli samoqalaqosazogadoebrivi<br />
organizaciebis qselma xeli Seuwyo fondis „aTaswleulis<br />
gamowveva saqarTvelo“ xelmZRvanelobis Secvlas, ris mizezadac fondis<br />
saqmianobis gamWvirvalobis nakleboba iqca. 68 aseve mniSvnelovan miRwevebad<br />
aris miCneuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis mier warmoebuli<br />
kampania, romelic winaswari dakavebis izolatorebSi wamebis winaaRmdeg<br />
iyo mimarTuli, da damoukidebeli gamoZieba, romelsac sabolood<br />
akrZalul ekonomikur saqmianobaSi Cabmuli parlamentis wevris gadadgoma<br />
mohyva. 69<br />
2011<br />
roli: politikis reformaSi monawileoba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqtiurad aris samoqalaqo sazogadoeba CarTuli antikorufciuli<br />
politikis reformirebis iniciativebSi?<br />
saqarTveloSi mTeli rigi arasamTavrobo organizaciebi arsebobs, romlebic<br />
korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze bolo wlebSi aqtiurad<br />
da mudmivad muSaoben. amis miuxedavad, qarTuli samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebis unars, monawileoba miiRon xelisuflebis politikis (maT<br />
Soris, antikorufciuli politikis) SemuSavebaSi, wina qveTavSi ganxiluli<br />
igive zogadi faqtorebi amcirebs, romlebic maT xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofaSi uSlis xels.<br />
pirvel rigSi, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis SesaZleblobas,<br />
gavlena moaxdinon xelisuflebis politikaze, am organizaciebis Sida sisusteebi<br />
amcirebs. arasaTanado dafinansebisa da amiT gamowveuli profesionaluri<br />
kadrebis naklebobis gamo, arasamTavrobo organizaciebis<br />
181<br />
68 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />
(2008).<br />
69 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 61.<br />
10. samoqalaqo sazogadoeba
70 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />
Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />
71 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 62.<br />
72 Freedom House, Nations in Transit 2009, 220.<br />
73 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 45.<br />
74 Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />
Country Report, 22.<br />
182<br />
umravlesobas politikis Sesaxeb rekomendaciebis wardgena da politikis<br />
analizis ganxorcieleba mxolod SezRuduli masStabiT SeuZlia. 70 dinamiur<br />
politikur movlenebze zegavlenis mosaxdenad arasamTavrobo organizaciebs<br />
Zalze maRalkvalificiuri TanamSromlebi esaWiroebaT, romel-<br />
Tac politikis reformis procesSi CarTvis SesaZleblobebze dauyovnebliv<br />
reagireba SeeZlebaT. Tumca, mwiri biujetebis gamo, arasamTavrobo<br />
organizaciebis umravlesobis adamianuri resursebi, romelTa meSveobiT<br />
maT politikur siaxleebze reagireba unda moxdinon, SezRudulia. amasTan<br />
erTad, samoqalaqo sazogadoebasa da farTo sazogadoebas Soris susti<br />
kavSiris gamo, rac wina qveTavSi iyo ganxiluli, samoqalaqo sazogadoebis<br />
organizaciebs uZneldebaT saxelmwifo uwyebebis mier gadawyvetilebebis<br />
miRebis procesSi TavianTi CarTulobis ligitimurobis dasabuTeba. 71<br />
amasTan erTad, xelisuflebis politikis formulirebisa da reformis<br />
procesSi samoqalaqo sazogadoebis CarTvis SesaZleblobaze negatiurad<br />
moqmedebs politikuri garemo. zogadad, arasamTavrobo organizaciebis<br />
rekomendaciebi politikur gadawyvetilebebze mcire gavlenas axdens,<br />
radgan parlamentSi mmarTveli partiis sruli dominireba da mediaze<br />
misi didi gavlena xelisuflebas uadvilebs, rom kanonproeqtebis Sesaxeb<br />
arasamTavrobo organizaciebis mier gamoTqmuli kritikis ignorireba<br />
moaxdinos. 72 amasTanave, rogorc sakanonmdeblo organosadmi miZRvnil<br />
TavSic aRiniSna, kanonproeqtebi yovelTvis droulad ar xdeba sazogadoebisTvis<br />
xelmisawvdomi, rac maT ganxilvaSi arasamTavrobo organizaciebis<br />
monawileobis SesaZleblobas amcirebs. xelisuflebasa da samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebs Soris dialogi institucionalizebuli<br />
ar aris da im organizaciebs, romlebic xelisuflebis mimarT ufro kritikulad<br />
arian ganwyobilni, dialogSi metwilad ar rTaven. 73<br />
„bertelsmanis transformaciis indeqsis“ saqarTvelos Sesaxeb 2008 wlis<br />
angariSSi aRniSnulia, rom sazogadoebis farTo fenebis CarTulobis<br />
ararseboba xelisuflebis antikorufciuli politikis erT-erTi susti<br />
rgolia. 74 am mxriv mdgomareoba odnav gaumjobesda 2008 wlis Semdeg da<br />
samoqalaqo sazogadoebis ramdenime organizacia (maT Soris, „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelo“) korufciis winaaRmdeg brZolis uwyeba-<br />
TaSorisi sakoordinacio sabWos muSaobaSi monawileobs. es dadebiTi nabijia,<br />
magram, rogorc korufciis winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSorisi<br />
sakoordinacio sabWos Sesaxeb TavSia aRniSnuli, sabWos muSaobis xelSewyobis<br />
SesaZleblobebi da meqanizmebi aramdgradi da sakmaod zedapirulia.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
eziume<br />
am kvlevis Tanaxmad, miuxedavad imisa, rom saqarTvelos metad progresuli<br />
da liberaluri kanonmdebloba aqvs media-organizaciebis Seqmnisa da funqcionirebis<br />
sferoSi, praqtikaSi media kvlavac arasakmarisad gamWvirvale, angariSvaldebuli<br />
da damoukidebelia. damoukideblobis xarisxi gansxvavdeba<br />
mediis sxadasxva tipebis mixedviT, aseve dedaqalaqsa da regionebSi. mTavroba<br />
ar mimarTavs cenzuras, magram zogadad cnobilia, rom xelisuflebam qveynis<br />
yvelaze gavlenian satelevizio arxebze kontroli daamyara mTavrobis momxre<br />
biznesmenebis mier maTi Sesyidvis gziT, rac am arxebze momuSave Jurnalistebs<br />
aiZulebs, rom TviTcenzuras mimarTon. kvlavac SeSfoTebas iwvevs<br />
televiziis mflobelobis gamWvirvalobis nakleboba, xolo TviTregulirebis<br />
qmediTi meqanizmebis ararsebobam problemebi warmoSva mediis angariSvaldebulebisa<br />
da keTilisindisierebis TvalsazrisiT. qarTuli media<br />
gansakuTrebulad warmatebuli ar aris korufciis SemTxvevebis gamovlenis<br />
mxriv, vinaidan Jurnalistur gamoZiebebs wamyvani media-organizaciebis mxolod<br />
mcire nawili awarmoebs. mTlianobaSi, media sazogadoebas mosazrebaTa<br />
farTo speqtrs warudgens, magram misi unari, miukerZoeblad gaaSuqos politikuri<br />
movlenebi, daqveiTebulia politikuri sivrcisa da media-sivrcis<br />
ukiduresi polarizaciis gamo.<br />
saerTo qula: 45/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi 100 50<br />
63/100 damoukidebloba 75 25<br />
marTva gamWvirvaloba 100 25<br />
50/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />
keTilsindisiereba 50 25<br />
korufciis faqtebis gamoZieba<br />
da mxileba — 25<br />
roli sazogadoebis informireba korufciisa<br />
25/100 da misi Sedegebis Sesaxeb<br />
sazogadoebis informireba<br />
— 25<br />
mmarTvelobis sakiTxebze — 25<br />
2011 183<br />
11.<br />
media
1 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 2004 wlis 23<br />
dekembers, muxli 33:2–5.<br />
2 iqve, muxli 64:1.<br />
3 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb,“ muxli 36.<br />
184<br />
struqtura da organizacia<br />
televizia saqarTveloSi mediis yvelaze popularuli da gavleniani saxeobaa.<br />
qveynis masStabiT axal ambebs mxolod sami ZiriTadi arxi gadascems:<br />
„rusTavi 2,“ „imedi“ da „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyeblis“<br />
pirveli arxi. „sazogadoebrivi mauwyeblis“ meore arxi politikuri partiebis<br />
pres-konferenciebsa da parlamentis sxdomebs aSuqebs. kidev ori<br />
arxi, „kavkasia“ da maestro,“ romlebic sakuTar axal ambebs gadascems,<br />
Tbilisis mosaxleobis mniSvnelovani nawilisTvis aris xelmisawvdomi,<br />
magram qveynis danarCen nawilSi ar mauwyeblobs. „aWaris televizia,“ romelic<br />
aWaris avtonomiuri respublikis saxelmwifo arxia, qveynis mniSvnelovan<br />
nawils faravs. arsebobs kidev 26 regionaluri telearxi, magram,<br />
ramdenime gamonaklisis garda, isini mniSvnelovan rols ar asruleben<br />
pirveladi informaciis gavrcelebis mxriv. qveyanaSi mravali radiosadguri,<br />
gazeTi, Jurnali da axali ambebis saagento funqcionirebs, magram<br />
maTi gavlena satelevizio arxebis gavlenas bevrad Camouvardeba. igive<br />
iTqmis axladwarmoqmnil internet-mediazec.<br />
Sefaseba<br />
resursebi (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mravalferovani da damoukidebeli<br />
mediis arsebobis xelSemwyobi garemos Seqmnas?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba raime mniSvnelovan dabrkolebebs ar uqmnis<br />
mravalferovani da damoukidebeli media-seqtoris arsebobas.<br />
kanoni Jurnalistur saqmianobasa da beWdviTi media-erTeulebis dafuZnebaze<br />
raime SezRudvas ar awesebs. beWdviT media-organizaciebs licenziis<br />
aReba ar sWirdebaT da isini gaTavisuflebulni arian damatebiTi Rirebulebis<br />
gadasaxadisgan. maTi saqmianoba raime specialuri normebiT ar regulirdeba.<br />
„sazogadoebrivi mauwyebeli“ saxelmwifo biujetidan finansdeba da misi<br />
dafinansebis odenoba mTliani Sida produqtis 0,12 procents Seadgens. 1<br />
kanoni „sazogadoebriv mauwyebels“ saukeTeso saeTero saaTebSi, aseve<br />
dasvenebis da uqme dReebSi, reklamis ganTavsebas ukrZalavs. 2<br />
telemauwyeblebis dafuZnebisa da saqmianobis wesebi Camoyalibebulia<br />
saqarTvelos kanonSi „mauwyeblobis Sesaxeb.“ kanonis mixedviT, saqarTveloSi<br />
moqmedma yvela mouwyebelma (garda „saqarTvelos sazogadoebrivi<br />
mauwyeblisa“ da „aWaris televiziisa“) saqarTvelos komunikaciebis erovnuli<br />
komisiisagan licenzia unda miiRos. kanoni pirdapir acxadebs, rom<br />
mauwyeblobis sferoSi licenziis gareSe saqmianoba kanoniT isjeba. 3 komisias<br />
SeuZlia gasces „saerTo licenzia“ (romlic mflobeli valdebulia,<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saukeTeso dros axali ambebisa da sazogadoebriv-politikuri programebi<br />
gadasces) an „specializebuli licenzia“ (romelic gadacemebis Sinaarss<br />
konkretulad gansazRvravs) rogorc nacionalur, ise adgilobriv miwiszeda<br />
sadgurebze. 4 komisiam ganacxadis miRebidan 30 samuSao dRis ganmavlobaSi<br />
unda miiRos gadawyvetileba licenziis gacemis an masze uaris Tqmis<br />
Sesaxeb. 5 licenziis miniWebaze uaris Tqmis SemTxvevaSi, komisiis gadawyvetileba<br />
SeiZleba sasamarTloSi gasaCivrdes. 6 mniSvnelovania, rom, kanonis<br />
mixedviT, komisia erTaderTi organoa, romelsac mauwyeblebze licenziis<br />
gacemis ufleba aqvs da nebismieri sxva organos mier raime damatebiTi<br />
licenziis an nebarTvis moTxovna akrZalulia. 7 kanoni iTvaliswinebs sazogadoebrivi,<br />
saTemo da kerZo mauwyeblebis dafuZnebas.<br />
saqarTvelos konstitucia adgens, rom arc saxelmwifos da arc kerZo<br />
pirebs masobrivi informaciis an misi gavrcelebis saSualebaTa monopolizaciis<br />
ufleba ar aqvT. 8 kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“ aseve Seicavs debulebebs,<br />
romelTa mizans media-saSualebaTa mflobelobis koncentraciis<br />
akrZalvis gziT konkurenciisTvis xelis Sewyoba warmoadgens.<br />
2011<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad arsebobs mravalferovani da damoukidebeli media seqtori,<br />
romelic sxvadasxva Sexedulebebis warmoCenas uzrunvelyofs?<br />
saqarTveloSi sxvadasxva tipis mravali media-erTeuli arsebobs, romlebic<br />
dedaqalaqsa da regionebSi funqcionireben. gazeTebi, radiosadgurebi<br />
da axali ambebis saagentoebi gansxvavebul Sexedulebebs mTeli qveynis<br />
masStabiT avrceleben, magram televiziiT gansxvavebuli mosazrebebis<br />
mosmena dedaqalaqis gareT rTulia. centralur da regionuli media–<br />
erTeulebs Soris aseve mniSvnelovani gansxvavebebi arsebobs resursebis<br />
mxriv.<br />
marTalia beWdviTi mediisa da radios seqtorebi mTlianobaSi mravalferovnad<br />
da pluralisturad miiCneva, 9 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelos“ mier 2009 wels Catarebulma kvlevam aCvena, rom amJamindeli<br />
regulaciebi arasakmarisia „konkurentunariani da pluralisturi<br />
satelevizio bazris“ Camosayalibeblad. 10 `saerTaSoriso kvlevisa da gacvlebis<br />
sabWos“ (IREX) mier Sedgenil „mediis mdgradobis indeqsSi“ aseve<br />
aRniSnulia, rom regulirebis amJamindeli wesebiT mediis erTsa da imave<br />
mflobelTa xelSi koncentraciis Tavidan acileba ver moxerxda. 11 ramdenime<br />
welia, rac saqarTvelos komunikaciebis erovnul komisias miwiszeda<br />
sadgurebze axali licenziebi ar gaucia, rac axal moTamaSeebs bazarze<br />
Sesvlis saSualebas ar aZlevs.<br />
IREX-i aRniSnavs, rom bolo wlebSi ZiriTadi qarTuli telearxebis gadacemebi<br />
„sul ufro da ufro erTferovani“ gaxda. 12 ori wamyvani kerZo<br />
telearxi, romlebic mTeli qveynis masStabiT mauwyebloben, ZiriTadad<br />
185<br />
4 iqve, muxlebi 40, 59.<br />
5 iqve, muxli 41.<br />
6 iqve, muxli 44.<br />
7 iqve, muxli 41.<br />
8 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />
wlis 24 agvistos, muxli 24.<br />
9 Freedom House, Freedom of the Press 2009,<br />
http://www.freedomhouse.org/<br />
template.cfm?page=251&country=7612&year=2009<br />
(nanaxia 2010 wlis 29 ianvars); kavkasiis<br />
kvleviTi resusrebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ (Tbilisi: CRRC, 2009),<br />
3.<br />
10 Transparency International Georgia, Tele vision<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation (Tbilisi: Transparency International<br />
Georgia, 2009), 17.<br />
11 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009 (Washington:<br />
IREX, 2009), 145.<br />
12 iqve, 143.<br />
11. media
13 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ 4.<br />
14 iqve, 143.<br />
15 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 145.<br />
16 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 7.<br />
17 iqve, 6.<br />
18 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2011, 151.<br />
19 Civil Georgia, „televiziebs jamSi,<br />
daaxloebiT, 36 mln laris davalianeba<br />
CamoeweraT,“ 2010 wlis 2 ivlisi,<br />
http://civil.ge/geo/article.php?id=22926&<br />
search= (nanaxia 2011 wlis 29 marts)<br />
20 saerTaSoriso gamWvirvaloba _<br />
saqarTvelo, `sagadasaxado amnistis<br />
qarTuli telearxebisTvis Tu subsidia<br />
saxelisuflebo televiziebisTvis?“<br />
http://www.transparency.ge/blog/<br />
psagadasakhado-amnistia-kartulitelearkhebistvis-tu-subsidia-sakhelisupleboteleviziebistvisp<br />
(nanaxia 2011 wlis 4<br />
aprils).<br />
186<br />
xelisuflebis mxardamWer siuJetebs uSveben, „sazogadoebrivi mauwyeblis“<br />
„pirveli arxis“ gadacemebi ki naklebad politizebuli gaxda.<br />
telekompania „maestro,“ romelic xelisuflebis mZafri kritikiT gamoir-<br />
Ceva da erT-erT opociziur dajgufebasTan asocirdeba, mxolod dedaqalaqSi<br />
mauwyeblobs. 13 es gamowveulia dafinansebis simciriT, rac telearxs<br />
Tanamgzavruli mauwyeblobis gadasaxadis gadaxdis saSualebas ar<br />
aZlevs, da sakabelo provaiderebis uariT, rom es arxi TavianT paketebSi<br />
CarTon.<br />
TbilisSi bazirebuli telekompaniebi, romlebic mTeli qveynis masStabiT<br />
mauwyebloben, TanamSromlebs maRal xelfasebs sTavazoben, xolo dedaqalaqis<br />
gareT xelfasebi Zalze dabalia, rac kvalificiuri reportiorebis<br />
gadinebas iwvevs regionebidan dedaqalaqSi bazirebul media-erTeulebSi<br />
an sxva seqtorebSi. amasTan, „imedi“ da „rusTavi 2“ „uaxlesi aparaturiT“<br />
arian aRWurvili, xolo regionuli mauwyeblebi da gazeTebi iZulebulni<br />
arian, dabali xarisxisa da moZvelebuli aparaturiT imuSaon. 14<br />
saqarTvelos media-erTeulebi mniSvnelovani finansuri gamowvevebis winaSe<br />
dganan. bolodroindeli kvlevebis Tanaxmad, momgebiani media-erTeulebi<br />
„iSviaTia“ 15 , xolo ZiriTadi telearxebi „xSirad finansurad wam-<br />
gebianebi arian.“ 16 dedaqalaqSi bazirebuli wamyvani telekompaniebi<br />
xelisuflebisgan finansur daxmarebas iReben, mwiri finansuri rusursebis<br />
mqone regionuli media-erTeulebi ki ZiriTadad donorebis daxmarebiT<br />
axerxeben funqcionirebas. saqarTvelos sareklamo bazris mcire moculoba<br />
erT-erTi mTavari faqtoria, romelic media-saSualebebs xels<br />
uSlis, rom TviTkmarni gaxdnen. 17 amasTanave, gamoiTqmis SeSfoTeba, rom<br />
sareklamo seqtori monopolizebulia im kompaniebis mier, romlebic nacionalur<br />
arxebTan asocirdebian. 18<br />
2010 wlis aprilSi parlamentma satelevizio arxebisTvis sagadasaxado<br />
amnistiis Sesaxeb kanoni miiRo, romelic 36 milioni laris odenobis davalianebis<br />
Camoweras iTvaliswinebda. kanonmdeblebma amnistiis beneficiarTa<br />
sajarod gamJRavnebaze uari ganacxades. rogorc media bazris mkvlevarebma<br />
daadgines, imis miuxedavad, rom amnistiis Sedegad gadasaxadebi<br />
baTumSi moqmed damoukidebel telekompania „25-e arxsac“ Camoewera, am<br />
SeRavaTiT ZiriTadad xelisuflebis mxardamWerma arxebma, „imedma“ da<br />
„rusTavi 2-ma“, isargebles. sxva damoukidebeli arxebi, rogoricaa „maestro“<br />
da „kavkasia,“ acxadebdnen, rom sagadasaxado davalianeba ar hqondaT.<br />
19 „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ daaskvna, rom sagadasaxado<br />
amnistiam xelisuflebis mxardamWer arxebs bazarze xelsayreli<br />
mdgomareoba Seuqmna. 20<br />
mniSvnelovani problemebi arsebobs media-seqtorSi dasaqmebuli pirebis<br />
profesionalizmis mxriv. „kavkasiis kvleviTi resursebis centris“ mier<br />
Catarebulma kvlevam daadgina, rom ZiriTad telearxebze profesionalizmis<br />
nakleboba „advili SesamCnevi iyo,“ radgan isini daubalansebel axal<br />
ambebs gadascemdnen, mosazrebebs faqtebad warmoaCendnen da SecdomaSi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
Semyvan da damabnevel informacias avrcelebdnen. 21 profesionalizmis<br />
done Zalze dabalia beWdviT mediaSic. 22 universitetis damTavrebisa da<br />
sainformacio saSualebebSi muSaobis dawyebis Semdeg, Jurnalistebi mcire<br />
drosa da yuradRebas uTmoben profesiul ganviTarebasa da unar-<br />
Cvevebis gaumjobesebas. 23 universitetebis Jurnalistikis fakultetebis<br />
saswavlo programebi media-seqtoris saWiroebebTan adaptirebuli ar aris<br />
da studentebs mxolod mcire praqtikul gamocdilebas aZlevs. maRali<br />
kvalifikaciis mqone profesionalebis gareSe, rac warmatebuli mediabiznesisTvis<br />
umniSvnelovanesi resursia, eWvqveS dgeba keTilsindisierebis<br />
yvela sxva aspeqti, maT Soris, angariSvaldebuleba, damoukidebloba<br />
da mediis sazedamxedvelo funqcia.<br />
2011<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad arsebobs samarTlebrivi garantiebi, romlebic medias mis<br />
saqmianobaSi arajerovani Carevisgan icavs?<br />
saqarTvelos mTlianobaSi kargi kanonmdebloba aqvs mediis Tavisuflebis<br />
mxriv. sakanonmdeblo baza, romelic „liberalurad da progresulad“ 24<br />
miiCneva, mediis saqmianobaSi arajerovani Carevis aRkveTis araerT meqanizms<br />
Seicavs. gamoxatvis Tavisufleba daculia konstituciiT da kanoniT<br />
„sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb.“ kanonmdebloba aseve icavs<br />
saredaqcio damoukideblobasa da uzrunvelyofs sajaro informaciis<br />
xelmisawvdomobas. kanonis debulebebi, romlebic ciliswamebas exeba, JurnalistebisTvis<br />
Zalze xelsayrelia. rac Seexeba uaryofiT mxares, licenzirebis<br />
kanonmdeblobis garkveulma xarvezebma SesaZloa safrTxe Seuqmnas<br />
mediis damoukideblobas, xolo „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyeblis“<br />
sameTvalyureo sabWos dakompleqtebis wesebi mis wevrTa politikuri<br />
niSniT daniSvnis SesaZleblobas warmoSobs.<br />
gamoxatvis Tavisufleba daculia saqarTvelos konstituciiT, romelic<br />
acxadebs, rom „yovel adamians aqvs ufleba, Tavisuflad miiRos da gaavrcelos<br />
informacia, gamoTqvas da gaavrcelos Tavisi azri zepirad, werilobiT<br />
an sxvagvari saSualebiT.“ konstitucia aseve xazgasmiT aRniSnavs,<br />
rom mediis cenzura dauSvebelia. 25 zemoxsenebuli principebi gamyarebulia<br />
saqarTvelos kanoniT „sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb,“ 26<br />
romlis mixedviT moqalaqeebs ufleba aqvT, moiZion, miiRon, Seqmnan, Seinaxon<br />
da gaavrcelon nebismieri tipis informacia an ideebi. mediis saredaqcio<br />
damoukidebloba da pluralizmi daculia, xolo Jurnalistebs<br />
ufleba aqvT, daicvan informaciis wyaros saidumloeba da saredaqcio<br />
gadawyvetilebebi sakuTari sindisis Sesabamisad miiRon. kanoni aseve<br />
krZalavs cenzuras. 27 sityvis Tavisuflebis SezRudva da Jurnalistis<br />
saqmianobaSi ukanono Careva, saqarTvelos kanonmdeblobiT, sisxlis samarTlis<br />
danaSaulia. 28<br />
kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“ acxadebs, rom erT kerZo an iuridiul pirs<br />
mxolod erTi telemauwyeblis da erTi radios licenziis flobis ufleba<br />
187<br />
21 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ (Tbilisi, 2009) 9.<br />
22 media-eqspert nino danelias interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 19<br />
Tebervali.<br />
23 media-eqspert daviT paiWaZis interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 19<br />
Tebervali.<br />
24 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 139;<br />
Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />
(2008), http://www.freedomhouse.org/<br />
template.cfm?page=47&nit=452&year=2008<br />
(nanaxia 2009 wlis 8 dekembers);<br />
Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 10.<br />
25 saqarTvelos konstitucia, muxli 24.<br />
26 miRebulia 2004 wlis 24 ivniss.<br />
27 saqarTvelos kanoni „sityvisa da<br />
gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb,“ muxli 2.<br />
28 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis<br />
154–e muxli, miRebulia 1999 wlis 22<br />
ivilss.<br />
11. media
29 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb,“ muxli 62.<br />
30 iqve, muxli 16.<br />
31 mauwyebelTa qcevis kodeqsi, miRebulia<br />
saqarTvelos komunikaciebis erovnuli<br />
komisiis mier 2009 wlis 12 marts.<br />
32 iqve, muxli 18.<br />
33 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 12; kavkasiis kvleviTi<br />
resursebis centri, „saqarTvelos mediis<br />
siRrmiseuli kvleva: Sedegebis Sejameba,“<br />
18.<br />
34 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb,“ muxli 2.<br />
35 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb,“ muxli 2.<br />
36 iqve, muxli 6.<br />
188<br />
aqvs (muxli 60). politikur partiebsa da maT Tanamdebobis pirebs, administraciul<br />
organoebsa da maT TanamSromlebs, aseve, administraciul organosTan<br />
urTierTdamokidebulebis mqone iuridiul pirebs samauwyeblo<br />
licenziis floba ekrZalebaT (muxli 62). kanonis mixedviT, saqarTvelos<br />
komunikaciebis erovnuli komisia valdebulia, gaataros RonisZiebebi,<br />
romlebic aucilebelia sainformacio saSualebebebSi mosazrebaTa pluralizmis<br />
stimulirebisTvis da mauwyeblebis sakuTrebis koncentraciis<br />
Tavidan asacileblad. 29<br />
kanonmdeblobaSi arsebobs mTeli rigi debulebebi, romlebic telemauwyeblebis<br />
saredaqcio damoukideblobas exeba. kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“<br />
moiTxovs, rom „saqarTvelos sazogadoebrivma mauwyebelma,“ romelsac<br />
saxelmwifo afinansebs, uzrunvelyos programebis saredaqcio damoukidebloba,<br />
30 xolo „mauwyeblebis qcevis kodeqsi,“ romelic saqarTvelos<br />
komunikaciebis erovnuli komisiis mier 2009 wlis 12 marts iqna miRebuli<br />
da savaldebulo samarTlebrivi dokumentia, kerZo mauwyeblebisgan moiTxovs,<br />
rom sxvadasxva saxis zewolisgan daicvan saredaqcio damoukidebloba<br />
da profesiuli Tavisufleba. 31 kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“<br />
mTavrobis uwyebebs „sazogadoebriv mauwyebelze“ zewolis ganxorcielebas<br />
pirdapir ukrZalavs da Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizani<br />
„sazogadoebrivi mauwyeblis“ damoukideblobis uzrunvelyofaa. 32 amis miuxedavad,<br />
„sazogadoebrivi mauwyeblis“ sameTvalyureo sabWos formirebis<br />
wesi safuZvlian SeSfoTebas iwvevs. kanoni mmarTvel partias faqtobrivad<br />
mis mier SerCeuli kandidatebis daniSvnis uflebas aZlevs, radgan<br />
sabWos wevrebs partiebi waradgenen, prezidenti arCevs da parlamenti<br />
amtkicebs. 33<br />
informaciis xelmisawvdomoba zogadi administraciuli kodeqsiT regulirdeba,<br />
romelic acxadebs, rom sajaro uwyebSi daculi informacia Riaa,<br />
garda kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa (muxli 28). 34<br />
kanonmdebloba araviTar SezRudvebs ar awesebs kerZo da saTemo mediasaSualebebis<br />
(beWdviTi, samauwyeblo, internet-saSualebebi da a.S.) dafuZnebasa<br />
da funqcionirebaze, Tumca kerZo da saTemo mauwyeblebma licenziis<br />
mosapoveblad ganacxadi unda waradginon zemoT aRwerili proceduriT.<br />
mauwyeblebisTvis licenziis miniWebis wesebSi ar aris konkretuli an pirdapiri<br />
meqanizmebi, romelTa saSualebiT xelisuflebas am procesze politikuri<br />
kontrolis ganxorcieleba SeuZlia. samauwyeblo licenziebs<br />
saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisia gascems, romelic, „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb“ kanonis mixedviT, damoukidebeli maregulirebeli organoa<br />
da arc erT saxelmwifo uwyebas ar eqvemdebareba. 35 kanoni komisiis<br />
wevrebis saqmianobaSi Carevas pirdapir krZalavs. 36 amis miuxedavad, radgan<br />
komisiis wevrebs prezidenti arCevs da parlamenti ubralo umravlesobiT<br />
amtkicebs, politikurad motivirebuli daniSvnebis SesaZlebloba<br />
gansakuTrebiT didia im pirobebSi, rodesac sakanonmdeblo organoSi prezidentis<br />
partia dominirebs (rac saqarTvelos uaxlesi istoriis umetesi<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
nawilis damaxasiaTebeli Strixia). kidev erTi potenciuri problema im<br />
garemoebidan gamomdinareobs, rom licenzireba mauwyeblobis teqnikur<br />
aspeqtebs scildeba da nawilobriv telekompaniebis programebis Sinaarssac<br />
moicavs. saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisia konkretul<br />
Sinaarsze gaTvlil (mag. politikuri da gasarTobi programebis) da ara<br />
zogad samauwyeblo nebarTvebs gascems. rogorc IREX-is angariSSia aRniSnuli,<br />
licenzirebis sferoSi komisiis uflebamosilebebi metismetad far-<br />
Toa da aRniSnul uwyebas mauwyeblebis gadacemebis Sinaarsze gavlenis<br />
moxdenis saSualebas aZlevs. 37<br />
saqarTvelos kanoni „sagangebo mdgomareobis Sesaxeb,“ 38 xelisuflebis<br />
aRmasrulebel Stos sagangebo mdgomareobis dros media-erTeulebze kontrolis<br />
dawesebis uflebas aZlevs. 39 saqarTvelos kanoni „saomari mdgomareobis<br />
Sesaxeb“ 40 msgavs debulebas Seicavs, romelic saomari mdgomareobis<br />
dros moqmedebs. 41 kanonmdebloba mTavrobas aseTi kontrolis sxva<br />
SemTxvevebSi ganxorcielebis uflebas ar aniWebs.<br />
saqarTvelos kanonmdebloba ciliswamebisTvis sisxlissamarTlebriv<br />
pasuxismgeblobas ar iTvaliswinebs. kanoni „sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis<br />
Sesaxeb“ acxadebs, rom savaraudo ciliswamebis faqtis gamo saqme<br />
SeiZleba aRiZras media-saSualebis mflobelis, magram ara Jurnalistis<br />
winaaRmdeg. 42 sajaro pirebs media saSualebis winaaRmdeg ciliswamebasTan<br />
dakavSirebuli sarCelis wardgenisas, kerZo pirebTan SedarebiT, ufro<br />
myari mtkicebulebebis warmodgena evalebaT. 43 amasTan erTad, kanoni<br />
acxadebs, rom pirs ciliswamebisTvis ar ekisreba pasuxismgebloba, Tu man<br />
ar icoda da arc SeiZleboda scodnoda, rom ciliswamebas avrcelebda. 44<br />
2011<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad Tavisufalia media mis saqmianobaSi arajerovani Carevisgan<br />
praqtikaSi?<br />
miuxedavad imisa, rom saqarTvelos kanonmdeblobis is debulebebi, romlebic<br />
sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebas exeba, progresulad da liberalurad<br />
iTvleba, isini sxvadasxva zomiT sruldeba sxvadasxva tipis media-erTeulebis<br />
SemTxvevaSi, aseve dedaqalaqsa da regionebSi.<br />
beWdviTi media, radiosadgurebi da axali ambebis saagentoebi, iseve, rogorc<br />
zogierTi telekompania, zogadad, xelisuflebis pirdapiri Carevis<br />
gareSe funqcionirebs. amis miuxedavad, mediis warmomadgenlebi gamoTqvamen<br />
varauds, rom sareklamo bazarze probemebi arsebobs, romelTa mizezi<br />
bazris funqcionirebaSi xelisuflebis Careva, bazris gaumWvirvaloba<br />
da nepotizmia. 45 organizaciis Freedom House daskvniT, xelisufleba<br />
cdilobs akontrolos damoukidebeli telekompaniebi, romlebic mTeli<br />
qveynis masStabiT mauwyebloben, Tumca, amave dros, is tolerantulia im<br />
telekompaniebis mimarT, romelTa mayureblebis ricxvi mcirea. 46<br />
189<br />
37 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 139.<br />
38 miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers.<br />
39 iqve, muxli 4.<br />
40 miRebulia 1997 wlis 31 oqtombers.<br />
41 iqve, muxli 4.<br />
42 saqarTvelos kanoni „sityvisa da<br />
gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb,“ muxli 6.<br />
43 iqve, muxli 14.<br />
44 iqve, muxli 16.<br />
45 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2011, 151.<br />
46 Freedom House, Nations in Transit 2009, 221.<br />
11. media
47 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />
damcvelis saangariSo moxseneba<br />
saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />
TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />
Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“<br />
(Tbilisi: saxalxo damcvelis aparati), 170.<br />
48 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />
(2008), http://www.freedomhouse.org/<br />
template.cfm?page=47&nit=452&year=2008<br />
(nanaxia 2009 wlis 8 dekembers).<br />
49 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />
damcvelis saangariSo moxseneba<br />
saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />
TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />
Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“ 151.<br />
50 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 142.<br />
51 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 12; kavkasiis kvleviTi<br />
resursebis centri, „saqarTvelos mediis<br />
siRrmiseuli kvleva: Sedegebis Sejameba,“<br />
10.<br />
52 Media.ge, Imedi TV Journalists and Cameramen<br />
Demand Professional Freedom, 5 May 2009,<br />
http://www.media.ge/en/node/35382<br />
(nanaxia 2011 wlis 29 marts), Freedom<br />
House, Freedom of the Media 2010 –<br />
Georgia, http://www.freedomhouse.org/<br />
template.cfm?page=251&year=2010 (nanaxia<br />
2011 wlis 2 aprils).<br />
53 Transparency International Georgia, Use of<br />
Administrative Resources for Election Campaign<br />
– Local Elections 2010, 2nd Report, 17.<br />
54 Civil Georgia, „parlamentma 2011 wlis<br />
biujeti daamtkica,“ 2010 wlis 17<br />
dekemberi, http://civil.ge/geo/article.php?id=<br />
23478&search= (nanaxia 2010 wlis 29<br />
marts).<br />
55 Radio Free Europe/Radio Liberty, Georgia<br />
Offers Russian-Language Alternative To Kremlin<br />
TV, 25 January 2011, http://www.rferl.org/<br />
content/georgian_russian_tv/2286802.html<br />
(nanaxia 2011 wlis 3 aprils).<br />
56 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 139.<br />
57 iqve.<br />
58 Civil Georgia, „studia „maestros“ ofisTan<br />
afeTqeba moxda,“ 2009 wlis 25 maisi,<br />
http://civil.ge/geo/article.php?id=21194&<br />
search= (nanaxia 2011 wlis 1 aprils).<br />
59 U.S. State Department, 2009 Human Rights<br />
Report: Georgia, http://www.state.gov/g/drl/<br />
rls/hrrpt/2009/eur/136032.htm (nanaxia<br />
2011 wlis 1 aprils).<br />
190<br />
wamyvani telekompaniebis mflobelTa vinaoba kvlav gaurkvevelia. miiCneva,<br />
rom xelisuflebam qveynis yvelaze gavlenian mauwyeblebze kontroli<br />
xelisuflebisadmi loialurad ganwyobili biznesmenebis mier SeZenis<br />
gziT daamyara. 47 telekompaniebis mflobelebi xelisuflebisTvis xelsayrel<br />
sainformacio politikas saredaqcio damoukideblobis SezRudvis<br />
xarjze atareben. 48 amis gamo, saredaqcio damoukideblobis nakleboba erTerT<br />
mTavar problemad iyo miCneuli saxalxo damcvelis 2008 wlis angariSSi.<br />
49<br />
xelisuflebis mier pirdapiri cenzuris ganxorcielebis SemTxvevebi ar<br />
dafiqsirebula, Tumca miiCneva, rom TviTcenzura telemediaSi gavrcelebuli<br />
movlenaa. 50 Jurnalistebis SromiTi kontraqtebi iSviaTad Seicavs<br />
maT damcav debulebebs 51 da samsaxuris dakargvis SiSi bevr maTgans aiZulebs,<br />
TviTcenzuras mimarTos da redaqtorebisa da menejerebis mier<br />
dawesebul SezRudvebs daemorCilos. 2009 wlis gazafxulze telekompania<br />
„imedis“ ramdenime aTeulma TanamSromelma xeli moawera peticias, romel-<br />
Sic isini Sida cenzurisa da telekompaniis menejmentis mier dawesebuli<br />
SezRudvebis gamo protests gamoTqvamdnen. Sedegad, telekompaniis ori<br />
Jurnalisti samsaxuridan daiTxoves, oTxma televizia protestis niSnad<br />
datova, xolo ramdenime xelismomweri aiZules, rom xelmowerebze uari<br />
eTqvaT. 52<br />
saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisia xSirad Tavs ikavebs „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb“ da „reklamis Sesaxeb“ kanonebis moTxovnebis Sesrulebisagan.<br />
kerZod, is debulebebi, romlebic xelisuflebis organoebsa da<br />
Tanamdebobis pirebs samauwyeblo licenziebis flobas ukrZalavs, araTu<br />
ar sruldeba, aramed, faqtobrivad, sistematurad irRveva. bevri adgilobrivi<br />
telearxi, kanonis darRveviT, dafinansebas xelisuflebis regionaluri<br />
organoebisgan iRebs. 53<br />
2011 wlis saxelmwifo biujetSi „sazogadoebrivi mauwyeblisTvis“ 25 milioni<br />
laria gaTvaliswinebuli. 54 amasTan erTad, prezidentis sarezervo<br />
fondidan rusulenovani axali ambebis arxis „pirveli kavkasiuri“ funqcionirebisTvis<br />
daaxloebiT 17 milioni lari gamoiyo. 55<br />
Jurnalistebis daSineba da Seviwroeba sistematurad ar xdeba, Tumca<br />
bolo wlebSi mTel rig aseT SemTxvevebs hqonda adgili. 2007 wlis noemberSi<br />
policiam xelisuflebis sawinaaRmdego amboxis waqezebis sababiT<br />
daarbia da eTeridan moxsna „imedi,“ romelic im periodSi opoziciuri<br />
arxi iyo. organizaciam IREX daafiqsira 2008 wlis saprezidento da saparlamento<br />
arCevnebis dros momxdari Jurnalistebze zewolis faqtebi, romlebsac<br />
ZiriTadad dedaqalaqis gareT hqonda adgili. 56 2009 wlis gazafxulze<br />
gamarTuli demonstraciebis dros dafiqsirda Jurnalistebis Seviwroebis<br />
faqtebi rogorc samarTaldamcavebis, ise opoziciis mxardam-<br />
WerTa mxridan. 57 2009 wlis maisSi daudgenelma pirma telekompania „maes-<br />
tros“ SesasvlelTan xelyumbara aafeTqa. 58 Sinagan saqmeTa saministros<br />
TanamSromlebma SantaJis gziT damoukidebel yovelkvireul gazeT „ba-<br />
Tumelebis“ wamyvani reportioris TanamSromlobaze daTanxmeba scades. 59<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011 wlis 26 maiss TbilisSi antisamTavrobo demonstraciis daSlisas<br />
adgili hqonda Zaladobas Jurnalistebis mimarT policiis specrazmis<br />
mxridan. 60 am faqtebis umetesoba saTanadod ar gamoZiebula.<br />
mediis saqmianobaSi mTavrobis Carevis faqtebis garda, mTelma rigma kvlevebma<br />
mediis Rrma polarizacia da mikerZoebuloba gamoavlina, rac damoukidebeli<br />
Jurnalistikis ganviTarebis erT-erTi mTavari Semaferxebeli<br />
faqtoria. mediis dRis wesrigi xSirad xelisuflebis an opoziciis gavleniT<br />
yalibdeba da zogadad miiCneva, rom media-erTeulebis umravlesoba<br />
erT-erTi mxaris pozicias iziarebs. organizaciis IREX 2009 wlis „mediis<br />
mdgradobis indeqsSi“ aRniSnuli iyo, rom „media-erTeulebi politikuri<br />
dRis wesrigebiT aris gajerebuli, rac maT politikuri brZolis instrumentebad<br />
aqcevs partiebis xelSi.“ 61 „bertelsmanis fondis“ mier momzadebul<br />
angariSSi aRniSnulia, rom praqtikulad yvela telearxi, Jurnalisturi<br />
principebis ugulebelyofis fasad, an xelisuflebas emxroba an<br />
opozicias.“ 62 media-saSualebebis monitoringma, romelic „kavkasiis kvleviTi<br />
resursebis centris“ mier Catarebuli kvlevis nawili iyo, aCvena,<br />
rom is arxebi, romlebic xelsuflebis an opoziciis momxred iTvlebian,<br />
xSirad SecdomaSi Semyvan, arazust da Zalze mikerZoebul informacias<br />
gadascemen.“ 63<br />
organizaciis IREX kvlevis Tanaxmad, zogierT media-erTeuls, romlebic<br />
opoziciis mxardamWerad moiazrebian, reklamebis mizidva uWirT, radgan<br />
biznesmenebs ar surT, rom aseT mediasTan iyvnen asocirebuli. 64 mTavrobis<br />
mxardamWeri media-organizaciebi ki xSirad subsidiebs iReben pirdapir<br />
xelisuflebisgan an xelisuflebis momxre biznesmenebisgan. 65<br />
kidev erT problemur sferod rCeba saqarTvelos komunikaciebis erovnuli<br />
komisiis mier licenziebis gacema. 66 saxalxo damcvelma parlaments<br />
komisiis „TviTneburi“ gadawyvetilebebis gamoZiebisken mouwoda da aRniSna,<br />
rom licenziebis gacema (an argacema) politikuri zewolis instrumentad<br />
aris qceuli. 67<br />
mediis damoukideblobis TvalsazrisiT arsebuli mdgomareoba aseve gansxvavebulia<br />
dedaqalaqsa da regionebSi, radgan Jurnalistebi Tbilisis<br />
gareT ufro seriozuli gamowvevebis winaSe dganan, rac gansakuTrebiT<br />
Jurnalisturi Tavisuflebis SezRudvaSi gamoixateba. 68 Jurnalistebis<br />
uflebebis darRvevaTa umetesoba, romlebic saxalxo damcvelma dafiqsira,<br />
regionebSi moxda. saxalxo damcvelis angariSis Tanaxmad, adgilobrivi<br />
xelisuflebis organoebi, romlebic socialuri reklamebis gansaTavseblad<br />
regionuli telearxebis saeTero dros yiduloben, xSirad miiCneven,<br />
rom es maT arxebis saredaqcio politikaSi Carevis uflebas aZlevs.<br />
adgilobrivi xelisuflebis organoebis Tanamdebobis pirebi xSirad mtrul<br />
saqcielad miiCneven iseT Cveulebriv Jurnalistur moqmedebebs, rogoricaa<br />
adgilobriv mcxovrebTa komentarebis Cawera. dedaqalaqSi arsebuli<br />
mdgomareobis msgavsad, saredaqcio damoukideblobis mxriv regioneb-<br />
Sic didi gansxvavebaa beWdviT da samauwyeblo media-erTeulebs Soris.<br />
beWdviTi saSualebebi bevrad ufro damoukidebelni da xelisuflebis<br />
2011<br />
191<br />
60 Civil Georgia, Watchdogs Say Excessive Force<br />
Used by Police, 26 May 2011,<br />
http://www.civil.ge/eng/article.php?id=23528<br />
(accessed on 23 July 2011).<br />
61 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 142.<br />
62 Bertelsmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />
Country Report, (Gutersloh: Bertelsmann<br />
Stiftung, 2009), 7.<br />
63 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ 9.<br />
64 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 146;<br />
Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 15.<br />
65 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 146.<br />
66 Freedom House, Freedom of the Press (2009)<br />
– Georgia (2009), http://www.freedomhouse.org/<br />
template.cfm?page=251&country=7612&year=2009<br />
(nanaxia 2010 wlis 29 ianvari).<br />
67 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />
damcvelis saangariSo moxseneba<br />
saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />
TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />
Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“<br />
(Tbilisi: saxalxo damcvelis aparati), 160.<br />
68 Freedom House, Nations in Transit 2009, 221.<br />
11. media
69 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />
damcvelis saangariSo moxseneba<br />
saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />
TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />
Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“ 152,<br />
163-165.<br />
70 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb,“<br />
muxli 61.<br />
71 iqve, muxli 62.<br />
72 iqve, muxli 70.<br />
192<br />
mimarT kritikulad ganwyobilni arian, xolo telekompaniebi adgilobrivi<br />
xelisuflebis mimarT ufro „damyoli“ 69 midgomiT xasiaTdebian.<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mediis saqmianobis gamWvirvalobas?<br />
saqarTvelos kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs, romlebic mediis<br />
gamWvirvalobis uzrunvelsayofad aris gamiznuli. kerZod, mauwyeblobis<br />
Sesaxeb kanonis cvlilebebma, romlebic parlamentma 2011 wlis<br />
aprilSi miiRo, gaaumjobesa samauwyeblo mediis mflobelobis gamWvirvalobasTan<br />
maregulirebeli normebi da ofSorul zonebSi daregistrirebuli<br />
iuridiuli pirebis mier mauwyeblebis floba akrZala. es wesebi<br />
ZalaSi jer ar Sesula, magram 2012 wels, Semdegi saarCevno ciklis dawyebamde,<br />
unda amoqmeddes.<br />
kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“ moiTxovs, rom im samewarmeo pirebma, romlebic<br />
samauwyeblo licenzias floben, saqarTvelos komunikaciebis erovnul<br />
komisiias yovelwliurad warudginon informacia telekompaniis menejmentis<br />
da im mflobelTa Sesaxeb, romlebic sainformacio saSualebis<br />
aqciebis 5%-s mainc floben. Tu licenziis mflobeli arakomerciuli iuridiuli<br />
piria, man unda waradginos informacia misi damfuZneblebis,<br />
wevrebis, sponsorebisa da sameTvalyureo sabWos Sesaxeb. licenziis mflobelebma<br />
komisias aseve unda acnobon yvela im sxva samauwyeblo licenziis<br />
Sesaxeb, romelsac isini floben da yvela im aqciebis Sesaxeb, romlebic<br />
maT sxva iseT organizaciaSi aqvT, romelic aseve samauwyeblo licenziis<br />
mflobelia. amasTan erTad, licenziis mflobelebi valdebulni arian,<br />
komisias miawodon informacia yvela im gazeTsa an axali ambebis saagentoze,<br />
romelTac isini floben, an maT wilze gazeTebsa da axali ambebis<br />
saagentoebSi, da, aseve, informacia, romelic sxva sawarmos an misi aqciebis<br />
flobas ukavSirdeba. damatebiTi garantiis saxiT, licenziis mflobelebma<br />
aseve unda waradginon msgavsi informacia maTi damfuZneblebis, aqcionerebis,<br />
sponsorebisa da ojaxis wevrebis Sesaxeb. 70 licenziis mflobelebma<br />
aqcebis mflobelTa SemadgenlobaSi momxdari cvlilebebis Sesaxeb komisias<br />
10 dRis ganmavlobaSi unda acnobon. 71<br />
2012 wlidan, samauwyeblo licenziis mflobelebi valdebulni iqnebian,<br />
komisias acnobon maTi menejmentis wevrebis da namdvili mflobelebis vinaobis<br />
Sesaxeb da miawodon detaluri informacia dafinansebis wyaroebis,<br />
maT Soris, reklamebiT, sponsorebisgan da SemowirulobebiT miRebuli<br />
Semosavlis Sesaxeb. amasTan erTad, informacia menejmentisa da namdvili<br />
mflobelebis Sesaxeb unda gamoqveyndes media-erTeulis veb-gverdze. 72<br />
kidev erTi cvlileba, romelic ZalaSi 2012 wels Sedis, ofSorul zonebSi<br />
bazirebuli iuridiuli pirebis mier media-erTeulebis flobis akrZalvas<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
iTvaliswinebs. „ofSoruli zona“ ganmartebulia rogorc „saxelmwifo an<br />
teritoria, sadac informacia iuridiuli piris qonebis, saqmianobis sferos<br />
da mflobelebis/aqcionerebis Sesaxeb konfidencialuria“ 73 (sustma<br />
regulirebam, romelic kanonis axali damatebebis miRebamde arsebobda,<br />
Sedegad ramdenime ZiriTadi telearxis mflobelebis mier mflobelebis<br />
struqturis dasamalad ofSoruli zonebSi daregistrirebuli kompaniebis<br />
xSiri gamoyeneba gamoiwvia) 74 . ofSoruli kompaniebis mier media-sa-<br />
Sualebebis flobaze amgvari miTiTeba unikaluri SemTxvevaa da sxva qveynebis<br />
mediis maregulirebel kononmdeblobaSi iSviaTad gvxvdeba, rac<br />
praqtikaSi arsebul gansakuTrebiT mwvave problemebze miuTiTebs.<br />
radgan saqarTveloSi ar arsebobs specialuri kanonmdebloba, romelic<br />
beWdviTi media-saSualebebis dafuZnebas, licenzirebas da funqcionirebas<br />
aregulirebs, aseTi tipis media-saSualebebs gamWvirvalobis mxriv<br />
raime specialuri moTxovnebis dakmayofilebis valdebuleba ar gaaCniaT.<br />
mediis regulirebis gaumjobesebis sakiTxi 2010 wlis Semodgomaze intensiuri<br />
saparlamento debatebis sagani iyo. mas Semdeg, rac parlamentis<br />
Tavmjdomarem reformis Sesaxeb ganacxada, romelic ofSoruli kompaniebis<br />
mier mauwyeblebis flobis akrZalvas exeboda, media aqtivistebis erTerTma<br />
jgufma sakanonmdeblo cvlilebebis alternatiuli paketi Seimu-<br />
Sava, romelic mediis mflobelebis vinaobis srul gamJRavnebas, mediaerTeulebisa<br />
da maTi mflobelebisken mimarTuli finansuri nakadebis<br />
gamWvirvalobas da sajaro informaciaze wvdomis gaumjobesebas iTvaliswinebda.<br />
es winadadebebi parlaments opoziciurma „qristian-demokratiulma<br />
moZraobam“ warudgina, 75 magram im cvlilebebSi, romlebic saparlamento<br />
umravlesobam 2011 wlis aprilSi miiRo, samoqalaqo sazogadoebis<br />
aqtivistebis mier SeTavazebuli winadadebebis umetesoba gaTvaliswinebuli<br />
ar iyo. 76<br />
2011<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad gamWvirvalea media praqtikaSi?<br />
saqarTvelos media-garemo ramdenime sakvanZo sferoSi gamWvirvalobis<br />
dabali xarisxiT xasiaTdeba. maT Sorisaa telekompanebis mflobeloba<br />
da iseTi funqcionaluri aspeqtebi, rogoricaa biznes-statistikis xelmisawvdomoba<br />
da eTikis kodeqsebis arseboba.<br />
organizacia Freedom House saqarTveloSi mediis mflobelobas „gaumWvirvales“<br />
77 uwodebs, xolo organizacia IREX ki aRniSnavs, rom „wamyvani qar-<br />
Tuli mauwyeblebis mflobelebis vinaoba mflobelobis rTuli korporatuli<br />
struqturisa da sakontroli paketis mflobelTa qronikuli<br />
cvlis gamo ucnobi rCeba.“ 78 televiziebis mflobelTa Sesaxeb oficialuri<br />
informaciis ararsebobam gansxvavebuli varaudebi warmoSva sxvadasxva<br />
telekompaniis realuri mflobelebis Sesaxeb. arsebobs eWvebi, rom<br />
193<br />
73 iqve, muxli 2.<br />
74 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 9.<br />
75 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2011, 146.<br />
76 Civil Georgia, „media gamWvirvalobis<br />
Sesaxeb cvlilebebi miRebulia,“ 2011 wlis<br />
8 aprili, http://civil.ge/geo/article.php?id=<br />
23870&search= (nanaxia 2011 wlis 12 maiss).<br />
77 Freedom House, Freedom of the Press (2009)<br />
– Georgia (2009), http://www.freedomhouse.org/<br />
template.cfm?page=251&country=7612&year=2009<br />
(nanaxia 2010 wlis 29 ianvars).<br />
78 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 144.<br />
11. media
79 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 10-11.<br />
80 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 5, 11.<br />
81 iqve, 7.<br />
82 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 144, 146.<br />
83 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ 6.<br />
84 media-eqspert daviT paiWaZis interviu<br />
avtorTan.<br />
85 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 146.<br />
194<br />
qveynis wamyvan media-erTeulebs mTavrobis maRali rangis Tanamdebobis<br />
pirebi, saministroebi, mmarTveli partia an opoziciuri jgufebi akontroleben.<br />
imis gamo, rom ar arsebobs informacia media-organizaciebis<br />
(kerZod ki mauwyebelTa) realuri mflobelebis Sesaxeb, „mflobelobis<br />
maRali koncentraciis“ aRkveTa SeuZlebelia. 79<br />
magaliTad, did gaurkvevlobas iwvevs „imedisa“ da „rusTavi 2“-is mflobelobis<br />
sakiTxi. am ukanasknelis aqciaTa nawili daviT beJuaSvils ekuTvnis,<br />
romelic gavleniani biznesmeni da mmarTvali partiis warmoamdgeneli<br />
parlamentaria, romlis Zmac qveynis dazvervis samsaxurs xelmZRvanelobs.<br />
am or telekompanias, romlebic xelisuflebis ruporebad miiCneva, 2009<br />
wels erTiani telebazris 60 procente meti ekava. 80<br />
amasTanave, mflobelobis gaumWvirvale struqtura xelsayrelia im subsidiebis<br />
dasafarad, romlebsac media-saSualebebi xelisuflebisgan an xelisuflebis<br />
mxardamWeri biznesmenebisgan iReben. satelevizio reklamebis<br />
daaxloebiTi Rirebulebisa da im oficialuri brunvis monacemebis erTmaneTTan<br />
SedarebiT, romelTac telekompaniebi saqarTvelos komunikaciebis<br />
erovnul komisias warudgenen, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />
daadgina, rom kerZo telekompaniebma daudgeneli wyaroebidan<br />
milionobiT lari miiRes. 81 aman mniSvnelovani uaryofiTi gavlena<br />
moaxdina am media-saSualebebis damoukideblobis xarisxze82 , xolo<br />
xelisuflebas maTze zewolis moxdena gauadvila. 83<br />
mdgomareoba ramdenadme gansxvavdeba beWdviTi mediis da SedarebiT mcire<br />
telekompaniebis SemTxvevaSi, romlebic mxolod TbilisSi mauwyebloben.<br />
am media-erTeulebis mflobelebis vinaoba cnobilia, Tumca maTi dafinansebis<br />
warmomavlobis dadgena, gansakuTrebiT gazeTebis SemTxvevaSi,<br />
sakmaod Znelia. 84<br />
rogorc organizacia IREX acxadebs, qarTuli media-erTeulebi iSviaTad<br />
asajaroeben informacias, romelic maT TanamSromlebs da axali ambebis<br />
gaSuqebisa da saredaqcio politikas exeba. gazeTebi iSviaTad amJRavneben<br />
maT tiraJs an gayiduli nomrebis raodenobas, xolo Tu amJRavneben, es<br />
monacemebi xSirad gaberilia da potenciuri reklamis mimwodeblebis misazidad<br />
aris gaTvlili. 85 bazris sxvadasxva aspeqtis Sesaxeb damoukidebeli<br />
monacemebis ararseboba seqtoris profesionalizacias da ganviTarebas<br />
xels uSlis.<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom media angariSvaldebuli<br />
iyos misi saqmianobis gamo?<br />
samauwyeblo mediis angariSvaldebulebis meqanizmebs kanonis araerTi<br />
norma iTvaliswinebs, magram beWdviTi mediisa da internet-mediis mare-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
gulirebeli msgavsi normebi kanonmdeblobaSi ar gvxvdeba. telemauwyeblebi<br />
valdebulni arian, maregulirebel orgonos yovelwliuri angari-<br />
Sebi warudginon da Seqmnan TviTregulirebis meqanizmebi maTi programebis<br />
SinaarsTan dakavSirebiT wardgenil saCivrebze reagirebisTvis.<br />
„mauwyeblobis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, samauwyeblo media-erTeulebis<br />
saqmianobaze zedamxedvelobis ganxorcieleba saqarTvelos komunikaciebis<br />
erovnul komisias evaleba. samauwyeblo licenziis mflobelebi valdebulni<br />
arian, komisias yovelwliuri angariSebi warudginon, romlebSic<br />
mocemuli iqneba informacia licenziis pirobebis dacvisa da dafinansebis<br />
wyaroebis Sesaxeb, aseve momdevno wlis gegma da auditoris daskvna. 2012<br />
wlidan licenziis mflobelebi valdebulni iqnebian, komisias warudginon<br />
informacia dafinansebis wyaroebis Sesaxeb, romelSic cal-calke iqneba<br />
aRniSnuli reklamebidan, sponsorebisgan, teleSopingidan da Semowirulobebidan<br />
miRebuli Semosavali. amasTanave, mauwyeblebs momavali wlidan<br />
daekisrebaT valdebuleba, rogorc sakuTar, ise maregulireblis vebgverdze<br />
sistematurad gamoaqveynon ganaxlebuli informacia maTi menejmentisa<br />
da realuri mflobelebis Sesaxeb.<br />
komisia uflebamosilia, mauwyeblebs damatebiTi informaciis wardgena<br />
mosTxovos, xolo licenziis pirobebis darRvevis SemTxvevaSi sanqciebi<br />
dauwesos. mauwyeblebma moTxovnili informacia komisias 15 dRis vadaSi<br />
unda warudginon. 86 samauwyeblo licenziis mflobelis mier saqarTvelos<br />
kanonmdeblobis an licenziis pirobebis darRvevis SemTxvevaSi, nebismier<br />
„dainteresebul mxares“ ufleba aqvs, saCivari waradginos rogorc saqarTvelos<br />
komunikaciebis erovnul komisiaSi, romelsac mauwyeblis dajarimeba<br />
SeuZlia, ise sasamarTloSi. amasTan, kanonis mixedviT, „licenziis<br />
mflobeli valdebulia, Seqmnas saCivrebis ganxilvisa da maTze reagirebis<br />
efeqtiani meqanizmi.“ 87<br />
mauwyebelTa qcevis kodeqsi, romelic saqarTvelos komunikaciebis erovnulma<br />
komisiam 2009 wlis martSi miiRo, angariSvaldebulebis damatebiT<br />
wesebs adgens. kodeqsis Tanaxmad, mauwyebels ufleba aqvs Seqmnas „TviTregulirebis<br />
meqanizmi,“ romelic uzrunvelyofs saCivrebis efeqtian da<br />
gamWvirvale ganxilvas. 88 (am TvalsazrisiT, kodeqsi naklebad kategoriulia<br />
kanonTan SedarebiT, romelic, rogorc zemoT aRiniSna, mauwyeblebs<br />
am meqanizmis Seqmnas avaldebulebs.) informacia aRniSnuli meqanizmisTvis<br />
wardgenili saCivrebis da mis mier miRebuli gadawyvetilebebis Sesaxeb<br />
mogvianebiT saqarTvelos komunikaciebis erovnul komisias unda waredginos<br />
mauwyeblis yovelwiur angariSTan erTad. 89 kodeqsi aseve adgens<br />
TviTregulirebis meqanizmis mier saCivrebis ganxilvisa da mis mier mi-<br />
Rebuli gadawyvetilebebis gasaCivrebis wesebs. 90 kodeqsi mauwyeblebisgan<br />
moiTxovs, rom ar dauSvan „cru da SecdomaSi Semyvani informaciis“ gavrceleba<br />
da adgens, rom „mniSvnelovani faqtobrivi Secdomebis Sesworeba“<br />
unda moxdes „Riad da dauyovnebliv, Tanazomadi saSualebebiTa da formiT<br />
saTanado saeTero dros, mas Semdeg, rac mauwyeblisaTvis cnobili<br />
gaxdeba Secdomis Sesaxeb.“ 91 pirs, romlis mimarT programaSi braldebebi<br />
gamoiTqva, unda mieces drouli da jerovani pasuxis gacemis ufleba, ro-<br />
2011<br />
195<br />
86 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />
Sesaxeb,“ muxli 70.<br />
87 iqve, muxli 14.<br />
88 mauwyebelTa qcevis kodeqsi, muxli 7.<br />
89 iqve, muxli 8.<br />
90 iqve, muxlebi 9-11.<br />
91 iqve, muxli 13.<br />
11. media
92 iqve, muxli 20.<br />
93 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 14.<br />
94 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />
21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />
OSCE/ODIHR, 2008).<br />
95 Civil Georgia, „qristian-demokratebi<br />
„maestrosTvis“ licenziis gacemisken<br />
mouwodeben,“ 2009 wlis 3 ivnisi,<br />
http://civil.ge/geo/article.php?id=21284&<br />
search= (nanaxia 2011 wlis 1 aprils).<br />
96 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2011, 146.<br />
97 Media.ge, GNCC Declares Repeated<br />
Complaint against National Channels as<br />
Admissible, 18 March 2011,<br />
http://www.media.ge/en/node/40585<br />
(nanaxia 2011 wlis 4 aprils).<br />
98 media-eqspertebis, daviT paiWaZisa da nino<br />
danelias interviuebi avtorTan.<br />
99 media-eqspertebis, daviT paiWaZisa da nino<br />
danelias interviuebi avtorTan.<br />
100 media-eqspert nino danelias interviu<br />
avtorTan.<br />
196<br />
melic unda gaSuqdes samarTlianad da zustad da gadaices imave programiT,<br />
romelSic braldeba gamoiTqva. 92 beWdviT mediasTan dakavSirebiT<br />
kanonmdeblobaSi msgavsi debulebebi ar gvxvdeba.<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad angariSvaldebulia media praqtikaSi?<br />
qarTuli mediis angariSvaldebulebis uzrunvelyofa praqtikaSi problemuria,<br />
rac nawilobriv TviTregulirebis da regulirebis meqanizmebis<br />
sisustiT aris gamowveuli.<br />
miuxedavad imisa, rom kanoni mauwyeblebs TviTregulirebis meqanizmebis<br />
Seqmnas avaldebulebs, romelTac maTi programebis SinaarsTan dakavSirebuli<br />
saCivrebi unda ganixilon, praqtikaSi arc erTi aseTi meqanizmi jer<br />
ar Seqmnila. 93 amasTan erTad, samTavrobo maregulirebeli organo, saqar-<br />
Tvelos komunikaciebis erovnuli komisia, araefeqtiania politikuri mikerZoebulobisa<br />
da damoukideblobis naklebobis gamo. magaliTad, 2008<br />
wlis saparlamento arCevnebis dros komisiam sanqciebi ar dauwesa mTel<br />
rig telekompaniebs, miuxedavad imisa, rom centraluri saarCevno komisiis<br />
mier Catarebulma monitoringma maT mier saarCevno kampaniis gaSuqebisas<br />
darRvevebi gamoavlina. 94 telekompania „alania,“ romelic mTavrobis mxardaWeriT<br />
sargeblobs, 2008-2009 wlebSi ramdenime Tvis ganmavlobaSi licenziis<br />
gareSe mauwyeblobda. 95 damoukidebeli telekompaniebis menejerebi<br />
miiCneven, rom komisiis gadawyvetilebebi Semwynarebluria xelisuflebis<br />
mxardamWeri arxebis mimarT da mkacria im arxebisadmi, romlebic<br />
xelisuflebis mimarT kritikulad arian ganwyobilni. 96 Tumca isic unda<br />
aRiniSnos, rom bolo dros komisia, damoukidebeli „studia monitoris“ mier<br />
saCivris wardgenis Semdeg, daTanxmda, gamoeZiebina „imedisa“ da „rusTavi<br />
2“-is mier sareklamo kanonmdeblobis savaraudo darRvevis faqtebi. 97<br />
arc erT qarTul media-erTeuls ar hyavs ombudsmeni da ar Seuqmnia forumi,<br />
romlis saSualebiTac sazogadoeba redaqtorebTan da reportiorebTan<br />
urTierTobas SeZlebda. 98 amis miuxedavad, media-erTeulebi Cveulebriv<br />
dainteresebul mxareebs saSualebas aZleven, rom maTTan dakav-<br />
Sirebul braldebebsa da maT Sesaxeb gavrcelebul informacias upasuxon.<br />
99 erT-erTi eqspertis TqmiT, gazeTebi zogadad cdiloben, rom gamoqveynebuli<br />
araswori informacia Seasworon, rodesac maT Secdomaze miu-<br />
TiTeben, Tumca telekompaniebi, rogorc wesi, ase ar iqcevian. 100<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mediis warmomadgenelTa ke-<br />
Tilsindisierebas?<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saqarTvelos kanonmdeblobaSi aris normebi, romlebic mediis warmomadgenelTa<br />
keTilsindisieri saqmianobis uzrunvelsayofad aris gamiznuli,<br />
Tumca es debulebebi mauwyebelTa regulirebiT Semoifargleba.<br />
2009 wlis martSi saqarTvelos komunikaciebis erovnulma komisiam miiRo<br />
qcevis kodeqsi, romelic miznad isaxavs, rom „yvela saxis mauwyebeli, gansakuTrebiT<br />
ki „sazogadoebrivi mauwyebeli,“ Tanabari pasuxismgeblobiT<br />
moekidos profesiuli eTikis normebis dacvasa da sazogadoebis winaSe<br />
angariSvaldebulebas.“ kodeqsi amomwuravi dokumentia da Semdeg sferoebs<br />
moicavs: TviTregulireba da angariSvaldebuleba; sizuste; miukerZoebeli<br />
gaSuqeba; samarTliani mopyroba; sazogadoebriv-politikuri programebi<br />
da arCevnebis gaSuqeba; sazogadoebrivi azris kvlevebi; saredaqcio<br />
damoukidebloba; mravalferovneba, Tanasworoba da Semwynarebloba; piradi<br />
cxovrebis xelSeuxebloba; arasrulwlovanTa dacva; danaSauli da<br />
antisocialuri qmedeba; SeiaraRebuli dapirispireba, ubeduri SemTxvevebi,<br />
sagangebo viTareba; zianisagan da Seuracyofisagan dacva; reklama; sponsoroba;<br />
saavtoro uflebebi; da konkursebis Catareba da prizebis gaTamaSeba.<br />
kodeqsi adgens mTel rig savaldebulo wesebs TiToeul am sferoSi<br />
da, amave dros, Seicavs mauwyeblebisTvis gankuTvnil rekomendaciebs.<br />
amJamad saqarTveloSi beWdviT medias msgavsi meqanizmi ar gaaCnia. erTerTi<br />
eqspertis TqmiT, im eleqtronuli Tu beWdviTi media-erTeulebis<br />
ricxvi, romelTac sakuTari eTikis kodeqsebi an eTikis komitetebi aqvT,<br />
Zalze mcirea. 101<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aris mediis saqmianoba keTilsindisieri praqtikaSi?<br />
saqarTveloSi mniSvnelovani problemebi arsebobs praqtikaSi mediis ke-<br />
Tilsindisieri saqmianobis mxriv.<br />
saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisiis mier miRebuli qcevis kodeqsi,<br />
romelic wina qveTavSi iyo naxsenebi, praqtikaSi efeqtianad ar<br />
sruldeba da mis debulebebs sxvadasxva media-erTeulebi xSirad arRveven.<br />
mauwyeblebs kodeqsis darRvevisTvis samarTlebrivi sanqciebi yovelTvis<br />
ar ekisrebaT da maT SeuZliaT Tavad gadawyviton, rogor unda<br />
imoqmedon, rodesac maT darRvevebis Sesaxen acnobeben. 102<br />
jerac sustia profesiuli organizaciebi, romelTa mizans Jurnalistebis<br />
uflebebis dacva da mediis eTikis normebis cxovrebaSi gatareba warmoadgens.<br />
erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos-<br />
Tan“ saubrisas aRniSna, rom saqarTveloSi bevri Jurnalisti profesiul<br />
eTikas Teoriul sakiTxad aRiqvams, romelic maT praqtikul samuSaos ar<br />
ukavSirdeba, xolo eTikis normebis cxovrebaSi gatarebis nebismieri mcdeloba<br />
cenzurad miiCneva. 103<br />
197<br />
101 nino danelias interviu avtorTan.<br />
102 nino danelias interviu avtorTan.<br />
103 daviT paiWaZis interviu avtorTan.<br />
11. media
104 Givil Georgia, „imedis“ dadgmuli „qronika,“<br />
2010 wlis 14 marti, http://civil.ge/geo/<br />
article.php?id=22467&search= (nanaxia 2011<br />
wlis 4 aprils).<br />
105 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2011, 143.<br />
106 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 148, 153.<br />
107 iqve, 141.<br />
108 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ 9.<br />
109 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 143.<br />
110 Freedom House, Nations in Transit 2009, 223.<br />
198<br />
Jurnalisturi arakeTilsindisierebis TvalsaCino magaliTia ruseTis<br />
armiis saqarTvelos teritoriaze SemoWris amsaxveli dadgmuli axali<br />
ambebis reportaJi, romelic telekompania „imedma“ 2010 wlis martSi<br />
eTerSi ise gauSva, rom sakmaod xangrZlivi gadacemis ganmavlobaSi mkafiod<br />
ar miuTiTebia, rom reportaJi modelirebuli iyo. 104<br />
axlaxans dafuZnebuli JurnalistTa kavSiri JurnalistTa samuSao garemoze<br />
mniSvnelovan gavlenas jer-jerobiT ver axdens. mediis profesiuli<br />
asociaciebi donorebis dafinansebaze arian damokidebuli da TviTkmar<br />
organizaciebs ar warmoadgenen. 105 2009 wels samoqalaqo sazogadoebis<br />
aqtivistebma TviTregulirebis meqanizmi, „saqarTvelos Jurnalisturi<br />
eTikis qartiis asociacia,“ daaarses, romelic calkeul Jurnalistebs<br />
aerTianebs. qartiis sabWo eTikis kodeqsis darRvevebTan dakavSirebul<br />
saCivrebs ganixilavs. organizacia IREX aRniSnavs, rom am meqanizmma garkveuli<br />
mxardaWera hpova, Tumca ramdenime xelmomwerma gadawyvita, rom<br />
iuridiuli Zalis armqone mis gadawyvetilebebs ar damorCileboda. 106<br />
Jurnalistebi xSirad ver axerxeben iseTi reportaJebis momzadebas, romlebic<br />
ramdenime wyaros eyrdnoba da, sadavo sakiTxebis gaSuqebis SemTxvevaSi,<br />
yvela mxaris azrs asaxavs. IREX-is daskvniT, obieqturi da kvalificiuri<br />
Jurnalistikis ganviTarebas xels gaZlierebuli politikuri kontroli<br />
da Jurnalisturi eTikis principebisadmi erTgulebis nakleboba<br />
uSlis. 107 rogorc zemoT aRniSna, qarTuli media-erTeulebis ukiduresi<br />
polarizaciisa da mikerZoebulobis, saredaqcio zewolis, resursebisa<br />
da kvalificiuri kadrebis naklebobis gamo, bevri Jurnalisti profesiul<br />
standartebs ugulebelyobs da movlenebs mikerZoebulad da arazustad<br />
aSuqebs. 108<br />
korufciis faqtebis gamoZieba da mxileba (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqtiurad da warmatebulad iZiebs da amxels media korufciis<br />
faqtebs?<br />
qarTuli media, mTlianobaSi, korufciis faqtebis gamoZiebisa da mxilebis<br />
mxriv ukanasknel wlebSi gansakuTrebuli aqtiurobiT an warmatebiT ar<br />
gamoirCeva. sagamoZiebo JurnalistikiT mxolod beWdviTi media da ramdenime<br />
telestudiaa dakavebuli, xolo wamyvani telearxebi, romlebic<br />
mTeli qveynis masStabiT mauwyebloben, amJamad am Janris gadacemebs ar<br />
amzadeben.<br />
organizacia IREX acxadebs, rom sagamoZiebo Jurnalistika qarTul media<br />
sivrceSi „iSviaTia“ da aRniSnavs, rom am Janris ganviTarebas xels „cudi<br />
sagamoZiebo unar-Cvevebi“ da „angariSsworebis mzardi SiSi“ uSlis. 109 organizacia<br />
Freedom House varaudobs, rom Jurnalistebs korufciis SesaZlo<br />
faqtebis gamoZiebisas SesaZlo sasjelis SiSi abrkolebs. 110 korufciis<br />
savaraudo faqtebis gamoZiebas is garemoebac aferxebs, rom xelisufleba<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
xSirad Jurnalistebs xels uSlis sajaro informaciis, gansakuTrebiT ki<br />
iseTi informaciis miRebaSi, romelic samarTaldamcavi organoebis saqmianobasa<br />
da mTavrobis mier gaweul xarjebs exeba. 111<br />
mediis unari, amxilos korufciis faqtebi, mniSvnelovnad aris Semcirebuli<br />
xelisuflebaze misi damokidebulebis gamo. es gansakuTrebiT ZiriTad<br />
nacionalur mauwyeblebs exeba. sagamoZiebo Jurnalistikis programebi<br />
„rusTavi 2“-is badidan „vardebis revoluciis“ Semdeg maleve gaqra, xolo<br />
mas Semdeg, rac 2008 wels telekompania „imedis“ aqciebi savaraudod xelisuflebis<br />
momxre biznesmenma, jozef qeim, Seisyida, isini am telekompaniis<br />
badidanac amoiRes. sagamoZiebo Jurnalistikis Janris gadacemebi amJamad<br />
arc „saqarTvelos sazogadoebriv mauwyebels“ aqvs.<br />
dResdReobiT sagamoZiebo Janris dokumenturi filmebis umetesobas ramdenime<br />
damoukidebeli studia iRebs, romlebic ucxoeli donorebis mier<br />
finansdebian. nacionaluri arxebi uars amboben am filmebis eTerSi gaSvebaze,<br />
imis miuxedavad, rom studiebi maT sakuTar produqcias ufasod sTavazoben.<br />
amis gamo, es filmebi mxolod telekompaniebis „kavkasiis“ da „maestros“<br />
eTerSi gadis, romlebic mxolod dedaqalaqSi mauwyebloben. 112 2009<br />
wels ganxorcielebulma qarTuli mediis analizma cxadhyo, rom arc erT<br />
qarTul arxze specialuri sagamoZiebo programebi ar gadis, imis miuxedavad,<br />
rom erT-erTi gamokiTxvis Tanaxmad, respondentTa 75% aseTi gadacemebis<br />
naxvas isurvebda. 113 sagamoZiebo JurnalistikiT arian dakavebuli<br />
mTeli rigi centraluri da adgilobrivi gazeTebic, Tumca, rogorc erTerTma<br />
eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />
maTi gamoZiebis Sedegebi yovelTvis saTanadod dokumentirebuli da dasabuTebuli<br />
ar aris, rac maT sandoobas eWvqveS ayenebs. 114<br />
2011<br />
sazogadoebis informireba korufciisa da misi Sedegebis<br />
Sesaxeb (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqtiurad da warmatebulad axdens media sazogadoebis informirebas<br />
korufciisa da qveyanisTvis misi Sedegebis Sesaxeb?<br />
iseve, rogorc sagamoZiebo Jurnalistikis SemTxvevaSi, qarTuli media<br />
korufciisa da qveynisTvis misi Sedegebis Sesaxeb sazogadoebis informirebis<br />
TvalsazrisiT aqtiurobiTa da warmatebiT ar gamoirCeva.<br />
erT-erTma eqspertma „saerTaSorisi gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />
rom bolo wlebSi korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze sazogadoebis<br />
informirebis roli Tavis Tavze mTavrobam aiRo da am sferoSi<br />
mediis saqmianoba ZiriTadad korufciaSi dadanaSaulebuli sajaro moxeleebis<br />
dapatimrebis Sesaxeb policiis mier momzadebuli kadrebis eTer-<br />
Si gaSvebiT Semoifargleba, romlebic xSirad faruli kameriT aris gada-<br />
Rebuli. misi TqmiT, media Cveulebriv xelisuflebisgan mza ambebs iRebs<br />
da damoukidebel kvlevas naklebad awarmoebs. 115<br />
199<br />
111 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2009, 141.<br />
112 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 13.<br />
113 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ 6, 10.<br />
114 daviT paiWaZis interviu avtorTan.<br />
115 daviT paiWaZis interviu avtorTan.<br />
11. media
116 Freedom House, Nations in Transit 2009, 223.<br />
117 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />
„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />
Sedegebis Sejameba,“ 8–9.<br />
118 Transparency International Georgia, Television<br />
in Georgia – Ownership, Control and<br />
Regulation, 4.<br />
119 iqve, 20.<br />
200<br />
qarTul telekompaniebs amJamad ar aqvT specialuri gadacemebi, romelTa<br />
mizani korufciisa da misi Sdegebis Sesaxeb sazogadoebis informirebaa<br />
iqneboda.<br />
sazogadoebis informireba mmarTvelobasTan dakavSirebul<br />
sakiTxebze (praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqtiurad da warmatebulad axdens media sazogadoebis informirebas<br />
mTavrobisa da sxva mmarTveli organoebis saqmianobaze?<br />
saqarTveloSi bevri sainformacio saSualebaa da isini sazogadoebas<br />
SexedulebaTa farTo speqtrsa da mravalferovan politikur programebs<br />
sTavazoben. Tumca media-erTeulebis umetesobis damoukideblobis dabali<br />
xarisxi da aSkara mikerZoebuloba maT xSirad xels uSlis, miawodon<br />
sazogadoebas dabalansebuli informacia mTavrobisa da sxva saxelmwifo<br />
institutebis saqmianobis Sesaxeb. qarTveli Jurnalistebis umravlesoba<br />
mxolod zogad codnas flobs da konkretuli sakiTxebis Rrma codniT ar<br />
gamoirCeva.<br />
rogorc zemoT aRiniSna, qarTuli media-sivrce amJamad media-erTeulebis<br />
Rrma polarizaciiTa da mikerZoebulobiT xasiaTdeba, rac Jurnalistebs<br />
mimdinare movlenebis obieqturad da dabalansebulad gaSuqebas ur-<br />
Tulebs. organizacia Freedom House varaudobs, rom zogierT Jurnalists<br />
mTavrobis Ria kritikasa da winaaRmdegobrivi politikuri sakiTxebis ga-<br />
SuqebaSi xels SesaZlo negatiuri Sedegebis SiSi uSlis. 116<br />
2009 wels Catarebulma qarTuli mediis analizma aCvena, rom „rusTavi 2,“<br />
„imedi“ da „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyebeli“ Tavs ikavebdnen<br />
eTerSi iseTi reportaJebis gaSvebisgan, romlebsac SeiZleboda cudad<br />
emoqmeda xelisuflebis imijze, xolo „maestro“ da „kavkasia“ ar gadascemdnen<br />
iseT axal ambebs, romlebsac opoziciis Sesaxeb negatiuri sazogadoebrivi<br />
azris Seqmna SeeZlo. media-monitoringma, romelic xsenebuli<br />
kvlevis nawili iyo, aCvena, rom rogorc xelisuflebis, ise opoziciis mxardamWeri<br />
arxebi xSirad „SecdomaSi Semyvan, arazust da Zalze mikerZoebul“<br />
informacias gadascemdnen. 117<br />
qarTuli mediis kidev erT kvlevaSi aRniSnuli iyo, rom sami ZiriTadi<br />
telearxis („rusTavi 2,“ „imedi“ da „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyebeli“)<br />
Jurnalistebs Soris konkurencia ar arsebobs. amis gamo, maTi axali<br />
ambebis gamoSvebebi praqtikulad erTmaneTis identuria, radgan isini er-<br />
Tsa da imave movlenas TiTqmis erTnairad aSuqeben da „Tavs ikaveben iseTi<br />
siuJetebis eTerSi gaSvebisgan, romlebSic prezidentis da misi mTavrobis<br />
kritikaa gamoTqmuli.“ 118 imave kvlevaSi mocemuli iyo daskvna, rom qarTul<br />
tele-sivrceSi naklebad moipoveba gadacemebi, sadac Jurnalistebi yvela<br />
politikuri banakis warmomadgenel politikosebs rTul kiTxvebs usvamen<br />
da akritikeben. 119<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
am problemebma daaqveiTa mediis unari, gaaSuqos iseTi mniSvnelovani<br />
politikuri movlenebi, rogorocaa saarCevno kampaniebi. euTo-s demokratiuli<br />
institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis misiam, romelic<br />
2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebs akvirdeboda,<br />
daaskvna, rom bevri qarTuli media-saSualeba maTi mflobelebis mZlavr<br />
zegavlenas ganicdida, xolo SedarebiT damoukidebel saredaqcio politikas<br />
mxolod ramdenime maTgani atarebda. 120 misiis azriT, miuxedavad<br />
imisa, rom media zogadad amomrCevlebs mosazrebaTa farTo speqtrs sTavazobda,<br />
„sazogadoebrivi mauwyeblis“ garda, yvela arxi saarCevno kampanias<br />
daubalanseblad aSuqebda da ZiriTadi arxebis axali ambebis gamoSvebebSi<br />
ar figurirebda damoukidebeli da xelisuflebis saqmianobis mimarT kritikuli<br />
mosazrebebi, agreTve kandidatebis saarCevno plaTformebis analizi.<br />
121<br />
mediis monitoringma, romelic „kavkasiis kvleviTi resursebis centrma“<br />
(CRRC) 2010 wlis arCevnebis periodSi Caatara, daadastura, rom rogorc<br />
xelisuflebis momxre, ise opoziciuri arxebi mowinaaRmdege banakis mimarT<br />
negatiuri da xSirad agresiuli midgomiTac gamoirCeodnen, maT<br />
mier gavrcelebuli informacia ki xSirad calmxrivi iyo. „kavkasiis kvleviTi<br />
resursebis centris“ daskvniT, politikuri Toq-Souebi „subieqturobiT,<br />
profesionalizmis dabali doniT da mikerZoebulobiT“ xasiaTdeboda.“<br />
rogorc axali ambebis gamoSvebebSi, ise Toq-SouebSi, Jurnalistebi<br />
warmoadgendnen informacias, romlis wyaro sando ar iyo an saerTod ar<br />
iyo naxsenebi. 122<br />
„saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyeblis“ mimarT gamoiTqva kritika, rom<br />
man arc erTi satelevizio Toq-Sou ar dauTmo mniSvnelovan sakonstitucio<br />
cvlilebebs, romlebic parlamentma 2010 wlis seqtemberSi daamtkica.<br />
123 „pirvelma arxma“ ki ar gaaSuqa omis veteranebis antisaxelisuflebo<br />
saproteqsto aqciis daSla 2011 wlis dasawyisSi, ramac kiTxvebi gaaCina<br />
misi saredaqcio damoukideblobis Sesaxeb. 124<br />
dadebiTi movlena iyo „sazogadoebrivi mauwyeblis“ „meore arxis“ reforma<br />
(romelic mxolod TbilisSi vrceldeba). „meore arxi“ daumontaJeblad,<br />
pirdapir eTerSi gadascems parlamentSi mimdinare debatebsa da sakomiteto<br />
mosmenebs, aseve, partiebis, maT Soris, opoziciuri partiebis preskonferenciebs.<br />
125 mTlianobaSi, miiCneva, rom „saqarTvelos sazogadoebrivma<br />
mauwyebelma“ mniSvnlovani nabijebi gadadga, raTa gansxvavebuli<br />
mosazrebebis forumi gamxdariyo. 126<br />
2011<br />
201<br />
120 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections,<br />
30 May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />
Observation Mission Final Report (Warsaw:<br />
OSCE/ODIHR, 2010), 14.<br />
121 iqve, 15.<br />
122 United Nations Development Program (UNDP)<br />
Georgia/CRRC, Media Monitoring of the<br />
Election Campaign: Final Report, August 2010,<br />
http://undp.org.ge/files/<br />
24_975_639258_MM-CRRC-report-<br />
201007.pdf (nanaxia 2011 wlis 29 marts).<br />
123 Civil Georgia, „sazogadoebrivi mauwyebeli<br />
sakonstitucio ganxilvebis<br />
„ignorirebisTvis“ gaakritikes,“ 2010 wlis<br />
14 seqtemberi, http://civil.ge/geo/article.<br />
php?id=23144&search= (nanaxia 2011 wlis<br />
30 marts).<br />
124 Civil Georgia, „sazogadoebrivi mauwyebeli<br />
aqciis daSlis ar gaSuqebis mizezebs<br />
ganmartavs,“ 2011 wlis 5 ianvari,<br />
http://civil.ge/geo/article.php?id=23532&<br />
search= (nanaxia 2011 wlis 29 marts); Neil<br />
MacFarlane: Post-Revolutionary Georgia on the<br />
Edge?, 13, http://www.chathamhouse.org.uk/<br />
publications/papers/view/-/id/1027/<br />
(nanaxia 2011 wlis 29 marti).<br />
125 Civil Georgia, „13 partia politikuri arxis<br />
pirobebze Tanxmdeba,“ 2010 wlis 22<br />
Tebervali, http://civil.ge/geo/article.php?id<br />
=22378&search= (nanaxia 2011 wlis 30<br />
marts).<br />
126 International Research and Exchange Board,<br />
Media Sustainability Index 2011, 148.<br />
11. media
12. biznesi<br />
202<br />
reziume<br />
saqarTvelos sakanonmdeblo baza, zogadad, xelsayrelia biznesebisTvis,<br />
radgan registraciis procesi martivi da swrafia, xolo saxelmwifo regulirebis<br />
tvirTi – mcire. Tumca, kerZo kompaniebis damoukidebloba srulad<br />
mxolod kanonis donezea uzrunvelyofili. praqtikaSi, kerZo seqtoris<br />
damoukideblobas eWvqveS ayenebs srulad damoukidebeli sasamarTlos<br />
ararseboba, rac, zogierT SemTxvevaSi, biznesis saqmianobaSi mTavrobis<br />
ukanono Carevisgan da sakuTrebis uflebis xelyofisgan mis daucvelobas<br />
ganapirobebs. biznes-seqtoris keTilsindisiereba sakmarisad uzrunvelyofili<br />
ar aris arc kanonis doneze da arc praqtikaSi. biznes<br />
seqtori amJamad mTavrobis antikorufciul politikaSi ar monawileobs,<br />
xolo samoqalaqo sazogadoebasTan misi kavSiri sustia.<br />
qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />
Sefasebulia biznesis SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqarTvelos<br />
antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia<br />
TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />
saerTo qula: 50/100<br />
ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />
SesaZleblobebi resursebi 75 50<br />
68/100 damoukidebloba 100 50<br />
marTva gamWvirvaloba 100 50<br />
58/100 angariSvaldebuleba 50 50<br />
keTilsindisiereba 50 50<br />
roli antikorufciul<br />
25/100 politikaSi monawileoba<br />
samoqalaqo sazogadoebis<br />
25<br />
mxardaWera/masTan TanamSromloba 25<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
struqtura da organizacia<br />
bolo wlebSi saqarTvelos mTavroba deregulaciisa da biznesis administraciuli<br />
barierebis Semcirebis politikas atarebs. amis Sedegad, komerciuli<br />
sawarmoebis maregulirebel kanonebSi mniSvnelovani cvlilebebi<br />
Sevida da miRebul iqna ramdenime axali kanoni. ZiriTadi sakanonmdeblo<br />
normebi, romlebic saqarTveloSi biznesis saqmianobas aregulirebs, mocemulia<br />
kanonSi „mewarmeTa Sesaxeb,“ sagadasaxado kodeqssa da samoqalaqo<br />
kodeqsSi. biznesis saqmianoba bevri sxva kanoniTac regulirdeba.<br />
saqarTveloSi bzinesis yvelaze gavrcelebuli forma mcire zomis firmaa.<br />
firmebis sam meoTxedze mets SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebebi<br />
(Sps) Seadgenen. didi kompaniebis 65 procenti adgilobrivi mflobelebis<br />
sakuTrebaa, saSualo da mcire sawarmoebis SemTxvevaSi ki adgilobrivi<br />
mesakuTreobis wili 93-94 procents utoldeba. 2010 wlis bolos saqarTvelos<br />
safondo birJaze 138 kompania iyo registrirebuli, romelTa mTliani<br />
sabazro kapitalizacia 1.06 miliard dolars Seadgenda. 1 2011 wlis<br />
TebervalSi saxelmwifo aqciebs 1,150-ze met sawarmoSi flobda. 2 privatizaciis<br />
mimdinare procesis Sedegad, saxelmwifo mflobelobaSi myofi<br />
sawarmoebis ricxvi mkveTrad Semcirda. finansuri seqtoris 95 procents<br />
bankebi Seadgenen. 3<br />
Sefaseba<br />
resursebi (kanoni)<br />
qula: 75<br />
ramdenad qmnis kanonmdebloba xelsayrel garemos sawarmoebis Semnisa<br />
da funqcionirebisTvis?<br />
saqarTvelos, zogadad, biznesisTvis xelsayreli sakanonmdeblo baza aqvs.<br />
qveyanam 2011 wlis msoflio bankis biznesis warmoebis siiolis kvlevaSi<br />
me-12 adgili daikava msoflios masStabiT. 4<br />
msoflio bankis kvlevis Sedegebis Tanaxmad, saqarTvelo biznesis dawyebis<br />
siadvilis mixedviT msoflioSi me-8 adgilzea, radgan aq es procesi mxolod<br />
sami safexurisgan Sedgeba („ekonomikuri TanamSromlobisa da ganvi-<br />
Tarebis organizaciis“ (OECD) saSualo maCvenebeli 5,6-ia): Sesabamis saxelmwifo<br />
uwyebaSi registracia, saregistracio gadasaxadis gadaxda da<br />
korporatiuli sabanko angariSis gaxsna. 5 sawarmoebis registracia sajaro<br />
reestris erovnul saagentoSi xdeba. registraciaze uari SeiZleba sasamarTloSi<br />
gasaCivrdes. 6 biznesis likvidaciis gadawyvetilebis registraciac<br />
amave saagentoSi unda moxdes. kanoni moiTxovs, rom biznesis likvidaciis<br />
procedura aseTi gadawyvetilebis registraciidan oTxi Tvis vadaSi<br />
dasruldes. 7 organizaciam Heirtage Foundation sawarmos daxurvis saqarTveloSi<br />
arsebuli procedurebi daaxasiaTa, rogorc „SedarebiT martivi.“<br />
8<br />
203<br />
1 evro-aziuri qveynebis safondo birJebis<br />
federacia, http://www.feas.org/<br />
Member.cfm?MemberID=10 (nanaxia 2011<br />
wlis 21 Tebervals).<br />
2 ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis<br />
saministros sawarmoTa marTvis saagento,<br />
http://ema.gov.ge (nanaxia 2011 wlis 21<br />
Tebervals).<br />
3 saqarTvelos erovnuli banki, wliuri<br />
angariSi 2009, (Tbilisi: saqarTvelos<br />
erovnuli banki, 2009), 73.<br />
4 The World Bank and the International Finance<br />
Corporation, Doing Business 2011: Georgia<br />
(Washington: The International Bank for<br />
Reconstruction and Development/The World<br />
Bank, 2011), 2.<br />
5 iqve, 10.<br />
6 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />
miRebulia 1994 wlis 28 oqtombers,<br />
muxlebi 4–5 (3).<br />
7 iqve, muxli 14.<br />
8 The Heritage Foundation, 2010 Index of<br />
Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />
index/download (accessed on 8 February<br />
2011).<br />
12. biznesi
9 The World Bank and the International Finance<br />
Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />
http://doingbusiness.org/data/<br />
exploreeconomies/georgia#starting-a-business<br />
(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />
10 saqarTvelos kanoni „investiciebis<br />
saxelmwifo mxardaWeris Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2006 wlis 30 ivniss.<br />
11 European Commission, 2010, Implementation of<br />
the European Neighbourhood Policy in 2009:<br />
Progress Report Georgia, http://ec.europa.eu/<br />
world/enp/pdf/progress2010/sec10_518_en.<br />
pdf.<br />
12 saqarTvelos kanoni „Tavisufali<br />
vaWrobisa da konkurenciis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2005 wlis 3 ivniss.<br />
13 saqarTvelos konstitucia, muxli 21.<br />
14 saqarTvelos kanoni „aucilebeli<br />
sazogadoebrivi saWiroebisTvis sakuTrebis<br />
CamorTmevis wesis Sesaxeb,“ miRebulia 1999<br />
wlis 23 ivliss, muxlebi 2–3, 6, 8.<br />
15 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi,<br />
miRebulia 1997 wlis 26 ivniss, wigni meore.<br />
16 „saqarTvelos sapatento kanoni,“<br />
miRebulia 1999 wlis 5 Tebervals;<br />
saqarTvelos kanoni „saavtoro da<br />
momijnave uflebebis Sesaxeb,“ miRebulia<br />
1999 wlis 22 ivniss; da saqarTvelos<br />
kanoni „sasaqonlo niSnebis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 1999 wlis 5 Tebervals.<br />
17 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, wigni<br />
mesame.<br />
18 The World Bank and the International Finance<br />
Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />
http://doingbusiness.org/data/<br />
exploreeconomies/georgia#enforcing-contracts<br />
(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />
19 World Economic Forum, The Global<br />
Competitiveness Report 2010-2011 (Geneva:<br />
World Economic Forum, 2010), 162-163.<br />
204<br />
sakanonmdeblo garemos mTeli rigi sxva aspeqtebi biznesisTvis Zalze<br />
xelsayrelia. msoflio bankis SefasebiT, saqarTveloSi mTliani sagadasaxado<br />
tvirTi mogebis 15,3 procents Seadgens (OECD-is saSualo maCvenebeli<br />
43 procentia). qonebis registracia mxolod erT proceduras moicavs<br />
(OECD-is saSualo maCvenebelia 4,8), xolo samSeneblo nebarTvis mosapoveblad<br />
10 proceduris gavlaa saWiro (OECD-is saSualo maCvenebelia<br />
15,8). 9 „investiciebis saxelmwifo mxardaWeris Sesaxeb“ kanonis safuZvelze<br />
Seqmnilia erovnuli sainvesticio saagento, romelsac investorebisTvis<br />
sxvadasxva licenziebisa da nebarTvebis daCqarebuli proceduriT aRebaSi<br />
daxmarebis gaweva evaleba. 10 2005 wlis „Tavisufali vaWrobisa da<br />
konkurenciis Sesaxeb“ kanonis safuZvelze (romelic antimonopoliur debulebebs<br />
ar Seicavs 11 ) Seqmnilia Tavisufali vaWrobisa da konkurenciis<br />
saagento, romlis amocanas saxelmwifo organoebis mxridan biznesis mimarT<br />
diskriminaciuli qmedebebis aRkveTa warmoadgens. 12<br />
sakuTrebis ufleba daculia saqarTvelos konstituciiT, romelic acxadebs,<br />
rom sakuTrebis CamorTmeva dasaSvebia mxolod aucilebeli sazogadoebrivi<br />
saWiroebisTvis kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi<br />
da samarTliani anazRaurebis pirobiT. 13 aucilebeli sazogadoebrivi<br />
saWiroebis SemTxvevaSi, saxelmwifos SeuZlia, moaxdinos kerZo sakuTrebis<br />
eqspropriacia, magram eqspropriacia mxolod prezidentis brZanebulebis<br />
an sasamarTlos gadawyvetilebiT SeiZleba ganxorcieldes. saxelmwifo<br />
valdebulia, CamorTmeuli qonebis mesakuTres SesTavazos Sesabamisi<br />
sakompensacio Tanxa, romlis odenobis gasaCivreba mesakuTres sasamarTloSi<br />
SeuZlia. 14 im garemoebis gaTvaliswinebiT, rom saqarTveloSi<br />
aRmasrulebel Stos sasamarTlo xelisuflebaze gadametebuli gavlena<br />
aqvs (rac ufro dawvrilebiT ganxilulia am Tavis momdevno qveTavebsa da<br />
sasamarTlo xelisuflebis Sesaxeb TavSi), kanonis am debulebebma, SesaZloa,<br />
problemebi gamoiwvios.<br />
samoqalaqo kodeqsi sakuTrebis uflebiT sargeblobis Sesaxeb detalur<br />
debulebebs Seicavs. 15 inteleqtualur sakuTrebas mTeli rigi kanonebi<br />
icavs, maT Soris, kanoni „saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb,“ „saqarTvelos<br />
sapatento kanoni“ da kanoni „sasaqonlo niSnebis Sesaxeb.“ 16<br />
samoqalaqo kodeqsi aseve did yuradRebas uTmobs kontraqtebis aRsrulebis<br />
procedurebs. 17 msoflio bankis biznesis warmoebis siadvilis kvlevaSi<br />
kontraqtebis aRsrulebasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis kuTxiT<br />
saqarTvelos reitingi ufro dabalia, vidre qveynis saerTo reitingi da<br />
qveyanas kontraqtis aRsrulebisTvis aucilebeli procedurebis ricxvis<br />
mxrivac OECD-is saSualo maCvenebeleze (31,2) uaresi Sedegi aqvs (36). 18<br />
amasTan erTad, „globaluri konkurentunarianobis“ kvlevis angariSSi<br />
sasamarTlo davebis mogvarebasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis mxriv<br />
saqarTvelos 139 qveyanas Soris 89-e adgili uWiravs. 19<br />
resursebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad SesaZlebelia biznesebis Seqmna da efeqtiani funqcionireba<br />
praqtikaSi?<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
iznesebis registracia martivi da iafi proceduraa da saxelmwifo regulirebis<br />
saerTo tvirTic mcirea. amis miuxedavad, sakuTrebis uflebebi<br />
(maT Soris, inteleqtualuri sakuTrebis ufleba) saqarTveloSi saTanadod<br />
daculi ar aris.<br />
eqspertebma, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
aRniSnes, rom registraciis procesi praqtikaSic iseve advilia,<br />
rogorc kanoniT. 20 erT-erTma eqspertma aRniSna, rom organoebi, romlebic<br />
sawarmoebis registracias axdenen, amJamad teqnikurad Zalze kargad<br />
arian aRWurvilni da am garemoebam registraciis procesi bevrad gaaumjobesa.<br />
man aseve aRniSna, rom saqarTvelom am mxriv bevr ufro mdidar<br />
qveyanasac gauswro. 21 msoflio bankis angariSSic aRniSnulia, rom saqarTveloSi<br />
biznesis registracia praqtikaSi SedarebiT martivia da am<br />
proceduras saSualod sami dRe sWirdeba (OECD-is saSualo maCvenebeli<br />
13,8 dRea), xolo registraciis Rirebuleba erT sulze Semosavlis 5 procents<br />
Seadgens (rac axlosaa OECD-is saSualo maCvenebelTan, romelic<br />
5,3 procents Seadgens, da ufro dabalia, vidre aRmosavleT evropisa da<br />
centraluri aziis qveynebis saSualo maCvenebeli – 8,5 procenti). 22<br />
saqarTvelos ramdenime sxva aspeqtiTac xelsayreli biznes garemo aqvs. is<br />
gamokvleul qveynebs Soris me-2 adgilzea qonebis registraciis siadviliT,<br />
23 me-4 adgilzea saxelmwifo regulaciebis tvirTis simciriT da me–7<br />
adgilzea mTliani sagadasaxado ganakveTis simciriT; 24 kompaniebis menejerebi<br />
saxelmwifo regulaciebis Sesasruleblad maTi drois mxolod 2<br />
procents xarjaven, rac aRmosavleT evropasa da centralur aziaSi yvelaze<br />
dabali maCvenebelia, xolo qarTuli firmebi saqmianobisas ufro<br />
nakleb korufcias awydebian, vidre aRmosavleT evropisa da centraluri<br />
aziis kompaniebi. 25<br />
biznesis likvidacia da gakotrebis gamocxadeba SedarebiT met problemas<br />
ukavSirdeba. msoflio bankis kvlevis Tanaxmad, am process SesaZloa, 3,3<br />
wlamde dasWirdes, rac sagrZnoblad meti droa, vidre OECD-is qveynebis<br />
saSualo maCvenebeli (1,7 weli), Tumca am proceduris Rirebuleba OECD-is<br />
saSualo maCvenebelze ufro dabalia (sawarmos Rirebulebis 4 procenti<br />
saqarTveloSi da 9,1 procenti OECD-is monacemebiT). 26 eqspertma, romelsac<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, aseve aRniSna,<br />
rom biznesis likvidaciis procesi praqtikaSi arajerovnad aris garTulebuli,<br />
radgan sagadasaxado organoebi sawarmoebs zedmetad mkacr moTxovnebs<br />
uweseben. 27<br />
saqarTveloSi sakuTrebis ufleba yovelTvis daculi ar aris. marTalia<br />
2006-2007 wlebis uZravi qonebis bumis Semdeg, roca „kerZo sakuTrebaze<br />
namdvili Seteva“ 28 ganxorcielda, mdgomareoba gaumjobesda, magram xelisufleba<br />
drodadro qonebis eqspropriacias isev axdens. es gansakuTrebiT<br />
im regionebSi xdeba, romlebic turistuli infrastruqturis ganviTarebisTvis<br />
aris SerCeuli. eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelo“ gaesaubra, aRniSna, rom saqarTveloSi, zogadad, sakuTrebis<br />
ufleba im SemTxvevaSia daculi, Tu konkretuli kerZo sakuT-<br />
2011<br />
205<br />
20 daviT narmanias (`kavkasiis ekonomikisa da<br />
socialuri kvlevis institutis“<br />
aRmasrulebeli direqtori) interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 23<br />
dekemberi; nino evgeniZis („ekonomikuri<br />
politikis kvleviTi centris“ proeqtebis<br />
menejeri) interviu avtorTan, Tbilisi,<br />
2011 wlis 21 ianvari.<br />
21 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />
22 The World Bank and the International Finance<br />
Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />
http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/<br />
georgia#starting-a-business (nanaxia 2011 wlis<br />
8 Tebervals).<br />
23 iqve.<br />
24 iqve.<br />
25 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />
Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />
Series (The World Bank and the International<br />
Finance Corporation, 2009), 1, 4.<br />
26 The World Bank and the International Finance<br />
Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />
http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/<br />
georgia#closing-a-business (nanaxia 2011 wlis<br />
8 Tebervals).<br />
27 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />
28 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan.<br />
12. biznesi
29 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan.<br />
30 daviT narmanias interviu avtorTan; nino<br />
evgeniZis interviu avtorTan.<br />
31 World Economic Forum, The Global<br />
Competitiveness Report 2010-2011 (Geneva:<br />
World Economic Forum, 2010), 162-163.<br />
32 The Heritage Foundation, 2011 Index of<br />
Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />
index/Country/Georgia (nanaxia 2011 wlis 8<br />
Tebervals).<br />
33 BBC News, “Software Piracy Continues Global<br />
Rise”, 11 May 2010, http://www.bbc.co.uk/<br />
news/10107774 (nanaxia 2010 wlis 24<br />
ianvars).<br />
34 Eurasianet.org, “Georgia: Tbilisi's Reliance on<br />
Pirated Software Leaves Government<br />
Vulnerable to Cyber-Attack”, 27 January<br />
2010, http://www.eurasianet.org/<br />
departments/insightb/articles/<br />
eav012810a.shtml (nanaxia 2010 wlis 24<br />
ianvars).<br />
35 American Chamber of Commerce in Georgia,<br />
Letter to Prime Minister Nika Gilauri, 7<br />
February 2011.<br />
36 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />
Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />
Series (The World Bank and the International<br />
Finance Corporation, 2009), 4.<br />
37 saqarTvelos konstitucia, muxli 42.<br />
38 saqarTvelos kanoni „samewarmeo<br />
saqmianobis kontrolis Sesaxeb,“ muxli 3.<br />
206<br />
rebiT saxelmwifo ar aris dainteresebuli. 29 sxva eqspertebma aRniSnes,<br />
rom mesakuTreebi qonebis konfiskaciis gadawyvetilebebis winaaRmdeg<br />
sasamarTloSi aRZrul sarCelebs iSviaTad igeben. 30 sakuTrebis dacvis<br />
kuTxiT saqarTveloSi arsebuli problemebi saerTaSoriso kvlevebis SedegebSic<br />
aisaxa. msoflio ekonomikuri forumis globaluri konkurentunarianobis<br />
indeqsSi saqarTvelos sakuTrebis uflebis dacvis mixedviT<br />
139 qveynidan 120-e adgili uWiravs. 31 organizaciis Heritage Foundation<br />
„ekonomikuri Tavisuflebis indeqsSi“ ki sakuTrebis uflebis dacvis mxriv<br />
saqarTvelom 100 SesaZleblidan mxolod 40 qula miiRo (rac bevrad naklebia<br />
qveynis saerTo qulaze _ 70,4). 32<br />
qveyanaSi saTanadod arc inteleqtualuri sakuTrebis uflebaa daculi.<br />
erT-erT bolodroindel kvlevaSi saqarTvelo aralicenzirebuli kompiuteruli<br />
programebis msoflioSi pirvel momxmareblad dasaxelda. 33 gamoiTqmis<br />
varaudi, rom aseTi kompiuteruli programebis gamoyeneba far-<br />
Tod aris gavrcelebuli rogorc sajaro, ise kerZo seqtorSi. sxvadasxva<br />
samTavrobo uwyebebSi arsebuli kompiuterebis daaxloebiT 70 procentSi<br />
aralicenzirebuli programebi gamoiyeneba. 34<br />
biznesis warmomadgenlebma gaakritikes 2010 wlis dekemberSi „sajaro reestris<br />
Sesaxeb“ kanonSi Setanili cvlilebebi, romelTa mixedviT yvela<br />
garigebaze, romelic sakuTrebas exeba, savaldebulo registracia iqna<br />
SemoRebuli. 35<br />
damoukidebloba (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad arsebobs kerZo biznesis saqmianobaSi arajerovani Carevis<br />
ardaSvebis sakanonmdeblo garantiebi?<br />
kanonmdebloba ar Seicavs iseT debulebebs, romlebic mTavrobas biznesis<br />
saqmianobaSi gadametebuli Carevis uflebas miscemda. 36<br />
konstituciiT garantirebulia saxelmwifo organoebis ukanono qmedebebis<br />
Sedegad miyenebuli zaralis „sruli anazRaurebis“ sasamarTlo wesiT<br />
miRebis ufleba. 37 kanoni „samewarmeo saqmianobis kontrolis Sesaxeb,“ pirdapir<br />
acxadebs, rom mewarmeebs ufleba aqvT, miiRon ukanono SemowmebiT<br />
miyenebuli zianis anazRaureba. 38<br />
samewarmeo saqmianobaze saxelmwifo zedamxedvelobas specialuri kanoni<br />
aregulirebs, romelic moiTxovs, rom saxelmwifo organoebma samewarmeo<br />
saqmianobis kontroli mxolod kanoniT dadgenili wesiT ganaxorcielon.<br />
kanoni aseve adgens, rom aseTi kontroli mxolod makontrolebelma organom<br />
unda awarmoos da mxolod sasamarTlos gadawyvetilebis safuZvelze.<br />
mosamarTlem mewarmis Semowmebis nebarTva mxolod maSin unda gasces,<br />
rodesac makontrolebeli organo mas warudgens informacias mewarmis<br />
mier kanonmdeblobis savaraudo darRvevis Sesaxeb. sasamarTlos mier<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
nebarTvis gacemis SemTxvevaSi, makontrolebel organos ufleba aqvs,<br />
mewarme mxolod im sakiTxTan dakavSirebiT Seamowmos, romelic sasamar-<br />
Tlos gadawyvetilebaSia miTiTebuli. Semowmebis dawyebamde makontrolebeli<br />
organo valdebulia, mewarmes gadasces misi uflebebisa da movaleobebis<br />
werilobiTi CamonaTvali. Tu mewarme makontrolebelma organom<br />
Seamowma, imave sakiTxTan dakavSirebiT misi Semowmebis ufleba sxva<br />
organos ar aqvs. sasamarTlo nebarTvis mopovebis valdebuleba im saxelmwifo<br />
organoebzec vrceldeba, romlebic komerciuli sawarmoebis Semowmebas<br />
samarTaldamcavi organoebis mier warmoebuli gamoZiebis farglebSi<br />
axorcieleben. gamonaklisebi, romdesac Semowmebis Casatareblad<br />
sasamarTlos nebarTva ar moiTxoveba, gonivrulia da moicavs sagadasaxado<br />
organoebis mier Catarebul sagadasaxado kontrolis RonisZiebebsa<br />
da Sesabamisi uwyebebis mier Catarebul garemosdacviTi xasiaTis<br />
Semowmebebs. 39<br />
sagadasaxado kontrolis RonisZiebebis Catarebis wesebi aseve gonivrulia.<br />
kanoni adgens, rom aseTi Semowmebebi mxolod specialurma sagadasaxado<br />
organom unda ganaxorcielos da Semowmebam sawarmos Cveulebrivi<br />
saqmianoba ar unda SeaCeros. gadasaxadebis gadamxdels mosalodneli Semowmebis<br />
Sesaxeb sul mcire 10 dRiT adre unda ecnobos. Tu Semowmebis<br />
Catareba gadaudebel aucileblobas warmoadgens, is SeiZleba winaswari<br />
Setyobinebis gareSe ganxorcieldes, magram amisaTvis mosamarTlis nebarTvaa<br />
saWiro. 40<br />
sagadasaxado kodeqsi Seicavs specialur Tavs, romelic gadasaxadebis<br />
gadamxdelTa dacvas exeba. kanoniT, gadasaxadis gadamxdelebs ufleba<br />
aqvT, gadasaxadebTan dakavSirebuli informacia sagadasaxado organoebis<br />
garda sxva saxelmwifo organoebs ar gaumxilon, xolo sagadasaxado<br />
organoebs evalebaT, daicvan gadasaxadis gadamxdelebTan dakavSirebuli<br />
informaciis saidumloeba. gadasaxadis gadamxdelebs ufleba aqvT,<br />
gaasaCivron sagadasaxado organoebis qmedebebi da gadawyvetilebebi da<br />
uari Tqvan maTi iseTi moTxovnebis Sesrulebaze, romlebic kanons ewinaaRmdegeba.<br />
amasTan erTad, kanoni pirdapir acxadebs, rom gadasaxadis gadamxdelTa<br />
uflebebis darRveva dasjadi qmedebaa da gadasaxadis gadamxdelebs<br />
aniWebs uflebas, moiTxovon anazRaureba im zianis gamo, romelic<br />
maT sagadasaxado organoebis ukanono qmedebebis da gadawyvetilebebis<br />
gamo miadgaT. kanonis safuZvelze, Seqmnilia sagadasaxado ombudsmenis<br />
aparati, romelic saqarTveloSi gadasaxadis gadamxdelTa uflebebisa da<br />
interesebis dacvaze zedamxedvelobas axorcielebs. sagadasaxado ombudsmens,<br />
parlamentis TavmjdomaresTan SeTanxmebiT, premier-ministri niSnavs<br />
da is valdebulia, parlamentis winaSe yovelwliuri angariSebiT<br />
wardges. 41<br />
sagadasaxado davebi SesaZlebelia, ganxilul iqnes an finansTa saministros<br />
sistemaSi (jer Semosavlebis samsaxurSi da Semdeg davebis ganxilvis<br />
specialur sabWoSi) an sasamarTloSi. momCivanebs SeuZliaT, finansTa saministros<br />
sistemaSi davis ganxilvis nebismier etapze mimarTon sasamar-<br />
Tlos. 42<br />
2011<br />
207<br />
39 saqarTvelos kanoni „samewarmeo<br />
saqmianobis kontrolis Sesaxeb,“ muxli 1,<br />
3-5.<br />
40 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi,<br />
muxlebi 255-268.<br />
41 iqve, muxlebi 38-44.<br />
42 iqve, muxlebi 296-308.<br />
12. biznesi
43 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />
44 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan.<br />
45 es sakiTxi ufro dawvrilebiT ganxilulia<br />
politikuri partiebis Sesaxeb TavSi.<br />
46 U.S. State Department, Human Rights Report<br />
2009, Georgia, http://www.state.gov/g/drl/<br />
rls/hrrpt/2009/eur/136032.htm (nanaxia<br />
2011 wlis 21 Tebervals); TI Georgia:<br />
Television in Georgia – Ownership, Control<br />
and Regulation, Tbilisi, November 20, 2009.<br />
47 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />
saqarTvelo, „saqarTvelos sagadasaxado<br />
sistemis mimoxilva,“ Tbilisi, 2010 wlis 9<br />
ivnisi, http://transparency.ge/sites/default/<br />
files/post_attachments/Taxation%20in%20<br />
Georgia_GEO.pdf (nanaxia 2011 wlis 5<br />
marts).<br />
48 nino evgeniZis interviu avtorTan.<br />
208<br />
damoukidebloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad Tavisufalia biznesi mis saqmianobaSi arajerovani gare Carevisgan<br />
praqtikaSi?<br />
kanonis debulebebi, romelTa mizani mis saqmianobaSi arajerovani Carevisgan<br />
biznesis dacvaa, praqtikaSi yovelTvis efeqtianad ar moqmedebs,<br />
rac ZiriTadad imiT aris gamowveuli, rom saqarTveloSi srulad damoukidebeli<br />
sasamarTlo xelisufleba ar arsebobs.<br />
erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, aRniSna, rom saqarTvelos msxvili biznes-organizaciebi,<br />
rogorc wesi, xelisuflebasTan uCveulod mWidrod TanamSromloben da<br />
xandaxan sakuTar Tavze iReben zogierT iseT xarjs, romlis gaRebac, Cveulebriv,<br />
saxelmwifo faravs xolme (magaliTad, zogierTi tipis socialur<br />
daxmarebasa da investiciebs adgilobriv infrastruqturaSi). Zneli saTqmelia,<br />
es xelisuflebis zewolis gamo xdeba Tu xelisuflebasa da bizness<br />
Soris raime ormxrivad xelsayreli SeTanxmebebi arsebobs, Tumca, Cveulebriv,<br />
amis sanacvlod biznesebi sagadasaxado organoebisgan ufro xelsayreli<br />
mopyrobas elian. 43 kidev erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelos“ ganucxada, rom msxvili biznes-organizaciebi<br />
xelisuflebasTan urTierTobas didi sifrTxiliT ekidebian da yvelafers<br />
akeTeben, rom politikuri xelmZRvanelobis guli moigon. man aRniSna,<br />
rom qarTuli biznes-organizaciebi erTgvar TviTcenzuras mimar-<br />
Taven, radgan, winaaRmdeg SemTxvevaSi, xelisufleba maT dasjis (magali-<br />
Tad, finansuri policiis mier ganxorcielebuli Semowmebis an didi sagadasaxado<br />
davalianebis dakisrebis gziT). 44 is garemoeba, rom bolo saarCevno<br />
kampaniis periodSi opoziciur partiebs biznesisgan Semowirulobebi<br />
TiTqmis ar miuRiaT, xolo mmarTvel „nacionalur moZraobas“<br />
fuli aTobiT kompaniam gadauricxa, SesaZloa, kidev erTi niSani iyos<br />
imisa, rom biznesi damoukidebeli ar aris da mewarmeebis did nawils xelisuflebis<br />
SiSi aqvs (Tumca Semowirulobebis araTanabari ganawileba SesaZloa,<br />
opoziciis Sida sisusteebisa da saarCevno sistemis Taviseburebebis<br />
Sedegic iyos). 45<br />
ramdenime damoukidebeli media-organizaciis mflobelebi da menejerebi<br />
xSirad acxadeben, rom xelisufleba reklamis potenciur damkveTebs ai-<br />
Zulebs, rom maTTan ar iTanamSromlon. 46 amave dros, arsebobs sando<br />
informacia, rom saSemosavlo samsaxurTan daaxloebulma pirebma sagangebo<br />
Semowmebis Catarebis muqariT aiZules mcire sawarmoebis mflobelebi,<br />
rom kaxeli glexebisgan ramdenime tona yurZeni SeesyidaT. 47<br />
eqspertebma, romelTac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
aRniSnes, rom sagadasaxado organoebi bizness metismetad mkacrad<br />
epyrobian. erT-erTma eqspertma ganacxada, rom sagadasaxado samsaxuri<br />
xSirad mewarmeebis maxeSi gabmas da darRvevebisTvis metismetadi<br />
mkacri sanqciebis dawesebas cdilobs (magaliTad, patimrobisa, rodesac<br />
SeiZleba, rom mewarmes mxolod jarima Seefardos). 48<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
am problemebs kidev ufro amZimebs is garemoeba, rom saqarTveloSi damoukidebeli<br />
sasamarTlo xelisufleba ar arsebobs, 49 rac bizness, faqtobrivad,<br />
daucvels tovebs mis saqmianobaSi ukanono Carevis SemTxvevaSi.<br />
„globaluri konkurentunarianobis“ kvlevis angariSSi saqarTvelos<br />
sasamarTlos damoukideblobis mxriv 139 qveynidan 104-e adgili uWiravs,<br />
50 xolo organizaciis Heritage Foundation angariSSi aRniSnulia, rom<br />
„saqarTvelos moqalaqeebs kvlavac ar sjeraT, rom sasamarTlo sistemas<br />
kerZo sakuTrebisa da kontraqtebis dacva SeuZlia.“ 51 erT-erTma eqspertma,<br />
romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
aRniSna, rom xelisufleba sagadasaxado davebTan dakavSirebiT sisxlis<br />
samarTlis saqmeebs aRZravs xolme da mewarmeebs aseTi saqmeebis mogebis<br />
imedi TiTqmis ar aqvT (rogorc sasamarTlos Sesaxeb TavSi aRiniSna, sisxlis<br />
samarTlis saqmeebze gamamarTlebeli ganaCenebis ricxvi saqarTveloSi<br />
ukiduresad mcirea). 52<br />
aSS-is vaWrobis departamentma amerikeli investorebi gaafrTxila, rom<br />
saqarTveloSi biurokratebi da sasamarTloebi kanonebsa da regulaciebs<br />
„araerTgvarovnad da TviTneburad“ ganmartaven, gansakuTrebiT sagadasaxado<br />
da sabaJo sferoebSi. 53<br />
eqspertebma, romelTac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />
xelisuflebis mier kerZo kompaniebis maTi mflobelebisTvis CamorTmevis<br />
bolodroindeli SemTxveva ver gaixsenes, Tumca aRniSnes, rom<br />
xelisufleba zogjer sagadasaxado organoebisa da sasamarTlo sistemis<br />
meSveobiT uzrunvelyofs mesame pirebis mier sakuTrebis mopovebas. es<br />
gansakuTrebiT qveynis yvelaze msxvil obieqtebs exeba, romelTagan zogs<br />
bolo wlebSi mesakuTre ramdenimejer Seecvala. maT Soriisa nacionaluri<br />
telekompania „imedi“. 54 amasTanave, privatizaciis procesi arasakmarisad<br />
gamWvirvalea da arsebobs mosazreba, rom mTavrobis wevrebi privatizebuli<br />
sawarmoebis wilebs iribad akontroleben. 55<br />
dadebiTi movlenaa, rom xelisufleba, rogorc Cans, arsebul problemebs<br />
acnobierebs da maT mosagvareblad garkveul nabijebs dgams. prezidentma<br />
saakaSvilma 2010 wlis dekemberSi ganacxada, rom „jer Zalian bevri xarvezia<br />
darCenili saxelmwifosa da mewarmeebs Soris urTierTobebSi“ da<br />
xazgasmiT aRniSna, rom „jerac xSiria SemTxveva, roca sasjeli ufro didia,<br />
vidre amas arsebuli darRveva imsaxurebs.“ 56 prezidentis gancxadeba daem-<br />
Txva mTeli rigi sakanonmdeblo cvlilebebis miRebas, romlebmac biznesis<br />
ukeT dacva unda uzrunvelyos. 2011 wlis martSi saqarTvelos saSemosavlo<br />
samsaxurSi axali xelmZRvaneloba dainiSna da prezidentma saakaSvilma<br />
ganacxada, rom axal xelmZRvanelebs daevalaT, gadasaxadebis akrefis procesSi<br />
maqsimaluri samarTlianoba gamoeCinaT da uzrunveleyoT, rom sagadasaxado<br />
inspeqtorebi zedmetad mkacrad ar moqceuliyvnen, rac gadasaxadis<br />
gadamxdelTa Soris usamarTlobis gancdas gamoiwvevda. 57<br />
sagadasaxado ombudsmeni, romelsac mewarmeTa uflebebis dacva evaleba,<br />
oficialurad 2011 wlis ianvris bolos dainiSna.<br />
2011<br />
209<br />
49 damatebiTi informaciisTis ixileT Tavi<br />
sasamarTlo xelisuflebis Sesaxeb.<br />
50 World Economic Forum, The Global<br />
Competitiveness Report 2010-2011, 162-163.<br />
51 The Heritage Foundation, 2011 Index of<br />
Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />
index/Country/Georgia (nanaxia 2011 wlis 8<br />
Tebervals).<br />
52 TbilisSi bazirebuli da biznes–samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan.<br />
53 U.S. Department of Commerce, Doing Business<br />
in Georgia: 2009 Country Commercial Guide<br />
for U.S. Companies.<br />
54 Civil Georgia, „qeim „imedi“ arabul<br />
kompanias miyida,“ 2009 wlis 25 Tebervali,<br />
http://civil.ge/geo/article.php?id= 20602&<br />
search= (nanaxia 2011 wlis 15 marts).<br />
55 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan.<br />
56 Civil Georgia, „saakaSvili: Zalian bevri<br />
xarvezia saxelmwifosa da mewarmeebs Soris<br />
urTierTobebSi,“ Tbilisi, 2010 wlis 3<br />
dekemberi.<br />
57 Civil Georgia, „saakaSvili Semosavlebis<br />
samsaxurSi cvlilebebze saubrobs,“<br />
http://civil.ge/geo/article.php?id=23742&<br />
search= (nanaxia 2011 wlis 15 marts).<br />
12. biznesi
58 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />
muxli 7.<br />
59 iqve, muxli 13.<br />
60 saqarTvelos organuli kanoni<br />
„saqarTvelos erovnuli bankis Sesaxeb,“<br />
miRebulia 2009 wlis 29 seqtembers,<br />
muxlebi 47-52.<br />
61 iqve, muxli 53.<br />
62 saqarTvelos kanoni „ukanono Semosavlis<br />
legalizaciis aRkveTis xelSewyobis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 2003 wlis 6 ivniss,<br />
muxlebi 3-6.<br />
63 saqarTvelos organuli kanoni „erovnuli<br />
bankis Sesaxeb,“ muxlebi 26-29.<br />
210<br />
gamWvirvaloba (kanoni)<br />
qula: 100<br />
ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba biznes-seqtoris saqmianobis<br />
gamWvirvalobas?<br />
kanonmdebloba adeqvatur debulebebs Seicavs biznes-seqtoris gamWvirvalobasTan<br />
dakavSirebiT.<br />
„mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis mixedviT, sawarmos registraciasTan dakavSirebuli<br />
informacia sajaroa da misi mopoveba yvela dainteresebul pirs<br />
SeuZlia sajaro reestridan, romelsac sawarmoebis registracia evaleba.<br />
58<br />
erovnuli bankis mier licenzirebulma sawarmom, romlis fasiani qaRaldebi<br />
savaWrod aris daSvebuli saqarTvelos safondo birJaze da romlis<br />
partniorTa raodenoba 100-s aRemateba, yovelwliuri auditoruli<br />
angariSi unda waradginos. aseTi sawarmos sameTvalyureo sabWom am mizniT<br />
unda miiwvios auditori, romelic sawarmos direqtorebisgan da partniorebisgan<br />
iuridiulad da ekonomikurad damoukidebeli iqneba. 59<br />
erovnul banks miniWebuli aqvs uflebamosileba, zedamxedveloba gauwios<br />
finansur seqtors, maT Soris bankebs, arasabanko depozitorul dawesebulebebsa<br />
da sadazRvevo kompaniebs. erovnul banks ufleba aqvs, Caataros<br />
maTi Semowmeba da auditi, aseve, SeuCeros maT licenziis moqmedeba da<br />
dauwesos sanqciebi. erovnuli banki aseve uflebamosilia, ganaxorcielos<br />
zedamxedveloba safondo birJis meSveobiT. 60 erovnul bankSi Seqmnilia<br />
specialuri organo – finansuri monitoringis samsaxuri, romelsac ukanono<br />
Semosavlis legalizaciisa da terorizmis dafinansebis aRkveTa<br />
evaleba. 61 amasTan erTad, saqarTveloSi moqmedebs specialuri kanoni,<br />
romlis mizans ukanono Semosavlis legalizaciis aRkveTa warmoadgens,<br />
da romelic rogorc finansuri monitoringis samsaxurs, ise Sesabamis sawarmoebs<br />
saeWvo garigebebze monitoringis ganxorcielebasa da maT Sesaxeb<br />
informaciis aRricxvas avaldebulebs. 62<br />
komerciuli bankebi valdebulni arian, mowveul auditors yovel wels<br />
Caatarebinon auditi da moamzadon yovelwliuri safinanso daskvnebi saerTaSoriso<br />
sabuRaltro standartebis Sesabamisad. yovelwliuri auditoruli<br />
da safinanso daskvnebi unda waredginos erovnul banks da gamoqveyndes.<br />
amasTan erTad, erovnuli banki uflebamosilia, TviTon an daqiravebuli<br />
auditorebis meSveobiT Seamowmos komerciuli bankebi. 63<br />
kanonmdebloba aseve Seicavs damatebiT debulebebs, romlebic safondo<br />
birJaze movaWre kompaniebis gamWvirvalobas exeba. aseTi kompaniebi valdebulni<br />
arian, gamoaqveynon da erovnul banks warudginon wliuri da<br />
naxevari wlis angariSebi maTi saqmianobis Sesaxeb. wliuri angariSi unda<br />
Seicavdes auditoris daskvnas. erovnul banks SeuZlia, moiTxovos damatebiTi<br />
informacia an kompaniebs mosTxovos konkretul sakiTxze specialuri<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
angariSis wardgena. yvela es angariSi wardgenil unda iqnes im safondo<br />
birJaze, sadac konkretuli kompaniis fasiani qaRaldebi savaWrod aris<br />
daSvebuli. 64 aseTi kompaniebis mmarTveli organos wevrebma erovnul<br />
banks da safondo birJas unda warudginon informacia maT sakuTrebaSi<br />
arsebuli fasiani qaRaldebis Sesaxeb. 65 im pirebma an pirTa jgufma, romlebic<br />
fasiani qaRaldebis „mniSvnelovan SenaZens“ gaakeTeben, SenaZenis<br />
Sesaxeb erovnul banksa da safondo birJas unda acnobon. 66<br />
saqarTveloSi moqmedi sawarmoebi (garda mcire sawarmoebisa) valdebulni<br />
arian, gamoiyenon „finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebi,“<br />
romlebic „buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebis sabWos“<br />
mier aris miRebuli. 67<br />
kanonmdeblobis erTi mniSvnelovani xarvezi is aris, rom, rogorc organizaciis<br />
Global Integrity angariSSic aris aRniSnuli, saxelmwifo sakuTrebaSi<br />
myofi kompaniebi valdebulni ar arian, maT Sesaxeb finansuri informacia<br />
dainteresebul pirebs gaumxilon68 (amis miuxedavad, bolo wlebSi<br />
mimdinare saxelmwifo sawarmoebis masobrivi privatizaciis gaTvaliswinebiT,<br />
am garemoebas SesaZloa, didi mniSvneloba ar hqondes.)<br />
2011<br />
gamWvirvaloba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad gamWvirvalea biznes seqtori praqtikaSi?<br />
informacia registrirebuli kompaniebis Sesaxeb onlain reJimSia xelmisawvdomi<br />
an moTxovnisTanave gaicema. bankebi da safondo bazris monawileebi<br />
Sesabamis organoebs warudgenen angariSebs kanonis Sesabamisad. rac<br />
Seexeba uaryofiT mxares, zogierTi kompaniis mflobeloba (gansakuTrebiT<br />
ofSorul zonebSi registrirebuli kompaniebisa) sakmarisad gamWvirvale<br />
aris.<br />
sajaro reestris erovnul saagentos (sawarmoTa ragistraciaze pasuxismgebeli<br />
organo) onlain reJimSi xelmisawvdomi monacemTa baza aqvs, romelic<br />
garkveul zogad informacias Seicavs yvela registrirebuli sawarmos<br />
Sesaxeb. mflobelobis struqturasTan dakavSirebuli informacia internetiT<br />
xelmisawvdomi ar aris, Tumca, rogorc erT-erTma eqspertma „saer-<br />
TaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, saagento mas, Cveulebriv,<br />
moTxovnisTanave gascems. amis miuxedavad, imave eqspertma aRniSna,<br />
rom saqarTveloSi moqmedi ofSoruli kompaniebis Sesaxeb informaciis<br />
moZieba problemuria. 69 pirdapiri ucxouri investiciebis monacemebi aCvenebs,<br />
rom iseTi ofSoruli zonebi, rogoricaa britaneTis virjiniis<br />
kunZulebi, kviprosi da panama, saqarTveloSi Semomavali finansuri nakadebis<br />
mniSvnelovani wyaroebia. 70 aseve SeSfoTebas iwvevs im didi sawarmoebis<br />
mflobelobis gaumWvirvaloba, romelTa privatizeba bolo wlebSi<br />
moxda. 71<br />
211<br />
64 saqarTvelos kanoni „fasiani qaRaldebis<br />
bazris Sesaxeb,“ miRebulia 1998 wlis 24<br />
dekembers, muxli 11.<br />
65 iqve, muxli 12.<br />
66 iqve, muxli 14.<br />
67 saqarTvelos kanoni „buRaltruli<br />
aRricxvisa da angariSgebis regulirebis<br />
Sesaxeb,“ miRebulia 1999 wlis 5<br />
Tebervals, muxlebi 2, 10.<br />
68 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />
Georgia 2009, (Global Integrity, 2009), 154.<br />
69 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />
70 `saqstati,“ pirdapiri ucxouri<br />
investiciebi qveynebis mixedviT:<br />
http://geostat.ge/cms/site_images/_files/<br />
english/bop/FDI_Eng-countries.xls (nanaxia<br />
2011 wlis 14 marts).<br />
71 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />
sferoSi momuSave iuristis interviu<br />
avtorTan.<br />
12. biznesi
72 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />
Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />
Series, 4.<br />
73 saqarTvelos erovnuli banki, wliuri<br />
angariSi 2009 (Tbilisi: saqarTvelos<br />
erovnuli banki, 2009), 73.<br />
74 iqve, 72-87.<br />
75 www.gse.ge<br />
76 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />
Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />
Series, 4.<br />
77 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />
78 World Economic Forum, The Global<br />
Competitiveness Report 2010-2011, 383.<br />
212<br />
didi biznes-organizaciebi (ZiriTadad bankebi) TavinaTi saqmianobis Sesaxeb<br />
garkveuli tipis sasargeblo monacemebs, maT Soris, informacias maTi<br />
menejmentis Sesaxeb, safinanso angariSebs da a.S. TavianT veb-gverdebze<br />
ganaTavseben. amave dros, zogierTi saxis mniSvnelovani informacia, rogoricaa<br />
mflobelobis struqtura, maTi umetesobis veb-gverdze warmodgenili<br />
ar aris. saerTo jamSi, 2009 wels ganxorcielebuli erT-erTi kvlevis<br />
Sedegebis Tanaxmad, sakuTari veb-gverdi qarTuli firmebis mxolod<br />
30 procents aqvs (aRmosavleT evropisa da centraluri aziis qveynebis<br />
saSualo moCvenebeli 48 procentia). 72<br />
erovnuli bankis sazedamxedvelo saqmianoba ZiriTadad komerciuli bankebisken<br />
aris mimarTuli, radgan isini saqarTvelos safinanso seqtoris<br />
95 Seadgenen. 73 erovnuli bankis angariSis Tanxmad, is zedamxedvelobas<br />
„riskebis gonivruli Sefasebis“ safuZvelze axorcielebs da saerTaSoriso<br />
standartebis da saukeTeso praqtikis safuZvelze Sesabamisi meTodologia<br />
aqvs danergili. 74 saqarTvelos safondo bazari mcire moculobisaa,<br />
Tumca masze movaWre kompaniebi kanonis Tanaxmad waradgenen angari-<br />
Sebs, romlebic safondo birJis veb-gverdze qveyndeba. 75<br />
zemoxsenebuli 2009 wlis kvlevis Sedegebis Tanaxmad, qarTuli firmebis<br />
47 procentze meti wliur finansur angariSebs gare auditors amowmebinebs,<br />
rac aRmosavleT evropisa da centraluri aziis qveynebis saSualo<br />
maCvenebelze (37 procenti) metia. 76 rac Seexeba sabuRaltro standartebs,<br />
erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, aRniSna, rom qveyanis didi da saSualo zomis kompaniebi<br />
zogadad saerTaSoriso standartebiT xelmZRvaneloben. 77 „globaluri<br />
konkurentunarianobis“ bolo angariSSi saqarTvelos kerZo seqtorSi auditisa<br />
da finansuri angariSgebis xarisxis mixedviT 139 qveynidan 92-e<br />
adgili ukavia, 78 rac imaze mianiSnebs, rom am sferoSi problemebi isev<br />
arsebobs.<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelos“ mier 2011 wlis TebervalSi<br />
miRebuli oficialuri monacemebis Tanaxmad, parlamentSi, saxelmwifo<br />
kancelariasa da Tbilisis meriaSi arc erTi lobisti ar iyo daregistrirebuli,<br />
rac imis maniSnebelia, rom lobisturi saqmianobis maregulirebeli<br />
kanonmdebloba efeqtiani ar aris.<br />
angariSvaldebuleba (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad arsebobs normebi da kanonebi, romlebic biznes seqtorze<br />
zedamxedvelobasa da calkeuli kompaniebis korporatiul marTvas<br />
aregulirebs?<br />
saqarTvelos kanonmdeblobaSi arsebuli korporatiul marTvasaTan dakavSirebuli<br />
debulebebi bolo wlebSi mniSvnelovnad gaumjobesda, Tumca<br />
zogierTi norma jerac sustia.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saqarTvelos kanonmdebloba korporaciul marTvasTan dakavSirebul debulebebs<br />
warsulSi naklebad Seicavda, Tumca 2008 wels kanons aseTi<br />
tipis nomeri daemata. kanonmdebloba garkveul zogad wesebs adgens, Tumca<br />
kompaniebs uflebas aZlevs, rom sxva sakiTxebi Sida wesdebiTa da normebiT<br />
daareguliron.<br />
kompaniebma weliwadSi erTxel mainc partniorTa saerTo kreba unda gamar-<br />
Ton. nebismieri gadawyvetilebis miReba, romelic kompaniis rutinuli saqmianobis<br />
sferos scildeba, partniorTa saerTo krebis Tanxmobas saWiroebs.<br />
saerTo kreba iRebs gadawyvetilebebs iseT sakiTxebze, rogoricaa kompaniis<br />
wesdebaSi cvlilebebis Setana, filialebis Seqmna, wliuri Sedegebis<br />
damtkiceba, auditoris arCeva, aseve sawarmos reorganizacia da likvidacia. 79<br />
sawarmos yovel partniors ufleba aqvs, miiRos sawarmos wliuri angari-<br />
Sisa da sxva dokumentebis asli, moiTxovos ganmartebebi am dokumentebis<br />
Sesaxeb da isini auditors Seamowmebinos. 80 zogierTi tipis sawarmoebis<br />
(solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoebebi) partniorebs ufleba aqvT,<br />
piradad Seamowmon sawarmos sabuRaltro wignebi da sabuTebi da mosTxovon<br />
sxva partniorebs sawarmos mimarT arsebul valdebulebaTa Sesruleba.<br />
81 saaqcio sazogadoebebis aqciebis sul cota 5 procentis mflobel<br />
aqcionerebs ufleba aqvT, moiTxovon sawarmos sameurneo saqmianobis an<br />
mTlianad wliuri balansis sagangebo Semowmeba, Tu isini miiCneven, rom<br />
adgili aqvs darRvevebs. maT aseve ufleba aqvT, sawarmos mmarTvel organos<br />
mosTxovon sawarmos saxeliT dadebuli garigebebis aslebi da informacia<br />
dasadebi garigebebis Sesaxeb. 82<br />
bankebi da saaqcio sazogadoebebi, romelTa fasiani qaRaldebi safondo birJaze<br />
savaWrod aris daSvebuli, aseve kompaniebi, romelTac 100-ze meti partniori<br />
hyavT, valdebulni arian, Seqmnan sameTvalyureo sabWo, romlis wevrebs<br />
partniorebis saerTo kreba irCevs. kompaniis sameTvalyureo sabWos evaleba<br />
direqtorebis saqmianobis kontroli da is uflebamosilia, Seamowmos<br />
kompaniis finansuri dokumentacia, angariSebi da aqtivebi. direqtorebs aseve<br />
evalebaT, rom sameTvalyureo sabWos wliuri angariSebi warudginon. 83<br />
2011<br />
angariSvaldebuleba (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad efeqtiania biznes-seqtoris korporatiuli marTva praqtikaSi?<br />
qarTul sawarmoebSi, gansakuTrebiT ki bankebSi, bolo wlebSi winsvla SeiniSneba<br />
korporatiuli marTvis wesebis Sesrulebis mxriv. amis miuxedavad,<br />
am sferoSi ramdenime susti rgoli mainc rCeba. ar arsebobs uwyeba, romelic<br />
Sesabamisi normebis Sesrulebaze zedamxedvelobas ganaxorcielebs.<br />
„saerTaSoriso safinanso korporaciis“ mier 2009 wels Catarebulma gamokiTxvam<br />
cxadyo, rom qarTuli kompaniebis korporaciuli marTvis praqtika<br />
bolo oTxi wlis manZilze „mniSvnelovnad gaumjobesda“ da gamokvleuli<br />
213<br />
79 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />
muxlebi 8-9 (1).<br />
80 iqve, muxli 3.<br />
81 iqve, muxli 24.<br />
82 iqve, muxli 53.<br />
83 iqve, muxlebi 55-57.<br />
12. biznesi
84 IFC News, “IFC Survey Finds Better Corporate<br />
Governance in Georgian Companies,<br />
Recommends Improvements”, 25 September<br />
2009.<br />
85 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />
86 saqarTvelos bankebis asociacia,<br />
korporaciuli marTvis kodeqsi,<br />
http://abg.org.ge/Admin1280837677.php<br />
(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />
87 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />
88 World Economic Forum, The Global<br />
Competitiveness Report 2010-2011, 162-163.<br />
89 nino evgeniZis interviu avtorTan.<br />
90 avtoris mimowera giorgi melaSvilTan<br />
(saqarTvelos erovnuli bankis<br />
aRmasrulebeli direqtori), 2011 wlis 1<br />
ivnisi.<br />
214<br />
kompaniebis 77 procentma am sferoSi arsebuli mowinave praqtikis „ukeTesi<br />
codna“ gamoavlina. amave dros, kvlevam aCvena is sferoebi, sadac Semdgomi<br />
progresia saWiro _ maT Soris, sameTvalyureo sabWoebis efeqtianoba, Sida<br />
kontroli, informaciis gamJRavneba da aqcionerTa uflebebi. 84<br />
erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, gamoTqva varaudi, rom saqarTveloSi arsebul korporaciuli<br />
marTvis normebs bankebi ukeT asruleben, vidre sxva komerciuli<br />
organizaciebi. 85 2009 wlis seqtemberSi qarTulma bankebma xeli moaweres<br />
korporatiuli marTvis nebayoflobiT kodeqss, romelic „saerTaSoriso<br />
safinanso korporaciam,“ „saqarTvelos bankebis asociaciam“ da „saqarTvelos<br />
safondo birJam“ erToblivad SeimuSaves. 86<br />
zemoxsenebulma eqspertma aseve aRniSna, rom korporatiuli marTvis wesebis<br />
praqtikaSi Sesrulebaze monitorings arc erTi samTavrobo organo<br />
ar awarmoebs. 87 qveyanaSi korporatiul marTvasTan dakavSirebiT arsebuli<br />
problemebi „globaluri konkurentunarianobis“ angariSSic aisaxa,<br />
sadac kompaniebis sameTvalyureo sabWoebis efeqturobis mxriv saqarTvelos<br />
136 qveynidan 109-e adgili, xolo minoritaruli aqcionerebis dacvis<br />
kuTxiT 122-e adgili uWiravs. 88<br />
erT-erTma eqspertma „saerTaSiriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />
rom erovnuli banki zogadad kerZo bankebis saqmianobaze zedamxedvelobas<br />
warmatebiT axorcielebs. Tumca man isic aRniSna, rom maregulireblebma<br />
ver moaxerxes qarTuli xeli SeeSalaT bankebisTvis 2006-2008<br />
wlebSi uaRresad riskian operaciebSi CabmaSi uZravi qonebis sferoSi. 89 am<br />
mosazrebas ar daeTanxma erovnuli bankis warmomadgeneli, romelmac „saer-<br />
TaSiriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom erov-nuli banki aRniSnul<br />
saqmianobas sistemur riskad ar miiCnevda da xazgasmiT aRniSna, rom arc<br />
erTi qarTuli banki amis Sedegad gakotrebis safrTxis winaSe ar damdgara. 90<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />
qula: 50<br />
ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic biznes-seqtoris warmomadgenelTa<br />
keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />
kanonmdebloba saTanado debulebebs Seicavs, romlebic sawarmoebSi da<br />
sawarmoebs Soris urTierTobebSi arsebul korufciasa da iuridiuli<br />
pirebis sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas exeba da, aseve, adgens garkveul<br />
wesebs kerZo seqtorSi interesTa SeuTavseblobis mxriv. Tumca, amave<br />
dros, zogadad SeimCneva iseTi qcevis kodeqsebis nakleboba, romlebic<br />
mTeli seqtoris an calkeuli kompaniebis saqmianobas daaregulirebs.<br />
meqrTameoba kerZo seqtorSi (rogorc qrTamis micema, ise miReba) dasjadi<br />
qmedebaa sisxlis samarTlis kodeqsiT da eqvs wlamde Tavisuflebis aRkveTas<br />
iTvaliswinebs. 91 amave dros, sisxlis samarTlis kodeqsi awesebs<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
sasjels ukanono Semosavlis legalizaciisa da saxelmwifo Sesyidvebis<br />
sferoSi dadebuli ukanono garigebebisTvis. 92 kodeqsi aseve Seicavs debulebebs,<br />
romlebic iuridiuli pirebis sisxlis samarTlebriv pasuxismgeblobas<br />
exeba. iuridiul pirebs (maT Soris, komerciul iuridiul pirebs)<br />
ekisrebaT pasuxismgebloba maTi kanonieri warmomadgenlebis dana-<br />
Saulze, romelic maTi saxeliT, maTi meSveobiT an maTTvis sargeblobis<br />
motanis mizniT iqna Cadenili. sanqciebi, romlebic SeiZleba iuridiul<br />
pirebs Seefardos, moicavs sawarmos likvidacias, licenziis CamorTmevas,<br />
dajarimebasa da qonebis konfiskacias. 93<br />
kanonmdebloba Seicavs ramdenime normas, romelic kompaniebis xelmZRvanelTa<br />
keTilsindisierebis zogad wesebs adgens. magaliTad, kompaniis<br />
xelmZRvanels ufleba ar aqvs, kompaniis partniorebis Tanxmobis gareSe<br />
imavdroulad ekavos msgavsi Tanamdeboba imave tipis sxva kompaniaSi. kanoni<br />
moiTxovs, rom kompaniebis direqtorebma da sameTvalyureo sabWos wevrebma<br />
keTilsindisierebis principis dacviT imoqmedon. kompaniebis direqtorebs<br />
ufleba ar aqvT, piradi sargeblobis mizniT gamoiyenon is informacia,<br />
romelic maT sakuTari Tanamdebobis meSveobiT miiRes, garda im SemTxvevisa,<br />
rodesac maT amis nebas kompaniis partniorTa kreba miscems. 94<br />
kanoni keTilsindisieri saqmianobis savaldebulo wesebs adgens im kompaniebisTvis,<br />
romelTa fasiani qaRaldebic savaWrod daSvebulia safondo<br />
birJaze. aseTi kompaniebis mmarTveli organos wevrebma unda imoqmedon ke-<br />
Tilsindisierad da im rwmeniT, rom maTi qmedeba yvelaze ukeTesia sawarmosa<br />
da misi fasiani qaRaldebis mflobelTa interesebisTvis. sawarmos<br />
fasiani qaRaldebis mflobelebs ufleba aqvT, am moTxovnaTa darRvevis gamo<br />
sarCeli aRZran mmarTveli organos wevris mimarT. mmarTveli organos<br />
wevrebma sawarmos sameTvalyureo sabWos unda acnobon nebismieri dasadebi<br />
garigebis Sesaxeb, romelic maTTvis interesTa SeuTavseblobas warmoSobs<br />
da aseTi garigebis dadebisas maT xmis uflebis gamoyeneba ekrZalebaT.<br />
amasTan erTad, sawarmom erovnul banks unda acnobos im garigebebis Sesaxeb,<br />
romlebSic interesTa SeuTavsebloba arsebobs da uzrunvelyos am<br />
informaciis gamoqveyneba sakuTar an safondo birJis veb-gverdze. 95<br />
rac Seexeba uaryofiT mxares, saqarTveloSi amJamad ar arsebobs arc<br />
erTi qcevis an antikorufciuli kodeqsi, romelic mTel biznes seqtorSi<br />
moqmedebs. metic, 2009 wels „saerTaSoriso safinanso korporaciis“ mier<br />
Catarebulma kvlevam aCvena, rom Seswavlili kompaniebis mxolod 16 procents<br />
hqonda Sida kodeqsi, romelic interesTa SeuTavseblobas an erTmaneTTan<br />
dakavSirebul pirebs Soris dadebul garigebebs aregulirebda. 96<br />
amasTan erTad, arsebuli normebi, romlebic mamxilebelTa dacvas exeba,<br />
kerZo seqtoris TanamSromlebze ar vrceldeba.<br />
2011<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />
qula: 50<br />
ramdenad uzrunvelyofilia kerZo seqtoris warmomadgenelTa keTilsindisiereba<br />
praqtikaSi?<br />
215<br />
91 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />
miRebulia 1999 wlis 22 ivliss, muxli<br />
221.<br />
92 iqve, muxlebi 194, 195 (1).<br />
93 iqve, muxlebi 107 91), 107 (3).<br />
94 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />
muxli 9.<br />
95 saqarTvelos kanoni „fasiani qaRaldebis<br />
bazris Sesaxeb,“ muxlebi 16-16 (1).<br />
96 IFC News, “IFC Survey Finds Better Corporate<br />
Governance in Georgian Companies,<br />
Recommends Improvements”.<br />
12. biznesi
97 iqve.<br />
98 daviT narmanias interviu avtorTan; nino<br />
evgeniZis interviu avtorTan.<br />
99 World Economic Forum, The Global<br />
Competitiveness Report 2010-2011, 382.<br />
100 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />
Georgia 2009, 117.<br />
101 saqarTvelos finansuri monitoringis<br />
samsaxuri, www.fms.gov.ge.<br />
102 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />
Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />
Corruption Action Plan, Second Round of<br />
Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />
OECD ACN, 2010), 45-46.<br />
103 saqarTvelos erovnuli antikorufciuli<br />
strategia, http://www.justice.gov.ge/files/<br />
Documents/analitikuri/antikorufsiuli_ stategia.pdf<br />
(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />
216<br />
keTilsindisierebasTan dakavSirebuli sakanonmdeblo debulebebis Sez-<br />
Ruduli xasiaTi da iseTi eTikis kodeqsebis ararseboba, romlebic mTel<br />
seqtors moicavs, praqtikaSi mTel rig problemebs warmoSobs.<br />
rogorc wina qveTavSi aRiniSna, qarTul sawarmoebSi qcevis kodeqsis arseboba<br />
iSviaTia. amasTanave, iqmneba STabeWdileba, rom praqtikaSi Tanmimdevrulad<br />
arc arsebuli kodeqsebi sruldeba. magaliTad, „saerTaSoriso safinanso<br />
korporaciis“ mier Catarebul bolodroindel gamokiTxvaSi respondentTa<br />
34 procentma aRniSna, rom sameTvalyureo sabWos wevrebi interesTa<br />
SeuTavseblobis SemTxvevaSi xmis uflebiT sargeblobaze uars ar amboben. 97<br />
eqspertebma, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, daadastures, rom eTikis kodeqsebi da programebi mxolod TiTze<br />
CamosaTvlel kompaniebs aqvT da aRniSnes, rom aseTi wesebis praqtikaSi<br />
Sesrulebis Sesaxeb mwiri informaciaa xelmisawvdomi. 98<br />
2010-2011 wlebis „globaluri konkurentunarianobis angariSSi“ saqarTvelos<br />
139 qveynidan 78-e adgili uWiravs firmebis korporatiuli eTikis mxriv. 99<br />
mamxilebelTa dacva praqtikaSic problemuria. rogorc organizacia Global<br />
Integrity aRniSnavs, saqarTveloSi kerZo seqtorSi dasaqmebuli pirebi<br />
„Zalze daucvelni arian korufciis, meqrTameobis, Zalauflebis borotad<br />
gamoyenebisa da resursebis arasaTanado xarjvis faqtebis mxilebis Sem-<br />
TxvevaSi sapasuxo braldebis wayenebisa da sxva negatiuri Sedegebisagan.“ 100<br />
korufciaSi da ukanono Semosavlis legalizaciaSi Cabmuli kompaniebis<br />
Savi sia ar arsebobs, Tumca finansuri monitoringis samsaxuris veb-gverdze<br />
ganTavsebulia im kompaniebis saerTaSoriso sia, romlebic terorizms<br />
afinanseben. 101<br />
kerZo seqtorSi arsebuli meqrTameobis Sesaxeb statistikuri monacemebi<br />
ar moipoveba.<br />
antikorfciul politikaSi monawileoba (kanoni da praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad aqtiurad TanamSromlobs biznes-seqtori qveynis xelisuflebasTan<br />
korufciis winaaRmdeg brZolis mxriv?<br />
saqarTvelos biznes seqtori xelisuflebis antikorufciul politikasa<br />
da iniciativebSi aqtiurad ar monawileobs.<br />
antikorufciul politikaSi biznes seqtoris monawileoba jer-jerobiT<br />
Zalze SezRudulia. verc erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, ver gaixsena antikorufciul<br />
iniciativebSi kompaniebis an biznes asociaciebis monawileobis verc erTi<br />
SemTxveva, an am sakiTxze maT mier gakeTebuli gancxadebebi. „ekonomikuri<br />
TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli<br />
qselis~ (ACN) bolo angariSSi saqarTvelos Sesaxeb aseve aRniSnulia,<br />
rom „kerZo seqtori antikorufciul politikaSi jer CarTuli ar aris.“ 102<br />
„erovnuli antikorufciuli strategia“ kerZo seqtorSi korufciis SemcirebasTan<br />
dakavSirebul RonisZiebebs iTvaliswinebs, 103 magram korufciis<br />
winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSoris sakoordinacio sabWoSi, romelsac<br />
antikorufciuli politikis SemuSaveba da koordinireba evaleba (da ro-<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
melSic, mTavrobis Tanamdebobis pirebTan erTad, samoqalaqo sazogadoebis<br />
warmomadgenlebic Sedian) biznesi warmodgenili ar aris.<br />
miuxedavad imisa, rom 24-ma qarTulma kompaniam xeli moawera gaero-s<br />
„globalur SeTanxmebas,“ amJamad misi aqtiuri wevris statusi mxolod<br />
cxra maTgans aqvs, xolo TxuTmet kompanias „komunikaciaSi armonawile“<br />
wevris statusi mieniWa, radgan isini gaweuli muSaobis Sesaxeb angariSebs<br />
dadgenil vadebSi ar waradgenen. 104 qarTuli kompaniebis mier wardgenili<br />
ramdenime angariSi qmnis STabeWdilebas, rom isini SeTanxmebis antikorufciul<br />
komponents didi yuradRebas ar uTmoben.<br />
amave dros, erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelo“ gaesaubra, aRniSna, rom biznes asociaciebi arsebul<br />
problemebsa da darRvevebs sagadasaxado ombudsmenTan ganixilaven da<br />
Sesabamis informacias sxvadasxva araoficialuri arxebis meSveobiT<br />
avrceleben. 105<br />
2011<br />
samoqalaqo sazogadoebis mxardaWera da masTan TanamSromloba<br />
(kanoni da praqtika)<br />
qula: 25<br />
ramdenad TanamSromlobs biznes-seqtori samoqalaqo sazogadoebasTan<br />
da ramdenad uwevs mas daxmarebas korufciasTan brZolis mxriv?<br />
saqarTvelos biznes seqtori jer-jerobiT samoqalaqo sazogadoebis antikorufciul<br />
aqtivobebSi ar erTveba da arc afinansebs maT.<br />
samoqalaqo sazogadoebasa da bizness Soris kavSiri saqarTveloSi sustia.<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi TiTqmis mTlianad ucxoeli<br />
donorebis daxmarebaze arian damokidebuli da adgilobrivi kompaniebisgan<br />
dafinansebas praqtikulad ar iReben. 2005 wels Catarebuli erTerTi<br />
gamokiTxvis Sedegebis Tanaxmad, kompaniebisa da kerZo pirebis Semowirulobebi<br />
qarTuli arasamTavrobo organizaciebis mxolod mexuTeds<br />
hqonda miRebuli da es Semowirulobebic araregularuli da mcire iyo. 106<br />
verc erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, samoqalaqo sazogadoebisa da biznes seqtoris mier er-<br />
Toblivad ganxorcielebuli antikorufciuli iniciativis magaliTi ver<br />
gaixsena. ramdenime arasamTavrobo organizaciis (maT Soris, „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba saqarTvelos“) sameTvalyureo sabWoSi biznesmenebic<br />
arian warmodgenilni, magram es iSviaTi gamonaklisia.<br />
erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
gaesaubra, aRniSna, rom pasuxismgebloba am mdgomareobis gamo nawilobriv<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebsac ekisrebaT, radgan isini<br />
zogadad ucxouri donorebis daxmarebiT kmayofildebian da biznesis dafinansebis<br />
mopovebas aqtiurad ar cdiloben. Tumca man, amave dros, isic<br />
aRniSna, rom qarTveli biznesmenebis xelisuflebisadmi frTxili damokidebulebis<br />
gaTvaliswinebiT, isini savaraudod samoqalaqo sazogadoebis<br />
antikorufciuli iniciativebis dafinansebisgan mainc Tavs Seikavebdnen.<br />
107<br />
217<br />
104 United Nations Global Compact, Participants<br />
and Stakeholders, http://www.unglobalcompact.<br />
org/participants/search?business_type=2&commit<br />
=Search&cop_status=all&country[]=65&<br />
amp;joined_after=&joined_before =&<br />
keyword=&listing_sta tus_id=all&<br />
organization_type_id=&page=1 &<br />
per_page=50&sector_id=all (nanaxia<br />
2011 wlis 8 Tebervals).<br />
105 avtoris mimowera jorj veltonTan<br />
(aRmasrulebeli direqtori, amerikis<br />
savaWro palata saqarTveloSi), Tbilisi,<br />
2011 wlis 28 maisi.<br />
106 Centre for Training and Consultancy, An<br />
Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />
CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />
Assessment Tool Report for Georgia, 31.<br />
107 nino evgeniZis interviu avtorTan.<br />
12. biznesi
VII.daskvnebi<br />
218<br />
wina Tavebsa da sistemis institutebis Sefasebis grafikSi asaxulia erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis TiToeuli sayrdeni institutis Zlieri<br />
da susti mxareebi, aseve, mTlianad saqarTvelos erovnul antikorufciul<br />
sistemaSi arsebuli disbalansi da sxvadasxva sayrden instituts Soris kav-<br />
Sirebis mniSvneloba. aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi<br />
sxva sayrden institutebze bevrad Zlierebi arian, gansakuTrebiT maTi SesaZleblobebisa<br />
da im rolis mxriv, romelsac isini korufciis winaaRmdeg<br />
brZolaSi asruleben, Sida marTvis maCveneblebis mixedviT (gamWvirvaloba,<br />
angariSvaldebuleba da keTilsindisiereba) ki maT saSualo poziciebi uWiravT.<br />
miuxedavad imisa, rom nebismieri sayrdeni institutis siZliere dadebiTi<br />
niSania, gansakuTrebul yuradRebas iqcevs sxva sayrdeni institutebis<br />
SedarebiTi sisuste. sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis<br />
xarvezebi damoukideblobisa da aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />
mxriv imaze miuTiTebs, rom urTierTSekavebisa da gawonasworebis<br />
sistemaSi seriozuli naklovanebebi arsebobs. es gansakuTrebiT SemaSfo-<br />
Tebelia, radgan arasaxelmwifo institutebi, romlebic makontrolebel<br />
funqcias unda asrulebdnen (media, politikuri partiebi da samoqalaqo<br />
sazogadoeba) amJamad antikorufciuli sistemis yvelaze sust rgolebs Soris<br />
arian. Sedegad, Zalauflebis borotad gamoyenebis SesaZlebloba kvlavac<br />
seriozuli problemaa.<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis sayrdeni institutebi:<br />
umTavresi Zlieri da susti mxareebi<br />
sayrdeni instituti sakanonmdeblo organo<br />
ZiriTadi zogadad kargi sakanonmdeblo baza<br />
Zlieri mxareebi gamWvirvalobis saTanado done praqtikaSi<br />
(parlamentis veb-gverdi sasargeblo<br />
informacias Seicavs da sakanonmdeblo<br />
organo saTanadod reagirebs sajaro<br />
informaciis moTxovnis ganacxadebze)<br />
ZiriTadi pluralizmis nakleboba da aRmasrulebeli<br />
susti mxareebi Stosgan damoukideblobis nakleboba<br />
parlamenti aRmasrulebel Stoze<br />
zedamxedvelobas ver axorcielebs da<br />
aRmasrulebeli Stos sakanonmdeblo<br />
winadadebebs sakmarisad detalurad ar<br />
ganixilavs<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
sayrdeni instituti aRmasrulebeli Sto<br />
(prezidenti da ministrTa kabineti)<br />
ZiriTadi sakmarisi SesaZleblobebi (rogorc<br />
Zlieri mxareebi resursebis, ise damoukideblobis<br />
TvalsazrisiT)<br />
mTeli rigi warmatebuli reformebi, maT<br />
Soris korufciasTan brZolis sferoSi<br />
ZiriTadi angariSvaldebulebis nakleboba praqtikaSi<br />
susti mxareebi prezidentis administraciis<br />
gamWvirvalobis dabali done praqtikaSi<br />
sayrdeni instituti sasamarTlo xelisufleba<br />
ZiriTadi xelmisawvdomi resursebis mniSvnelovani<br />
Zlieri mxareebi zrda<br />
mosamarTleebs Soris meqrTameobis<br />
aRmofxvra<br />
ZiriTadi aRmasrulebeli Stosgan damoukideblobis<br />
susti mxareebi nakleboba da, aqedan gamomdinare,<br />
aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofis uunaroba<br />
gamWvirvalobasTan dakavSirebuli<br />
problemebi<br />
sayrdeni instituti sajaro samsaxuri<br />
ZiriTadi xelmisawvdomi resursebis mniSvnelovani<br />
Zlieri mxareebi zrda<br />
zogadad kargi kanonmdeloba, romelic xels<br />
uwyobs gamWvirvalobis,<br />
angariSvaldebulebisa da<br />
keTilsindisierebis uzrunvelyofas<br />
bevr uwyebaSi gamWvirvalobisa da<br />
angariSvaldebulebis saTanado done<br />
praqtikaSi. magaliTad. qonebrivi<br />
deklaraciebi onlain reJimSi qveyndeba da<br />
zogierT uwyebas STambeWdavi veb-gverdi<br />
aqvs<br />
ZiriTadi arasakmarisi damoukidebloba politikuri<br />
susti mxareebi xelmZRvanelobisgan<br />
erTgvarovani praqtikis ararseboba mTel<br />
sajaro seqtorSi, maT Soris,<br />
gamWvirvalobasa da keTilsindisierebasTan<br />
dakavSirebuli sakanonmdeblo debulebebis<br />
araTanmimdevruli ganxorcieleba<br />
219<br />
VII. daskvnebi
220<br />
garkveuli xarvezebi kanonis debulebebSi,<br />
romlebic gamWvirvalobas da<br />
keTilsindisierebas exeba<br />
sajaro seqtori arasakmarisad aqtiuria<br />
korufciasTan dakavSirebuli sakiTxebisa<br />
da antikorufciuli reformebis Sesaxeb<br />
farTo sazogadoebis informirebis mxriv<br />
sayrdeni instituti samarTaldamcavi uwyebebi<br />
(Sinagan saqmeTa saministro da prokuratura)<br />
ZiriTadi saTanado SesaZleblobebi (gansakuTrebiT<br />
Zlieri mxareebi resursebis TvalsazrisiT)<br />
angariSvaldebulebasa da<br />
keTilsindisierebasTan dakavSirebuli<br />
kargi sakanonmdeblo normebi<br />
warmatebuli brZola meqrTameobasTan<br />
ZiriTadi gamWvirvalobis dabali done<br />
susti mxareebi angariSvaldebulebis nakleboba maRal<br />
rgolebSi an im SemTxvevebSi, rodesac saqme<br />
politikur interesebs exeba<br />
politikuri Careva samarTaldamcavebis<br />
saqmianobaSi, rasac Sedegad SerCeviTi<br />
samarTlebrivi devna da kanonis<br />
araTanmimdevruli aRsruleba mosdevs<br />
sayrdeni instituti kontrolis palata<br />
(umaRlesi auditoruli dawesebuleba)<br />
ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi palatis<br />
Zlieri mxareebi damoukideblobasTan dakavSirebiT<br />
saxelmwifos mier gamoyofili finansuri<br />
resursebis zrda da palatis<br />
SesaZleblobebis gaumjobeseba<br />
warmatebuli reformebis meSveobiT<br />
saTanado gamWvirvaloba praqtikaSi<br />
ZiriTadi SesaZleblobebTan dakavSirebuli<br />
susti mxareebi problemebi jerac gavlenas axdens palatis<br />
unarze, efeqturad Caataros kompleqsuri<br />
auditebi<br />
sayrdeni instituti saarCevno administracia<br />
ZiriTadi xelmisawvdomi resursebis mniSvnelovani<br />
Zlieri mxareebi zrda<br />
saTanado gamWvirvaloba rogorc kanonis<br />
doneze, ise praqtikaSi<br />
ZiriTadi arasakmarisi damoukidebloba praqtikaSi<br />
susti mxareebi angariSvaldebulebis nakleboba<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
sayrdeni instituti saxalxo damcveli<br />
administracia araefeqtiania saarCevno<br />
kampaniebis dafinansebis regulirebis<br />
TvalsazrisiT (metwilad saTanado<br />
uflebamosilebis uqonlobis gamo).<br />
arCevnebis administrirebasTan<br />
dakavSirebuli problemebi (administraciuli<br />
resursebis gamoyeneba saarCevno kampaniis<br />
ganmavlobaSi, xmebis daTvlisa da Sejamebis<br />
procedurebi, saCivrebis ganxilva)<br />
ZiriTadi instituti damoukidebelia rogorc kanonis<br />
Zlieri mxareebi doneze, ise praqtikaSi.<br />
saTanado gamWvirvaloba kanonis doneze da<br />
praqtikaSi<br />
kanoniT miniWebuli mZlavri sagamoZiebo<br />
uflebamosilebebi<br />
ZiriTadi saxelmwifos mier gamoyofili resursebis<br />
susti mxareebi odenoba sakmarisi ar aris<br />
sagamoZiebo funqciis Sesrulebas<br />
praqtikaSi xels uSlis is garemoeba, rom<br />
zogierTi saxelmwifo uwyeba sakmarisad ar<br />
TanamSromlobs saxalxo damcvelTan<br />
sayrdeni instituti politikuri partiebi<br />
ZiriTadi SesaZleblobebTan dakavSirebuli kargi<br />
Zlieri mxareebi sakanonmdeblo debulebebi (registraciis<br />
siadvile, partiebis daculoba maT<br />
saqmianobaSi arajerovani gare Carevisgan)<br />
ZiriTadi partiebs Soris resursebis ganawilebis<br />
susti mxareebi mxriv amJamad arsebuli mdgomareoba<br />
realur politikur konkurencias amcirebs<br />
arasakmarisi finansuri gamWvirvaloba da<br />
angariSvaldebuleba<br />
Sida demokratiuli marTvis sisuste<br />
farTo socialuri interesebis agregaciisa<br />
da reprezentaciis unaris nakleboba<br />
sayrdeni instituti media<br />
ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi media-<br />
Zlieri mxareebi erTeulebis dafuZneba-registraciis,<br />
damoukideblobisa da mflobelobis<br />
gamWvirvalobis Sesaxeb<br />
ZiriTadi saredaqcio damoukideblobis nakleboba<br />
susti mxareebi gavleniani media-erTeulebis umetesobaSi<br />
(rac mkveTr mikerZoebaSi gamoixateba<br />
xelisuflebis an opoziciis sasargeblod)<br />
221<br />
VII. daskvnebi
222<br />
mflobelobis gamWvirvalobis nakleboba<br />
praqtikaSi, gansakuTrebiT yvelaze<br />
gavlenian media-erTeulebSi<br />
sisuste korufciis faqtebis mxilebisa da<br />
mmarTvelobasTan dakavSirebul sakiTxebze<br />
sazogadoebis informirebis TvalsazrisiT<br />
maregulirebeli komisiis arasakmarisi<br />
damoukidebloba, maT Soris, mediis<br />
licenzirebis procesSi<br />
sayrdeni instituti samoqalaqo sazogadoeba<br />
ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi<br />
Zlieri mxareebi resursebisa (registraciis siadvile) da<br />
damoukideblobis Sesaxeb<br />
damoukideblobis maRali xarisxi<br />
praqtikaSi (xelisuflebis mxridan<br />
arajerovani Carevisa da devnis faqtebi<br />
zogadad iSviaTia)<br />
ZiriTadi resursebis nakleboba praqtikaSi<br />
susti mxareebi (dafinansebis diversificirebuli<br />
wyaroebis ararseboba)<br />
keTilsindisierebisa da<br />
angariSvaldebulebis uzrunvelyofis<br />
meqanizmebis sisuste<br />
araefeqturoba xelisuflebis<br />
angariSvaldebulebis uzrunvelyofisa da<br />
politikis reformirebis xelSewyobis<br />
kuTxiT<br />
sayrdeni instituti biznesi<br />
ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi<br />
Zlieri mxareebi resursebisa (registraciis siadvile) da<br />
damoukideblobis Sesaxeb<br />
ZiriTadi damoukideblobasTan dakavSirebuli<br />
susti mxareebi problemebi praqtikaSi (xelisuflebis<br />
mxridan arajerovani Carevisagan<br />
arasakmarisi daculoba)<br />
biznesi ar monawileobs antikorufciul<br />
politikaSi, mxars ar uWers samoqalaqo<br />
sazogadoebas da ar TanamSromlobs masTan<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
urTierTkavSirebi sayrden institutebs Soris<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis koncefcia gulisxmobs, rom erT<br />
institutSi arsebulma sisustem SeiZleba seriozuli xarvezebi gamoiwvios<br />
mTels antikorufciul sistemaSi. amrigad, sayrden institutebs Soris<br />
arsebuli urTierTqmedebis analizi sistemis saerTo Zlierebis Sefasebis<br />
sakvanZo elementia. miuxedavad imisa, rom erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
kvlevaSi sayrdeni institutebis araerTi Zlieri mxarea warmoCenili,<br />
bunebrivia, rom am TavSi aqcenti yvelaze mniSvnelovan sisusteebze keTdeba.<br />
aRsaniSnavia, rom saqarTvelos sakanonmdeblo organosa da politikuri<br />
partiebis susti mxareebi, pirdapir an iribad, zegavlenas axdens TiTqmis<br />
yvela sxva sayrden institutze.<br />
politikuri partebis sisusteebs (gansakuTrebiT organizaciuli mdgradobisa<br />
da xalxis interesebis reprezentaciis TvalsazrisiT), aRmasrulebeli<br />
Stos dominirebis konteqstSi, Sedegad moaqvs parlamentis sruli<br />
kontroli mmarTveli „erTiani nacionaluri moZraobis“ mier (romelic<br />
adgilebis daaxloebiT 80 procents flobs maSin, rodesac sakonstitucio<br />
umravlesobis Sesaqmnelad adgilebis ori mesamedic sakmarisia). politikur<br />
partiebSi Sida demokratiuli marTvis naklebobis pirobebSi, parlamentis<br />
erTpartiuloba mniSvnelovnad amcirebs sakanonmdeblo organos<br />
damoukideblobas. vinaidan (rogorc qvemoT iqneba naCvenebi) parlamentis<br />
arasakmarisi damoukidebloba gavlenas axdens sxva sayrdeni institutebis<br />
did nawilze, politikuri partiebis sisuste saqarTvelos erovnuli<br />
antikorufciuli sistemis erT-erTi umTavresi naklovanebaa.<br />
Zlieri da damoukidebeli parlamentis ararseboba (Zlieri sasamarTlo<br />
xelisuflebis ararsebobasTan erTad) aRmasrulebeli Stos arasakmarisi<br />
angariSvaldebulebis ZiriTadi mizezia. rogorc am angariSis Sesabamis Tav-<br />
Sia aRniSnuli, prezidentisa da ministrTa kabinetisadmi parlamentis amJamindeli<br />
loialuri damokidebuleba imis niSania, rom sakanonmdeblo organo<br />
zedamxedvelobis farTo uflebamosilebebis praqtikaSi gamoyenebas<br />
didwilad ver axerxebs.<br />
sakanonmdeblo organos naklovanebebi mTel rig sxva institutebzec aisaxeba.<br />
maT, SesaZloa, Seamciron kontrolis palatis damoukidebloba da<br />
misi unari, sanqciebi dauwesos kanonis damrRvevT, radgan naklebad savaraudoa,<br />
rom parlamenti (amJamindel mdgomareobaSi) reagirebas moaxdens<br />
palatis mier aRmasrulebeli Stos maRal eSelonebSi aRmoCenil SesaZlo<br />
darRvevebze (rac aseve asustebs aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebas).<br />
amasTan erTad, bolo wlebSi sakanonmdeblo organom araerTxel<br />
moaxdina saxalxo damcvelis daskvnebisa da rekomendaciebis ignorireba.<br />
parlamentSi erTi partiis sruli dominireba aseve amcirebs qarTuli samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis unars, gavlena moaxdinon politikis<br />
formirebaze advokatirebis meSveobiT.<br />
223<br />
VII. daskvnebi
224<br />
Zlieri kavSiri arsebobs sakanonmdeblo organos sisustesa da damoukidebeli<br />
sasamarTlo xelisuflebis ararsebobas Sorisac. parlamenti niSnavs<br />
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaresa da mosamarTleebs, xolo uzenaesi<br />
sasamarTlo SemdgomSi mniSvnelovan rols asrulebs qveda donis mosamarTleebis<br />
daniSvnaSi. sakanonmdeblo organos amJamindeli Semadgenloba<br />
qmnis iseT garemos, sadac didia Tanamdebobaze mosamarTleTa politikuri<br />
motiviT daniSvnis albaToba. sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis<br />
dabali xarisxi, Tavis mxriv, kidev ufro amcirebs aRmasrulebeli<br />
Stosa da samarTaldamcavi uwyebebis (gansakuTrebiT am uwyebebis<br />
maRali rangis Tanamdebobis pirebis) angariSvaldebulebas.<br />
sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis nakleboba aseve gavlenas axdens<br />
saarCevno administraciis angariSvaldebulebaze (radgan sasamarTloebi<br />
saarCevno moxeleebs darRvevebisTvis sanqciebs iSviaTad uweseben)<br />
da biznesis damoukideblobaze (xelisuflebis mxridan maT saqmianobaSi<br />
arajerovani Carevis SemTxvevaSi, kerZo kompaniebis mier sasamarTlo dacviT<br />
sargeblobisa da zaralis anazRaurebis SesaZlebloba saTanadod garantirebuli<br />
ar aris).<br />
es mizez-Sedegobriobis jaWvi calmxrivi ar aris. magaliTad, marTalia<br />
qarTuli politikuri partiebis mdgomareoba gavlenas axdens antikorufciuli<br />
sistemis sxva sayrden institutebze, magram sxva institutebis sisusteebi<br />
aseve amwvavebs partiul sistemaSi arsebul problemebs. sajaro<br />
samsaxuris arasakmarisi damoukidebloba (rac mis saqmianobaSi aRmasrulebeli<br />
Stos gadametebuli CareviT aris gamowveuli) da sajaro samsaxurisa<br />
da mmarTveli partiis arasakmarisi gamijvna araTanabar garemos qmnis<br />
arCevnebis dros, radgan mmarTveli partia sxvadasxva saxelmwifo resursze<br />
eqskluziuri wvdomiT sargeblobs. damoukidebeli mediisa da biznesis<br />
nakleboba aseTive Sedegs iZleva da mmarTel partias mniSvnelovan upiratesobas<br />
uqmnis kerZo resursebiT sargeblobis mxriv. saarCevno administracia<br />
zogadad ver axerxebs Seqmnas Tanabari garemo saarCevno konkurenciisTvis.<br />
amasTan erTad, vinaidan samarTaldamcavi uwyebebi qveynis politikuri<br />
xelmZRvanelobisgan sakmarisad damoukidebelni ar arian, maT zogjer<br />
partiuli interesebis gasatareblad iyeneben, rac kidev ufro zRudavs<br />
politikur konkurencias.<br />
qarTuli mediis gamudmebuli uunaroba, moaxdinos sazogadoebis saTanado<br />
informireba mmarTvelobis sakiTxebze, asustebs mTeli rigi iseTi sayrdeni<br />
institutebis angariSvaldebulebas, rogorebicaa aRmasrulebeli Sto,<br />
sakanonmdeblo organo da sasamarTlo xelisufleba.<br />
gansxvavebebi kanonsa da praqtikas Soris<br />
ramdenime SemTxvevaSi, kvlevam mniSvnelovani gansxvavebebi gamoavlina<br />
kanonsa da praqtikas Soris, rac imaze miuTiTebs, rom qveyanaSi moqmedi<br />
jansaRi sakanonmdeblo normebi praqtikaSi srulyofilad da Tanamimdevrulad<br />
ar sruldeba.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
rogorc zemoT moyvanil sqemaSia naCvenebi, kanonsa da praqtikas Soris yvelaze<br />
didi gansxvaveba mediis, politikuri partiebis, biznesisa da sasamar-<br />
Tlo xelisuflebis SemTxvevaSi vlindeba, Tumca samoqalaqo sazogadoebis,<br />
samarTaldamcavi uwyebebis, sakanonmdeblo organosa da sajaro samsaxuris<br />
SemTxvevaSic, aseve, mniSvnelovani Seusabamobebi arsebobs. saqar-<br />
Tvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Tormeti sayrdeni institutidan<br />
Svidma 50-ze dabali saerTo qula miiRo praqtikis mxriv.<br />
politikuri partiebisTvis resursebis xelmisawvdomoba kanoniT aris garantirebuli,<br />
magram politikur konkurencias mniSvnelovnad amcirebs<br />
mmarTvel partiasa da yvela sxva politikur jgufs Soris praqtikaSi arsebuli<br />
uzarmazari uTanasworoba, agreTve saarCevno sistemis naklovanebebi.<br />
kanonmdebloba Zlier normebs Seicavs biznesisa da mediis damoukideblobasTan<br />
dakavSirebiT, magram praqtikaSi am sayrdeni institutebis damoukidebloba<br />
saTanadod uzrunvelyofili ar aris. biznesis SemTxvevaSi, amis<br />
erT-erT mTavar mizezad SeiZleba Zlieri sasamarTlos ararseboba dasaxeldes.<br />
rac Sexeba medias, miuxedavad imisa, rom Jurnalistebze aSkara zewolisa<br />
da devnis SemTxvevebi iSviaTia, miiCneva, rom xelisuflebam qveynis<br />
yvelaze gavlenian media-erTeulebze (tele-arxebze, romlebic mTeli<br />
qveynis masStabiT mauwyebloben) kontroli loialuri biznesmenebis mier<br />
maTi SeZenis gziT daamyara. Sesabamisad, SeSfoTebis sagania mediis mflobelobis<br />
gamWvirvalobisa da saredaqcio damoukideblobis nakleboba.<br />
parlamentis damoukidebloba kanoniT saTanadod aris daculi, magram (rogorc<br />
wina qveTavSi aRiniSna) praqtikaSimas sakanonmdeblo organoSi pluralizmis<br />
nakleboba da politikur partiebSi demokratiuli marTvis meqanizmebis<br />
sisuste amcirebs. sasamarTlo xelisuflebis saqmianobis maregulirebeli<br />
sakanonmdeblo baza bolo wlebSi mniSvnelovnad gaumjobesda,<br />
magram am winsvlas praqtikaSi Sesabamisi cvlilebebi jer ar mohyolia.<br />
2011<br />
sakanonmdeblo<br />
organo<br />
aRmasrulebeli<br />
Sto<br />
sasamarTlo<br />
sajaro samsaxuri<br />
samarTaldamcavi<br />
uwyebebi<br />
saarCevno<br />
administracia<br />
saxalxo<br />
damcveli<br />
kontrolis<br />
palata<br />
politikuri<br />
partiebi<br />
225<br />
samoqalaqo<br />
sazogadoeba<br />
Law Practice<br />
media<br />
biznesi<br />
VII. daskvnebi
226<br />
rogorc sakanonmdeblo organos, ise sasamarTlo xelisuflebas farTo uflebamosilebebi<br />
aqvT aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis TvalsazrisiT,<br />
magram praqtikaSi maT gamoyenebas ver axerxeben damoukideblobis naklebobis<br />
gamo.<br />
uaxloesi wlebis ZiriTadi gamowvevebi<br />
rogorc am Tavis SesavalSi iyo aRniSnuli, saqarTveloSi 2004 wlis Semdeg<br />
ganxorcielebulma reformebma mniSvnelovnad gaaZliera aRmasrulebeli<br />
xelisufleba (maT Soris, samarTaldamcavi uwyebebi) da sagrZnoblad<br />
gaizarda misi SesaZleblobebi sxvadasxva problemis (maT Soris korufciis)<br />
daZlevis mxriv. amis miuxedavad, sxva ZiriTad saxelisuflo institutebs<br />
– sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebas – imave wlebSi<br />
msgavsi winsvla ar ganucdiaT da amJamad isini aRmasrulebel Stoze bevrad<br />
sustebi arian. saqarTveloSi aseve sustia erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
arasaxelmwifo institutebi da maT amJamad sakuTari funqciebis sa-<br />
Tanadod Sesruleba ar SeuZliaT. yvela arasaxelmwifo instituts antikorufciul<br />
sistemaSi misi rolis SesrulebaSi 25 qula mieniWa, xolo yvela<br />
saxelmwifo institutma (aRmasrulebeli Stosa da samarTaldamcavi uwyebebis<br />
garda) amave ganzomilebaSi 50 an naklebi qula miiRo. am institutebis<br />
gaZliereba momavali wlebis umTavres amocanad unda iqces, raTa SesaZlebeli<br />
gaxdes keTilsindisierebis dacva mmarTvelobis mTels sistemaSi.<br />
kidev erTi umniSvnelovanesi gamowvevaa kanonsa da praqtikas Soris amJamad<br />
arsebuli gansxvavebebis daZleva. kanonsa da praqtikas Soris didi gansxvavebebis<br />
arseboba, zog SemTxvevaSi, zedamxedvelobisa da angariSvaldebulebis<br />
meqanizmebis sisusteze (an ararsebobaze) miuTiTebs. sajaro seqtoris<br />
SemTxvevaSi, aq gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba sajaro dawesebulebebSi<br />
axladSeqmnili Sida auditis organoebis gaZlierebas. sajaro samsaxuris<br />
biuros mniSvnelovani rolis Sesruleba SeuZlia mTels sajaro seqtorSi<br />
wesebisa da aqtivobebis erTgvarovnebis uzrunvelyofisa da zogierT<br />
samTavrobo uwyebebSi danergili sanimuSo praqtikis sajaro seqtoris<br />
sxva dawesebulebebSi damkvidrebis TvalsazrisiT.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
sayrdeni instituti sakanonmdeblo organo<br />
problema parlamenti aRmasrulebeli Stosgan<br />
damoukidebeli ar aris da praqtikaSi<br />
zedamxedvelobis efeqtianad<br />
ganxorcieleba ar SeuZlia.<br />
rekomendacia imisTvis, rom parlamenti ufro<br />
damoukidebeli gaxdes, unda gadaidgas<br />
nabijebi, romlebic sakanonmdeblo<br />
organoSi gansxvavebuli politikuri<br />
interesebis ukeT warmodgenas<br />
uzrunvelyofs. am miznis misaRwevad,<br />
SesaZlebelia cvlilebebis Setana<br />
saparlamento mandatebis ganawilebis<br />
arsebul sistemaSi.<br />
saarCevno kampaniebis dafinansebis mxriv<br />
arsebuli disbalansis aRmofxvra da<br />
gamWvirvalobis gazrda aseve<br />
wingadadgmuli nabiji iqneba ufro<br />
pluralisturi mmarTvelobis<br />
mimarTulebiT.<br />
sayrdeni instituti aRmasrulebeli Sto<br />
problema aRmasrulebeli Stos angariSvaldebuleba<br />
sakmarisad uzrunvelyofili ar aris<br />
(ZiriTadad parlamentisa da sasamarTlo<br />
xelisuflebis sisustis gamo).<br />
rekomendacia parlamentisa da sasamarTlo xelisuflebis<br />
gaZliereba xels Seuwyobs aRmasrulebeli<br />
Stos angariSvaldebulebis zrdas.<br />
sayrdeni instituti sasamarTlo xelisufleba<br />
problema sasamarTlo xelisuflebis saqmianobaSi<br />
arajerovnad erevian aRmasrulebeli Sto<br />
da samarTaldamcavi uwyebebi.<br />
2011 227<br />
VIII.<br />
rekomendaciebi
228<br />
sasamarTlo xelisufleba sakmarisad<br />
gamWvirvale ar aris.<br />
rekomendacia SesaZlebelia iusticiis umaRlesi sabWos<br />
formirebis wesis Secvla imgvarad, rom<br />
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares<br />
sabWoSi sasamarTlo xelisuflebis<br />
warmomadgenelTa kandidaturebis<br />
wardgenis eqslkuziuri ufleba aRar<br />
hqondes da es ufleba mosamarTleTa<br />
konferenciis wevrebsac mieniWoT.<br />
mosamarTleTa dasaniSnad saWiro ar unda<br />
iyos iusticiis umaRles sabWoSi<br />
prezidentisa da parlamentis<br />
warmomadgenlebis Tanxmoba.<br />
savaldebulo unda gaxdes sasamarTlo<br />
gadawyvetilebebis ganTavseba sasamarTlos<br />
veb-gverdze.<br />
sayrdeni instituti sajaro samsaxuri<br />
problema sajaro samsaxuri praqtikaSi daculi ar<br />
aris politikuri gavlenisgan, rac safrTxes<br />
uqmnis sajaro mosamsaxureTa<br />
damoukideblobas.<br />
gamWvirvalobasTan da<br />
keTilsindisierebasTan dakavSirebuli<br />
sakanonmdeblo debulebebi mTels sajaro<br />
samsaxurSi Tanmimdevrulad da<br />
srulyofilad ar gamoiyeneba.<br />
rekomendacia aucilebelia zomebis gatareba sajaro<br />
mosamsaxureTa samsaxuridan TviTneburi<br />
daTxovnis praqtikis aRmosafxvrelad,<br />
gansakuTrebiT maSin, rodesac romelime<br />
sajaro uwyebis politikuri<br />
xelmZRvaneloba icvleba.<br />
kanonis is debulebebi, romlebic sajaro<br />
mosamsaxureTa Tanamdebobaze daniSvnas,<br />
aseve „reorganizaciis“ dros samsaxuridan<br />
maT daTxovnas exeba, SesaZlebelia,<br />
gafarTovdes da ufro mkafio gaxdes, raTa<br />
Tavidan iqnes acilebuli maTi borotad<br />
gamoyeneba. SemoRebul unda iqnes<br />
TanamSromelTa dawinaurebisa da premiebis<br />
mikuTvnebis maregulirebeli mkafio da<br />
erTgvarovani wesebi.<br />
SesaZlebelia sajaro samsaxuris biuros<br />
uflebamosilebebisa da resursebis gazrda,<br />
rac mas saSualebas miscems, sajaro<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
mosamsaxureebs treningebi Cautaros<br />
gamWvirvalobasa da keTilsindisierebasTan<br />
dakavSirebul sakiTxebze da ganaxorcielos<br />
Sesabamisi wesebis Sesrulebis monitoringi.<br />
sajaro samsaxuris biurom mTels sajaro<br />
samsaxurSi wesebisa da praqtikis<br />
erTgvarovnebaze unda izrunos da<br />
uzrunvelyos, rom zogierT samTavrobo<br />
uwyebaSi damkvidrebuli sanimuSo praqtika<br />
sajaro seqtoris sxva uwyebebSic dainergos.<br />
uzrunvelyofil unda iqnes wesebisa da<br />
praqtikis erTgvarovneba mTel sajaro<br />
samsaxurSi. magaliTad, unda dadgindes<br />
minimaluri saerTo standartebi<br />
informaciis im saxeobebTan dakavSirebiT,<br />
romlebic sajaro uwyebebma sakuTari<br />
iniciativiT unda gamoaqveynon. magaliTisTvis,<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba _<br />
saqarTvelos“ mier momzadebul dokumentSi<br />
„aTi rCeva Ria monacemTa Sesaxeb“<br />
mocemulia rekomendaciebi sajaro<br />
informaciis gavrcelebasTan dakavSirebiT.<br />
gamWvirvalobasa da keTilsindisierebasTan<br />
dakavSirebuli Zlieri sakanonmdeblo<br />
normebi aseve unda exebodes adgilobrivi<br />
TviTmmarTvelobis organoebis zogierT<br />
warmomadgenels, romlebzec, rogorc Cans,<br />
es wesebi amJamad ar vrceldeba. unda<br />
aRmoifxvras bundovaneba imasTan<br />
dakavSirebiT, vrceldeba Tu ara<br />
keTilsindisierebis sferoSi arsebuli<br />
sakanonmdeblo normebi sajaro samarTlis<br />
iuridiul pirebze.<br />
SesaZleblobebis ganviTarebis meSveobiT,<br />
uzrunvelyofil unda iqnes Sida auditis<br />
subieqtebis saTanado funqcionireba<br />
(romelTac kanoniT keTilsindisierebis<br />
normebis implementacia evalebaT).<br />
sayrdeni instituti samarTaldamcavi uwyebebi<br />
problema samarTaldamcavi uwyebebi sakmarisad<br />
gamWvirvale ar aris.<br />
samarTaldamcavi uwyebebis<br />
angariSvaldebulebis uzrunvelyofa<br />
Tanmimdevrulad ar xdeba, gansakuTrebiT<br />
maSin, rodesac saqme maRali rangis<br />
Tanamdebobis pirebs an politikur<br />
interesebs exeba.<br />
229<br />
VIII. rekomendaciebi
230<br />
samarTaldamcavi uwyebebi zogjer<br />
politikur zegavlenas ganicdian, rasac<br />
Sedegad SerCeviTi samarTlebrivi devna da<br />
kanonis SerCeviTi aRsruleba moaqvs.<br />
rekomendacia samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis<br />
maregulirebel kanonebs gamWvirvalobasTan<br />
dakavSirebuli ufro farTo debulebebi<br />
unda daematos.<br />
saTanadod unda iqnes gamoZiebuli is<br />
savaraudo samarTaldarRvevebi,<br />
romlebSic samarTaldamcavi uwyebebis<br />
TanamSromlebi, gansakuTrebiT maRali<br />
rangis Tanamdebobis pirebi, figurireben.<br />
sayrdeni instituti kontrolis palata<br />
problema kontrolis palatas kvlavac aqvs<br />
SesaZleblobebTan dakavSirebuli<br />
problemebi. gansakuTrebiT aRsaniSnavia<br />
iseTi auditorebis nakleboba, romlebsac<br />
kompleqsuri auditis Catareba SeuZliaT.<br />
rekomendacia aucilebelia kontrolis palatis<br />
uzrunvelyofa maRalkvalificiuri<br />
auditorebis sakmarisi ricxvis mosazidad<br />
saWiro resursebiT.<br />
sayrdeni instituti saarCevno administracia<br />
problema saarCevno administracia praqtikaSi<br />
sakmarisad damoukidebeli ar aris.<br />
saarCevno administraciis<br />
angariSvaldebuleba praqtikaSi<br />
uzrunvelyofili ar aris.<br />
saarCevno administracias, Sesabamisi<br />
uflebamosilebis arqonis gamo, partiebis<br />
(saarCevno kampaniebis) dafinansebis<br />
efeqturad regulireba ar SeuZlia.<br />
saarCevno administracia ver axerxebs<br />
saarCevno procesis zogierTi aspeqtis<br />
saTanadod marTvas (administraciuli<br />
resursebis ukanono gamoyenebis aRkveTa,<br />
xmebis daTvla da Sejameba, saCivrebis<br />
ganxilva).<br />
rekomendacia saarCevno administraciis dakompleqtebis<br />
wesebi imgvarad unda Seicvalos, rom<br />
uzrunvelyofil iqnes administraciis<br />
politikuri miukerZoebloba da<br />
profesionalizmi.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
sayrdeni instituti saxalxo damcveli<br />
aucilebelia imis uzrunvelyofa, rom<br />
saarCevno administraciis winaaRmdeg<br />
mimarTuli saCivrebi da gancxadebebi<br />
sasamarTloSi saTanadod iqnes ganxiluli.<br />
SesaZlebelia politikuri partiebis<br />
kanonisa da saarCevno kodeqsis imgvarad<br />
Secvla, rom centralur saarCevno komisias<br />
partiebis dafinansebis regulirebisa da<br />
monitoringis kuTxiT ufro farTo<br />
uflebamosilebebi mieniWos.<br />
unda gamkacrdes kanonis is normebi,<br />
romlebic administraciuli resursebis<br />
ukanono gamoyenebis aRsakveTad aris<br />
gamiznuli.<br />
dabal rgolebSi saarCevno administraciis<br />
moxeleTa daniSvna Sesabamisi procedurebis<br />
codnis testirebas unda daefuZnos.<br />
problema saxalxo damcveli saxelmwifosgan sakmaris<br />
dafinansebas ar iRebs da iZulebulia,<br />
donorebis daxmareba gamoiyenos misi<br />
aparatis funqcionirebis<br />
uzrunvelsayofad da ZiriTadi<br />
movaleobebis Sesasruleblad.<br />
saxalxo dacvelis sagamoZiebo saqmianoba<br />
zogjer imis gamo ferxdeba, rom sxva sajaro<br />
uwyebebi masTan saTanadod ar<br />
TanamSromloben.<br />
rekomendacia saxelmwifo biujetSi saxalxo damcvelis<br />
aparatisTvis gankuTvnili yovelwliuri<br />
saxsrebis odenoba unda gaizardos, raTa<br />
uzrunvelyofil iqnes yvela saoperacio<br />
xarjis dafarva.<br />
sajaro moxeleebs sanqciebi unda<br />
ekisrebodeT im SemTxvevaSi, Tu isini ar<br />
Seasruleben saxalxo damcvelisTvis<br />
gamoZiebaSi daxmarebis gawevis kanoniT<br />
gaTvaliswinebul valdebulebas.<br />
sayrdeni instituti politikuri partiebi<br />
problema partiebs Soris resursebis ganawilebis<br />
mxriv amJamad arsebuli mdgomareoba<br />
efeqtiani politikuri konkurenciis<br />
arsebobis saSualebas ar iZleva da<br />
politikur sistemaSi pluralizmis<br />
naklebobas iwvevs.<br />
231<br />
VIII. rekomendaciebi
232<br />
politikuri partiebis finansuri<br />
gamWvirvaloba da angariSvaldebuleba arc<br />
kanoniT da arc praqtikaSi<br />
uzrunvelyofili ar aris.<br />
politikur partiebSi Sida demokratiuli<br />
marTvis meqanizmebi sustia.<br />
rekomendacia arsebuli disbalansis gamosasworeblad,<br />
xelisuflebam unda ganixilos saarCevno<br />
kampaniis xarjebis maqsimaluri dasaSvebi<br />
odenobis dawesebis SesaZlebloba.<br />
parlamentSi mandatebis ganawilebis<br />
arsebul wesebSi cvlilebebis Setana aseve<br />
xels Seuwyobda meti politikuri<br />
konkurenciisa da pluralizmis arsebobas.<br />
rogorc saarCevno administraciisTvis<br />
gankuTvnil rekomendaciebSic aRiniSna,<br />
SesaZlebelia politikuri partiebis<br />
kanonisa da saarCevno kadeqsis imgvarad<br />
Secvla, rom centralur saarCevno komisias<br />
ufro farTo uflebamosilebebi mieniWos<br />
partiebis dafinansebis regulirebisa da<br />
monitoringis kuTxiT.<br />
politikuri partiebi yovelmxriv unda<br />
ecadon adgilobrivi struqturebis Seqmnas<br />
da uzrunvelyon, rom farTo<br />
sazogadoebrivi interesebi saTanadod<br />
iqnes warmodgenili maT xelmZRvanelobaSi,<br />
programebsa da saqmianobaSi.<br />
sayrdeni instituti media<br />
problema yvelaze gavleniani media-erTeulebi<br />
damoukidebelni ar arian da mkveTr<br />
mikerZoebas avlenen axali ambebis<br />
gaSuqebisas.<br />
mediis mflobeloba praqtikaSi gamWvirvale<br />
ar aris.<br />
media araefqtiania korufciis mxilebisa da<br />
mmarTvelobis sakiTxebze sazogadoebis<br />
informirebis mxriv.<br />
rekomendacia saqarTvelos komunikaciebis erovnulma<br />
komisiam unda awarmoos monitoringi da<br />
uzrunvelyos mauwyebelTa qcevis kodeqsis<br />
Sesruleba, gansakuTrebiT im debulebebisa,<br />
romlebic saredaqcio damoukideblobas<br />
exeba.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
uzrunvelyofil unda iqnes kanonmdeblobis<br />
im axali debulebebis srulyofili<br />
Sesruleba, romlebic mflobelobis<br />
gamWirvalobas iTvaliswinebs (SesaZloa es<br />
saqarTvelos komunikaciebis erovnul<br />
komisias daevalos).<br />
saqarTvelos sazogadoebrivma mauwyebelma<br />
unda gamoyos resursebi Jurnalisturi<br />
gamoZiebis Janris programebis Sesaqmnelad.<br />
rogorc xelisuflebam, ise ucxoelma<br />
donorebma xeli unda Seuwyon sagamoZiebo<br />
Jurnalistikis ganviTarebas.<br />
saqarTvelos komunikaciebis erovnulma<br />
komisiam telearxebisTvis samauwyeblo<br />
licenziebis miniWebisas ar unda<br />
ugulvebelyos politikuri Sinaarsis<br />
gadacemebi.<br />
sayrdeni instituti samoqalaqo sazogadoeba<br />
problema samoqalaqo sazogadoebas dafinansebis<br />
diversificirebuli wyaroebi ar gaaCnia da<br />
mTlianad ucxoeli donorebis daxmarebazea<br />
damokidebuli.<br />
samoqalaqo seqtorSi sakmarisad<br />
uzrunvelyofili ar aris<br />
keTilsindisiereba da angariSvaldebuleba.<br />
samoqalaqo sazogadoeba efeqtianad ver<br />
axerxebs xelisuflebis<br />
angariSvaldebulebis uzrunvelyofas da<br />
politikis reformireba-formulirebaSi<br />
monawileobas.<br />
rekomendacia mTavrobam unda Seqmnas SesaZleblobebi da<br />
meqanizmebi, romlebic samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebs politikis<br />
formulirebaSi monawileobis saSualebas<br />
miscems. amisTvis aucilebelia, rom<br />
saTanado dro gamoiyos kanonproeqtebze<br />
komentirebisTvis, xolo wamyvan jgufebs<br />
politikis formulirebaSi ufro adreul<br />
etapze Cabmis saSualeba mieceT.<br />
xelisuflebam unda ganixilos samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebis saxelmwifo<br />
dafinansebis amJamindeli moculobis<br />
gazrdis SesaZlebloba, maT Soris am<br />
organizaciebTan servisebis mowodebis<br />
Sesaxebkontraqtebis gaformeba da<br />
saxelmwifosa da kerZo organizaciebis<br />
partniorobis SesaZleblobebi.<br />
233<br />
VIII. rekomendaciebi
234<br />
sayrdeni instituti biznesi<br />
sagadasaxado kanonmdeblobis is<br />
debulebebi, romlebic kerZo da<br />
korporatiuli Semowirulobebis<br />
stimulirebas axdens, unda gaumjobesdes da<br />
gafarTovdes.<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebma<br />
unda gaaumjobeson maTi Sida marTvis<br />
procedurebi da ukeT gaacnon isini maT<br />
mxardamWerebsa da beneficiarTa jgufebs<br />
samoqalaqo sazogadoebis organizaciebma<br />
ufro mWidro kavSiri unda daamyaron<br />
farTo sazogadoebasTan, raTa politikur<br />
debatebSi farTo sazogadoebrivi<br />
interesebis ukeT warmodgena SeZlon,<br />
xolo politikis CamoyalibebaSi<br />
monawileobaze maTi pretenzia ufro<br />
legitimuri gaxdes.<br />
problema praqtikaSi biznesi mis saqmianobaSi<br />
arajerovani Carevisgan sakmarisad daculi<br />
ar aris.<br />
biznesi ar aris CarTuli antikorufciuli<br />
politikis SemuSavebaSi da misi kavSiri<br />
samoqalaqo sazogadoebasTan sustia.<br />
rekomendacia unda gaizardos sasamarTlo xelisuflebis<br />
damoukidebloba (ixileT zemoT<br />
CamoTvlili rekomendaciebi).<br />
praqtikaSi Tanmimdevrulad unda iqnes<br />
gamoyenebuli kanonmdeblobis axali<br />
debulebebi (maT Soris, sagadasaxado<br />
kodeqsis debulebebi), romelTa mizani<br />
biznesis mis saqmianobaSi arajerovani<br />
Carevisagan dacvaa.<br />
xelisufleba unda ecados biznesis CarTvas<br />
antikorufciuli politikis SemuSavebaSi.<br />
biznes-subieqtebma da samoqalaqo<br />
sazogadoebis organizaciebma unda<br />
ganaviTaron partnioroba saerTo<br />
interesebis sferoebSi erToblivi<br />
proeqtebis ganxorcielebis gziT.<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
danarTi 1. erovnuli antikorufciuli<br />
sistemis Sefasebis qulebi<br />
roli<br />
marTva<br />
SesaZleblobebi<br />
praqtikis<br />
saerTo qula<br />
kanonis<br />
saerTo qula<br />
2011<br />
roli 1 roli 2 roli 3<br />
keTilsindisiereba<br />
gamWvirvaloba angariSvaldebuleba<br />
rolebis aRwera<br />
saSualo<br />
kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika<br />
saSualo<br />
resursebi damoukidebloba<br />
kanoni praqtika kanoni praqtika saSualo<br />
kanoni vs<br />
praqtika<br />
saboloo<br />
qula<br />
1- zedamxedveloba<br />
aRmasrulebel Stoze<br />
2- sakanonmdeblo reforma<br />
3-<br />
sakanonmdeblo 54,2 64,3 46,4 17,9 100 50 75 25 62,5 75 75 50 50 75 50 62,5 25 50 — — 37,5<br />
organo<br />
1- sajaro seqtoris marTva<br />
2- samarTlebrivi sistema<br />
3-<br />
aRmasrulebeli Sto 69,4 70,8 60,7 10,1 — 75 100 100 91,7 50 50 75 25 75 50 54,2 50 75 — — 62,5<br />
(prezidenti da<br />
ministrTa kabineti)<br />
1- zedamxedveloba<br />
aRmasrulebel Stoze<br />
2-<br />
3-<br />
sasamarTlo 43,8 62,5 33,3 29,2 75 50 75 25 56,3 50 25 75 25 75 50 50 25 — — — — 25<br />
1- sazogadoebis informireba<br />
2- sajaro dawesebulebebTan,<br />
samoqalaqo-sazogadoebriv<br />
organizaciebTan da kerZo<br />
seqtorTan TanamSromloba<br />
korufciis prevenciisa<br />
da daZlevis kuTxiT<br />
3- korufciis riskebis<br />
Semcireba saxelmwifo<br />
Sesyidvebis ganxorcielebisas<br />
keTilsindisierebis<br />
garantirebis gziT<br />
sajaro samsaxuri 50,0 65,0 46,9 18,1 — 50 50 25 41,7 75 50 75 75 75 50 66,7 — 25 — 50 50 41,7<br />
1- samarTlebrivi devna<br />
korufciis winaaRmdeg<br />
2-<br />
3-<br />
1- saarCevno kampaniebis<br />
regulireba<br />
2- arCevnebis administrireba<br />
3-<br />
samarTaldamcavi 68,1 75,0 54,2 20,8 — 100 75 50 75 50 25 75 25 100 50 54,2 75 — — — — 75<br />
uwyebebi<br />
saarCevno 47,2 54,2 42,9 11,3 — 50 75 25 50 75 75 50 25 50 50 54,2 25 50 — — 37,5<br />
administracia<br />
1- efeqtiani finansuri<br />
auditis Catareba<br />
2- darRvevebis dafiqsireba<br />
da sanqciebis daweseba<br />
3- finansuri marTvis<br />
gaumjobeseba<br />
kontrolis 62,8 65,6 57,1 8,5 50 75 50 58,3 75 75 75 75 100 qulis 80 50 50 50 50<br />
palata gareSe<br />
1- gamoZieba<br />
2- sanimuSo praqtikis<br />
damkvidrebis xelSewyoba<br />
3-<br />
saxalxo 63,9 66,7 62,5 4,2 — 50 75 75 66,7 75 75 75 75 75 qulis 75 50 50 — — 50<br />
damcveli gareSe<br />
1- interesebis agregacia da<br />
reprezentacia<br />
2- antikorufciuli miznebis<br />
erTguleba<br />
3-<br />
politikuri 47,9 75,0 35,7 39,3 100 25 100 50 68,8 75 50 50 50 50 25 50 — 25 — 25 — — 25<br />
partiebi<br />
1- korufciis faqtebis<br />
gamoZieba da mxileba<br />
2- sazogadoebis informireba<br />
korufciisa da misi<br />
Sedegebis Sesaxeb<br />
3- sazogadoebis informireba<br />
mmarTvelobis sakiTxebze<br />
media 45,8 80,0 28,1 51,9 100 50 75 25 62,5 100 25 75 25 50 25 50 — 25 — 25 — 25 25<br />
235<br />
1- xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />
uzrunvelyofa<br />
2- politikis reformaSi<br />
monawileoba<br />
3-<br />
1- antikorufciul<br />
politikaSi monawileoba<br />
2- samoqalaqo sazogadoebis<br />
mxardaWera/masTan<br />
TanamSromloba<br />
3-<br />
samoqalaqo 40,3 58,3 40,0 18,3 75 25 75 75 62,5 — 50 — 25 25 33,3 — 25 — 25 — — 25<br />
sazogadoeba<br />
biznesi 50,7 75,0 50,0 25,0 75 50 100 50 68,8 100 50 50 50 50 50 58,3 — 25 — 25 — — 25
danarTi 2.<br />
erovnuli antikorufciuli<br />
sistemis praqtikuli testebi<br />
informaciis Tavisuflebis<br />
dargSi<br />
1 Semowmebul iqna erovnuili<br />
antikorufciuli sistemaSi Semavali<br />
mxolod sajaro dawesebulebebi, radgan<br />
kanoni informaciis Tavisuflebis Sesaxeb<br />
arasajaro dawesebulebebs, rogorebicaa<br />
media, biznesi da samoqalaqo sazogadoeba,<br />
ar moicavs.<br />
236<br />
saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis mesame Tavi moqalaqeTaTvis<br />
sajaro informaciis xelmisawvdomobis wesebs gansazRvravs.<br />
kanonis Tanaxmad, moTxovnili informacia sajaro dawesebulebis mier<br />
unda gaices ara ugvianes 10 samuSao dRisa.<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis sajaro dawesebulebebis gamWvirvalobis<br />
gansazRvris mizniT, „saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelom“<br />
praqtikuli testebi ganaxorciela. testebis Sedegebi Sesulia angariSis<br />
im qveTavebSi, romlebic praqtikaSi TiToeuli institutis gamWvirvaloba<br />
exeba. am testebis mixedviT, kontrolis palata, centraluri<br />
saarCevno komisia da uzenaesi sasamarTlo erovnuli antikorufciuli<br />
sistemis institutebs Soris yvelaze ukeT exmaurebian moTxovnebs, iyo.<br />
amave dros, sajaro informaciis moTxovniT wardgenil gancxadebebs yvelaze<br />
cudad aRmasrulebeli xelisufleba da samarTaldamcavi uwyebebi<br />
pasuxobdnen. ar gamokveTila pasuxebis gansxvavebuloba imis mixedviT,<br />
Tu vin Txovda informacia, an imis mixedviT, moTxovna standartuli iyo<br />
Tu rTuli. dawesebulebebis umravlesobam gancxdebebs pasuxi kanoniT<br />
dadgenil aTdRian vadaSi gasca.<br />
meTodologia<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis sajaro dawesebulebebis gamWvirvalobis<br />
Sesamowmeblad, 13 sajaro dawesebulebaSi gagzavnil iqna 52 gancxadeba<br />
sajaro informaciis moTxovnis Taobaze. es 13 dawesebuleba erovnuli<br />
antokorufciuli sistemis sajaro seqtoris Svid instituts warmoadgens.<br />
1 testebisas mowmdeboda instituciuri gamoxmaurebis done ori<br />
cvladis mixedviT: ganmcxadeblis vinaoba da moTxovnis tipi. Sedegebis<br />
droSi Tanabrad ganawilebis mizniT, testebi or raundad Catarda.<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis zogierTi sajaro uwyeba sxvadasxva<br />
saagentoebsa da sajaro dawesebulebebs moicavs, maSin rodesac sxvebi<br />
ufro patara institutebi arian. imisTvis, rom didi institutebis ufro<br />
kargad reprezentatuli nimuSi migveRo, „saerTaSoriso gamWvirvaloba -<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
saqarTvelom“ maT SemadgenlobaSi Semavali ramdenime saqveuwyebo dawesebuleba<br />
Seamowma. sul Semowmda 13 dawesebuleba:<br />
2011<br />
sakanonmdeblo xelisufleba _ oTxi qve-instituti<br />
iuridiul sakiTxTa komiteti<br />
saproceduro sakiTxTa da wesebis komiteti<br />
safinanso-sabiiujeto komiteti<br />
parlamentis aparati<br />
aRmasrulebeli xelisufleba _ sami qve-instituti<br />
finansTa saministro<br />
Tavdacvis saministro<br />
iusticiis saministro<br />
samarTaldamcavi uwyebebi _ ori qve-instituti<br />
prokuratura<br />
Sinagan saqmeTa saministro<br />
sasamarTlo xelisuflebis Sesamowmeblad, moTxovnebi gagzavnil iqna uzenaes<br />
sasamarTloSi. centraluri saarCevno komisia, kontrolis palata da<br />
saxalxo damcveli pirdapir Semowmda.<br />
praqtikuli testebis dros instituciuri gamoxmaurebis xarisxi ori<br />
cvladis mixedviT mowmdeboda: informaciis momTxovnis vinaoba da Tavad<br />
moTxovnis tipi. imisaTvis, rom dadgeniliyo, gaicema Tu ara informacia<br />
Tanabrad da aradiskriminaciulad, informaciis moTxovnebi wardgenil<br />
iqna oTxi sxvadasxva tipis ganmcxadeblis mier, romlebic SerCeul iqnen<br />
rogorc Tbilisidan, ise saqarTvelos regionuli centrebidan. 2<br />
1. Jurnalisti<br />
2. arasamTavrobo organizaciis warmomadgeneli<br />
3. damoukidebeli piri<br />
4. damoukidebeli piri, romlic eTnikuri umciresobis warmomadgeneli<br />
iyo (rac misi gvaridan Canda)<br />
TiToeulma institutma miiRo rogorc standartuli, ise rTuli moTxovna.<br />
standartuli moTxovna ganisazRvreba, rogorc iseTi informaciis<br />
moTxovna, romelic mza saxiT arsebobs da dauyovnebliv aris xelmisawvdomi<br />
Sesabamis dawesebulebaSi (magaliTad, finansuri angariSi, biujeti,<br />
yovelwliuri saqmianobis angariSi an informacia xelSekrulebebis Sesaxeb).<br />
3 rTul moTxovnaze pasuxis gacema dawesebulebis mxridan, savaraudod,<br />
damatebiT kvlevas an monacemebTan muSaobas moiTxovs. 4<br />
praqtikuli testebis ori raundi 2010 wlis gazafxulze Catarda. TiToeul<br />
raundSi yovelma uwyebam erTi standartuli da erTi rTuli moTxovna<br />
miiRo, anu, mTlianobaSi, TiToeulma uwyebam oTxi moTxovna miiRo.<br />
237<br />
2 Tumca, mdebareoba ar SeiZleba CaiTvalos<br />
rogorc mesame analitikuri cvladi<br />
(rogorc momTxovnis tipi da moTxovnis<br />
vinaobaa), radgan informaciis momTxovnTa<br />
umravlesoba Tbilisidan iyo da<br />
mdebareoba Tanabrad ar Semowmebula<br />
sxvadasxva institutisa da drois<br />
monakveTis mixedviT.<br />
3 standartuli moTxovnebis magaliTebi<br />
moicavs Semdegs: iusticiis saministros _<br />
„ra aris ministris, ministris moadgilis,<br />
departamentis ufrosisa da wamyvani<br />
specialistebis xelfasisa da premiebis<br />
odenoba?“; iuridiul sakiTxTa komitets _<br />
„ra proceduris gavlaa saWiro komitetis<br />
sxdomaze dasaswrebad? rogor SeiZleba<br />
gavigo rodis aris komitetis Semdegi<br />
sxdoma da ra sakiTxebi iqneba masze<br />
ganxiluli? ra saxiT SemiZlia komitetis<br />
sxdomaze Cemi komentarebis wardgena?“;<br />
centralur saarCevno komisias _ „gTxovT<br />
momawodoT politikuri partiebis<br />
yovelwliuri (2008) finansuri angariSi“.<br />
4 rTuli moTxovnebis magaliTebi aseTia:<br />
finansTa saministros _ „saxelmwifo<br />
Sesyidvebis klasifikacia erT pirTan<br />
molaparakebis gziT ganxorcielebuli<br />
Sesyidvebisa da Ria tenderebis mixedviT<br />
2008 wels“; Tavdacvis saministros _<br />
„Tavdacvis saministros mier 2007 da 2008<br />
wlebSi Sesyiduli satransporto<br />
saSualebebis sia da maTze daxarjuli<br />
Tanxis odenoba“, prokuraturas _ „2009<br />
wels ganxorcielebuli saproceso<br />
SeTanxmebebis klasifikacia pirTa<br />
raodenobis, TiToeulis mier gadaxdili<br />
Tanxis da Cadenili danaSaulis mixedviT“;<br />
saxalxo damcvelis ofiss _ „2008 da 2009<br />
wels saxalxo damcvelis aparatis mier<br />
saxelmwifo dawesebulebebisTvis<br />
gagzavnili rekomendaciebis aslebi“.<br />
danarTi
pasuxis kodi<br />
5 SesaZlo pasuxis rva kodidan TiToeuli<br />
Tavsdeba oridan erT-erT kategoriaSi:<br />
damakmayofilebeli da aradamakmayofilebeli.<br />
damakmayofilebeli pasuxebi moicavs<br />
kodebs 1 da 2, aseve, sam pasuxs, romelic<br />
kodirebul iqna, rogorc „5 _ werilobiTi<br />
uari“. am ukanasknel SemTxvevaSi, saxalxo<br />
damcvelis aparatisadmi gagzavnili ori<br />
rTuli moTxovna da iusticiis saministroSi<br />
gagzavnili erTi gancxadeba kodirebul<br />
iqna, rogorc „damakmayofilebeli“,<br />
radganac am uwyebebma droulad upasuxes<br />
gancxadebebs da ganmartes, rom dasmuli<br />
kiTxvebi damatebiT kvlevas moiTxovda am<br />
dawesebulebebis farglebs miRma.<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba _<br />
saqarTvelom“ es pasuxebi misaRebad miiCnia<br />
da ar moaxdina maTi kodireba, rogorc<br />
„aradamakmayofilebeli“ pasuxebisa. da<br />
bolos, erT SemTxvevaSi, informaciis<br />
momTxovnma safosto sistemaSi arsebuli<br />
problemebis gamo ver moaxerxa moTxovnis<br />
wardgena. es CaiTvala damakmayofilebel<br />
SemTxvevad, raTa Sesabamisi dawesebulebis<br />
(centraluri saarCevno komisiis) maCvenebeli<br />
usamarTlod ar Semcirebuliyo.<br />
6 aradamakmayofilebeli Sedegebi moicavda<br />
Cum uars (araviTari pasuxi moTxovnaze),<br />
zepir uars, werilobiT uars legitimuri<br />
mizezis garSe (magaliTad, mcadri miTiTeba<br />
kanonze), araswor gadamisamarTebas da<br />
arasrul pasuxebs.<br />
238<br />
ori raundis ganmavlobaSi TiToeulma uyebam erTi moTxovna miiRo TiToeuli<br />
saxis ganmcxadeblisgan.<br />
Sedegebi<br />
qvemoT mocemuli cxrili mokled asaxavs TiToeul instiutSi Catarebuli<br />
praqtikuli testebs Sedegebs. SemTxvevebis 79 procentSi, sajaro dawesebulebebma<br />
damakmayofilebeli pasuxebi gasces informaciis Tvisuflebis<br />
moTxovnebs, 5 SemTxvevebis 21 procentSi ki _ aradamakmayofilebeli. 6<br />
cxrili 1: Sedegebis mokle mimoxilva<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis instituti<br />
sakanonmdeblo aRmasrulebeli sasamarTlo samarTaldamcavi saarCevno saxalxo kontrolis sul<br />
organo Sto uwyebebi administracia damcveli palata<br />
informacia miRebul iqna 14 6 3 3 3 2 4 35(65%)<br />
gadamisamarTeba an miTiTeba 1 1 2 (4%)<br />
arasruli pasuxi 1 1 2 (4%)<br />
zepiri uari 1 1 (2%)<br />
werilobiTi uari 2 2 4 (8%)<br />
Cumi uari 1 2 4 7 (15%)<br />
ver moxerxda gancxadebis wardgena 1 1 (2%)<br />
uari gancxadebis miRebaze 0 (0%)<br />
jami 16 (31%) 12 (23%) 4 (8%) 8 (15%) 4 (8%) 4 (8%) 4 (8%) 52 (100%)<br />
kontrolis palata, centraluri saarCevno komisia da uzenaesi sasamar-<br />
Tlo yvelaze ukeT exmaurebodnen gancxadebebs da srulad upasuxes yovel<br />
wardgenil gancxadebas. Zalian kargi Sedegi hqonda parlamentsac,<br />
romelmac 16-dan mxolod erT gancxadebas gasca aradamakmayofilebeli<br />
pasuxi.<br />
amis sapirispirod, aRmasrulebeli xelisuflebis dawesebulebebi da samarTaldamcavi<br />
uwybebi yvelaze uaresad scemdnen pasuxs gancxadebebs.<br />
samarTaldamcavma uwyebebma (prokuratura da Sinagan saqmeTa saministro)<br />
srulad rva kiTxvidan mxolod sams upasuxes. prokuratura erT-erTi im<br />
iyo uwyebebidan, romlebic yvelaze iSviadaT gascemdnen moTxovnil informacias.<br />
prokuraturam pasuxi oTxidan mxolod erT gancxadebas gasca.<br />
samarTaldamcavi uwyebebisadmi gagzavnili xuTi pasuxgaucemeli moTxovnidan<br />
uari werilobiT mxolod erTze iTqva, danarCenebze ki „Cumi uari“<br />
iqna miRebuli (anu araviTari pasuxi ar gacemula).<br />
Cumi uaris SemTxvevebis ricxvi xazs usvams gamWvirvalobis naklebobas<br />
kanonis aRsrulebis dawesebulebebSi. Cumi uari, pasuxis yvelaze cudi<br />
tipi, miRebul iqna prokuraturisadmi gagzavnili oTxi gancxadebidan samze<br />
da Sinagan saqmeTa saministrosadmi gagzavnili oTxi gancxadebidan<br />
erTze. Cumi uaris ufro maRali maCvenebeli erovnuli antikorufciuli<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
sistemis arcerT sxva instituts ar hqonia. am uwyebebs mosdevs Tavdacvis<br />
saministro, romelic Semowmebul iqna aRmasrulebeli xelisuflebis<br />
testirebis farglebSi da romelmac oTxi gancxadebidan ors Cumi uariT<br />
upasuxa.<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
2011<br />
cxrili 2: gancxadebebze erovnuli antikorufciuli sistemis<br />
institutebis gamoxmaurebis maCvenebeli<br />
sakanonmdeblo<br />
organo<br />
aRmasrulebeli<br />
Sto<br />
sasamarTlo<br />
samarTaldamcavi<br />
uwyebebi<br />
saarCevno<br />
administracia<br />
SekiTxvebi wamyvani politikuri Tanamdebobis pirTa<br />
premiebis Sesaxeb<br />
saxalxo damcveli<br />
Cumi, zepiri an werilobiTi uaris SemTxvevebis 30 procenti (cametidan<br />
xuTi) modis kiTxvebze aRmasrulebeli xelisuflebis uwyebebis (Tavdacvis,<br />
finansTa da iusticiis saministroebi) da samarTaldamcavi uwyebebis<br />
maRali Tanamdebobis pirebisTvis gadaxdili premiebis yovelwliuri odenobis<br />
Sesaxeb. premiebTan dakavSirebuli xuTi kiTxvidan mxolod ors<br />
gaeca pasuxi (sam SemTxvevaSi Cumi uari dafiqsirda) da arc erTi pasuxi ar<br />
iZleoda saWiro informacias. 7 zogadad, iavaraudeba, rom premiebi maRali<br />
Tanamdebobis pirebis xelfasis did nawils Seadgens, magram es informacia<br />
sazogadoebisaTvis xelmisawvdomi ar aris. premiebze informaciis gacemaze<br />
uaris Tqmisas, orma institutma gaakeTa miTiTeba saqarTvelos konstituciaze,<br />
romelic piradi informaciis saidumloebas icavs. 8 Tumca, saqarTvelos<br />
zogadi administraciuli kodeqsi adgens, rom „sajaro dawesebuleba<br />
valdebulia ar gaaxmauros pirad saidumloebas mikuTvnebuli informacia<br />
TviT am piris Tanxmobis an kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi _ sasamarTlos<br />
dasabuTebuli gadawyvetilebis gareSe, Tanamdebobis pirTa<br />
personaluri monacemebis garda“. 9 am praqtikuli testebis Semdeg, „saer-<br />
TaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelom“ ufro detalurad Seiswavla<br />
premiebis sakiTxi da SeZlo zustad gamoeangariSebina maRali Tanamdebobis<br />
pirTa premiebi maTi deklarirebuli Semosavlidan kanoniT dadgenili<br />
xelfasis gamoklebis gziT. 10 amasTan erTad, informaciis Tavisuflebis<br />
ganviTarebis institutma zogierTi samTavrobo uwyebisgan, rogoricaa,<br />
magaliTad, garemos dacvis saministro, informacia TanamSromelTa<br />
premiebis Sesaxeb miiRo.<br />
239<br />
kontrolis palata<br />
Satisfactory (%)<br />
Unsatisfactory (%)<br />
sul<br />
7 premiebTan dakavSirebuli informaciis<br />
miwodebis yvela moTxovna kodirebuli<br />
iqna, rogorc „aradamakmayofilebeli“.<br />
8 muxli 42(2)<br />
9 muxli 44(1)<br />
10 raiani, keitlin da rusudan xotivari,<br />
„saministroebis maRali Tanamdebobis<br />
pirTa Semosavlebisa da premiebis<br />
monitoringi“, „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba _ saqarTvelos“ blogi,<br />
2011 wlis 1 Tebervali.<br />
danarTi
ganmcxadeblis<br />
vinaoba<br />
arasamTavrobo organizaciis<br />
warmomadgeneli<br />
Jurnalisti<br />
eTnikuri umciresobis<br />
warmomadgeneli<br />
damoukidebeli moqalaqe<br />
moTxovnebis<br />
saerTo<br />
raodenoba<br />
7 All the requests for information about bonuses<br />
were coded “unsatisfactory”.<br />
8 Article 42 (2).<br />
9 Article 44 (1).<br />
10 Ryan, Caitlin and Rusudan Khotivari, “Tracking<br />
top-level ministry official’s income and bonuses“,<br />
Transparency International Georgia<br />
Blog, 1 February 2011.<br />
240<br />
moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli informaciis<br />
momTxovnis vinaobis mixedviT<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelom“ oTxi sxvadasxva tipis ganmcxadebelTan<br />
imuSava, raTa ganesazRvra, gansxvavebli iqneboda Tu ara<br />
saxelmwifo dawesebulebebis mxridan moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli<br />
informaciis momTxovnis vinaobidan gamomdinare. Cven davadgineT,<br />
rom ganmcxadeblis vinaoba Zalze mcire gavlenas axdens damakmayofilebeli<br />
pasuxis miRebis SesaZleblobaze. Sedegebi mokled aris mimoxiluli<br />
qvemoT mocemul cxrilSi:<br />
cxrili 3: moTxovnebze gamoxmaurebis done informaciis momTxovnis<br />
vinaobis mixedviT<br />
damakmayofilebeli<br />
Sedegi<br />
damakmayofilebeli<br />
Sedegi (%)<br />
aradamakmayofilebeli<br />
Sedegi<br />
aradamakmayofilebeli<br />
Sedegi (%)<br />
12 10 83.3 2 16.7<br />
13 10 76.9 3 23.1<br />
14 11 78.6 3 21.4<br />
13 10 76.9 3 23.1<br />
moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli moTxovnis<br />
tipis mixedviT<br />
ar SemCneula gamoxmaurebis maCveneblis gansxvaveba standartuli da rTuli<br />
moTxovnebis mixedviT. pasuxi gaeca an gadamisamarTebul iqna cxrameti<br />
standartuli moTxovna da Tvrameti rTuli moTxovna. gansxvaveba imdenad<br />
mniSvnelovani ar aris, rom SesaZlebeli iyos darwmunebiT Tqma, rom sajaro<br />
dawesebulebebi „advili“moTxovnebsufro metad pasuxoben, vidre<br />
„rTuls“.<br />
cxrili 4: moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli moTxovnis tipis<br />
mixedviT<br />
standartuli moTxovna rTuli moTxovna<br />
informacia miRebul iqna<br />
18 17<br />
gadamisamarTda an miTiTebul iqna 1 1<br />
arasruli pasuxi<br />
1 1<br />
zepiri uari<br />
0 1<br />
werilobiTi uari<br />
1 3<br />
Cumi uari<br />
4 3<br />
ver moxerxda wardgena<br />
1 0<br />
uari gancxadebis miRebaze<br />
0 0<br />
sul<br />
26 26<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
2011<br />
pasuxebis droulad gacema<br />
umetes SemTxvevebSi, pasuxi 10 samuSao dRis vadaSi gaica (rogorc amas<br />
saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi moiTxovs). kanonis Tanaxmad,<br />
11 Tu pasuxis gasacemad sruli aTdRiani vadaa saWiro, informaciis<br />
momTxovns dauyovnebliv unda ecnobos amis Sesaxeb. kanonis es debuleba<br />
umeteswilad ar sruldeboda. iyo mxolod erTi SemTxveva, rodesac centralurma<br />
saarCevno komisiam ganmcxadebels Seatyobina, rom pasuxis mosamzadeblad<br />
maqsimaluri aTdRiani vada iqneboda saWiro.<br />
cxrili 5: dawesebulebebis mier pasuxis gacemis dro<br />
pasuxi<br />
10 samuSao dRis<br />
vadaSi<br />
pasuxi<br />
10 samuSao dRis<br />
Semdeg<br />
Cumi uari sxva danarCeni<br />
241<br />
11 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />
kodeqsis muxli 40(2).<br />
danarTi
danarTi 3.<br />
dainteresebul mxareTa<br />
sakonsultacio seminari<br />
242<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba<br />
sastumro „redison blu iveria“<br />
orSabaTi, 2011 wlis 30 maisi, 10:30-16:45<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba xarisxobrivi kvlevaa,<br />
romlis farglebSic pirvelad xdeba im 12 institutis funqciisa da<br />
siZlieris Sefaseba, romlebic wamyvan rols asruleben korufciasTan<br />
brZolasa da mis prevenciaSi saqarTveloSi.<br />
seminaris miznebi:<br />
miRweul iqnes saqarTvelos „erovnuli antikorufciuli sistemis“<br />
arsisa da misi amJamindeli mdgomareobis saerTo gageba<br />
damswre pirebma gamoTqvan mosazrebebi kvlevis Sesaxeb misi saboloo<br />
versiis gamoqveynebamde<br />
daixvewos rekomendaciebi momaval politikur reformebTan<br />
dakavSirebiT da ganisazRvros prioritetuli rekomendaciebi<br />
dRis wesrigi<br />
10:00 yava da monawileTa registracia<br />
10:30 misalmeba da wardgena (samejliso darbazi)<br />
eka gigauri, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />
aRmasrulebeli direqtori<br />
vaxtang leJava, saqarTvelos premier-ministris mTavari mrCeveli<br />
inglisurad, sinqronuli TargmaniT<br />
11:00 seminaris miznebi: istoria da meTodologia (samejliso darbazi)<br />
keitlin raiani, ufrosi analitikosi da programis menejeri,<br />
„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
2011<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis daskvnebi da<br />
rekomendaciebi<br />
erekle uruSaZe, proeqtis wamyvani mkvlevari, „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />
kiTxva-pasuxi<br />
eka gigauri, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />
aRmasrulebeli direqtori<br />
inglisurad, sinqronuli TargmaniT<br />
12:45 sadili, restorani „filini“ (sastumro „redisonis“ me-2 sarTuli)<br />
14:00 samuSao jgufebi (cal-calke oTaxebSi):<br />
1. xelisuflebis ZiriTadi institutebi<br />
fasilitatori: qeTevan vaSakiZe, evraziis partniorobis fondi<br />
oTaxi 3<br />
parlamenti; aRmasrulebeli Sto; sasamarTlo<br />
2. sajaro uwyebebi<br />
fasilitatori: Tamuna qarosaniZe, „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />
– saqarTvelos“ gamgeobis wevri<br />
oTaxi 5<br />
sajaro samsaxuri; samarTaldamcavi uwyebebi;<br />
saarCevno administracia; saxalxo damcveli; kontrolis palata<br />
3. arasamTavrobo aqtorebi<br />
fasilitatori: giorgi gogia, „hiuman raits uoCi“.<br />
oTaxi 6<br />
15:30 Sesveneba<br />
politikuri partiebi; media; samoqalaqo sazogadoeba; biznesi<br />
samuSao ena: qarTuli. saWiroebis SemTxvevaSi iwarmoebs<br />
individualuri Targmani<br />
16:00-16:45 samuSao jgufebSi gamarTuli ganxilvis Sedegebis wardgena<br />
da saboloo diskusia (samejliso darbazi)<br />
eka gigauri, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />
aRmasrulebeli direqtori<br />
inglisurad, sinqronuli TargmaniT<br />
243<br />
danarTi
244<br />
Sesavali da zogadi informacia seminaris Sesaxeb<br />
madlobas gixdiT erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis dainteresebul<br />
mxareTa sakonsultacio seminarSi monawileobisTvis. seminari kvlevis<br />
procesis mniSvnelovani nawilia. Cven warmogidgenT am momentisTvis<br />
arsebul kvlevis masalas, gTxovT, rom gamoTqvaT Tqveni azri kvleviTi<br />
gundis daskvnebze da gansazRvroT prioritetebi im naklovanebebidan gamomdinare,<br />
romlebic saqarTvelos erovnul antikorufciuli sistemaSi<br />
iqna aRmoCenili.<br />
samuSao ena<br />
seminaris prezentaciebis umravlesoba inglisur enaze warimarTeba sinqronuli<br />
qarTuli TargmaniT. rodesac naSuadRevs monawileebi samuSao jgufebad<br />
daiyofian, jgufebis fasilitatorebi samuSao enis Sesaxeb gadawyvetilebas<br />
jgufebis Semadgenlobis mixedviT miiReben, xolo „saerTaSoriso<br />
gamWvirvaloba – saqarTvelos“ TanamSromlebi, saWiroebis SemTxvevaSi,<br />
Tarjimnebis movaleobas Seasruleben.<br />
drois simciris gamo, qarTulad mxolod angariSis TiToeuli Tavis Sesavali<br />
nawilis Targmna moxerxda, Tumca qarTul enaze aseve xelmisawvdomia<br />
angariSis Tavi kvlevis daskvnebisa da rekomendaciebis Sesaxeb. angariSis<br />
saboloo versia orive enaze gamoqveyndeba.<br />
mosamzadebeli sakiTxavi da molodini<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis ZiriTadi Tavebisa da daskvnebis<br />
da rekomendaciebis inglisurenovani versia ganTavsebulia Cvens internet-gverdze<br />
(http://transparency.ge/en/nis-chapters-stakeholder-workshop)<br />
da misi CamotvirTva seminaris yvela monawiles SeuZlia. TiToeuli Tavis<br />
mokle mimoxilva da daskvnebisa da rekomendaciebis Tavi ki qarTul enazec<br />
aris ganTavsebuli.<br />
seminaris monawileebs SeuZliaT mosazreba gamoTqvan nebismieri Tavis Sesaxeb,<br />
Tumca Cven ar moveliT, rom Tqven kvlevaSi Sesuli yvela sferos<br />
eqspertebi iqnebiT. Cven seminarze moviwvieT rogorc kvlevaSi ganxiluli<br />
TiToeuli institutis warmomadgenlebi, ise gare eqspertebi. kargi iqneba,<br />
Tu seminaris dawyebamde moaxerxebT kvlevis im Tavis (an Tavebis) wakiTxvas,<br />
romelic Tqveni konkretuli codnis sferos exeba, xolo Semdgom im samuSao<br />
jgufs SeuerTdebiT, romelic im sakiTxs ganixilavs, romelic, Tqveni<br />
azriT, yvelaze ukeT iciT.<br />
samuSao jgufebi: diskusiis sferoebi<br />
samuSao jgufebma komentari unda gaakeTon TiTeuli institutis Semdgom<br />
aspeqtebze:<br />
saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba
1. arsebobs Tu ara raime mniSvnelovani informacia am institutis Sesaxeb,<br />
romelic mkvlevars gamorCa?<br />
2. aqvs Tu ara instituts sxva naklovanebebi, romlebic sias unda daematos?<br />
3. xom ar aris mocemuli institutis jamuri qula Zalze araswori da Tu<br />
asea, ratom?<br />
4. aris Tu ara winaswari rekomendaciebi swori da realisturi? romeli<br />
rekomendacebi miaCniaT monawileebs prioritetulad?<br />
2011<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis analizi „saerTaSoriso gamWvirvalobis“<br />
mier SemuSavebuli midgomaa, romelic ukve asze met qveyanaSi iqna<br />
gamoyenebuli. analizi winaswar gansazRvruli meTodologiisa da kvleviTi<br />
CarCos mixedviT xorcieldeba. kvlevis farglebSi Sefasebulia qveynis im<br />
12 ZiriTadi institutis siZliere da efeqtianoba, romlebic wamyvan rols<br />
asruleben korufciasTan brZolaSi (magaliTad, sasamarTlo, politikuri<br />
partiebi, media da biznesi). bolo periodSi msgavsi kvlevebi gamoqveynda<br />
irlandiaSi, ukrainaSi, did britaneTSi da sxva qveynebSi. 2011 wels<br />
gamoqveyndeba somxeTSi, Sri-lankasa da evropis 25 saxelmwifoSi Catarebuli<br />
kvlevebi. damatebiT informacias SegiZliaT gaecnoT internetgverdze:<br />
http://www.transparency.org/policy_research/nis<br />
SeniSvna qulebis daweris sistemis Sesaxeb<br />
erovnuli antikorufciuli sistemis analizi faqtobrivad xarixsobrivi<br />
kvlevaa, romelic moicavs ZiriTadi institutebis ganxilvas da imis<br />
Sefasebas, Tu ramdenad kargad SeuZliaT maT sakuTari funqciis Sesruleba<br />
keTilsindisieri mmarTvelobis uzrunvelyofis kuTxiT. Tumca, TiToeul<br />
instituts qulac ewereba, raTa SesaZlebeli iyos sxvadasxva institutis<br />
erTmaneTTan Sedareba. TiToeuli institutis indikatorebi Sefasebulia<br />
100-quliani SkaliT, 25-iani intervalebiT (0, 25, 50, da a.S.). TiToeuli<br />
institutis SemTxvevaSi cal-calke aris Sefasebuli kanonmdebloba da<br />
praqtika. seminarze warmodgenili iqneba yoveli institutis erTiani<br />
jamuri qula.<br />
angariSis amJamindeli mdgomareoba<br />
gTxovT gaiTvaliswinoT, rom amJamad angariSis mxolod winaswari versia<br />
arsebobs. es dokumenti gadaisinjeba rogorc seminaris Sedegebis, ise sxva<br />
wyaroebidan miRebuli komentarebis (maT Soris, gare akademiuri ganxilvis)<br />
safuZvelze da mniSvnelovan redaqtirebas gaivlis saboloo gamoqveynebamde,<br />
rac 2011 wlis ivlisisTvis igegmeba.<br />
245<br />
danarTi
www.transparency.ge