18.11.2012 Views

Download

Download

Download

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

2011<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />

gamWvirvaloba da angariSvaldebuleba moqmedebaSi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />

Tbilisi, 2011<br />

1


2<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

saqarTvelos<br />

erovnuli antikorufciuli<br />

sistemis Sefaseba<br />

3<br />

2011<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />

Tbilisi, 2011


mTavari mkvlevari<br />

erekle uruSaZe<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />

proeqtis xelmZRvaneli, redaqtori da teqstis nawilis avtori<br />

keitlin raiani<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo<br />

revizia da xarisxis kontroli<br />

doqtori fin hainrixi<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

doqtori siuzan mulkahi<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

madliereba<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelos surs gamoxatos madliereba qvemoT<br />

CamoTvlili pirebis mimarT, romlebmac gulisyuriT waikiTxes naSromi da<br />

mogvawodes komentarebi, an raime sxva wvlili Seitanes kvlevaSi:<br />

doqtori juli jorji, quinz koleji, niu-iorki<br />

vaxtang leJava, saqarTvelos premier-ministris mrCeveli<br />

Tamuna qarosaniZe, gamgeobis wevri, saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo<br />

Tamar CugoSvili, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia<br />

katarina bolonieze, evropis sabWo<br />

sabrina biuhleri, evropis sabWo<br />

doqtori oliver raizneri, damoukidebeli mecnieri da kavkasiis eqsperti<br />

matias huteri, saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo<br />

mariam xotenaSvili, saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo<br />

es kvleva dafinansda gaerTianebuli samefos saerTaSoriso ganviTarebis<br />

departamentis mmarTvelobisa da gamWvirvalobis fondis mier.<br />

4<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

I. erovnuli antikorufciuli sistemis Sefasebis Sesaxeb 7<br />

II. mimoxilva 15<br />

III. informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

safuZvlebi 21<br />

IV. zogadi mdgomareoba korufciis mxriv 26<br />

V. antikorufciuli politika 28<br />

VI. erovnuli antikorufciuli sistema 33<br />

1. sakanonmdeblo organo 33<br />

2. aRmasrulebeli Sto 54<br />

3. sasamarTlo xelisufleba 69<br />

4. sajaro samsaxuri 85<br />

5. samarTaldamcavi uwyebebi 106<br />

6. saarCevno administracia 119<br />

7. saxalxo damcveli 132<br />

8. kontrolis palata 143<br />

9. politikuri partiebi 156<br />

10. samoqalaqo sazogadoeba 169<br />

11. media 183<br />

12. biznesi 202<br />

VII. daskvnebi 218<br />

VIII. rekomendaciebi 227<br />

danarTi I: erovnuli antikorufciuli sistemis qulebi 234<br />

danarTi II: praqtikuli testebi 235<br />

danarTi III: dainteresebul mxareTa sakonsultacio seminari 242<br />

5<br />

sarCevi


6<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva gulisxmobs mmarTvelobis<br />

ZiriTadi institutebis Sefasebas, romelTac qveyanaSi keTilsindisieri<br />

mmarTvelobis ganmtkiceba da korufciis aRkveTa evalebaT.<br />

gamarTuli erovnuli antikorufciuli sistema korufciis aRmkveTi<br />

meqanizmia, romelic xels uwyobs brZolas Zalauflebis borotad gamoyenebis,<br />

samoxeleo danaSaulisa da fuladi saxsrebis yvela saxis ukanono<br />

xarjvis winaaRmdeg. korufcia safrTxes uqmnis efeqtur mmarTvelobas,<br />

kanonis uzenaesobasa da adamianis fundamenturi uflebebis dacvas. is<br />

resursebis araswor gamoyenebasa da TaRliTobas iwvevs, zians ayenebs ker-<br />

Zo seqtors da xels uSlis finansuri bazrebis normalur funqcionirebas.<br />

meores mxriv, korufciis warmoqmnis SesaZleblobebi mcirdeba, rodesac<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis institutebi Sesabamisi normebis mixedviT<br />

funqcionireben da maTi angariSvaldebuleba uzrunvelyofilia,<br />

rac aseve xels uwyobs Tanabari zrdis, mdgradi ganviTarebisa da socialuri<br />

erTianobis miznebis miRwevas. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

gaZliereba xels uwyobs mmarTvelobis gaumjobesebas sazogadoebrivi<br />

cxovrebis yvela sferoSi da, saboloo jamSi, ufro samarTliani sazogadoebis<br />

Seqmnas.<br />

2011<br />

I.<br />

erovnuli antikorufciuli<br />

sistemis kvlevis Sesaxeb<br />

7


1 zogierT qveyanaSi erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis Sefaseba me-13<br />

sayrden instituts _ antikorufciul<br />

uwyebasac moicavs, Tumca, vinaidan<br />

saqarTveloSi arsebul korufciis<br />

winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSoris<br />

sakoordinacio sabWos specialuri<br />

resursebi ar gaaCnia da arc Sesabamisi<br />

sakanonmdeblo baza arsebobs, romelic mas<br />

korufciis winaaRmdeg aqtiuri brZolis<br />

SesaZleblobas miscemda, kvlevaSi es<br />

uwyeba calke Sefasebuli ar aris. sabWos<br />

muSaoba da struqtura aRwerilia TavSi,<br />

romelic korufciis winaaRmdeg brZolas<br />

exeba.<br />

8<br />

saqarTveloSi am kvlevis Catareba miznad isaxavda faqtobrivi masalis<br />

Segrovebas qveynis mmarTvelobis sistemis mdgomareobis Sesaxeb da sxvadasxva<br />

seqtorebis warmatebulobis Sefasebas samarTliani da demokratiuli<br />

mmarTvelobis mxardaWeris kuTxiT. analizi im konkretul sferoebs<br />

warmoaCens, romlebic reformirebas saWiroebs da safuZveli SeiZleba gaxdes<br />

Semdgomi faqtobrivi kvlevisa da advokatirebisaTvis. winamdebare<br />

analizi aseve SeiZleba gamoyenebul iqnes rogorc sazomi instrumenti,<br />

romliTac droTa ganmavlobaSi miRweuli winsvlis Sefaseba da sxvadasxva<br />

institutebis warmatebulobis erTmaneTTan Sedareba moxdeba.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis angariSi 12 „sayrden<br />

instituts“ moicavs: 1<br />

mmarTvelobis sajaro arasamTavrobo<br />

ZiriTadi institutebi seqtori institutebi<br />

1. sakanonmdeblo 4. sajaro 9. media<br />

organo samsaxuri 10. samoqalaqo<br />

2. aRmasrulebeli 5. samarTaldamcavi sazogadoeba<br />

Sto uwyebebi 11. politikuri<br />

3. sasamarTlo 6. saarCevno partiebi<br />

xelisufleba administracia 12. biznesi<br />

7. saxalxo damcveli<br />

8. umaRlesi auditoruli<br />

dawesebuleba<br />

am 12 institutidan TiToeuli Sefasebulia sami ganzomilebis mixedviT,<br />

romlebsac korufciis aRkveTis mxriv arsebiTi mniSvneloba aqvs. pirvel<br />

rigSi, Sefasebulia sayrdeni institutis SesaZleblobebi misi resursebisa<br />

da damoukideblobis kuTxiT, rac nebismieri dawesebulebis warmatebuli<br />

funqcionirebis safuZvelia. amasTan erTad, Sefasebulia sayrdeni institutis<br />

Sida marTvis normebi da praqtika. aq aqcenti keTdeba imaze, Tu<br />

ramdenad gamWvirvale da angariSvaldebulia sayrdeni instituti da ramdenad<br />

keTilsindisierad moqmedebs is, rasac arsebiTi mniSvneloba aqvs<br />

mocemul institutSi korufciis prevenciis mxriv. mesame ganzomilebad<br />

ganixileba is, Tu ramdenad kargad asrulebs sayrdeni instituti Tavis<br />

rols erovnul antikorufciul sistemaSi, rogoricaa mTavrobaze qmediTi<br />

zedamxedveloba (sakanonmdeblo organos SemTxvevaSi) an korufciul dana-<br />

Saulebze sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcieleba (samarTaldamcavi<br />

uwyebebis SemTxvevaSi). erTad, es sami ganzomileba moicavs sayrdeni institutis<br />

moqmedebis unars (SesaZleblobebi), Sida efeqtianobas (marTva)<br />

da gare efeqtianobas (roli) korufciasTan brZolis kuTxiT.<br />

TiToeuli ganzomileba saerTo maCveneblebiT fasdeba. Sefasebulia rogorc<br />

TiToeuli sayrdeni institutis maregulirebeli sakanonmdeblo<br />

baza, ise misi instituciuri praqtika, rac SesaZleblobas gvaZlevs davinaxoT<br />

gansxvaveba kanonis debulebebsa da arsebul realobas Soris. imisTvis,<br />

rom mxedvelobaSi iqnes miRebuli mniSvnelovani konteqstualuri faqtorebi,<br />

Sefasebas Tan axlavs im saerTo politikuri, socialuri, ekonomikuri<br />

da kulturuli pirobebis mokle analizi, romlebSic es institutebi funqcionireben.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


ganzomileba maCveneblebi (kanoni, praqtika)<br />

SesaZleblobebi resursebi<br />

damoukidebloba<br />

Sida marTva gamWvirvaloba<br />

angariSvaldebuleba<br />

keTilsindisiereba<br />

roli mmarTvelobis erTi, ori an sami maCvenebeli, romlebic yoveli<br />

sistemaSi sayrdeni institutis SemTxvevaSi gansxvavebulia<br />

kvlevis mizans TiTouli sayrdeni institutis siRrmiseuli Sefaseba ar<br />

warmoadgens. kvlevis mizania, moicvas mTliani sistema da am mizniT yvela<br />

Sesabamisi sayrdeni instituti Sefasebulia maCveneblebis farTo speqtris<br />

mixedviT. kvlevaSi aseve ganxilulia sxvadasxva institutebs Soris arsebuli<br />

urTierTobebi, rac aadvilebs imis gagebas, Tu ratom aris zogierTi<br />

maTgani sxvebze ufro Zlieri. erovnuli antikorufciuli sistemis koncefcia<br />

gulisxmobs, rom erTi institutis sisustem SeiZleba seriozuli xarvezebi<br />

gamoiwvios mTel sistemaSi. sayrden institutebs Soris arsebuli<br />

urTierTobebis gageba aseve aadvilebs prioritetuli sferoebis gansaz-<br />

Rvras reformisTvis.<br />

meTodologia<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba Tvisebrivi kvlevis instrumentia,<br />

romelic samagido kvlevis, interviuebisa da praqtikuli testebis<br />

erTobliobas efuZneba. gare ganxilvis saboloo procesi da ZiriTad aqtorebTan<br />

TanamSromloba imis garantias iZleva, rom kvlevis Sedegebis aqtualuroba<br />

da sizuste maqsimalurad iqnes uzrunvelyofili maT gamoqveynebamde.<br />

Sefaseba xdeba maCveneblebis qulebis gamosaTvleli cxrilebis meSveobiT,<br />

romlebic „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ samdivnom 2008 wels, erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis kvlevis meTodologiaSi cvlilebebis Setanisas<br />

SeimuSava. am cxrilebSi TiToeuli maCveneblisaTvis mocemulia qulis ganmsazRvreli<br />

kiTxva, rasac Tan erTvis damatebiTi damxmare kiTxvebi da qulebis<br />

miniWebis kriteriumebi. magaliTad:<br />

maCveneblis qulebis gamosaTvleli cxrilis nimuSi: sasamarTlo xelisufleba<br />

SesaZleblobebi – resursebi (praqtika)<br />

Sesafasebeli ramdenad aris sasamarTlo xelisufleba uzrunvelyofili<br />

kiTxva praqtikaSi warmatebuli saqmianobisTvis saWiro finansuri<br />

resursebiT, personaliTa da infrastruqturiT?<br />

damxmare sakmarisia Tu ara sasamarTlo xelisuflebis biujeti misi<br />

kiTxvebi movaleobebis Sesasruleblad? rogor nawildeba sasamarTlo<br />

xelisuflebis biujeti? vin anawilebs mas? gamoeyofa Tu ara<br />

sasamarTlo xelisuflebas saxelmwifos saerTo biujetis<br />

minimaluri procentuli odenoba? rogor ganisazRvreba<br />

xelfasebis odenoba praqtikaSi (zemdgomi mosamarTleebis mier,<br />

2011 9<br />

I. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

kvlevis Sesaxeb


10<br />

konstituciiT, kanoniT)? saTanadoa Tu ara mosamarTleebisa<br />

da prokurorebis xelfasebis odenoba da xom ar aris is<br />

imdenad dabali, rom korufciaSi Cabmis mZlavr ekonomikur<br />

stimuls iZleodes? Seesabameba Tu ara mosamarTleebis<br />

xelfasebis odenoba advokatebis Sromis anazRaurebas?<br />

zogadad, hyavT Tu ara mosamarTleebs saTanado raodenobis<br />

TanaSemweebi da aqvT Tu ara saTanado raodenobis sabiblioTeko<br />

resursebi da Tanamedrove kompiuteruli aRWurviloba?<br />

uzrunvelyofilia Tu ara adamianuri resursebis stabiluroba?<br />

aqvT Tu ara sasamarTloebis TanamSromlebs momzadebis gavlis<br />

SesaZlebloba? utardebaT Tu ara mosamarTleebs sakmarisi<br />

momzadeba kanonebis codnaSi da iseT unarebsa da sakiTxebSi,<br />

rogorebicaa sasamarTlosa da saqmeebis marTva, ganaCenebis<br />

wera da interesTa SeuTavsebloba?<br />

minimaluri sasamarTlo xelisuflebis amJamindeli finansuri, adamianuri<br />

qula (0) da infrastruqturuli resursebi minimaluria da sruliad ar<br />

aris sakmarisi misi warmatebuli funqcionirebisTvis.<br />

saSualo sasamarTlo xelisuflebas garkveuli resursebi aqvs, magram<br />

qula (50) Tavis movaleobebs garkveulwilad araefeqturad asrulebs<br />

resursebis saeriozuli naklebobis gamo.<br />

maqsimaluri sasamarTlo xelisuflebas saTanado resursebi aqvs Tavisi<br />

qula (100) movaleobebis efeqturad Sesasruleblad.<br />

TiToeuli maCveneblis damxmare kiTxvebi SemuSavebul iqna mowinave saer-<br />

TaSoriso praqtikis, Sesabamisi sayrdeni institutis Sefasebis arsebuli<br />

instrumentebisa da Tavad „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ gamocdilebis<br />

analizis safuZvelze. aseve gaTvaliswinebul iqna saerTaSoriso eqspertebis<br />

mosazrebebi. mkvlevari ZiriTadad maCveneblis qulebis gamosaTvlel<br />

cxrilebs eyrdnoboda, magram saWiroebis SemTxvevaSi „saerTaSoriso gam-<br />

Wvirvaloba“ mas damatebiT informacias awvdida an nebas aZlevda, zogier-<br />

Ti kiTxva upasuxod daetovebina, radgan saqarTvelos konteqsts yvela<br />

kiTxva ar Seesabameba. sruli saxelmZRvanelo da indikatorebis cxrilebi<br />

ganTavsebulia „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ veb-gverdze<br />

(www.transparency.ge).<br />

damxmare kiTxvebze pasuxis gasacemad wamyvani mkvlevari informaciis sam<br />

wyaros – qveynis kanonmdeblobas, meorad angariSebsa da kvlevas da Sesabamisi<br />

sferoebis eqspertebisgan aRebul interviuebs eyrdnoboda. meoradi<br />

wyaroebi moicavda adgilobrivi samoqalaqo sazogadoebis organizaciebisa<br />

da avtoritetuli saerTaSoriso organizaciebis angariSebs.<br />

TiToeuli sayrdeni institutis Sefasebisas, mkvlevari minimum or eqsperts<br />

gaesaubra, romelTagan erTi Sesafasebeli institutis warmomadgeneli iyo,<br />

meore ki – Sesabamisi sferos damoukidebeli eqsperti. zog SemTxvevaSi, damoukidebeli<br />

eqspertebis moZebna ubralod ar moxerxda. aseve iyo SemTxvevebi,<br />

rodesac yvelaze ukeT informirebuli eqspertebi saerTaSoriso organizaciebSi<br />

muSaobdnen da sakuTari mosazrebebis sajarod dafiqsireba ar surdaT.<br />

zogjer, aRniSnuli eqspertebi sayrdeni institutis saqmianobis mxolod garkveul<br />

aspeqtebze saubrobdnen (rogoricaa saxelmwifo Sesyidvebis ganxor-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


cielebis funqcia sajaro samsaxuris SemTxvevaSi). amasTan erTad, zogierTi<br />

institutis Sesaxeb arsebuli meoradi kvlevebis ricxvi Zalze mcire iyo. es<br />

gansakuTrebiT kontrolis palatasa da parlaments exeba. am or SemTxvevaSi,<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba Sesabamis sferoebSi Catarebuli<br />

pirveladi kvlevis erT-erTi pirveli nimuSia.<br />

imisTvis, rom maqsimalurad kargad yofiliyo warmoCenili informaciis<br />

wyaroebi, romlebsac kvlevis daskvnebi da qulebi emyareba, wyaroebis sruli<br />

aRwera sqolios saxiT aris warmodgenili da ara bibliografiis saxiT<br />

naSromis boloSi.<br />

amasTan erTad, 2010 wlis gazafxulze mTeli rigi praqtikuli testebi<br />

Catarda, raTa Sefasebuliyo sajaro uwyebebis reagireba sajaro informaciis<br />

moTxovnis ganacxadebze. sxva wyaroebTan erTad, praqtikuli testebis<br />

Sedegebi gamoyenebulia, rogorc faqtobrivi masala yvela saxelmwifo<br />

intitutis praqtikuli gamWvirvalobis maCveneblis Sesafaseblad. praqtikuli<br />

testebis sruli meTodologia da Sedegebi danarTSia mocemuli.<br />

kvlevaSi gamoyenebulia bolo 2-3 wlis informacia da warmodgenilia qveyanaSi<br />

arsebuli antikorufciuli dawesebulebebis amJamindeli mdgomareoba.<br />

masSi asaxulia yvela is mniSvnelovani sakanonmdeblo cvlileba,<br />

romelic 2011 wlis ivnisamde ganxorcielda.<br />

2011<br />

qulebis miniWebis sistema<br />

miuxedavad imisa, rom erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva xarisxobriv<br />

meTodebs emyareba, sistemis Sefasebisas qulebic gamoiyeneba, rac<br />

makro-xedvis Camoyalibebas, institutebs Soris arsebuli urTierTkavSiris<br />

aRqmasa da antikorufciuli sistemis susti da Zlieri mxareebis warmoCenas<br />

isaxavs miznad. angariSi zomiT imdenad didia, rom SesaZloa, misi<br />

erTianad aRqma rTuli aRmoCndes, xolo qulebis gamoyeneba saSualebas<br />

iZleva, rom mTlianobaSi iqnes aRqmuli Tormetive sayrdeni instituti,<br />

romelTagan TiToeuli 12 an meti maCveneblis mixedviT aris Sefasebuli.<br />

qulebi mkiTxvels saSualebas aZlevs, rom yuradReba mxolod calkeul<br />

detalebze ki ar gaamaxvilos, aramed mTlianobaSi ganixilos sistema.<br />

qulebis miniWeba 100-baliani skaliTm, 25-quliani intervalebiT (0, 25, 50,<br />

75, 100) xdeba. maCveneblebis qulebi gasaSualoebulia ganzomilebis doneze.<br />

sami ganzomilebis qulebic aseve gasaSualoebulia, ris Sedegadac<br />

saerTo qula miiReba. aseve SesaZlebelia, gamoiTvalos gansxvaveba praqtikisa<br />

da kanonis nawilebs Soris rogorc calkeuli maCveneblis, ise calkeuli<br />

sayrdeni institutis SemTxvevaSi. qulebi sxvadasxva qveynis Sedegebis<br />

erTmaneTTan Sesadareblad an sxva raodenobrivi Sedarebis mosaxdenad<br />

ar gamodgeba, radgan sxvadasxva qveyanaSi, sadac erovnuli antikorufciuli<br />

sistemis kvlevis meTodologia gamoiyeneba, monacemebis wyaroebi<br />

gansxvavdeba da ar arsebobs saerTaSoriso sarevizio sabWo,<br />

romelic qulebis SedarebiTobas uzrunvelyofda.<br />

11<br />

I. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

kvlevis Sesaxeb


12<br />

sakonsultacio midgoma da Sedegebis dadastureba<br />

TiToeuli institutis Sesaxeb momzadebulma Tavma mTeli rigi Sida da<br />

gare ganxilvebi gaiara. „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ufrosi<br />

analitikosebis gundma masalebis pirveladi versiebi ganixila da<br />

mTavari mkvlevaris mier miniWebul winaswar qulebs an daeTanxma, an maTSi<br />

cvlilebebi Seitana. zogierTi Tavi gare eqspertebsac gaegzavnaT damatebiTi<br />

ganxilvisTvis.<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis procesi farTo sakonsultacio<br />

komponentsac Seicavda, rac miznad isaxavda xelisuflebis, samoqalaqo<br />

sazogadoebis da sxva Sesabamisi seqtorebis warmomadgeneli, korufciis<br />

winaaRmdeg mebrZoli ZiriTadi aqtorebis CarTvas kvlevis procesSi.<br />

am midgomas ori mizani hqonda: faqtobrivi masalis Segroveba da dainteresebuli<br />

mxareebis farTo speqtris mozidva reformis iniciativebisTvis<br />

saWiro impulsis, politikuri nebisa da samoqalaqo moTxovnis Sesaqmnelad.<br />

sakonsultacio midgoma or mTavar komponents Seicavda: maRali donis<br />

mrCevelTa jgufsa da dainteresebul mxareTa erovnul seminars.<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis mrCevelTa jgufi<br />

katarina bolonieze<br />

sabrina biuhleri<br />

evropis sabWo<br />

Tamar CugoSvili „saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia“<br />

nino danelia saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa instituti<br />

xaTuna gogoriSvili parlamentis wevri<br />

xaTuna xviCia aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagento<br />

vaxtang leJava premier–ministris aparati<br />

levan ramiSvili „Tavisuflebis instituti“<br />

oliver raizneri istorikosi da eqsperti kavkasiis sakiTxebSi<br />

daviT usufaSvili „respublikuri partia“<br />

SoTa utiaSvili Sinagan saqmeTa saministro<br />

mrCevelTa jgufis wevrebi orjer Seikribnen (2010 wlis 23 ivniss da 2011<br />

wlis 13 aprils). meore Sexvedra mTlianad institutebis kvlevis Sedegebisa<br />

da maCveneblebis qulebis ganxilvas mieZRvna. marTalia mrCevelTa<br />

jgufis mxolod orma wevrma SeZlo im Sexvedraze daswreba, romelzec<br />

qulebis dadasturebis sakiTxi iqna ganxiluli, magram „saerTaSoriso gam-<br />

Wvirvaloba – saqarTvelos“ mkvlevarTa gundma sxva wevrebisgan rekomendaciebi<br />

individualurad miiRo da es rCevebi, zog SemTxvevebSi, sakmaod<br />

vrceli iyo. qulebma da kvlevis teqstma mTeli rigi cvlilebebi ganicada<br />

am Sexvedrebis Sedegad, Tumca qulebis Sesaxeb saboloo gadawyvetilebebs<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ iRebda.<br />

2011 wlis 30 maiss, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ kvlevis<br />

meTodologia da winawari Sedegebi dainteresebul mxareTa erovnul seminarze<br />

waradgina. seminaris monawileebisTvis angariSi winaswar iyo xelmisawvdomi<br />

da RonisZiebas sazogadoebisa da ZiriTadi samTavrobo dawesebulebebis<br />

bevri warmomadgeneli daeswro. seminaris meore nawilSi, romelic<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


samuSao jgufebs daeTmo, monawileebma sakuTari mosazrebebi warmoadgines<br />

angariSis TiToeuli Tavis Sesaxeb da saerTo qulebic ganixiles. samuSao<br />

jgufebis Sexvedramac damswreTa didi interesi gamoiwvia.<br />

seminarma didi interesi gamoiwvia kvlevis, misi Sedegebisa da, gansakuTrebiT,<br />

mTeli rigi saxelmwifo institutebisTvis miniWebuli qulebis mimarT.<br />

monawileebs eTxovaT, rom momdevno erTi kviris ganmavlobaSi werilobiTi<br />

rekomendaciebi waredginaT. „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />

momdevno erTi Tve am informaciis, agreTve sxva Sesabamis institutebTan<br />

gamarTuli Sexvedrebidan miRebuli informaciis, angariSSi inkorporirebas<br />

moandoma. seminarsa da Semdgom Sexvedrebs damatebiTi cvlilebebi<br />

mohyva angariSis teqstsa da qulebSi.<br />

dabolos, angariSis sruli teqsti „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ samdivnom<br />

ganixila da moiwona, xolo gare akademiurma recenzentma vrceli komentarebi<br />

da rekomendaciebi mogvawoda.<br />

2011<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis koncefciis<br />

warmoSoba da istoria<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis (National Integrity System) koncefcia<br />

„saerTaSoriso gamWvirvalobis“ moZraobis farglebSi warmoiSva 1990-ian<br />

wlebSi, rogorc ZiriTadi konceptualuri instrumenti imis dasadgenad,<br />

Tu ra aris korufciasTan brZolisa da misi prevenciis saukeTeso gza.<br />

„keTilsindisierebaze“ (integrity) aqcentireba gulisxmobda pozitiur<br />

gzavnils, rom korufciis damarcxeba realurad SesaZlebelia, Tu sajaro<br />

cxovrebis yvela sferoSi keTilsindisiereba damkvidrdeba. erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis koncefcia pirvelad „saerTaSoriso gamWvirvalobis“<br />

masalebis krebulSi gamoCnda 1997 wels da erTian analitikur<br />

uyrida Tavs im aqtorebsa da institutebs, romlebic sakvanZo rols asruleben<br />

korufciasTan brZolaSi. es analitikuri CarCo „erovnul antikorufciul<br />

sistemad“ iqna moxseniebuli. koncefciis praqtikaSi ganxorcielebis<br />

mizniT masalebis krebulSi gamoTqmuli iyo „erovnuli antikorufciuli<br />

seminarebis“ gamarTvis winadadeba .<br />

2000-iani wlebis pirvel naxevarSi „saerTaSoriso gamWvirvalobam“ SeimuSava<br />

kvlevis sabaziso meTodologia, romelic msoflios sxvadasxva<br />

qveyanaSi erovnuli antikorufciuli sistemebis ZiriTadi maxasiaTeblebis<br />

analizis saSualebas iZleoda. 2008 wels organizaciam Zireuli cvlilebebi<br />

Seitana kvlevis meTodologiaSi da mas ori sakvanZo elementi – qulebis<br />

miniWebis sistema da konsultaciis procesi daumata. es ukanaskneli<br />

gulisxmobs mrCevelTa jgufis Seqmnasa da erovnuli antikorufciuli seminaris<br />

gamarTvas, romelic Tavdapirveli koncefciis nawilic iyo.<br />

miuxedavad imisa, rom erovnuli antikorufciuli sistemis midgomis konceptualuri<br />

safuZvlebi „saerTaSoriso gamWvirvalobis“ saxelmZRvanelodan<br />

momdinareobs, isini aseve mWidrod aris dakavSirebuli vrcel da<br />

13<br />

I. erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

kvlevis Sesaxeb


2 Rose-Ackerman, Susan, Corruption and<br />

Government: Causes, Consequences, and<br />

Reform, Cambridge: Cambridge University<br />

Press, 1999.<br />

3 OECD, Public Sector Integrity: A Framework<br />

for Assessment, 2005.<br />

4 Head, Brain W., AJ.. Brown, Carmel Connors<br />

(Eds.), Promoting Integrity: Evaluating and<br />

Improving Public Institutions, Ashgate, 2008.<br />

5 Anechiarico, Frank, Leo Huberts and<br />

Frederique Six (Eds.), Local Integrity Systems:<br />

World Cities Fighting Corruption and<br />

Safeguarding Integrity, Den Haag: BJu Legal<br />

Publishers, 2008.<br />

14<br />

mzardi raodenobis akademiur da politikur literaturasTan, romelic<br />

instituciur antikorufciul Teoriasa da praqtikas Seexeba (mag. rouzakermani<br />

1999, 2 euTo 2005, 3 hedi da sxvebi 2008, 4 hubertsi da sxvebi 2008 5 ).<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva „saerTaSoriso gamWvirvalobis“<br />

im kvleviTi instrumentebis krebulis ganuyofeli nawilia, romlebic<br />

korufciis donis gasazomad da antikorufciuli RoniZiebebis Sesafaseblad<br />

gamoiyeneba. kvleva saSualebas iZleva, ganxorcieldes mmarTvelobis<br />

ZiriTadi institutebis siRrmiseuli da konkretul qveyanaze fokusirebuli<br />

Sefaseba. kvlevis mTavari mizania, rom Seiqmnas faqtobrivi masalebis<br />

baza qveyanaSi advokatirebis gansaxorcieleblad, romelic antikorufciuli<br />

meqanizmebisa da maTi saqmianobis gaumjobesebaze iqneba orientirebuli.<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevasTan erTad, „saerTa-<br />

Soriso gamWvirvalobas“ sxva instrumentebic aqvs, romlebic ufro korufciisa<br />

da misi Sedegebis Sesaxeb globaluri reitingebis Sedgenis (mag. „korufciis<br />

aRqmis indeqsi“ da „qrTamis gadamxdelTa indeqsi“) an sazogadoebis<br />

mosazrebebisa da gamocdilebis („globaluri korufciis barometri“) asaxvis<br />

gziT sazogadoebrivi cnobierebis amaRlebas isaxavs miznad. amasTan<br />

erTad, erovnuli antikorufciuli sistemis kvleva avsebs mmarTvelobis<br />

saerTaSoriso kvlevebis sferoSi arsebul naprals, radgan es kvlevebi<br />

ZiriTadad qveynebis SedarebiT reitingebs (mag. „globaluri keTilsindisierebis<br />

indeqsi,“ „bertelsmanis transformaciis indeqsi“), donorebis mier<br />

dakveTil kvlevebs (romlebic iSviTad xdeba sajaro) an calkeul qveynebSi<br />

ganxorcielebul konkretuli SemTxvevebis kvlevebs moicavs. am napralis<br />

Sevseba imaSi gamoixateba, rom mocemuli kvleva antikorufciuli sistemis<br />

siRrmiseul da sistemur Sefasebas gvTavazobs, romelic konsultaciebze<br />

dafuZnebul da mraval dainteresebul mxareze orientirebul midgomas<br />

emyareba. erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevas unikalur proeqtad<br />

aqcevs im garemoebaTa erToblioba, rom kvleva damoukidebeli adgilobrivi<br />

samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciis mier tardeba, moicavs konsultaciebs<br />

qveyanaSi arsebul yvela Sesabamis dainteresebul mxaresTan<br />

da integrirebulia globaluri proeqtis struqturaSi (romelic efeqtian<br />

teqnikur daxmarebasa da xarisxis kontrols uzrunvelyofs).<br />

2005-2006 wlebSi saqarTveloSi erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

kvleva ganxorcileda, romelsac koordinirebas uwevda fondi „Ria sazogadoeba<br />

saqarTvelo“ da romlis angariSic 2007 wels gamoqveynda. mTel<br />

rig sxva mkvlevarebTan da samoqalaqo sazogadoebis organizaciebTan er-<br />

Tad, 2007 wlis kvlevaSi Tavisi wvlili „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelomac“ Seitana. winamdebare angariSis kvleva 2009 wlis seqtemberSi<br />

daiwyo da „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ erT-erTi<br />

pirveli organizaciaa, romelmac kvleva ganaxlebuli meTodologis mixedviT<br />

ganaxorciela. dRemde msoflioSi axali meTodologiiT Catarebuli<br />

mxolod xuTi aseTi angariSia gamoqveynebuli, xolo kidev ocdaaTis dasruleba<br />

momavali wlis ganmavlobaSi igegmeba. maT Sesaxeb informacia SegiZliaT<br />

Semdeg bmulze ixiloT: http://transparency.org/policy_research/nis/<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistema aRmasrulebeli Stos<br />

dominirebiTa da sistemis sxva ZiriTadi institutebis SedarebiTi sisustiT<br />

xasiaTdeba.<br />

100<br />

90<br />

80<br />

70<br />

60<br />

50<br />

40<br />

30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

SeniSvna: grafaSi warmodgenili saboloo qulebi asaxavs sayrdeni institutebis saerTo<br />

efeqtianobas da efuZneba sami ganzomilebis – SesaZleblobebis (resursebi, damoukidebloba),<br />

marTvis (gamWvirvaloba, angariSvaldebuleba, keTilsindisiereba) da<br />

rolis (romelic gansxvavebulia sxvadasxva institutis mixedviT) – saSualo qulas.<br />

aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi, sxva sayrden institutebze<br />

gacilebiT Zlierebi arian, gansakuTrebiT maTi SesaZleblobebisa<br />

da korufciis winaaRmdeg brZolaSi maTi rolis TvalsazrisiT. Sida mar-<br />

Tvis maCveneblebis mixedviT (gamWvirvaloba, angariSvaldebuleba da ke-<br />

Tilsindisiereba), maT saSualo poziciebi uWiravT. miuxedavad imisa, rom<br />

nebismieri institutis siZliere dadebiTi niSania, gansakuTrebuli yurad-<br />

Rebas iqcevs sxva sayrdeni institutebis SedarebiTi sisuste. sakanonmdeblo<br />

organosa da sasamarTlo xelisuflebis naklovanebebi, romlebic maT<br />

2011<br />

54.2<br />

parlamenti<br />

69.4<br />

aRmasrulebeli Sto<br />

sasamarTlo<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis institutebi<br />

43.8<br />

50.0<br />

sajaro samsaxuri<br />

68.1<br />

samarTaldamcavi uwyebebi<br />

47.2<br />

saarCevno administracia<br />

saxalxo damcveli<br />

63.9 62.8<br />

kontrolis palata<br />

politikuri partiebi<br />

15<br />

II.<br />

mimoxilva<br />

47.9<br />

40.3<br />

samoqalaqo sazogadoeba<br />

45.8<br />

media<br />

50.7<br />

biznesi


16<br />

damoukideblobas da aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis unars ukav-<br />

Sirdeba, imaze miuTiTebs, rom urTierTSekavebisa da gawonasworebis sistemaSi<br />

mniSvnelovani problemebi arsebobs. es gansakuTrebiT SemaSfoTebelia<br />

imis gaTvaliswinebiT, rom arasaxelmwifo institutebi, romlebic makontrolebel<br />

funqcias unda asrulebdnen (media, politikuri partiebi da<br />

samoqalaqo sazogadoeba) saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

yvelaze sust rgolebs Soris arian. Sedegad, kvlavac seriozul problemad<br />

rCeba Tanamdebobrivi Zalauflebis borotad gamoyenebis SesaZlebloba.<br />

antikorufciuli politikis mokle istoria<br />

mTavrobam, romelic qveynis saTaveSi 2003 wlis „vardebis revoluciis“<br />

Semdeg movida, mTeli rigi reformebi gaatara, romlebic warmatebuli aRmoCnda<br />

im dros farTod gavrcelebul korufciasTan brZolis mxriv. samarTaldamcavi<br />

uwyebebis mier gatarebulma zomebma, mravali sajaro uwyebis<br />

dafinansebis gazrdam da biurokratiuli aparatis Semcirebam, mTlianobaSi,<br />

sajaro samsaxuris qveda rgolebSi korufciis TiTqmis sruli aRmofxvra<br />

ganapiroba. amis miuxedavad, aRmasrulebeli Stos umaRles safexurze<br />

Zalauflebis koncentracia da urTierTSekavebisa da gawonasworebis<br />

sistemis sisuste mTavrobis mier Zalauflebis borotad gamoyenebis<br />

SesaZleblobebs qmnis da SeSfoTebas iwvevs kanonis uzenaesobis principis<br />

dacvis TvalsazrisiT.<br />

am Tavdapirveli reformebis Semdeg, xelisuflebis antikorufciuli politika<br />

sakanonmdeblo bazis mudmivi reformirebiT xasiaTdeboda. 2004<br />

wlidan moyolebuli, xelisuflebam miiRo an Secvala mTeli rigi antikorufciuli<br />

kanonebisa, maT Soris interesTa SeuTavseblobisa da Tanamdebobis<br />

pirTa qonebis deklarirebis maregulirebeli normebi. 2005-2010<br />

wlebSi miRebul iqna axali kanonebi saxelmwifo Sesyidvebis, umaRlesi auditoruli<br />

dawesebulebisa da Sida auditis subieqtebis Sesaxeb. Tumca,<br />

bolo periodSi miRebuli es samarTlebrivi normebi praqtikaSi srulad<br />

jerac ar danergila, rac politikuri nebis naklebobiT an maTi aRsrulebis<br />

Zlieri meqanizmebis ararsebobiT aris gamowveuli.<br />

zemoxsenebuli Tavdapirveli antikorufciuli RonisZiebebi erTiani<br />

politikuri koncefciisa da specialuri antikorufciuli organos gareSe<br />

xorcieldeboda. pirveli antikorufciuli strategia 2005-2006 wlebSi<br />

SemuSavda. 2009 wlis bolos, prezidentma Seqmna korufciis winaaRmdeg<br />

brZolis uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWo da mas axali antikorufciuli<br />

strategiisa da samoqmedo gegmis Sedgena daavala (orive dokumenti<br />

2010 wels iqna miRebuli).<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis sayrdeni institutebi<br />

aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi saqarTvelos erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis yvelaze Zlieri institutebi arian. es organoebi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


esursebiT kargad arian uzrunvelyofilni da erovnul antikorufciul<br />

sistemaSi maTTvis gansazRvrul rolebs (maT Soris, sajaro seqtoris marTvas,<br />

antikorufciuli reformis ganxorcielebasa da korufciis faqtebze<br />

samarTlebrivi devnis warmoebas), zogadad, kargad asruleben. amis miuxedavad,<br />

sxva institutebis SedarebiTi sisustis gamo, praqtikaSi uzrunvelyofili<br />

ar aris am ori institutis angariSvaldebuleba.<br />

sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis sisusteebi gansakuTrebiT<br />

TvalSisacemia aRmasrulebel StosTan mimarTebaSi. saqarTvelos<br />

samTavrobo uwyebebis umravlesobis msgavsad, parlamenti da sasamar-<br />

Tlo biujetidan sakmaris dafinansebas iReben da mTeli rigi pozitiuri<br />

cvlilebebi ganaxorcieles rogorc kanonis, ise praqtikis TvalsazrisiT.<br />

amis miuxedavad, isini kvlav arasakmarisad damoukidebelni arian da aRmasrulebel<br />

Stoze zedamxedvelobis mniSvnelovani funqciis efeqtianad<br />

Sesruleba ar SeuZliaT. es asustebs urTierTSekavebisa da gawonasworebis<br />

mTels meqanizms qveynis mmarvelobis sistemaSi.<br />

sajaro samsaxurma 2004 wlis Semdeg radikaluri reformireba ganicada,<br />

ris Sedegadac bevri saxelmwifo servisi mniSvnelovnad gaumjobesda, xolo<br />

qrTamis aRebis praqtika praqtikulad aRmoifxvra. amis miuxedavad, mTavrobam<br />

sajaro samsaxuris reformis saerTo strategiis SemuSaveba ver moaxerxa,<br />

ris gamoc kanonis bevri debuleba mTel seqtorSi erTnairad ar<br />

gamoiyeneba. zogierTma uwyebam STambeWdavi RobisZiebebi gaatara gamWvirvalobisa<br />

da angariSvaldebulebis uzrunvelyofis mxriv, magram sxvebs<br />

aseTi nabijebi jer ar gadaudgamT. mTavroba prioritets aniWebs moqnilobas<br />

adamianuri resursebis marTvaSi da ara sajaro mosamsaxureTa damoukideblobas.<br />

amis Sedegad, samTavrobo uwyebebSi politikuri xelmZRvanelobis<br />

cvlas xSirad personalis mniSvnelovani gadaxaliseba mohyveba<br />

xolme, rac imgvari instituciuri kulturis Seqmnis stimulirebas axdens,<br />

sadac profesionalizmze metad erTguleba fasdeba.<br />

kontrolis palatam (umaRlesi auditoruli dawesebuleba) mniSvnelovani<br />

pozitiuri cvlilebebi ganicada 2008 wlis Semdeg rogorc sakanonmdeblo<br />

bazis, ise praqtikis TvalsazrisiT. amis miuxedavad, kvlav arsebobs kiTxvebi<br />

imasTan dakavSirebiT, aqvs Tu ara palatas sakmarisi SesaZleblobebi<br />

yvela tipis auditis efeqtianad Casatareblad.<br />

saxalxo damcveli (ombudsmeni) Zlier da damoukidebel instituts xelmZRvanelobs,<br />

romelic adamianis uflebebis darRvevebs didwilad warmatebiT<br />

aRricxavs. amis miuxedavad, saxalxo damcveli garkveuli problemebis winaSe<br />

dgas resursebis xelmisawvdomobasTan dakavSirebiT, xolo sxva sam-<br />

Tavrobo uwyebebi mas gamoZiebis warmoebaSi yovelTvis ar exmarebian da<br />

mis rekomendaciebze yovelTvis ar reagireben.<br />

saqarTveloSi gamarTulad moqmedi mravalpartiuli sistema ar arsebobs.<br />

mmarTvelma partiam, „erTianma nacionalurma moZraobam“ bolo or saparlamento<br />

arCevnebSi didi umravlesobiT gaimarjva da amJamad sakanonmdeblo<br />

organoSi mandatebis daaxloebiT 80 procents akontrolebs. mmarTve-<br />

2011<br />

17<br />

II. mimoxilva


18<br />

li partia aseve akontrolebs centraluri da adgilobrivi xelisuflebis<br />

yvela sxva organos, sxva politikuri partiebi ki gadawyvetilebebis miRebis<br />

procesSi mniSvnelovan rols ar asruleben mmarTvelobis arc erT doneze.<br />

radganac qarTul partiebSi (maT Soris, mmarTvel partiaSi) gadawyvetilebebis<br />

miRebis demokratiuli procesi ar arsebobs, zemoxsenebuli<br />

viTareba gulisxmobs, rom TiTqmis mTeli politikuri Zalaufleba prezidentisa<br />

da misi gundis ramdenime ZiriTadi wevris xelSia koncentrirebuli.<br />

politikuri partiebis sisuste gamowveulia rogorc maTi Sida naklovanebebiT<br />

(rogoricaa farTo socialuri bazis Seqmnis an socialuri<br />

interesebis agregirebis uunaroba), ise konkurenciis Tanabari pirobebis<br />

ararsebobiT, gansakuTrebiT finansuri saxsrebisa da mediis xelmisawvdomobis<br />

mxriv. vinaidan mmarTveli partia da sajaro samsaxuri praqtikaSi<br />

erTmaneTisgan mkafiod gamijnuli ar aris, mmarTveli partia administraciuli<br />

resursebiT faqtobrivad SeuzRudavad sargeblobs arCevnebis dros.<br />

saarCevno administraciis muSaoba bolo wlebSi gaumjobesda, magram is<br />

saarCevno procesis zogi aspeqtis saTanadod marTvas jerac ver axerxebs.<br />

es aspeqtebia xmebis daTvla da Sejameba, aseve arCevnebTan dakavSirebuli<br />

saCivrebisa da gancxadebebis ganxilva. amave dros, saarCevno administracias<br />

ar gaaCnia saTanado uflebamosilebebi saarCevno kampaniis dafinansebis<br />

monitoringisa da regulirebis sferoSi.<br />

gare makontrolebeli institutebi – media da samoqalaqo sazogadoeba am-<br />

Jamad aseve arasaTanadod funqcionireben. resursebis nakleboba da qveyanaSi<br />

mmarTvelobis pluralisturi sistemis ararseboba asustebs samoqalaqo<br />

sazogadoebis SesaZleblobebs xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofisa da politikis formulirebaSi monawileobis TvalsazrisiT.<br />

samoqalaqo sazogadoebis legitimurobas farTo socialuri bazis<br />

uqonlobac amcirebs (rac, Tavis mxriv, post-sabWoTa gamocdilebiTa da,<br />

zogadad, samoqalaqo CarTulobis dabali doniT aris gamowveuli). amave<br />

dros, ZiriTadi media-erTeulebis umetesoba saredaqcio damoukideblobis<br />

dabali xarisxiT xasiaTdeba da, Sesabamisad, politikuri sakiTxebis<br />

Sesaxeb sazogadoebis miukerZoeblad informirebis unari ar Seswevs.<br />

biznesi da samoqalaqo sazogadoeba iSviaTad TanamSromloben maTTvis saintereso<br />

sakiTxebTan (maT Soris, korufciasTan) dakavSirebiT. saqarTveloSi<br />

moqmedi biznes-organizaciebi Zalze xelsayreli sakanonmdeblo bazis<br />

pirobebSi funqcionireben, magram, saTanado dacviT ver sargebloben praqtikaSi<br />

damoukidebeli sasamarTlos ararsebobisa da sagadasaxado organoebis<br />

simkacris gamo. maT arc raime mniSvnelovani RonisZiebebi ganuxorcielebiaT<br />

keTilsindisierebis dacvis kuTxiT.<br />

mniSvnelovani gansxvavebebi kanonsa da praqtikas Soris, zogadad, saqarTvelos<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis gamorCeuli niSania. winamdebare<br />

kvlevaSi, yvela sayrdenma institutma ufro maRali qula miiRo kanonis<br />

nawilSi, vidre praqtikis mxriv. institutebis umravlesobis SemTxvevaSi<br />

es gansxvaveba Zalze mniSvnelovani iyo. es Seusabamoba gansakuTrebiT<br />

TvalSisacemia sajaro dawesebulebebis damoukideblobis maCvenebelSi.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saxelmwifo institutebis umravlesobam am maCveneblis mixedviT maRali<br />

qula miiRo kanonis nawilSi, magram TiTqmis yvela maTgans 50 qula an naklebi<br />

mieniWa praqtikis mxriv. kvlevam aseve aCvena, rom saqarTvelos Zalze<br />

progresuli kanonmdebloba aqvs politikuri partiebis, mediisa da biznesis<br />

sferoSi, magram es kanonebi yovelTvis warmatebiT ar sruldeba.<br />

erovnul antikorufciul sistemaSi maTTvis gankuTvnil rolebs amJamad<br />

saTanadod mxolod aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi asruleben.<br />

yvela sxva saxelmwifo institutma misTvis gansazRvruli rolis SesrulebaSi<br />

50 qula an naklebi miiRo, xolo yvela arasaxelmwifo instituts am<br />

ganzomilebaSi mxolod 25 qula mieniWa. rolis ganzomilebas gansakuTebuli<br />

mniSvneloba eniWeba, radgan is aCvenebs, Tu ramdenad kargad asruleben<br />

calkeuli institutebi TavianT funqcias erovnul antikorufciul sistemaSi.<br />

is faqti, rom saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis 12 sayrdeni<br />

institutidan mxolod orma miiRo Tavisi rolis SesrulebaSi 50 qulaze meti,<br />

sistemaSi seriozuli naklovanebebis arsebobaze miuTiTebs.<br />

2011<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis safuZvlebi<br />

zogi sayrdeni institutis naklovanebebi saqarTvelos antikorufciuli<br />

sistemis socialur-politikur da socialur-ekonomikur safuZvlebs ukav-<br />

Sirdeba.<br />

magaliTad, saqarTvelos politikuri sistema eqskluziuria da masSi wamyvan<br />

rols elitebi asruleben. politikur klassa da farTo sazogadoebas<br />

Soris kavSiris sisuste politikuri partiebis gavlenas amcirebs da xels<br />

uwyobs mmarTvelobis struqturebSi pluralizmis naklebobas. samoqalaqo<br />

aqtiurobisa da procesebSi moqalaqeTa monawileobis dabali done aseve<br />

asustebs politikur partiebs da, amavdroulad, xels uSlis Zlieri da<br />

warmatebuli samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebas, romelsac xelisuflebis<br />

angariSvaldebulebis uzrunvelyofa SeeZleba.<br />

2004-2007 wlebis mniSvnelovani zrdis miuxedavad, saqarTvelos ekonomika<br />

kvlav sustia, siRaribisa da umuSevrobis maCveneblebi ki _ maRali. ekonomikis<br />

sisuste gavlenas axdens erovnuli antikorufciuli sistemis mTel<br />

rig sayrden institutebze. magaliTad, is ganapirobebs mediis sareklamo<br />

bazris simcires. amis Sedegad, msxvili media-erTeulebi (telekompaniebi,<br />

romlebic qveynis mTel teritoriaze mauwyebloben) iZulebulni arian,<br />

politikurad motivirebuli finansuri ineqciebiT iarsebon, rac seriozul<br />

gavlenas axdens maT damoukideblobaze. ekonomikis sisuste aseve zRudavs<br />

samoqalaqo sazogadoebisa da politikuri partiebis mier saxsrebis mozidvis<br />

SesaZleblobebs.<br />

rekomendaciebi<br />

2004 wlis Semdeg aRmasrulebel Stosa da samarTaldamcav uwyebebSi gatarebuli<br />

reformebis Sedegad, garkveuli tipis korufcia Semcirda an, SesaZ-<br />

19<br />

II. mimoxilva


20<br />

loa, sruliad aRmofxvra, magram mmarTvelobis mTel sistemaSi keTilsindisierebis<br />

uzrunvelsayofad aucilebelia sxva sayrdeni institutebis –<br />

upirvelesad, sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis _ gaZliereba.<br />

am miznis misaRwevad, aseve unda daiZlios arasaxelmwifo sayrdeni<br />

institutebis naklovanebebi.<br />

gamarTulad funqcionirebadi mravalpartiuli sistemis ararseboba saqarTvelos<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis erT-erTi ZiriTadi xarvezia.<br />

is amcirebs parlamentis damoukideblobas da, Sesabamisad, Zirs uTxris<br />

urTierTSekavebisa da gawonasworebis sistemas. saWiroa iseTi cvlilebebis<br />

ganxorcieleba, romlebic ukeT uzrunvelyofs mmarTvelobis sxvadasxva<br />

institutSi gansxvavebuli politikuri da sazogadoebrivi interesebis<br />

warmodgenas. am mimarTulebiT, sawyis epatze, swori nabiji iqneboda<br />

saarCevno sistemis naklovanebebis aRmofxvra da Tanabari pirobebis uzrunvelyofa<br />

arCevnebis dros.<br />

Zalze mniSvnelovania imis uzrunvelyofa, rom arsebuli antikorufciuli<br />

kanonebi (maT Soris, is debulebebi, romlebic interesTa SeuTavseblobas,<br />

qonebis deklarirebas da a.S. exeba) praqtikaSi srulyofilad da Tanmimdevrulad<br />

iqnes gamoyenebuli da yvela mniSvnelovan sajaro uwyebasa da<br />

Tanamdebobis pirze gavrceldes. Sida auditis subieqtebi, romlebic sajaro<br />

uwyebebSi 2010 wels miRebuli kanonis safuZvelze Seiqmna, kanoniT<br />

valdebulni arian, rom zogierTi antikorufciuli debulebis praqtikaSi<br />

ganxorcieleba uzrunvelyon, magram gaurkvevelia, aqvT Tu ara maT amJamad<br />

amis unari da saTanado gavlena. xelisufleba unda ecados am institutebis<br />

gaZlierebas rogorc resursebis, ise damoukideblobis TvalsazrisiT.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

politikur-instituciuri safuZvlebi<br />

qula: 50<br />

III.<br />

informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis safuZvlebi<br />

ramdenad uwyobs xels qveyanaSi arsebuli politikuri institutebi<br />

efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba moqalaqeTa samoqalaqo da politikur uflebebs<br />

icavs da fundamenturi demokratiuli procesebis arsebobas iTvaliswinebs,<br />

magram es normebi praqtikaSi srulad da Tanmimdevrulad ar sruldeba.<br />

saqarTvelos konstitucia da sxva kanonebi saxelmwifo Tanamdebobebis<br />

ganawilebas Tavisufali konkurenciis pirobebSi iTvaliswinebs. amis miuxedavad,<br />

Tavisufali da samarTliani konkurencia yovelTvis uzrunvelyofili<br />

praqtikaSi ar aris (gansakuTrebiT arCevnebis periodSi), radgan, rogorc<br />

euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebebis dacvis<br />

ofisi“ (OSCE/ODIHR) da mTeli rigi adgilobrivi da saerTaSoriso organizaciebi<br />

aRniSnaven, mmarTveli partia da saxelmwifo erTmaneTisgan sakmarisad<br />

makfiod gamijnuli ar aris, rac „araTanabar pirobebs qmnis.“ 1 mmar-<br />

Tveli partia sargeblobs eqskluziuri wvdomiT administraciul resursebze<br />

da privilegirebuli wvdomiT zogierT kerZo resursze (magaliTad,<br />

wamyvan kerZo mediaze da kerZo dafinansebaze). 2<br />

samoqalaqo uflebebi garantirebulia konstituciiTa da sxva kanonebiT,<br />

Tumca moqalaqeTa SesaZlebloba, aRidginon darRveuli uflebebi, zogjer<br />

izRudeba sasamarTlo xelisuflebis sisustisa da zogierTi samTavrobo<br />

institutis, gansakuTrebiT samarTaldamcavi uwyebebis, angariSvaldebulebis<br />

naklebobis gamo. 3<br />

yvela mniSvnelovan sakiTxze, romelic gavlenas axdens moqalaqeTa cxovrebaze,<br />

gadawyvetilebebs arCeviTi xelisufleba iRebs. arc erT Zlier ekonomikur<br />

aqtors Tavis sasargeblod saxelmwifos manipulireba ar SeuZlia,<br />

armia ki mtkice samoqalaqo kontrols eqvemdebareba. 4 amave dros, xelisuflebis<br />

sxvadasxva Stoebs Soris balansi darRveulia. aRmasrulebeli xelisufleba<br />

xelisuflebis sxva Stoebze bevrad Zlieria, xolo sakanonmdeblo<br />

21<br />

1 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections30<br />

May 2010, OSCE/ODIHR Election Observation<br />

Mission Report, (Warsaw: OSCE/ODIHR,<br />

2010), 1-2.<br />

2 ixileT Tavi politikuri partiebis<br />

Sesaxeb.<br />

3 magaliTad, ixileT: US Department of State,<br />

2010 Human Rights Report: Georgia, http://<br />

www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/eur/<br />

154425.htm<br />

4 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2009), 7.


5 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

http://www.freedomhouse.eu/images/<br />

Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />

(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />

6 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

http://www.freedomhouse.eu/images/<br />

Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />

(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />

7 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, 10, 26.<br />

8 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

http://www.freedomhouse.eu/images/<br />

Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />

(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />

9 gia nodia, „mSvidobis, demokratiisa da<br />

ganviTarebis kavkasiuri institutis“<br />

xelmZRvaneli. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2009 wlis 30 oqtomberi;<br />

Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />

Country Report, (Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2007), 2, 10.<br />

10 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

http://www.freedomhouse.eu/images/<br />

Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />

(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />

22<br />

organos roli saxelmwifo sakiTxebis gadawyvetaSi xSirad SezRudulia,<br />

radgan is prezidentisgan sakmarisad damoukidebeli ar aris. 5<br />

kanonis uzenaesoba ganmtkicebulia qveynis kanonmdeblobiT, magram praqtika-<br />

Si mas aRmasrulebeli Stos dominanturi mdgomareoba da sakanonmdeblo<br />

organosa da sasamarTlos sisuste zRudavs. miiCneva, rom konstituciam fundamenturi<br />

wesebis dadgenis funqcia dakarga. magaliTad, konstituciiT aris<br />

ganmtkicebuli parlamentis roli, rogorc aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />

ganmaxorcielebeli organosi, magram, rogorc am kvlevis Sesabamis<br />

TavebSia naCvenebi, am rolis Sesruleba sakanonmdeblo organos praqtikaSi<br />

ar SeuZlia. amasTan erTad, seriozul SeSfoTebas iwvevs gansxvaveba formalur<br />

wesebsa da politikur praqtikas Soris. 6<br />

demokratiul institutebs Zlieri an aSkara mowinaaRmdegeebi ar hyavT da<br />

yvela ZiriTadi aqtori aRiarebs da mxars uWers maT. amave dros, arsebobs<br />

mosazreba, rom mosaxleobis gariyuli da marginalizebuli segmentebis ukmayofilebam<br />

SeiZleba momavalSi mdgomareoba Secvalos, Tu romelime politikuri<br />

aqtori maTi mxardaWeris mobilizebas moaxerxebs. amasTan erTad,<br />

gamoiTqmis eWvi, rom arc xelisufleba da arc opozicia praqtikaSi demokratiuli<br />

principebis sakmarisad erTguli ar aris. 7<br />

socialur-politikuri safuZvlebi<br />

qula: 50<br />

ramdenad uwyobs xels sxvadasxva socialur jgufebs Soris, agreTve<br />

socialur jgufebsa da politikur sistemas Soris, arsebuli urTier-<br />

Tobebi efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />

qarTul sazogadoebasa da politikur sistemas Soris kavSiri amJamad arc<br />

ise Zlieria, rac politikuri partiebis, samoqalaqo sazogadoebis jgufebisa<br />

da profesiuli kavSirebis sisustiT aris gamowveuli. politikuri elita<br />

metwilad eqskluziuria. qveynis im nawilSi, romelsac amJamad saqarTvelos<br />

xelisufleba akontrolebs, raime mniSvnelovani konfliqti ar arsebobs,<br />

Tumca eTnikuri umciresobebi da qalebi politikur sistemaSi arasakmarisad<br />

arian warmodgenilni.<br />

saqarTveloSi 200-mde politikuri partiaa da daaxloebiT 10 maTgani metnalkebad<br />

aqtiur saqmianobas eweva bolo wlebSi, Tumca partiul saqmianoba-<br />

Si moqalaqeTa monawileobis done `dabalia da araregularul xasiaTs atarebs.“<br />

8 sustia partiuli sistemis unari, sazogadoebrivi interesebis agregacia<br />

da reprezentacia moaxdinos da Seasrulos Suamavlis roli sazogadoebasa<br />

da saxelmwifos Soris. partiebi metwilad gavleniani politikosebis<br />

irgvliv yalibdebian da arCevnebSi maTi warmateba maTi liderebis pirad<br />

popularobazea damokidebuli. 9 partiebSi Sida demokratiuli marTva<br />

ganviTarebuli ar aris da, arCevnebSi naCvenebi Sedegebis miuxedavad, partiebis<br />

xelmZRvanelobis cvla iSviaTia. 10<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


moqalaqeTa politikur procesebSi monawileobisa da aqtiurobis saerTo<br />

done dabalia 11 da Zalze cotaa (Tu saerTod aris) iseTi gaerTianeba an<br />

interesTa jgufi, romelsac farTo sazogadoebasa da politikur sistemas<br />

Soris Suamavlis rolis Sesruleba SeuZlia. profesiuli kavSirebis ricxvi<br />

mcirea da maTi gavlena umniSvneloa, rac ZiriTadad umuSevrobisa da<br />

TviTdasaqmebis maRali maCveneblebiT aris gamowveuli. 12 am mdgomareobis<br />

gamomwvev sxva SesaZlo mizezebad saxeldeba gaerTianebebis Seqmnis<br />

kulturis nakleboba da zogadi skepticizmi profesiuli kavSirebis mimarT,<br />

rac sabWoTa gamocdilebidan momdinareobs. 13<br />

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos aqtiuri samoqalaqo sazogadoeba hyavs,<br />

saTanado resursebiT uzrunvelyofili arasamtavrobo organizaciebis ricxvi<br />

mcirea da maT politikis formulirebisa da gadawyvetilebebis miRebis procesze<br />

gavlenis moxdena naklebad SeuZliaT, rac gamowveulia rogorc farTo<br />

socialuri bazis uqonlobiT, ise pluralizmis amJamindeli naklebobiT qveynis<br />

mmarTvelobis sistemaSi (romelSic mxolod erTi partia dominirebs). 14<br />

qveynis politikuri elita metwilad eqskluziuria. Zalaufleba prezidentTan<br />

daaxloebul pirTa SedarebiT mcire jgufis xelSia koncentrirebuli,<br />

romelTa politikur gavlenas piradi urTierTobebi gansazRvravs da ara<br />

oficialuri samTavrobo Tanamdeboba, 15 rac nepotizmisa da Sida garigebebis<br />

SesaZleblobebs qmnis. 16<br />

eTnikuri konfliqtebis gamo, romlebic 1990-iani wlebis dasawyisSi daiwyo,<br />

qveynis ori regioni – afxazeTi da samxreT oseTi amJamad saqarTvelos xelisuflebis<br />

de-faqto kontrols gareT imyofeba da maT separatistuli xelisuflebebi<br />

da iq ganlagebuli ruseTis jaris danayofebi akontroleben.<br />

qveynis im nawilebSi, romlebsac saqarTvelos xelisufleba akontrolebs,<br />

amJamad mniSvnelovani konfliqtebi ar arsebobs, magram yvelaze didi eTnikur<br />

umciresobaTa jgufebi – somxebi da azerbaijanelebi _ arasakmarisad<br />

arian warmodgenilni rogorc politikur partiebSi, ise xelisuflebis<br />

organoebSi, rac SesaZloa imiT iyos gamowveuli, rom qveyanaSi regionuli<br />

partiebis Seqmna akrZalulia. qveynis masStabiT moqmedi partiebi erovnuli<br />

umciresobebiT dasaxlebul regionebs did yuradRebas ar uTmoben. 17 amave<br />

dros, enobrivi barierebis gamo, eTnikuri umciresobebi xSirad politikuri<br />

dialogisa da procesebis miRma rCebian da xeli ar miuwvdebaT umaRles ganaTlebaze.<br />

rwmenis Tavisufleba konstituciiT aris garantirebuli da<br />

praqtikaSi religiuri umciresobebis fundamenturi uflebebi zogadad<br />

daculia, Tumca aseve dafiqsirebulia religiur niadagze Seviwroebis SemTxvevebi.<br />

saqarTvelos marTlmadidebel eklesias yvela sxva konfesiasTan<br />

SedarebiT upiratesi samarTlebrivi statusi aqvs 18 da saxelmwifosgan finansuri<br />

mxardaWeriTac sargeblobs.<br />

qalebi politikaSi Zalze arasakmarisad arian warmodgenilni. 2011 wlis gazafxulze<br />

saqarTvelos parlamentSi, romelic 150 deputatisgan Sedgeba,<br />

mxolod rva qali iyo. rogorc Cans, qalebs ekonomikur SesaZleblobebzec<br />

xeli naklebad miuwvdebaT, radgan maTi oficialuri dasaqmebis maCvenebeli<br />

SedarebiT dabalia, xolo saSualo Semosavali mamakacebis Semosavals<br />

bevrad CamorCeba. 19<br />

2011<br />

23<br />

11 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />

Development, An Assessment of Georgia Civil<br />

Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />

Index (2010), Tbilisi, Georgia, 12-13.<br />

12 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, 11.<br />

13 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 62.;<br />

Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

http://www.freedomhouse.eu/images/<br />

Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf (nanaxia<br />

2010 wlis 2 maiss).<br />

14 Freedom House, Nations in Transit 2009<br />

(Freedom House, 2009), 220.<br />

15 International Crisis Group, Georgia: Securing a<br />

Stable Future, (Tbilisi/Brussels: International<br />

Crisis Group, 2010), 2.<br />

16 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, 25.<br />

17 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

http://www.freedomhouse.eu/images/<br />

Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf,<br />

(nanaxia 2010 wlis 2 maiss).<br />

18 The US Department of State, International<br />

Religious Freedom Report 2010: Georgia, 17<br />

November 2010, http://www.state.gov/g/drl/<br />

rls/irf/2010/148936.htm (nanaxia 2010 wlis<br />

4 maiss).<br />

III. informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis safuZvlebi


19 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, 17.<br />

20 iqve, 14.<br />

21 saqarTvelos statistikis erovnuli<br />

samsaxuri, mTliani Sida produqti, http://<br />

www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id<br />

=119&lang=eng (nanaxia 2011 wlis 6 maiss).<br />

22 UNDP, Georgia Human Development Report<br />

2008 (Tbilisi: UNDP, 2008), 33.<br />

23 saqarTvelos statistikis erovnuli<br />

samsaxuris monacemebiT, 2010 wels inflaciis<br />

done 11.2 procents Seadgenda, http://<br />

www.geostat.ge/index.php?action=page &p_id<br />

=128&lang=eng (nanaxia 2011 wlis 6 maiss).<br />

24 UNDP, Georgia Human Development Report<br />

2008 (Tbilisi: UNDP, 2008), 33.<br />

25 saqarTvelos statistikis erovnuli<br />

samsaxuri, dasaqmeba da umuSevroba,<br />

http://www.geostat.ge/index.php?action=page<br />

&p_id=145&lang=geo (nanaxia 2011 wlis 6<br />

maiss).<br />

26 International Crisis Group, Georgia: Securing a<br />

Stable Future, 8.<br />

27 UNDP, Georgia Human Development Report<br />

2008, 36.<br />

28 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, 13.<br />

29 iqve, 12, 17, 21.<br />

30 UNDP, Georgia Human Development Report<br />

2008, 33-39.<br />

24<br />

socialur-ekonomikuri safuZvlebi<br />

qula: 25<br />

ramdenad uwyobs xels qveyanaSi arsebuli socialur-ekonomikuri<br />

mdgomareoba efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />

xelisuflebis Zalisxmevis Sedegad, bolo Svidi wlis ganmavlobaSi, socialur-ekonomikuri<br />

mdgomareoba qveyanaSi gaumjobesda, magram kvlavac arsebobs<br />

mniSvnelovani gamowvevebi, gansakuTrebiT umuSevrobis, siRaribis, jandacvisa<br />

da socialuri dacvis kuTxiT.<br />

postsabWoTa stagnaciis xangrZlivi periodis Semdeg, saqarTvelos ekonomika<br />

swrafad izrdeboda 2003-2008 wlebSi xelisuflebis mier ganxorcielebuli,<br />

biznesze orientirebuli reformebisa da ucxouri investiciebis mosazidad<br />

gamiznuli politikis Sedegad. 2007 wels ekonomikurma zrdam 12 procents<br />

miaRwia, xolo sabiujeto Semosavlebi 2003-2007 wlebSi 172 procentiT<br />

gaizarda, sagadasaxado ganakveTebisa da Tavad gadasaxadebis ricxvis Semcirebis<br />

miuxedavad. 20 im ormagi dartymis Semdeg, romelic saqarTvelom 2008<br />

wlis agvistoSi ruseTTan omisa da msoflio finansuri krizisis Sedegad<br />

miiRo, qveyanaSi Semomavali ucxouri investiciebis nakadi mkveTrad Semcirda,<br />

ramac ekonomikis 4 procentiT Semcireba gamoiwvia. ucxouri daxmarebis<br />

masStaburma paketma mTavrobas makroekonomikuri stabilurobis SenarCunebis<br />

saSualeba misca da 2010 wlidan ekonomikam zrda isev daiwyo, Tumca 2008 wlamde<br />

arsebul maCvenebels jer-jerobiT ver gauTanabrda. 21 erT sul mosaxleze<br />

mTliani Sida pproduqti mxolod 4,800 a.S.S. dolars Seadgens, xolo saSualo<br />

Semosavals 1991 wlamde arsebuli donisTvis jerac ar miuRwevia. 22 bolo<br />

wlebSi mudmiv problemas warmoadgens inflaciis maRali maCvenebeli. 23<br />

kvlav problemad rCeba ekonomikuri uTanasworoba da mosaxleobis daaxloebiT<br />

30 procenti siRaribis zRvars qvemoT cxovrobs. 2003-2007 wlebis<br />

STambeWdavi ekonomikuri zrdis miuxedavad, moqalaqeTa didi umravlesobis<br />

Semosavali mniSvnelovnad ar gazrdila. 24 umuSevrobis oficialuri maCvenebeli<br />

kvlavac maRalia da 17 procents Seadgens. 25 amave dros, Semosavlis<br />

stabiluri wyaro arc e.w. „TviTdasaqmebulebs“ gaaCniaT. 26<br />

samuSao Zalis naxevarze meti soflis meurneobis seqtorSia dasaqmebuli,<br />

magram am seqtors bolo wlebSi gatarebuli reformebi naklebad Seexo da<br />

misi produqtiuloba mcirea. 27 soflis mosaxleoba aseve mniSvnelovani<br />

problemebis winaSe dgas wylis, jandacvisa da ganaTlebis xelmisawvdomobis<br />

mxriv. 28 gamoiTqmis mosazreba, rom bolo wlebis politikuri dapirispirebebisa<br />

da quCis aqciebis erT–erTi gamomwvevi mizezi is iyo, rom xelisuflebam<br />

socialurad marginalizebuli jgufebis sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

CarTva ver moaxerxa. 29<br />

2004 wlis Semdeg, mTavrobam miznobrivi da saWiroebebze dafuZnebuli<br />

socialuri uzrunvelyofisa da socialuri daxmarebis programebis danergva<br />

daiwyo. amis Sedegad, gaizarda rogorc daxmarebis mimReb siRaribeSi<br />

mcxovreb pirTa ricxvi, ise daxmarebis moculoba, 30 Tumca es moculoba be-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


neficiarTa ZiriTadi saWiroebebis dasakmayofileblad jerac arasakmarisia.<br />

31 amasTanave, mTavrobis Zalisxmevam, rom saxelmwifo dazRvevis programebis<br />

meSveobiT jandacvis sayovelTao xelmisawvdomoba uzrunveleyo,<br />

deklarirebul miznebs jer-jerobiT kidev ver miaRwia. mosaxleoba zogadad<br />

kargad informirebuli ar ari janmrTelobis dazRvevis sargeblianobis Sesaxeb.<br />

mTavroba miznad isaxavs, jandacvis dazRveviT moxucebi da socialurad<br />

daucveli pirebi uzrunvelyos, magram saxelmwifo biujetSi am mizniT<br />

gamoyofili saxsrebi maTi saWiroebebis dasakmayofileblad sakmarisi ar<br />

aris. 32<br />

saqarTvelos biznes seqtori liberaluri sakanonmdeblo bazisa da administraciuli<br />

korufciis Zalze dabali donis pirobebSi operirebs. erT-erTi<br />

kvlevis Sedegebis mixedviT, qarTuli sawarmoebi saSualod biurokratiul<br />

procedurebze regionis sxva qveynebSi moqmed sawarmoebze nakleb dros xarjaven<br />

da qrTamis gadaxdac maTze iSviaTad uwevT. 33 Tumca, amis miuxedavad,<br />

kompaniebi kvlav mniSvnelovani problemebis winaSe dganan. maT xeli naklebad<br />

miuwvdebaT kapitalsa da kreditebze 34 , xolo sasamarTlo xelisuflebasTan<br />

davebSi maT saTanado dacvas ar uzrunvelyofs, gansakuTrebiT maSin,<br />

Tu dava sakuTrebis uflebas exeba. 35 mTavrobis Zalisxmevis Sedegad, infrastruqtura<br />

sagrZnoblad gaumjobesda 2004 wlis Semdeg, magram, „globaluri<br />

konkurentunarianobis angariSis“ mixedviT, infrastruqturuli problemebi<br />

biznesisTvis kvlav xelisSemSlel faqtorad rCeba. 36<br />

2011<br />

socialur-kulturuli safuZvlebi<br />

qula: 50<br />

ramdenad uwyobs xels sazogadoebaSi gabatonebuli eTika, normebi da Rirebulebebi<br />

efeqtiani erovnuli antikorufciuli sistemis arsebobas?<br />

qarTuli sazogadoebis Rirebulebebi erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

funqcionirebas garkveulwilad xels uwyobs, Tumca adamianebs Soris ndobis<br />

done qveyanaSi sagrZnoblad dabalia.<br />

saqarTveloSi adamianebi zogadad erTmaneTs naklebad endobian. „msoflio RirebulebaTa<br />

kvlevis“ 2009 wlis monacemebis mixedviT, respondentTa mxolod<br />

13 procenti miiCnevda, rom adamianebis umravlesoba ndobas imsaxurebs, 44<br />

procenti fiqrobda, rom adamianebTan urTierTobisas sifrTxilea saWiro, 30<br />

procents ki miaCnda, rom mxolod megobrebisa da naTesavebis ndoba SeiZleba.<br />

imave kvlevaSi, saqarTvelom Zalze maRali qula miiRo moqalaqeTa „sazogadoebrivi<br />

cnobierebis“ mixedviT. respondentTa didi umravlesoba qrTamis<br />

micemas (98 procenti), gadasaxadebisgan Tavis aridebasa (97 procenti)<br />

da motyuebis gziT socialuri Semweobis miRebas (96 procenti) miuRebel<br />

saqcielad miiCnevda. 37 es monacemebi miuTiTebs, rom qveyanaSi pirovnuli<br />

keTilsindisiereba mniSvnelovan Rirebulebad iTvleba, Tumca, rogorc<br />

2010 wlis erT-erTi kvlevis daskvnaSia aRniSnuli, es monacemebi yovelTvis<br />

zustad ar asaxavs respondentebis qcevas praqtikaSi. 38<br />

25<br />

31 iqve, 33-39.<br />

32 iqve, 50-51.<br />

33 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />

Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />

Series, 2009, 4.<br />

34 iqve, 3; aseve: The Global Competitiveness<br />

Report 2010-2011, http://gcr.weforum.org/<br />

gcr2010/ (nanaxia 2011 wlis 5 maiss);<br />

Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, 15.<br />

35 The Heritage Foundation, 2010 Index of<br />

Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />

index/download (nanaxia 201 wlis 8 Tebervals).<br />

36 World Economic Forum, The Global<br />

Competitiveness Report 2010-2011 (Geneva:<br />

World Economic Forum, 2010), 162-163.<br />

37 monacemebis wyaro: World Values Survey.<br />

citirebulia: The Caucasus Institute for Peace,<br />

Democracy and Development, An Assessment of<br />

Georgia Civil Society: Report of the CIVICUS<br />

Civil Society Index, 47-48.<br />

38 iqve.<br />

III. informacia qveynis Sesaxeb: erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis safuZvlebi


IV. zogadi mdgomareoba<br />

korufciis mxriv<br />

1 Transparency International, Corruption<br />

Perceptions Index 2010 Results,<br />

http://www.transparency.org/ policy_<br />

research/surveys_indices/cpi/2010/results<br />

(nanaxia 2011 wlis 17 maiss).<br />

2 Transparency International, Global Corruption<br />

Barometer 2010 Report, thttp://www.<br />

transparency.org/policy_research/surveys_<br />

indices/gcb/2010/results (nanaxia 2011 wlis<br />

17 maiss).<br />

3 Caucasus Research Resource Centers, Caucasus<br />

Barometer 2010 Georgia, http://www.crrc.ge/<br />

oda/ (nanaxia 2011 wlis 17 maiss).<br />

4 Global Integrity, Global Integrity Report: 2009<br />

Key Findings, http://report.globalintegrity.org/<br />

globalindex/findings.cfm#NewCountriesAdded<br />

(nanaxia 2011 wlis 17 maiss).<br />

5 Global Integrity, Global Integrity Report,<br />

Georgia: 2009, http://report.globalintegrity.<br />

org/Georgia/2009 (nanaxia 2011 wlis 17<br />

maiss).<br />

26<br />

mTeli rigi gamokiTxvebis Sedegebi miuTiTebs, rom bolo wlebSi saqarTveloSi<br />

TvalsaCino winsvla iqna miRweuli korufciis daZlevis kuTxiT. amis<br />

miuxedavad, kvlav gamoiTqmis eWvebi maRali donis korufciis arsebobis Sesaxeb,<br />

rasac zogierT SemTxvevaSi faqtobrivi mtkicebulebebic adasturebs. naklebad<br />

moipoveba empiriuli monacemebi sxvadasxva tipis korufciasTan dakavSirebiT.<br />

„korufciis aRqmis indeqsis“ 2010 wlis kvlevis mixedviT, saqarTvelo 68–e<br />

adgilze iyo 178 qveyanas Soris 3,8 quliT. qveyanas yvela mis mezobelze (TurqeTis<br />

garda) da yvela yofil sabWoTa respublikaze (baltiispireTis sami<br />

saxelmwifos garda) ukeTesi maCveneblebi hqonda. korufciisgan Tavisuflebis<br />

mxriv saqarTvelos aRmosavleT evropasa da centralur aziaSi meoTxe<br />

adgili eWira (TurqeTis, xorvatiisa da yofili iugoslaviis respublika<br />

makedoniis Semdeg). 1<br />

korufciasTan dakavSirebuli kidev erTi gamokiTxvis, „globaluri korufciis<br />

barometris“ mixedviT, saqarTveloSi respondentebis mxolod 3 procenti<br />

ambobs, rom wina wlis ganmavlobaSi qrTami gadauxada kvlevaSi CamoTvlili<br />

servisis cxra mimwodebelTagan romelimes. respondentebis 77 procents<br />

xelisuflebis mier gatarebuli antikorufciuli politika warmatebulad<br />

miaCnia, 78 procenti ki ambobs, rom wina sami wlis ganmavlobaSi korufciis<br />

saerTo done Semcirda. respondentebi politikur partiebsa da sasamarTlos<br />

yvelaze korumpirebul institutebad asaxelebdnen da orive maTgans 5-balian<br />

skalaze (1 – arakorumpirebuli, 5 – Zalze korumpirebuli) saSualod 2.9<br />

quliT afasebdnen. korumpirebulobis mixedviT, momdevno adgilebze iyvnen<br />

sajaro moxeleebi (2.7), parlamenti (2.6) da biznesi da media (2.4). 2 „globaluri<br />

korufciis barometris“ Sedegebi adasturebs farTod gavrcelebul mosazrebas,<br />

rom saqarTveloSi wvrilmani korufcia, maT Soris meqrTameoba, faqtobrivad<br />

aRmoifxvra. am mosazrebas kidev ufro amyarebs „kavkasiis barometri<br />

2010“–is Sedegebi, romlis mixedviT, qrTamis gadaxdas respondentTa mxolod<br />

1 procenti adasturebda. 3<br />

„globaluri keTilsindisierebis indeqsis“ mixedviT, romliTac sxvadasxva<br />

qveynebis antikorufciuli meqanizmebis siZliere fasdeba, saqarTvelos<br />

reitingi bolo wlebSi mudmivad icvleboda. 2006 wels qveyanas „saSualo“<br />

reitingi mieniWa, 2007 wels – „susti,“ 2008 wels – „Zalze susti,“ 2009 wels ki<br />

– isev „saSualo.“ 2009 wels saqarTvelo imave kvlevis „elituri korufciis<br />

sameTvalyureo siidanac“ amoiRes 4 , xolo mTavar problemur sferoebad<br />

mTavrobis angariSvaldebuleba, sabiujeto procesi, biznesis regulireba da<br />

samarTaldacviTi saqmianoba dasaxelda. 5<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


marTalia, TiTqmis aravin davobs, rom mTavrobam wvrilmani korufciis aRmofxvra<br />

warmatebiT SeZlo, magram dro da dro gamoiTqmis mosazreba, rom<br />

saqarTveloSi korufciam bolo wlebSi forma Seicvala. magaliTad, erT–<br />

erTi analitikosis mosazrebiT, 2003 wlamde qveyanaSi farTod gavrcelebuli<br />

da yovlismomcveli korufcia arsebobda, amJamad ki warmoiSva „klientelisturi<br />

sistema,“ sadac qveynis xelmZRvaneloba „resursebs anawilebs, raTa<br />

xelisuflebis SesanarCuneblad aucilebeli erTguleba da mxardaWera<br />

moipovos.“ 6 aseve gamoiTqmis mosazreba, rom qveyanaSi maRalia „nepotizmisa<br />

da Sida garigebebis“ albaToba, radgan „Zalaufleba erTmaneTTan mWidrod<br />

dakavSirebul pirTa viwro wreSia koncentrirebuli.“ 7 is garemoeba, rom<br />

qarTuli sazogadoeba, zogadad, sajaro institutebisadmi ndobis dabali<br />

xarisxiT xasiaTdeba da upiratesobas ufro tradiciul, araformalur<br />

urTierTobebs aniWebs, 8 SeiZleba amis erT-erTi xelSemwyobi faqtori iyos<br />

(xelisuflebis Stoebs Soris urTierTSekavebisa da gawonasworebis sistemisa<br />

da gare makontrolebeli organizaciebis sisustesTan erTad, rac angariSSi<br />

mogvianebiT iqneba ganxiluli).<br />

saqarTveloSi xelisuflebis zeda rgolebSi arsebul „elitur“ da „maRali<br />

donis“ korufciasTan dakavSirebuli braldebebi xSirad spekulaciur xasiaTs<br />

atarebs, Tumca bolo wlebSi gaxmaurebuli ramdenime SemTxveva miuTiTebs,<br />

rom problema jerac ar mogvarebula. 2007 wels, irakli oqruaSvili, yofili<br />

Tavdacvis ministri da erT dros prezident saakaSvilis mTavrobis erT-erTi<br />

yvelaze gavleniani wevri, gamoZalvis, fulis gaTeTrebis, samsaxureobrivi<br />

uflebamosilebis borotad gamoyenebisa da samsaxureobrivi gulgrilobis<br />

braldebiT daapatimres. 9 zogierTi komentatori gamoTqvams mosazrebas, rom<br />

oqruaSvilis dapatimreba politikurad motivirebuli iyo. Tumca, Tu misTvis<br />

wardgenili braldebebi safuZvliani iyo, es imis mimaniSnebeli iqneba, rom<br />

aRmasrulebeli Stos gavlenian wevrebs kvlavac SeuZliaT, korufciasTan<br />

dakavSirebuli danaSaulis dausjelad Cadena, vidre politikuri xelmZRvanelobis<br />

erTgulni iqnebian (oqruaSvili saxelisuflebo wreebis gavleniani<br />

wevri da, ramdenime wlis ganmavlobaSi, prezidentTan daaxloebuli figura<br />

iyo). oqruaSvili Tanamdebobidan gadadgomidan cxra Tvis Semdeg daapatimres<br />

_ mas Semdeg, rac opoziciaSi gadasvlis Sesaxeb gancxadeba gaakeTa.<br />

sxva bolodroindeli gaxmaurebuli SemTxvevebi aseve miuTiTebs, rom korufcia<br />

problemad rCeba aRmasrulebeli Stos maRal eSelonebSi. 2010 wlis<br />

Semodgomaze, mokle periodis ganmavlobaSi, jandacvisa da finansTa ministrebis<br />

moadgileebsa da ganaTlebis ministris yofil moadgiles korufciaSi<br />

daedoT brali. samive SemTxvevaSi kanondarRvevebi saxelmwifo Sesyidvebs<br />

ukavSirdeboda. 10<br />

rogorc ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis antikorufciuli<br />

qselis 2010 wlis daskvnaSi iyo aRniSnuli, saqarTveloSi arsebul<br />

korufciasTan dakavSirebuli kvlevebis umetesoba aqcents problemis<br />

aRqmaze akeTebs da iSviaTia kvlevebi „korufciuli praqtikis doneebis, formebis,<br />

tipebis, gamovlinebebisa da geografiuli arealis Sesaxeb“. 11 organizacia<br />

saqarTvelos mTavrobas urCevs, daafinansos korufciis „Tvisebrivi da<br />

raodenobrivi kvlevebi,“ radgan isini mas sando informacias miscemda, romelic<br />

„politikis cvlilebebis dagegmvis, dawyebisa da monitoringisTvis aris<br />

saWiro.“ 12 raime amgvar mcdelobas dRemde adgili ar hqonia.<br />

2011 27<br />

6 Alexander Kupatadze, “Similar Events, Different<br />

Outcomes: Accounting for Diverging Corruption<br />

Patterns in Post-Revolution Georgia and<br />

Ukraine”, Caucasus Analytical Digest, No 26, 26<br />

April 2011, 2.<br />

7 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report (Gutersloh: Bertelsmann Stiftung,<br />

2009), 25.<br />

8 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />

Development, An Assessment of Georgia Civil<br />

Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />

Index (2010), Tbilisi, Georgia, 47.<br />

9 Civil.ge, „oqruaSvili daapatimres,“ 2007<br />

wlis 27 seqtemberi, http://www.civil.ge/<br />

geo/article.php?id=16213&search= (nanaxia<br />

2011 wlis 17 maiss).<br />

10 Expressnews, „kontrolis palata finansTa<br />

ministris moadgiles Tanxebis aramiznobriv<br />

xarjvaSi adanaSaulebs,“ 2010 wlis 23<br />

seqtemberi, http://www.epn.ge/?p=25262<br />

(nanaxia 2011 wlis 17 maiss); Medianews,<br />

„prokuraturam ganaTlebis ministris<br />

yofili moadgile daakava,“ 2010 wlis 12<br />

oqtomberi, http://medianews.ge/index.php/<br />

ka/content/47932/ (nanaxia 2011 wlis 17<br />

maiss); Expressnews, `mTavar prokuraturaSi<br />

jandacvis ministris moadgilis<br />

dakavebasTan dakavSirebiT, dRes 15:00<br />

saaTze brifingi gaimarTeba,“<br />

http://www.epn.ge/?p=24210 (nanaxia 2011<br />

wlis 17 maiss); (yvela masala qarTul<br />

enazea).<br />

11 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 11.<br />

12 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 11.<br />

IV. zogadi mdgomareoba korufciis mxriv


V.antikorufciuli politika<br />

1 UNDP, Georgia Human Development Report<br />

2008 (Tbilisi: UNDP, 2008), 11.<br />

2 Alexander Kupatadze, “Similar Events, Different<br />

Outcomes: Accounting for Diverging Corruption<br />

Patterns in Post-Revolution Georgia and<br />

Ukraine”, Caucasus Analytical Digest, No 26, 26<br />

April 2011, 2.<br />

3 UNDP, Georgia Human Development Report<br />

2008, 12.<br />

28<br />

rogorc 2008 wlis gaero–s ganviTarebis programis `adamianuri ganviTarebis<br />

angariSSia~ aRniSnuli, „korufciis problemis gadaWarbebiT Sefaseba~,<br />

romelic saqarTvelos post-revoluciuri mTavrobis winaSe idga,<br />

„TiTqmis SeuZlebelia.“ 1 axalma xelmZRvanelobam korufciis winaaRmdeg<br />

brZolis politikuri neba gamoavlinaa, rac gansakuTrebiT sajaro samsaxurSi<br />

meqrTameobis winaaRmdeg brZolaSi gamoixata.<br />

antikorufciuli RonisZiebebi da reformebi<br />

2003 wlis bolos saqarTvelos saTaveSi mosulma axalma politikurma xelmZRvanelobam<br />

mTeli rigi radikaluri antikorufciuli zomebi gaatara. korufciis<br />

winaaRmdeg mimarTuli RonisZiebebi da reformebi moicavda Semdegs:<br />

1) korufciaSi Cabmuli pirebis sisxlissamarTlebrivi devna da dasja,<br />

raTa daZleuliyo farTod gavrcelebuli dausjelobis SegrZneba; 2) sajaro<br />

seqtoris metismetad gazrdili biurokratiis Semcireba, romelic Zveli<br />

mTavrobis pirobebSi korufciis mTavari wyaro iyo; 3) sajaro Tanamdebobis<br />

pirTa da sajaro mosamsaxureTa xelfasebis zrda, raTa isini iZulebulni<br />

aRar yofiliyvnen, rom Tavis sarCenad korufciuli danaSauli CaedinaT.<br />

mTavrobis antikorufciuli RonisZiebebis mniSvnelovan elements warmoadgenda<br />

samarTaldamcavi uwyebebis – Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturis<br />

_ reforma. 2004 wlidan mniSvnelovnad gaizarda am ori uwyebis<br />

SesaZleblobebi da mas Semdgom isini korufciis winaaRmdeg brZolis avangards<br />

warmoadgenen. saakaSvilis mTavrobis mmarTvelobis pirvel wlebSi<br />

antikorufciuli politikis TvalsaCino maxasiaTebeli iyo korufciaSi<br />

eWvmitanili Tanamdebobis pirebis dapatimrebebi, rac SedarebiT mcire<br />

masStabiT dResac grZeldeba. 2 saqarTvelos mTavrobis mier gatarebul<br />

antikorufciul reformebze saubrisas yvelaze xSirad aRniSnaven imas, rom<br />

man gaauqma Zveli sagzao policia, romelic erT-erT yvelaze korumpirebul<br />

uwyebad miiCneoda, da misi TanamSromlebis umravlesoba samsaxuridan<br />

daiTxova. sagzao policiis nacvlad axali sapatrulo policia Seiqmna, romelSic<br />

aTasobiT axali policieli iqna dasaqmebuli. 3<br />

radgan mTavrobis mier gamocxadebuli ekonomikuri zrdisa da ucxouri<br />

investiciebis mozidvis politikis mTavar dabrkolebad korufcia miiCne-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


oda, mTavrobam am problemis mogvareba saxelmwifo maregulirebeli uwyebebisa<br />

da sxvadasxva komerciuli saqmianobisTvis dadgenili normebisa da<br />

licenziebis ricxvis SemcirebiT daiwyo. aseve Semcirda gadasaxadebis raodenoba<br />

da sagadasaxado ganakveTebi. Tanamdebobis pirTa da sajaro mosamsaxureTa<br />

xelfasebi mniSvnelovnad gaizarda, raTa maT naklebi stimuli<br />

hqonodaT, rom Tavis sarCenad korufciuli danaSauli CaedinaT. 4 am RonisZiebebis<br />

gatarebis Semdeg, 2009 wels Catarebuli erT-erTi gamokiTxvis<br />

mixedviT, saqarTveloSi moqmedi sawarmoebis warmomadgenelTa mxolod<br />

mcire nawili miiCnevda, rom „saqmis mosagvareblad“ qrTamis gadaxda iyo<br />

saWiro. 5<br />

ganaTlebis sistema (gansakuTrebiT ki universitetSi misaRebi gamocdebis<br />

sistema) kidev erTi sferoa, romelic 2004 wlamde korufciis maRali doniT<br />

xasiaTdeboda. 2004 wels am sistemis mTliani reforma ganxorcielda<br />

da, saerTo Sexedulebis Tanaxmad, reformis Sedegad sistemaSi meqrTameoba<br />

praqtikulad aRmoifxvra.<br />

2011<br />

kanonmdebloba<br />

mTavrobis mier bolo wlebSi gatarebul antikorufciul reformebs Tan<br />

axlda qveynis kanonmdeblobis mniSvnelovani cvlilebebi. zogierT Zvel<br />

kanonSi cvlilebebi iqna Setanili, xolo arsebuli xvrelebis Sesavsebad<br />

mTeli rigi axali kanonebi iqna miRebuli.<br />

gadaidga mniSvnelovani nabijebi, romlebic samarTaldamcavi uwyebebis<br />

saqmianobis maregulirebeli kanonmdeblobis gaumjobesebasa da sxvadasxva<br />

tipis korufciuli qmedebebisTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis<br />

dawesebas iTvaliswinebda. axla dasjadi qmedebebia rogorc qrTamis<br />

micema, ise misi aReba da zegavleniT vaWroba. SemoRebul iqna iuridiuli<br />

pirebis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba 6 da (kanonSi Sesuli araerTi<br />

cvlilebis Sedegad) gaumjobesda ukanono Semosavlis legalizaciis<br />

winaaRmdeg mimarTuli normebi. 7 2008 wels saqarTvelo aseve miuerTda<br />

gaero-s konvencias korufciis winaaRmdeg.<br />

rac Seexeba kanonmdeblobis im normebs, romlebic Tanamdebobis pirTa<br />

keTilsindisierebis uzrunvelsayofad aris gamiznuli, mniSvnelovani<br />

cvlilebebi Sevida kanonebSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ da „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“. pirvels sajaro<br />

mosamsaxureTa saerTo eTikis kodeqsi miemata, 8 meoreSi ki damatebul<br />

iqna wesebi, romlebic saCuqrebis miRebaze SezRudvebs awesebs da qonebis<br />

deklarirebis valdebulebas adgens. kanonmdeblobaSi aseve Sevida debulebebi,<br />

romlebic mamxilebelTa dacvas uzrunvelyofs. 9<br />

da bolos, gatarebul iqna RonisZiebebi im dawesebulebebis uflebamosilebis<br />

gasaZliereblad, romlebic korufciis prevenciaSi mniSvnelovan<br />

rols asruleben. 2008 wels parlamentma miiRo axali kanoni „kontrolis<br />

palatis Sesaxeb,“ romelic am uwyebis Tanamedrove umaRles auditorul<br />

29<br />

4 iqve, 12.<br />

5 UNDP, Georgia Human Development Report<br />

2008, 12<br />

6 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />

miRebulia 1999 wlis 22 ivliss, muxlebi<br />

338, 339, 3391, kari meeqvse (damatebul iqna<br />

2006 wlis 25 ivliss).<br />

7 iqve, muxli 194.<br />

8 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />

oqtombers, Tavi VI1 (damatebul iqna 2009<br />

wlis 12 ivniss).<br />

9 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ kanonis pirveli redaqcia<br />

miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers, muxli 5<br />

(2009 wlis 27 marts), muxli 18 (2009 wlis<br />

12 ivniss), Tavi V1 (2009 wlis 27 marts).<br />

V. antikorufciuli politika


10 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 2008 wlis 26 dekembers.<br />

11 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />

auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2010 wlis 26 marts.<br />

12 saqarTvelos prezidentis brZanebuleba N<br />

622 „korufciis winaaRmdeg brZolis<br />

uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWos<br />

Semadgenlobisa da debulebis damtkicebis<br />

Sesaxeb,“ 2008 wlis 26 dekemberi.<br />

30<br />

dawesebulebad gardaqmnas isaxavs mizanad. 10 2010 wels miRebul iqna axali<br />

kanoni Sida auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb. 11 saxelmwifo Sesyidvebis<br />

sistemis reforma 2009 wels kanonis cvlilebebis miRebiT daiwyo, rasac<br />

2011 wels Sesyidvebis eleqtronuli sistemis SemoReba mohyva.<br />

am sakanonmdeblo cvlilebebis miReba mniSvnelovani miRweva iyo, ramac<br />

xeli Seuwyo qveynis antikorufciuli kanonmdeblobis gaZlierebas. amis<br />

miuxedavad, zogierTi zemoxsenebuli kanoni garkveul xarvezebs Seicavs<br />

da/an praqtikaSi Tanmimdevrulad ar gamoiyeneba. es sakiTxi winamdebare<br />

angariSis Sesabamis TavebSi iqneba ganxiluli.<br />

antikorufciuli strategia da uwyeba<br />

mTavrobis Tavdapirveli antikorufciuli RonisZiebebi, romlebzec zemoT<br />

iyo saubari, didwilad saerTo strategiisa da antikorufciuli politikis<br />

momzadebasa da mis Sesrulebaze pasuxismgebeli centraluri uwyebis<br />

gareSe xorcieldeboda. saqarTvelos pirveli antikorufciuli strategia<br />

2005-2006 wlebSi Seiqmna da misi ganxorcielebis samoqmedo gegma<br />

2007 wels iqna miRebuli. am RonisZiebebis gatarebas reformebis koordinirebis<br />

sakiTxebSi saxelmwifo ministris aparati xelmZRvanelobda. 2008<br />

wels miRebul iqna gadawyvetileba, rom rogorc strategia, ise samoqmedo<br />

gegma arsebiTad Tavidan daweriliyo. sagangebod am miznisTvis Camoyalibda<br />

korufciis winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWo.<br />

sabWo prezidentis brZanebulebiT 2008 wlis dekemberSi Seiqmna da is aRmasrulebeli<br />

Stos, sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis<br />

maRali Tanamdebobis pirebis, aseve ramdenime samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />

organizaciis (maT Soris, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“)<br />

warmomadgenlebisgan Sedgeba. sabWos ZiriTadi amocanebia korufciis winaaRmdeg<br />

brZolis zogadi politikis gansazRvra; erovnuli antikorufciuli<br />

strategiisa da misi samoqmedo gegmis SemuSaveba, perioduli ganaxleba<br />

da monitoringi; erovnuli antikorufciuli strategiisa da samoqmedo<br />

gegmis ganxorcielebis xelSewyobis mizniT, uwyebaTaSorisi saqmianobis<br />

koordinacia; da saerTaSoriso organizaciebis mier momzadebuli rekomendaciebis<br />

Sesrulebis uzrunvelyofa da maTi Sesrulebis Sesaxeb angariSebis<br />

momzadeba. 12 sabWos saqmianobas „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa<br />

da korufciis Sesaxeb“ kanonis specialuri muxli da am uwyebis<br />

debuleba aregulirebs.<br />

erovnul antikorufciul strategiaSi, romelic sabWom 2010 wlis ianvarSi<br />

miiRo, Camoyalibebulia antikorufciuli politikis Semdegi ZiriTadi<br />

miznebi: 1) efeqtiani da korufciisgan Tavisufali sajaro seqtoris Seqmna<br />

(maT Soris, sagadasaxado, sabaJo da saxelmwifo Sesyidvebis sistemebis gaumjobesebisa<br />

da sajaro finansebis sistemis reformirebis gziT); 2) kerZo<br />

struqturebis konkurentunarianobis gazrda da korufciisgan gaTavisufleba;<br />

3) marTlmsajulebis sistemis saqmianobis daxvewa; 4) antikorufciuli<br />

kanonmdeblobis daxvewa; 5) uwyebaTaSorisi TanamSromloba antiko-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


ufciuli RonisZiebebis ganxorcielebis kuTxiT; da 6) politikuri<br />

partiebis dafinansebis monitoringis sistemis gaumjobeseba. 13 samoqmedo<br />

gegmaSi, romelic 2010 wlis seqtemberSi naCqarevad da arasakmarisad Ria<br />

preceduriT iqna damtkicebuli, mocemulia mosalodneli Sedegebi TiToeul<br />

am sferoSi da dasaxelebulia is uwyebebi, romelTac Sesabamisi aqtivobebis<br />

ganxorcieleba evalebaT. gegmaSi aseve gawerilia am aqtivobebis<br />

ganxorcielebis saerTo vadebi. 14 amis miuxedavad, samoqmedo gegma tovebs<br />

STabeWdilebas, rom is im zogadi reformebis safuZvelze iqna momzadebuli,<br />

romlebic sxvadasxva samTavrobo uwyebebSi ukve dagegmili iyo da konkretuli<br />

korufciasTan dakavSirebuli sakiTxebis analizs ar efuZneboda.<br />

zogierTi iseTi problematuri sakiTxi, rogoricaa mediis mflobelobis<br />

gamWvirvaloba, gegmaSi ar gauTvaliswinebiaT da maTze reagireba mogvianebiT,<br />

gegmis farglebs gareT moxda.<br />

sabWo droebiTi organoa da srulfasovan antikorufciul uwyebas ar warmoadgens.<br />

mas sakuTari biujeti da TanamSromlebi ar gaaCnia da misi samdivnos<br />

funqcias iusticiis saministros analitikuri departamenti asrulebs.<br />

miuxedavad imisa, rom analitikurma departamentma antikorufciuli<br />

strategiisa da samoqmedo gegmis Sedgenis valdebulebas Tavi warmatebiT<br />

gaarTva, mas srul ganakveTze momuSave mxolod eqvsi TanamSromeli hyavs,<br />

romlebsac bevri sxva movaleobac ekisrebaT. gaurkvevelia, SeZlebs Tu<br />

ara sabWo am resursebiT ufro farTo amocanebis Sesrulebas (rogoricaa<br />

strategiisa da samoqmedo gegmis ganxorcielebis monitoringi).<br />

sabWo ar sargeblobs im xarisxis damoukideblobiT, romelic antikorufciul<br />

uwyebas idealur SemTxvevaSi unda hqondes. mis wevrebs prezidenti<br />

niSnavs, romelsac maTi gawveva nebismier dros SeuZlia, xolo samdivnos<br />

TanamSromlebi iusticiis saministros daqiravebuli TanamSromlebi arian<br />

da, Sesabamisad, iusticiis ministrs eqvemdebarebian.<br />

vinaidan sabWos damoukidebeli uwyebis statusi ar gaaCnia, misi gamWvirvaloba<br />

da, gansakuTrebiT, angariSvaldebuleba saTanado sakanonmdeblo<br />

garantiebiT uzrunvelyofili ar aris. 15 jerjerobiT, sabWo praqtikaSi<br />

zogadad gamWvirvaled moqmedebs, Tumca „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ gamocdilebiT, sabWos im wevrebs, romlebic samoqalaqo<br />

sazogadoebas warmoadgenen, sabWos gegmebs yovelTvis droulad ar atyobineben.<br />

kerZod, 2010 wels samoqmedo gegmis pirveli versia ise iqna ganxiluli,<br />

rom samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi saqmis kursSi ar CauyenebiaT<br />

da maT komentarebis mosamzadeblad sakmarisi dro ar miecaT.<br />

samoqalaqo sazogadoeba, biznesi da gare aqtorebi<br />

mTavrobis antikorufciul politikaSi samoqalaqo sazogadoebis CarTuloba<br />

ZiriTadad antikorufciuli sabWos muSaobaSi ramdenime arasamTavrobo<br />

organizaciis monawileobiT gamoixateba, 16 Tumca am monawileobis xarisxic<br />

yovelTvis Tanabari ar aris. am formatis gareT, mTeli rigi arasamTavrobo<br />

organizaciebi atareben kvlevebs im sferoebSi, sadac koruf-<br />

2011 31<br />

13 saqarTvelos erovnuli antikorufciuli<br />

strategia, damtkicebulia saqarTvelos<br />

prezidentis N 376 brZanebulebiT 2010 wlis<br />

3 ivniss, http://www.justice.gov.ge/files/<br />

Documents/analitikuri/antikorufsiuli_stategia.<br />

pdf (nanaxia 2011 wlis 16 maiss).<br />

14 saqarTvelos erovnuli antikorufciuli<br />

strategiis ganxorcielebis samoqmedo<br />

gegma, damtkicebulia saqarTvelos<br />

prezidentis brZanebulebiT #735 2010<br />

wlis 14 seqtembers.<br />

15 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-Corruption<br />

Action Plan, Second Round of Monitoring, Georgia<br />

Monitoring Report, (Paris: OECD ACN, 2010), 13.<br />

16 „saqarTvelos axalgazrda iuristTa<br />

asociacia“, „Tavisuflebis instituti,“<br />

„amerikis advokatTa asociacia,“ „Ria sazogadoeba<br />

– saqarTvelo“ da „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelo“ sabWos<br />

muSaobaSi monawileobis misaRebad miiwvies<br />

2008 wlis dekemberSi, rodesac sabWo<br />

Seiqmna.<br />

V. antikorufciuli politika


17 magaliTad, ixileT Open Society Georgia<br />

Foundation, European Neighbourhood Policy:<br />

Implementation of the Objectives of the EU-<br />

Georgia Action Plan (Tbilisi: OSGF, 2010).<br />

18 magaliTad, ixileT „informaciis<br />

Tavisuflebis ganviTarebis institutis“<br />

mier Seqmnili sajaro informaciis<br />

monacemTa baza: www.opendata.ge<br />

19 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 45-46.<br />

20 gaero–s „globaluri SeTanxmeba,“<br />

monawileebi da dainteresebuli mxareebi,<br />

http://www.unglobalcompact.org/participants/<br />

search?business _type=2&commit=Search&amp;<br />

cop_status=all&amp;country[]=65&amp; joined_<br />

after= &amp;joined_before=&amp; keyword=<br />

&amp;listing_status_id=all&amp;organization_type_<br />

id=&amp;page=1 &amp;per_page=50& amp;<br />

sector_id=all (nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />

21 magaliTad, ixileT OECD Anti-Corruption<br />

Network for Eastern Europe and Central Asia,<br />

Istanbul Anti-Corruption Action Plan, Second<br />

Round of Monitoring, Georgia Monitoring<br />

Report; Group of States against Corruption,<br />

Second Evaluation Round Compliance Report on<br />

Georgia, adopted by GRECO at its 42nd<br />

Plenary Meeting (Strasbourg, 11-15 May<br />

2009).<br />

22 The Council of Europe, GEPAC: Support to the<br />

Anti-corruption strategy of Georgia, http://<br />

www.coe.int/t/DGHL/cooperation/<br />

economiccrime/corruption/projects/GEPAC/<br />

gepac_en.asp (nanaxia 2011 wlis 16 maiss).<br />

32<br />

ciis arseboba ivaraudeba, amzadeben Crdilovan angariSebs mTavrobis mier<br />

misi saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebis Sesaxeb (romelTagan zogi<br />

korufciis winaaRmdeg brZolas ukavSirdeba), 17 axdenen informaciis<br />

sajaroobis Sesaxeb ukeTesi kanonebisa da praqtikis advokatirebas18 da,<br />

zogadad TavianT saqmianobaSi prioritetul adgils uTmoben gamWvirvalobas,<br />

angariSvaldebulebasa da keTilsindisier mmarTvelobas.<br />

qarTuli biznesis antikorufciuli saqmianoba jer-jerobiT farTo xasiaTs<br />

ar atarebs. qveynis antikorufciuli sabWos muSaobaSi biznesis arc<br />

erTi warmomadgeneli ar monawileobs da kerZo seqtori arc mTavrobis<br />

antikorufciuli politikis SemuSavebaSi an ganxorcielebaSi yofila<br />

CarTuli. dRemde biznes seqtorsa da samoqalaqo sazogadoebas raime er-<br />

Toblivi iniciativebi ar ganuxorcielebiaT. 19 Zalze mcirea im qarTuli<br />

kompaniebis ricxvi, romlebic gaero–s „globalur SeTanxmebaSi“ aqtiurad<br />

monawileoben, Sida eTikis kodeqsebs icaven an antikorufciul programebs<br />

axorcieleben. 20<br />

saqarTvelos antikorufciuli kanonmdeblobis SemuSavebas bolo wlebSi<br />

xels gare aqtorebic uwyobdnen. magaliTad, evrosabWos saxelmwifoTa<br />

antikorufciuli jgufi da ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis<br />

organizaciis antikorufciuli qseli TavianT sferoebSi monitorings uweven<br />

saqarTvelos mier saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebas da rekomendaciebs<br />

warudgnenen mas. 21 aman mniSvnelovani roli Seasrula sakanonmdeblo<br />

bazis gaumjobesebaSi, rac wina qveTavSia ganxiluli. amasTan er-<br />

Tad, erovnuli antikorufciuli strategiis SemuSaveba evropis sabWos<br />

GEPAC–is proeqtis pirdapiri mxardaWeriTa da niderlandebis mTavrobis<br />

dafinansebiT moxda. 22 ucxoeli donorebi aseve afinanseben adgilobriv<br />

sazedamxedvelo arasamTavrobo organizaciebs, romlebic antikorufciuli<br />

saqmianobiT arian dakavebuli.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

reziume<br />

VI.<br />

erovnuli antikorufciuli sistema<br />

1. sakanonmdeblo organo<br />

sakanonmdeblo organo saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

erT-erTi ZiriTadi aqtoria aRmasrulebeli Stos saqmianobaze zedamxedvelobaSi<br />

misi rolis gamo. Tumca, kvlevis Sedegebis Tanaxmad,<br />

sakanonmdeblo organos amJamad ar Seswevs kanoniT gansazRvruli zedamxedvelobis<br />

uflebamosilebis efeqtianad gamoyenebis unari. amis umTavresi<br />

mizezia parlamentis arsebuli Semadgenloba (radganac sakanondeblo<br />

organoSi opoziciis warmomadgenelTa ricxvi mcirea), aseve is faqti, rom<br />

saparlamento umravlesoba prezidentisgan damoukidebeli ar aris. rac<br />

Seexeba dadebiT mxareebs, parlamentis SesaZleblobebisa da Sida mmarTvelobis<br />

maregulirebeli sakanonmdeblo normebi zogadad damakmayofilebelia,<br />

iseve, rogorc parlamentis gankargulebaSi arsebuli resursebi<br />

da sakanonmdeblo xelisuflebis muSaobis gamWvirvaloba praqtikaSi. amas-<br />

Tan erTad, bolo wlebSi, parlamentma araerTi mniSvnelovani kanoni miiRo<br />

korufciis Semcirebisa da mmarTvelobis gaumjobesebis mizniT.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia Zlieri<br />

sakanonmdeblo organos arsebobisTvis aucilebeli sami elementi: parlamentis<br />

SesaZleblobebi, misi Sida marTva da roli, romelsac is saqarTvelos<br />

antikorufciul sistemaSi asrulebs. am Tavis danarCen nawilSi<br />

warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 54/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi 100 50<br />

63/100 damoukidebloba 75 25<br />

marTva gamWvirvaloba 75 75<br />

63/100 angariSvaldebuleba 50 50<br />

keTilsindisiereba 75 50<br />

roli zedamxedveloba aRmasrulebel Stoze 25<br />

38/100 sakanonmdeblo reforma 50<br />

33


34<br />

struqtura da organizacia<br />

saqarTvelos parlamenti mas Semdeg arsebobs, rac qveyanam 1991 wels damoukidebloba<br />

gamoacxada. amJamindeli parlamenti 150 deputatisgan Sedgeba<br />

da erTpalatian organos warmoadgens, romelic yovel oTx weliwadSi<br />

erTxel airCeva. parlamentis wevrTa naxevars 75 erTmandatiani saarCevno<br />

olqidan irCeven, meore naxevari ki mTeli qveynis masStabiT partiulproporciuli<br />

wesiT airCeva. parlamentis muSaobis zogadi principebi<br />

Camoyalibebulia saqarTvelos konstituciaSi, ufro konkretuli wesebi ki<br />

mocemulia parlamentis reglamentSi. konstitucia acxadebs, rom parlamenti<br />

qveynis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoa, romelsac sagareo<br />

da saSinao politikis Camoyalibeba da aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />

ganxorcieleba evaleba.<br />

parlamentSi arsebobs 15 mudmivmoqmedi komiteti da agreTve biuro, romelic<br />

sakanonmdeblo organos saqmianobis koordinirebaze pasuxismgebeli<br />

organoa. parlamentis wevrTa minimum eqvskacian jgufs SeuZlia saparlamento<br />

fraqcia Camoayalibos, romelic mTeli rigi uflebamosilebebiTa<br />

da privilegiebiT sargeblobs. praqtikaSi, fraqciebi Cveulebriv partiuli<br />

niSniT iqmneba. fraqcias an fraqciebs, romlebic parlamentis wevrTa<br />

naxevarze mets aerTianeben, SeuZliaT, Seqmnan saparlamento umravlesoba,<br />

xolo fraqcias an fraqciebs, romlebic aerTianeben im parlamentarTa<br />

naxevarze mets, romlebic saparlamento umravlesobaSi ar Sedian, SeuZliaT,<br />

Seqmnan saparlamento umciresoba. saparlamento umravlesoba da<br />

umciresoba aseve sargebloben garkveuli privilegiebiT. amJamad saqarTvelos<br />

parlamentSi oTxi fraqcia moqmedebs.<br />

dResdReobiT parlamentSi prezident mixeil saakaSvilis partia, „erTiani<br />

nacionaluri moZraoba,“ dominirebs, romelic saparlamento mandatebis<br />

80 procentze mets flobs. parlamentSi warmodgenili yvelaze didi opoziciuri<br />

jgufi „qristian-demokratiuli moZraobaa“. 2008 wlis saparlamento<br />

arCevnebis Semdeg ramdenime gavlenianma opoziciurma partiam, protestis<br />

niSnad, sakanonmdeblo organoSi Sesvlaze uari ganacxada, radganac<br />

fiqrobda, rom arCevnebi darRvevebiT Catarda.<br />

Sefaseba<br />

resursebi (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sakanonmdeblo organos<br />

hqondes saTanado finansuri, adamianuri da infrastruqturuli resursebi,<br />

romlebic aucilebelia misi movaleobebis efeqtianad Sesasruleblad?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba Seicavs saTanado debulebebs, romelTa mizani<br />

imis uzrunvelyofaa, rom parlaments xeli miuwvdebodes saWiro finansur,<br />

adamianur da materialur-teqnikur resursebze.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


parlamentis dafinansebis maregulirebeli sakanonmdeblo debulebebi<br />

damakmayofilebelia. konstituciis 49-e muxlis Tanaxmad, saxelmwifo biujetSi<br />

parlamentisTvis gankuTvnili mimdinare xarjebis wina wlis odenobasTan<br />

SedarebiT Semcireba mxolod parlamentis winaswari TanxmobiT<br />

SeiZleba. parlamenti Tavad iRebs gadawyvetilebas saxelmwifo biujetSi<br />

misTvis gamoyofili saxsrebis ganawilebis Taobaze.<br />

sakanonmdeblo organo sakuTari biujetis Sedgenas Tavad akontrolebs.<br />

es procesi detalurad aris aRwerili parlamentis reglamentis 1 237–e<br />

muxlSi. biujetis proeqti mzaddeba komitetebis, fraqciebis, parlamentis<br />

aparatisa da xazinadarTa sabWos 2 mier wardgenili winadadebebis safuZvelze,<br />

xolo parlamentis Tavmjdomare am process xelmZRvanelobs da<br />

koordinirebas uwevs. biujetis proeqtSi detalurad unda iyos gawerili<br />

TiToeuli komitetisa da fraqciisTvis, aseve umciresobisa da umravlesobisTvis,<br />

gankuTvnuli asignebebi. Tu parlamenti misTvis gankuTvnil<br />

saxsrebs saxelmwifo biujetidan ver miiRebs, is uflebamosilia, sesxi<br />

aiRos erovnuli bankidan. sakanonmdeblo organos finansuri avtonomia<br />

ganmtkicebulia sabiujeto kodeqsiT, 3 romelic zemoxsenebuli wesebis<br />

identur mTel rig debulebebs Seicavs. 4<br />

parlamentis reglamenti iTvaliswinebs parlamentis aparatis Seqmnas, romelsac<br />

sakanonmdeblo organos muSaobaSi daxmarebis gaweva evaleba. ker-<br />

Zod, aparati valdebulia, parlamentarebsa da parlamentis sxvadasxva<br />

struqturebs organizaciul-teqnikuri, sainformacio, iuridiuli, safinanso<br />

da sxva saxis momsaxureba gauwios. 5 reglamenti aseve uflebas aZlevs<br />

komitetebs, daiqiravon eqspert-konsultantebi, romlebic specifiur sakiTxebze<br />

imuSaveben. 6<br />

2011<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia sakanonmdeblo organo praqtikaSi misi<br />

movaleobebis gansaxorcieleblad saWiro resursebiT?<br />

praqtikaSi, saqarTvelos parlamenti saxelmwifo biujetidan misi movaleobebis<br />

gansaxorcieleblad sakmaris dafinansebas iRebs. resursebis<br />

sferoSi parlaments yvelaze didi problema aparatis profesionalizmis<br />

kuTxiT aqvs.<br />

eqspertebi, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ gaesaubra,<br />

Tanxmdebian, rom parlaments dafinansebis TvalsazrisiT mniSvnelovani<br />

problemebi ar aqvs. xaTuna gogoriSvili, romelic saproceduro<br />

sakiTxTa da wesebis komitetis Tavmjdomarea da parlamentSi 1990-iani<br />

wlebidan moRvaweobs, acxadebs, rom, miuxedavad 2010 wlis biujetSi dafinansebis<br />

Semcirebisa, romelic ekonomikuri zrdis SenelebiT ganpirobebuli<br />

xarjebis saerTo Semcirebis nawili iyo, parlamentis gankargulebaSi<br />

arsebuli finansuri resursebi sakmarisia misi Seuferxebeli mu-<br />

35<br />

1 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />

miRebulia 2004 wlis 17 Tebervals.<br />

2 specialuri organo, romelic parlamentis<br />

Tavmjdomares sakanonmdeblo organos<br />

finansur sakiTxebze zedamxedvelobis<br />

ganxorcielebaSi exmareba.<br />

3 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi,<br />

miRebulia 2009 wlis 18 dekembers.<br />

4 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, muxli 41.<br />

5 parlamentis reglamenti, muxli 254.<br />

6 iqve, muxli 258.<br />

1. sakanonmdeblo organo


7 xaTuna gogoriSvili, parlamentis<br />

saproceduro sakiTxTa da wesebis<br />

komitetis Tavmjdomare. interviu<br />

avtorTan, 2010 wlis 10 marti.<br />

8 Tamar CugoSvili, „saqarTvelos<br />

axalgazrda iuristTa asociaciis“<br />

saparlamento mdivani, Tbilisi, 2010 wlis<br />

16 marti.<br />

9 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan;<br />

ori saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 30 marti;<br />

saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 30 marti.<br />

10 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />

11 ori saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan.<br />

12 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

13 levan vefxvaZe, saqarTvelos parlamentis<br />

vice–spikeri da „qristian–demokratiuli<br />

moZraobis“ wevri. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2010 wlis 7 aprili.<br />

36<br />

Saobis uzrunvelsayofad. 7 sakanonmdeblo organo saxelmwifo biujetidan<br />

uxv asignebebs iRebs, 8 ramac mas bolo wlebSi saWiro aRWurvilobis 9 Se-<br />

Zenis saSualeba misca.<br />

parlamentis aparatis wevrTa raodenobas eqspertebi sakmarisad miiCneven,<br />

magram maTi profesionalizmis donis Sesaxeb gansxvavebuli mosazrebebi<br />

arsebobs. xaTuna gogoriSvilma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />

ganucxada, rom parlaments hyavs maRalkvalificiuri specialistebis<br />

birTvi, romlebic aparatSi 10-15 wlis ganmavlobaSi muSaoben, da<br />

aseTma stabilurobam xeli Seuwyo instituciuri mexsierebis Camoyalibebas.<br />

10 Tumca, zogierTi damkvirvebeli aRniSnavs, rom aparatis bevr TanamSromels<br />

ar gaaCnia saWiro unar-Cvevebi da profesionalTa nakleboba<br />

parlaments aiZulebs, garkveul sferoebSi, magaliTad, kenWisyris Sedegebis<br />

monacemTa bazis SeqmnaSi, mowveul specialistTa daxmareba gamoiyenos.<br />

11 rogorc erT-erTma eqspertma ganmarta, kvalificiuri TanamSromlebis<br />

nakleboba aseve amcirebs sakanonmdeblo organos SesaZleblobas,<br />

Seamowmos kanonproeqtebis Sesabamisoba saqarTvelos mier aRebul saer-<br />

TaSoriso valdebulebebTan. 12<br />

aseve gamoiTqva mosazreba, rom parlamentis komitetebis uxvi dafinansebis<br />

miuxedavad, fraqciebisTvis (partiuli niSniT Seqmnili saparlamento<br />

jgufebi) gamoyofili resursebi bevrad ufro SezRudulia. es<br />

mmarTvel partias (romelickomitetebsa da maT resursebs akontrolebs)<br />

mkafio upiratesobas aniWebs saparlamento opoziciasTan SedarebiT resursebze<br />

wvdomis TvalsazrisiT. 13<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad damoukidebeli da Tavisufalia sakanonmdeblo organo<br />

kanoniT gare aqtorebis daqvemdebarebisgan?<br />

kanoniT, saqarTvelos parlamenti gare aqtorebisadmi daqvemdebarebisgan<br />

metwilad Tavisufalia. is garemoeba, rom konstitucia prezidents parlamentis<br />

daTxovnis uflebas aniWebs, Teoriulad mainc, SesaZloa, sakanonmdeblo<br />

organos damoukideblobas zRudavdes.<br />

konstitucia mTel rig debulebebs Seicavs sakanonmdeblo organos damoukideblobis<br />

uzrunvelsayofad. konstituciis Tanaxmad, parlamentis wevrebi<br />

sargebloben „Tavisufali mandatiT“ da amomrCevlebs an partias,<br />

romelmac isini waradgina, arCevis Semdeg maTi gawveva ar SeuZliaT. parlamentis<br />

wevrebi aseve sargebloben garkveuli xelSeuxeblobiT. kerZod,<br />

parlamentis wevris dapatimreba, misi binis gaCxreka da, danaSaulis faqtze<br />

waswrebis SemTxvevaSi, misi patimrobaSi datoveba mxolod sakanonmdeblo<br />

organos TanxmobiT SeiZleba. parlamentis wevrs ufleba aqvs, Cveneba<br />

ar misces im faqtis gamo, romelic mas gaandes, rogorc parlamentis<br />

wevrs, da is pasuxisgebaSi ar miecema Tavisi movaleobis Sesrulebisas<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


gamoTqmuli azrebisa da SexedulebebisaTvis. parlamentis wevris uflebamosilebaTa<br />

ganxorcielebisTvis xelis SeSla isjeba kanoniT. 14<br />

kanonis Tanaxmad, gadawyvetilebebs sakanonmdeblo organos Sida saqmianobis<br />

Sesaxeb Tavad parlamenti iRebs, xolo am procesSi arajerovani<br />

gareSe Careva daSvebuli ar aris. parlamenti irCevs parlamentis Tavmjdomaresa<br />

da Tavmjdomaris moadgileebs. 15 parlamentis Tavmjdomare niSnavs<br />

parlamentis aparatis ufrossa da aparatis SemadgenlobaSi Semavali<br />

departamentebisa da samsaxurebis xelmZRvanelebs. 16 parlamentis muSaobis<br />

ganrigi Camoyalibebulia parlamentis reglamentSi, Tumca deputatebs<br />

SeuZliaT, ganrigi kenWisyriT Secvalon. 17 sakanonmdeblo organo amtkicebs<br />

sakuTar dRis wesrigs, romelsac parlamentis biuro adgens. prezidents<br />

da ministrTa kabinets SeuZliaT, moiTxovon cvlilebebis Setana<br />

parlamentis dRis wesrigSi, rasac sakanonmdeblo organo kenWisyriT<br />

amtkicebs. 18 parlamentis sagangebo sxdomis mowvevis uflebamosileba prezidents<br />

ekuTvnis. Tumca deputatTa aranakleb erTi meoTxeds SeuZlia,<br />

prezidents sagangebo sxdomis mowvevis moTxovniT mimarTos da, miuxedavad<br />

imisa, moiwvevs Tu ara prezidenti oficialurad aseT sxdomas, sakanonmdeblo<br />

organos wevrebi aseTi moTxovnis wardgenidan 48 saaTis ganmavlobaSi<br />

unda Seikribon. 19<br />

parlaments kanonproeqtis ganxilvisas SeuZlia, ar gaiTvaliswinos prezidentis<br />

SeniSvnebi da kanonproeqtis Tavdapirveli redaqcia siiTi Semadgenlobis<br />

sami mexuTedis mxardaWeriT daamtkicos. 20<br />

Teoriulad, parlamentis damoukideblobas SeiZleba is garemoeba zRudavdes,<br />

rom konstitucia prezidents garkveul pirobebSi sakanonmdeblo<br />

organos daTxovnis uflebas aZlevs. prezidents am uflebiT sargebloba<br />

Semdeg viTarebaSi SeuZlia: Tu parlamenti biujetis kanonproeqts mTavrobis<br />

mier misi wardgenidan sami Tvis vadaSi ar daamtkicebs; Tu parlamenti<br />

mTavrobis Semadgenlobas da mis samTavrobo programas samjer<br />

zedized ar daamtkicebs; an Tu mTavrobis Semadgenloba ver miiRebs parlamentis<br />

ndobas. 21 konstitucia prezidentis uflebamosilebaze damatebiT<br />

SezRudvebsac awesebs: prezidents parlamentis daTxovnis ufleba ar<br />

aqvs saparlamento arCevnebis Catarebidan 6 Tvis vadaSi da prezidentis<br />

uflebamosilebis vadis bolo 6 Tvis ganmavlobaSi, aseve parlamentis<br />

mier prezidentis impiCmentis proceduris ganxorcielebisas da sagangebo<br />

an saomari mdgomareobis dros. 22<br />

2011<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad Tavisufalia sakanonmdeblo organo gare aqtorebis daqvemdebarebisgan<br />

praqtikaSi?<br />

miuxedavad imisa, rom sakanonmdeblo TvalsazrisiT, saqarTvelos parlamentis<br />

damoukidebloba ZiriTadad uzrunvelyofilia, amJamindel po-<br />

37<br />

14 saqarTvelos konstitucia, muxli 52.<br />

15 iqve, muxli 55.<br />

16 parlamentis reglamenti, muxli 256.<br />

17 iqve, muxli 128.<br />

18 iqve, muxlebi 131-132.<br />

19 saqarTvelos konstitucia, muxli 61.<br />

20 iqve, muxli 68.<br />

21 iqve, muxlebi 80, 81, 93.<br />

22 iqve, muxli 51 (1).<br />

1. sakanonmdeblo organo


23 Freedom House, Nations in Transit 2010, http://<br />

www.freedomhouse.eu/images/Reports/NIT-<br />

2010-Georgia-final.pdf, (nanaxia 2010 wlis 2<br />

maiss).<br />

24 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />

levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

25 `saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera parlamentis wevr<br />

Ciora TaqTaqiSvilTan, 2011 wlis 9 ivnisi.<br />

26 iqve.<br />

27 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />

levan vefxvaZis interviu avtorTan; ori<br />

saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan.<br />

28 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />

38<br />

litikur viTarebaSi, rodesac saparlamento mandatebis did umravlesobas<br />

prezidentis partia akontrolebs, misi faqtobrivi damoukidebloba<br />

SezRudulia.<br />

sakanonmdeblo organos Semadgenloba mas aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

an ministrTa kabinetisgan realuri damoukideblobis mopovebis saSualebas<br />

ar aZlevs, radganac prezidentis partia sapalamento mandatebis<br />

daaxloebiT 80 procents flobs. Tu gaviTvaliswinebT, rom qarTuli<br />

politikuri partiebis moqmedeba TiTqmis mTlianad maTi liderebis nebazea<br />

damokidebuli (rac ufro dawvrilebiT iqneba ganxiluli politikuri<br />

partiebis Sesaxeb TavSi), parlamentis aseTi Semadgenloba Zalze<br />

amcirebs mis SesaZleblobas, aRmasrulebeli Stosgan damoukideblad<br />

imoqmedos. amis gamo, organizacia Freedom House askvnis, rom „mmarTveli<br />

partiis mier parlamentis kontroli asustebs sakanonmdeblo Stos unars,<br />

Seakavos aRmasrulebeli Sto.“ 23 parlamentis Tavmjdomaris opozicioneri<br />

moadgilisa da erT-erTi wamyvani qarTuli arasamTavrobo organizaciis<br />

warmomadgenlis mosazrebiT, miuxedavad imisa, rom aRmasrulebeli Stos<br />

mxridan pirdapiri da Ria Carevis SemTxvevebs adgili ar hqonia, es Ziri-<br />

Tadad mTavrobis nebisadmi parlamentis nebayoflobiTi morCilebiT aris<br />

ganpirobebuli. bolo wlebSi parlaments erTi kanonic ar miuRia mTavrobis<br />

nebis sawinaaRmdegod. 24 Tumca, rogorc saparlamento umravlesobis<br />

erT-erTi wevri acxadebs, aRmasrulebeli Stos mier wardgenili mravali<br />

kanonproeqti sakanonmdeblo organos mier damtkicebamde arsebiT cvlilebebs<br />

ganicdis. amis magaliTad is asaxelebs 2011 wels damtkicebul kanonproeqts,<br />

romelic garemos dacvis saministros reorganizacias exeboda.<br />

25<br />

kanonproeqtebis umravlesobis inicireba sakanonmdeblo organoSi xdeba.<br />

magaliTad, 2010 wels miRebuli kanonebis 57.5 procenti parlamentis<br />

mier (komitetis, fraqciis an erTi deputatis mier) iyo inicirebuli, maTi<br />

39 procentis inicireba ministrTa kabinetma moaxdina, 3.5 procentisa ki<br />

– prezidentma. 26 zogma eqspertma, romelsac `saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelo“ gaesaubra, gamoTqva mosazreba, rom es SemcdomaSi Semyvani<br />

statistikuri monacemebia, radgan saparlamento umravlesoba Cveulebriv<br />

kanonproeqtebis inicirebas mxolod aRmasrulebeli Stos iribi TanxmobiT<br />

axdens. 27<br />

parlaments SeuZlia, mTeli rigi uflebamosilebebi sxva saxelmwifo an<br />

arasaxelmwifo organoebis Carevis gareSe ganaxorcielos. sakanonmdeblo<br />

organo Tavad irCevs parlamentis Tavmjdomares da komitetebis Tavmjdomareebs<br />

da niSnavs teqnikur personals, aseve Tavad gansazRvravs saku-<br />

Tar dRis wesrigsa da ganrigs. 28<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebas SeeZlos<br />

Sesabamisi informaciis droulad mopoveba sakanonmdeblo organos<br />

saqmianobisa da gadawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


zogadad, konstitucia da parlamentis reglamenti saTanado debulebebs<br />

Seicavs, romlebic sakanonmdeblo organos saqmianobasTan dakavSirebul<br />

informaciaze sazogadoebis wvdomas uzrunvelyofs, Tumca, kanonmdeblobaSi<br />

mniSvnelovani xarvezebia parlamentis sxdomebisa da Tavad parlamentis<br />

Sesaxeb garkveuli informaciis sazogadoebisTvis xelmisawvdomobis<br />

mxriv.<br />

konstitucia acxadebs, rom parlamentis sxdomebi sajaroa, garda gansakuTrebuli<br />

SemTxvevebisa, rodesac deputatebi daxurul sxdomas mar-<br />

Taven. sxdomebis oqmebi (garda im oqmebisa, romlebic saidumlo sakiTxebs<br />

exeba) parlamentis beWdviT organoSi unda gamoqveyndes. 29 parlamentis<br />

reglamentis mixedviT, plenaruli sxdomebi tele-radio translaciiT<br />

unda gadaices. sainformacio saSualebebis akreditirebul warmomadgenlebs<br />

ufleba aqvT, sxdomebs daeswron. iseTi sakiTxebis ganxilvisas, romlebic<br />

saidumloebis dacvas saWiroebs, prezidents, parlamentis Tavmjdomares,<br />

premier-ministrs, ministrTa kabinetis wevrsa da parlamentis<br />

komitets an fraqcias SeuZliaT, daayenon parlamentis plenaruli sxdomis<br />

an misi nawilis daxurulad gamocxadebis sakiTxi. gadawyvetileba miRebulad<br />

CaiTvleba, Tu mas mxars dauWers sxdomaze damswreTa deputatTa<br />

umravlesoba. 30<br />

parlamentis reglamenti moiTxovs, rom mas Semdeg, rac sakanonmdeblo<br />

organo kanonproeqtis ganxilvis proceduras oficialurad daiwyebs,<br />

kanonproeqti parlamentis veb-gverdze gamoqveyndes (Tumca gamoqveynebis<br />

konkretuli vada miTiTebuli ar aris). kenWisyris Sedegebi unda gamoqveyndes<br />

parlamentis beWdviT organoSi da ganTavsdes mis veb-gverdze.<br />

parlamentis dadgenileba, rezolucia, gancxadeba da mimarTva, aseve<br />

kanoni da ratificirebuli saerTaSoriso xelSekruleba, unda gamoqveyndes<br />

parlamentis veb-gverdze. rodesac parlamentis sagamoZiebo komisia<br />

mis daskvnebs ganixilavs, ganxilva unda gadaices tele-radio translaciiT.<br />

31 yvela sajaro moxelis (maT Soris, parlamentis wevrebis) qonebrivi<br />

deklaracia xelmisawvdomi unda iyos nebismieri dainteresebuli piris-<br />

Tvis an organizaciisTvis. 32<br />

kanonmdebloba araerT debulebas Seicavs, romlebic sazogadoebas mis<br />

warmomadgenlebze pirdapiri wvdomis saSualebas aZlevs. parlamentis<br />

reglamentis Tanaxmad, sakanonmdeblo organos wevrebi valdebulni arian,<br />

miiRon moqalaqeebi da upasuxon maT kiTxvebs. kerZo pirebsa da organizaciebs<br />

ufleba aqvT, mimarTon parlaments, mis sxvadasxva organoebs an<br />

calkeul deputatebs. moqalaqeTa gancxadebebsa da saCivrebze reagirebisTvis<br />

parlamentis mTavar SenobaSi iqmneba specialuri struqturuli<br />

qvedanayofi – moqalaqeTa sazogadoebrivi misaRebi. parlamentis organoebi<br />

da aparati valdebulni arian, moqalaqeebis saCivrebsa da gancxadebebs<br />

erTi Tvis vadaSi gascen pasuxi. parlamentis wevrebi da aparatis TanamSromlebi<br />

valdebulni arian, rom yovel orSabaTs xuTi saaTi moqalaqeebTan<br />

SexvedrebisTvis gamoyon. parlamentis Tavmjdomare valdebulia,<br />

moqalaqeebi miiRos, Tu maT mier gancxadebebsa da saCivrebSi dasmuli<br />

sakiTxebi gansakuTrebiT mniSvnelovania an Tu parlamentis Sesabamis<br />

2011<br />

39<br />

29 saqarTvelos konstitucia, muxli 60.<br />

30 parlamentis reglamenti, muxli 136.<br />

31 iqve, muxli 67, 142, 148, 163.<br />

32 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb~, miRebulia 1997 wlis 17<br />

oqtombers, muxli 18.<br />

1. sakanonmdeblo organo


33 parlamentis reglamenti, muxlebi 205-209.<br />

34 iqve, muxlebi 48, 136.<br />

35 iqve, muxli 48.<br />

36 iqve, muxli 221.<br />

37 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan;<br />

Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />

levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

38 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan;<br />

levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

39 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

40<br />

organoebs an deputatebs maT gancxadebesa da saCivrebze pasuxi ar gauciaT.<br />

33<br />

miuxedavad imisa, rom parlamentis gamWvirvalobas kanonmdeblobis araerTi<br />

debuleba iTvaliswinebs, bevri maTgani sakmarisad mkafio da pirdapiri<br />

ar aris. magaliTad, parlamentis reglamentis mixedviT, parlamentis<br />

sxdomebs SeiZleba daewron sazogadoebis da mediis warmomadgenlebi. 34<br />

amgvarad, miuxedavad imisa, rom, Teoriulad, kanonis debulebebi sazogadoebas<br />

da medias parlamentis sxdomebze daswrebis uflebas aZlevs, arsebiTad,<br />

am sakiTxs Tanamdebobis pirebi wyveten da ar arsebobs kanonis arc<br />

erTi mkafio debuleba, romelic sazogadoebis garantirebul wvdomas uzrunvelyofs.<br />

amasTan erTad, marTalia, reglamenti moiTxovs, rom komitetebis<br />

sxdomebis dro da dRis wesrigi parlamentis veb-gverdze sxdomamde<br />

ori dRiT adre gamoqveyndes, 35 magram plenarul sxdomebTan dakavSirebiT<br />

msgavsi debulebebi ar arsebobs. amasTanave, reglamentSi kanonproeqtebis<br />

veb-gverdze ganTavsebis konkretuli vada miTiTebuli ar aris.<br />

da bolos, kanoni mTlianad parlaments misi saqmianobis amsaxveli angari-<br />

Sebis momzadebis da gamoqveynebis moTxovnas ar uwesebs. yovelwliuri<br />

angariSebis wardgena yoveli saSemodgomo sesiis dawyebisas mxolod komitetebs<br />

evalebaT. 36<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad SeuZlia praqtikaSi sazogadoebas sakanonmdeblo organos<br />

saqmianobasa da gadawyvetilebebis miRebis procesze Sesabamisi informaciis<br />

droulad mopoveba?<br />

zogadad, sazogadoeba parlamentis saqmianobasTan dakavSirebul informaciaze<br />

Tavisufali da SeuzRudavi wvdomiT sargeblobs, Tumca, zog Sem-<br />

TxvevaSi, parlamenti sakuTari iniciativiT garkveuli tipis informacias<br />

droulad ar aqveynebs.<br />

eqspertebi, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

Tanxmdebian, rom media da samoqalaqo sazogadoeba parlamentze<br />

SeuzRudavi wvdomiT sargebloben da misi saqmianobis Sesaxeb informaciis<br />

mopoveba Tavisuflad SeuZliaT. plenaruli da komitetebis sxdomebi „sazogadoebrivi<br />

mauwyeblis“ meore arxiT gadaicema. kanonis debulebaTa<br />

bundovanebis miuxedavad, praqtikaSi, Jurnalistebs, arasamTavrobo<br />

organizaciebis warmomadgenlebsa da moqalaqeebs plenarul da komitetebis<br />

sxdomebze daswreba SeuZlia parlamentSi arsebobs specialuri departamenti,<br />

romlis mizans moqalaqeebis mier wardgenil sajaro informaciis<br />

moTxovnis ganacxadebze reagireba warmoadgens, da Seqmnilia sistema,<br />

romelic sakanonmdeblo organos mier miRebuli yvela ganacxadis moZiebis<br />

saSualebas iZleva. 38 amis Sedegad, parlamenti, rogorc wesi, moqalaqeTa<br />

kiTxvebze droulad reagirebs. 39<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


parlamentis veb-gverdi (www.parliament.ge) ZiriTadad ganaxlebadia da<br />

moicavs mimdinare ambebis ganyofilebas, yoveldRiur da yovelkvireul<br />

cnobebs, sxvadasxva aqtivobebis ganrigebs (maT Soris, komitetebis sxdomebis<br />

TariRebsa da dRis wesrigebs) da miRebuli kanonebisa da kenWisyris<br />

Sedegebis monacemTa bazebs, aseve, amomwurav informacias komitetebis,<br />

fraqciebisa da parlamentis aparatis Sesaxeb. parlamentis wevrebis qonebrivi<br />

deklaraciebi, sxva sajaro moxeleTa qonebriv deklaraciebTan<br />

erTad, xelmisawvdomia sajaro samsaxuris biuros veb-gverdze. 40<br />

amis miuxedavad, parlamentis muSaobis gamWvirvalobasTan dakavSirebiT<br />

ramdenime problema arsebobs. maTgan yvelaze TvalSisacemi is aris, rom<br />

kanonproeqtebi parlamentis veb-gverdze yovelTvis droulad ar qveyndeba.<br />

„saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis“ saparlamento mdivanma<br />

ganmarta, rom kanonproeqtebi oficialuri moTxovnis SemTxvevaSi<br />

dainteresebuli mxareebisTvis yovelTvis xelmisawvdomi xdeba, magram<br />

radgan sajaro informaciis miRebis procedura daaxloebiT 10 dRe grZeldeba,<br />

xSirad kanonebs manam amtkiceben, sanam ganmcxadebeli kanonproeqts<br />

miiRebs. 41 veb-gverdze aseve ar aris ganTavsebuli zogierTi sxva tipis<br />

informacia, rogoricaa biujetebi, xarjvis Sesaxeb angariSebi, sxdomebis<br />

stenogramebi da komitetebis uaxlesi wliuri angariSebi. rogorc parlamentis<br />

erT-erTma Tanamdebobis pirma ganmarta, sxdomebis stenogramebisa<br />

da kenWisyris Sedegebis SemTxvevaSi, monacemebis raodenoba imdenad didia,<br />

rom maTi avtomaturad veb–gverdze ganTavseba wminda teqnikuri TvalsazrisiT<br />

problemebs ukavSirdeba. amis miuxedavad, man aRniSna, rom aRniSnuli<br />

informacia dainteresebuli organizaciebisa da kerZo pirebis-<br />

Tvis moTxovnis SemTxvevaSi yovelTvis xelmisawvdomia. 42 es kvlevis damo-<br />

ukidebelma respondentebmac daadastures.<br />

praqtikuli testebis farglebSi, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />

parlaments sajaro informaciis moTxovnis 16 ganacxadi gaugzavna<br />

(organizaciam parlamentis oTxi komiteti SearCia da TiToeuls oTxoTxi<br />

ganacxadi gaugzavna). saerTo jamSi, parlamentis reagireba sakmaod<br />

damakmayofilebeli iyo: parlamentis organoebisTvis gagzavnili 16 ganacxadidan<br />

14 SemTxvevaSi sruli informacia iqna mowodebuli, erTi ganacxadi<br />

sxva saxelmwifo organoze sworad iqna gadamisamarTebuli. parlamentma<br />

informacia mxolod erT SemTxvevaSi ar gasca (ganacxadi upasuxod<br />

iqna datovebuli). unda aRiniSnos, rom sxvadasxva komitetebisTvis gagzavnil<br />

bevr kiTxvas pasuxi parlamentis saorganizacio departamentis ufrosma<br />

gasca, rac imaze miuTiTebs, rom sakanonmdeblo organos sajaro<br />

informaciis moTxovnis ganacxadebze reagirebis kargad Camoyalibeuli<br />

sistema aqvs Seqmnili.<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba imas, rom sakanonmdeblo<br />

organo angariSvaldebuli iyos mis saqmianobaze?<br />

41<br />

40 www.declaration.ge<br />

41 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

42 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />

1. sakanonmdeblo organo


43 saqarTvelos konstitucia, muxli 89.<br />

44 saqarTvelos kanoni „sakonstitucio<br />

sasamarTlos Sesaxeb,“ miRebulia 1996<br />

wlis 31 ianvars, muxli 19.<br />

45 parlamentis reglamenti, muxli 13, 18, 128.<br />

46 iqve, muxli 52.<br />

47 iqve, muxli 20.<br />

48 iqve, muxli 153.<br />

42<br />

kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs, romelTa mizani parlamentis<br />

angariSvaldebulebis uzrunvelyofaa. am sferoSi yvelaze didi xarvezebi<br />

im debulebebs ukavSirdeba, romlebic sakanonmdeblo procesSi sazogadoebis<br />

azris gaTvaliswinebas sakmarisad kategoriulad ar moiTxovs.<br />

sakonstitucio sasamarTlo uflebamosilia, ganixilos kanonebisa da sxva<br />

sakanonmdeblo aqtebis konstituciasTan Sesabamisobis sakiTxi. 43 mas aseve<br />

SeuZlia, ganixilos axali kanonebisa da normatiuli aqtebis miRebis procesis<br />

konstituciasTan Sesabamisoba. 44<br />

parlamentis reglamenti Seicavs mTel rig debulebebs, romlebic parlamentis<br />

wevrebis amomrCevelTa winaSe angariSvaldebulebas iTvaliswinebs.<br />

parlamentis wevrebi valdebulni arian, Sexvdnen moqalaqeebs da upasuxon<br />

maT saCivrebsa da gancxadebebs. maT aseve evalebaT, 6 TveSi erTxel mainc<br />

wardgnen amomrCevelTa winaSe da miawodon informacia rogorc piradad<br />

maTi, ise mTlianad parlamentis saqmianobis Sesaxeb. erTmandatiani olqebidan<br />

arCeuli maJoritari deputatebi valdebulni arian, maT olqebSi<br />

Seqmnan biuro, romelic maT moqalaqeebTan urTierTobas gaaadvilebs.<br />

amasTan erTad, maT parlamentis yoveli sxdomis pirveli kvira amomrCevlebTan<br />

Sexvedrebs unda dauTmon. 45<br />

rogorc zemoT aRiniSna, parlamentis wevrebi konstituciis mixedviT garkveuli<br />

imunitetiT sargebloben: parlamentis wevris dapatimreba da misi<br />

binis an ofisis gaCxreka parlamentis Tanxmobis gareSe ar SeiZleba. erTaderTi<br />

gamonaklisia parlamentis wevris danaSaulis Cadenis adgilze dapatimrebis<br />

SemTxveva. aseT SemTxvevaSi, samarTaldamcavebma amis Sesaxeb<br />

dauyovnebliv unda acnobon parlaments da, Tu sakanonmdeblo organo<br />

mis patimrobaSi datovebaze Tanxmobas ar ganacxadebs, dapatimrebuli<br />

deputati unda gaaTavisuflon. 46 mniSvnelovania, rom parlamentis wevri<br />

pasuxisgebaSi ar miecema Tavisi movaleobis Sesrulebisas parlamentSi Tu<br />

mis gareT gamoTqmuli azrebisa da SexedulebebisTvis. amasTan erTad,<br />

parlamentis reglamenti acxadebs, rom, parlamentis wevris dapatimrebaze<br />

parlamentis Tanxmobis micemis SemTxvevaSi, dapatimrebul parlamentis<br />

wevrs unda SeuCerdes uflebamosileba sisxlis samarTlis saqmis Sewyvetamde<br />

an sasamarTlos mier ganaCenis gamotanamde. 47<br />

parlamentis an misi calkeuli wevrebis gadawyvetilebebis da qmedebebis<br />

Sesaxeb wardgenil saCivrebze reagirebis specialuri menqanizmi ar arsebobs,<br />

magram maTi gasaCivreba SesaZlebelia sasamarTloSi.<br />

kanonis debulebebi, romlebic sakanonmdeblo sakiTxebSi sazogadoebis<br />

azris gaTvaliswinebas Seexeba, aradamakmayofilebelia. sakanonmdeblo<br />

muSaobis ganmavlobaSi sazogadoebis azris gaTvaliswineba nebayoflobi-<br />

Tia da ara savaldebulo. parlamentis reglamentis mixedviT, komitetebSi<br />

kanonproeqtebis ganxilvis dros sxdomaze „SeiZleba mowveul iqnen“ sazogadoebis<br />

dainteresebuli warmomadgenlebi da mieceT sityviT gamosvlis<br />

ufleba. 48 parlamentis reglamenti aseve adgens, rom parlamentSi wardgenil<br />

kanonproeqtebs Tan unda axldes saxelmwifo, arasamTavrobo da<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saerTaSoriso organizaciebis an eqspertebis nusxa, romelTac kanonproeqtebis<br />

momzadebis procesSi konsultaciisTvis mimarTes, magram mxolod<br />

maSin, Tu aseTi konsultacia Sedga, rac imaze mianiSnebs, rom konsultacia<br />

savaldebulo ar aris. 49 sakanonmdeblo organos mxolod maSin ekisreba<br />

pirdapiri valdebuleba, uzrunvelyos kanonproeqtis sayovelTao-saxalxo<br />

ganxilva, rodesac saqme konstituciis damatebebs exeba, Tumca, am Sem-<br />

TxvevaSic, konstituciis moTxovna sakmaod orazrovania da parlaments<br />

namdvili sazogadoebrivi ganxilvis Tavidan acilebis saSualebas aZlevs. 50<br />

parlamentis yvela komiteti valdebulia, Seqmnas samecniero-sakonsultacio<br />

sabWo, romelic komitetis Tavmjdomaris mier daniSnuli Sesabamisi<br />

sferos eqspertebisgan Sedgeba. 51 amis miuxedavad, am sabWoebis zusti funqcia<br />

kanoniT mkafiod gansazRvruli ar aris.<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad angariSvaldebulni arian sakanonmdeblo organo da misi<br />

wevrebi TavianT saqmianobaze praqtikaSi?<br />

is garemoeba, rom kanoni parlaments sazogadoebis azris gaTvaliswinebis<br />

mkafio da pirdapir valdebulebas ar uwesebs, praqtikazec aisaxeba. parlamenti<br />

da misi komitetebi zogjer cdiloben kanonproeqtebis ganxilvaSi<br />

sazogadoebis CarTvas, magram es regularulad ar xdeba. parlamentis<br />

wevrebi aseve garkveulwilad cdiloben angariSi Caabaron sakuTar amomr-<br />

Cevlebs, Tumca Tanamimdevruli xasiaTi arc am mcdelobebs aqvs.<br />

parlamentis erT-erTma maRali Tanamdebobis pirma „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelos“ ganucxada, rom parlamentis komitetebi, Cveulebriv,<br />

maTTan arsebul sabWoebs (romlebic eqspertebisa da samoqalaqo<br />

sazogadoebis warmomadgenlebisgan Sedgeba) konsultaciisTvis mimarTaven<br />

da aRniSna, rom konsultaciebis intensiuroba, zogadad, damokidebulia<br />

im interesis xarisxze, romelsac gansaxilveli kanonproeqti sazogadoebaSi<br />

iwvevs. 52 kidev erTi eqspertis mosazrebiT, romelsac „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, miuxedavad imisa, rom parlamenti<br />

ar ewinaaRmdegeba da xandaxan Tavadac cdilobs samoqalaqo sazogadoebis<br />

CarTvas kanonproeqtebis ganxilvaSi, am praqtikas arc regularuli<br />

xasiaTi aqvs da arc Tanmimdevruli. 53 sazogadoebis azris gaTvliswinebas<br />

yvela komitetSi Tanabar mniSvnelobas ar aniWeben. is garemoeba, rom<br />

parlamenti xSirad kanonproeqtis miRebamde mis ganxilvas mcire dros<br />

uTmobs, aseve mniSvnelovnad zRudavs sazogadoebis CarTvis SesaZleblobas.<br />

54 amave dros, sazogadoebis CarTulobis nakleboba, nawilobriv mainc,<br />

SeiZleba qarTuli samoqalaqo sazogadoebis inertulobas mivaweroT,<br />

radgan im samoqalaqo-sazogadoebriv organizaciaTa raodenoba, romlebic<br />

sakanonmdeblo process Tvals regularurad adevneben da masSi aqtiurad<br />

monawileoben, Zalze mcirea. 55<br />

mTlianad parlaments kanoniT farTo sazogadoebisTvis angariSis wardgenis<br />

valdebuleba ar ekisreba. Tumca, rogorc am angariSis gamWvirva-<br />

43<br />

49 iqve, muxli 147.<br />

50 saqarTvelos konstitucia, muxli 102.<br />

51 parlamentis reglamenti, muxli 153.<br />

52 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />

53 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

54 ori saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan.<br />

55 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

1. sakanonmdeblo organo


56 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan;<br />

ori saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan.<br />

57 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

58 saqarTvelos konstitucia, muxli 53.<br />

44<br />

lobis (praqtika) Sesaxeb qveTavSi iyo aRniSnuli, sakanonmdeblo organo<br />

sazogadoebis informirebas kargad axdens, maT Soris, veb-gverdis meSveobiTac.<br />

maJoritari deputatebi, romelTac amomrCevlebis winaSe angariSgeba kanoniT<br />

evalebaT, am mxriv garkveul RonisZiebebs mimarTaven, magram angariSvaldebulebis<br />

procedurebs Tanmimdevrulad ar atareben. „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelos“ mier Catarebul mTel rig interviuebSi<br />

respondentebi acxadebdnen, rom deputatebi saarCevno kampaniebis<br />

dros amomrCevlebTan aqtiurad urTierToben, magram arasaarCevno periodSi<br />

am mxriv maTi aqtiuroba bevrad naklebia. 56 rogorc parlamentis<br />

Tavmjdomaris moadgile levan vefxvaZe acxadebs, zogadad, maJoritari<br />

deputatebi amomrCevlebTan kavSiris SenarCunebas kargad axerxeben, radgan<br />

maT kanoni TavianT saarCevno olqebSi ofisebis sabiujeto saxsrebiT<br />

gaxsnis saSualebas aZlevs. Tavmjdomaris moadgilem ganacxada, rom kargi<br />

iqneboda, msgavsi debuleba parlamentis fraqciebisTvisac moqmedebdes,<br />

raTa imave resursebze xeli partiuli siiT arCeul deputatebsac miuwvdebodeT.<br />

57<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad arsebobs sakanonmdeblo meqanizmebi, romlebic sakanonmdeblo<br />

organos wevrTa keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />

ramdenime mcire xarvezs Tu ar CavTvliT, arsebuli kanonmdebloba parlamentis<br />

wevrTa keTilsindisierebis uzrunvelsayofad adeqvatur debulebebs<br />

Seicavs. qveyanaSi ar arsebobs parlamentis wevrTa qcevis kodeqsi<br />

an raime normebi, romlebic parlaments an romelime damoukidebel organos<br />

parlamentis wevrTa mier eTikis dacvasTan dakavSirebuli sakiTxebis<br />

ganxilvis uflebamosilebas mianiWebs. Tumca konstitucia da sxva kanonebi<br />

mraval debulebas Seicavs, romelTa mizani parlamentis wevrTa keTilsindisierebis<br />

uzrunvelyofaa.<br />

konstitucia parlamentis wevrebs saxelmwifo samsaxurSi sxva Tanamdebobis<br />

dakavebas da samewarmeo saqmianobas ukrZalavs. deputatebs, romlebic<br />

am debulebas daarRveven, parlamentis wevris uflebamosileba unda<br />

SeuwydeT. 58<br />

kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />

Tanamdebobis pirTa, maT Soris parlamentis wevrTa, keTilsindisierebis<br />

uzrunvelsayofad mTel rig wesebs adgens. Tanamdebobis pirTa<br />

mier wlis ganmavlobaSi miRebuli saCuqrebis mTliani Rirebuleba maTi<br />

wliuri xelfasis 15 procents ar unda aRematebodes, xolo TiToeuli<br />

saCuqris Rirebuleba wliuri xelfasis 5 procentze meti ar unda iyos.<br />

kanonis mixedviT, saCuqari ganmartebulia, rogorc Tanamdebobis piris-<br />

Tvis an misi ojaxis wevrebisTvis usasyidlod an SeRavaTiani pirobebiT<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


gadacemuli qoneba an momsaxureba, aseve qonebrivi valdebulebisgan sruli<br />

an nawilobrivi gaTavisufleba, rac zogadi wesis gamonakliss warmoadgens.<br />

kanoni ramdenime gamonakliss Seicavs, radgan granti, stipendia<br />

da saxelmwifo jildo saCuqrad ar iTvleba. Tanamdebobis pirebs ekrZalebaT<br />

aqciebis an sawesdebo kapitalis wilis floba im sawarmoebSi, romelTa<br />

saqmianobis kontrolic maT uflebamosilebas ganekuTvneba. 59<br />

Tanamdebobis pirebs ufleba ar aqvT, moiTxovon anazRaureba im momsaxurebisTvis,<br />

romlis moqalaqeebisTvis gaweva maT samsaxureobrivad evalebaT.<br />

Tanamdebobis pirTa ojaxis wevrebzec msgavsi SezRudvebi vrceldeba.<br />

Tanamdebobis pirs da mis axlo naTesavebs ufleba ar aqvT, dadon qonebrivi<br />

garigeba im saxazino dawesebulebasTan, romelSic mas Tanamdeboba<br />

ukavia. Tanamdebobis piris naTesavi ar SeiZleba dainiSnos misi samsaxureobrivi<br />

zedamxedvelobis qveS myof Tanamdebobaze, konkursis wesiT<br />

daniSvnis garda. 60<br />

amave kanonis mixedviT, Tanamdebobis pirebi valdebulni arian, sajaro<br />

samsaxuris biuroSi Tanamdebobis dakavebidan erTi Tvis vadaSi waradginon<br />

qonebrivi deklaracia. pirebi, romlebic kenWs iyrian saparlamento<br />

arCevnebSi, valdebulni arian, qonebrivi deklaracia kandidatad daregistrirebidan<br />

erTi kviris vadaSi waradginon. sajaro samsaxuris biurodan<br />

Tanamdebobis piris qonebrivi deklaraciis aslis miReba nebismier<br />

fizikur pirs an organizacias SeuZlia. Tanamdebobis pirebi, romlebic<br />

droulad ar waradgenen qonebriv deklaracias, eqvemdebarebian dajarimebas<br />

da, am moTxovnis ganmeorebiT darRvevis SemTxvevaSi, maTze aseve<br />

unda aRiZras sisxlis samarTlis saqme. 61 parlamentis reglamentis mixedviT,<br />

parlamentis wevrTa qonebrivi deklaraciebi periodulad unda ganixilos<br />

parlamentis procedurul sakiTxTa da wesebis komitetma. 62<br />

rac Seexeba uaryofiT mxares, kanonmdeblobaSi ar arsebobs debulebebi,<br />

romlebic parlamentis wevrTa e.w. „gagrilebis“ periods exeba, roca isini<br />

parlamentis datovebis Semdeg kerZo seqtorSi gadasvlas gegmaven. kanoni<br />

„lobisturi saqmianobis Sesaxeb“ aseve Seicavs rig xarvezebs, romlebic<br />

xels uSlis parlamentis wevrTa da sajaro moxeleTa lobistebTan<br />

kavSirebis srul gamJRavnebas. miuxedavad imisa, rom parlamentis aparati<br />

valdebulia, awarmoos lobistTa reestri, 63 calkeul deputatebs maTi<br />

lobistebTan kavSirebis dafiqsireba an gamJRavneba ar evalebaT. sajaro<br />

moxeleebi (maT Soris, parlamentis wevrebi) valdebulni arian, werilobiT<br />

ganacxadon samewarmeo saqmianobaSi maTi piradi interesebis Sesaxeb<br />

Tanamdebobaze maTi daniSvnis an arCevisTanave an Semdgom – aseTi interesebis<br />

warmoSobis SemTxvevaSi. parlamentis wevrebs, romlebic werilobiT<br />

ganacxadeben aseTi interesebis Sesaxeb, ufleba aqvT (magram ar evalebaT),<br />

Tavi Sikavon Sesabamisi normatiuli aqtis ganxilvaSi monawileobisgan. 64<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia kanonmdeblebis keTilsindisiereba<br />

praqtikaSi?<br />

45<br />

59 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxli 13.<br />

60 iqve, muxlebi 5, 9, 10, 13.<br />

61 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxlebi 14, 19, 20.<br />

62 parlamentis reglamenti, muxli 12.<br />

63 saqarTvelos kanoni „lobisturi<br />

saqmianobis Sesaxeb,“ miRebulia 1998 wlis<br />

30 seqtembers, muxli 5.<br />

64 iqve, muxli 3.<br />

1. sakanonmdeblo organo


65 Civil.ge, „parlamentma gia nucubiZes<br />

imuniteti mouxsna,“ 2006 wlis 28<br />

oqtomberi, http://civil.ge/geo/article.php?id<br />

=14104&search=, (nanaxia 2011 wlis 15<br />

ivniss).<br />

66 Civil.ge, `valeri gelaSvils deputatis<br />

uflebamosileba Seuwyda,“ 2006 wlis 1<br />

aprili, http://www.civil.ge/geo/article.<br />

php?id=12223 (nanaxia 2010 wlis 30 aprils).<br />

67 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

68 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />

69 http://www.csb.gov.ge<br />

46<br />

miuxedavad imisa, rom kanonmdebloba parlamentis wevrebs mTeli rigi<br />

antikorufciuli wesebis dacvas avaldebulebs, am wesebis darRvevisTvis<br />

kanonmdebelTa dasjis SemTxvevebis ricxvi Zalze mcirea. kamaTis sagania<br />

is, xsenebuli tendencia darRvevebis dabali sixSiris maniSnebelia Tu<br />

samarTaldamrRvev deputatTa dasjis politikuri nebis ararsebobisa.<br />

parlamentis wevris antikorufciuli wesebis darRvevis gamo dasjis<br />

ukanaskneli SemTxveva 2006 wlis oqtomberSi dafiqsirda, rodesac<br />

saparlamento umravlesobis wevri gia nucubiZe ganaTlebis ministris<br />

moadgilisTvis qrTamis SeTavazebis gamo sakanonmdeblo organodan garicxes<br />

(da daapatimres). 65 imave wels, opoziciuri „respublikuri partiis“<br />

wevr valeri gelaSvils sadeputato uflebamosileba mas Semdeg Seuwyda,<br />

rac procedurul sakiTxTa da wesebis komitetma daadgina, rom is komerciul<br />

sawarmos marTavda da, Sesabamisad, mis TanamdebobasTan Seu-<br />

Tavsebel komerciul saqmianobaSi iyo Cabmuli. opoziciurma jgufebma<br />

maSin gamoTqves ukmayofileba, rom komitetis mier warmodgenili mtkicebulebebi<br />

arasrulyofili iyo da gelaSvili sinamdvileSi opoziciuri<br />

partiis wevrobis gamo daisaja. 66<br />

parlamentis Tavmjdomaris moadgilem, romelic opoziciis warmomadgenelia,<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom<br />

amJamindel parlamentSi arc erTi deputati saCuqrebTan, interesTa Seu-<br />

TavseblobasTan da a.S. dakavSirebuli antikorufciuli wesebis darRvevisTvis<br />

ar dasjila. misi mosazrebiT, es politikuri nebis ararsebobis<br />

Sedegia da ara imisa, rom parlamentis wevrebi xsenebul wesebs ar<br />

arRveven. 67 informaciis naklebobis gamo, am sakiTxze raime saboloo daskvnis<br />

gamotana Znelia.<br />

parlamentSi ramdenime lobistia registrirebuli, 68 Tumca, radgan parlamentis<br />

wevrebs kanoniT lobistebTan maTi kavSirebis dafiqsireba an<br />

gamJRavneba ar evalebaT, es arc praqtikaSi xorcieldeba.<br />

dadebiT mxares rac Seexeba, parlamentis wevrebis qonebrivi deklaraciebi<br />

sajaro samsaxuris biuros veb-gverdze qveyndeba da sazogadoebisTvis<br />

xelmisawvdomia. 69 Tumca maTi sizustis gadamowmebis specialuri meqanizmi<br />

ar arsebobs.<br />

roli: aRmasrulebel Stoze zedamxedveloba (kanoni da praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad axorcielebs sakanonmdeblo organo efeqtian zedamxedvelobas<br />

aRmasrulebel Stoze?<br />

arsebuli kanonmdeblobiT, saqarTvelos parlamenti aRmasrulebel Stoze<br />

zedamxedvelobis gansaxorcieleblad mTeli rigi mZlavri instrumentebiT<br />

aris aRWurvili. amis miuxedavad, am instrumentebis efeqtianad<br />

gamoyeneba praqtikaSi, rogorc wesi, ar xdeba, rac saparlamento umravle-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


sobasa da aRmasrulebel Stos Soris arsebuli mWidro kavSiriT aris<br />

ganpirobebuli. parlamentis zogadi uflebamosilebebi, romlebic aRmasrulebel<br />

Stoze zedamxedvelobas exeba, konstituciaSia Camoyalibebuli.<br />

parlamentis reglamentSi igive uflebamosilebebi ufro dawvrilebiT<br />

aris aRwerili.<br />

konstituciis mixedviT, parlamentis erT–erT mTavar funqcias aRmasrulebeli<br />

Stos saqmianobis kontroli warmoadgens. zedamxedvelobis ganxorcielebis<br />

mizniT parlamentSi saparlamento komitetebi iqmneba. amave<br />

dros, parlaments droebiTi sagamoZiebo komisiebis Seqmnac SeuZlia. parlamentis<br />

wevrebi uflebamosilni arian, kiTxvebiT mimarTon aRmasrulebeli<br />

Stos warmomadgenlebs, romlebic valdebulni arian, dasmul SekiTxvebs<br />

upasuxon. mTavrobis wevrebs aseve evalebaT, daeswron plenarul<br />

da komitetebis sxdomebs gamoZaxebis SemTxvevaSi, raTa upasuxon deputatebis<br />

kiTxvebs da waradginon angariSi gaweuli saqmianobis Sesaxeb. 70<br />

parlamentis reglamenti zedamxedvelobis funqcias parlamentis „konstituciur<br />

prerogativas“ uwodebs, romelic mas uflebamosilebas aniWebs,<br />

ganaxorcielos mTavrobisa da sxva organoebis, aseve mis winaSe angariSvaldebul<br />

Tanamdebobis pirebis, kontroli. parlamenti aseve uflebamosilia,<br />

ganaxorcielos zedamxedveloba aRmasrulebeli Stos mier miRebuli<br />

normatiuli aqtebis konstituciasTan da sxva kanonebTan Sesabamisobaze.<br />

71<br />

parlamentis reglamentis mixedviT, rogorc calkeul deputatebs, ise<br />

parlamentis organoebs gaaCniaT uflebebi da uflebamosilebebi, romlebic<br />

maT sazedamxedvelo saqmianobis ganxorcielebaSi exmareba. aRmasrulebeli<br />

Stos organoebisTvis kiTxvebiT mimarTvis zemoxsenebuli uflebis<br />

garda, parlamentis wevrebs ufleba aqvT, isargeblon yvela saxis informaciiT,<br />

romelic aucilebelia maTi uflebamosilebis gansaxorcieleblad,<br />

Tu kanoniT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. parlamentis wevrebs<br />

ufleba aqvT, monawileoba miiRon aRmasrulebeli Stos organoebis mu-<br />

SaobaSi da maT winaSe dasvan sakiTxebi arsebuli kanondarRvevebis Sesaxeb.<br />

maT aseve ufleba aqvT, Seuferxeblad Sevidnen yvela saxelmwifo organizaciaSi,<br />

kanoniT dadgenili gamonaklisebis garda. parlamentis Tavmjdomares<br />

ufleba aqvs, yvela saxis sasjelaRsrulebiT dawesebulebaSi Sevides<br />

specialuri nebarTvis gareSe da aseve SeuZlia, rom es ufleba parlamentis<br />

nebismier sxva wevrs gadasces. parlamentis komitetebs ufleba<br />

aqvT, ganaxorcielon kontroli mTavrobisa da sakanonmdeblo organos<br />

winaSe angariSvaldebuli sxva organoebis saqmianobaze, gaecnon yvela saxis<br />

Sesabamis informacias da maTi daskvnebi warudginon parlaments. mTavrobis<br />

wevrebi da parlamentis winaSe angariSvaldebuli Tanamdebobis<br />

pirebi valdebulni arian, komitetebs droulad warudginon moTxovnili<br />

dokumentebi da, moTxovnis SemTxvevaSi, daeswron komitetebis sxdomebs<br />

da upasuxon parlamentis wevrTa SekiTxvebs. 72<br />

prezidenti valdebulia, parlamentis winaSe wardges yovelwliuri moxsenebiT<br />

qveyanaSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb, 73 xolo premier-minist-<br />

2011<br />

47<br />

70 saqarTvelos konstitucia, muxlebi 48, 56,<br />

59, 60.<br />

71 parlamentis reglamenti, muxli 2-3, 202.<br />

72 iqve, muxlebi 15, 17, 42-44.<br />

73 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />

1. sakanonmdeblo organo


74 parlamentis reglamenti, muxlebi 194-196.<br />

75 iqve, muxli 54-55, 58, 63-64, 67.<br />

76 iqve, muxlebi 179-182.<br />

48<br />

ri valdebulia, parlaments yovelwliurad warudginos angariSi mTavrobis<br />

programis Sesrulebis mimdinareobis Sesaxeb. sakanonmdeblo organos<br />

aseve SeuZlia, premier-ministrs mosTxovos riggareSe angariSis momzadeba,<br />

romelic moTxovnis miRebidan 15 dRis vadaSi unda iqnes wardgenili.<br />

74<br />

parlaments ufleba aqvs, Seqmnas droebiTi sagamoZiebo komisiebi, romelTac,<br />

parlamentis reglamentis mixedviT, farTo uflebamosilebebi<br />

eniWebaT. droebiTi sagamoZiebo komisiebi iqmneba Tanamdebobis pirebis<br />

mier saqarTvelos kanonmdeblobis savaraudo darRvevis faqtebis gamokvlevis<br />

an gansakuTrebiT mniSvnelovani saxelmwifo da sazogadoebrivi sakiTxebis<br />

Seswavlis mizniT. parlaments aseve SeuZlia, Seqmnas antikorufciuli<br />

droebiTi sagamoZiebo komisia, romlis mizans korufciis savaraudo<br />

faqtebis gamokvleva warmoadgens. saparlamento umravlesobis warmomadgenloba<br />

droebiT sagamoZiebo komisiaSi komisiis wevrTa raodenobis<br />

naxevars ar unda aRematebodes. droebiTi sagamoZiebo komisiis moTxovnis<br />

SemTxvevaSi, mis sxdomaze gamocxadeba savaldebuloa. saxelmwifo<br />

organoebi, Tanamdebobis pirebi, organizaciebi da fizikuri pirebi<br />

valdebulni arian, moTxovnis SemTxvevaSi, sagamoZiebo komisias warudginon<br />

sakiTxis gamokvlevisTvis saWiro masalebi. komisias aseve ufleba<br />

aqvs, gaecnos gamoZiebis stadiaSi arsebul sisxlis samarTlis saqmis masalebs.<br />

Tu sakiTxis Seswavlis Sedegad kanonmdeblobis darRvevebi gamovlindeba,<br />

sagamoZiebo komisias ufleba aqvs, darRvevebis aRkveTis da maTze<br />

reagirebis moTxovniT mimarTos Sesabamis saxelmwifo organos, romelmac<br />

Semdeg komisias unda acnobos gatarebuli RonisZiebebis Sesaxeb. sagamo-<br />

Ziebo komisias ufleba aqvs, dasvas sakiTxi misi erT-erTi wevrisTvis saqarTvelos<br />

teritoriaze moqmed sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi specialuri<br />

nebarTvis gareSe Sesvlis uflebis miniWebis Sesaxeb. komisia<br />

aseve uflebamosilia, parlamentis winaSe dasvas winadadeba impiCmentis<br />

wesiT Tanamdebobis piris gadayenebis proceduris dawyebis Sesaxeb. 75<br />

parlamenti uflebamosilia, gavlena moaxdinos saxelmwifo biujetis<br />

formirebaze da dawvrilebiT Seiswavlos biujetis proeqti misi momzadebis<br />

yvela etapze. parlamentis reglamentis mixedviT, ministrTa kabinetis<br />

mier wardgenili saxelmwifo biujetis proeqti unda ganixilon parlamentis<br />

komitetebma da fraqciebma, aseve saparlamento umravlesobam<br />

da umciresobam. maT unda moamzadon daskvnebi, romlebic safinanso-sabiujeto<br />

komitetis gavliT unda gaegzavnos parlamentis Tavmjdomares,<br />

romelic maT mTavrobas gadaugzavnis. mTavrobam biujetis gadamuSavebuli<br />

proeqti parlaments plenarul sxdomaze gansaxilvelad unda warudginos.<br />

parlamentis igive jgufebma biujetis gadamuSavebul proeqtze<br />

maTi SeniSvnebi safinanso-sabiujeto komitetis gavliT parlamentis Tavmjdomares<br />

unda warudginon. Tavmjdomare maT isev mTavrobas ugzavnis,<br />

romelic biujetis saboloo redaqcias waradgens, romelsac plenarul<br />

sxdomaze kenWi unda eyaros. 76<br />

biujetis damtkicebis Semdeg, mTavrobam sakanonmdeblo organos misi<br />

Sesrulebis Sesaxeb yovelkvartaluri angariSebi unda warudginos. par-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


lamentis komitetebi kvartalSi erTxel ganixilaven angariSebis im nawils,<br />

romelic maT sferos exeba, da ufleba aqvT, rom aRmasrulebeli<br />

Stos organoebisgan biujetis SesrulebasTan dakavSirebuli informaciis<br />

wardgena moiTxovon. mTavrobam parlaments, sabiujeto wlis damTavrebidan<br />

ara ugvianes 3 Tvisa, dasamtkiceblad unda warudginos saxelmwifo<br />

biujetis Sesrulebis saboloo angariSi. Tu parlamenti angariSs ar<br />

daamtkicebs, prezidents ufleba aqvs, ministrTa kabineti daiTxovos. im<br />

SemTxvevaSi, Tu parlamentis sagamoZiebo komisia an saparlamento momxsenebeli<br />

sabiujeto saxsrebis arakanonieri xarjvis faqtebs gamoavlens,<br />

parlamenti aseve uflebamosilia, prezidents mimarTos sabiujeto saxsrebis<br />

xarjvis SeCerebis moTxovniT. 77 saxelmwifo biujetSi nebismieri<br />

cvlileba (umniSvnelo gamonaklisebis garda) saWiroebs biujetis kanonSi<br />

cvlilebis an damatebis Setanas, rasac, Sesabamisad, parlamentis Tanxmoba<br />

sWirdeba. 78<br />

aRmasrulebel Stoze saparlamento zedamxedvelobis kidev erTi saSualeba,<br />

romelsac konstitucia iTvaliswinebs, premier-ministrisa da ministrTa<br />

kabinetis wevrebis daniSvnas exeba. premier-ministris kandidaturas<br />

(saparlamento fraqciebTan konsulaciebis Semdeg) prezidenti waradgens,<br />

xolo premier-ministrobis kandidati (prezidentTan SeTanxmebiT) waradgens<br />

ministrTa kabinetis wevrebis kandidaturebs. amgvarad, parlamenti<br />

ministrTa kabinetis TanamdebobebisTvis kandidaturebis SerCevaSi mniSvnelovan<br />

rols ar asrulebs, Tumca mas SeuZlia, prezidentis mier wardgenili<br />

ministrTa kabinetis Semadgenloba ar daamtkicos. Tu ministrTa<br />

kabinetis Semadgenlobas parlamenti samjer zedized ar daamtkicebs, prezidents<br />

SeuZlia, sakanonmdeblo organo daiTxovos da premier-ministri<br />

erTpirovnulad daniSnos. am SemTxvevaSi, premier-ministri ministrebs<br />

parlamentis Tanxmobis gareSe daniSnavs. 79<br />

parlamenti uflebamosilia, mTavrobas undobloba gamoucxados, Tumca<br />

prezidents SuZlia, parlamentis gadawyvetilebas ar daeTanxmos. amasTan,<br />

Tu parlamenti mTavrobas undoblobas momdevno 100 dRis ganmavlobaSic<br />

gamoucxadebs, prezidentma arCevani mTavrobis gadayenebasa da parlamentis<br />

daTxovnas Soris unda gaakeTos. sakanonmdeblo organos aseve SeuZlia,<br />

mTavrobas „upirobo undobloba“ gamoucxados. aseTi dadgenilebis<br />

miRebas parlamentis sruli Semadgenlobis sami mexuTedis Tanxmoba sWirdeba<br />

da is prezidents mTavrobis gadayenebis garda sxva arCevans ar utovebs.<br />

80<br />

parlamenti aseve uflebamosilia, xmaTa ubralo umravlesobiT premier–<br />

ministris winaSe calkeuli ministrebis pasuxismgeblobis sakiTxi dasvas.<br />

aseT SemTxvevaSi, premier-ministrma an konkretuli ministri unda gaaTavisuflos<br />

an parlaments motivirebuli uari warudginos. 81<br />

parlamenti Tavmjdomaris wardginebiT irCevs kontrolis palatis (umaRlesi<br />

auditoruli dawesebuleba) Tavmjdomares. 82 parlamenti aseve irCevs<br />

saxalxo damcvels. am postze kandidaturebis wamoyenebis ufleba prezidents,<br />

parlamentis fraqciebsa da eqvsi an meti deputatisgan Semdgar<br />

2011<br />

49<br />

77 iqve, muxlebi 233–235. momxsenebeli<br />

parlamentis, biuros an romelime<br />

komitetis mier daniSnuli deputatia,<br />

romelsac mniSvnelovani sakiTxis Seswavla<br />

da Sesabamisi gadawyvetilebis proeqtis<br />

momzadeba evaleba.<br />

78 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, muxli<br />

40.<br />

79 saqarTvelos konstitucia, muxli 80.<br />

80 iqve, muxli 81.<br />

81 saqarTvelos konstitucia, muxli 59.<br />

82 parlamentis reglamenti, muxli 187.<br />

1. sakanonmdeblo organo


83 iqve, muxli 188.<br />

84 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />

miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli<br />

27.<br />

85 saqarTvelos konstitucia, muxli 63.<br />

86 iqve, muxli 64.<br />

87 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis<br />

20 aprils, muxli 4.<br />

50<br />

jgufebs aqvT. 83 amave dros, 2009 wels saarCevno kodeqsSi Sesuli cvlilebebis<br />

Sedegad, sakanonmdeblo organo centraluri saarCevno komisiis<br />

Tavmjdomaris daniSvnaSi araviTar rols aRar asrulebs. (saarCevno komisiis<br />

Tavmjdomares saarCevno komisiis wevrebi irCeven, romelTac prezidentis<br />

wardginebiT politikuri partiebi niSnaven). 84<br />

konstitucia parlaments prezidentis impiCmentis wesiT gadayenebis uflebasac<br />

aZlevs. impiCmentis sakiTxis aRZvrisTvis parlamentis wevrTa<br />

erTi meoTxedis Tanxmobaa saWiro, ris Semdeg saqme gansaxilvelad uzenaes<br />

sasamarTlos gadaecema (an Tu sakiTxi konstituciis darRvevas exeba –<br />

sakonstitucio sasamarTlos). Tu sasamarTlo daadasturebs, rom prezidentma<br />

kanoni daarRvia, parlamenti ubralo umravlesobiT iRebs gadawyvetilebas,<br />

rom kenWisyraze prezidentis impiCmentis wesiT gadayenebis<br />

sakiTxi daisvas; Tavad impiCmentis gadawyvetilebis miRebas ki parlamentis<br />

sruli Semadgenlobis ori mesamedis mxardaWera sWirdeba. Tu 30 dRis<br />

vadaSi parlamentma impiCmentis gadawyvetileba ar miiRo, mas erTi wlis<br />

ganmavlobaSi prezidentisTvis imave braldebis wardgena ekrZaleba. prezidentis<br />

impiCmentis wesiT gadayeneba dauSvebelia sagangebo an saomari<br />

mdgomareobis dro. 85 parlamenti uflebamosilia, msgavsi procedurebiT<br />

gadaayenos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare, mTavrobis wevrebi, kontrolis<br />

palatis Tavmjdomare da erovnuli bankis sabWos wevrebi. 86<br />

parlaments saxelmwifo Sesyidvebze pirdapiri kontrolis an maTi monitoringis<br />

ufleba ar gaaCnia, garda biujetis damtkicebis da biujetis<br />

Sesrulebis angariSebis ganxilvis uflebamosilebisa. saxelmwifo Sesyidvebis<br />

saagento (saxelmwifo Sesyidvebis koordinirebasa da monitoringze<br />

pasuxismgebeli organo) aRmasrulebeli Stos mier kompleqtdeba da mis<br />

winaSe angariSvaldebuli uwyebaa. saagentos xelmZRvanels premier-ministri<br />

niSnavs da parlamenti am procesSi aranair rols ar asrulebs. 87<br />

parlamenti saxelmwifo Sesyidvebze zedamxedvelobas iribad, umaRlesi<br />

auditoruli dawesebulebis – kontrolis palatis – meSveobiT axdens,<br />

romelic sakanonmdeblo organos winaSea angariSvaldebuli. parlamentis<br />

wevrebs aseve ufleba aqvT, aRmasrulebeli Stosgan informaciis miRebis<br />

uflebis gamoyenebiT moipovon informacia saxelmwifo Sesyidvebis saagentodan.<br />

evropis sabWos veneciis komisiam zemoxsenebul debulebebSi mTeli rigi<br />

mniSvnelovani xarvezebi aRmoaCina. kerZod, komisiam gaakritika konstituciis<br />

93-e muxlis is debuleba, romlis mixedviT prezidents ufleba<br />

aqvs, parlamentis mier konstituciiT dadgenil vadaSi saxelmwifo biujetis<br />

daumtkiceblobis SemTxvevaSi, biujeti dekretiT daamticos da aRniSna,<br />

rom prezidents parlamentis Tanxmobis gareSe biujetis damtkicebis<br />

ufleba ar unda hqondes. veneciis komisiam aseve marTebulad aRniSna,<br />

rom amJamad moqmedi kanonmdebloba prezidents uflebas aniWebs, parlamentis<br />

mier mTavrobisadmi undoblobis gamocxadeba ugulebelyos, xolo<br />

parlaments imis SesaZleblobas ar aZlevs, rom mTavrobis mier wardgenil<br />

biujetis proeqtSi Sesworebebi Seitanos. amgvarad, sakanonmdeblo organos<br />

ufleba, gavlena moaxdinos biujetis Sedgenaze, gaumarTleblad iz-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


Rudeba da is mxolod proeqtis miRebis an misi uaryofis uflebamosilebamde<br />

mcirdeba. 88<br />

arsebobs safuZliani eWvi, rom parlamentsa da mis komitetebs praqtikaSi<br />

ar SeuZliaT im farTo uflebamosilebebis gamoyeneba, romlebic maT aRmasrulebeli<br />

Stos zedamxedvelobis sferoSi gaaCniaT. aq mTavar faqtors<br />

parlamentSi Semaval mmarTveli partiis warmomadgenlebsa da mTavrobaSi<br />

parlamentis mier daniSnul Tanamdebobis pirTa Soris mWidro kavSiri<br />

warmoadgens. 89 amasTan erTad, komitetebis Tavmjdomareebi (romelTagan<br />

yvela mmarTvel „nacionalur moZraobas“ warmoadgens) maTive partiis<br />

warmomadgenel ministrebTan dapirispirebis survils iSviaTad amJRavneben.<br />

90 mmarTveli partiis warmomadgenelma maRali saparlamento Tanamdebobis<br />

pirma aseTi qcevis mizezad mediis mier aseTi faqtebis gaxmaurebis<br />

SiSi daasaxela da aRniSna, rom komitetebi aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />

gauxmaureblad (anu ministrebis komitetebis sxdomebze oficialurad<br />

gamoZaxebis gareSe) ganxorcielebas arCeven, raTa sazogadoebas<br />

ar Seuqmnan STabeWdileba, rom mmarTveli partiis SigniT konfliqti<br />

arsebobs. 91<br />

organizaciam Freedom House 2008 wlis angariSSi aRniSna, rom parlamenti<br />

sakanonmdeblo procesSi pasiurobas iCenda da xSirad aRmasrulebeli<br />

Stos mier inicirebul kanonproeqtebs detalurad da arsebiTad ar<br />

ganixilavda. 92 mas Semdeg mdgomareoba arsebiTad ar Secvlila. ministrebs<br />

zogjer parlamentis plenarul sxdomebze an komitetebis sxdomebze ibareben,<br />

magram mTavrobis mier wardgenili kanonproeqtebi sakanonmdeblo<br />

organoSi cxare kamaTis sagani iSviaTad xdeba. 93 parlamentis wevrebi aqtiurad<br />

ar iyeneben TavianT uflebas, kiTxviT mimarTon aRmasrulebel Stos<br />

da miiRon misgan informacia. 94<br />

amis miuxedavad, mmarTveli partiis warmomadgeneli erT-erTi saparlamento<br />

Tanamdebobis piri ar daeTanxma mosazrebas, rom parlamenti mxolod<br />

aRmasrulebeli Stos iniciativebze „beWdis dasmiT“ aris dakavebuli<br />

da gaixsena, rom 2009 wlis bolos sakanonmdeblo organom ar daamtkica<br />

2010 wlis saxelmwifo biujetis proeqtis pirveli redaqcia da is mTavrobas<br />

Sesworebebis Sesatanad ukan daubruna. misi azriT, sazogadoeba<br />

sakanonmdeblo organos muSaobaze informirebuli ar aris, radgan media<br />

parlamentis muSaobas rutinul saqmianobad miiCnevs da mis mimarT did<br />

interess ar iCens. 95 kidev erTma saparlamento Tanamdebobis pirma aRniSna,<br />

rom prezidentisa da premier-ministris bolodroindel gamosvlebs parlamentSi<br />

„intensiuri“ debatebi mohyva. 96<br />

parlamentis Tavmjdomaris moadgilis gancxadebiT, romelic opoziciis<br />

warmomadgenelia, opozicioner deputatebs mTavrobis saqmianobis Sesaxeb<br />

informaciis mopovebis TvalsazrisiT problemebi eqmnebaT. vicespikerma<br />

gaixsena, rom man ver SeZlo informaciis mopoveba ekonomikuri<br />

ganviTarebisa da finansTa saministroebidan, vidre saqmeSi Careva komitetis<br />

Tavmjdomares (romelic mmarTveli partiis warmomadgenelia) ar<br />

sTxova. 97<br />

2011<br />

51<br />

88 European Commission for Democracy Through<br />

Law, Opinion on the Draft Amendments to the<br />

Constitution of Georgia, adopted by the Venice<br />

Commission at its 58th plenary session<br />

(Venice, 12-13 March 2004), 3-6.<br />

89 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

90 ori saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan.<br />

91 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />

92 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />

(2008), http://www.freedomhouse.org/<br />

template.cfm?page=47&nit=452&year=2008<br />

(nanaxia 2010 wlis 28 aprils).<br />

93 ori saparlamento eqspertis interviu<br />

avtorTan.<br />

94 iqve.<br />

95 xaTuna gogoriSvilis interviu avtorTan.<br />

96 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera Ciora<br />

TaqTaqiSvilTan.<br />

97 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

1. sakanonmdeblo organo


98 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

99 levan vefxvaZis interviu avtorTan.<br />

100 Bertelsmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, (Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2009), 4, 10.<br />

52<br />

parlaments arasodes gamouyenebia Tavisi uflebamosileba, impiCmentis<br />

wesiT gadaeyenebina aRmasrulebeli Stos Tanamdebobis pirebi an gamoecxadebina<br />

maTTvis undobloba. 2008 wels parlamentma Seqmna droebiTi<br />

komisia 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omTan dakavSirebuli sakiTxebis<br />

gamosakvlevad. komisiis muSaobis ganmavlobaSi mis winaSe mTeli rigi ma-<br />

RalCinosnebi, maT Soris prezidentic, wardgnen. amis miuxedavad, saerTo<br />

jamSi, sagamoZiebo komisiebTan dakavSirebiT, parlamenti Tavis uflebamosilebebs<br />

srulad ar iyenebs. magaliTad, parlamentma ramdenimejer<br />

ugulebelyo saxalxo damcvelis rekomendacia aRmasrulebeli Stos organoebisa<br />

da Tanamdebobis pirTa mxridan adamianis uflebaTa darRvevis<br />

savaraudo faqtebis Sesaswavlad sagamoZiebo komisiis Seqmnis Sesaxeb. 98<br />

amasTan erTad, parlamenti tradiciulad droebiTi sagamoZiebo komisiebis<br />

nacvlad ubralo droebiTi komisiebis Seqmnas arCevs, radgan sagamoZiebo<br />

komisias aRmasrulebeli Stosgan informaciis moTxovnis, aRmasrulebeli<br />

Stos Tanamdebobis pirTa gamoZaxebis da a.S. TvalsazrisiT<br />

ufro farTo uflebamosilebebi aqvs. rogorc Cans, mmarTvel partias ar<br />

surs, opozicias (romelsac orive tipis komisiaSi wevrTa naxevris daniSvnis<br />

ufleba aqvs) es mZlavri iaraRi xelSi Caugdos. 99<br />

garkveuli xarvezebis miuxedavad, kanonmdebloba parlaments aRmasrulebel<br />

Stoze zedamxedvelobis gansaxorcieleblad sxvadasxva uflebamosilebebs<br />

aniWebs. Tumca, es uflebamosilebebi praqtikaSi efeqtianad ar<br />

gamoiyeneba. parlamentSi opoziciuri jgufebis sisustem da im garemoebam,<br />

rom 2004 wlidan saparlamento mandatebis sul mcire or mesameds prezidentis<br />

partia flobs, uaryofiTad imoqmeda sakanonmdeblo organos<br />

mier zedamxedvelobis ganxorcielebis sxvadasxva aspeqtebze. 100<br />

roli: sakanonmdeblo reformebi (kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad prioritetulia sakanonmdeblo organosTvis korufciis<br />

winaaRmdeg brZola da mmarTvelobis gaumjobeseba?<br />

bolo wlebSi saqarTvelos parlamentma mTeli rigi kanonebi da sakanonmdeblo<br />

cvlilebebi miiRo, romelTa mizani korufciis Semcireba da mmar-<br />

Tvelobis gaumjobeseba iyo. amis miuxedavad, parlamenti am normebis praqtikaSi<br />

Sesrulebas aqtiurad ar amowmebs da parlamentis wevrebi arc<br />

sxva tipis antikorufciul aqtivobebSi arian CarTuli.<br />

kanonSi „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb“ 2005-2009 wlebSi mravali Sesworeba iqna Setanili. am Sesworebebis<br />

Sedegad, gaizarda im organoebisa da Tanamdebobis pirTa sia, romelTac<br />

es kanoni exeba, gafarTovda Tanamdebobis pirTa qonebrivi deklaraciebis<br />

masStabi da qonebrivi deklaraciebis miRebisa da gamoqveynebis<br />

funqcia sajaro samsaxuris biuros gadaeca. mniSvnelovania, rom im<br />

Tanamdebobis pirTa mimarT, romlebic qonebriv deklaracias ramdenimejer<br />

ar waradgenen, SemoRebul iqna sisxlis samarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

da kanons daemata vrceli debulebebi, romlebic mamxilebelTa<br />

dacvas iTvaliswinebs.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2005 wels parlamentma miiRo kanoni „saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb,“ 101<br />

romlis safuZvelze saxelmwifo Sesyidvebis saagento Seiqmna. kanoni saxelmwifo<br />

Sesyidvebis ganxorcielebis detalur procedurebs adgens da<br />

aregulirebs mTel rig mniSvnelovan sakiTxebs, maT Soris, interesTa Seu-<br />

Tavseblobas, monitoringis procedurebsa da Sesyidvebis gamWvirvalobas.<br />

2009 wels kanons damatebiTi debulebebi daemata, romelTa mizani<br />

Sesyidvebis procesis gamWvirvalobis zrdaa.<br />

2008 wels parlamentma miiRo axali kanoni kontrolis palatis Sesaxeb,<br />

romelic im zogadi politikis mniSvnelovani nawilia, romelic palatis<br />

Tanamedrove umaRles auditorul dawesebulebad gardaqmnas isaxavs<br />

miznad. 102 Zveli normebisgan gansxvavebiT, axali kanoni palatis mier sxvadasxva<br />

tipis auditis Catarebas iTvaliswinebs, Seicavs detalur miTiTebebs<br />

palatis saqmianobis Sesaxeb da adgens mTel rig wesebs, romlebic am<br />

uwyebis gamWvirvalobas, angariSvaldebulebasa da Sida marTvis antikorufciul<br />

wesebs exeba.<br />

2010 wels parlamentma miiRo kanoni „saxelmwifo Sida auditisa da inspeqtirebis<br />

Sesaxeb,“ romelic moiTxovs, rom mTavrobis yvela ZiriTadma<br />

uwyebam specialuri departamenti Seqmnas, romelsac Sida auditis Catareba<br />

da keTisindisierebis wesebis dacvaze monitoringis Catareba daevaleba.<br />

103<br />

rac Seexeba saerTaSoriso antikorufciul xelSekrulebebs, 2008 wels<br />

parlamentma moaxdina gaero-s antikorufciuli konvenciisa da evropis<br />

sabWos sisxlis samarTlis antikorufciuli konvenciis ratificireba. amave<br />

dros, qveyanas xeli ar mouweria evropis sabWos konvenciebze „danaSaulis<br />

Sedegad miRebuli fulis gaTeTrebis, moZiebis, CamorTmevisa da<br />

konfiskaciis Sesaxeb“ da „terorizmis dafinansebis Sesaxeb“ da Sesabamisad<br />

arc maTi ratificireba mouxdenia. 104<br />

praqtikaSi ganxorcielebis SemTxvevaSi, zemoxsenebuli kanonebi da sakanonmdeblo<br />

cvlilebebi, savaraudod, ganamtkicebs qveynis mmarTvelobis<br />

sistemis keTilsindisierebas, gamWvirvalobasa da angariSvaldebulebas.<br />

Tumca, aseve arsebobs mosazreba, rom parlamenti mis mier miRebuli kanonebis<br />

Sesrulebaze aqtiur monitorings ar awarmoebs. 105 aq mTavar faqtors<br />

saparlamento zedamxedvelobis faqtobrivi sisuste warmoadgens.<br />

kanonebis miRebis garda, parlamentis wevrebi zogadad antikorufciul<br />

RonisZiebebSi ar monawileoben. bolo wlebSi parlamentis wevrebis mxridan<br />

korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze droebiTi komisiebis Seqmnis<br />

an aRmasrulebeli StosTvis korufciasTan dakavSirebuli kiTxvebiT mimarTvis<br />

gaxmaurebul SemTxvevebs adgili ar hqonia. saparlamento umravlesobis<br />

erT-erTma warmomadgenelma es imiT axsna, rom samarTaldamcavi<br />

organoebi korufcias Zalze efeqtianad ebrZvian da aseT saqmianobaSi<br />

parlamentis wevrTa monawileoba saWiro aRar aris. 106<br />

2011<br />

53<br />

101 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis<br />

20 aprils.<br />

102 Chamber of Control of Georgia, Strategic<br />

Development Plan for 2009-2011, (Tbilisi:<br />

Policy and Management Consulting Group,<br />

2009), 5.<br />

103 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />

auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2010 wlis 26 marts.<br />

104 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 17.<br />

105 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

106 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera parlamentis wevr<br />

Ciora TaqTaqiSvilTan.<br />

1. sakanonmdeblo organo


2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)<br />

54<br />

reziume<br />

aRmasrulebeli Sto saqarTveloSi xelisuflebis yvelaze Zlieri rgolia<br />

rogorc kanonmdeblobis TvalsazrisiT, ise praqtikaSi. 2004 wlis Semdeg,<br />

misi SesaZleblobebi mniSvnelovnad gaizarda reformebisa da mTavrobis<br />

saerTo Semosavlebis zrdis Sedegad. Tumca, iseTi institutebis sisustis<br />

gamo, rogoricaa parlamenti da sasamarTlo, aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

angariSvaldebuleba praqtikaSi saTanadod uzrunvelyofili ar aris. saqarTveloSi<br />

aRmasrulebeli Stos warmomadgenelTa keTilsindisierebis<br />

uzrunvelmyofi vrceli samarTlebrivi normebi moqmedebs, Tumca ar arsebobs<br />

maTi Sesrulebis mdgradi da funqcionirebadi meqanizmebi. aRmasrulebelma<br />

xelisuflebam mniSvnelovan warmatebebs miaRwia sajaro seqtoris<br />

gaumjobesebisa da korufciis Semcirebis sakiTxSi, Tumca orive sferoSi<br />

kvlavac arsebobs mniSvnelovani gamowvevebi.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia aRmasrulebeli<br />

Stos SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqarTvelos<br />

antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi TiToeuli maCveneblis<br />

Tvisebrivi Sefasebaa mocemuli.<br />

saerTo qula: 69/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi — 75<br />

92/100 damoukidebloba 100 100<br />

marTva gamWvirvaloba 50 50<br />

54/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />

keTilsindisiereba 75 50<br />

roli sajaro seqtoris marTva 50<br />

63/100 samarTlebrivi sistema 75<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

struqtura da organizacia<br />

saqarTvelos xelisuflebis aRmasrulebeli Sto prezidentisa da ministrTa<br />

kabinetisagan Sedgeba. 1 ministrTa kabineti Sedgeba premier-ministrisa<br />

da 16 ministrisgan, romlebic Sesabamis saministroebs xelmZRvaneloben, 2<br />

aseve sami ministrisgan, romlebic saministroebs ar xelmZRvaneloben, magram<br />

konkretul sferoebSi mTavrobis politikis koordinireba evalebaT. 3<br />

2004 wlamde prezidenti konstituciis mixedviT saxelmwifos meTauric<br />

iyo da aRmasrulebeli Stos meTauric. 2004 wlis Tebervlis sakonstitucio<br />

cvlilebebis Semdeg, Seiqmna premier-ministris Tanamdeboba da prezidentma<br />

mxolod saxelmwifos meTauris tituli SeinarCuna. 4 Tumca, rogorc<br />

evropis sabWos veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, miuxedavad<br />

imisa, rom 2004 wlis cvlilebebis mizans saqarTvelos mmarTvelobis saprezidento<br />

sistemis naxevrad saprezidento sistemiT Canacvleba warmoadgenda,<br />

es mizani srulad ar ganxorcielebula da prezidentma Zlieri<br />

uflebamosilebebi SeinarCuna. 5 prezidenti arCevs premier-ministris kandidaturas,<br />

romelsac parlamenti amtkicebs. prezidenti aseve parlaments<br />

dasamtkiceblad warudgens ministrTa kabinetis wevrTa Semadgenlobas<br />

(romelsac premier-ministri arCevs). 6 prezidenti arsebiTad aRmasrulebeli<br />

Stos meTaurad rCeba: mas SeuZlia, Tanamdebobidan daiTxovos premier-ministri<br />

an mTeli ministrTa kabineti, aseve SeuZlia zogi ministris<br />

pirdapir daTxovnac (Tavadacvis, Sinagan saqmeTa da iusticiis ministrebis).<br />

premier-ministrs ministrTa kabinetis wevrebis dasaniSnad aseve prezidentis<br />

Tanxmoba sWirdeba. 7 amave dros, prezidents SeuZlia, moiwvios da Tavmj-<br />

domareobdes ministrTa kabinetis sxdomebs8 da uflebamosilia, SeaCeros<br />

an gaauqmos ministrTa kabinetis gadawyvetilebebi. 9<br />

Sefaseba<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad aqvs aRmasrulebel Stos misi movaleobebis efeqtianad Sesasruleblad<br />

saWiro resursebi?<br />

saqarTvelos xelisuflebis aRmasrulebeli Stos uwyebebisTvis gamoyofili<br />

saxsrebis odenoba bolo ramdenime weliwadSi mkveTrad gaizarda,<br />

ramac am uwyebebs maTi yvelaze mniSvnelovani funciebis efeqtianad ganxorcielebis<br />

saSualeba misca. amis miuxedavad, saministroebis TanamSromelTa<br />

xSiri cvlis gamo, kvalificiuri profesionalebisTvis aRmasrulebeli Stos<br />

dawesebulebebSi muSaoba naklebad mimzidvelia.<br />

gadasaxadebis akrefis gaumjobesebam, rac 2004 wels amJamindeli xelm-<br />

ZRvanelobis xelisuflebaSi mosvlas mohyva, saxelmwifo Semosavlebis<br />

swrafi mateba gamoiwvia da isini 2004-2008 wlebSi 2.5 miliardi laridan<br />

7.6 miliard laramde gaizarda. ekonomikuri zrdis bolodroindelma Senelebam,<br />

rac msoflio finansuri krizisiTa da 2008 wlis ruseT-saqarTve-<br />

55<br />

1 saqarTvelos konstituciaSi gamoyenebulia<br />

termini „mTavroba,“ magram imisTvis, rom<br />

ganvasxvavoT zogadad mTavroba da misi<br />

aRmasrulebeli Sto, am TavSi<br />

gamoyenebuli iqneba termini „ministrTa<br />

kabineti.“<br />

2 regionaluri ganviTarebisa da<br />

infrastruqturis saministro; finansTa<br />

saministro; ganaTlebisa da mecnierebis<br />

saministro; sportisa da axalgazrdul<br />

saqmeTa saministro; garemos dacvisa da<br />

bunebrivi resursebis saministro;<br />

ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis<br />

saministro; energetikis saministro;<br />

Tavdacvis saministro; iusticiis<br />

saministro; kulturisa da ZeglTa dacvis<br />

saministro; saqarTvelos okupirebuli<br />

teritoriebidan iZulebiT<br />

gadaadgilebul pirTa, gansaxlebisa da<br />

ltolvilTa saministro; sagareo saqmeTa<br />

saministro; soflis meurneobis<br />

saministro; Sinagan saqmeTa saministro;<br />

Sromis, jandacvisa da socialuri dacvis<br />

saministro; sasjelaRsrulebis, probaciisa<br />

da iuridiuli daxmarebis saministro.<br />

3 saxelmwifo ministri evropul da<br />

evroatlantikur struqturebSi<br />

integraciis sakiTxebSi; saxelmwifo<br />

ministri reintegraciis sakiTxebSi;<br />

saxelmwifo ministri diasporis sakiTxebSi.<br />

4 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />

wlis 24 agvistos, muxli 69.<br />

5 European Commission for Democracy through<br />

Law (Venice Commission), Opinion on the Draft<br />

Amendments to the Constitution of Georgia,<br />

adopted by the Venice Commission at its 58th<br />

Plenary Session, Venice, 12-13 March, 2.<br />

6 saqarTvelos konstitucia, muxli 80.<br />

7 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />

8 saqarTvelos konstitucia, muxli 78.<br />

9 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />

2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)


10 saqarTvelos finansTa saministros vebgverdi,<br />

„biujetis Semosulobebi<br />

absolutur maCveneblebSi 2005-2010<br />

wlebSi,“ http://www.mof.ge/budget (nanaxia<br />

2010 wlis 9 agvistos).<br />

11 2004 wlis biujetis monacemebi aRebulia<br />

finansTa saministros veb-gverdidan:<br />

http://www.mof.ge/budget/by_year/2004/<br />

(nanaxia 2010 wlis 9 agvistos); 2010 wlis<br />

sabiujeto monacemebi aRebulia kanonidan<br />

„saqarTvelos 2010 wlis saxelmwifo<br />

biujetis Sesaxeb“ (Semoklebuli versia),<br />

http://www.mof.ge/4069 (nanaxia 2010 wlis<br />

9 agvistos).<br />

12 Tamar kovziriZe, saqarTvelos premierministris<br />

mrCeveli. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2010 wlis 29 ivnisi.<br />

13 vaxtang leJava, saqarTvelos premierministris<br />

mrCeveli. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2010 wlis 12 ivlisi.<br />

14 gia nodia, „mSvidobis, demokratiisa da<br />

ganviTarebis kavkasiuri institutis“<br />

xelmZRvaneli. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2010 wlis 18 agvisto.<br />

56<br />

los omiT iyo gamowveuli, saxelmwifo Semosavlebis kleba ganapiroba,<br />

Tumca, amis miuxedavad, 2010 wels maTi odenoba mainc 6.9 miliard lars<br />

gautolda. 10 Sesabamisad, bolo wlebSi mniSvnelovnad gaizarda sxvadasxva<br />

saxelmwifo uwyebebisTvis, maT Soris aRmasrulebel StoSi Semavali uwyebebis<br />

umetesobisTvis, gamoyofili saxsrebi. magaliTad: 11<br />

2004 wlis biujeti 2010 wlis biujeti<br />

(larebSi) (larebSi)<br />

prezidentis administracia 8 milioni 17 milioni<br />

mTavrobis kancelaria 3 milioni 9 milioni<br />

iusticiis saministro 22 milioni 45 milioni<br />

jandacvis saministro 400 milioni 1.3 miliardi<br />

ganaTlebis saministro 60 milioni 400 milioni<br />

rogorc premier-ministris erT-erTi mrCeveli aRniSnavs, sabiujeto asignebebis<br />

saerTo zrdam, rasac Tan erTvoda TanamSromlebis saerTo ricxvis<br />

Semcireba da optimizacia, saministroebs saSualeba misca, TanamSromlebisTvis<br />

ufro maRali xelfasebi SeeTavazebinaT da kvalificiuri profesionalebi<br />

miezidaT. 12 mTavrobis kidev erTma mrCevelma „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom dafinansebis amJamindeli<br />

done xelisuflebis aRmasrulebel Stos Sromis bazarze kerZo seqtoris-<br />

Tvis konkurenciis gawevis saSualebas aZlevs. 13 orive respondentma aRniSna,<br />

rom amJamad aRmasrulebel Stos misi funqciebis efeqtianad Sesasruleblad<br />

sakmarisi resursebi gaaCnia.<br />

gia nodiam, romelic erT-erTi wamyvani qarTuli analitikuri organizaciis,<br />

„mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis kavkasiuri institutis,“<br />

xelmZRvanelia, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />

rom marTalia saministroebs resursebTan dakavSirebuli problemebi kvlavac<br />

aqvT, magram dafinansebis gazrdam maT saSualeba misca, rom maTi Ziri-<br />

Tadi funqciebi efeqtianad SeesrulebinaT. amis miuxedavad, nodia aRniSnavs,<br />

rom radgan saministroebis politikuri xelmZRvanelobis cvla xSirad<br />

maTSi dasaqmebuli sajaro moxeleebis samsaxuridan daTxovnas iwvevs, sazogadoeba<br />

saministroebSi arsebul samuSao adgilebs zogadad dasaqmebis<br />

arastabilur saSualebad miiCnevs, ris gamoc zogierTi maRalkvalificiurma<br />

potenciurma kandidatma, SesaZloa, am uwyebebSi arsebul vakansiebze<br />

ganacxadi ar Seitanos. 14<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad damoukidebelia aRmasrulebeli Sto kanonis mixedviT?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba ar Seicavs arc erT iseT debulebas, romelic<br />

aRmasrulebeli Stos saqmianobas arajerovnad SezRudavs da xelisuflebis<br />

sxva Stoebs mis saqmianobaSi gadametebuli Carevis saSualebas miscems.<br />

piriqiT, rogorc „bertelsmanis transformaciis indeqsis“ saqarTvelos<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


angariSSia aRniSnuli, aRmasrulebeli Sto qveynis amJamindel sakonstitucio<br />

sistemaSi „TiTqmis ukonkurento ZalauflebiT“ sargeblobs. 15<br />

2011<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 100<br />

ramdenad damoukidebelia aRmasrulebeli Sto praqtikaSi?<br />

praqtikaSi, iseve rogorc kanoniT, aRmasrulebeli Sto saqarTveloSi xelisuflebis<br />

yvelaze Zlieri rgolia. ar yofila mis saqmianobaSi xelisuflebis<br />

sxva institutebis (mag. sakanonmdeblo organos an SeiaraRebuli Zalebis)<br />

arajerovani Carevis arc erTi SemTxveva. 16<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba aRmasrulebeli Stos saqmianobis<br />

gamWvirvalobas?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba Seicavs mniSvnelovan samarTlebriv meqanizmebs,<br />

romlebic aRmasrulebeli Stos mier sabiujeto saxsrebis xarjvisa<br />

da Tanamdebobis pirTa qonebis gamWvirvalobas uzrunvelyofs. amave dros,<br />

arasakmarisad efeqtiania gamWvirvalobasTan dakavSirebuli debulebebi,<br />

romlebic aRmasrulebeli xelisuflebis saqmianobis zogierT aspeqts,<br />

magaliTad, ministrTa kabinetis sxdomebs, exeba.<br />

miuxedavad imisa, rom kanoni ministrTa kabinets uflebas aZlevs, medias<br />

mis sxdomaze daswrebis neba misces an „sajaro sxdoma“ gamarTos, romelze<br />

daswrebac sazogadoebis wevrebsac SeeZlebaT, 17 ar arsebobs konkretuli<br />

meqanizmebi, romlebic kabinetis sxdomebisa da ganxilvebis Sinaarsis sazogadoebisTvis<br />

xelmisawvdomobas uzrunvelyofs.<br />

kanoni ministrTa kabinetisgan sxdomebis stenografiuli Canawerebis warmoebas<br />

ar iTxovs, Tumca, mTavrobis reglamentis mixedviT, premier-ministrs<br />

ufleba aqvs, sxdomis audio-Canaweris gakeTebis an stenogramis warmoebis<br />

gadawyvetileba miiRos. 18 kanonSi ar aris debuleba, romelic mTavrobas<br />

warmoebuli stenogramis gamoqveynebas daavaldebulebs. aseve ar arsebobs<br />

debuleba, romelic aRmasrulebeli Stos saqmianobis erTian sainformacio<br />

sistemaSi dafiqsirebas moiTxovs, Tumca mTavrobisa da prezidentis yvela<br />

gadawyvetileba, romelic normatiul aqtad iTvleba, normatiuli aqtebis<br />

saxelmwifo reestrSi unda iqnes Setanili. 19<br />

rac Seexeba dadebiT mxares, „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa<br />

da korufciis Sesaxeb“ kanonis Tanaxmad, aRmasrulebeli Stos moxeleebi<br />

valdebulni arian, rom Tanamdebobis dakavebidan ori Tvis vadaSi sajaro<br />

samsaxuris biuroSi qonebrivi deklaraciebi waradginon. moxeleebma aseTi<br />

57<br />

15 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2009), 8.<br />

16 gia nodias interviu avtorTan.<br />

17 mTavrobis reglamenti, muxlebi 20, 23.<br />

18 iqve, muxli 23.<br />

19 saqarTvelos kanoni „normatiuli aqtebis<br />

Sesaxeb,“ muxli 29.<br />

2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)


20 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 17<br />

oqtombers, muxlebi 14–20.<br />

21 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, miRebulia<br />

2000 wlis 18 dekembers, muxli 4.<br />

22 saqarTvelos sabiujeto kodeqsi, muxli 38.<br />

23 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />

muxli 182.<br />

24 http://www.government.gov.ge<br />

25 http://www.government.gov.ge/old/<br />

index.php?lang_id=GEO&sec_id=49 (nanaxia<br />

2010 wlis 5 agvistos).<br />

26 http://www.government.gov.ge/old/<br />

index.php?lang_id=GEO&sec_id=44 (nanaxia<br />

2010 wlis 5 agvistos).<br />

27 http://www.mof.ge/budget (nanaxia 2010<br />

wlis 5 agvistos).<br />

28 http://www.declaration.ge/csb/main.seam<br />

(nanaxia 2010 wlis 5 agvistos).<br />

58<br />

deklaraciebi yovelwliurad da Tanamdebobis datovebidan erTi Tvis<br />

vadaSi unda waradginon. sajaro samsaxuris biurodan moxelis qonebrivi<br />

deklaraciis aslis moTxovna da miReba yvela dainteresebul pirsa da organizacias<br />

SeuZlia. moxeles, romelic qonebriv deklaracias ar waradgens,<br />

ekisreba jarima da mis mimarT sisxlissamarTlebrivi devnac ki SeiZleba<br />

daiwyos. 20 qonebrivi deklaraciebis maregulirebeli debulebebis erTi<br />

mniSvnelovani xarvezi is aris, rom isini deklaraciebis gadamowmebis meqanizmebis<br />

Seqmnas ar iTvaliswinebs.<br />

sabiujeto kodeqsi gamWvirvalobas saqarTvelos sabiujeto sistemis erTerT<br />

ZiriTad principad asaxelebs da acxadebs, rom sajaro unda gaxdes<br />

yvela saxis biujetebi, aseve angariSebi maTi Sesrulebis Sesaxeb. 21 kodeqsi<br />

moiTxovs, rom saxelmwifo biujetis proeqti TandarTul masalebTan er-<br />

Tad sajaro gaxdes parlamentisTvis wardgenisTanave. 22 saxelmwifo biujeti<br />

kanons warmoadgens da, Sesabamisad, parlamentis mier miRebuli nebismieri<br />

sxva kanonis msgavsad, sajarod unda gamoqveyndes. amasTan erTad, parlamentis<br />

reglamenti pirdapir moiTxovs, rom rogorc ki saxelmwifo biujets<br />

sakanonmdeblo organo daamtkicebs, is sazogadoebisTvis xelmisawvdomi<br />

unda gaxdes. 23<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad gamWvirvalea aRmasrulebeli Stos saqmianoba praqtikaSi?<br />

xelisuflebis aRmasrulebeli Sto garkveuli tipis informacias sazogadoebas<br />

sakuTari iniciativiT acnobs. magaliTad, ministrTa kabinetis gankargulebebi<br />

da dadgenilebebi, aseve biujeti da aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

moxeleTa qonebrivi deklaraciebi, onlain reJimSia xelmisawvdomi.<br />

amis miuxedavad, rogorc prezidentis, ise saministroebis veb-gverdebi<br />

arasakmaris informacias Seicavs. antikorufciuli sistemis kvlevis<br />

praqtikuli testebis ganmavlobaSi, winaswar SerCeulma saministroebma<br />

srulad maTTvis wardgenili sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebis<br />

mxolod naxevars upasuxes, xolo Tormeti ganacxadidan oTxi upasuxod<br />

datoves an ar daakmayofiles.<br />

zogierTi tipis mniSvnelovani informacia aRmasrulebeli Stos Sesaxeb<br />

sazogadoebisTvis onlain reJimSia xelmisawvdomi. ministrTa kabinetis vebgverdze24<br />

mocemulia mTavrobis im gankargulebebisa da dadgenilebebis<br />

monacemTa baza, romlebic bolo xuTi wlis ganmavlobaSi iqna miRebuli. 25<br />

veb-gverdze aseve warmodgenilia ministrTa kabinetis sxdomebis dRis<br />

wesrigebi da mokle angariSebi. 26 ministrTa kabinetis biujetis Sesaxeb<br />

detaluri informaciis miReba SesaZlebelia finansTa saministros vebgverdidan.<br />

27 aRmasrulebeli Stos moxeleebi qonebriv deklaraciebs sajaro<br />

samsaxuris biuros warudgenen da es deklaraciebi specialur vebgverdze<br />

qveyndeba. 28 amis miuxedavad, gamoiTqmis mosazrebebi, rom deklaraciebi<br />

xSirad qonebis warmomavlobisa da namdvili odenobis Sesaxeb arazust<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


da SecdomaSi Semyvan informacias Seicavs. 29 qonebrivi deklaraciebis sizustis<br />

gadamowmebis araviTari meqanizmi ar arsebobs da romelime sagangebo<br />

uwyeba maT regularulad ar amowmebs.<br />

prezidentis veb-gverdi 30 mxolod prezidentis administraciis Sesaxeb zogad<br />

informaciasa da prezidentis saqmianobis amsaxvel pres-relizebs<br />

Seicavs. rac yvelaze mniSvnelovania, veb-gverdze ar qveyndeba prezidentis<br />

gankargulebebi da sxva gadawyvetilebebi.<br />

2009 wels TbilisSi bazirebulma arasamTavrobo organizaciam „informaciis<br />

Tavisuflebis ganviTarebis instituti“ mTavrobis yvela saministros<br />

veb-gverdis Semowmeba Caatara. kvlevis Sedegad, yvelaze maRali qula finansTa<br />

saministros veb-gverds mieniWa, magram misi gamWvirvalobis done<br />

mxolod 41 procentiT iyo Sefasebuli. yvela sxva saministroebis veb-gverdebis<br />

maCvenebeli 25 procentze naklebs Seadgenda. analizis Sedegad gamoiTqva<br />

daskvna, rom saministroebi maT veb-gverdebs informaciis gavrcelebisa<br />

da sazogadoebasTan urTierTobis mniSvnelovan instrumentad ar<br />

miiCnevdnen. Sefasebis Sedegad (romelic mraval kriteriums, maT Soris,<br />

informaciis amomwuravobas, aqtualurobasa da xelmisawvdomobas efuZneboda)<br />

dadginda, rom veb-gverdebi arasakmaris informacias Seicavda saministroebis<br />

zogad struqturasa da maTi ganyofilebebis funqciebze, saministroebSi<br />

arsebul monacemTa bazebze, saministroebis saqmianobaze, saministroebis<br />

saqmianobis maregulirebel kanonebsa da sxva samarTlebriv<br />

aqtebze, moqalaqeebisa da organizaciebis mier saministroebSi Txovnebisa<br />

da ganacxadebis wardgenis procedurebze, saministroebis saqmianobaze saxelmwifo<br />

Sesyidvebis sferoSi da maT sakadro da safinanso politikaze. 31<br />

antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli testebis dros, „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelom“ mTavrobis sam saministros – finansTa,<br />

iusticiis da Tavdacvis saministroebs – sajaro informaciis moTxovniT<br />

ganacxadebi gaugzavna. TiToeul am saministros oTxi ganacxadi (ori standartuli<br />

da ori rTuli) gaegzavna. saerTo jamSi, im Tormeti ganacxadidan,<br />

romlebic saministroebs gaegzavnaT, maT sruli informacia mxolod eqvs<br />

SemTxvevaSi gasces. erT SemTxvevaSi saministrom ganacxadze arasruli pasuxi<br />

gasca, erTi ganacxadi ki sxva uwyebaze arasworad gadaamisamarTa. or<br />

SemTxvevaSi saministroebma informaciis gacemaze uari ganacxades (erT<br />

SemTxvevaSi, uari gamarTlebuli iyo, erTSi ki – gaumarTlebeli), darCenil<br />

or SemTxvevaSi ki ganacxadebi upasuxod iqna datovebuli. amgvarad, imasTan<br />

erTad, rom saministroebi maT veb-gverdebze informacias sakuTari iniciativiT<br />

ar aqveyneben, isini gansakuTrebiT arc moqalaqeTa ganacxadebze<br />

reagirebiT gamoirCevian.<br />

2011<br />

59<br />

29 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />

Georgia 2009 (Global Integrity, 2010), 72, 76.<br />

30 http://www.president.gov.ge<br />

31 Institute for Development of Freedom of<br />

Information, Monthly Bulletin No 1, July-<br />

September 2009, 23-37.<br />

uwyeba standartuli ganacxadi 1 standartuli ganacxadi 2 rTuli ganacxadi 1 rTuli ganacxadi 2<br />

finansTa saministro informacia gaica upasuxod darCa informacia gaica informacia gaica<br />

iusticiis saministro informacia gaica arasruli pasuxi werilobiTi uari gadamisamarTebul iqna<br />

Tavdacvis saministro informacia gaica upasuxod darCa informacia gaica upasuxod darCa<br />

2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)


32 saqarTvelos konstitucia, muxli 59.<br />

33 iqve, muxli 93.<br />

34 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />

miRebulia 2004 wlis 17 Tebervals,<br />

muxlebi 223-234.<br />

35 iqve, muxli 196.<br />

60<br />

informaciis sajaroobis kanonmdeblobis Sesabamisad wardgenili xuTi<br />

sxvadasxva ganacxadidan, romlebic saministroebs antikorufciuli sistemis<br />

kvlevis praqtikuli testebis farglebSi gaegzavnaT da romlebic xuTi<br />

sxvadasxva saministros ministrebisa da ministris moadgileebis mier mi-<br />

Rebul premiebs Seexeboda, maT saTanado pasuxi arc erTze ar gauciaT.<br />

finansTa saministrom informaciis argacemis gamamarTlebel mizezad piradi<br />

cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba daasaxela, iusticiis saministrom<br />

Tavis pasuxSi moaxdina kanonis im debulebis citireba, romelic sajaro<br />

moxeleTa xelfasebs gansazRvravs, magram premiebis odenobaze informacia<br />

ar gasca, xolo Tavdacvis saministro ganacxads saerTod ar gamoexmaura.<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

‘<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom aRmasrulebeli Stos moxeleebma<br />

maTi saqmianobis amsaxveli angariSebi waradginon da angariSvaldebulni<br />

iyvnen sakuTari qmedebebis gamo?<br />

konstitucia da mTeli rigi sxva kanonebi adeqvatur debulebebs Seicavs<br />

aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebis Sesaxeb. amis miuxedavad, is garemoeba,<br />

rom prezidents sakanonmdeblo organos daTxovnis ufleba aqvs,<br />

amcirebs parlamentis SesaZleblobas, uzrunvelyos aRmasrulebeli Stos<br />

angariSvaldebuleba. aseve ar arsebobs raime sakanonmdeblo moTxovna, rom<br />

aRmasrulebelma Stom misi saqmianobis ganxorcielebisas sazogadoebis<br />

pozicia mxedvelobaSi miiRos.<br />

konstitucia moiTxovs, rom ministrTa kabinetis wevrebma upasuxon parlamentarebis<br />

kiTxvebs da, gamoZaxebis SemTxvevaSi, parlamentis winaSe moxsenebiT<br />

wardgnen. 32 parlamentis reglamenti parlamentis wevrebsa da mis<br />

sxvadasxva organoebs mniSvnelovan uflebamosilebebs aniWebs aRmasrulebeli<br />

Stos zedamxedvelobis mxriv. aRmasrulebeli Stos zedamxedvelobis<br />

sferoSi parlamentis uflebamosilebaTa Sesaxeb ufro detaluri informacia<br />

am angariSis Sesabamis TavSia mocemuli.<br />

parlaments konstituciiT miniWebuli aqvs ufleba, gaakontrolos ministrTa<br />

kabinetis mier saxelmwifo biujetis saxsrebis xarjva, xolo, darRvevebis<br />

aRmoCenis SemTxvevaSi, prezidents sabiujeto saxsrebis xarjvis<br />

SeCerebis moTxovniT mimarTos. 33 ministrTa kabineti valdebulia, rom<br />

parlaments kvartalSi erTxel warudginos angariSi saxelmwifo biujetis<br />

Sesrulebis Sesaxeb da sabiujeto wlis dasrulebidan sami Tvis vadaSi mis<br />

winaSe saboloo angariSiT wardges. Tu parlamenti biujetis Sesrulebis<br />

Sesaxeb angariSs ar daamtkicebs, prezidents SeuZlia, ministrTa kabinetis<br />

daTxovnis sakiTxi daayenos, magram mas amis valdebuleba ar ekisreba. 34<br />

amasTan erTad, premier-ministri valdebulia, parlaments weliwadSi erTxel,<br />

xolo sakanonmdeblo organos mxridan moTxovnis SemTxvevaSi 15 dRis<br />

vadaSi, warudginos specialuri angariSi mTavrobis programis Sesrulebis<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


Sesaxeb. 35 amave dros, konstituciis mixedviT, prezidenti valdebulia<br />

weliwadSi erTxel parlamentis winaSe wardges moxsenebiT qveyanaSi arsebuli<br />

mdgomareobis Sesaxeb. 36 amasTanave, is garemoeba, rom xelisuflebis<br />

am or Stos Soris konfliqts saxelmwifo biujetis an ministrTa kabinetis<br />

damtkicebasTan dakavSirebiT SeiZleba sakanonmdeblo organos daTxovna<br />

mohyves, garkveulwilad asustebs parlamentis SesaZleblobas, uzrunvelyos<br />

aRmasrulebeli Stos angariSvaldebuleba. parlamentis daTxovnis gadawyvetilebas<br />

iRebs prezidenti, romelic, rogorc zemoT aRniSna, aRmasrulebeli<br />

Stos xelmZRvanelad rCeba.<br />

parlaments SeuZlia, prezidenti, premier-ministri da mTavrobis sxva wevrebi<br />

impiCmentis wesiT Tanamdebobidan gadaayenos, Tu uzenaesi sasamarTlo<br />

daadasturebs, rom maT konstitucia daarRvies an danaSauli Caidines. 37<br />

konstituciis mixedviT, kontrolis palata (saqarTvelos umaRlesi auditoruli<br />

dawesebuleba) valdebulia, Seamowmos aRmasrulebeli Stos finansuri<br />

saqmianoba da weliwadSi orjer parlaments warudginos moxseneba<br />

saxelmwifo biujetis SesrulebasTan dakavSirebiT. 38 kontrolis palata<br />

atarebs aRmasrulebeli xelisuflebis uwyebebis audits da, danaSaulis<br />

niSnebis aRmoCenis SemTxvevaSi, uflebamosilia, rom auditis Sedegebi<br />

samarTaldamcav organoebs gaugzavnos. 39<br />

saministroebi valdebulni arian, Seqmnan Sida auditis subieqtebi, romlebic<br />

am dawesebulebebis finansuri marTvis efeqtianobas Seafaseben. 40 Tumca<br />

iusticiis, Tavdacvisa da Sinagan saqmeTa saministroebs aRniSnuli subieqtebis<br />

Seqmna 2013 wlamde ar evalebaT. 41<br />

sakonstitucio sasamarTlo uflebamosilia, ganixilos aRmasrulebeli Stos<br />

mier gamocemuli normatiuli da kanonqvemdebare aqtebis konstituciasTan<br />

Sesabamisobis sakiTxi. 42<br />

aRmasrulebeli Sto valdebulia, miuTiTos mis mier miRebuli gadawyvetilebebis<br />

mizezebi. magaliTad, is gadawyvetilebebi, romlebic normatiul<br />

aqtebad iTvleba (mag. prezidentis gankargulebebi da prezidentisa da<br />

ministrTa kabinetis mier gamocemuli kanonqvemdebare aqtebi) unda Seicavdes<br />

ganmartebiT baraTs, romelSic miTiTebuli iqneba maTi miRebis mizezebi.<br />

43 mTavrobis reglamenti aseve moiTxovs, rom mTavrobis sxdomaze gansaxilvelad<br />

wardgenil kanonqvemdebare da sxva samarTlebrivi aqtebis proeqtebs<br />

Tan axldes ganmartebiTi baraTi, romelSic dasabuTebuli iqneba<br />

maTi miRebis aucilebloba. 44 aRmasrulebeli Stos administraciulma organoebma<br />

maT mier miRebul administraciul-samarTlebriv aqtebs aseve ganmartebiTi<br />

baraTi unda daurTon. 45<br />

amave dros, kanonmdeblobaSi ar aris iseTi debulebebi, romlebic aRmasrulebel<br />

Stos gadawyvetilebebis miRebis procesSi sazogadoebis azris<br />

gaTvaliswinebas pirdapir avaldebulebs.<br />

2011<br />

61<br />

36 saqarTvelos konstitucia, muxli 73.<br />

37 iqve, muxlebi 63-64.<br />

38 iqve, muxli 97.<br />

39 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />

kontrolis palatis Sesaxeb,“ miRebulia<br />

2008 wlis 28 dekembers, muxli 24.<br />

40 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />

auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2010 wlis 26 marts, muxlebi 6-8.<br />

41 iqve, muxli 32.<br />

42 saqarTvelos konstitucia, muxli 89.<br />

43 saqarTvelos kanoni `normatiuli aqtebis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 2009 wlis 22<br />

oqtombers, muxli 17.<br />

44 mTavrobis reglamenti, muxli 37.<br />

45 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />

kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss,<br />

muxli 53.<br />

2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)


46 palatis mier 2009 wels Catarebuli<br />

auditoruli Semowmebebis nusxa<br />

gamoqveynebulia palatis veb-gverdze:<br />

http://www.control.ge/files/upload-file/pdf/<br />

auditis-chamonatvali.pdf (nanaxia 2010 wlis 6<br />

agvistos).<br />

47 kontrolis palatis SesaZleblobebTan<br />

dakavSirebul sakiTxebze ufro detaluri<br />

informaciisTvis, ixileT am angariSis<br />

umaRlesi auditoruli dawesebulebis<br />

Sesaxeb Tavi.<br />

48 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 35.<br />

49 iqve, 35.<br />

62<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad efeqtianad xorcieldeba aRmarulebeli Stos saqmianobis<br />

zedamxedveloba praqtikaSi?<br />

kanonis debulebebi, romlebic aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebas<br />

iTvaliswinebs (da romelTagan zogierTi Zalze kargia) praqtikaSi efeqtiani<br />

ar aris. amis mTavari mizezi arsebuli politikuri viTarebaa (sadac<br />

sakanonmdeblo organos mTlianad prezidentis partia akontrolebs, romelic<br />

prezidentisgan sakmarisad damoukidebeli ar aris).<br />

aRmasrulebeli Sto, kanonis moTxovnis Sesabamisad, parlaments yovelwliur<br />

da kvartalur angariSebs warudgens, Tumca, radgan saparlamento<br />

mandatebis did umravlesobas (daaxloebiT 80 procents) prezidentis partia<br />

flobs (romelic, rogorc politikuri partiebis Sesaxeb TavSia naCvenebi,<br />

metad centralizebuli organizaciaa da ZiriTadad lideris nebis<br />

mixedviT moqmedebs), sakanonmdeblo organos naklebi stimuli aqvs, rom<br />

aRmasrulebeli Stos angariSvaldebuleba uzrunvelyos.<br />

kanonis Tanaxmad, kontrolis palata aRmasrulebeli Stos organoebis audits<br />

atarebs. 46 Tumca, am auditebis detaluroba da saboloo gavlena SesaZloa<br />

SezRuduli iyos plataSi kvalificirebuli personalis simcirisa<br />

da misi arasakmarisi politikuri damoukideblobis gamo (damatebiTi informaciisTvis<br />

ixileT Tavi umaRlesi auditoruli dawesebulebis Sesaxeb).<br />

2007 wels Catarebuli ganaTlebis saministros saqmianobis auditi, rasac<br />

Sedegad palatidan ramdenime auditoris daTxovna mohyva, imis erT-erTi<br />

niSania, rom palatas aRmasrulebeli Stos gavlenian wevrebTan nebismier<br />

potenciur konfliqtSi warmatebis mcire Sansi aqvs. 47<br />

Sida auditis erTiani sistema mxolod 2010 martSi miRebuli sakanonmdeblo<br />

cvlilebebis Sedegad iqna SemoRebuli da es debulebebi praqtikaSi jer<br />

srulad ar xorcieldeba. saministroebSi Sida zedamxedvelobasa da kontrols<br />

aqamde generaluri inspeqciebi axorcielebdnen. erTiani sakanonmdeblo<br />

safuZvlebis ararsebobis pirobebSi, TiToeul saministros SeeZlo,<br />

misi generaluri inspeqtoratis saqmianobis wesebi Tavad ganesazRvra. amave<br />

dros, radgan inspeqciebi Sesabamis saministroebs eqvemdebarebian, maT<br />

saTanado Semowmebebis Casatareblad aucilebeli funqcionaluri damoukidebloba<br />

ar gaaCniaT. 48 Sesabamisad, maT efeqturobas „seriozulad amcirebs“<br />

is garemoeba, rom maT damoukidebloba, resursebi da harmonizebuli<br />

procedurebi ar aqvT. 49<br />

aRmasrulebeli Stos maRali rangis moxeleebis samarTlebrivi devna Zalze<br />

iSviaTad xdeba. erTaderT gamonakliss Tavdacvis ministris, irakli<br />

oqruaSvilis, korufciis braldebiT dapatimreba warmoadgens. Tumca imis<br />

gaTvaliswinebiT, rom oqruaSvili mxolod maSin daapatimres, roca man<br />

opoziciaSi gadasvlis gadawyvetileba miiRo, gaurkvevelia, ramdenad gamodgeba<br />

es SemTxveva imis dasadastureblad, rom saqarTveloSi maRali<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


angis moxeleebi korufciasTan dakavSirebuli danaSaulis gamo pasuxs<br />

ageben. rogorc erT-erTi eqsperti acxadebs, aRmasrulebeli Stos maRali<br />

rangis moxeleebs, romlebic korufciaSi gaerevian, savaraudod Tanamdebobidan<br />

aTavisufleben, Tumca prezidentma da mmarTveli partiis xelmZRvanelobam<br />

SesaZloa, aseTi SemTxvevebis gaxmaurebisgan da aseTi moxeleebisTvis<br />

oficialurad bralis wayenebisgan Tavi Seikavon. 50<br />

„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />

`antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnis mixedviT, saqarTvelom biujetis<br />

momzadebis, ganxilvis, damtkicebis, Sesrulebisa da angariSgebis „jansaRi<br />

sistema“ Seqmna, radgan yvela finansuri tranzaqcia xazinis erTian angariSzea<br />

gaerTianebuli da miiCneva, rom xazina maTze efeqtur kontrols<br />

axorcielebs. 51 amave dros, „Ria biujetis indeqsis“ 2010 wlis angariSSi am<br />

sferos ramdenime xarvezic iyo miTiTebuli. kerZod, biujetis angariSebs<br />

amomwuravi auditi ar utardeba da maT saTanadod arc sakanonmdeblo organo<br />

swavlobs. 52<br />

im garemoebam, rom aRmasrulebeli Stos saqmianobaSi sazogadoebis azris<br />

gaTvaliswinebis samarTlebrivi valdebuleba ar arsebobs, praqtikaSic Sesabamisi<br />

xarvezi warmoSva. Tumca, SeimCneva garkveuli dadebiTi gamonaklisebic:<br />

rogorc premier-ministris mrCeveli acxadebs, sagadasaxado kanonmdeblobaSi<br />

bolo dros ganxorcielebuli cvlilebebis ganxilva biznes-seqtoris<br />

warmomadgenlebTan erTad mimdinareobda. 53<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic aRmasrulebeli Stos moxeleTa<br />

keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba aRmasrulebeli Stos moxeleTa keTilsindisierebis<br />

uzrunvelmyof saTanado wesebs Seicavs, xolo bolodroindeli sakanonmdeblo<br />

cvlilebebiT am wesebis aRsrulebis meqanizmic Camoyalibda.<br />

amis miuxedavad, kanoni saTanado SezRudvebs ar awesebs aRmasrulebeli<br />

Stos moxeleebis saqmianobaze mas Semdeg, rac isini saxelmwifo Tanamdebobas<br />

datoveben.<br />

sajaro moxeleTa, maT Soris aRmasrulebeli Stos warmomadgenelTa, mier<br />

movaleobebis keTilsindisier aRsrulebasTan dakavSirebuli wesebi Camoyalibebulia<br />

kanonebSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ 54 da „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb.“ 55 pirveli kanoni<br />

qcevis zogad wesebs adgens, meore ki ufro detalur debulebebs Seicavs.<br />

sajaro moxeleebs (maT Soris, aRmasrulebeli Stodan) ekrZalebaT maT<br />

TanamdebobasTan dakavSirebuli nebismieri privilegiis SeTavazeba da<br />

miReba. isini valdebuli arian, aRkveTon interesTa SeuTavseblobis nebismieri<br />

SemTxveva da/an ganacxadon mis Sesaxeb, aseve Sesabamis uwyebebs<br />

63<br />

50 gia nodias interviu avtorTan.<br />

51 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 34.<br />

52 International Budget Partnership, Open Budget<br />

Index 2010 Georgia, http://internationalbudget.<br />

org/files/OBI2010-Georgia.pdf (nanaxia 2010<br />

wlis 22 marts).<br />

53 Tamar kovziriZis (premier-ministris<br />

mrCeveli) interviu avtorTan, Tbilisi,<br />

2010 wlis 29 ivnisi.<br />

54 miRebulia 1997 wlis 31 oqtombers.<br />

55 miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers.<br />

2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)


56 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />

oqtombers, muxli 73 (4).<br />

57 iqve, muxli 73 (5).<br />

58 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxli 5, 9-11, 13, 20.<br />

59 iqve, muxli 20 (4).<br />

60 iqve, muxli 20 (5).<br />

61 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ muxli 73 (5).<br />

62 iqve, muxli 65.<br />

64<br />

yovelwliurad acnobon maTi ojaxis wevrebis an axlo naTesavebis Sesaxeb,<br />

romlebic imave uwyebaSi muSaoben. 56 sajaro moxeleebs ekrZalebaT, miiRon<br />

nebismieri saCuqari an momsaxureba, romelmac SeiZleba maT maTi oficialuri<br />

movaleobebis SesrulebaSi xeli SeuSalos. maT uSualo xelmZRvanels<br />

unda acnobon nebismieri aseTi SeTavazebis Sesaxeb. rodesac sajaro<br />

moxeles xelSi Cauvardeba mtkicebulebebi da aqvs eWvi, rom misi kolega<br />

ukanono saqmianobas eweva, is valdebulia, amis Sesaxeb mis uSualo xelmZRvanels<br />

an samarTaldamcav organoebs Seatyobinos. 57<br />

kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />

adgens, rom sajaro moxeleebis mier wlis ganmavlobaSi miRebuli sa-<br />

Cuqrebis Rirebuleba maTi wliuri xelfasis 15 procents ar unda aRematebodes.<br />

sajaro moxeleTa ojaxis wevrebzec msgavsi SezRudva moqmedebs.<br />

sajaro moxeleebma, romlebic mTavrobis organos gadawyvetilebis miRebis<br />

procesSi monawileoben, maT uSualo xelmZRvanels an imave organos sxva<br />

wevrebs unda acnobon, Tu maT misaRebi gadawyvetilebis mimarT qonebrivi<br />

an sxva interesi aqvT. sajaro moxeles ufleba ar aqvs, moiTxovos anazRaureba<br />

an saCuqari im momsaxurebisTvis, romlis gaweva mas kanoniT dadgenili<br />

gasamrjelos safasurad evaleba an dados qonebrivi garigeba im saxazino<br />

dawesebulebasTan, romelSic mas Tanamdeboba ukavia. sajaro moxeles ufleba<br />

ar aqvs, asrulebdes raime anazRaurebad samuSaos, garda samecniero<br />

an SemoqmedebiTi saqmianobisa. sajaro moxeles da misi ojaxis wevrebs ufleba<br />

ar aqvT, ekavoT raime Tanamdeboba, muSaobdnen an flobdnen aqciebs<br />

sawarmoSi, romlis saqmianobis kontrolic sajaro moxelis uflebamosilebas<br />

ganekuTvneba. sajaro moxeleTa mier am paragrafSi CamoTvlili debulebebis<br />

darRveva iwvevs maT disciplinarul pasuxismgeblobas an Tanamdebobidan<br />

gaTavisuflebas. 58<br />

kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />

Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizans mamxileblebis dacva<br />

warmoadgens. kanoni pirdapir krZalavs mamxileblis daSinebas, mis mimarT<br />

zewolas da diskriminacias. mamxilebeli ar SeiZleba daeqvemdebaros administraciul<br />

an sisxlissamarTlebriv dasjas an sadavo sakiTxTan dakavSirebul<br />

gamoZiebas, sanam sadavo saqmis gamokvleva ar dasruldeba. 59 mamxileblebs<br />

ufleba aqvT, mimarTon sasamarTlos da moiTxovon saxelmwifos<br />

mier maTi dacva, Tu maT an maT ojaxs safrTxe emuqreba. 60 kanoni sajaro<br />

moxeleebs avaldebulebs, ar gaamJRavnon mamxileblis vinaoba, ar dauSvan<br />

maTi reputaciis Selaxva da daicvan isini, raTa ar gauaresdes maTi samsaxureobrivi<br />

mdgomareoba. 61<br />

kanoni „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ awesebs garkveul SezRudvebs sajaro<br />

moxeleTa saqmianobaze, mas Semdeg, rac isini sajaro Tanamdebobas datoveben.<br />

kerZod, Tanamdebobis datovebidan sami wlis ganmavlobaSi sajaro<br />

moxeleebs ekrZalebaT im sawarmoSi muSaoba an misgan xelfasis miReba,<br />

romelsac isini samsaxureobrivad zedamxedvelobdnen. 62 Tumca naklebad<br />

savaraudoa, rom es debuleba qmediTi iqneba aRmasrulebeli Stos maRali<br />

Tanamdebobis pirebis SemTxvevaSi, radgan isini sawarmoebze uSualo zedamxedvelobas<br />

ar axorcieleben. amasTanave, kanonmdebloba ar iTvalis-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


winebs konkretul SezRudvebs ministrebis Semdgom dasaqmebaze da Tanamdebobis<br />

pirTa moZraobaze mTavrobasa da kerZo seqtors Soris.<br />

bolo dromde saqarTveloSi zemoxsenebuli antikorufciuli wesebis<br />

aRsrulebis specialuri samarTlebrivi meqanizmi ar arsebobda. Tumca 2010<br />

wlis martSi „saxelmwifo Sida auditisa da inspeqtirebis“ kanonis miRebis<br />

Semdeg samTavrobo dawesebulebebi valdebuli arian, Seqmnan Sida auditis<br />

subieqtebi, romelTa movaleobebSi, sxva funqciebTan erTad, Sesabamisi<br />

dawesebulebebis TanamSromlebis interesTa SeuTavseblobis faqtebis<br />

gamovlenac Sedis. 63<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia aRmasrulebeli Stos moxeleTa keTilsindisiereba<br />

praqtikaSi?<br />

marTalia arsebuli antikorufciuli wesebis praqtikaSi Sesrulebis Sesaxeb<br />

vrceli informacia ar arsebobs, magram arsebobs safuZveli vivaraudoT,<br />

rom es wesebi amJamad saTanadod ar sruldeba.<br />

organizacia Global Integrity 2009 wlis angariSSi sworad aRniSnavs, rom sajaro<br />

moxeleTa mier Tanamdebobis datovebis Semdeg arsebuli SezRudvebis<br />

Sesrulebis monitoringis aranairi mdgradi meqanizmi ar arsebobs. 64 igive<br />

SeiZleba iTqvas sxva antikorufciul wesebzec. rogorc zemoT aRiniSna,<br />

kanoni, romelic interesTa SeuTavseblobis SemTxvevebis gamosaZieblad Sida<br />

auditis subieqtebis Seqmnas iTvaliswinebs, 2010 wlis martSi iqna miRebuli<br />

da aRmasrulebeli Stos uwyebebSi aRniSnuli subieqtebis Seqmnis procesis<br />

dasrulebamde jer kidev Soria: aRmasrulebeli Stos zog uwyebas (Sinagan<br />

saqmeTa, Tavdacvisa da iusticiis saministroebs) maTi Seqmna 2013 wlamde ar<br />

evaleba. manamde efeqturi zedamxedvelobis ganxorcielebis SesaZlebloba<br />

ar arsebobs, radgan, rogorc erT-erTi eqsperti aRniSnavs, arc kontrolis<br />

palata da arc generaluri inspeqciebi mTavrobis saqmianobis Seswavlisas<br />

interesTa SeuTavseblobis debulebebze aqcents ar akeTeben. 65<br />

aRmasrulebeli Stos maRali Tanamdebobis pirTa interesTa SeuTavseblobis<br />

SemTxvevebi ukanasknel periodSi ar gaxmaurebula, Tumca Zneli saTqmelia,<br />

es darRvevebis ararsebobis Sedegia Tu arasaTanado monitoringis.<br />

aseve Zneli Sesafasebelia mamxilebelTa dacvis arsebuli wesebis efeqturoba,<br />

radgan jer-jerobiT korufciaSi mxilebis gaxmaurebul SemTxvevebs<br />

adgili ar hqonia.<br />

sajaro moxeleTa komerciul struqturebSi gadasvlis sakiTxi SeSfoTebas<br />

iwvevs imdenad, ramdenadac kanoni aseT qmedebas pirdapir ar krZalavs.<br />

aRmasrulebeli Stos ramdenime maRali rangis Tanamdebobis pirma (maT<br />

Soris, orma premier-ministrma) Tanamdebobis datovebidan maleve komerciul<br />

struqturebSi gadainacvla.<br />

65<br />

63 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />

auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“ muxli 6.<br />

64 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />

Georgia 2009, 74.<br />

65 gia nodias interviu avtorTan.<br />

2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)


66 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ muxli 130.<br />

67 Transparency International, Global Corruption<br />

Barometer 2009, (Transparency International,<br />

2009), 29, 32.<br />

68 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 4.<br />

69 lari heldi, USAID–is mier dafinansebuli<br />

proeqtis „saxelmwifo marTvis reforma“<br />

warmomadgenlobis yofili xelmZRvaneli<br />

„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />

(AED). interviu avtorTan, Tbilisi, 2010<br />

wlis 30 ivnisi.<br />

70 gia nodias interviu avtorTan.<br />

71 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2009), 26.<br />

66<br />

roli: sajaro seqtoris marTva (kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad dainteresebulia aRmasrulebeli Sto efeqtiani sajaro<br />

seqtoris CamoyalibebiT da ramdenad CarTulia mis SeqmnaSi?<br />

aRmasrulebelma Stom saerTo dafinansebis gazrdiTa da dabal doneze<br />

korufciis SemcirebiT sajaro seqtoris mniSvnelovan gaumjobesebas miaRwia.<br />

Tumca damoukidebeli da efeqtiani sajaro seqtoris ganviTarebas xels<br />

mis saqmianobaSi aRmasrulebeli Stos gadametebuli Careva da srulmas-<br />

Stabiani reformis ararseboba uSlis.<br />

qarTuli kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs, romlebic aRmasrulebeli<br />

Stos mier sajaro seqtoris marTvas exeba. marTalia, sajaro seqtoris<br />

sferoSi saxelmwifo politikis gansazRvra ZiriTadad parlamentis<br />

prerogativaa, magram kanoni am politikis Camoyalibebasa da ganxorcielebaSi<br />

aRmasrulebeli Stos monawileobasac iTvaliswinebs. es monawileoba<br />

sajaro samsaxuris biuros meSveobiT xdeba, romelic prezidentis winaSe<br />

angariSvaldebuli organoa da sajaro samsaxurSi arsebuli mdgomareobis<br />

analizi da sajaro uwyebebSi adamianuri resursebis marTvis koordinireba<br />

evaleba. 66<br />

praqtikaSi, amJamindeli mTavrobis mmarTvelobis periodSi sajaro samsaxurSi<br />

zogierTi mniSvnelovani dadebiTi cvlileba ganxorcielda. kerZod,<br />

gaizarda seqtoris saerTo dafinanseba da Semcirda administraciuli korufcia.<br />

67 amis miuxedavad, seqtoris srulmasStabiani reforma ar ganxorcielebula.<br />

rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“<br />

(OECD) „antikorufciuli qselis“ (ACN) daskvnaSia aRniSnuli,<br />

„miuxedavad imisa, rom saxelmwifo samsaxuris zogi elementi TandaTan<br />

transformacias ganicdis, saxelmwifo samsaxuris reformas mainc aklia<br />

mkafiod gamoxatuli saerTo midgoma da Tanmimdevruli strategia.“ 68 erTerTi<br />

eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra da romelsac saqarTvelos sajaro seqtorTan muSaobis didi<br />

gamocdileba aqvs, acxadebs, rom amJamad aseTi reformis gatarebisa da<br />

profesionaluri sajaro samsaxuris Seqmnis politikuri neba ar arsebobs,<br />

radgan aRmasrulebeli Stos xelmZRvanelobas miaCnia, rom mas gardamaval<br />

periodSi sxvadasxva sajaro uwyebebis moqnili marTva sWirdeba da eSinia,<br />

xisti wesebiT ar Seizudos. 69 sxva eqspertis mosazrebiT, mTavrobis am midgomis<br />

mizezi aRmasrulebeli Stos xelmZRvanelobaSi farTod gavrcelebuli<br />

mosazrebaa, romlis mixedviT sajaro samsaxuri kerZo seqtors unda<br />

baZavdes da sajaro samsaxuris menejerebisTis araefeqtur daqiravebul<br />

pirTa daTxovna zedmetad gaZnelebuli ar unda iyos. 70<br />

„bertelsmanis transformaciis indeqsis“ angariSis mixedviT, is garemoeba,<br />

rom mTavroba korufciis winaaRmdeg brZolaSi damsjel komponents zedmetad<br />

eyrdnoba, xSirad sajaro samsaxuris yoveldRiur saqmianobaSi „aRmasrulebeli<br />

Stos garkveulwilad TviTnebul Carevas“ ganapirobebs, rac<br />

xels uSlis instituciuri praqtikis Camoyalibebas. 71 es mosazreba gaimeora<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


erT-erTma eqspertmac, romelmac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqar-<br />

Tvelos“ ganucxada, rom aRmasrulebeli Sto zogjer zedmetad aqtiurad<br />

ereva saxelmwifo samsaxuris saqmianobaSi, xolo ministrebi xSirad mikromenejments<br />

mimarTaven. 72<br />

amave dros, Tu gaviTvaliswinebT sajaro seqtoris sxvadasxva uwyebebSi<br />

arsebul gamWvirvalobasTan dakavSirebul problemebs (romlebzec ufro<br />

detaluri informacia am angariSis Sesabamis TavebSia mocemuli), iqmneba<br />

STabeWdileba, rom aRmasrulebeli Sto sajaro seqtors gamWvirvaled<br />

muSaobisTvis saTanado stimuls ar aZlevs.<br />

2011<br />

roli: samarTlebrivi sistema (kanoni da praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad prioritetulia aRmasrulebeli StosTvis sajaro seqtoris<br />

angariSvaldebuleba da korufciis winaaRmdeg brZola?<br />

saqarTvelos aRmasrulebeli Stos amJamindelma xelmZRvanelobam 2004<br />

wels xelisuflebaSi mosvlis Semdeg korufciis winaaRmdeg brZola erTerT<br />

upirveles prioritetad aqcia. mTavrobam mkveTrad Seamcira dabali<br />

donis korufcia da ganaxorciela mTeli rigi samarTlebrivi reformebi.<br />

Tumca is garemoeba, rom xelisuflebis maRal doneze Zalauflebis borotad<br />

gamoyenebis SesaZleblobebi kvlavac arsebobs, xolo mTavrobis antikorufciuli<br />

politika metwilad samarTaldamcavi organoebis mier gatarebuli<br />

RonisZiebebiT Semoifargleba, am sferoSi meti warmatebis SesaZleblobas<br />

amcirebs.<br />

saqarTvelos mTavroba korufciis winaaRmdeg brZolas 2004 wels qveynis<br />

amJamindeli prezidentisa da mmarTveli partiis xelisuflebaSi mosvlis<br />

Semdeg mniSvnelovan yuradRebas uTmobda. man korufciis winaaRmdeg brZolaSi<br />

Tavidanve Zalze „mtkice neba“ gamoavlina da Tanamdebobis pirebi maT<br />

gamosvlebSi am Temaze xSirad saubrobdnen. 73 amis Sedegad, saqarTveloSi<br />

dabali donis korufcia mniSvnelovnad Semcirda: 2009 wlis „globaluri<br />

korufciis barometris“ mixedviT, saqarTveloSi bolo 12 Tvis manZilze<br />

qrTami mxolod gamokiTxul pirTa 2 procents hqonda gadaxdili. 74 mTavrobis<br />

amJamindeli programa am sferoSi miRweuli winsvlis ganmtkicebas<br />

isaxavs miznad. 75<br />

aRmasrulebelma Stom, sakanonmdeblo organosTan erTad, ganaxorciela<br />

mTeli rigi samarTlebrivi cvlilebebi, romlebic miznad korufciis riskebis<br />

Semcirebasa da sajaro seqtoris angariSvaldebulebis gazrdas isaxavda.<br />

samarTlebrivi reformebi moicavs sajaro mosamsaxureTa da Tanamdebobis<br />

pirTa keTilsindisierebis maregulirebel wesebs, mamxileblebis<br />

damcav debulebebs, saxelmwifo Sesyidvebis sistemisa da umaRlesi auditoruli<br />

dawesebulebis reformas da, aseve, sajaro dawesebulebebSi Sida<br />

auditis subieqtebis Seqmnas. reformebis detalebi da praqtikaSi maT mier<br />

moxdenili gavlena ganxilulia am angariSis Sesabamis TavebSi.<br />

67<br />

72 lari heldis interviu avtorTan.<br />

73 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, 10.<br />

74 Transparency International, Global Corruption<br />

Barometer 2009, (Transparency International,<br />

2009), 29, 32.<br />

75 saqarTvelos parlamentis dadgenileba<br />

mTavrobis wevrebisTvis da mTavrobis<br />

programisTvis ndobis gamocxadebis<br />

Sesaxeb, 2010 wlis 2 ivlisi,<br />

http://www.government.gov.ge/old/<br />

index.php?lang_id=GEO&sec_id=68 (nanaxia<br />

2010 wlis 4 agvistos).<br />

2. aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)


76 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report,10;<br />

Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

Georgia, (Freedom House, 2010), 228-229.<br />

77 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, 26.<br />

78 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring,11.<br />

68<br />

mniSvnelovan miRwevebTan erTad, mTavrobis antikorufciul politikas<br />

mniSvnelovani xarvezebic axlavs Tan. araerTi zemoT aRwerili samarTlebrivi<br />

norma Sesabamisi aRsrulebis meqanizmebis ararsebobis gamo praqtikaSi<br />

jer srulad ar xorcieldeba. miuxedavad imisa, rom saxelmwifo<br />

mmarTvelobis qveda doneebze korufcia Semcirda da TiTqmis aRmoifxvra,<br />

gamoiTqmis mosazreba, rom maRali donis korufcia, SesaZloa, isev problemas<br />

warmoadgendes. 76 am mosazrebis sisworis Semowmeba an dasabuTeba<br />

rTulia, radgan, rogorc „bertelsmanis transformaciis indeqsSi“ sworad<br />

aris aRniSnuli, bolo dros mniSvnelovnad gaizarda nepotizmisa da Sida<br />

garigebebis SesaZleblobebi, radgan xelisufleba erTmaneTTan mWidrod<br />

dakavSirebul pirTa viwro wris xelSia koncentrirebuli.“ 77 aRmasrulebeli<br />

Stos metismetma gavlenam sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebaze<br />

(rac ganxilulia am angariSis Sesabamis TavebSi) Seasusta ur-<br />

TierTdabalansebisa da kontrolis sistema da amrigad Seamcira misi angariSvaldebulebis<br />

xarisxi.<br />

amave dros, mTavrobis antokorfciul RonisZiebebSi farTo sazogadoeba<br />

naklebad aris CarTuli. rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganvi-<br />

Tarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSia<br />

aRniSnuli, korufciis winaaRmdeg brZolasTan dakavSirebul sakiTxebze<br />

mTavrobis sazogadoebasTan urTierToba ZiriTadad prokurorebis mier<br />

pres-konferenciebis CatarebiT amoiwureba, xolo am sferoSi momuSave sxva<br />

Tanamdebobis pirebi (magaliTad, antikorufciuli politikis sakoordinacio<br />

sabWos wevrebi) maTi saqmianobis Sesaxeb sazogadoebas aranair<br />

informacias ar awvdian. 78<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


eziume<br />

saqarTveloSi mTeli rigi sakanonmdeblo normebi moqmedebs, romelTa<br />

mizani sasamarTlos damoukideblobis uzrunvelyofaa. Tumca, praqtikaSi,<br />

prokuratura da aRmasrulebeli Sto arajerovan gavlenas axdenen sasamarTlo<br />

xelisuflebaze sisxlis samarTlis saqmeebis ganxilvis dross,<br />

aseve im saqmeebis ganxilvisas, sadac sasworze qveynis politikuri xelmZRvanelobis<br />

interesebi devs. sasamarTlos damoukideblobis naklebobam aseve<br />

Seasusta misi unari, ganaxorcielos zedamxedveloba aRmasrulebeli<br />

Stos saqmianobaze. dadebiTi kuTxiT, ukanasknel wlebSi mkveTrad gaizarda<br />

sasamarTlosTvis gamoyofili sabiujeto dafinanseba, ris Sedegadac mniSvnelovnad<br />

imata xelfasebma, gaumjobesda infrastruqtura, aRWurviloba<br />

da kadrebi. sasamarTloebSi aRmoifxvra meqrTameoba da miiCneva, rom mosamarTleebi<br />

zogadad damoukidebelni arian samoqalaqo saqmeebis ganxilvisas.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia sasamarTlos<br />

SesaZleblobebi, Sida mmarTveloba da misi roli saqarTvelos antikorufciul<br />

sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia TiToeuli<br />

indikatoris Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 43/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi 75 50<br />

56/100 damoukidebloba 75 25<br />

marTva gamWvirvaloba 50 25<br />

50/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />

keTilsindisiereba 75 50<br />

roli zedamxedveloba aRmasrulebel Stoze 25<br />

25/100<br />

2011 69<br />

3.<br />

sasamarTlo xelisufleba


1 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />

wlis 24 agvistos, muxli 83.<br />

2 iqve, muxli 83, 89, 88.<br />

3 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ miRebulia 2009<br />

wlis 4 dekembers, muxli 2.<br />

4 saqarTvelos konstitucia, muxli 90.<br />

5 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 47.<br />

6 iqve, muxli 63.<br />

7 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />

sakonstitucio sasamarTlos wevrTa<br />

Sromis anazRaurebis Sesaxeb,“ miRebulia<br />

2007 wlis 4 ivliss; saqarTvelos kanoni<br />

„saqarTvelos saerTo sasamarTloebis<br />

mosamarTleTa Sromis anazRaurebis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis 23<br />

dekembers.<br />

70<br />

struqtura da organizacia<br />

saqarTvelos konstituciis mixedviT, qveynis sasamarTlo xelisufleba sakonstitucio<br />

sasamarTlosa da saerTo sasamarTloebisgan Sedgeba. 1<br />

sakonstitucio sasamarTlo „sakonstitucio kontrolis umaRlesi sasamar-<br />

Tlo organoa~, romlis movaleobas kanonebis, saerTaSoriso SeTanxmebebisa<br />

da xelisuflebis sxvadasxva organoTa mier gamocemuli kanonqvemdebare<br />

aqtebis konstituciasTan Sesabamisobis uzrunvelyofa da saxelmwifo<br />

organoebs Soris kompetenciebis Sesaxeb davebis ganxilva warmoadgens. sakonstitucio<br />

sasamarTlo cxra mosamarTlisgan Sedgeba: prezidents, parlamentsa<br />

da uzenaes sasamarTlos sam-sami mosamarTlis daniSvnis ufleba<br />

aqvT. 2<br />

saerTo sasamarTloebis sistemaSi Sedian saolqo da saqalaqo sasamarTloebi,<br />

saapelacio sasamarTlo da uzenaesi sasamarTlo. 3 uzenaesi sasamar-<br />

Tlos Tavmjdomaresa da mosamarTleebs prezidentis wardginebiT irCevs<br />

parlamenti. 4 saolqo da saqalaqo sasamarTloebisa da saapelacio sasamarTlos<br />

mosamarTleebs niSnavs iusticiis umaRlesi sabWo – organo, romelsac<br />

mosamarTleebis daniSvna da gaTavisufleba, mosamarTleTa sakvalifikacio<br />

gamocdebis organizeba da sasamarTlo xelisuflebis reformis<br />

gasatareblad winadadebebis SemuSaveba evaleba. iusticiis umaRlesi sabWo<br />

sasamarTlo xelisuflebis, prezidentisa da parlamentis mier gamwesebuli<br />

15 wevrisagan Sedgeba da mas uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare xelmZRvanelobs.<br />

5 mosamarTleTa konferencia aris saerTo sasamarTloebis mosamar-<br />

TleTa TviTmmarTvelobis organo, romelic niSnavs sasamarTlo xelisuflebis<br />

warmomadgenlebs iusticiis umaRles sabWoSi. 6<br />

Sefaseba<br />

resursebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mosamarTleTa uflebamosilebis<br />

vadis gansazRvris saTanado politikas, aseve, saTanado Sromis<br />

anazRaurebasa da samuSao pirobebs?<br />

sasamarTlo xelisuflebisTvis sxvadasxva resursis xelmisawvdomoba<br />

kanonis mkafio debulebebiT regulirdeba. kanonmdeblobis yvelaze didi<br />

xarvezi is aris, rom is sasamarTlo xelisuflebis biujetis SedgenaSi<br />

dabali rangis sasamarTloTa CarTulobas ar uzrunvelyofs.<br />

sakonstitucio sasamarTlosa da saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa<br />

xelfasebis odenoba ganisazRvreba specialuri sakanonmdeblo aqtebiT:<br />

kanonebiT „saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos wevrTa Sromis anaz-<br />

Raurebis Sesaxeb“ da „saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa<br />

Sromis anazRaurebis Sesaxeb.“ 7 es ori kanoni adgens yvela mosamarTlis<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


Sromis anazRaurebis odenobas da icavs maT saxelfaso ganakveTis TviTneburi<br />

Semcirebisgan. kidev erTi sakanonmdeblo debuleba mosamarTlis<br />

uflebamosilebis vadis ganmavlobaSi misi saxelfaso ganakveTis Semcirebas<br />

krZalavs. 8 Tumca, amave dros, kanonebi, romlebic saxelfaso ganakveTebs<br />

adgens, ar iTvaliswinebs maT avtomatur koreqtirebas inflaciis maCveneblis<br />

mixedviT.<br />

kanonmdebloba sasamarTlo xelisuflebas saxelmwifo biujetSi sasamarTloebisTvis<br />

gankuTvnili yovelwliuri asignebebis gansazRvris procesSi<br />

monawileobis saSualebas aZlevs. saerTo sasamarTloebis (uzenaesi sasamarTlos<br />

garda) biujetis proeqts mTavrobas iusticiis umaRlesi sabWos<br />

Tavmjdomare warudgens, xolo uzenaesi sasamarTlos biujetis proeqts –<br />

uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare. 9 sakonstitucio sasamarTlos biujetis<br />

proeqts finansTa saministros sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare<br />

warudgens. 10 sakonstitucio sasamarTlos ar SeiZleba gamoeyos imaze<br />

mcire dafinanseba, vidre man wina wels miiRo, 11 xolo saerTo sasamarTloebisTvis<br />

gamoyofili dafinansebis Semcireba (wina welTan SedarebiT) mxolod<br />

iusticiis umaRlesi sabWos TanxmobiT SeiZleba. 12<br />

rac Seexeba uaryofiT mxares, kanonmdebloba ar uzrunvelyofs saerTo<br />

sasamarTloebis (uzenaesi sasamarTlos garda) monawileobas maTi biujetebis<br />

damtkicebis procesSi. saerTo sasamarTloebis biujetis proeqts iusticiis<br />

umaRlesi sabWos saerTo sasamarTloebis departamenti 13 adgens da<br />

kanoni mas am procesSi sasamarTloebis azris gaTvaliswinebas pirdapir<br />

ar avaldebulebs.<br />

2011<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad aqvs sasamarTlo xelisuflebas praqtikaSi efeqtiani muSaobisTvis<br />

saWiro finansuri resursebi, personali da infrastruqtura?<br />

2004 wels dawyebuli biujetis mkveTri zrdis Sedegad, saqarTvelos sasamarTlo<br />

xelisuflebisTvis xelmisawvdomi resursebis raodenoba bolo<br />

wlebSi mniSvnelovnad gaizarda. amJamad mosamarTleebs adeqvaturi odenobis<br />

xelfasebi eZlevaT, sasamarTloebs ki saTanado infrastruqtura da<br />

aRWurviloba aqvT da Sesabamisi raodenobis damxmare personaliT arian<br />

dakompleqtebuli. Tumca, zogierTi wyaros Tanaxmad, qveda rangis sasamar-<br />

Tloebi yovelTvis sakmaris dafinansebas ver iReben, radgan maTi biujetebis<br />

Sedgenis procesSi maTi roli SezRudulia. amave dros, rogorc Cans,<br />

sasamarTloebi mosamarTleTa arasakmarisi raodenobis gamo gadatvirTulia,<br />

rac imaze miuTiTebs, rom qveyana SesaZloa mosamarTleobis kvalificiuri<br />

kandidatebis naklebobas ganicdides.<br />

sasamarTlo xelisuflebis saerTo biujeti 2003-2009 wlebSi yovelwliurad<br />

izrdeboda. is am periodSi TiTqmis gaoTxmagda da 11 milionidan 44<br />

milion lars miaRwia. 2010 wels sasamarTloebis dafinanseba 39 milion<br />

71<br />

8 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 69.<br />

9 iqve, muxli 67.<br />

10 saqarTvelos organuli kanoni<br />

„sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb,“<br />

muxli 3.<br />

11 iqve.<br />

12 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 67.<br />

13 iqve.<br />

3. sasamarTlo xelisufleba


14 monacemebi aRebulia saqarTvelos uzenaesi<br />

sasamarTlos veb-gverdidan:<br />

http://www.supremecourt.ge/default.aspx?sec_<br />

id=855&lang=1 (nanaxia 2010 wlis 15<br />

oqtombers).<br />

15 laSa maRraZis (uzenaesi sasamarTlos<br />

Tavmjdomaris biuros ufrosi) interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 21<br />

oqtomberi.<br />

16 American Bar Association, Judicial Reform Index<br />

for Georgia, Volume II, (American Bar<br />

Association, 2008), 2, 30-34, 55-56.<br />

17 iqve, 2.<br />

18 giorgi paiWaZis („germaniis teqnikuri<br />

TanamSromlobis sazogadoebis“ eqsperti)<br />

interviu avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 8<br />

oqtomberi.<br />

19 citirebulia: Transparency International<br />

Georgia, European Neighbourhood Policy:<br />

Monitoring Georgia’s Anti-Corruption<br />

Commitments (Tbilisi: Transparency International<br />

Georgia, 2010), 18.<br />

20 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 49.<br />

21 iqve, gv. 30.<br />

22 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />

72<br />

laramde Semcirda, magram maT biujetSi xelfasebis wili 60 procentidan<br />

73 procentamde gaizarda. 14<br />

2010 wels aseve Semcirda mravali saministrosa da sxva saxelmwifo organoebis<br />

biujetebi, rac saerTo xelmomWirne fiskaluri politikiT iyo ganpirobebuli.<br />

amave dros, wina wlebSi gamoyofili ufro didi dafinanseba<br />

infrastruqturis gaumjobesebis process ukavSirdeboda, rac 2010 wlis-<br />

Tvis didwilad dasrulda. 15<br />

sabiujeto dafinansebis zrdam mTeli rigi dadebiTi cvlilebebi gamoiwvia<br />

sasamarTlo xelisuflebisTvis sxvadasxva resursis xelmisawvdomis TvalsazrisiT.<br />

kerZod, „amerikis advokatTa asociaciis“ informaciiT, saqarTvelos<br />

sasamarTloebSi dasaqmebuli mdivnebis, TanaSemweebisa da staJiorebis<br />

rixvi sakmarisia da isini mosamarTleebs maTi movaleobebis Sesruleba-<br />

Si exmarebian. sasamarTloebSi gaizarda kompiuterebis, aslgadamRebi da<br />

faqsis aparatebis raodenoba, da mosamarTleebsa da sasamarTlos TanamSromlebs<br />

xeli miuwvdebaT internetze. kanonmdebloba indeqsirebulia da<br />

yvela mosamarTlisTvis xelmisawvdomia eleqtronuli monacemTa bazis<br />

saxiT. mimdinareobs arsebuli sasamarTlo Senobebis remonti da Sendeba<br />

axali Senobebi, rac mosamarTleebs „respeqtabelur garemosa da Sesabamis<br />

infrastruqturas“ uqmnis. 16<br />

mosamarTleebis xelfasebi bolo wlebSi mniSvnelovnad gaizarda. „amerikis<br />

advokatTa asociaciis“ mosazrebiT, mosamarTleebi sakmaris anazRaurebas<br />

iReben, raTa ojaxebi damatebiTi Semosavlis gareSe Seinaxon. 17 miuxedavad<br />

imisa, rom mosamarTleebis xelfasebi yvelaze maRalanazRaurebadi advokatebis<br />

Semosavals sakmaod CamorCeba, 18 isini mainc sakmarisia cxovrebis<br />

normaluri donis uzrunvelsayofad da sajaro samsaxuris maRali Tanamdebobis<br />

pirTa Sromis anazRaurebas ar Camouvardeba.<br />

mosamarTleobis kandidatebma unda gaiaron savaldebulo saswavlo kursi<br />

„iusticiis umaRles skolaSi,“ romelic iuridiul ganaTlebas moqmed mosamarTleebsac<br />

sTavazobs. skolis xelmZRvanelis TqmiT, 300 moqmedi mosamarTlidan<br />

TiTqmis yvela „iusticiis umaRles skolaSi“ weliwadSi xuTd-<br />

Rian swavlebas mainc gadis. 19 mosamarTled daniSvnamde kandidatebi gadian<br />

savaldebulo kursebs samosamarTlo eTikaSi. msgavsi saswavlo kursebi<br />

moqmed mosamarTleebsac utardebaT. 20<br />

uzenaesi da sakonstitucio sasamarTloebi sakuTar biujetebs Tavad adgenen<br />

da sabiujeto procesis dros parlamentSi maT lobirebas ewevian. 21 amis<br />

miuxedavad, zogi eqsperti acxadebs, rom sabiujeto procesi zedmetad centralizebulia<br />

da dabali rangis sasamarTloebs masze mcire gavlena aqvT. 22<br />

„amerikis advokatTa asociacia“ aseve aRniSnavs, rom iusticiis umaRlesi<br />

sabWos saerTo sasamarTloebis departamenti (romelsac saolqo, saqalaqo<br />

da saapelacio sasamarTloebis biujetebis Sedgena evaleba) am sasamarTloebis<br />

interesebs yovelTvis ar iTvaliswinebs. amis Sedegad, isini yovel-<br />

Tvis saTanado dafinansebas ver iReben. amasTanave, saxelmwifo Sesyidvebis<br />

procesic centralizebulia. saolqo da saqalaqo sasamarTloebma saWiro<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


inventaris SesaZenad iusticiis umaRles sabWos ganacxadiT unda mimarTon<br />

(nacvlad imisa, rom Sesyidvebi Tavad ganaxorcielon), ris gamoc maT xSirad<br />

yvela saWiro aRWurviloba ar gaaCniaT. 23 am mosazrebebs ar iziareben sasamarTlo<br />

xelisuflebis warmomadgenlebi, romelTac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelo“ gaesaubra. maT ganacxades, rom saerTo sasamarTloebis<br />

departamenti saerTo sasamarTloebis interesebs yovelTvis iTvaliswinebs<br />

da maT saWiroebebs detalurad swavlobs. 24<br />

rogorc „amerikis advokatTa asociacia“ aRniSnavs, sasamarTlo xelisuflebis<br />

kidev erTi problema is aris, rom amJamad arsebuli mosamarTlis<br />

TanamdebobaTa ricxvi sakmarisi ar aris da sasamarTloebi Zalze gadatvir-<br />

Tulni arian. 25 Tumca, sasamarTlo xelisuflebis warmomadgenlebma, romelTac<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, ganacxades,<br />

rom bolo wlebSi mdgomareoba ukeTesobisken icvleba. maT xazgasmiT<br />

aRniSnes, rom sasamarTlo axal mosamarTleebs manamde ver daasaqmebs, vidre<br />

isini iusticiis umaRles skolas ar daamTavreben. maT aseve ganacxades,<br />

rom Tbilisis saqalaqo sasamarTlo amJamad erTaderTi sasamarTloa, romelsac<br />

SeiZleba gadatvirTuli ewodos. 26<br />

2011<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad damoukidebelia sasamarTlo xelisufleba kanonis mixedviT?<br />

konstitucia da mTeli rigi sxva kanonebi Seicavs debulebebs, romelTa<br />

mizans mosamarTleebis damoukideblobis uzrunvelyofa warmoadgens. amis<br />

miuxedavad, is debulebebi, romlebic mosamarTleTa uflebamosilebis<br />

vadasa da iusticiis umaRlesi sabWos Semadgenlobas exeba, sasamarTlos<br />

srul damoukideblobas ver uzrunvelyofs, xolo zogierTi kanoni Seicavs<br />

xarvezebs, romlebic xels uSlis sasamarTlos damoukideblobis gazrdas.<br />

saqarTvelos sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba garantirebulia<br />

konstituciiT, romelic acxadebs, rom mosamarTle Tavis saqmianobaSi damoukidebeli<br />

unda iyos da mxolod kanons emorCilebodes. mosamarTleebze<br />

zemoqmedeba da maT saqmianobaSi Careva akrZalulia da kanoniT isjeba. 27<br />

uzenaesi da sakonstitucio sasamarTloebis uflebamosilebebi gamyarebulia<br />

konstituciiT da maTi Secvla mxolod sakonstitucio cvlilebebis<br />

gziT aris SesaZlebeli, romlis miRebas parlamentis sruli Semadgenlobis<br />

sul cota ori mesamedis mxardaWera sWirdeba. 28<br />

konstituciis mixedviT, mosamarTleebi xelSeuxeblobiT sargebloben da<br />

maTi dapatimreba mxolod danaSaulze waswrebis SemTxvevaSia dasaSvebi.<br />

mosamarTlis sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema an dapatimrebuli<br />

mosamarTlis patimrobaSi datoveba dasaSvebia mxolod uzenaesi sasamarTlos<br />

Tavmjdomaris TanxmobiT (sakonstitucio sasamarTlos mosamarTlis<br />

an Tavmjdomaris SemTxvevaSi, aucilebelia sakonstitucio sasamarTlos<br />

73<br />

23 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 30-31.<br />

24 laSa kalandaZis (Tbilisis saapelacio<br />

sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis<br />

Tavmjdomare), giorgi mirotaZis<br />

(iusticiis umaRlesi sabWos samosamarTlo<br />

eTikisa da disciplinaruli<br />

sasamarTalwarmoebis departamentis<br />

Tavmjdomare), da laSa maRraZis (uzenaesi<br />

sasamarTlos Tavmjdomaris biuros<br />

xelmZRvaneli) interviuebi avtorTan,<br />

Tbilisi, 2010 wlis 3 ivnisi.<br />

25 iqve, gv. 57.<br />

26 laSa kalandaZis (Tbilisis saapelacio<br />

sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis<br />

Tavmjdomare), giorgi mirotaZis<br />

(iusticiis umaRlesi sabWos samosamarTlo<br />

eTikisa da disciplinaruli<br />

sasamarTalwarmoebis departamentis<br />

Tavmjdomare), da laSa maRraZis (uzenaesi<br />

sasamarTlos Tavmjdomaris biuros<br />

xelmZRvaneli) interviuebi avtorTan,<br />

Tbilisi, 2010 wlis 3 ivnisi.<br />

27 saqarTvelos konstitucia, muxli 84.<br />

28 iqve, muxli 88, 90, 102.<br />

3. sasamarTlo xelisufleba


29 iqve, muxlebi 87-88, 90.<br />

30 iqve, muxli 86.<br />

31 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxlebi 63, 65.<br />

32 iqve, muxli 47.<br />

33 saqarTvelos axalgazrda iuristTa<br />

asociacia, „marTlmsajuleba<br />

saqarTveloSi,“ (Tbilisi: saia, 2010), gv. 7-10.<br />

34 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxlebi 34-35.<br />

74<br />

nebarTva, xolo uzenaesi sasamarTlos mosamarTlis an Tavmjdomaris Sem-<br />

TxvevaSi – parlamentis Tanxmoba). 29<br />

mosamarTleebs konstituciiT ekrZalebaT politikuri partiis wevroba<br />

an politikur saqmianobaSi Cabma. maT arc paralelurad sxva Tanamdebobis<br />

dakavebis an sxva anazRaurebadi samuSaos Sesrulebis ufleba aqvT, garda<br />

pedagogiuri da samecniero saqmianobisa. 30 amave dros, mosamarTleebs profesiuli<br />

asociaciebis Camoyalibeba ar ekrZalebaT. metic, kanoni moiTxovs,<br />

rom saerTo sasamarTloebis mosamarTleebma, sasamarTlo xelisuflebis<br />

damoukideblobis ganmtkicebis mizniT, Seqmnan TviTmmarTvelobis organo<br />

– saqarTvelos mosamarTleTa konferencia. konferenciis uflebamosilebebi<br />

moicavs iusticiis umaRlesi sabWos mdivnisa da wevrTa umravlesobis<br />

arCevas. 31<br />

mosamarTleTa daniSvnaSi monawileobas iReben rogorc politikosebi, ise<br />

am sferos profesionalebi. politikosebi wamyvan rols asruleben uzenaesi<br />

sasamarTlosa (yvela wevrs parlamenti irCevs) da sakonstitucio sasamarTlos<br />

(wevrTa or mesameds parlamenti da prezidenti niSnavs) mosamarTleebis<br />

daniSvnaSi. sxva sasamarTloebis mosamarTleebs iusticiis umaRlesi<br />

sabWo niSnavs, romelsac uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare xelmZRvanelobs.<br />

kanoni moiTxovs, rom iusticiis umaRlesi sabWos wevrTa umetesoba<br />

mosamarTleTa konferenciam daniSnos, riTac daniSvnebis procesze kontrolis<br />

uflebas sasamarTlos sferos profesionalebs gadascems. 32 amis miuxedavad,<br />

rogorc „saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia“ (saia)<br />

aRniSnavs, am garantiis efeqtianobas is debuleba amcirebs, romelic adgens,<br />

rom mosamarTlis daniSvnis gadawyvetilebas iusticiis sabWoSi Semavali<br />

xelisuflebis samive Stos (sakanonmdeblos, aRmasrulebelisa da sasamarTlos)<br />

warmomadgenlebi unda daeTanxmon, riTac prezidentisa da parlamentis<br />

warmomadgenlebs mosamarTlis daniSvnis gadawyvetilebaze vetos<br />

ufleba eniWebaT. saia-m aseve kritika gamoTqva im garemoebis gamo, rom mar-<br />

Talia iusticiis sabWos wevrTa umetesobas mosamarTleTa konferencia<br />

irCevs, magram kandidatebis wardgenis ufleba mxolod uzenaesi sasamar-<br />

Tlos Tavmjdomares aqvs. iusticis umaRlesi sabWos damoukideblobas SesaZloa<br />

is debulebac amcirebdes, romelic prezidents sabWoSi mis mier<br />

daniSnuli wevrebis nebismier dros gawvevis uflebas aniWebs. 33<br />

kanoni moiTxovs, rom mosamarTleobis kandidatebi konkursis wesiT iqnen<br />

SerCeuli da maTTvis profesiul kriteriumebsac adgens. mosamarTleobis<br />

kandidatebs umaRlesi iuridiuli ganaTleba da specialobiT muSaobis<br />

sul mcire xuTi wlis gamocdileba unda hqondeT. 34<br />

arsebuli kanonmdebloba mosamarTleebs Tanamdebobidan TviTneburi ga-<br />

Tavisuflebisgan icavs. uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris Tanamdebobidan<br />

gaTavisufleba mxolod parlamentis mier impiCmentis wesiT SeiZleba,<br />

Tu is konstitucias daarRvevs an sisxlis samarTlis danaSauls Caidens.<br />

uzenaesi sasamarTlosa da sxva saerTo sasamarTloebis mosamarTleebis<br />

Tanamdebobidan gaTavisufleba iusticiis umaRlesi sabWos prerogativaa.<br />

kanonSi CamoTvlilia mosamarTlis Tanamdebobidan gaTavisuflebis<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


legitimuri safuZlebi, rac am mxriv iusticiis umaRlesi sabWos moqmedebis<br />

Tavisuflebas zRudavs. 35 sakonstitucio sasamarTlos mosamarTlis Tanamdebobidan<br />

gaTavisufleba mxolod am sasamarTlos SeuZlia da mxolod im<br />

SemTxvevaSi, Tu saxezea Sesabamis kanonSi CamoTvlili romelime konkretuli<br />

mizezi. 36<br />

saqarTveloSi amJamad mosamarTleebi Tanamdebobaze uvadod ar iniSnebian.<br />

yvela rangis sasamarTlos mosamarTleebis uflebamosilebis vada 10 welia.<br />

37 rogorc veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, mosamarTleTa damoukideblobis<br />

uzrunvelsayofad, maTi Tanamdebobaze uvadod (sapensio<br />

asakamde) daniSvna umjobesi iqneboda. 38 2010 wlis sakonstitucio cvlilebebis<br />

Sedegad, uvado uflebamosilebis vada SemoRebul iqna, magram es<br />

cvlileba 2013 wlamde ar amoqmeddeba.<br />

kanonmdeblobaSi aris debulebebi, romlebic mosamarTleebs arajerovani<br />

zemoqmedebisgan icavs. sasamarTloSi saqmis ganxilvis periodSi dainteresebul<br />

pirebs, sajaro mosamsaxureebsa da politikuri Tanamdebobis pirebs<br />

ekrZalebaT saerTo sasamarTlos mosamarTlesTan nebismieri saxis komunikacia,<br />

romelic miznad isaxavs sasamarTlo procesis Sedegze gavlenis moxdenas<br />

da ewinaaRmdegeba mosamarTlis damoukideblobisa da miukerZoeblobis<br />

principebs. 39<br />

2011<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad Tavisufalia sasamarTlo xelisufleba mis saqmianobaSi mTavrobis<br />

an sxva aqtorebis Carevisgan praqtikaSi?<br />

sasamarTlo xelisufleba damoukidebeli ar aris sisxlis samarTlis saqmeebis<br />

ganxilvisas (prokuraturis zegavlenis gamo), aseve sxva tipis saqmeebis<br />

ganxilvisas, sadac sasworze mTavrobis politikuri interesebi devs<br />

(magaliTad, saarCevno davebisa). rac Seexeba dadebiT mxares, sasamarTloebi<br />

samoqalaqo da administraciuli saqmeebis umetesobas, rogorc Cans,<br />

damoukideblad da kanonis Sesabamisad ganixilaven.<br />

saqarTvelos sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba ukanasknel<br />

wlebSi araerTxel gamxdara eWvis sagani. magaliTad, 2010 wlis seqtemberSi<br />

saxalxo damcvelma sagazeTo interviuSi ganacxada, rom „aSkaraa, rom sasamarTlo<br />

damoukidebeli ar aris.“ 40 2010 wels „kavkasiis kvleviTi resursebis<br />

centris“ mier Catarebul gamokiTxvaSi respondentebis mxolod 21<br />

procentma ganacxada, rom saqarTvelos sasamarTlo xelisufleba miuker-<br />

Zoebeli iyo (xolo 47 procentma Tqva, rom sasamarTlo miukerZoebuli<br />

ar iyo). imave gamokiTxvaSi, respondentTa 43 procenti daeTanxma an nawilobriv<br />

daeTanxma mosazrebas, rom saqarTvelos sasamarTloebi mTavrobis<br />

gavlenis qveS imyofebian (18 procenti ki ar daeTanxma an nawilobriv ar<br />

daeTanxma). 41<br />

75<br />

35 iqve, muxlebi 42-43.<br />

36 saqarTvelos organuli kanoni<br />

„sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb,“<br />

muxli 16.<br />

37 saqarTvelos konstitucia, muxlebi 88, 90;<br />

da saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 36.<br />

38 European Commission for Democracy Through<br />

Law, Opinion on Draft Constitutional<br />

Amendments Relating to the Reform of the<br />

Judiciary in Georgia, adopted by the Venice<br />

Commission at its 62nd Plenary Session<br />

(Venice, 11-12 March 2005), 4.<br />

39 saqarTvelos kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis mosamarTleebTan<br />

komunikaciis wesebis Sesaxeb,“ miRebulia<br />

2007 wlis 11 ivliss, muxli 3.<br />

40 saxalxo damcvelis interviu gazeT<br />

“rezonansTan,“ 2010 wlis 30 seqtemberi.<br />

41 Caucasus Research Resources Centers, Cauasus<br />

Barometer 2010, Georgia, Online Data<br />

Analysis, http://www.crrc.ge/oda/ (nanaxia<br />

2011 wlis 17 ivniss).<br />

3. sasamarTlo xelisufleba


42 Transparency International Georgia,<br />

“Transparency International Releases Results of<br />

2009 Global Corruption Barometer”,<br />

http://transparency.ge/en/node/881 (nanaxia<br />

2010 wlis 15 oqtombers).<br />

43 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 44-45; the figure concerning<br />

acquittal rate is taken from the Supreme Court<br />

website: http://www. supremecourt.ge/files/<br />

upload-file/pdf/3-sisxli.pdf (nanaxia 2011<br />

wlis 7 marts).<br />

44 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 45.<br />

45 magaliTad, ixileT: OSCE/ODIHR Georgia:<br />

Parliamentary Elections 21 May 2008, OSCE/<br />

ODIHR Election Observation Mission Final<br />

Report, 19; OSCE/ODIHR Georgia: Municipal<br />

Elections30 May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Report, (Warsaw: OSCE/<br />

ODIHR, 2010), 24.<br />

46 European Court of Human Rights, “Georgian<br />

Authorities Did Not Investigate Effectively the<br />

Kidnapping and Killing of 28-Year-Old Man”,<br />

Press Release, 26 April 2011,<br />

47 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />

48 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />

49 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 44.<br />

50 citirebulia: Transparency International<br />

Georgia, European Neighbourhood Policy:<br />

Monitoring Georgia’s Anti-Corruption<br />

Commitments, 14.<br />

51 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 3.<br />

76<br />

2009 wlis „globaluri korufciis barometris“ mixedviT, saqarTveloSi<br />

sasamarTlos erT-erT yvelaze naklebad sando sazogadoebriv institutad<br />

miiCnevdnen. 42 gamoiTqmis mosazreba, rom sazogadoebis aseTi aRqma gamowveulia<br />

sasamarTlos mier gaxmaurebul saqmeebze gamotanili gadawyvetilebebiT<br />

(rodesac sasamarTlo mTavrobasTan asocirebul braldebulebs<br />

ufro lmobierad epyroba, vidre opoziciasTan dakavSirebul pirebs), aseve<br />

sisxlis samarTlis saqmeebSi gamamarTlebeli ganaCenebis uaRresad mcire<br />

ricxviT (2010 wels ganxiluli TiTqmis 17 000 sisxlis samarTlis saqmidan<br />

gamamarTlebeli ganaCeni mxolod Svid SemTxvevaSi iqna gamotanili). 43<br />

metic, sazogadoebis didi nawili miiCnevs, rom sisxlis samarTlis saqmeebis<br />

ganxilvisas prokuratura da aRmasrulebeli Sto sasamarTloze arajerovan<br />

zemoqmedebas axdenen. 44 amasTan erTad, sasamarTloebma bolo wlebSi<br />

arCevnebTan dakavSirebul davebSi xelisuflebis sasargeblod SesamCnevi<br />

mikerZoeba gamoavlines. 45<br />

bolodroindel gadawyvetilebaSi, romelic samarTaldamcavi organoebis<br />

TanamSromlebis mier 2006 wels TbilisSi mokluli bankis TanamSromlis<br />

saqmes exeboda, adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom aRniSna, rom<br />

saqarTvelos sasamarTlo xelisuflebam araTu ar ganixila saqme miukerZoeblad<br />

da damoukideblad, aramed samarTaldamcav organoebTan da aRmasrulebel<br />

StosTan SeTanxmebulad moqmedebda, raTa danaSaulis Camdeni<br />

pirebi saTanadod ar dasjiliyvnen. 46<br />

sasamarTloebis mier zogierT iseT saqmeSi gamotanilma gadawyvetilebebma,<br />

romlebSic erTmaneTs mTavroba da kerZo sawarmoebi upirispirdebodnen,<br />

sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis Sesaxeb damatebiTi eWvebi<br />

gaaCina. erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelo“ gaesaubra, ganacxada, rom rodesac gadasaxado dava gansakuTrebiT<br />

didi odenobiT Tanxas exeba da mTavroba saqmis mogebiT didad<br />

aris dainteresebuli, sasamarTloebi sagadasaxado organoebTan da prokurorebTan<br />

SeTanxmebulad moqmedeben mTavrobisTvis sasurveli gadawyvetilebis<br />

misaRebad. manve aRniSna, rom sasamarTloebs damoukideblad<br />

moqmedebis neba mxolod maSin eZlevaT, roca saqmeSi mTavrobis interesebi<br />

ar figurirebs, rac kanonis uzenaesobis princips ewinaaRmdegeba. 47<br />

erT-erTi eqspertis mosazrebiT, mosamarTleTa daniSvnis procesi gamWvirvale<br />

ar aris da, Sesabamisad, rTulia imis dadgena, mosamarTleebi, kanonis<br />

Sesabamisad, profesiuli kriteriumebis mixedviT iniSnebian Tu ara. 48 aseve<br />

gamoiTqva azri, rom daniSvnebi SesaZloa, subieqturi kriteriumebis safuZvelze<br />

xdebodes. 49 amasTan erTad, sasamarTloebis reorganizaciis procesi,<br />

romlis farglebSi zogi mosamarTle sxva sasamarTloSi gadahyavT an saTadarigo<br />

mosamarTleTa siaSi SehyavT, sasamarTlos damoukideblobas kidev<br />

ufro asustebs. saia-s warmomadgenelma aRniSna, rom mosamarTleTa periferiebSi<br />

mdebare sasamarTloebSi gadayvana gamoiyeneba rogorc im mosamarTleTa<br />

dasjis zoma, romlebmac mTavrobis nebis sawinaaRmdego gadawyvetilebebi<br />

gamoitanes, 50 xolo „amerikis advokatTa asociaciam“ gamoTqva<br />

SeSfoTeba, rom zogi mosamarTle msgavsi mizezebis gamo SeiZleba uflebamosilebis<br />

vadis amowurvis Semdeg Tanamdebobaze xelaxla aRar dainiSnos. 51<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


dawinaurebis oficialuri proceduris ararseboba aseve iZleva subieqturi<br />

gadawyvetilebebis miRebis SesaZleblobas. 52 sasamarTlo xelisuflebis<br />

warmomadgenlebma am kritikuli SeniSvnebis sapasuxod xazgasmiT aRniSnes,<br />

rom momaval mosamarTleTa sakvalifikacio gamocdebi sajaroa da<br />

arasamTavrobo organizaciebs maTze daswreba Tavisuflad SeuZliaT. maT<br />

aseve ganacxades, rom mosamarTleTa sxva sasamarTloebSi gadayvana imis-<br />

Tvis xdeba, rom gadatvirTuli sasamarTloebis gantvirTva moxdes. 53<br />

kanonmdebloba Seicavs mTel rig debulebebs, romlebic sasamarTlo procesis<br />

mxareebs, prokurorebsa da politikuri Tanamdebobis pirebs sasamar-<br />

Tlo ganxilvis ganmavlobaSi mosamarTleebTan komunikacias ukrZalavs,<br />

raTa mosamarTleebi arajerovani zemoqmedebis qveS ar aRmoCdnen, Tumca<br />

praqtikaSi am debulebebis qmediToba eWvs iwvevs. 2007 wels am kanonis<br />

miRebidan dRemde mis safuZvelze mxolod ramdenime piri daisaja (maTgan<br />

arc erTi sajaro Tanamdebobis piri ar iyo). amasTan erTad, saia acxadebs,<br />

rom mosamarTleebze arajerovan zegavlenas xSirad im sasamarTloebis<br />

Tavmjdomareebi axdenen, sadac saqme ganixileba, radgan maTze am kanoniT<br />

dadgenili SezRudvebi ar vrceldeba. 54<br />

gaurkvevelia, arsebobs Tu ara amJamad mosamarTleTa efeqtiani profesiuli<br />

asociacia. `saqarTvelos mosamarTleTa asociacia“ 1999 wels daarsda,<br />

magram bolo wlebSi aRar funqcionirebs. mosamarTleTa konferencia mosamarTleTa<br />

oficialuri TviTmmarTveli organoa, Tumca, rogorc Cans, misi<br />

saqmianoba weliwadSi erTxel krebis gamarTviT Semoifargleba. 55<br />

dadebiT mxares rac Seexeba, sasamarTloebi samoqalaqo saqmeebs, Cveulebriv,<br />

damoukideblad ganixilaven. 56 2010 wels Catarebulma sasamarTlos<br />

momxmarebelTa gamokiTxvam aCvena, rom maTi umravlesoba sasamarTloebis<br />

saqmianobiT kmayofili iyo. 57 mosamarTleebis xelSeuxebloba praqtikaSi<br />

daculia58 da maTi uflebamosilebis vadis amowurvamde gaTavisufleba<br />

bolo wlebSi iSviaTi gaxda. 59<br />

2011<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebam SeZlos sa-<br />

Tanado informaciis miReba sasamarTlo xelisuflebis saqmianobisa da<br />

gadawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />

kanonmdebloba mTel rig moTxovnebs Seicavs, romelTa mizani sasamarTlo<br />

ganxilvebis gamWvirvalobis uzrunvelyofaa, magram, zog SemTxvevaSi, kanoni<br />

zedmet dabrkolebebs qmnis informaciis wvdomasTan dakavSirebiT, romlebic<br />

SeiZleba borotad iqnes gamoyenebuli.<br />

konstitucia acxadebs, rom sasamarTlos sxdomebi Riaa da daxurul sxdomebze<br />

saqmis ganxilva mxolod kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSia dasaSvebi.<br />

60 sasamarTlos gadawyvetilebebic aseve sajarod unda iqnes gamoc-<br />

77<br />

52 iqve, 36-37.<br />

53 laSa kalandaZis (Tbilisis saapelacio<br />

sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis<br />

Tavmjdomare), giorgi mirotaZis<br />

(iusticiis umaRlesi sabWos sasamarTlo<br />

eTikisa da disciplinaruli<br />

sasamarTalwarmoebis departamentis<br />

Tavmjdomare), da laSa maRraZis (uzenaesi<br />

sasamarTlos Tavmjdomaris biuros<br />

xelmZRvaneli) interviuebi avtorTan.<br />

54 The Georgian Young Lawyers Association,<br />

Justice in Georgia, 16-17.<br />

55 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 44.<br />

56 iqve, gv. 3.<br />

57 DPK CONSULTING, USAID-funded Georgia<br />

Judicial Administration and Management<br />

Reform (JAMR) Project,Court Users Survey<br />

(Tbilisi: 2010), 5.<br />

58 iqve, gv. 37.<br />

59 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />

60 saqarTvelos konstitucia, muxli 85.<br />

3. sasamarTlo xelisufleba


61 iqve, muxli 85.<br />

62 saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsi, miRebulia 1997 wlis 14 noembers,<br />

muxlebi 287–290; sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsi, miRebulia 2009 wlis<br />

9 oqtombers, muxli 195.<br />

63 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxli14.<br />

64 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo<br />

sasamarTloebis Sesaxeb,“ muxli 35.<br />

65 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 43.<br />

66 citirebulia: Transparency International<br />

Georgia, European Neighbourhood Policy:<br />

Monitoring Georgia’s Anti-Corruption<br />

Commitments, 23.<br />

78<br />

xadebuli. 61 sasamarTloebi valdebulni arian, awarmoon sasamarTlos<br />

sxdomebis detaluri oqmebi an gaakeTon maTi audio-Canaweri da is mxareebs<br />

moTxovnisTanave moawodon. 62 mosamarTleebi valdebulni arian, yovel-<br />

wliurad warudginon qonebrivi deklaraciebi sajaro samsaxuris biuros. 63<br />

amave dros, kanonmdebloba ar Seicavs debulebebs, romlebic sasamarTloebs<br />

an iusticiis umaRles sabWos daavaldebulebs, sazogadoebas sakuTari<br />

iniciativiT miawodon informacia maTi saqmianobis mniSvnelovani aspetebis<br />

Sesaxeb (sasamarTlo statistika, sasamarTlo mosmenebis Canawerebi/stenografiuli<br />

angariSebi da a.S.). iusticiis umaRlesi sabWo valdebulia, mosamarTlis<br />

vakansiebi oficialur beWdviT organoSi gamoaqveynos, Tumca<br />

mas msgavsi valdebuleba ar ekisreba mosamarTleebis daniSvnisa da Tanamdebobidan<br />

gaTavisuflebis Sesaxeb informaciis gamoqveynebis mxriv. marTalia,<br />

is debulebebi, romlebic sasamarTlo darbazSi foto da video gada-<br />

Rebas krZalavs, SeiZleba mosamarTleebisa da mowmeebis dacvis aucileblobiT<br />

aixsnas, magram is garemoeba, rom mosamarTlis nebarTvis gareSe audio<br />

Canawerebis da stenografiuli angariSebis warmoebac akrZalulia,<br />

zRudavs Jurnalistebis SesaZleblobas, gaaSuqon sasamarTlos sxdomebi. 64<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad miuwvdeba xeli sazogadoebas praqtikaSi sasamarTloebis saqmianobasTan<br />

dakavSirebul informaciaze?<br />

sasamarTlos sxdomebze wvdoma praqtikaSi uzrunvelyofilia, magram<br />

sasamarTlo darbazebSi Sesabamisi aRWurvilobis ararseboba da sasamar-<br />

Tlos TanamSromlebis mxridan xelis SeSla sxdomaze damswre pirebs ganxilvebis<br />

mosmenas da Canawerebis gakeTebas urTulebas. amave dros, sasamarTlos<br />

gadawyvetilebebi yovelTvis droulad ar xdeba xelmisawvdomi.<br />

zogadad, sasamarTlos sxdomebi sazogadoebisTvis da mediisTvis Riaa da,<br />

Cveulebriv, sasamarTlo darbazebSi yvela dainteresebuli pirisTvis sakmarisi<br />

adgilia. 65 „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ gamocdilebiT,<br />

adgilobrivi da saolqo sasamarTloebis sxdomebi yovelTvis Riaa<br />

da gareSe pirebs dakvirvebis saSualeba aqvT, Tumca or SemTxvevaSi sasamarTlos<br />

TanamSromlebma organizaciis warmomadgenlebs sTxoves, Canawerebis<br />

gakeTeba SeewyvitaT da weris gagrZelebis neba mxolod maSin misces,<br />

roca darwmundnen, rom isini stenografiul angariSs ar awarmoebdnen. xSirad<br />

aseve rTulia sasamarTlo darbazSi ganxilvebis mosmena, radgan damswreTaTvis<br />

gankuTvnili skamebi mosamarTlis adgilisgan Sors aris ganlagebuli<br />

da darbazi mikrofonebiT aRWurvili ar aris. es TiTqosda mcire<br />

detali mniSvnelovan problemas iwvevs da sasamarTlos sxdomebis sajaroobis<br />

Rirebulebas amcirebs.<br />

2007 wels sasamarTlo darbazSi videogadaRebis akrZalvam garkveuli kritika<br />

gamoiwvia, 66 Tumca es meqanizmi aseve icavs braldebulebs maTi vinaobis<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


gamJRavnebisgan. mediasTan urTierTobis gasaadvileblad SemoRebul iqna<br />

sasamarTlos warmomadgenlis (e.w. „spiker-mosamarTlis“) Tanamdeboba. „amerikis<br />

advokatTa asociaciis“ mosazrebiT, am meqanizmis funqcionirebas<br />

praqtikaSi garkveuli problemebi axlavs da is jer–jerobiT JurnalistebisTvis<br />

advilad gasagebi informaciis wyaros ar warmoadgens. 67<br />

uzenaesi sasamarTlo da ramdenime sxva sasamarTlo sasamarTlo procesebis<br />

audio Caweras awarmoebs, magram sasamarTloebis umetesobas aucilebeli<br />

aRWurviloba ar gaaCnia da isini xelnawer an nabeWd oqmebs adgenen, romlebSic<br />

ganxilvebis mokle Sinaarsia gadmocemuli. jer-jerobiT gaurkvevelia,<br />

xelmisawvdomia Tu ara es oqmebi sazogadoebisTvis. savaraudod,<br />

sxvadasxva sasamarTloSi gansxvavebuli praqtika arsebobs. 68<br />

sasamarTlos gadawyvetilebebis xelmisawvdomobis TvalsazrisiT sxvadasxva<br />

sasamarTloebSi gansxvavebuli mdgomareobaa. uzenaes sasamarTlos, sakonstitucio<br />

sasamarTlosa da ramdenime qveda rangis sasamarTlos aqvT<br />

veb-gverdebi, sadac maT mier gamotanil gadawyvetilebebs aqveyneben (Tumca<br />

xandaxan es mniSvnelovani dagvianebiT xdeba). 69 „amerikis advokatTa<br />

asociaciis“ informaciiT, sxva sasamarTloebSi gadawyvetilebebi, Cveulebriv,<br />

moTxovnisTanave xelmisawvdomia. 70 amave dros, „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelos“ rig SemTxvevebSi sasamarTlo gadawyvetilebebis<br />

aslebis miRebis mxriv sirTuleebi Seeqmna (ixileT qvemoT).<br />

sasamarTlo xelisuflebis biujetTan dakavSirebuli informacia da sasamarTlos<br />

statistikuri monacemebi uzenaesi sasamarTlos veb-gverdzea gan-<br />

Tavsebuli. 71 amave dros, iusticiis umaRlesi sabWos veb-gverdze mocemulia<br />

disciplinaruli darRvevebis statistikuri monacemebi da mosamarTleobis<br />

kandidatTa sakvalifikacio gamocdebTan dakavSirebuli informacia.<br />

72 amis miuxedavad, informacia, romelic Seexeba sasamarTloebis mier<br />

sabiujeto saxsrebis xarjvas, mosamarTleebis daniSvnas, maTTvis uflebamosilebis<br />

Sewyvetasa da sxva sasamarTloSi gadayvanas, xelmisawvdomi ar<br />

aris.<br />

sajaro informaciis moTxovnis oTxi ganacxadidan, romlebic uzenaes sasamarTlos<br />

antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli testebis farglebSi<br />

gaegzavna, sasamarTlom oTxives upasuxa, Tumca erT-erTi pasuxi<br />

dasmul kiTxvas srulad ar Seesabameboda. or kompleqsur kiTxvaSi moTxovnili<br />

iyo 2009 wlis SedarebiTi monacemebi im pirTa ricxvis Sesaxeb,<br />

visac winaswari patimroba SeefardaT da girao gadaixades (515) da maTze,<br />

vinc girao ar gadaixada (8,195), aseve sisxlis samarTlis saqmeebze gamotanil<br />

gamamtyunebel (18,392) da gamamarTlebel (18) ganaCenebze.<br />

amisda miuxedavad, gamopasuxebis xarisxi Zalze aradamakmayofilebeli iyo<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ mier sasamarTloebisTvis<br />

gagzavnili da sajaro informaciis moTxovnasTan dakavSrebuli im ganacxadebis<br />

SemTxvevaSi, romlebic antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli<br />

testebis nawili ar iyo. xuT ganacxads, romlebic organizaciam dedaqalaqSi<br />

mdebare sasamarTloebs – Tbilisis saqalaqo sasamarTlos, Tbili-<br />

2011<br />

79<br />

67 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 51.<br />

68 iqve, 53-54.<br />

69 irine uruSaZe, „sajaro informaciis gacema<br />

ar aris sasamarTlos valdebuleba?“<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos blog-teqsti, 2010 wlis 22<br />

oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />

blog/psadjaro-inpormatsiis-gatsema-ar-arissasamartlos-valdebulebap<br />

70 iqve, gv. 52-53.<br />

71 www.supremecourt.ge<br />

72 www.hcoj.gov.ge<br />

3. sasamarTlo xelisufleba


73 irine uruSaZe, „sajaro informaciis gacema<br />

ar aris sasamarTlos valdebuleba?“<br />

saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos blog-teqsti, 2010 wlis 22<br />

oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />

blog/psadjaro-inpormatsiis-gatsema-ar-arissasamartlos-valdebulebap<br />

74 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos saerTo<br />

sasamarTloebis mosamarTleTa<br />

disciplinaruli pasuxismgeblobisa da<br />

disciplinaruli samarTalwarmoebis<br />

Sesaxeb,“ muxli 4, 6, 8, 15.<br />

75 European Commission for Democracy Through<br />

Law (Venice Commission), Opinion On the Law<br />

on Disciplinary Responsibility and Disciplinary<br />

Prosecution of Judges of Common Courts of<br />

Georgia, adopted by the Venice Commission at<br />

its 70th Plenary Session (Venice, 16-17 March<br />

2007), 7.<br />

76 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, muxlebi 194, 259.<br />

77 saqarTvelos administraciuli saproceso<br />

kodeqsi, muxlebi 13 (2), 21 (3), 21 (13), 21<br />

(20), 26.<br />

80<br />

sis saapelacio sasamarTlosa da, aseve, saqarTvelos uzenaes sasamarTlos<br />

– gaugzavna, sasamarTloebma zustad erTnairi pasuxi gasces da ganacxades,<br />

rom maT pasuxis gasacemad sakmarisi administraciuli resursebi ar gaaCndaT<br />

da am resursebis mobilizebas kanoniT gansazRvruli movaleobebis<br />

SesrulebisTvis aucileblad ar miiCnevdnen. am ganacxadebiT moTxovnili<br />

zogi informacia didi raodenobis saqmeebze miRebul gadawyvetilebebs<br />

Seexeboda, Tumca zogi mxolod 20–25 saqmes moicavda. 73<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom mosamarTleebi angariSvaldebulni<br />

iyvnen maT qmedebebze?<br />

kanonmdebloba bevr debulebas Seicavs, romlebic mosamarTleebis winaaRmdeg<br />

saCivrebis wardgenas da disciplinaruli sanqciebis gamoyenebas<br />

exeba. mosamarTleebi kanoniT valdebulni arian, daasabuTon TavianTi gadawyvetilebebi.<br />

uaryofiT mxares rac Seexeba, mosamarTleebs metismetad<br />

maRali xarisxis xelSeuxeblobiT sargebloben, romelic yvela tipis sisxlis<br />

samarTlis danaSaulze vrceldeba.<br />

kanoni mosamarTleebis winaaRmdeg saCivrebis wardgenisa da disciplinaruli<br />

sanqciebis gamoyenebisTvis detalur oficialur procedurebs iTvaliswinebs.<br />

nebismier pirs ufleba aqvs, mosamarTlis winaaRmdeg saCivari<br />

aRZras. aseTi saCivrebi SeiZleba waredginos uzenaesi sasamarTlosa da<br />

saapelacio sasamarTlos Tavmjdomareebs, aseve, umaRlesi iusticiis sab-<br />

Wos wevrebs. winaswari mokvlevis Semdeg, Sesabamisi sasamarTlos Tavmjdomarem<br />

an iusticiis umaRlesi sabWos mdivanma unda miiRos gadawyvetileba,<br />

romlis mixedviT an saqmis warmoeba Sewydeba an mosamarTles disciplinaruli<br />

braldeba waredgineba da saqme specialur organos – saqarTvelos<br />

saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinarul kolegias – gadaegzavneba.<br />

im mosamarTleebis mimarT, romelTac disciplinaruli darRvevebis<br />

Cadena daumtkicdebaT, SeiZleba gamoyenebul iqnes sxvadasxva sanqciebi,<br />

maT Soris, sayveduris an mkacri sayveduris gamocxadeba da uflebamosilebis<br />

Sewyveta. 74 disciplinaruli kolegiis damoukideblobas SesaZloa,<br />

ramdenadme asustebdes is garemoeba, rom mis wevrTa naxevars iusticiis<br />

umaRlesi sabWo niSnavs. rogorc veneciis komisiam marTebulad aRniSna,<br />

organos, romelic samarTalwarmoebis proceduris inicirebas axdens, saqmis<br />

ganmxilveli organos Semadgenlobaze gavlenis moxdena ar unda SeeZlos.<br />

75<br />

kanoni mosamarTleebisgan yvela tipis saqmeebze gamotanili gadawyvetilebebis<br />

dasabuTebas moiTxovs. magaliTad, sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi pirdapir acxadebs, rom sisxlis samarTlis saqmeebze gamotanili<br />

rogorc Sualeduri, ise saboloo gadawyvetilebebi „dasabuTebuli“ unda<br />

iyos. 76 administraciuli saproceso kodeqsi aseve moiTxovs, rom sasamar-<br />

Tloebma maT mier gamotanili gadawyvetilebebi daasabuTon. 77 samoqalaqo<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saproceso kodeqsi mosamarTleebs gadawyvetilebebis dasabuTebis valdebulebisgan<br />

mxolod im SemTxvevaSi aTavisuflebs, Tu gadawyvetileba gasaCivrebas<br />

ar eqvemdebareba an Tu mxareebi ganacxadeben, rom gadawyvetilebis<br />

ufro maRali instanciis sasamarTloSi gasaCivrebas ar apireben. 78<br />

mosamarTleTa angariSvaldebuleba SesaZloa im garemoebam Seamciros,<br />

rom, rogorc veneciis komisiam aRniSna, isini „TiTqmis absoluturi imunitetiT“<br />

79 sargebloben, romelic yvela saxis sisxlis samarTlis danaSaulze,<br />

maT Soris, korufciazec, vrceldeba.<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad ageben pasuxs mosamarTleebi maT qmedebebze praqtikaSi?<br />

mosamarTleTa angariSvaldebuleba praqtikaSi saTanadod uzrunvelyofili<br />

ar aris da maT xSirad dausabuTebeli gadawyvetilebebi gamoaqvT. mosamarTleTa<br />

winaaRmdeg wardgenili saCivrebis maRali raodenoba mianiSnebs,<br />

rom aseTi saCivrebis wardgena praqtikaSi advilia, Tumca maTze reagireba<br />

yovelTvis gamWvirvaled ar xdeba.<br />

praqtikaSi, mosamarTleebi xSirad maT mier gamotanili gadawyvetilebebs<br />

ar asabuTeben. saxalxo damcveli 2009 wlis saparlamento angariSSi aRniSnavda,<br />

rom mosamarTleebis mier Sualeduri da saboloo gadawyvetilebebis<br />

dausabuTebloba „sasamarTlo sistemis erT-erTi yvelaze problematuri<br />

sakiTxia.“ 80 saxalxo damcvelis angariSis Tanaxmad, xSirad mosamarTleebi<br />

eWvmitanilebs winaswar patimrobas usjian da advokatTa Suamdgomlobebis<br />

dakmayofilebaze uars dausabuTeblad amboben; amasTanave,<br />

isini kanonis konkretul debulebebze ise miuTiTeben, rom ar ganmartaven,<br />

Tu ratom exeba isini gansaxilvel saqmes. 81 sasamarTloebis mier gamotanil<br />

saboloo gadawyvetilebebSi aseve xSirad ar aris miTiTebuli, Tu ra mtkicebulebebze<br />

dayrdnobiT iqna isini miRebuli. amasTan erTad, saxalxo damcveli<br />

aRniSnavs, rom mosamarTleebi sxvadasxva gadawyvetilebebisTvis erT<br />

Sablons iyeneben da masSi mxolod saqmeSi monawile pirebis saxelebs da<br />

gvarebs cvlian. 82<br />

rogorc angariSvaldebulebasTan dakavSirebuli kanonis debulebebis Sesaxeb<br />

qveTavSi aRiniSna, mosamarTleebis winaaRmdeg saCivrebis wardgena<br />

SeiZleba rogorc sasamarTloebSi, ise iusticiis umaRles sabWoSi da es<br />

saCivrebi SeiZleba, Semdgom, disciplinarul kolegias gadaegzavnos. praqtikaSi,<br />

saCivrebis mTavari adresati iusticiis umaRlesi sabWoa. 2009 wels<br />

sabWoSi wardgenili 1,175 saCivridan mosamarTlis mimarT disciplinarul<br />

kolegiaSi disciplinaruli samarTalwarmoebis dawyeba mxolod 22 saCivars<br />

(anu saerTo ricxvis or procentze naklebs) mohyva. am monacemebis ganmarteba<br />

sxvadasxvanairad SeiZleba. SeiZleba vivaraudoT, rom an iusticiis<br />

umaRlesi sabWo ar atarebs saTanado disciplinarul RonisZiebebs<br />

mosamarTleebis mimarT, Tumca aseve SesaZlebelia, rom saCivris wardgenis<br />

81<br />

78 saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsi, muxlebi 250, 257 (1).<br />

79 European Commission for Democracy Through<br />

Law, Opinion on Draft Constitutional<br />

Amendments Relating to the Reform of the<br />

Judiciary in Georgia, adopted by the Venice<br />

Commission at its 62nd Plenary Session<br />

(Venice, 11-12 March 2005), 8.<br />

80 saxalxo damcvelis aparati, „saqarTvelos<br />

saxalxo damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

dacvis mdgomareobis Sesaxeb,“ 2009 wlis<br />

meore naxevari, gv. 168.<br />

81 iqve, gv. 168-172.<br />

82 iqve, gv. 173-176.<br />

3. sasamarTlo xelisufleba


83 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 42<br />

84 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, muxlebi 59, 63; saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi<br />

31, 33-34.<br />

85 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, muxli 59; saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi<br />

29, 31.<br />

86 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers,<br />

muxli 4, 13, 14.<br />

87 saqarTvelos samosamarTlo eTikis<br />

kodeqsi, saqarTvelos uzenaesi<br />

sasamarTlos oficialuri veb-gverdi,<br />

http://www.supremecourt.ge/judges-selfgovernance/judges-ethics-code/<br />

(nanaxia 2010<br />

wlis 6 oqtombers).<br />

82<br />

proceduris siiole mosamarTleebis winaaRmdeg didi raodenobiT dausabuTebeli<br />

usafuZvlo saCivrebis wardgenas ganapirobebs. „amerikis advokatTa<br />

asociaciis“ mosazrebiT, disciplinaruli samarTalwarmoebis procesi<br />

sakmarisad gamWvirvale ar aris da mosamarTleebisTvis sanqciebis dawesebis<br />

safuZvlebi xandaxan bundovani an subieqturia. 83<br />

momCivanTa dasacavad gatarebuli RonisZiebebis Sesaxeb informacia xelmisawvdomi<br />

ar aris. radgan kanoni aseTi zomebis gatarebas ar iTvaliswinebs,<br />

naklebad savaraudoa, rom isini praqtikaSi xorcieldebodes. amave<br />

dros, radgan ar arsebobs informacia momCivanTa Seviwroebis Sesaxeb, savaraudoa,<br />

rom es sakiTxi amJamad saqarTveloSi seriozul problemas ar<br />

warmoadgens.<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad arsebobs samarTlebrivi meqanizmebi, romlebic mosamarTleebis<br />

keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba mosamarTleTa keTilsindisierebasTan dakav-<br />

Sirebul mraval debulebas Seicavs, magram am wesebidan zogierTi sakmaod<br />

orazrovani da arapirdapiria. amasTan erTad, ar arsebobs normebi, romlebic<br />

Tanamdebobis datovebis Semdeg mosamarTleebis kerZo seqtorSi dauyovnebliv<br />

dasaqmebaze SezRudvebs daawesebda.<br />

rogorc sisxlis samarTlis, ise samoqalaqo saqmeebSi, mxareebs ufleba aqvT,<br />

mosamarTlis mikerZoebulobasTan dakavSirebiT saCivari aRZran, 84 xolo<br />

im SemTxvevaSi, Tu mosamarTlis saqmianobaSi interesTa SeuTavsebloba<br />

warmoiSoba, is valdebulia, uari Tqvas saqmis ganxilvaSi monawileobaze. 85<br />

kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />

(da, Sesabamisad, am kanonSi Camoyalibuli antikorufciuli normebi)<br />

mosamarTleebsac exebaT. Sesabamisad, isini valdebulni arian, sajaro samsaxuris<br />

biuroSi yovelwliurad waradginon qonebrivi deklaraciebi. mosamarTleebs<br />

ufleba ar aqvT, ekavoT raime Tanamdeboba romelime sawarmoSi<br />

da eweodnen raime saxis anazRaurebad saqmianobas, garda „samecniero,<br />

pedagogiuri an SemoqmedebiTi saqmianobisa.“ kanoni adgens im saCuqrebis<br />

maqsimalur Rirebulebas, romelTa miRebac mosamarTleebs wlis ganmavlobaSi<br />

SeuZliaT (wliuri anazRaurebis 15 procenti) da, aseve, TiTo saCuqris<br />

maqsimalur Rirebulebas (wliuri anazRaurebis 5 procenti). 86<br />

am kanonebis garda, arsebobs aseve samosamarTlo eTikis kodeqsi, romelic<br />

saqarTvelos mosamarTleTa konferenciam miiRo. es dokumenti mosamarTleebs,<br />

sxva movaleobebis dawesebasTan erTad, imis uzrunvelyofas avaldebulebs,<br />

rom maT gadawyvetilebebze gavlena ar moaxdinos politikurma<br />

interesebma an sazogadoebrivma azrma. mosamarTleebs aseve ekrZalebaT iseT<br />

saqmianobaSi Cabma, romelmac SeiZleba sasamarTloebis an mosamarTleTa<br />

damoukideblobasTan da miukerZoeblobasTan dakavSirebiT eWvebi gaaCinos. 87<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


miuxedavad imisa, rom am normebis miReba udavod dadebiTi faqtia, isini<br />

garkveulwilad bundovania da ar azustebs, Tu konkretulad ra tipis<br />

qmedebebia akrZaluli. amasTan erTad, kanonmdebloba ar Seicavs debulebebs,<br />

romlebic qmediT SezRudvebs daawesebda sasamarTlos datovebis<br />

Semdeg mosamarTleTa dasaqmebasTan dakavSirebiT.<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia mosamarTleTa keTilsindisiereba praqtikaSi?<br />

mosamarTleebi keTilsindisierebaTan da eTikasTan dakavSirebul arsebul<br />

wesebs kargad icnoben da bolo wlebSi sasamarTlo sistemaSi meqrTameoba<br />

faqtobrivad aRmoifxvra. amis miuxedavad, aRmasrulebeli Stos<br />

gadametebuli gavlena sasamarTlo xelisuflebaze (rac sasamarTlos damoukideblobis<br />

Sesaxeb qveTavSi ufro detalurad aris ganxiluli) SeiZleba<br />

zogjer asustebdes mosamarTleebis unars, daicvan keTilsindisierebasTan<br />

dakavSirebuli kanonis moTxovnebi.<br />

rogorc erT-erTi eqsperti acxadebs, mosamarTleebi arsebul eTikisa da<br />

keTilsindisierebis wesebSi specialur swavlebas gadian, ris Sedegadac,<br />

aRniSnuli wesebi yvela mosamarTlem icis. amis miuxedavad, aRniSnuli eqsperti<br />

imasac aRniSnavs, rom gaurkvevelia, am wesebis dacvaze monitoringi<br />

xorcieldeba Tu ara. 88 eTikis wesebis praqtikaSi efeqtur SesrulebasTan<br />

dakavSirebiT eWvi „amerikis advokatTa asociaciamac“ gamoTqva. 89<br />

is garemoeba, rom bolo wlebSi sasamarTloSi korufcia „Zalze iSviaTi“ 90<br />

gaxda, SesaZloa, arsebuli antikorufciuli wesebis efeqturobaze miuTi-<br />

Tebdes. 2004-2005 wlebSi mTavrobis mier warmoebulma antikorufciulma<br />

RonisZiebebma (maT Soris, mosamarTleebis dapatimrebebma da korufciis<br />

faqtebis gaxmaurebam) mosamarTleebis mier moqalaqeebisgan qrTamis aReba<br />

iSviaT movlenad aqcia. amis miuxedavad, sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis<br />

dabali xarisxi (rac sasamarTlos damoukideblobis Sesaxeb<br />

qveTavSia ganxiluli) iZleva SeSfoTebis safuZvels imasTan dakavSirebiT,<br />

rom mosamarTleebi prokuraturisa da zogadad aRmasrulebeli Stos zewolis<br />

pirobebSi keTilsindisierebis SenarCunebas ver axerxeben. erT-er-<br />

Tma eqspertma, romelsac „saerTaSoris gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

aRniSna, rom rodesac mTavroba sasamarTlo procesis SedegiT Zalian<br />

aris dainteresebuli, mosamarTleebi iZulebulni arian, kanonsawinaaRmdego<br />

gadawyvetilebebi miiRon, rac mTeli sasamarTlo sistemis keTilsindisierebas<br />

amcirebs. 91<br />

mosamarTleebi kanonis Sesabamisad waradgenen qonebriv deklaraciebs da<br />

maTi gacnoba SesaZlebelia sajaro samsaxuris mier Seqmnil specialur vebgverdze.<br />

92 Tumca, iseve, rogorc sxva sajaro moxeleebis SemTxvevaSi, mosamarTleTa<br />

deklaraciebis Sinaarsis detalurad Seswavlisa da (darRvevaTa<br />

aRmoCenis SemTxvevaSi) sanqciebis dawesebis specialuri meqanizmi ar<br />

arsebobs.<br />

83<br />

88 giorgi paiWaZis interviu avtorTan.<br />

89 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 49.<br />

90 iqve, gv. 46.<br />

91 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />

92 www.declaration.ge<br />

3. sasamarTlo xelisufleba


93 saqarTvelos konstitucia, muxli 89.<br />

94 iqve, muxli 42; saqarTvelos zogadi<br />

administraciuli kodeqsi, miRebulia 1999<br />

wlis 25 ivniss, muxli 178.<br />

95 ixileT qveTavi sasamarTlos<br />

damoukideblobis (praqtika) Sesaxeb.<br />

96 Freedom House, Nations in Transit 2010,<br />

http://www.freedomhouse.eu/images/<br />

Reports/NIT-2010-Georgia-final.pdf (nanaxia<br />

2011 wlis 23 Tebervals).<br />

97 magaliTad, ixileT: OSCE/ODIHR Georgia:<br />

Municipal Elections30 May 2010, OSCE/<br />

ODIHR Election Observation Mission Report,<br />

(Warsaw: OSCE/ODIHR, 2010), 24.<br />

98 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />

99 giorgi paiWaZis ineterviu avtorTan.<br />

100 American Bar Association, Judicial Reform<br />

Index for Georgia, Volume II, 23.<br />

101 The Economist, Georgia's Mental Revolution:<br />

Seven years after the Rose Revolution, Georgia<br />

has come a long way, 19 August 2010,<br />

http://www.economist.com/node/16847798<br />

84<br />

roli: aRmasrulebel Stoze zedamxedveloba (kanoni da praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad efeqtianad axorcielebs sasamarTlo xelisufleba aRmasrulebeli<br />

Stos zedamxedvelobas?<br />

sasamarTlo xelisuflebas aRmasrulebeli Stos zedamxedvelobis gansaxorcieleblad<br />

mniSvnelovani uflebamosilebebi gaaCnia. amis miuxedavad,<br />

sasamarTloebze mTavrobis mZlavri gavlenis gamo, es uflebamosilebebi<br />

praqtikaSi efeqtianad ar gamoiyeneba.<br />

kanonmdebloba sasamarTlo xelisuflebas aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />

gansaxorcieleblad saTanado uflebamosilebebs aniWebs. sakonstituco<br />

sasamarTlos ufleba aqvs, miiRos gadawyvetilebebi prezidentisa<br />

da ministrTa kabinetis gadawyvetilebebis konstituciasTan Sesabamisobis<br />

sakiTxebze. 93 amasTan erTad, konstitucia uzrunvelyofs moqalaqeTa uflebas,<br />

rom mTavrobis organoebis ukanono qmedebebis Sedegad miRebuli<br />

zianis asanazRaureblad sasamarTlos mimarTon, xolo zogadi administraciuli<br />

kodeqsi yovel moqalaqes aniWebs uflebas, rom mTavrobis organoebis<br />

gadawyvetilebebi sasamarTloSi gaasaCivros. 94<br />

praqtikaSi, sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis dabali xarisxi<br />

amcirebs mis unars, moaxdinos aRmasrulebeli Stos saqmianobis efeqtiani<br />

monitoringi. 95 rogorc organizacia Freedom House aRniSnavs, sasamarTloebi<br />

sisxlis samarTlis saqmeebis ganxilvisas prokuraturis mudmiv zewolas<br />

ganicdian. 96 sisxlis samarTlis saqmeebSi gamamarTlebeli ganaCenebis<br />

faqtobrivi ararseboba (ixileT am Tavis sasamarTlos damoukideblobas-<br />

Tan dakavSirebuli qveTavi) aCens mniSvnelovan eWvebs, rom sasamarTlo xelisuflebas<br />

ar SeuZlia, saWiroebis SemTxvevaSi, prokuraturas winaaRmdegoba<br />

gauwios. sasamarTloebma aseve ver moaxerxes, ganexilaT bolo<br />

wlebSi arCevnebis periodSi momxdari darRvevebi da damnaSaveebi pasuxisgebaSi<br />

miecaT. 97 erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />

ganucxada, rom im biznesmenebs, romlebic saxelmwifosTan sasamarTlo<br />

davebSi arian Cabmuli, sasamarTloebi ar icaven. 98 es yvelaferi<br />

aZlierebs kidev erTi eqspertis mosazrebas, rom kerZo mxareebs sasamarTloSi<br />

saxelmwifos winaaRmdeg saqmis mogeba mxolod maSin SeuZliaT, Tu<br />

saqmeSi Zlieri samTavrobo uwyeba an politikuri interesi ar figurirebs. 99<br />

rogorc „amerikis advokatTa asocacia“ aRniSnavs, maSinac ki, rodesac sasamarTloebs<br />

samTavrobo organoebis sawinaaRmdego gadawyvetilebebi gamoqvT,<br />

maTi aRsruleba SeiZleba problemebTan iyos dakavSirebuli. 100 amas<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ gamocdilebac adasturebs:<br />

organizaciis saapelacio sarCeli, romelic mimarTuli iyo Tbilisis meriis<br />

uaris winaaRmdeg, moewodebina sajaro informacia, sasamarTlom daakmayofila,<br />

magram am gadawyvetilebis miRebidan erTi wlis gasvlis Semdeg,<br />

merias moTxovnili informacia jerac ar gaucia.<br />

saqarTvelos amJamindeli mmarTveli gundis daintereseba sasamarTlo<br />

xelisuflebis sazedamxedvelo rolis gaZlierebiT safuZvlian eWvs iwvevs.<br />

mTavrobis erT-erTma maRali rangis wevrma bolo xanebSi Jurnal „ekonomists“<br />

ganucxada, rom, radgan qarTul sazogadoebaSi damoukidebeli sasamarTlos<br />

tradicia jer damkvidrebuli ar aris, amJamad samarTlis warmoeba<br />

aRmasrulebel Stos ukeT SeuZlia. 101<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


eziume<br />

saqarTvelos sajaro samsaxurisTvis gamoyofili resursebis odenoba<br />

bolo wlebSi mniSvnelovnad gaizarda, xolo dabal safexurebze korufciis<br />

aRmofxvrisken mimarTuli Zalisxmeva metad warmatebuli aRmoCnda.<br />

amis miuxedavad, sajaro seqtoris TanamSromelTa damoukidebloba saTanadod<br />

daculi ar aris, xolo gamWvirvalobasTan dakavSirebuli Zlieri<br />

sakanonmdeblo normebi praqtikaSi Tanamimdevrulad ar gamoiyeneba. sajaro<br />

seqtori amJamad korufciasTan dakavSirebuli sakiTxebis Sesaxeb<br />

sazogadoebis informirebis TvalsazrisiT gansakuTrebiT aqtiuri ar aris<br />

da am sferoSi samoqalaqo sazogadoebasa Tu kerZo seqtorTan aqtiurad<br />

ar TanamSromlobs. saxelmwifo Sesyidvebis arsebuli sistema korufciisgan<br />

damcav mniSvnelovan garantiebs Seicavs, Tumca praqtikaSi isini yovelTvis<br />

efeqtianad ar gamoiyeneba.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />

Sefasebulia sajaro samsaxuris SesaZleblobebi, Sida marTva da<br />

misi roli saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen<br />

nawilSi warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

2011 85<br />

4.<br />

sajaro samsaxuri


1 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />

oqtombers. kanonSi CamoTvlilia Semdegi<br />

dawesebulebebi, romlebic sajaro<br />

samsaxurs Seadgenen: parlamenti,<br />

prezidentis administracia, mTavrobis<br />

kancelaria, saministroebi da saxelmwifo<br />

saqveuwyebo dawesebulebebi, iusticiis<br />

sabWo da sasamarTloebi, erovnuli banki,<br />

kontrolis palata, saxalxo damcvelis<br />

aparati, avtonomiuri respublikebis<br />

saxelmwifo dawesebulebebi da<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

administraciuli organoebi.<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT, zogi<br />

sajaro samarTlis iuridiuli piri (ssip)<br />

sajaro samsaxuris nawilad iTvleba, zogi<br />

ki – ara. amasTan erTad, zogierTi<br />

saxelmwifo organo, magaliTad<br />

centraluri saarCevno komisia, „sajaro<br />

samsaxuris Sesaxeb“ kanonSi naxsenebi ar<br />

aris, magram am organoebis maregulirebel<br />

kanonebSi isini sajaro samsaxuris nawilad<br />

arian moxseniebuli.<br />

86<br />

saerTo qula: 50/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi — 50<br />

42/100 damoukidebloba 50 25<br />

marTva gamWvirvaloba 75 50<br />

67/100 angariSvaldebuleba 75 75<br />

keTilsindisiereba 75 50<br />

sazogadoebis informireba — 25<br />

sajaro dawesebulebebTan,<br />

samoqalaqo-sazogadoebriv<br />

roli organizaciebTan da kerZo<br />

42/100 seqtorTan TanamSromloba<br />

korufciis prevenciisa<br />

da daZlevis kuTxiT — 50<br />

struqtura da organizacia<br />

korufciis riskebis Semcireba<br />

saxelmwifo Sesyidvebis<br />

ganxorcielebisas<br />

keTilsindisierebis<br />

garantirebis gziT 50<br />

saqarTvelos kanonmdebloba „sajaro samsaxurs“ gansazRvravs, rogorc saqmianobas<br />

saxelmwifo da adgilobrivi TviTmmarTvelobis saxazino dawesebulebebSi.<br />

kanonSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ CamoTvlilia mTeli rigi dawesebulebebi,<br />

romlebic sajaro samsaxurs warmoadgenen 1 , xolo calkeuli kanonebi,<br />

romlebic sxva organoebis saqmianobas aregulirebs, am organoebs aseve<br />

sajaro samsaxuris nawilad moixseniebs. am TavSi agreTve ganxilulia sajaro<br />

samarTlis iuridiuli pirebi (naxevrad damoukidebeli organoebi, romlebic<br />

saxelmwifo zedamxedvelobis qveS saxelmwifos sxvadasxva funqciebs asruleben),<br />

romelTa umravlesoba „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonSi naxsenebi<br />

ar aris, magram, amis miuxedavad, isini saxelmwifos saxeliT mniSvnelovan<br />

saqmianobas ewevian. amasTan, radganac zogi sajaro samarTlis iuridiuli<br />

piri saministroebisa da departamentebis mier delegirebul mTel rig sajaro<br />

samsaxuris funqciebs asrulebs, isini valdebulni arian, daicvan „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb“ kanonis debulebebi da maTze monitorings<br />

saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebuleba – kontrolis palata –<br />

awarmoebs (damatebiTi informaciisTvis, ixileT am angariSis Sesabamisi Tavi).<br />

imis gamo, rom sajaro samsaxurTan dakavSirebul kanonmdeblobaSi bolo<br />

wlebis manZilze araerTi cvlileba Sevida, mravali misi debuleba erTmaneTTan<br />

harmonizebuli ar aris da saqarTvelos sajaro samsaxuris Semadgeneli<br />

nawilebis zustad gansazRvra rTulia.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


sajaro samsaxurTan dakavSirebiT erTiani saxelmwifo politikis SemuSavebis<br />

xelSewyoba da Sesabamisi saqmianobis koordinireba sajaro samsaxuris<br />

biuros evaleba. biuro aseve valdebulia, moaxdinos saxelmwifo uwyebebSi<br />

adamianuri resursebis marTvis koordinireba, Seagrovos sajaro moxeleTa<br />

qonebrivi deklaraciebi, moaxdinos sajaro samsaxurSi arsebuli mdgomareobis<br />

analizi da Sesabamisi rekomendaciebi sakanonmdeblo organos warudginos.<br />

am TavSi warmodgenili sajaro samsaxuris Sefaseba ar moicavs im sajaro<br />

dawesebulebebs, romlebic sxva TavebSi calke sayrden institutebad aris<br />

ganxiluli (magaliTad, sakanonmdeblo organo, aRmasrulebeli Sto, samar-<br />

Taldamcavi uwyebebi da saarCevno administracia).<br />

2011<br />

Sefaseba<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad aqvs sajaro seqtors misi movaleobebis efeqtiand ganxorcielebisTvis<br />

saWiro resursebi?<br />

bolo wlebSi saqarTvelos sajaro seqtorisTvis xelmisawvdomi resursebis<br />

raodenoba mniSvnelovnad gaizarda. amis miuxedavad, saxelmwifo servisebis<br />

efeqtian miwodebas aferxebs is garemoeba, rom araerTi uwyeba saTanado<br />

dafinansebas kvlavac ver iRebs.<br />

2004 wels, axali mTavrobis xelisuflebaSi mosvlis Semdeg saxelmwifo<br />

Semosavlebis mniSvnelovani zrdis Sedegad, sajaro seqtorisTvis resursebis<br />

xelmisawvdomoba mniSvnelovnad gaumjobesda. mogvarda saxelfaso davalianebebis<br />

problema, romelic wina xelisuflebis dros sajaro samsaxuris<br />

mTavari problema iyo. 2009 wels Catarebul sajaro mosamsaxureTa gamokiTxvaSi<br />

respondentTa 99 procentma Tqva, rom wina wels isini xelfasebs<br />

droulad iRebdnen. 2 mTavrobis maRali rangis warmomadgenelma „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom sajaro seqtoris finansuri<br />

mdgomareoba, saxelmwifo dafinansebis zrdasTan erTad, imis wyalobiTac<br />

gaumjobesda, rom bevri sajaro uwyeba sajaro samarTlis iuridiul<br />

pirad gadakeTda. isini amJamad naxevrad avtonomiur organoebs warmoadgenen,<br />

romlebic moqalaqeebs sxvadasxva momsaxurebas sTavazoben. amis magaliTebia<br />

samoqalaqo reestri da sajaro reestri, romelTagan orive iusticiis<br />

saministros eqvemdebareba. am uwyebebs ufleba aqvT, rom miRebuli Semosavali<br />

Tavad gankargon, ris gamoc sxva, mTlianad saxelmwifo dafinansebaze<br />

damokidebuli uwyebebis umetesobasTan SedarebiT, finansurad ufro<br />

metad TviTkmari organizaciebi arian. 3<br />

amis miuxedavad, sajaro seqtoris dafinanseba jer kidev arasaTanadod da<br />

araTanabrad xdeba. zemoxsenebuli gamokiTxvis respondentTa daaxloebiT<br />

naxevarma ganacxada, rom maTi xelfasi yoveldRiuri xarjebis dasafarad<br />

87<br />

2 GORBI, „korufciis aRqma saqarTveloSi:<br />

sajaro moxeleTa gamokiTxva,“ momzadda<br />

niderlandebis samefos ganviTarebisa da<br />

TanamSromlobis saministros mier<br />

dafinansebuli proeqtis „saqarTvelos<br />

eroovnuli antikorufciuli strategiis<br />

mxardaWera“ (GEPAC) farglebSi da<br />

ganxorcielda evropis sabWos mier<br />

(Tbilisi: 2009), 11.<br />

3 jaba ebanoiZe, iusticiis ministris<br />

moadgile. interviu avtorTan, Tbilisi,<br />

2010 wlis 13 ivlisi.<br />

4. sajaro samsaxuri


4 GORBI, „korufciis aRqma saqarTveloSi:<br />

sajaro moxeleTa gamokiTxva,“ 10.<br />

5 jaba ebanoiZe, iusticiis ministris<br />

moadgile. interviu avtorTan, Tbilisi,<br />

2010 wlis 13 ivlisi.<br />

6 lari heldis (USAID-is mier<br />

dafinansebuli proeqtis „saxelmwifo<br />

marTvis reforma“ yofili<br />

warmomadgenlobis xelmZRvaneli<br />

„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />

(AED)) interviu avtorTan, Tbilisi, 2010<br />

wlis 30 ivnisi.<br />

7 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ muxli 13.<br />

8 iqve, muxli 62.<br />

9 iqve, muxli 127.<br />

10 iqve, muxlebi 93–107.<br />

88<br />

sakmarisi ar aris. 4 erT-erTma maRali Tanamdebobis pirma „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom sajaro uwyebebs xSirad uWirT<br />

vakanturi Tanamdebobebis Sevseba kvalificiuri kandidatebis naklebobis<br />

gamo. 5 rogorc erT-erTi eqsperti aRniSnavs, miuxedavad imisa, rom zogierTi<br />

samTavrobo uwyeba saTanado resursebs iRebs, bevri mniSvnelovani uwyebisa<br />

da yvela adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos dafinansebis odenoba<br />

arasakmarisia. samsaxurSi ayvanisa da Tanamdebobidan gaTavisuflebis moqnili<br />

sistema da sxvadasxva dawesebulebebSi Sromis anazRaurebis erTiani<br />

Skalis ararseboba zogierT „prioritetul“ uwyebas saSualebas aZlevs, rom<br />

kvalificiuri TanamSromlebi uxvi premiebis meSveobiT SeinarCunos, xolo<br />

kontraqtorebsa da konsultantebs mimzidveli anazRaureba SesTavazos. 6<br />

ufro maRali anazRaurebis mqone kvalificiuri gare konsultantebis daqiravebis<br />

uaryofiTi mxare is aris, rom is instituciuri mexsierebis Seqmnisa<br />

da SenarCunebis saSualebas ar iZleva.<br />

sajaro mosamsaxureTa damoukideblobis dabali xarisxi da, gansakuTrebiT,<br />

samuSao adgilebis arasaimedooba aseve amcirebs instituciur codnas da<br />

zog sajaro uwyebas instituciuri gamocdilebis dagrovebis saSualebas ar<br />

aZlevs (ufro dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT qveTavebi damoukideblobis<br />

Sesaxeb (kanoni/praqtika)).<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad daculia kanoniT sajaro mosamsaxureTa damoukidebloba?<br />

kanonmdebloba Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizani sajaro mosamsaxureTa<br />

damoukideblobis uzrunvelyofaa, Tumca garkveuli mniSvnelovani<br />

garantiebi kanonSi gaTvaliswinebuli ar aris.<br />

kanoni „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos sajaro samsaxuris erT-erT<br />

ZiriTad principad miukerZoeblobas acxadebs 7 da sajaro mosamsaxureebs<br />

maTi Tanamdebobis partiuli saqmianobisTvis gamoyenebas ukrZalavs. 8 sajaro<br />

seqtoris TanamSromlebs ufleba aqvT, Tanamdebobidan daTxovnasTan dakavSirebuli<br />

da sxva samsaxureobrivi brZanebebi da gadawyvetilebebi sasamarTloSi<br />

gaasaCivron. 9 kanonSi CamoTvlilia sajaro mosamsaxureTa samsaxu-<br />

ridan daTxovnis legitimuri safuZvlebi, 10 rac xelmZRvanelobis mxridan<br />

TviTneburi gadawyvetilebebis miRebis SesaZleblobas zRudavs. kanonSi mocemuli<br />

Tanamdebobidan daTxovnis safuZvlebi, rogoricaa sajaro mosamsaxuris<br />

aradamakmayofilebeli profesiuli Tvisebebi, saatestacio gamocdis<br />

Caubarebloba da sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCenis ZalaSi Sesvla, zogadad<br />

gonivrulia.<br />

amis miuxedavad, kanonSi ar aris debulebebi, romlebic sajaro mosamsaxureTa<br />

daniSvnasa da dawinaurebaSi politikur Carevas pirdapir krZalavs.<br />

aseve ar arsebobs dawesebuleba, romelsac sajaro seqtoris TanamSromlebis<br />

TviTneburi qmedebebisgan da politikuri Carevisgan dacva daevaleboda.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


ogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />

`antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSia aRniSnuli, arsebuli wesebi<br />

sajaro uwyebebis xelmZRvanelobas „moqmedebis did Tavisuflebas“ aniWebs<br />

da SesaZleblobas aZlevs, sajaro mosamsaxureebis profesiul gadawyvetilebebze<br />

„arajerovani zegavlena“ moaxdinos. 11<br />

2011<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad Tavisufali arian sajaro mosamsaxureebi maT saqmianobaSi gare<br />

Carevisgan?<br />

sajaro mosamsaxureTa damoukideblobis uzrunvelmyofi qmediTi sakanonmdeblo<br />

meqanizmebis ararsebobam iseTi mdgomareoba Seqmna, rodesac maTi<br />

dasaqmebis vada da samuSao adgilis saimedooba pirdapir aris dakavSirebuli<br />

politikuri Tanamdebobis pirebis uflebamosilebis vadasTan. praqtikaSi,<br />

am mxriv viTareba sxvadasxva uwyebaSi gansxvavebulia, magram, zogadad, sajaro<br />

mosamsaxureebi TiTqmis daucvelni arian.<br />

sajaro seqtoris damoukideblobas amcirebs moqmedebis is farTo Tavisufleba,<br />

romliTac praqtikaSi calkeuli uwyebebis xelmZRvanelebi sargebloben<br />

sajaro mosamsaxureTa daniSvnisa da Tanamdebobidan gaTavisuflebisas.<br />

rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />

`antikorufciuli qseli~ (ACN) aRniSnavs, imis miuxedavad, rom uwyebebis<br />

xelmZRvanelebs ufleba unda hqondeT, rom adamianuri resursebi maTi dawesebulebebis<br />

saWiroebebis mixedviT marTon, moqmedebis iseTma Tavisuflebam,<br />

romliTac isini saqarTveloSi sargebloben, SeiZleba „sajaro samsaxuris<br />

politizacia“ gamoiwvios. 12 am SiSis safuZvlianoba praqtikaSic dasturdeba.<br />

sajaro samsaxuris miukerZoebloba eWvqveS iqna dayenebuli bolo arCevnebis<br />

dros. magaliTad, euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebebis<br />

ofisis“ (OSCE/ODIHR) angariSSi, romelic 2010 wlis adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis arCevnebs exeba, aRniSnulia, rom „zogjer erTmaneTisgan<br />

mkafiod ar iyo gamijnuli saxelmwifo da mmarTveli partia.“ 13 „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelos“ angariSSi, romelic arCevnebis periodSi administraciuli<br />

resursebis gamoyenebas exeba, aseve xazgasmulia is garemoeba,<br />

rom mTel rig SemTxvevebSi sajaro samsaxuri faqtiurad mmarTveli partiis<br />

saarCevno kampaniaSi iyo CarTuli. 14<br />

parlamentis erT-erTi maRali Tanamdebobis piri adasturebs, rom praqtikaSi<br />

sajaro mosamsaxureebis xelmZRvanelebs iolad SeuZliaT maTi samsaxuridan<br />

daTxovna da rom mosamsaxureebi saTanadod daculni ar arian. 15<br />

amis Sedegad, rogorc sxva eqsperti aRniSnavs, sajaro uwyebebSi xSiria kadrebis<br />

cvla. radganac qveyanaSi profesiuli samsaxuris damkvidrebuli standartebi<br />

ar arsebobs, uSualo xelmZRvanelisadmi loialuroba xSirad gadamwyveti<br />

faqtoria samsaxuris SenarCunebis TvalsazrisiT. sajaro samsaxuris<br />

biuro, romelic adamianuri resursebis marTvis koordinirebaze pasuxismgebeli<br />

organoa, sajaro mosamsaxureebis damoukideblobis gasamyareb-<br />

89<br />

11 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 28.<br />

12 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 28.<br />

13 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, p 2.<br />

14 Transparency International Georgia, The Use of<br />

Administrative Resources for Election<br />

Campaign: 2010 Local Self-Government<br />

Elections Final Report, (Tbilisi: Transparency<br />

International Georgia).<br />

15 xaTuna gogoriSvilis (parlamentis<br />

saproceduro sakiTxTa da wesebis<br />

komitetis Tavmjdomare) sityvebis<br />

citireba „saerTaSorisi gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ angariSSi: European<br />

Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />

Anti-Corruption Commitments (Tbilisi:<br />

Transparency International Georgia, 2010), 30.<br />

4. sajaro samsaxuri


16 lari heldis (USAID-is mier<br />

dafinansebuli proeqtis „saxelmwifo<br />

marTvis reforma“ yofili<br />

warmomadgenlobis xelmZRvaneli<br />

„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />

(AED)) interviu avtorTan.<br />

17 GORBI, „korufciis aRqma saqarTveloSi:<br />

sajaro moxeleTa gamokiTxva,“ 9-11.<br />

18 `saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera sajaro samsaxuris<br />

biuros xelmZRvanel irakli<br />

kotetiSvilTan, 2011 wlis 6 ivnisi.<br />

19 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />

kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss,<br />

muxli 10, 35-36, 49.<br />

20 iqve, muxli 37, 40.<br />

21 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ muxli 73 (3).<br />

90<br />

lad bevrs verafers akeTebs, radgan yoveli uwyeba sakuTar sakadro politikas<br />

Tavad gansazRvravs. 16<br />

meores mxriv, 2009 wels Catarebulma sajaro mosamsaxureTa gamokiTxvam<br />

garkveulwilad gansxvavebuli suraTi mogvca: respondentTa 67 procentma<br />

ganacxada, rom maTi samuSao adgili saimedoa da 68 procentma aRniSna, rom<br />

adamianur resursebTan dakavSirebuli gadawyvetilebebi politikuri kuTvnilebis<br />

mixedviT ar miiReba. amis miuxedavad, gamokiTxvis avtorebi aRniSnavdnen,<br />

rom respondentTa TiTqmis meoTxedma am ukanasknel kiTxvas ar<br />

upasuxa. 17<br />

sajaro samsaxuris biuro aRiarebs, rom amJamad sajaro uwyebebis xelmZRvanelebi<br />

adamianuri resursebis politikis gansazRvrisas metismeti avtonomiiT<br />

sargebloben. biuro amJamad am sakiTxis mosagvareblad saerTo wesebisa<br />

da standartebis Camoyalibebaze muSaobs. 18<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba sajaro samsaxuris finansuri<br />

da adamianuri resursebisa da informaciis marTvis gamWvirvalobas?<br />

kanonis debulebebi, romlebic sajaro seqtoris gamWvirvalobas exeba, ZiriTadad<br />

adekvaturia. sakanonmdeblo baza zogadad progresulia, magram<br />

sajaro dawesebulebebs garkveuli tipis informaciis sakuTari iniciativiT<br />

gamoqveynebas yovelTvis ar avaldebulebs.<br />

sajaro informaciis marTvis wesebi Camoyalibebulia zogad administraciul<br />

kodeqsSi, romelic acxadebs, rom yvelas aqvs ufleba, gaecnos administraciul<br />

organoSi arsebul sajaro informacias, Tu is ar Seicavs saxelmwifo,<br />

komerciul an pirad saidumloebas. sajaro dawesebulebebi valdebulni<br />

arian, maT gankargulebaSi myofi sajaro informacia specialur Sida reestrSi<br />

Seitanon da daniSnon sajaro informaciis xelmisawvdomobis uzrunvelyofaze<br />

pasuxismgebeli sajaro mosamsaxure. sajaro dawesebulebebi aseve<br />

valdebulni arian, prezidentsa da parlaments warudginon yovelwliuri<br />

angariSi sajaro informaciis marTvis sakiTxebTan dakavSirebiT. 19<br />

pirebma, romelTac sajaro informaciis miReba surT, werilobiTi ganacxadiT<br />

unda mimarTon Sesabamis sajaro dawesebulebas, romelic valdebulia,<br />

informacia an dauyovnebliv gasces an, Tu informaciis Segroveba damatebiTi<br />

samuSaos Sesrulebas moiTxovs, 10 dRis vadaSi, rac qveynebis umravlesobaSi<br />

moqmed analogiur vadebTan SedarebiT bevrad mcire droa. mniSvnelovania,<br />

rom sajaro informaciis moTxovnis ganacxadSi moTxovnis motivis an miznis<br />

miTiTeba aucilebeli ar aris. 20 zogadi administraciuli kodeqsis debulebebTan<br />

erTad, kanoni „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ sajaro dawesebulebebis<br />

xelmZRvanelebs avaldebulebs, uzrunvelyon sajaro informaciis xelmisawvdomobis<br />

meqanizmis funqcionireba. 21<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


sajaro samsaxurSi Tanamdebobaze daniSvnis maregulirebeli wesebi gamWvirvalobis<br />

mxriv zogadad adekvaturia. Tanamdebobaze daniSvna Ria konkursis<br />

wesiT unda moxdes da vakansiebi konkursamde aranakleb 10 dRiT adre unda<br />

gamocxaddes. warmatebul kandidatebs specialuri komisia arCevs, romelic<br />

valdebulia, gadawyvetilebis miRebidan xuTi dRis vadaSi yvela kandidats<br />

acnobos miRebuli gadawyvetilebis Sesaxeb. 22<br />

kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs saxelmwifo Sesyidvebis<br />

gamWvirvalobasTan dakavSirebiT. kanoniT, saxelmwifo Sesyidvebis saagento<br />

valdebulia, Seqmnas saxelmwifo Sesyidvebis erTiani sainformacio baza da<br />

gamosces normatiuli aqtebi, romlebic Sesyidvebis gamWvirvalobas uzrunvelyofs.<br />

kanoni saagentos pirdapir avaldebulebs, rom Sesyidvebze monitoringi<br />

ganaxorcielos gamWvirvalobisa da angariSgebis principebis<br />

dacvis mizniT. Semsyidveli organizaciebi valdebulni arian, saxelmwifo<br />

Sesyidvebis saagentos kanoniT dadgenil vadaSi warudginon angariSebi<br />

ganxorcielebuli Sesyidvebis Sesaxeb. es angariSebi nebismieri dainteresebuli<br />

pirisTvis xelmisawvdomi unda gaxdes da Semsyidvelma organizaciebma<br />

maTi mokle Sinaarsi sainformacio saSualebebSi unda gamoaqveynon. kanonSi<br />

Sesuli bolo cvlilebebis Tanaxmad, yvela saxis tenderi eleqtronulad<br />

unda Catardes da satendero dokumentebi xelmisawvdomi unda iyos erTiani<br />

eleqtronuli sistemiT. 23 es saxelmwifo Sesyidvebis gamWvirvalobisa da angariSgebis<br />

kuTxiT mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia.<br />

kanoni „saxelmwifo samsaxuris Sesaxeb“ moiTxovs, rom sajaro samsaxuris qveda<br />

rangis TanamSromlebma (sajaro mosamsaxureebma) da maTi ojaxis wevrebma<br />

yovelwliurad waradginon saSemosavlo da qonebrivi deklaraciebi finansTa<br />

saministroSi. 24 es deklaraciebi ZiriTadad sagadasaxado miznebisTvis gamoiyeneba.<br />

sajaro samsaxuris maRali rangis TanamSromlebi (Tanamdebobis<br />

pirebi) valdebulni arian, sajaro samsaxuris biuroSi ufro detaluri qonebrivi<br />

deklaraciebi waradginon. 25 amave dros, kanonis es moTxovna ar<br />

vrceldeba adgilobrivi xelisuflebis zogierT mniSvnelovan Tanamdebobis<br />

pirze (magaliTad, Tbilisis sakrebulos wevrebze).<br />

kanoni deklaraciebis gadamowmebis meqanizmebis Seqmnas ar iTvaliswinebs.<br />

sajaro samsaxuris biurom ganacxada, rom aseTi meqanizmebis aucilebloba<br />

saeWvoa, radgan deklaraciebi sajaroa da maTi Sinaarsis gacnoba yvela dainteresebul<br />

pirsa da organizacias SeuZlia. 26<br />

aseve problmuria is garemoeba, rom saqarTvelos kanonmdebloba ar adgens<br />

informaciis im tipebis nusxas, romelic sajaro dawesebulebebma sakuTari<br />

iniciativiT unda gamoaqveynon. es sakanonmdeblo bazis mniSvnelovani xarvezia.<br />

„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />

`antikorufciuli qselis~ (ACN) rekomendaciebSi aRniSnuli iyo, rom aseTi<br />

nusxa unda moicavdes informacias, romelic Seexeba sajaro dawesebulebebis<br />

struqturasa da uflebamosilebas, maT biujetebsa da safinanso angariSebs,<br />

aseve miRebul gadawyvetilebebsa da gadawyvetilebebis proeqtebs. 27<br />

2011<br />

91<br />

22 iqve, muxlebi 29-34.<br />

23 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 4, 12 (1), 22.<br />

24 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ muxli 18.<br />

25 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 17<br />

oqtombers, muxli 14.<br />

26 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera irakli<br />

kotetiSvilTan (sajaro samsaxuris biuros<br />

ufrosi), 2011 wlis 6 ivnisi.<br />

27 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 39.<br />

4. sajaro samsaxuri


28 iqve, 38-39.<br />

29 iqve, 39.<br />

30 Transparency International Georgia, European<br />

Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />

Anti-Corruption Commitments, 38.<br />

31 www.declaration.ge; 2010 wlis 1 Tebervlamde<br />

wardgenili qonebrivi deklaraciebi<br />

ganTavsebulia sajaro samsaxuris biuros<br />

veb-gverdze: www.csb.gov.ge.<br />

32 Transparency International Georgia, European<br />

Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />

Anti-Corruption Commitments (2010), 29.<br />

33 qeiTlin raiani, rusudan xotivari,<br />

„saministroebis maRali Tanamdebobis<br />

pirTa Semosavlebisa da premiebis<br />

monitoringi,“ http://www.transparency.ge/<br />

blog/psaministroebis-maghali-tanamdebobispirta-shemosavlebisa-da-premiebis-monitoringip.<br />

92<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad efeqtianad sruldeba kanonis is debulebebi, romlebic sajaro<br />

samsaxuris finansuri da adamianuri resursebisa da informaciis marTvis<br />

gamWvirvalobas exeba?<br />

kanonis im debulebebs, romlebic sajaro informaciis xelmisawvdomobas exeba,<br />

sajaro samsaxuris yvela dawesebuleba Tanabrad ar asrulebs. samTavrobo<br />

uwyebebi sajaro informacias yovelTvis kanoniT dadgenil vadebSi ar gascemen,<br />

xolo zogierTi tipis informaciis gacemaze, rogoricaa Tanamdebobis<br />

pirebis premiebis odenoba, saerTod uars amboben. amave dros, bolo TveebSi<br />

mniSvnelovani winsvla iqna miRweuli saxelmwifo Sesyidvebisa da sajaro<br />

seqtorSi arsebuli vakansiebis gamWvirvalobis kuTxiT.<br />

„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli<br />

qselis~ (ACN) daskvnis mixedviT, saqarTvelos kanonmdeblobis<br />

is debulebebi, romlebic informaciis sajaroobas exeba, yovelTvis saTanadod<br />

ar sruldeba. sajaro dawesebulebebi xSirad informacias kanoniT dadgenil<br />

vadebSi ar gascemen da xandaxan ganacxadebs saerTod ar pasuxoben. 28<br />

am xarvezebis SesaZlo mizezad organizacia im garemoebas asaxelebs, rom<br />

saqarTveloSi ar arsebobs centraluri organo, romelic monitorings gauwevs<br />

sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebTan dakavSirebuli wesebis<br />

dacvas da Sesabamis sajaro mosamsaxureebs treningebs Cautarebs. 29 „saerTa-<br />

Soriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ dakvirvebiT, maSinac, rodesac sajaro<br />

informacia mza saxiT arsebobs, sajaro dawesebulebebi xSirad mas 10-dRiani<br />

vadis amowurvamde ar gascemen; rodesac kiTxva detaluri da kontretulia,<br />

isini xSirad arasrul pasuxebs iZlevian; informaciis gacemamde xSirad damatebiT<br />

ganmartebebs an informaciis moTxovnis mizezebis dasaxelebas iTxoven,<br />

rac kanonis pirdapiri darRvevaa. 30 es daskvnebi am kvlevis farglebSi<br />

Catarebulma praqtikulma testebmac daadastura, rodesac sxva samoqalaqosazogadoebrivma<br />

organizaciebma, sainformacio saSualebebma, eTnikuri umciresobebis<br />

warmomadgenlebma da rigiTma moqalaqeebma sajaro dawesebulebebs 52<br />

kiTxva gaugzavnes. praqtikulma testebma aCvena, rom sxvadasxva sajaro<br />

dawesebulebebi sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebze gansxvavebulad<br />

reagireben da am mxriv yvela maTgani Tanabari aqtiurobiT ar gamoirCeva<br />

(damatebiTi informaciisTvis, ixileT Tavi praqtikuli testebis Sedegebis Sesaxeb).<br />

qonebis deklarireba praqtikaSic kanonis Sesabamisad xdeba da qonebrivi<br />

deklaraciebi specialur veb-gverdze qveyndeba. 31 Tumca, amave dros, ar arsebobs<br />

uwyeba, romelsac deklaraciebis ganxilva da maTSi mocemuli informaciis<br />

gadamowmeba evaleba. 32 marTalia, yvela qonebriv deklaraciaSi mocemuli<br />

informaciis gadamowmeba SeuZlebelia, magram „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelos“ azriT, SemTxveviTobis principiT SerCeuli deklaraciebis<br />

mcire odenobis Semowmeba gamWvirvalobis uzrunvelyofis<br />

efeqturi meqanizmi iqneboda. 33<br />

Tanamdebobis pirTa xelfasebTan dakavSirebuli informacia sajarod xelmisawvdomia,<br />

magram premiebis gacemis sistema (romlebic, savaraudod, zogi-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


erTi Tanamdebobis piris oficialuri Semosavlis mniSvnelovan nawils<br />

Seadgens) gamWvirvale ar aris. premiebis odenobis gansazRvrisa da maTi gacemis<br />

mkafiod Camoyalibebuli sistema ar arsebobs. sajaro dawesebulebebma<br />

ar daakmayofiles „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganacxadebi,<br />

romelTa meSveobiT organizacia calkeuli Tanamdebobis pirebis mier<br />

miRebuli premiebis Sesaxeb informacias iTxovda. 34<br />

sajaro seqtorSi arsebuli vakansiebis Sesaxeb informaciis gamWvirvaloba<br />

mxolod nawilobriv aris uzrunvelyofili. kanonis moTxovna, romelic sajaro<br />

dawesebulebebSi arsebuli vakansiebis Sesaxeb informaciis sajarod<br />

gamoqveynebas iTvaliswinebs, yvela dawesebulebaSi Tanabrad ar sruldeba,<br />

radgan zogi dawesebuleba vakansiebs regularulad aqveynebs, zogi ki vakansiebTan<br />

dakavSirebul informacias arasodes avrcelebs. 35 amave dros, 2010<br />

wlis bolos sajaro samsaxuris biurom sajaro samsaxurSi arsebuli vakansiebis<br />

centralizebuli sistemiT Tavis veb-gverdze (www.csb.gov.ge) gamoqveyneba<br />

daiwyo, rac mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia.<br />

saxelmwifo Sesyidvebis sferoSi gamWvirvalobis uzrunvelyofa ukanasknel<br />

wlebSi problemebTan iyo dakavSirebuli, magram bolo dros am mxriv winsvla<br />

SeimCneva. miuxedavad imisa, rom tenderebTan dakavSirebuli informacia<br />

gazeTSi da saxelmwifo Sesyidvebis saagentos veb-gverdze qveyndeboda, ukve<br />

Catarebuli tenderebis Sesaxeb informaciis mopoveba rTuli iyo. magaliTad,<br />

„saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacias“ xSirad uWirda saxelmwifo<br />

SesyidvebTan dakavSirebuli informaciis mopoveba, gansakuTrebiT adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis organoebidan, xolo is informacia, romelsac organizacia<br />

iRebda, arasruli iyo. 36 problema Sesyidvebis eleqtronuli sistemis<br />

danergviT mogvarda da amJamad Sesabamisi informacia specialur veb–<br />

gverdze qveyndeba (tenders.procurement.gov.ge).<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sajaro seqtoris TanamSromlebi<br />

angariSvaldebulni iyvnen maT qmedebebze?<br />

kanonmdebloba zogadad adekvaturia angariSvaldebulebis procedurebis<br />

mxriv, radgan sajaro dawesebulebebisa da Tanamdebobis pirebis mier<br />

miRebuli gadawyvetilebebis gasaCivrebis sxvadasxva meqanizmebs iTvaliswinebs.<br />

kanoni Zlier debulebebs Seicavs mamxileblebis dacvasTan dakavSirebiT,<br />

romlebic 2009 wels Sevida ZalaSi. kanoni mxilebas ganmartavs rogorc<br />

sajaro dawesebulebis Sesabamisi Sida organos (Sida kontrolis an auditis<br />

ganmaxorcielebeli struqturuli qvedanayofis) informirebas sajaro<br />

dawesebulebis an sajaro mosamsaxuris mier kanonis an sajaro mosamsaxureTa<br />

qcevis wesebis darRvevis Sesaxeb, ramac ziani miayena sajaro interesebsa da<br />

sajaro dawesebulebis reputacias. kanoni krZalavs mamxileblis daSinebas,<br />

93<br />

34 ixileT Tavi praqtikuli testebis<br />

Sedegebis Sesaxeb.<br />

35 lari heldis, USAID-is mier<br />

dafinansebuli proeqtis „saxelmwifo<br />

marTvis reforma“ yofili<br />

warmomadgenlobis xelmZRvaneli<br />

„ganaTlebis ganviTarebis akademiaSi“<br />

(AED)), interviu avtorTan.<br />

36 TaTuli Todua, saqarTvelos axalgazrda<br />

iuristTa asociaciis warmomadgeneli.)<br />

interviu avtorTan, 2010 wlis 6 ivlisi.<br />

4. sajaro samsaxuri


37 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxli 20 (1), 20 (3), 20 (4), 20 (5),<br />

20 (8).<br />

38 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />

kodeqsi, muxlebi 177-179.<br />

39 iqve, muxli 194.<br />

40 saqarTvelos kanoni `kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 6.<br />

41 iqve, muxli 194.<br />

42 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo Sida<br />

auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2010 wlis 26 marts, muxlebi 2,<br />

6–8, 17, 25, 29, 31, 32.<br />

43 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />

miRebulia 1999 wlis 22 ivliss, Tavi<br />

XXXIX.<br />

94<br />

masze zewolas an mis mimarT diskriminaciul mopyrobas. mamxilebeli aseve<br />

uflebamosilia, mimarTos sasamarTlos, Tu mis an misi ojaxis wevris<br />

janmrTelobas an sicocxles safrTxe daemuqreba. Tu mamxileblis winaaRmdeg<br />

administraciuli an sisxlissamarTlebrivi saqmis warmoeba daiwyeba, Sesabamisi<br />

sajaro dawesebuleba valdebulia, daamtkicos, rom braldebis wardgena<br />

mxilebis faqts ar ukavSirdeba. mxilebis saCivari ar SeiZleba ganixilos<br />

im pirma, romlis winaaRmdegac is aris mimarTuli an im pirma, romelic<br />

pirdapir an arapirdapir dainteresebulia saqmis SedegiT, rac mis miukerZoeblobas<br />

eWvqveS ayenebs. saCivari Sesabamisma Sida organom umokles gonivrul<br />

vadaSi unda gamoiZios da ganixilos. Tu Sida mokvlevis Sedegad dadgindeba,<br />

rom arsebobs safuZveli sisxlissamarTlebrivi an administraciuli sanqciis<br />

SefardebisTvis, Sida organom amis Sesaxeb Sesabamis samarTaldamcav organoebs<br />

unda acnobos. 37<br />

kanonmdeblobaSi aseve arsebobs meqanizmi, romelic moqalaqeebs administraciuli<br />

organoebis (sajaro dawesebulebebis) gadawyvetilebebis gasaCivrebis<br />

SesaZleblobas aZlevs. maT SeuZliaT saCivriT zemdgom Tanamdebobis pirs,<br />

imave organos qvedanayofs, zemdgom administraciul organos an sasamarTlos<br />

mimarTon. 38 administraciuli organoebi valdebulni arian, saCivris ganxilvisas<br />

yvela dainteresebul mxares miscen sakuTari azris gamoTqmis saSualeba.<br />

39<br />

kontrolis palata (saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebuleba) uflebamosilia,<br />

Caataros sajaro dawesebulebebis auditi. 40 auditorebs ufleba<br />

aqvT, gaecnon yvela Sesabamis dokuments, xolo Tu gauCndebaT eWvi,<br />

rom saxezea danaSaulis niSnebi, amis Sesaxeb samarTaldamcav organoebs acnobon.<br />

41 amasTan erTad, 2010 wlis martSi miRebuli axali kanonis mixedviT,<br />

sajaro dawesebulebebi valdebulni arian, Seqmnan Sida auditis subieqtebi,<br />

romelTac am dawesebulebebis finansuri marTvis efeqtianobis Sefaseba<br />

evalebaT. Sida auditis subieqtebi angariSvaldebulni arian finansTa saministros<br />

specialuri organos winaSe. axali kanoni moiTxovs, rom sajaro<br />

dawesebulebebma SeimuSaon „finansuri marTvisa da kontrolis sistema“ da<br />

finansTa saministros angariSebi warudginon. rac Seexeba uaryofiT mxares,<br />

Sinagan saqmeTa, Tavdacvisa da iusticiis saministroebs, aseve adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis organoebsa da sajaro samarTlis iuridiul pirebs, Sida<br />

auditis subieqtebis Seqmna 2013 wlamde ar evalebaT. 42<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi Seicavs specialur Tavs, romelic<br />

Tanamdebobis pirebisa da sajaro mosamsaxureebis mier samsaxureobrivi uflebamosilebis<br />

farglebSi Cadenil danaSaulebs exeba. sisxlis samarTlis<br />

kodeqsiT dasjad qmedebebs ganekuTvneba qrTamis micema da aReba, samsaxureobrivi<br />

uflebamosilebis borotad gamoyeneba, samsaxureobrivi uflebamosilebis<br />

gadameteba da samsaxureobrivi siyalbe. 43<br />

saqarTvelos kanonmdebloba Seicavs debulebebs, romelTa mizans sajaro<br />

samarTlis iuridiuli pirebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofa warmoadgens.<br />

am tipis dawesebulebebma yovelwliuri angariSebi specialur saxelmwifo<br />

kontrolis ganmaxorcielebel organos unda warudginon, romelic<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


prezidentis brZanebulebiT ganisazRvreba. kontrolis ganmaxorcielebeli<br />

organo uflebamosilia, sajaro samarTlis iuridiuli pirisgan moiTxovos<br />

Sesabamisi informaciis wardgena da damoukidebeli auditoris meSveobiT<br />

Seamowmos misi finansuri angariSebi. 44 am tipis dawesebulebebis saqmianobis<br />

Semowmebis ufleba saqarTvelos umaRles auditorul dawesebulebas,<br />

kontrolis palatasac, aqvs. 45 rac Seexeba uaryofiT mxares, rogorc kontrolis<br />

palatis angariSSia aRniSnuli, kanonmdebloba mkafiod ar gansazRvravs,<br />

Tu romeli sajaro samarTlis iuridiuli pirebi arian angariSvaldebuli<br />

finansTa saministros winaSe sxva organoebis msgavsad, romlebic saxelmwifo<br />

dafinansebas Rebuloben. 46<br />

parlamenti uflebamosilia, sajaro samarTlis iuridiul pirebs nebismier<br />

dros mosTxovos maT saqmianobasTan dakavSirebuli informaciis/angariSebis<br />

wardgena. 47<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad angariSvaldebulni arian sajaro seqtoris TanamSromlebi maT<br />

qmedebebze praqtikaSi?<br />

sajaro samsaxuris dawesebulebebisa da TanamSromlebis angariSvaldebulebas<br />

zogadad efeqtianad uzrunvelyofen prokuratura, sasamarTlo xelisufleba<br />

da umaRlesi auditoruli dawesebuleba. amave dros, Sida auditis<br />

meqanizmebi mcire xnis win iqna danergili da mTels sajaro seqtors ar moicavs.<br />

oficialuri statistikuri monacemebi aCvenebs, rom sajaro mosamsaxureebis<br />

mier Cadenil samarTaldarRvevebs samarTaldamcavi organoebi aqtiurad<br />

iZieben. prokuraturam 2009 wels 791 aseTi danaSauli daafiqsira, maT Soris<br />

samsaxureobrivi uflebamosilebis borotad gamoyenebis 94 da qrTamis<br />

aRebis 79 SemTxveva. 48 rogorc Cans, kerZo mxareebisTvis, romelTac sajaro<br />

dawesebulebebisgan zaralis anazRaurebis miReba surT, sasamarTlo efeqtur<br />

meqanizms warmoadgens. magaliTad, 2009 wels, kerZo mxareebma sajaro dawesebulebebis<br />

winaaRmdeg sasamarTloSi wardgenili sarCelebis naxevari<br />

moiges (5,342 saqmidan 2,673). 49<br />

sajaro dawesebulebebis auditorul Semowmebas, kanonis Sesabamisad, kontrolis<br />

palata axorcielebs. kontrolis palatis saqmianoba am dawesebulebebis<br />

saqmianobis Sesabamis kanonebTan da biujetebTan Sesabamisobis SemowmebiT<br />

Semoifargleba, xolo finansuri sistemebis, Sida kontrolisa da Sida<br />

auditoruli funqciebis Semowmeba ar xorcieldeba. 50 amave dros, bolo TveebSi<br />

adgili hqonda ramdenime imedismomcem faqts, rodesac kontrolis palatam<br />

mTel rig sajaro dawesebulebebSi seriozuli darRvevebi gamoavlina<br />

da gaaxmaura. 51 sajaro dawesebulebebis Sida auditis subieqtebis qmediTobis<br />

Sefaseba jer rTulia, radgan isini zog dawesebulebaSi erTi welic araa,<br />

rac funqcionireben, sxvebSi ki maTi Camoyalibeba jer ar momxdara.<br />

95<br />

44 saqarTvelos kanoni „sajaro samarTlis<br />

iuridiuli piris Sesaxeb,“ muxlebi 11, 14.<br />

45 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 2006 wlis 26<br />

dekembers, muxli 6.<br />

46 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis 2009<br />

wlis saqmianobis angariSi“ (Tbilisi:<br />

kontrolis palata, 2010), 32.<br />

47 saqarTvelos parlamentis reglamenti,<br />

miRebulia 2004 wlis 17 Tebervals,<br />

Tavebi II, VII.<br />

48 saqarTvelos mTavari prokuratura, „2009<br />

wels arsebuli kriminogenuri<br />

mdgomareobis angariSi“ (Tbilisi: mTavari<br />

prokuratura, 2010), 68–71.<br />

49 monacemebi aRebulia uzenaesi sasamarTlos<br />

oficialuri veb-gverdidan:<br />

www.supremecourt.ge (nanaxia 2010 wlis 2<br />

marts).<br />

50 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 35.<br />

51 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelo, „ufro damoukidebeli da<br />

qmediTi kontrolis palata?“ 2010 wlis 1<br />

oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />

blog/pupro-damoukidebeli-da-kmediti-kontrolispalatap<br />

(nanaxia 2011 wlis 7 marts).<br />

4. sajaro samsaxuri


52 jaba ebanoiZis interviu avtorTan.<br />

53 2009 wels kontrolis palatam mTeli rigi<br />

sajaro samarTlis iuridiuli pirebis<br />

auditi ganaxorciela. im dawesebulebebis<br />

sia, romelTa auditic palatam<br />

ganaxorciela, ganTavsebulia mis vebgverdze:<br />

http://www.control.ge/reports/<br />

annual-reports/ (nanaxia 2010 wlis 28<br />

ivliss).<br />

54 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 32.<br />

55 saqarTvelos kanoni `sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ muxlebi 73(1)-73(5).<br />

56 iqve, muxli 65.<br />

57 iqve, muxli 66.<br />

96<br />

rogorc iusticiis ministris moadgile, jaba ebanoiZe, acxadebs, saministroebis<br />

mier Seqmnil sajaro samarTlis iuridiul pirebze zedamxedvelobas<br />

igive saministroebi awarmoeben. 52 yvela im sajaro samarTlis iuridiuli<br />

piris audits, romelic saxelmwifo dafinansebas iRebs, kontrolis palata<br />

axorcielebs. 53<br />

miuxedavad imisa, rom bolo dros saqarTveloSi mamxilebelTa dacvis<br />

Zlieri normebi amoqmedda, gaurkvevelia, axorcielebs Tu ara mTavroba<br />

RonisZiebebs sajaro mosamsaxureTa Soris axali debulebebis Sesaxeb<br />

informaciis gasavrceleblad. 54<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba sajaro samsaxurSi dasaqmebul<br />

pirTa keTilsindisierebas?<br />

saqarTveloSi sajaro samsaxuris keTilsindisierebasTan dakavSirebuli<br />

saTanado wesebi moqmedebs. es wesebi ZiriTadad mocemulia kanonebSi „sajaro<br />

samsaxuris Sesaxeb“ da „sajaro samsaxurSi interesTa SuTavseblobisa da<br />

korufciis Sesaxeb.“ am ukanasknelis bevri debuleba mxolod maRali rangis<br />

sajaro mosamsaxureebs exeba.<br />

kanonSi „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ 2009 wels damatebebi Sevida da mas axali<br />

Tavi daemata – „qcevis zogadi wesebi sajaro mosamsaxureTaTvis“. am damatebebis<br />

mixedviT, sajaro mosamsaxureebi valdebulni arian, sakuTari samsaxureobrivi<br />

movaleobebi miukerZoeblad da keTilsindisierad Seasrulon da<br />

samsaxureobrivi saxsrebi da uflebamosileba piradi miznebisTvis ar gamoiyenon.<br />

sajaro mosamsaxureebs ekrZalebaT iseTi saCuqrebisa da momsaxurebis<br />

miReba, romelmac SeiZleba maTi samsaxureobrivi movaleobebis<br />

Sesrulebaze gavlena moaxdinos da isini valdebulni arian, nebismieri aseTi<br />

SeTavazebis Sesaxeb maT xelmZRvanelebs acnobon. sajaro mosamsaxureebi<br />

movaleni arian, aRkveTon interesTa SeuTavseblobis nebismieri SemTxveva,<br />

xolo, interesTa SeuTavseblobis warmoSobis SemTxvevaSi, ganacxadon mis<br />

Sesaxeb. maT aseve evalebaT, ganacxadon im naTesavebis Sesaxeb, romlebic<br />

imave dawesebulebaSi muSaoben. 55<br />

saxelmwifo Tanamdebobis datovebidan 3 wlis manZilze, yofil sajaro<br />

mosamsaxureebs ekrZalebaT im organizaciaSi an sawarmoSi muSaoba da misgan<br />

Semosavlis miReba, romelsac isini ukanaskneli sami wlis manZilze samsaxureobrivad<br />

zedamxedvelobdnen. 56 sajaro mosamsaxureebs ufleba ar aqvT,<br />

samsaxureobrivi uflebamosilebis farglebSi Sevidnen garigebaSi sakuTari<br />

ojaxis wevrebTan an axlo naTesavebTan, aseve im dawesebulebasTan, romelSic<br />

isini saqmianoben, samewarmeo subieqtebTan an politikur partiebTan. sajaro<br />

mosamsaxure valdebulia, mis sakuTrebaSi arsebuli samewarmeo subieqtis<br />

aqciebi misi sajaro samsaxurSi yofnis vadiT sxva pirs gadasces droebiT<br />

marTvaSi. 57<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciulma<br />

qselma“ (ACN) dadebiTad Seafasa qarTuli kanonmdeblobis<br />

is debulebebi, romlebic saCuqrebs exeba, da maT „Zalze detaluri“ uwoda. 58<br />

kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />

im saCuqrebis Rirebulebis zeda zRvars adgens, romelTa miReba sajaro<br />

mosamsaxures wlis ganmavlobaSi SeuZlia (wliuri xelfasis 15 procenti).<br />

msgavsi SezRudva moqmedebs sajaro mosamsaxuris ojaxis wevrebisTvisac. 59<br />

sajaro Tanamdebobis pirs ekrZaleba nebismieri sxva anazRaurebadi samuSaos<br />

Sesruleba, xolo misi ojaxis wevrebs aseve akrZaluli aqvT im sawarmoSi<br />

muSaoba an aqciebis floba, romelze zedamxedvelobac am Tanamdebobis pirs<br />

samsaxureobrivad evaleba. sajaro Tanamdebobis piris axlo naTesavebi ar<br />

SeiZleba dainiSnon iseT Tanamdebobaze, romelic pirdapir am Tanamdebobis<br />

pirs eqvemdebareba, garda im SemTxvevebisa, roca daniSvna Ria konkursis<br />

wesiT xdeba. 60<br />

sajaro mosamsaxuris mier qrTamis micema an aReba saqarTvelos kanonmdeblobiT<br />

sisxlis samarTlis danaSaulia. 61<br />

rac Seexeba uaryofiT mxares, zemoT aRwerili keTilsindisierebasTan dakav-<br />

Sirebuli debulebebis mimarTeba sajaro samarTlis iuridiul pirebTan<br />

bundovani da orazrovania. amave dros, ar arsebobs kanonis debuleba, romelic<br />

moiTxovs, rom saxelmwifo Sesyidvebis xelSekrulebebi Seicavdes ke-<br />

TilsindisierebasTan dakavSirebul an anktikorufciul muxlebs (Tumca kanonSi<br />

aris debulebebi, romlebic satendero winadadebebis wardgenisa da<br />

tenderSi gamarjvebulTa SerCevis procesSi interesTa SeuTavseblobis prevencias<br />

exeba; ufro dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT qveTavi, romelic<br />

saxelmwifo Sesyidvebis sferoSi korufciis SemcirebaSi sajaro seqtoris<br />

rols exeba).<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia sajaro mosamsaxureTa keTilsindisiereba<br />

praqtikaSi?<br />

mTavrobam did warmatebas miaRwia sajaro samsaxurSi qrTamis aRebis praqtikis<br />

Semcirebis mxriv. amis miuxedavad, saqarTvelos kanonmdeblobaSi Semavali<br />

sajaro mosamsaxureTa keTilsindisierebis wesebi praqtikaSi yovelTvis<br />

saTanadod ar sruldeba, rac ZiriTadad imiT aris gamowveuli, rom ar<br />

arsebobs efeqturi dawesebuleba, romelsac am wesebis Sesrulebis uzrunvelyofa<br />

da sajaro mosamsaxureebisTvis saTanado treningebis Catareba daevaleboda.<br />

saqarTvelos mTavrobam 2003 wlis Semdeg sajaro seqtorSi wvrilmani korufciis<br />

Semcirebis kuTxiT mniSvnelovan progress miaRwia. 2009 wlis<br />

„globaluri korufciis barometris“ Sedegebis mixedviT, saqarTveloSi<br />

97<br />

58 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report,33.<br />

59 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxli 5.<br />

60 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ muxli 13.<br />

61 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />

muxlebi 338-339.<br />

4. sajaro samsaxuri


62 Transparency International, Global Corruption<br />

Barometer 2009, (Transparency International,<br />

2009), 29, 32.<br />

63 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 30.<br />

64 iqve, 29, 30, 33.<br />

65 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera irakli<br />

kotetiSvilTan, 2011 wlis 6 ivnisi.<br />

66 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 11-12.<br />

98<br />

gamokiTxul pirTa mxolod 2 procenti acxadebda, rom wina wels qrTami<br />

gadaixada. Tumca, amave dros, respondentebi sajaro Tanamdebobis pirebis<br />

mimarT ndobis maRali xarisxiT ar gamoirCeodnen da kiTxvaze, romelic<br />

sajaro Tanamdebobis pirebis keTilsindisierebis 5-baliani SkaliT Sefasebas<br />

iTvaliswinebda („arakorumpirebuli“ – 1, „Zalian korumpirebuli – 5),<br />

maT saSualod 3.2 qula mianiWes. 62<br />

rogorc Cans, keTilsindisierebis wesebis Tanmimdevruli Sesruleba qrTamis<br />

aRebis winaaRmdeg brZolas ar scildeba. rogorc „ekonomikuri TanamSromlobisa<br />

da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~<br />

(ACN) daskvnaSia aRniSnuli, „ar arsebobs safuZveli daskvnisTvis, rom, zogadad,<br />

[sajaro samsaxuris] biuro sajaro samsaxurSi profesiuli da samar-<br />

Tlebrivi standartebis dacvas uzrunvelyofs.“ 63 biuros ar gaaCnia uflebamosileba,<br />

rom keTilsindisierebis wesebis darRvevebze sanqciebi daawesos,<br />

is sajaro mosamsaxureebisTvis regularul treningebs ar atarebs (gansakuTrebiT<br />

municipalur doneze) da uZluria, rom interesTa SeuTavseblobis<br />

wesebisa da Tanamdebobis datovebis Semdgom dasaqmebasTan dakavSirebuli<br />

SezRudvebis Sesruleba uzrunvelyos. 64<br />

sajaro samsaxuris biuros momzadebuli aqvs saknonmdeblo winadadeba,<br />

romlis mixedviT sajaro dawesebulebebs daekirsebaT valdebuleba, rom<br />

maT TanamSromlebs keTilsindisierebis wesebTan da sakiTxebTan dakavSirebiT<br />

treningebi Cautaron. 65<br />

roli: sazogadoebis informireba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad axdens sajaro seqtori sazogadoebis informirebas korufciis<br />

winaaRmdeg brZolaSi misi rolis Sesaxeb?<br />

sajaro seqtori amJamad sazogadoebis korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze<br />

informirebisTvis gamiznul aranair mniSvnelovan saqmianobas ar eweva.<br />

mTavroba amJamad korufciis winaaRmdeg brZolis sferoSi aranair sainformacio<br />

an saganmanaTleblo saqmianobas ar axorcielebs da am mxriv misi aqtivoba<br />

korufciuli danaSaulebis gaxsnisas prokurorebis mier Catarebuli<br />

preskonferenciebiT Semoifargleba. Sesabamisad, sazogadoeba informacias<br />

mxolod antikorufciuli politikis represiul aspeqtebze iRebs da informirebuli<br />

ar aris prevenciuli zomebis Sesaxeb, rogorocaa antikorufciuli<br />

strategiebisa da samoqmedo gegmebis SemuSaveba da ganxorcieleba. 66 amis<br />

erT-erTi damajerebeli axsna is aris, rom mTavroba korufciad mxolod<br />

qrTamis aRebas miiCnevs da mas mxolod dapatimrebebisa da deregulaciis<br />

meSveobiT ebrZvis. „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelosTan“ saubar-<br />

Si erT-erTma maRali Tanamdebobis pirma nawilobriv daadastura, rom sajaro<br />

samsaxurisTvis farTo sazogadoebis antikorufciuli RonisZiebebis Sesaxeb<br />

informireba prioritets ar warmoadgens. man aRniSna, rom im winsvlis<br />

gaTvaliswinebiT, romelic bolo wlebSi korufciis Semcirebis kuTxiT iqna<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


miRweuli, moqalaqeebi korufcias sajaro seqtoris mniSvnelovan problemad<br />

aRar aRiqvamen. 67<br />

rac Seexeba dadebiT mxares, mTelma rigma uwyebebma, romlebic antikorufciul<br />

RonisZiebebs axorcieleben (magaliTad, prokuraturam da kontrolis<br />

palatam) Seqmnes cxeli xazebi, romelTa meSveobiT moqalaqeebs SeuZliaT,<br />

maT korufciasTan dakavSirebuli saCivrebiT mimarTon. sajaro samsaxuris<br />

biuro farTo sainformacio kampaniis dawyebas gegmavs, romelic miznad<br />

sajaro samsaxurSi bolo dros ganxorcielebul cvlilebebze (maT Soris,<br />

antikorufciul RonisZiebebze) sazogadoebis informirebas isaxavs. rogorc<br />

biuro acxadebs, kampania mTavar aqcents sajaro seqtoris angariSvaldebulebasa<br />

da gamWvirvalobaze gaakeTebs. 68<br />

2011<br />

roli: sajaro dawesebulebebTan, samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebTan da kerZo seqtorTan TanamSromloba<br />

korufciis prevenciisa da daZlevis kuTxiT (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad TanamSromlobs sajaro seqtori sajaro zedamxedvelobis<br />

dawesebulebebTan, biznesTan da samoqalaqo sazogadoebasTan antikorufciuli<br />

iniciativebis ganxorcielebis mizniT?<br />

sajaro seqtori, samoqalaqo sazogadoeba da biznesi korufciis winaaRmdeg<br />

brZolis sakiTxebSi erTmaneTTan intensiuri TanamSromlobiT ar gamoirCevian.<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ erT-erTia im oTxi samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />

organizaciidan, romlebic iusticiis saministros mier<br />

2009 wels Seqmnili korufciis winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSorisi sakoordinacio<br />

sabWos wevrebi arian. amis miuxedavad, rodesac sabWo erovnuli<br />

antikorufciuli strategiisa da misi ganxorcielebis samoqmedo gegmis Seqmnaze<br />

muSaobda, am procesSi arasamTavrobo organizaciebi naklebad monawileobdnen.<br />

mimdinare samuSaos Sesaxeb informacia am organizaciebs droulad<br />

ar miwodebodaT da dokumentebis samuSao versiebze sakuTari komentarebis<br />

mosamzadeblad dro aRar rCebodaT.<br />

„ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD)<br />

`antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSi aRniSnulia, rom erovnuli antikorufciuli<br />

strategiis Sesrulebis SefasebaSi samoqalaqo sazogadoebis<br />

monawileobas Sefasebis kriteriumebis ararseboba arTulebs, xolo kerZo<br />

seqtori antikorufciul RonisZiebebSi saerTod ar aris CarTuli. organizacia<br />

aseve xazgasmiT aRniSnavs, rom sajaro seqtoris sxvadasxva dawesebulebebs<br />

Soris antikorufciul sakiTxebze TanamSromlobis aranairi oficialuri<br />

meqanizmi ar arsebobs. 69<br />

meores mxriv, zogierT SemTxvevaSi, mTavroba aRiarebs reformis procesSi<br />

samoqalaqo sazogadoebis CarTulobis mniSvnelobas. magaliTad, samoqalaqo<br />

99<br />

67 jaba ebanoiZis interviu avtorTan.<br />

68 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera irakli<br />

kotetiSvilTan (sajaro samsaxuris biuros<br />

ufrosi), 2011 wlis 6 ivnisi.<br />

69 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 11, 45.<br />

4. sajaro samsaxuri


70 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ miRebulia 2005 wlis<br />

20 aprils.<br />

71 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />

ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“<br />

damtkicebulia saxelmwifo Sesyidvebis<br />

saagentos Tavmjdomaris mier, 2006 wlis 3<br />

ianvars.<br />

100<br />

sazogadoebis organizaciebi warmodgenilni arian saxelmwifo Sesyidvebis<br />

saagentosa da kontrolis palatis davebis ganmxilvel sabWoebSi. amasTan<br />

erTad, ramdenime arasamTavrobo organizacia, maT Soris „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTveloc,“ centralur saarCevno komisiasTan arsebuli<br />

im samuSao jgufis wevrebi iyvnen, romelmac SeimuSava memorandumi<br />

administraciuli resursebis borotad gamoyenebis dauSveblobis Sesaxeb<br />

2010 wlis maisis arCevnebis mosamzadebel periodSi (aseve 2008 wlis saparlamento<br />

da saprezidento arCevnebis dros). samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis<br />

warmomadgenlebi xSirad arian CarTulni politikis SemuSavebis<br />

procesSi, Tumca, rogorc wesi, maT kanonproeqtebze komentarebis mosamzadeblad<br />

Zalze mcire dro eZlevaT.<br />

roli: korufciis riskebis Semcireba saxelmwifo<br />

Sesyidvebis ganxorcielebisas keTilsindisierebis<br />

garantirebis gziT (kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba keTilsindisierebis dacvas saxelmwifo<br />

Sesyidvebis procedurebis ganxorcielebisas, maT Soris rogorc<br />

mimwodeblebze, ise Tanamdebobis pirebze sanqciebis dawesebas da<br />

maTi gadawyvetilebebis ganxilvisa da gasaCivrebis meqanizmebis arsebobas?<br />

saqarTvelos saxelmwifo Sesyidvebis maregulirebeli vrceli sakanonmdeblo<br />

baza aqvs. es kanonmdebloba mTel rig detalur debulebebs Seicavs,<br />

romelTa mizani procesis obieqturobis uzrunvelyofa da korufciis riskebis<br />

Semcirebaa. kanonSi 2009 wels Sesuli cvlilebebi iseTi damatebiTi<br />

garantiebis Seqmnas iTvaliswinebs, rogorebicaa eleqtronuli Sesyidvebis<br />

sistema da damoukidebeli kolegia, romelsac saCivrebis ganxilva evaleba.<br />

amis miuxedavad, rogorc eqspertebi aRniSnaven, arsebuli procedurebi<br />

praqtikaSi yovelTvis saTanadod ar sruldeba da dawesebulebas, romelsac<br />

Sesyidvebis sistemis kontroli evaleba, qmediTi zedamxedvelobis ganxorcieleba<br />

ar SeuZlia. zogierTi meqanizmi mcire xnis win dainerga da praqtikaSi<br />

maTi efeqtianobis Sefaseba jer-jerobiT rTulia.<br />

saxelmwifo Sesyidvebis zogadi wesebi mocemulia kanonSi „saxelmwifo Sesyidvebis<br />

Sesaxeb,“ 70 xolo Sesabamisi procedurebi ufro detalurad aris<br />

aRwerili debulebaSi „saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebis wesis Sesaxeb.“<br />

71 saxelmwifo Sesyidvebs calkeuli dawesebulebebi axorcieleben, magram<br />

am procesze saerTo zedamxedvelobas saxelmwifo Sesyidvebis saagento<br />

axorcielebs. saxelmwifo Sesyidvebis saagento damoukidebeli uwyebaa, romelsac<br />

saxelmwifo SesyidvebTan dakavSirebuli saqmianobis koordinireba<br />

da masze monitoringis ganxorcieleba evaleba. saagento angariSvaldebulia<br />

ministrTa kabinetis winaSe da mis Tavmjdomares premier-ministri niSnavs.<br />

saagento valdebulia, Semsyidveli organizaciebidan miRebuli angariSebis<br />

safuZvelze sistematurad Seiswavlos da gaaanalizos saxelmwifo Sesyidvebis<br />

sferoSi arsebuli mdgomareoba da mTavrobas Sesabamisi rekomendaciebi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


warudginos, amave dros, uzrunvelyos, rom Sesyidvebis procedurebi kanonis<br />

Sesabamisad xorcieldeba. 72 qvemoT ganxiluli kanonis moTxovnebi sajaro<br />

samarTlis iuridiul pirebzec vrceldeba. 73<br />

kanoni saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebis zogad meTodad Ria tenders<br />

adgens, romelsac ramdenime gamonaklisi aqvs. bolo dros miRebul iqna kanonis<br />

ramdenime damateba, romlebmac Sesyidvebis struqtura mniSvnelovnad<br />

Secvala. SemoRebul iqna eleqtronuli vaWroba, romelic erTiani eleqtronuli<br />

sistemis saSualebiT xorcieldeba, da amJamad sajaro dawesebulebebs<br />

saxelmwifo Sesyidvebis gansaxorcieleblad 3 tipis proceduris<br />

gamoyeneba SeuZliaT: 1) eleqtronuli tenderi (200,000 laris an meti Rirebulebis<br />

SesyidvebisTvis); 2) gamartivebuli eleqtronuli tenderi<br />

(200,000 laramde Rirebulebis SesyidvebisTvis); 3) gamartivebuli Sesyidva<br />

(5,000 laramde Rirebulebis SesyidvebisTvis). 74 eleqtronul tendersa da<br />

gamartivebul eleqtronul tenders Soris ZiriTadi gansxvaveba mTliani<br />

procedurisTvis gaTvaliswinebuli dReebis ricxvia, xolo gamartivebuli<br />

Sesyidva Semsyidvel organizaciebs saqonlisa da momsaxurebis pirdapir<br />

SeZenis saSualebas aZlevs.<br />

Ria tenderis wesidan daSvebul gamonaklisebze 5,000-lariani zeda zRvris<br />

SemoReba mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia, gansakuTrebiT imis gaTvaliswinebiT,<br />

rom adre es zRvari 50,000-dan 100,000 laramde meryeobda.<br />

amave dros, mTlianad es kanoni da misi is moTxovnebi, romlebic Ria tenders<br />

exeba, ar vrceldeba sajaro dawesebulebebis mier ganxorcielebul mTel<br />

rig Sesyidvebze. is garemoeba, rom am gamonaklisebis amomwuravi sia kanonSia<br />

mocemuli, misasalmebeli faqtia, magram am siis zogierTma punqtma SesaZloa<br />

problemebi gamoiwvios. magaliTad, kanoni ar exeba saqarTvelos prezidentis,<br />

mTavrobisa da q. Tbilisis meriis specialuri fondebidan („sarezervo<br />

fondebi“) gamoyofili TanxebiT ganxorcielebul Sesyidvebs. 75<br />

kanoni Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizani interesTa SeuTavseblobis<br />

potenciuri SemTxvevebis gamovlenis gziT kontraqtorTa SerCevis<br />

procesis obieqturobis uzrunvelyofaa. es wesebi Zalze detaluri da<br />

„saguldagulod SemuSavebulia.“ 76 tenders atarebs satendero komisia, romelic<br />

Semsyidveli organizaciis Tanamdebobis pirebisgan Sedgeba. mas Semdeg,<br />

rac komisiis wevrebisTvis cnobili gaxdeba pretendentebis vinaoba, isini<br />

valdebulni arian, werilobiT daadasturon, rom konkretuli Sesyidvis<br />

ganxorcielebaSi maTi monawileoba interesTa SeuTavseblobas ar gamoiwvevs.<br />

yvela is piri, romelsac interesTa SeuTavsebloba warmoeSoba, valdebulia<br />

Sesyidvebis procesSi monawileobaze uari Tqvas. 77 kanoni subieqturi gadawyvetilebebis<br />

miRebis saSualebas naklebad iZleva, radganac moiTxovs, rom<br />

komisiam is SeTavazeba airCios, romelic yvelaze dabali fasis gadaxdas iTvaliswinebs<br />

da komisiis mier winaswar gamocxadebul kriteriumebs akmayofilebs.<br />

78<br />

kanoni im satendero gancxadebebis standartul Sinaarss adgens, romlebic<br />

eleqtronuli Sesyidvebis sistemaSi unda ganTavsdes. Semsyidveli organizaciebi<br />

aseve valdebulni arian, gamoiyenon evropis kavSiris „Sesyidvebis saer-<br />

2011<br />

101<br />

72 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 4.<br />

73 iqve, muxli 3.<br />

74 iqve, muxli 3.<br />

75 iqve, muxli 3 (1).<br />

76 lina RvinianiZe (saia), citirebulia:<br />

Transparency International Georgia, European<br />

Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />

Anti-Corruption Commitments, 35.<br />

77 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 8.<br />

78 saxelmwifo Sesyidvebis saagentos<br />

Tavmjdomaris brZaneba #9 „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis eleqtronuli saSualebiT<br />

ganxorcielebis Sesaxeb droebiTi wesis<br />

damtkicebis Sesaxeb,“ Tbilisi, 2010 wlis<br />

22 oqtomberi, muxli 10.<br />

4. sajaro samsaxuri


79 iqve, muxli 6.<br />

80 iqve, muxli 7.<br />

81 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />

ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 26.<br />

82 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 4.<br />

83 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />

ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 24 (1).<br />

84 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 22.<br />

85 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />

ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 28.<br />

86 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 22.<br />

87 debuleba „saxelmwifo Sesyidvebis<br />

ganxorcielebis wesis Sesaxeb,“ muxli 28.<br />

88 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 22 (1).<br />

89 iqve, muxli 23.<br />

90 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi<br />

cvlilebebisa da damatebebis Setanis<br />

Taobaze,“ miRebulia 2009 wlis 20<br />

noembers, muxli 1.<br />

102<br />

To terminologia.“ 79 satendero dokumentebSi Setanili nebismieri cvlileba<br />

imave erTian eleqtronul sistemaSi unda ganTavsdes tenderis dasasrulamde<br />

araugvianes 5 dRisa (gamartivebuli eleqtronuli tenderis SemTxvevaSi<br />

– araugvianes 2 dRisa). 80<br />

kanonSi aRwerilia is procesi, romliTac Sesyidvis xelSekrulebis Sesrulebis<br />

kontroli unda ganxorcieldes. Semsyidvelma organizaciam unda daniSnos<br />

koordinatori an Seqmnas inspeqtirebis specialuri jgufi. kanonSi<br />

CamoTvlilia is sazedamxedvelo RonisZiebebi, romlebic koordinatorma<br />

da/an inspeqtirebis jgufma unda gaataron (magaliTad, xelSekrulebis<br />

Sesrulebaze kontrolis gegmisa da grafikis Sedgena, saqonlis an momsaxurebis<br />

xarisxze zedamxedvelobis ganxorcieleba). Semsyidvelma organizaciam<br />

saxelmwifo Sesyidvebis saagentos regularulad unda miawodos informacia<br />

inspeqtirebis jgufis daskvnebis Sesaxeb (Tumca angariSgebis zusti sixSire<br />

gansazRvruli ar aris). 81<br />

saxelmwifo Sesyidvebis saagento valdebulia, Seqmnas Sesyidvebis monacemTa<br />

erTiani sainformacio baza 82 da, aseve, awarmoos SesyidvebSi monawile arakeTilsindisier<br />

pirTa reestri. 83 yvela Semsyidveli organizacia valdebulia,<br />

saagentos ganxorcielebuli Sesyidvebis Sesaxeb angariSebi warudginos.<br />

84 Semsyidveli organizaciebi aseve valdebulni arian, Sesyidvebis procesTan<br />

dakavSirebuli yvela dokumenti da masala xelSekrulebis gaformebidan<br />

sami wlis ganmavlobaSi Seinaxon. 85 saagento uflebamosilia, Sesyidvebis<br />

ganxorcielebis procesis nebismier etapze Semsyidvel organizaciebsa<br />

da SesyidvebSi monawile pirebs SesyidvebTan dakavSirebuli nebismieri<br />

dokumentis wardgena mosTxovos. 86 saagentos aseve ufleba aqvs, Semsyidvel<br />

organizaciebs mosTxovos maTi ukanono qmedebebis gamosworeba, xolo<br />

dadgenili wesebis uxeSi da sistematiuri darRvevis SemTxvevaSi, daayenos<br />

sakiTxi maTTvis dafinansebis droebiTi SeCerebis Sesaxeb. 87 kontrolis palatas<br />

(saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebuleba) agreTve ufleba<br />

aqvs, Semsyidveli organizaciis auditis meSveobiT Seamowmos saxelmwifo<br />

Sesyidvebis procesi. 88<br />

pretendentebs ufleba aqvT, Semsyidveli organizaciis an satendero komisiis<br />

qmedebebi Tavad am organizaciaSi, saxelmwifo Sesyidvebis saagentoSi an sasamarTloSi<br />

gaasaCivron. Tu saCivari saagentoSi iqneba wardgenili da saagento<br />

daadgens, rom masSi gamoTqmuli pretenziebi safuZvliania, mas ufleba<br />

aqvs, Semsyidvel organizacias misi gadawyvetilebis Secvla ubrZanos. saagentos<br />

aseve ufleba aqvs, Sesabamis organoebSi dasvas kanondamrRvevTa<br />

pasuxismgeblobis sakiTxi. Semsyidveli organizacia valdebulia, saCivris<br />

ganxilvis periodSi SeaCeros Sesyidvis ganxorcielebis procesi. Semsyidveli<br />

organizaciis da saagentos mier saCivarTan dakavSirebiT miRebuli gadawyvetilebebi<br />

SeiZleba gasaCivrdes sasamarTloSi. 89 kanonis bolodroindeli<br />

damatebebis mixedviT, saxelmwifo Sesyidvebis saagento valdebulia,<br />

saCivrebis gansaxilvelad Seqmnas specialuri kolegia, romelSic Tanabari<br />

raodenobiT Sevlen Tavad saagentosa da samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

warmomadgenlebi. 90<br />

saxelmwifo Sesyidvebze samoqalaqo kontrolis ganxorcielebis mizniT,<br />

kanoni moiTxovs, rom saxelmwifo Sesyidvebis saagentosTan Seiqmnas<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


sameTvalyureo sabWo, raTa uzrunvelyofili iqnes „saxelmwifo Sesyidvebis<br />

sistemis gamWvirvaloba, saagentos muSaobis sajarooba da demokratiuli<br />

marTva.“ sabWo, romlis Semadgenloba 7 wevriT ganisazRvreba, unda dakompleqtdes<br />

samoqalaqo sazogadoebisa da masmediis warmomadgenlebisagan da<br />

mmarTveli organoebis Tanamdebobis pirebisagan. sabWo uflebamosilia, Semsyidveli<br />

organizaciebisgan miiRos da Seamowmos nebismieri informacia.<br />

kanonis moxedviT, sabWos sxdomebi sajaroa. 91 amJamad saxelmwifo Sesyidvebis<br />

saagentosTan arsebul sabWoSi samoqalaqo sazogadoebis ori da masmediis<br />

erTi warmomadgeneli Sedis. 92<br />

„saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb“ kanoni mTel rig xarvezebs Seicavs. kerZod,<br />

is pirdapir ar moiTxovs, rom saxelmwifo Sesyidvebis procesis sxvadasxva<br />

etapze masSi CarTul pirebs raime specialuri kvalifikacia hqondeT. kanonSi<br />

aseve ar aris debuleba, romelic mkveTrad gamijnavs satendero procesis<br />

monawile pirTa movaleobebs da, magaliTad, moiTxovs, rom saqonlis an momsaxurebis<br />

Sefaseba, satendero dokumentebis daxvewa da sazedamxedvelo saqmianobis<br />

ganxorcieleba sxvadasxva pirebs daevaloT. kanoni ar iTvaliswinebs<br />

administraciul sanqciebs (magaliTad, sajaro Tanamdebobaze muSaobis<br />

akrZalvas) im pirebisTvis, romlebic saxelmwifo SesyidvebTan dakavSirebul<br />

sisxlis samarTlis danaSauls Caidenen. amasTan erTad, „ekonomikuri TanamSromlobisa<br />

da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~<br />

(ACN) daskvnaSi aRniSnulia, rom kanoni saxelmwifo Sesyidvebis procesSi<br />

monawileobas unda ukrZalavdes im kompaniebs, romelTa mimarT arsebobs<br />

korufciuli danaSaulis gamo sasamarTlos mier gamotanili gamamtyunebeli<br />

ganaCeni, xolo pretendentebs Semsyidveli organizaciis mier SerCeul Sesyidvis<br />

tipTan (mag. gadawyvetileba pirdapiri Sesyidvis nacvlad Ria tenderis<br />

gamocxadebis Sesaxeb) dakavSirebuli saCivrebis wardgenis uflebas<br />

unda aZlevdes. 93<br />

amJamad moqmedi sistema, romlis mixedviT tenderSi gamarjvebuli mxolod<br />

saqonlis an momsaxurebis fasis mixedviT vlindeba, erTis mxriv, Semsyidveli<br />

organizaciebis mier mikerZoebuli gadawyvetilebebis miRebis SesaZleblobas<br />

zRudavs, magram, amave dros, pretendentebisTvis qmnis arasasurvel stimuls,<br />

rom xarjebi zustad ar daafiqsiron, xolo saqonlisa da momsaxurebis<br />

xarisxs saTanado mniSvnelobas ar aniWebs. imisTvis, rom es sistema efeqturi<br />

iyos, saWiroa, rom mniSvnelovani resursebi iyos CarTuli satendero dokumentebis<br />

SedgenaSi da Sesyidvebis procesis ganxorcielebaze zedamxedvelobis<br />

ganxorcielebaSi. saxelmwifo Sesyidvebis saagentos amJamad aseTi<br />

gamocdileba savaraudod ar gaaCnia.<br />

saxelmwifo Sesyidvebis amJamindeli praqtikis Sefasebas is garemoebac<br />

arTulebs, rom mas Semdeg, rac saqarTvelom eleqtronuli Sesyidvebis axali<br />

sistema danerga erTi welic ar gasula da praqtikaSi misi efeqturobis Sesaxeb<br />

raime myari daskvnis gasakeTeblad sakmarisi monacemebi jer-jerobiT ar<br />

arsebobs.<br />

rogorc Cans, saqarTveloSi Ria tenderi Sesyidvebis ganxorcielebis yvelaze<br />

gavrcelebuli formaa. saxelmwifo Sesyidvebis saagentos informaciiT, 2009<br />

2011<br />

103<br />

91 saqarTvelos kanoni „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis Sesaxeb,“ muxli 6.<br />

92 saqarTvelos mTavrobis gankarguleba<br />

#977, 2009 wlis 15 dekemberi,<br />

http://spa.ge/index.php?m=138 (nanaxia 2011<br />

wlis 7 marts).<br />

93 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, 37.<br />

4. sajaro samsaxuri


94 Transparency International Georgia, European<br />

Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />

Anti-Corruption Commitments, 34.<br />

95 lina RvinianiZe (saia), citirebulia:<br />

Transparency International Georgia, European<br />

Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />

Anti-Corruption Commitments, 35.<br />

96 TaTuli Toduas interviu avtorTan, 2010<br />

wlis 6 ivlisi.<br />

97 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelo, „kotejuri tipis dasaxlebebi<br />

axali devnilebisTvis saqarTveloSi:<br />

angariSvaldebuleba daxmarebisa da<br />

mSeneblobis procesSi,“<br />

http://www.transparency.ge/post/report/<br />

kotedjuri-tipis-dasakhlebebi-akhalidevnilebistvis-sakartveloshiangarishvaldebuleba-dak<br />

98 TaTuli Toduas interviu avtorTan.<br />

99 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelo, „ufro damoukidebeli da<br />

qmediTi kontrolis palata?“ 2010 wlis 1<br />

oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />

blog/pupro-damoukidebeli-da-kmediti-kontrolispalatap<br />

(nanaxia 2011 wlis 7 marts).<br />

100 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />

wlis saqmianobis angariSi“ (Tbilisi:<br />

kontrolis palata, 2010), 5.<br />

101 Transparency International Georgia, European<br />

Neighbourhood Policy: Monitoring Georgia’s<br />

Anti-Corruption Commitments, 36.<br />

104<br />

wels pirdapir Sesyidvebze sxvadasxva Semsyidveli organizaciebisTvis<br />

gamoyofili fulis mxolod 3 procenti daixarja, xolo 75 procenti Ria<br />

tenderis meSveobiT iqna daxarjuli. 94 eleqtronuli Sesyidvebis sistemis<br />

SemoRebis Semdeg msgavsi monacemebi jer xelmisawvdomi ar aris. amis<br />

miuxedavad, savaraudoa, rom pirdapiri Sesyidvebis procentuli wili<br />

Semcirda, radgan aseT Sesyidvebze dasaxarjad dasaSvebi Tanxis maqsimaluri<br />

odenoba mkveTrad iqna Semcirebuli.<br />

saia-s informaciiT, satendero procedurebi yovelTvis saTanadod ar<br />

sruldeba. SerCevis kriteriumebi zogjer mas Semdeg icvleba, rac pretendentebi<br />

ganacxadebs waradgenen, zog SemTxveaSi ki, isini saerTod ar qveyndeba.<br />

satendero komisiebi xSirad maTi gadawyvetilebebis mizezebs ar asaxeleben. 95<br />

erT-erTi eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, acxadebs, rom praqtikaSi Sesyidvebis xelSekrulebebis Sesrulebaze<br />

zedamxedveloba yovelTvis saTanadod ar xorcieldeba. magaliTad,<br />

2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebuli<br />

pirebisTvis kotejebis mSeneblobaze ganxorcielebuli zedamxedvelobis<br />

xarvezebma uaryofiTad imoqmeda kontraqtorebis mier Sesrulebuli samu-<br />

Saos xarisxze. 96 monitoringis daskvnidan, romelSic erTmaneTTan Sedarebulia<br />

sxvadaxva sajaro dawesebulebebis saqmianoba mSeneblobaze zedamxedvelobis<br />

ganxorcielebis mxriv, irkveva, rom mcxeTis municipalitets mSeneblobis<br />

xarisxis uzrunvelyofa da korufciis Tavidan acileba naklebad<br />

SeeZlo, vidre „municipaluri ganviTarebis fonds,“ romelic msoflio bankis<br />

mier samSeneblo proeqtebze zedamxedvelobis mizniT Seqmnili sajaro<br />

samarTlis iuridiuli piria. fondis mier Catarebuli sazedamxedvelo processac<br />

problemebi axlda Tan, radgan im pirobebSi, rodesac qveyanaSi kvalificiuri<br />

specialistebis raodenoba aseTi mcirea, zedamxedveli inJinrebis<br />

damoukideblobis uzrunvelyofa faqtiurad SeuZlebelia da am zedamxedvelebis<br />

mier Catarebuli monitoringi Tanmimdevrul xasiaTs ar atarebda. 97<br />

gamoiTqva varaudi, rom saxelmwifo Sesyidvebis saagento instituciurad<br />

jer kidev sustia da mas sazedamxedvelo rolis saTanadod Sesasruleblad<br />

sakmarisi resursebi ar gaaCnia. 98<br />

kontrolis palatis bolodroindeli kvlevis Sedegebi, romlebic mTel rig<br />

sajaro dawesebulebebSi saxelmwifo SesyidvebTan dakavSirebul korufcias<br />

exeba, SerCevis procedurebisa da zedamxedvelobis meqanizmebis sisustesTan<br />

dakavSirebul zemoxsenebul mosazrebebs adasturebs. 99 amasTan erTad, palatis<br />

angariSSi xazgasmiT aris aRniSnuli municipalur doneze arsebuli<br />

mTeli rigi problemebi, romlebic Sesyidvebis pirobebs, fasebs, xelSekrulebis<br />

pirobebsa da xelSekrulebis Sesrulebaze zedamxedvelobis meqanizmebs<br />

ukavSirdeba. 100<br />

wina periodSi, sazogadoebaSi naklebi iyo imis rwmena, rom saxelmwifo Sesyidvebis<br />

saagentos SesyidvebTan dakavSirebuli saCivrebis saTanadod ganxilva<br />

SeeZlo. 101 magaliTad, 2009 wels saagentoSi mxolod ori saCivari<br />

iqna wardgenili. amis miuxedavad, rogorc Cans, bolo dros mdgomareoba<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


Seicvala. 2010 wels Seiqmna davebis ganxilvis sabWo, romelSic mTavrobisa<br />

da samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebi Tanabari raodenobiT arian<br />

warmodgenili. sabWom mxolod 2010 wlis pirveli ori Tvis ganmavlobaSi 13<br />

saCivari miiRo (maTgan 2 srulad dakmayofilda, erTi nawilobriv dakmayofilda<br />

da 10-is dakmayofilebaze uari iTqva). 102<br />

2011<br />

105<br />

102 TiToeul am saCivarTan dakavSirebiT<br />

sabWos mier miRebuli gadawyvetilebis<br />

asli ganTavsebulia saxelmwifo<br />

Sesyidvebis saagentos veb-gverdze:<br />

http://procurement.gov.ge/index.php?lang_<br />

id=GEO&sec_id=12 (nanaxia 2011 wlis 7<br />

marts).<br />

4. sajaro samsaxuri


5. samarTaldamcavi uwyebebi<br />

106<br />

reziume<br />

saqarTvelos samarTaldamcavi uwyebebi saxelmwifo biujetidan uxv dafinansebas<br />

iReben, ris Sedegadac ukanasknel wlebSi SesaZlebeli gaxda maTi<br />

mdgomareobis mniSvnelovnad gaumjobeseba materialuri da adamianuri<br />

resursebis mxriv. Sinagan saqmeTa saministro da prokuratura qveynis yvelaze<br />

mZlavr da gavlenian uwyebaTa rigs miekuTvnebian, Tumca maT zogjer politikuri<br />

xelmZRvanelobis partiuli interesebis gasatareblad iyeneben.<br />

samarTaldamcavi uwyebebis antikorufciuli saqmianobis Sedegad, sajaro<br />

samsaxurSi meqrTameoba faqtobrivad aRmoifxvra. Tumca, kvlavac arsebobs<br />

am uwyebebis gamWvirvalobasa da angariSvaldebulebasTan dakavSirebuli<br />

problemebi.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />

Sefasebulia samarTaldamcavi uwyebebis SesaZleblobebi, Sida marTva da<br />

maTi roli saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi<br />

warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 68/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi — 100<br />

75/100 damoukidebloba 75 50<br />

marTva gamWvirvaloba 50 25<br />

54/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />

keTilsindisiereba 100 50<br />

roli samarTlebrivi devna korufciis winaaRmdeg 75<br />

75/100<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

struqtura da organizacia<br />

Sinagan saqmeTa saministro da prokuratura saqarTvelos ZiriTad samarTaldamcav<br />

uwyebebs warmoadgenen. mTavari sakanonmdeblo debulebebi, romlebic maT<br />

saqmianobas aregulirebs, mocemulia kanonSi „policiis Sesaxeb,“ saqarTvelos<br />

Sinagan saqmeTa saministros debulebasa da „prokuraturis Sesaxeb“ kanonSi. 1<br />

Sinagan saqmeTa saministro, misi axlandeli saxiT, 2004 wels uSiSroebisa<br />

da Sinagan saqmeTa saministroebis Serwymis Sedegad Camoyalibda. is axorcielebs<br />

rogorc uSiSroebasTan da kontrdazvervasTan dakavSirebul funqciebs,<br />

ise ufro tradiciuli tipis samarTaldamcav saqmianobas. Sinagan saqmeTa<br />

saministro saTaveSi udgas policiis Zalze centralizebul sistemas,<br />

romelSic Sedian rogorc konkretuli amocanebis Semsrulebeli struqturuli<br />

qvedanayofebi (magaliTad, sapatrulo policia da kriminaluri<br />

policia), ise teritoriuli organoebi, romelTac qveynis konkretul nawil-<br />

Si samarTaldacviTi saqmianobis ganxorcieleba evalebaT (mTavari sammarTveloebi,<br />

romlebic dedaqalaqsa da yvela regionSi funqcionirebs). sasazRvro<br />

policia aseve Sinagan saqmeTa saministros sistemis Semadgeneli nawilia. 2<br />

saministros evaleba saxelmwifo usafrTxoebisa da sazogadoebrivi wesrigis<br />

uzrunvelyofa, aseve adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis dacva. 3<br />

prokuratura iusticiis saministros Semadgeneli nawilia. prokuraturis<br />

sistemaSi Sedis mTavari prokuratura da saqalaqo, raionuli da regionuli<br />

prokuraturebi, aseve afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis prokuraturebi.<br />

prokuraturis ZiriTad movaleobebs sisxlissamarTlebrivi<br />

devna da winaswari gamoZieba warmoadgens. 4 prokuraturis mTel sistemas<br />

iusticiis ministri xelmZRvanelobs, romelsac eqskluziuri uflebamosileba<br />

aqvs, awarmoos sisxlissamarTlebrivi devna mTeli rigi maRali rangis<br />

moxeleebis, maT Soris, prezidentis, uzenaesi da sakonstitucio sasamarTloebis<br />

Tavmjdomareebis, parlamentis wevrebis, saxalxo damcvelisa da kontrolis<br />

palatis (umaRlesi auditoruli dawesebuleba) Tavmjdomaris winaaRmdeg.<br />

5 iusticiis ministri waradgens mTavari prokurorobis kandidats,<br />

romelsac prezidenti niSnavs. mTavar prokurors ufleba aqvs, daniSnos da<br />

Tanamdebobidan gaaTavisuflos qvemdgomi prokurorebi da gamomZieblebi.<br />

mas aseve gaaCnia eqskluziuri uflebamosileba, awarmoos sisxlissamarTlebrivi<br />

devna iusticiis ministrisa da sxva prokurorebis winaaRmdeg. 6<br />

Sefaseba<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 100<br />

ramdenad aqvT samarTaldamcav uwyebebs praqtikaSi efeqtiani funqcionirebisTvis<br />

saWiro finanasuri da adamianuri resursebi da infrastruqtura?<br />

saxelmwifo biujetSi bolo wlebSi samarTaldamcavi uwyebebisTvis gaTvaliswinebulma<br />

uxvma dafinansebam am uwyebebs saSualeba misca, sagrZnoblad<br />

107<br />

1 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 1993 wlis 26 ivliss;<br />

saqarTvelos prezidentis brZanebuleba<br />

#614 saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />

saministros debulebis damtkicebis<br />

Sesaxeb, 2004 wlis 27 dekemberi;<br />

saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 2008 wlis 21<br />

oqtombers.<br />

2 Sinagan saqmeTa saministros debuleba,<br />

muxlebi 17-19.<br />

3 iqve, muxli 1.<br />

4 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />

Sesaxeb,“ muxlebi 14-15.<br />

5 iqve, muxli 8.<br />

6 iqve, muxli 9.<br />

5. samarTaldamcavi uwyebebi


7 monacemebi sxvadasxva wlebSi biujetSi<br />

gaTvaliswinebuli dafinansebis odenobis<br />

Sesaxeb aRebulia finansTa saministros<br />

veb-gverdidan: http://www.mof.gov.ge/<br />

budget/by_year (nanaxia 2011 wlis 24<br />

marts).<br />

8 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />

“Short Overview of the Reforms in the Ministry<br />

of Internal Affairs of Georgia”, 1.<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ dokumenti Sinagan saqmeTa<br />

saministrom miawoda.<br />

9 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />

“Progress Report of the Implementation of the<br />

Ministry of Internal Affairs Component of 2005<br />

Criminal Justice Reform Strategy”, 15.<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ dokumenti Sinagan saqmeTa<br />

saministrom miawoda.<br />

10 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />

“Short Overview of the Reforms in the Ministry<br />

of Internal Affairs of Georgia”, 2.<br />

11 interviu avtorTan, 2010 wlis 21 ivlisi.<br />

12 saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />

debuleba, damtkicebulia saqarTvelos<br />

prezidentis mier 2004 wlis 27 dekembers,<br />

muxli 21.<br />

13 mTavari prokuroris moadgilis, daviT<br />

sayvareliZis interviu avtorTan, Tbilisi,<br />

2010 wlis 18 noemberi.<br />

14 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />

muxli 4.<br />

108<br />

gaezardaT maTi TanamSromlebis xelfasebi da mniSvnelovnad gaeumjobesebinaT<br />

aRWurviloba da infrastruqtura.<br />

Sinagan saqmeTa saministro saxelmwifo dafinansebis erT-erT yvelaze msxvili<br />

mimRebia ukanasknel wlebSi. 2010 wels Sss-ze didi dafinanseba mxolod<br />

orma saministrom (Sromis, jandacvisa da sacialuri dacvis saministrom da<br />

Tavdacvis saministrom) miiRo. saministros amJamindeli biujeti 566 milion<br />

lars aRwevs, maSin rodesac 2004 wels is mxolod 156 milion lars Seadgenda.<br />

prokuraturis biujeti 2004-2011 wlebSi 12-dan 18 milion laramde gaizarda.<br />

7<br />

rogorc Sinagan saqmeTa saministros erT-erT dokumentSia aRniSnuli, uSiSroebis<br />

saministrosTan Serwymas TanamSromelTa saerTo ricxvis 70,000-dan<br />

27,000-mde Semcireba mohyva. aman saministros saSualeba misca, gaezarda xelfasebi<br />

da meti resursebi moexmarebina infrasturqturis gaumjobesebisTvis. 8<br />

2003 wlis Semdeg saministroSi xelfasebi saSualod 12-jer gaizarda. 9 policiis<br />

ganyofilebebis Senobebi SekeTda an Tavidan aSenda, xolo policielebi<br />

axali satransporto saSualebebiT iqnen aRWurvilni. 10 rogorc Sinagan<br />

saqmeTa saministros informaciisa da analitikuri departamentis ufrosi,<br />

SoTa utiaSvili, ambobs, bolo eqvsi wlis ganmavlobaSi saministroSi kompiuterebis<br />

raodenoba 150-dan 7,000-mde gaizarda. 11<br />

2004 wels Sinagan saqmeTa saministroSi sakonstitucio usafrTxoebis departamenti<br />

Seiqmna, romelsac korufciasTan dakavSirebuli danaSaulebis gamo-<br />

Zieba evaleba. 12<br />

rogorc mTavari prokuroris moadgile, daviT sayvareliZe, acxadebs, prokuraturas<br />

misi movaleobebis Sesasruleblad sakmarisi finansuri, materialuri<br />

da adamianuri resursebi gaaCnia. xelfasebis done adekvaturia da<br />

TanamSromlebi aseve iReben premiebs da sargebloben sxvadasxva daxmarebebiTa<br />

da SeRavaTebiT. uwyeba kargi kompiuteruli baziT aris aRWurvili da<br />

2011 wlidan saqmeebis marTvis eleqtronul sistemaze srulad gadasvlas<br />

gegmavs. 13<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad damoukidebelni arian samarTaldamcavi uwyebebi kanoniT?<br />

kanonmdebloba Seicavs ramdenime mZlavr debulebas, romelTa mizani samar-<br />

Taldamcavi uwyebebis damoukideblobis uzrunvelyofaa. amasTan erTad, SeSfoTebas<br />

iwvevs zogierTi debuleba, romelic prokuraturis damoukideblobas<br />

exeba.<br />

kanoniT „policiis Sesaxeb“ akrZalulia policiaSi politikuri organizaciebis<br />

Seqmna. 14 kanoni adgens policiaSi samuSaod miRebis zogad wesebs da<br />

acxadebs, rom axalwveulebma policiaSi miRebamde an miRebis Semdeg<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


specialuri momzadebis programa unda gaiaron. policielebs ufleba ar<br />

aqvT, policiaSi muSaobis paralelurad, ekavoT raime Tanamdeboba saxazino<br />

dawesebulebaSi an komerciul sawarmoSi. kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebis<br />

garda, policielisTvis samsaxureobrivi movaleobis Sesrulebisas<br />

xelis SeSla akrZalulia da policielebs ufleba aqvT, maTi uflebebisa da<br />

Tavisuflebebis dasacavad mimarTon sasamarTlos. kanonSi aseve CamoTvlilia<br />

policielis samsaxuridan daTxovnis safuZvlebi. 15 miuxedavad imisa, rom<br />

am safuZvlebis umetesoba gonivrulia (magaliTad, samsaxureobrivi disciplinis<br />

uxeSi darRveva da korufciuli samarTaldarRvevis Cadena), im<br />

garemoebam, rom kanoni reorganizaciis an Statebis Semcirebis dros policielis<br />

samsaxuridan daTxovnis uflebas iZleva, SesaZloa, policiis damoukidebloba<br />

safrTxis qveS daayenos.<br />

kanoni „prokuraturis Sesaxeb“ Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizans<br />

am uwyebis damoukideblobis ganmtkiceba warmoadgens. kanoni pirdapir krZalavs<br />

prokuraturisTvis iseTi movaleobis dakisrebas, romelic Sesabamisi<br />

debulebebiT gaTvaliswinebuli ar aris da prokuraturis saqmianobis erTerT<br />

ZiriTad principad „politikur neitralitets“ acxadebs. 16 prokuraturis<br />

muSakebs ekrZalebaT politikuri partiis wevroba da ufleba ar aqvT,<br />

eweodnen politikur an samewarmeo saqmianobas. prokuraturis muSakis mier<br />

samsaxureobrivi movaleobis Sesrulebisas misTvis xelis SeSla an mis mimarT<br />

nebismieri Zaladoba, aseve prokuraturis muSakis an misi ojaxis wevrebis<br />

mimarT muqara an zewola, kanoniT dasjadi qmedebebia da saxelmwifo organoebi<br />

valdebulni arian, aseT faqtebze saTanado reagireba moaxdinon. kanoni<br />

aseve acxadebs, rom prokuraturis muSakebi maT saqmianobaSi damoukidebeli<br />

unda iyvnen da, kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebis garda, maTi samsaxuridan<br />

daTxovna dauSvebelia. 17 prokuraturis muSakebis samsaxuridan daTxovnis<br />

kanoniT gaTvaliswinebuli safuZvlebi ZiriTadad gonivrulia, Tumca,<br />

iseve rogorc policielebis SemTxvevaSi, is debuleba, romelic maTi kadrebis<br />

Semcirebis safuZvelze gaTavisuflebis uflebas iZleva, praqtikaSi SesaZloa,<br />

borotad iqnes gamoyenebuli.<br />

kanoni Tanamdebobis pirebs, aseve politikur da sazogadoebriv gaerTianebebs,<br />

prokuraturis muSakebis saqmianobaSi Carevas pirdapir ukrZalavs. 18<br />

kanoniT agreTve akrZalulia sxva saxelmwifo organoebis mier prokuraturis<br />

muSakebisTvis miTiTebebis micema konkretul saqmeze sisxlissamarTlebrivi<br />

devnis Sewyvetis Sesaxeb. 19<br />

kanoni „prokuraturis Sesaxeb“ moiTxovs, rom prokurorebi da prokuraturis<br />

gamomZieblebi Tanamdebobaze profesiuli kriteriumebis safuZvelze<br />

dainiSnon. kerZod, kanoni acxadebs, rom pirebma, romelTac am Tanamdebobebze<br />

daniSvna surT, unda gaiaron sul cota 6-Tviani staJireba da Caabaron<br />

sakvalifikacio gamocdebi ramdenime disciplinaSi. prokuraturis muSakebma<br />

yovel 3 weliwadSi erTxel unda gaiaron atestacia. 20 rac Seexeba uaryofiT<br />

mxares, prokuraturis muSakebis dawinaurebis kriteriumebi kanonSi Camoyalibebuli<br />

ar aris.<br />

rogorc veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, kanonSi samarTaldamcavebis<br />

damoukideblobis kuTxiT yvelaze did SeSfoTebas is garemoeba iwvevs, rom<br />

2011<br />

109<br />

15 iqve, muxli19-25.<br />

16 saqarTvelos kanoni “prokuraturis<br />

Sesaxeb,“ muxlebi 3-4.<br />

17 iqve, muxli 31, 35.<br />

18 iqve, muxli 36.<br />

19 iqve, muxlebi 8-9.<br />

20 iqve, muxli 31.<br />

5. samarTaldamcavi uwyebebi


21 European Commission for Democracy through<br />

Law, Opinion on Four Constitutional Laws<br />

Amending the Constitution o f Georgia, adopted<br />

by the Venice Commission at its 78th Plenary<br />

Session (Venice, 13-14 March 2009), 8-9.<br />

22 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Second Round of<br />

Monitoring: Georgia Monitoring Report,<br />

adopted at the 8th Monitoring Meeting of the<br />

Anti-Corruption Network for Eastern Europe<br />

and Central Asia Istanbul Anti-Corruption<br />

Action Plan on 31 March 2010 at the OECD<br />

Headquarters in Paris, 14-15.<br />

23 ixileT Tavi sasamarTlo xelisuflebis<br />

Sesaxeb.<br />

24 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />

“Progress Report of the Implementation of the<br />

Ministry of Internal Affairs Component of 2005<br />

Criminal Justice Reform Strategy”, 11.<br />

25 daviT sayvareliZis interviu avtorTan.<br />

26 Berteslmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report (Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2009), 9.<br />

27 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />

OSCE/ODIHR, 2008), 12.<br />

28 nina xatiskaci da keitlin raiani, `mestia:<br />

opoziciis aqtivistebTan dakavSirebul<br />

incidentebTan kiTxvebi kvlav rCeba,“ 2010<br />

wlis 15 oqtomberi, http://www.transparency.ge/<br />

blog/pmestia-opozitsiis-aktivistebtandakavshirebul-intsidentebtan-kitkhebi-kvlavrchebap<br />

(nanaxia 2010 wlis 24 marts).<br />

110<br />

iusticiis ministrs, romelic politikuri Tanamdebobis piria, sisxlissamar-<br />

Tlebrivi devnis warmoebis pirdapiri uflebamosilebebi gaaCnia da kanonis<br />

zogierTi debuleba iseTi interpretirebis saSualebas iZleva, rom ministrs<br />

ufleba aqvs, calkeul saqmeebze prokurorebis mier miRebuli gadawyvetilebebi<br />

gaauqmos. 21 „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“<br />

(OECD) `antikorufciuli qselis~ (ACN) daskvnaSi aseve aRniSnulia,<br />

rom aman SesaZloa, korufciuli darRvevebis gamoZiebis kuTxiT prokuraturis<br />

damoukidebloba Seamciros, gansakuTrebiT maSin, rodesac saqme ma-<br />

Rali Tanamdebobis pirebs exeba. 22<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad damoukidebeli arian samarTaldamcavi uwyebebi praqtikaSi?<br />

amJamad saqarTveloSi samarTaldamcavi uwyebebi yvelaze Zlier saxelmwifo<br />

dawesebulebebad miiCnevian da TiTqmis ar arsebobs imis niSnebi, rom sxva<br />

uwyebebi maTze arajerovan gavlenas axdenen. piriqiT, prokuraturis mimarT,<br />

magaliTad, xSirad gamoiTqmis braldeba, rom is sasamarTlo xelisuflebis<br />

saqmianobaSi ereva. 23 amave dros, rodesac saqme qveynis politikuri xelmZRvanelobis<br />

interesebs exeba, samarTaldamcavebi yovelTvis damoukideblad<br />

da kanonis Sesabamisad ar moqmedeben.<br />

Sinagan saqmeTa saministros mier mowodebuli erT-erTi dokumentis mixedviT,<br />

saministroSi personalis marTvis Tanamedrove sistema moqmedebs, romelic<br />

uzrunvelyofs, rom TanamSromlebis samsaxurSi ayvana mxolod profesiuli<br />

kriteriumebis safuZvelze moxdes. es sistema Tanamdebobaze daniSvnis,<br />

dawinaurebis, Sefasebisa da Tanamdebobidan daTxovnis detalur procedurebs<br />

moicavs. policiaSi arsebuli yvela TanamdebobisTvis Sedgenilia samuSaos<br />

aRwera. TanamSromlebs samsaxurSi Ria konkursis safuZvelze iReben<br />

da isini muSaobis dawyebamde specialuri momzadebis programas gadian. 24<br />

msgavsi sistema moqmedebs prokuraturaSic. 25<br />

amis miuxedavad, rogorc Cans, zog SemTxvevaSi, samarTaldamcav uwyebebs<br />

qveynis politikuri xelmZRvanelobis interesebis gasatareblad iyeneben.<br />

magaliTad, „bertelsmanis transformaciis indeqsis“ kvlevaSi aRniSnulia,<br />

rom mmarTveli elita korufciuli danaSaulebis gamoZiebebs politikur<br />

iaraRad iyenebs. 26 arsebobs informacia, rom samarTaldamcvelebi (gansakuTrebiT<br />

policia) mmarTvel partias 2008 wlis saparlamento arCevnebis periodSi<br />

opoziciis aqtivistebze zewolis ganxorcielebaSi exmarebodnen. 27<br />

2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis win aseve vrceldeboda<br />

sando informacia, rom policia opoziciuri kandidatebis daSinebaSi<br />

iyo CarTuli. 28<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebas xeli miuwvdebodes<br />

informaciaze samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis Sesaxeb?<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saqarTvelos kanonmdeblobis is debulebebi, romlebic samarTaldamcavi<br />

organoebis gamWvirvalobas exeba, arasakmarisia.<br />

kanoni „policiis Sesaxeb“ policiis saqmianobis gamWvirvalobis Taobaze<br />

mxolod gakvriT exeba. kanoni moiTxovs, rom policiam misi saqmianobis Sesaxeb<br />

informacia miawodos saxelmwifo organoebs, sazogadoebriv gaerTianebebs,<br />

masobrivi informaciis saSualebebsa da moqalaqeeebs. 29 amis miuxedavad, kanoni<br />

informaciis gamJRavnebis Sesaxeb konkretul da detalur debulebebs<br />

ar Seicavs da am sakiTxs, arsebiTad, gadasawyvetad samarTaldamcavi uwyebebis<br />

Tanamdebobis pirebs utovebs. kanonebi, romlebic Sinagan saqmeTa saministros/policiis<br />

da prokuraturis saqmianobas aregulirebs, am uwyebebisgan<br />

maTi muSaobis konkretuli aspeqtebis Sesaxeb informaciis sazogadoebisTvis<br />

gamJRavnebas pirdapir ar moiTxovs. amave dros, zogadi administraciuli<br />

kodeqsis mixedviT, 30 yvela saxis sajaro informacia moTxovnisTanave moqalaqeebisTvis<br />

xelmisawvdomi unda gaxdes, Tu kanoni sxva rames ar iTvaliswinebs.<br />

kanonmdebloba moiTxovs, rom samarTaldamcavma uwyebebma uzrunvelyon<br />

garkveuli tipis informaciis saidumloeba. kerZod, kanoni „operatiul-samZebro<br />

saqmianobis Sesaxeb“ 31 acxadebs, rom am tipis saqmianoba „mkacrad<br />

gasaidumloebuli“ unda darCes da mis Sesaxeb informaciis gamJRavnebisTvis<br />

sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas awesebs. 32 amasTan erTad, sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsi prokuraturis muSakebs pirdapir avaldebulebs,<br />

rom mimdinare gamoZiebis Sesaxeb informaciis gamJRavneba ar dauSvan. 33<br />

kanoni „policiis Sesaxeb“ policielebs ukrZalavs winaswari gamoZiebis masalebisa<br />

da sxva profesiuli saidumloebis Semcveli informaciis gamJRavnebas.<br />

34 zogadi administraciuli kodeqsis zemoxsenebuli debulebis gaTvaliswinebiT,<br />

SegviZlia, vivaraudoT, rom samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis<br />

sxva aspeqtebTan dakavSirebuli informaciis gamJRavneba dasaSvebia,<br />

Tumca gamWvirvalobasTan dakavSirebuli mkafio sakanonmdeblo debulebebis<br />

ararseboba am debulebis sxvadasxvagvari interpretaciis saSualebas iZleva.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis35 adre moqmedi redaqciis mixedviT,<br />

dazaralebulebs ufleba hqondaT, maTi saqmis masalebis aslebsa da nivTier<br />

mtkicebulebebs maSinve gascnobodnen, rogorc ki saqme sasamarTloSi gadaigzavneboda<br />

(muxli 69), Tumca kodeqsis axali redaqciidan, romelic ZalaSi<br />

2010 wlis 1 oqtombers Sevida, es debuleba amoRebul iqna.<br />

rac Seexeba dadebiT mxares, Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturis<br />

Tanamdebobis pirebi, „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb“ kanonis mixedviT, valdebulni arian, qonebrivi deklaraciebi<br />

regularulad waradginon Sesabamis uwyebaSi. 36<br />

2011<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad gamWvirvalea samarTaldamcavi uwyebebis saqmianoba da gadawyvetilebaTa<br />

miRebis procesi praqtikaSi?<br />

111<br />

29 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />

muxli 5.<br />

30 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />

kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss.<br />

31 saqarTvelos kanoni „operatiul–samZebro<br />

saqmianobis Sesaxeb,“ miRebulia 1999 wlis<br />

30 aprils.<br />

32 iqve, muxli 5.<br />

33 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, muxli 104.<br />

34 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />

muxli 5.<br />

35 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, miRebulia 1998 wlis 20<br />

Tebervals.<br />

36 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxlebi 2, 14.<br />

5. samarTaldamcavi uwyebebi


37 sajaro samsaxuris biuros qonebrivi<br />

mdgomareobis deklarirebis erTiani<br />

eleqtronuli sistema, www.declaration.ge<br />

(nanaxia 2010 wlis 25 noembers).<br />

38 Sinagan saqmeTa saministro, www.police.ge;<br />

mTavari prokuratura, http://www.justice.gov.ge/<br />

index.php?lang_id=&sec_id=106 (nanaxia 2010<br />

wlis 25 noembers).<br />

112<br />

miuxedavad imisa, rom Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturas veb–<br />

gverdebi aqvT da maTi Tanamdebobis pirebis qonebrivi deklaraciebi sazogadoebisTvis<br />

xelmisawvdomia, es uwyebebi sajaro informaciis moTxovnis<br />

gancxadebebze saTanadod ar reagireben.<br />

is garemoeba, rom samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis gamWvirvalobasTan<br />

dakavSirebuli kanonis debulebebi sakmaod bundovania, am uwyebebis moqmedebazec<br />

aisaxeba. radgan kanoni samarTaldamcavebs sxvadasxva tipis informaciis<br />

sakuTari iniciativiT gamoqveynebas ar avaldebulebs, dainteresebuli pirebisa<br />

da organizaciebisTvis aseTi informaciis mopovebis ZiriTadi saSualeba<br />

sajaro informaciis moTxovnis ganacxadis wardgenaa. amis miuxedavad, erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikulma testebma aCvena, rom<br />

samarTaldamcavi uwyebebi am gancxadebebze saTanado reagirebiT ar gamoirCevian.<br />

praqtikuli testebis farglebSi, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />

samarTaldamcav uwyebebs rva ganacxadi gaugzavna. am ganacxadebidan<br />

oTxi mTavar prokuraturas gaegzavna, danarCeni oTxi ki – Sinagan saqmeTa<br />

saministros. TiToeulma am uwyebam ori standartuli da ori rTuli SekiTxva<br />

miiRo. prokuraturam moTxovnili informacia oTxidan mxolod erT<br />

SemTxvevaSi gasca, danarCeni sami ki upasuxod datova. Sinagan saqmeTa saministrom<br />

moTxovnili informacia oTxidan or SemTxvevaSi gasca. danarCeni<br />

ori ganacxadidan erTze moTxovnili informaciis gacemaze saministrom sityvieri<br />

uari ganacxada, meore ki upasuxod datova. im ganacxadebidan, romlebzec<br />

informacia ar gaica, erTi maRali Tanamdebobis pirebisTvis gadaxdil<br />

premiebTan iyo dakavSirebuli, meore ki wina wels Sinagan saqmeTa saministros<br />

konstituciuri usafrTxoebis departamentis mier Catarebul<br />

gamoZiebebs exeboda.<br />

rac Seexeba dadebiT mxares, informacia samarTaldamcavi uwyebebis Tanamdebobis<br />

pirebis qonebrivi mdgomareobis Sesaxeb, kanonmdeblobis moTxovnis<br />

Sesabamisad, sazogadoebisTvis xelmisawvdomia da maTi qonebrivi deklaraciebi<br />

sajaro samsaxuris biuros specialur veb-gverdze qveyndeba. 37 amave<br />

dros, Sinagan saqmeTa saministrosa da prokuraturas aqvT veb-gverdebi,<br />

romlebzec am uwyebebisa da maTi saqmianobis Sesaxeb garkveuli sasargeblo<br />

informacia qveyndeba. 38<br />

angarSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom samarTaldamcavi uwyebebi<br />

angariSvaldebulni iyvnen maT qmedebebze?<br />

kanonmdebloba mraval debulebas Seicavs samarTaldamcavi uwyebebis angariSvaldebulebis<br />

Sesaxeb.<br />

rogorc Sinagan saqmeTa saministro, ise prokuratura saparlamento, saprezidento<br />

da sasamarTlo kontrols eqvemdebarebian. orive uwyebis iseTi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


qmedebebi, romliTac saqarTvelos konstituciiT gansazRvruli adamianis<br />

uflebebi da Tavisuflebebi izRudeba, daiSveba mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT.<br />

samarTaldamcavi uwyebebis finansur saqmianobaze zedamxedvelobas<br />

kontrolis palata axorcielebs. 39<br />

kanoni „policiis Sesaxeb“ mTel rig meqanizmebs iTvaliswinebs policielebisa<br />

da Sinagan saqmeTa saministros Tanamdebobis pirTa angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelsayofad. operatiul da samZebro saqmianobaze zedamxedvelobas<br />

iusticiis ministri da prokuratura axorcieleben. 40 moqalaqeebs ufleba<br />

aqvT, policielis qmedeba zemdgom Tanamdebobis pirTan, prokurorTan an<br />

sasamarTloSi gaasaCivron. policiaSi Sesuli gancxadeba da saCivari ganxilul<br />

unda iqnes araugvianes erTi Tvis vadaSi. danaSaulis an administraciuli<br />

samarTaldarRvevis Sesaxeb policiaSi Sesuli saCivari dauyovnebliv<br />

unda iqnes ganxiluli. policielebs sxvadasxvagvari disciplinaruli saxdelebi<br />

SeiZleba SeefardoT, dawyebuli SeniSvniTa da sayveduriT da damTavrebuli<br />

Tanamdebobidan CamoqveiTebiTa da samsaxuridan daTxovniT. policielebi,<br />

romlebic Caidenen danaSauls an administraciul samarTaldarRvevas,<br />

xelSeuxeblobiT ar sargebloben da pasuxs ageben saerTo wesiT. 41 Sinagan<br />

saqmeTa saministroSi arsebobs specialuri struqtura, generaluri inspeqcia,<br />

romelsac evaleba, gamoiZios saministros Tanamdebobis pirTa da TanamSromelTa<br />

mier Cadenili samarTaldarRvevebi da Seamowmos saministros<br />

finansuri sakiTxebi. 42<br />

policielTa msgavsad, „prokuraturis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, xelSeuxeblobiT<br />

arc prokuraturis muSakebi sargebloben da danaSaulis an administraciuli<br />

samarTaldarRvevis Cadenis SemTxvevaSi pasuxs saerTo wesiT<br />

ageben. erTaderTi gansxvaveba is aris, rom prokuraturis muSakebis winaaRmdeg<br />

sisxlissamarTlebrivi devnis dawyebis ufleba mxolod mTavar prokurors<br />

aqvs. prokuraturis muSakebs aramarTlzomieri qmedebisTvis SeiZleba<br />

SeefardoT sxvadasxva disciplinaruli saxdelebi. 43 prokuraturis saqmianobaze<br />

zedamxedvelobas iusticiis saministros generaluri inspeqcia awarmoebs,<br />

romelsac prokuraturis muSakebis mier Tanamdebobis borotad gamoyenebisa<br />

da korufciasTan dakavSirebuli samarTaldarRvevebis Cadenis SemTxvevaSi<br />

winaswari gamoZiebis warmoeba evaleba. 44<br />

pirebs, romlebic miiCneven, rom policiis an prokuraturis mier ganxorcielebul<br />

operatiul-samZebro moqmedebebs maTi uflebebisa da Tavisuflebebis<br />

ukanono SezRudva mohyva, SeuZliaT aseTi moqmedebebis kanoniereba<br />

Sesabamis zemdgom saxelmwifo organoSi, prokurorTan an sasamarTloSi<br />

gaasaCivron („operatiul-samZebro saqmianobis Sesaxeb“ kanonis me-6 muxli).<br />

prokurorebi, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis mixedviT, valdebulni<br />

arian, dainteresebul mxareebs (magaliTad, dazaralebulebs) Seatyobinon<br />

maTi gadawyvetileba sisxlissamarTlebrivi devnis Sewyvetis Sesaxeb, Tumca<br />

kanoni maTgan am gadawyvetilebis mizezebis dasaxelebas pirdapir ar moiTxovs.<br />

45<br />

kanonmdeblobaSi, romelic samarTaldamcavi uwyebebis finansur angariSvaldebulebas<br />

exeba, garkveuli xarvezebi arsebobs. magaliTad, sxva saxelmwifo<br />

2011<br />

113<br />

39 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />

Sesaxeb,“ muxlebi 49-52; kanoni „policiis<br />

Sesaxeb,“ muxlebi 36-39.<br />

40 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />

muxli 40.<br />

41 iqve, muxli 30-34.<br />

42 saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />

debuleba, damtkicebulia saqarTvelos<br />

prezidentis mier 2004 wlis 27 dekembers,<br />

muxli 21.<br />

43 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />

Sesaxeb,“ muxli 38.<br />

5. samarTaldamcavi uwyebebi


44 http://www.justice.gov.ge/index.php?lang_id=<br />

GEO&sec_id=69<br />

45 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, muxli 106.<br />

46 saqarTvelos kanoni `saxelmwifo Sida<br />

auditisa da inspeqtirebis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2010 wlis 26 marts, muxli 32.<br />

47 „saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb“<br />

saqarTvelos kanonis damatebebi, miRebulia<br />

2011 wlis 25 Tebervals, muxli 1.<br />

48 Lilli di Puppo, Police Reform in Georgia: Cracks<br />

in an Anti-Corruption Success Story, (Chr.<br />

Michelsen Institute, 2010), 4.<br />

49 European Court of Human Rights, “Georgian<br />

Authorities Did Not Investigate Effectively the<br />

Kidnapping and Killing of 28-Year-Old Man”,<br />

Press Release, 26 April 2011,<br />

http://portal.coe.ge/downloads/Chamber_<br />

judgment_Enukidze_and_Girgvliani_v_Georgia_<br />

26_04_111.pdf (nanaxia 2011 wlis 10 maiss).<br />

50 US Department of State, 2009 Human Rights<br />

Report: Georgia, 11 March 2010,<br />

http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2009/<br />

eur/136032.htm (nanaxia 2010 wlis 26<br />

noembers).<br />

51 Human Right Watch, Georgia: Events of 2009,<br />

http://www.hrw.org/en/node/87536<br />

(nanaxia 2010 wlis 2 noembers).<br />

52 Civil.ge, „euTom meore winasaarCevno<br />

Sualeduri angariSi gamoaqveyna,“ 2010<br />

wlis 24 maisi, http://www.civil.ge/geo/<br />

article.php?id=22752&search= (nanaxia 2010<br />

wlis 25 noembers).<br />

114<br />

organoebisgan gansxvavebiT, samarTaldamcav uwyebebs 2013 wlamde Sida auditis<br />

subieqtebis Seqmna ar evalebaT. 46 amave dros, yvela im uwyebas, romelic<br />

Sinagan saqmeTa saministros sistemas ekuTvnis, SeuZlia saxelmwifo Sesyidvebi<br />

sxva saxelmwifo organoebTan SedarebiT ufro gamartivebuli procedurebiT<br />

ganaxorcielos. 47<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad uzrunvelyofilia praqtikaSi samarTaldamcavi uwyebebis<br />

angariSvaldebuleba maT qmedebebze?<br />

samarTaldamcavi uwyebebis TanamSromlebis angariSvaldebuleba praqtikaSi<br />

saTanadod uzrunvelyofili ar aris, gansakuTrebiT maSin, rodesac saqme<br />

maRali Tanamdebobis pirebs an politikur interesebs exeba. angariSvaldebulebas<br />

kidev ufro asustebs is garemoeba, rom qveyanaSi ar arsebobs Zlieri<br />

da damoukidebeli sasamarTlo. rac Seexeba dadebiT mxares, bolo wlebSi<br />

ganxorcielda mTeli rigi RonisZiebebi (maT Soris, dapatimrebebi da disciplinaruli<br />

sanqciebi), romelTa mizans samarTaldamcavTa angariSvaldebulebis<br />

amaRleba warmoadgenda. amis Sedegad, samarTaldamcavTa mier adamianis<br />

uflebebis darRvevebis SemTxvevaTa sixSire Semcirda.<br />

arsebobs mosazreba, rom Sinagan saqmeTa saministro metad Zlier organod<br />

rCeba, romelzec gare kontroli ar xorcieldeba, da rom arc saministro<br />

da arc policiis calkeuli TanamSromlebi sakuTari qmedebebis gamo sakmarisad<br />

angariSvaldebulni ar arian. saTanado zedamxedvelobis ararsebobis<br />

pirobebSi, kvlavac xdeba Tanamdebobis borotad gamoyenebis SemTxvevebi. 48<br />

es mosazreba gaamyara adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos 2010 wlis<br />

gadawyvetilebam, romelic 2006 wels TbilisSi momxdar bankis TanamSromlis<br />

mkvlelobas Seexeboda. sasamarTlom daaskvna, rom mtkicebulebebi, romlebic<br />

Sinagan saqmeTa saministros maRalCinosnebis winaaRmdeg iyo mimarTuli,<br />

saTanadod ganxiluli ar yofila, xolo dabali rangis policielebi, romlebsac<br />

sabolood am danaSaulis gamo brali waredginaT, saTanadod ar daisajnen.<br />

evropis sasamarTlom xazgasmiT aRniSna, rom xelisuflebis sxvadasxva<br />

Stoebi – Sinagan saqmeTa saministro, prokuratura, sasamarTlo da prezidenti<br />

– erToblivad moqmedebdnen, raTa samarTlis aRsruleba ar daeSvaT. 49<br />

kidev erT problematur sakiTxs warmoadgens policiis angariSvaldebulebis<br />

nakleboba opozicioneri politikosebisa da opoziciis aqtivistebis winaaRmdeg<br />

ganxorcielebul qmedebebTan dakavSirebiT. 50 magaliTad, rogorc organizaciis<br />

Human Rights Watch daskvnaSia aRniSnuli, xelisuflebas saTanadod<br />

ar gamouZiebia policiis qmedebebi 2009 wlis 15 ivniss TbilisSi<br />

opoziciis saprotesto aqciis daSlisas. 51 amasTanave, araviTari RonisZiebebi<br />

ar ganxorcielebula policiis im TanamSromlebis winaaRmdeg, romlebic<br />

2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis wina periodSi daba<br />

mestiaSi opoziciis kandidatebze ganxorcielebuli zewolis faqtebSi monawileobdnen.<br />

52 saxalxo damcvelis gancxadebiT, saTanado reagireba ar mohyo-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


lia im darRvevebs, romlebic policielebma TbilisSi 2011 wlis 26 maiss<br />

antisamTavrobo demonstraciis daSlisas Caidines. 53<br />

samarTaldamcavi uwyebebis angariSvaldebulebas is garemoebac amcirebs,<br />

rom sasamarTlo xelisufleba kvlav prokuraturis Zlieri zegavlenis<br />

pirobebSi funqcionirebs. 54<br />

rac Sexeba dadebiT mxares, samarTaldamcvelTa angariSvaldebuleba Cadenili<br />

darRvevebisTvis, rogorc Cans, uzrunvelyofilia maSin, rodesac sasworze<br />

politikuri interesebi ar devs. Sinagan saqmeTa saministros informaciiT,<br />

generaluri inspeqcia Sida gamoZiebebs atarebs, agreTve ganixilavs<br />

moqalaqeTa saCivrebs da im informacias, romelsac saxalxo damcvelisa da<br />

sainformacio saSualebebisgan iRebs. 55 generalur inspeqciaSi moqmedebs 24saaTiani<br />

cxeli xazi, romlis meSveobiTac moqalaqeebs SeuZliaT, rom am<br />

organos saCivrebiT mimarTon. generaluri inspeqciis veb-gverdze ganTavsebuli<br />

informaciis Tanaxmad, 2009 wels sxvadasxva danaSaulisaTvis saministros<br />

29 TanamSromeli iqna dapatimrebuli (2008 wels – 25, 2007 wels<br />

– 37, 2006 wels – 43 da 2005 wels – 44). 56 amasTanave, 2009 wels iusticiis<br />

saministros generalurma inspeqciam disciplinaruli samarTalwarmoeba<br />

daiwyo 55 prokuroris winaaRmdeg da 42 maTgans disciplinaruli saxdeli<br />

Seefarda. 57 policielTa mier samsaxureobrivi uflebamosilebis borotad<br />

gamoyenebis savaraudo faqtebis gamoZiebas prokuraturac awarmoebs. magaliTad,<br />

2008 wels Sinagan saqmeTa saministros TanamSromelTa mier ganxorcielebul<br />

wamebis an damamcirebel mopyrobasTan dakavSirebul braldebebze<br />

39 gamoZieba Catarda da 5 TanamSromels patimroba Seefarda. 58<br />

am RonisZiebaTa Sedegad, policiis ganyofilebebSi dakavebul pirTa mimarT<br />

arasaTanado mopyrobis faqtebis ricxvi Semcirda da winaswari dakavebis<br />

izolatorebSi kanonis darRvevebi praqtikulad aRmoifxvra. 59 amis miuxedavad,<br />

saxalxo damcvelis angariSis mixedviT, policielTa mier samsaxureobrivi<br />

uflebamosilebis borotad gamoyenebis, gadametebuli Zalis gamoyenebisa<br />

da adamianis uflebaTa darRvevis faqtebi kvlav xdeba, gansakuTrebiT<br />

dasavleT saqarTveloSi. 60 saxalxo damcvelis angariSSi aseve aRniSnulia,<br />

rom maSinac ki, rodesac prokurorebs Sesabamisi informacia droulad miewodebaT,<br />

aseT qmedebebs prokuratura saTanadod ar iZiebs. 61 gamoZieba Wianurdeba<br />

da sabolood wydeba, an prokurorebis mier policielebisTvis wardgenili<br />

braldebebi maT mier Cadenil braldebebze naklebad mZimea (magaliTad,<br />

policielebs brali waredginebaT samsaxureobrivi uflebamosilebis<br />

borotad gamoyenebaSi da ara wamebaSi). 62<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad uzrunvelyofilia samarTaldamcavi uwyebebis keTilsindisiereba<br />

kanoniT?<br />

saqarTvelos Zlieri kanonmdebloba aqvs samarTaldamcavi uwyebebis ke-<br />

Tilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebis mxriv. kanonebi „policiis<br />

115<br />

53 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />

damcveli Sinagan saqmeTa saministros<br />

gancxadebas exmaureba“, 2011 wlis 15<br />

ivlisi, http://ombudsman.ge/index.php?<br />

page=1001&lang=0&id=1397 (nanaxia 2011<br />

wlis 30 agvistos).<br />

54 am problemasTan dakavSirebT ufro<br />

dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT am<br />

angariSis Tavi sasamarTlo xelisuflebis<br />

Sesaxeb.<br />

55 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />

“Progress Report of the Implementation of the<br />

Ministry of Internal Affairs Component of 2005<br />

Criminal Justice Reform Strategy”, 8.<br />

56 generaluri inspeqciis veb-gverdi, http://<br />

geninspeqcia.security.gov.ge/index.php?option=<br />

com_content&task=view&id=27&Itemid=42<br />

(nanaxia 2010 wlis 26 oqtombers).<br />

57 US Department of State, 2009 Human Rights<br />

Report: Georgia, 11 March 2010,<br />

http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2009/<br />

eur/136032.htm (nanaxia 2010 wlis 26<br />

noembers).<br />

58 iqve.<br />

59 iqve.<br />

60 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />

damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

mdgomareobis Sesaxeb,“ 2009 wlis meore<br />

naxevari, gv. 202-203.<br />

61 iqve, gv. 210-211.<br />

62 iqve, gv. 49.<br />

5. samarTaldamcavi uwyebebi


63 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />

muxli 8.<br />

64 iqve, muxli 21.<br />

65 saqarTvelos kanoni „policiis Sesaxeb,“<br />

muxli 22.<br />

66 policiis eTikis kodeqsi, damtkicebulia<br />

Sinagan saqmeTa ministris mier 2007 wlis<br />

26 ianvars.<br />

67 saqarTvelos mTavari prokuratura,<br />

saqarTvelos prokuraturis eTikis<br />

kodeqsi, http://www.justice.gov.ge/<br />

index.php?sec_id=261&lang_id=GEO (nanaxia<br />

2010 wlis 26 noembers).<br />

68 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis<br />

Sesaxeb,“ muxli 5, 9, 10, 13, 20.<br />

116<br />

Sesaxeb“ da „prokuraturis Sesaxeb“ ramdenime zogad wess adgens, ufro<br />

detaluri debulebebi ki mocemulia kanonSi „sajaro samsaxurSi interesTa<br />

SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb.“<br />

„policiis Sesaxeb“ kanoni acxadebs, rom policia valdebulia, „moqalaqesTan<br />

urTierTobisas mkacrad daicvas samsaxurebrivi eTikis normebi.“ 63 policielebs<br />

ekrZalebaT nebismieri anazRaurebadi samuSaos Sesruleba sxva saxelmwifo<br />

uwyebaSi an komerciul sawarmoSi. 64 policielis samsaxuridan daTxovnis<br />

safuZvlebs Soris, romlebic kanonSia CamoTvlili, „korufciuli samarTaldarRvevis<br />

Cadenac“ aris moxseniebuli. 65 garda am kanonisa, policiis eTikis<br />

kodeqsi moicavs mTel rig iseT mniSvnelovan sakiTxebs, rogoricaa moqalaqe-<br />

Ta uflebebis, Tavisuflebebis, Rirsebisa da piradi cxovrebis pativiscema;<br />

dakavebul pirebTan mopyroba; movaleobebis miukerZoeblad da diskriminaciis<br />

gareSe Sesruleba; policielTa politikuri saqmianobis akrZalva; da<br />

mediasTan urTierToba. 66<br />

saqarTvelos prokuraturis eTikis kodeqsi moiTxovs, rom prokuraturis<br />

muSakebma damoukideblad, miukerZoeblad da samarTlianad imoqmedon. kodeqsi<br />

maT ukrZalavs Tanamdebobis piradi sargeblobisTvis an nebismier pirze<br />

ukanono zewolisTvis gamoyenebas, agreTve nebismieri iseTi qmedebis ganxorcielebas,<br />

ramac SeiZleba maTi damoukidebloba eWvqveS daayenos. kodeqsi<br />

acxadebs, rom prokuraturis muSakebma unda daicvan „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ kanonis moTxovnebi da<br />

Tavi Seikavon ukanono saCuqrebis miRebisagan. 67<br />

kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“<br />

adgens, rom im saCuqrebis maqsimaluri Rirebuleba, romlebic sajaro moxeleebma<br />

(maT Soris, prokuraturis muSakebma, Sinagan saqmeTa saministros<br />

TanamSromlebma da policielebma) SeiZleba wlis ganmavlobaSi miiRon, maTi<br />

wliuri xelfasis 15 procents ar unda aRematebodes. msgavsi SezRudva moqmedebs<br />

sajaro moxeleTa ojaxis wevrebzec. sajaro moxeleebs (maT Soris,<br />

samarTaldamcavi uwyebebis TanamSromlebs) ufleba ar aqvT, moiTxovon<br />

anazRaureba an saCuqari im momsaxurebisTvis, romlis gaweva maT kanoniT<br />

dadgenili gasamrjelos safasurad evalebaT an dadon qonebrivi garigeba<br />

im saxazino dawesebulebasTan, romelSic maT Tanamdeboba ukaviaT. sajaro<br />

moxeles da misi ojaxis wevrebs ufleba ar aqvT, ekavoT raime Tanamdeboba,<br />

muSaobdnen an flobdnen aqciebs sawarmoSi, romlis saqmianobis kontrolic<br />

sajaro moxelis uflebamosilebas ganekuTvneba. amave kanonis mixedviT, sajaro<br />

moxeleebi (maT Soris, samarTaldamcavi uwyebebis TanamSromlebi) eqvemdebarebian<br />

dajarimebas, Tu isini qonebriv deklaracias kanoniT dadgenil<br />

vadaSi ar waradgenen. Tu moxele dajarimebidan 2 kviris vadaSi qonebriv<br />

deklaracias kvlav ar waradgens, mas sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

daekisreba. 68<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia samarTaldamcavi uwyebebis keTilsindisiereba<br />

praqtikaSi?<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


olo wlebSi xelisuflebam samarTaldamcavebis keTilsindisierebis uzrunvelyofis<br />

kuTxiT mniSvnelovan warmatebebs miaRwia, Tumca am warmatebebs<br />

garkveulwilad Crdils ayenebs is garemoeba, rom samarTaldamcavebs kvlavac<br />

iyenebenpolitikuri xelmZRvanelobis partiuli miznebis misaRwevad.<br />

praqtikaSi samarTaldamcavi uwyebebi maTi TanamSromlebis keTilsindisierebis<br />

uzrunvelyofas cdiloben. Sinagan saqmeTa saministros generaluri<br />

inspeqcia aRWurvilia mandatiT, rom reagireba moaxdinos eTikisa da disciplinaruli<br />

normebis darRvevis, samsaxureobrivi movaleobis arasaTanado<br />

Sesrulebisa da konkretuli ukanono qmedebebis Cadenis faqtebze. 69 msgavs<br />

RonisZiebebs prokuraturac axorcielebs. 70 bolo TveebSi dafiqsirda sul<br />

cota ori SemTxveva, rodesac policielebi eTikis kodeqsis darRvevisaTvis<br />

daajarimes. 71<br />

am RonisZiebebma bolo wlebSi Sedegad mdgomareobis TvalsaCino gaumjobeseba<br />

moitana da gamoiTqva mosazreba, rom gatarebuli reformebi samar-<br />

TaldamcavebSi dabali donis korufciis Semcirebis kuTxiT „Zalze efeqturi“<br />

iyo. 72 maSin, rodesac 2003 wels Catarebuli erT-erTi gamokiTxvis<br />

mixedviT, respondentTa 70 procenti Tvlida, rom yvela an TiTqmis yvela<br />

policieli korumpirebuli iyo, 73 2009 wels Catarebulma gamokiTxvam aCvena,<br />

rom respondentTa 82 procenti policiis muSaobas dadebiTad afasebda. 74<br />

2010 wlis „globaluri korufciis barometris“ mixedviT, saqarTveloSi<br />

policia erT-erTi iyo im sami sajaro institutidan, romelsac sazogadoeba<br />

yvelaze naklebad korumpirebulad miiCnevda. 75<br />

Tumca, amave dros, 2009 wels Catarebuli gamokiTxvis mixedviT, prokuraturaze<br />

dadebiTi mosazreba respondentTa mxolod 46 procents hqonda. 76 amas-<br />

Tan erTad, samarTaldamcavTa Soris keTilsindisierebis uzrunvelyofis<br />

mcdelobebis efeqtianobas is garemoeba amcirebs, rom, rogorc angariSvaldebulebis<br />

qveTavSic iyo aRniSnuli, maT drodadro qveynis politikuri xelmZ-<br />

Rvanelobis partiuli interesebis gasatareblad iyeneben. 77<br />

2011<br />

roli: samarTlebrivi devna korufciis winaaRmdeg<br />

(kanoni da praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad afiqsireben da iZieben samarTaldamcavi uwyebebi korufciis<br />

faqtebs?<br />

2004 wlidan saqarTveloSi samarTaldamcavi uwyebebi korufciis winaaRmdeg<br />

mebrZol wamyvan Zalas warmoadgenen da maT saxelmwifo xelisuflebis qveda<br />

doneze meqrTameobis aRmofxvra warmatebiT moaxerxes. amis miuxedavad, arsebobs<br />

safuZvliani eWvebi imis Taobaze, Tu ramdenad SeuZliaT maT xelisuflebis<br />

zeda rgolebSi korufciasTan brZola.<br />

arsebuli kanonmdeblobis mixedviT, samarTaldamcav uwyebebs sxvadasxva<br />

tipis danaSaulis, maT Soris korufciis savaraudo faqtebis, gamosaZieblad<br />

117<br />

69 The Ministry of Internal Affairs of Georgia,<br />

“Short Overview of the Reforms in the Ministry<br />

of Internal Affairs of Georgia”.<br />

70 daviT sayvareliZis interviu avtorTan.<br />

71 Sinagan saqmeTa saministros gancxadeba,<br />

2011 wlis 5 ianvari, http://police.ge/<br />

index.php?m=8&newsid=1945 (nanaxia 2011<br />

wlis 24 marts); Jurnali „liberali,“<br />

„Zmebi lutiZeebi sasamarTlom sasjelisgan<br />

gaaTavisufla,“ 2011 wlis 17 Tebervali,<br />

http://www.liberali.ge/dzmebi-lutidzeebisasamartlom-sasjelisgan-gaatavisupla<br />

(nanaxia<br />

2011 wlis 24 marts).<br />

72 Lilli di Puppo, Police Reform in Georgia: Cracks<br />

in an Anti-Corruption Success Story, 2.<br />

73 iqve, 1<br />

74 International Republican Institute, Baltic Surveys<br />

Ltd/The Gallup Organization, The Institute of<br />

Polling and Marketing, Georgian National<br />

Study: September 29 – October 5 2009, 47.<br />

75 Transparency International, Global Corruption<br />

Barometer2010 Report, http://<br />

www.transparency.org/policy_research/<br />

surveys_indices/gcb/2010/results (nanaxia<br />

2010 wlis 24 marts).<br />

76 International Republican Institute, Baltic Surveys<br />

Ltd/The Gallup Organization, The Institute of<br />

Polling and Marketing, Georgian National<br />

Study: September 29 – October 5 2009, 47.<br />

77 Lilli di Puppo, Police Reform in Georgia: Cracks<br />

in an Anti-Corruption Success Story, 3.<br />

5. samarTaldamcavi uwyebebi


78 saqarTvelos kanoni „operatiul-samZebro<br />

saqmianobis Sesaxeb,“ muxli 7; saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi,<br />

muxlebi 111, 136.<br />

79 iqve, muxlebi 136-137.<br />

80 saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, muxli 119-120, 151, 159-160, 171.<br />

81 saqarTvelos kanoni „prokuraturis<br />

Sesaxeb,“ muxli 22.<br />

82 saqarTvelos kanoni “operatiul–samZebro<br />

saqmianobis Sesaxeb,“ muxli 17.<br />

83 Transparency International, Global Corruption<br />

Barometer 2010, (Transparency International,<br />

2010), 46.<br />

84 es kategoria, romelsac prokuratura mis<br />

statistikur angariSebSi iyenebs, moicavs<br />

korufciasTan dakavSirebul sxvadasxva<br />

samarTaldarRvevebs, maT Soris<br />

meqrTameobasa da zegavleniT vaWrobas.<br />

85 The Chief Prosecutor’s Office of Georgia,<br />

Report on Crime Situation in 2009, (The Chief<br />

Prosecutor’s Office: Tbilisi, 2010), 48.<br />

86 Financial.ge, “Former Deputy Minister of<br />

Education Aleksandre Chikvaidze Arrested”, 12<br />

October 2010, www.financial.ge (nanaxia<br />

2010 wlis 26 noembers); Medianews,<br />

“Prosecutor’s Office Has Arrested Former<br />

Deputy Minister of Healthcare Nikoloz<br />

Pruidze”, 16 September 2010 (nanaxia 2010<br />

wlis 26 noembers).<br />

87 am sakiTxze ufro detaluri<br />

informaciisTvis, ixileT Tavebi<br />

aRmasrulebel Stosa da sasamarTlo<br />

xelisuflebaze.<br />

118<br />

saTanado uflebamosilebebi gaaCniaT. samarTaldamcavebi iyeneben gamoZiebis<br />

iseT meTodebs, rogoricaa Cxreka da mtkicebulebebis amoReba, da atareben<br />

iseT saidumlo sagamomZieblo RonisZiebebs, rogoric aris audio da video<br />

kontroli. 78 zogi tipis moqmedebis Casatareblad, rogoricaa saidumlo<br />

video da audio kontroli, samarTaldamcavebs mosamarTlis brZaneba<br />

sWirdebaT, magram rodesac am moqmedebaTa Catarebas gamoZiebis saWiroeba<br />

moiTxovs, maT SeuZliaT, isini mosamarTlis brZanebis gareSe ganaxorcielon<br />

da nebarTva mogvianebiT miiRon. 79 igive wesebi vrceldeba mosamarTlis iseT<br />

brZanebaze, romelic Cxrekasa da mtkicebulebebis amoRebas exeba. prokurors<br />

ufleba aqvs, moiTxovos im piris (maT Soris, sajaro moxelis) qonebis dayada-<br />

Reba, romelic korufciaSia eWvmitanili, aseve danaSaulSi braldebuli<br />

Tanamdebobis piris Tanamdebobidan Camocileba (Tu arsebobs SesaZlebloba,<br />

rom Tanamdebobis piri gamoZiebas xels SeuSlis an danaSaulebriv saqmianobas<br />

gaagrZelebs). prokurors SeuZlia, mosamarTlisgan dapatimrebis sanqciis<br />

gacema moiTxovos, xolo, rig SemTxvevebSi, samarTaldamcavebs ufleba aqvT<br />

eWvmitanili mosamarTlis brZanebis gareSe daakavon. 80 prokurors ufleba<br />

aqvs, moiTxovos organizaciis an dawesebulebis finansuri saqmianobis reviziis<br />

Catareba da moTxovnis wardgenidan 10 dRis vadaSi miiRos misgan Sesabamisi<br />

informacia. 81 kanoni iTvaliswinebs sxvadasxva meqanizmebs, romelTa<br />

meSveobiT im pirTa dacva xdeba, romlebic samarTaldamcavebs danaSaulis<br />

gamoZiebaSi exmarebian. 82<br />

praqtikaSi, samarTladamcavi uwyebebi 2003 wlidan korufciis winaaRmdeg<br />

mTavrobis mier warmoebul brZolaSi wamyvan rols asruleben da maT am<br />

amxriv mniSvnelovan warmatebebs miaRwies, rac imaSic vlindeba, rom saxelmwifo<br />

mmarTvelobis qveda doneebze meqrTameoba praqtikulad aRmoifxvra.<br />

„globaluri korufciis barometris“ 2010 wlis gamokiTxvis Sedegebis mixedviT,<br />

saqarTveloSi respondentTa mxolod 3 procenti ambobda, rom bolo<br />

12 Tvis ganmavlobaSi qrTami gadaixada. 83 mTavari prokuraturis mier momzadebuli<br />

erT-erTi angariSis mixedviT, 2009 wels samoxeleo danaSaulis 565<br />

faqti dafiqsirda 84 da maT Soris iyo meqrTameobis 136 da zegavleniT vaW-<br />

robis 4 SemTxveva. 85<br />

amis miuxedavad, gamoiTqmis SeSfoTeba, rom saqarTveloSi samarTaldamcav<br />

uwyebebs xelisuflebis maRal eSelonebSi arsebul korufciis SesaZlo Sem-<br />

Txvevebze sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcieleba ar SeuZliaT. samar-<br />

Taldamcavma uwyebebma 2010 wels am mxriv garkveul winsvlas miaRwies, radgan,<br />

magaliTad, jandacvisa da ganaTlebis yofili ministris moadgileebi<br />

(imave saministroebis ramdenime sxva moxelesTan erTad) dapatimrebul iqnen<br />

da saxelmwifo Sesyidvebis sferoSi Cadenili darRvevebis gamo brali waredginaT.<br />

86 amis miuxedavad, politikur sistemaSi pluralizmis nakleboba, xelisuflebis<br />

yvela Stoze kontrolis koncentrireba politikosTa SedarebiT<br />

mcire wris xelSi 87 da damoukideblobis SedarebiT dabali xarisxi samar-<br />

Taldamcvelebs xelisuflebis maRal rgolebSi arsebuli korufciis SesaZlo<br />

faqtebze reagirebas urTulebs.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

reziume<br />

saarCevno administracia saqarTvelos mmarTvelobis sistemis mniSnvelovani<br />

aqtoria arCevnebisa da saarCevno kampaniis zedamxedvelobis sferoSi<br />

misi rolidan gamomdinare. winamdebare kvlevis Tanaxmad, administraciis<br />

funqcionireba garkveulwilad aradamakmayofilebelia, risi<br />

ZiriTadi mizezic saarCevno darRvevebis gamoZiebis politikuri nebis<br />

ararsebobaa. es naklovaneba, rogorc Cans, dakavSirebulia im garemoebas-<br />

Tan, rom administracia arasakmarisad damoukidebelia mmarTveli partiisa<br />

da mTavrobisgan, agreTve sasamarTlo sistemis umoqmedobasTan kanondarRvevebisTvis<br />

saarCevno administraciis warmomadgenelTa dasjis mxriv.<br />

dadebiTi kuTxiT, saarCevno administracia gamWvirvaled funqcionirebs<br />

da sakmaris resursebs flobs. amasTan erTad, damkvirveblebma saarCevno<br />

administraciis muSaoba 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis<br />

dros ufro dadebiTad Seafases, vidre 2008 wlis saparlamento<br />

arCevnebis periodSi.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />

Sefasebulia saarCevno administraciis SesaZleblobebi, Sida marTva da<br />

misi roli saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi<br />

warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 47/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi — 50<br />

50/100 damoukidebloba 75 25<br />

marTva gamWvirvaloba 75 75<br />

54/100 angariSvaldebuleba 50 25<br />

6.<br />

saarCevno administracia<br />

keTilsindisiereba 50 50<br />

roli saarCevno kampaniebis regulireba 25<br />

38/100 arCevnebis administrireba 50<br />

119


1 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />

miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli<br />

28.<br />

2 iqve, muxlebi 33, 37.<br />

3 iqve, muxlebi 31 (1), 36.<br />

4 levan TarxniSvili, cesko–s yofili<br />

Tavmjdomare. interviu avtorTan, 2009<br />

wlis 2 nomberi.<br />

120<br />

struqtura da organizacia<br />

saqarTvelos saarCevno administracias samsafexuriani sistema aqvs da<br />

centraluri saarCevno komisiis (cesko), saolqo saarCevno komisiebisa da<br />

saubno saarCevno komisiebisgan Sedgeba. administraciis formirebis wesi,<br />

uflebebi da movaleobebi detalurad aRwerilia saarCevno kodeqsSi.<br />

cesko-s xuT wevrs prezidentis wardginebiT parlamenti niSnavs. prezidentma<br />

kandidatebi Ria konkursis wesiT unda SearCios, romelsac specialuri<br />

komisia atarebs. 1 cesko Semdeg msgavsi SerCevis wesiT niSnavs TiToeuli<br />

saolqo saarCevno komisiis 5 wevrs, xolo saolqo saarCevno komisiebi<br />

Sesabamisi olqis TiToeuli saubno komisiis 6 wevrs niSnaven. 2 amas-<br />

Tan erTad, qveynis wamyvan politikur partiebs ufleba aqvT, daniSnon<br />

cesko-s da, aseve, saolqo da saubno komisiebis TiTo wevri. 3<br />

Sefaseba<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad aqvs saarCevno administracias misi funqciebis praqtikaSi<br />

gansaxorcieleblad saWiro resursebi?<br />

saqarTvelos saarCevno administraciisTvis gankuTvnili dafinansebis odenoba<br />

bolo wlebSi mkveTrad gaizarda da ganxorcielda Zalisxmeva saar-<br />

Cevno administraciis moxeleTa kvalifikaciis asamaRleblad. amis miuxedavad,<br />

ukanasknel periodSi gamarTulma arCevnebma aCvena, rom saarCevno<br />

administraciis wevrebi Semdgom momzadebas saWiroeben.<br />

rogorc cesko-s yofili Tavmjdomare acxadebs, saxelmwifo biujetSi saarCevno<br />

administraciisTvis gamoyofili Tanxebis odenoba, zogadad, adekvaturia<br />

da es Tanxebi yovelTvis droulad gamoiyofa. bolo wlebSi dafinanseba<br />

mudmivad izrdeboda. yofilma Tavmjdomarem SeSfoTeba mxolod<br />

imis gamo gamoTqva, rom saolqo saarCevno komisiebis Tavmjdomareebs<br />

maRali xelfasebi ar aqvT (gansakuTrebiT Tbilissa da sxva SedarebiT<br />

did qalaqebSi), rac am Tanamdebobaze yvelaze ufro kvalificiuri da<br />

gamocdili kadrebis mozidvas arTulebs. Tamjdomarem xazgasmiT aRniSna,<br />

rom 2009 wels cesko-s yvela departamentis TanamSromlebs TiTo treningi<br />

mainc CautardaT. 4<br />

erT-erTma damoukidebelma eqspertma, romelic saqarTvelos saarCevno<br />

administraciis muSaobas Tvals mravali wlis ganmavlobaSi adevnebs, cesko-s<br />

yofili Tavmjdomaris mier mowodebuli informaciis udidesi nawili<br />

daadastura. man aRniSna, rom saarCevno administraciisTvis gamoyofili<br />

dafinanseba arCevnebis saTanadod Casatareblad sakmarisia da rom administracia<br />

saTanado aRWurvilobas flobs, Tumca ki administraciis personals<br />

mis gamosayeneblad saTanado kvalifikacia yovelTvis ar gaaCnia.<br />

amis miuxedavad, imave eqspertis TqmiT, bolo wlebSi administracia misi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


wevrebisa da TanamSromlebis kvalifikaciis amaRlebas (sxvadasxva saswavlo<br />

programebis saxiT) ufro met yuradRebas uTmobs, vidre es adre xdeboda.<br />

5<br />

miuxedavad imisa, rom centraluri saarCevno komisiis Zalisxmeva, romelic<br />

komisiis wevrebisa da TanamSromlebis kvalifikaciis amaRlebisken<br />

aris mimarTuli, dadebiTi niSania, arCevnebis saerTaSoriso sadamkvirveblo<br />

misiis daskvnaSi, romelic 2008 wlis saparlamento arCevnebs uwevda<br />

monitorings, aRniSnulia, rom saarCevno administraciis mravali wevri<br />

da TanamSromeli mniSvnelovan saarCevno procedurebSi ver erkveoda.<br />

saerTaSoriso damkvirveblebi aRniSnavdnen, rom saubno saarCevno komisiebs<br />

kenWisyris Sedegebis Semajamebeli oqmebis daTvla uWirdaT, 6 xolo<br />

saolqo komisiebi Sedegebis Sejamebas ver axerxebdnen. 7 euTo-s „demokratiuli<br />

institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisi“ aRniSnavda,<br />

rom daskvnaSi moxseniebuli problemebis mosagvareblad am sferoebSi<br />

damatebiTi treningebis Catareba iyo saWiro. 8 organizaciam 2010 wlis<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebTan dakavSirebiTac msgavsi SeniSvnebi<br />

gamoTqva da aRniSna, rom, cesko-s mier Catarebuli treningebis<br />

miuxedavad, arCevnebis dRem aCvena, rom saarCevno administraciis wevrebma<br />

xmis daTvlisa da oqmebis Sedgenis procedurebi sakmarisad kargad<br />

mainc ar icodnen. aRniSnul problemas SesaZloa is garemoebac amZimebda,<br />

rom saubno komisiis araerTi wevri, treningebis Catarebis Semdeg, axali<br />

kadrebiT Secvales. 9<br />

2011<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad damoukidebelia saarCevno administracia kanoniT?<br />

saqarTveloSi mTeli rigi mniSvnelovani sakanonmdeblo debulebebi moqmedebs,<br />

romelTa mizani saarCevno administraciis damoukideblobis uzrunvelyofaa,<br />

Tumca am kanonmdeblobis zogierTi nawili potenciurad<br />

problemuria.<br />

saarCevno kodeqsi mTel rig iseT debulebebs Seicavs, romelTa mizans<br />

saarCevno komisiebis damoukideblobis ganmtkiceba warmoadgens. kodeqsi<br />

acxadebs, rom saarCevno administracia „Tavisi uflebamosilebis farglebSi<br />

damoukidebelia sxva saxelmwifo organoebisagan.“ 10 saarCevno administraciis<br />

wevrebsa da TanamSromlebs miniWebuli aqvT „saarCevno administraciis<br />

moxelis“ statusi da ekrZalebaT, iyvnen partiis wevrebi, Tumca<br />

es akrZalva partiebis mier daniSnul komisiis wevrebze ar vrceldeba.<br />

kanoni xazgasmiT aRniSnavs, rom saarCevno komisiebis wevrebi ar warmoadgenen<br />

im organoebs/organizaciebs, romlebmac isini daniSnes, aramed damoukidebelni<br />

arian maT saqmianobaSi da mxolod konstituciasa da kodeqss<br />

unda daemorCilon. akrZalulia da kanoniT isjeba komisiis wevrebze<br />

nebismieri zewola da maT saqmianobaSi Careva maT gadawyvetilebebze zegavlenis<br />

mizniT. 11<br />

121<br />

5 TbilisSi momuSave saarCevno sistemebis<br />

eqspertis interviu avtorTan, 2009 wlis<br />

10 noemberi.<br />

6 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />

OSCE/ODIHR, 2008), 24.<br />

7 iqve, 7.<br />

8 iqve, 7.<br />

9 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections30<br />

May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Report, (Warsaw: OSCE/<br />

ODIHR, 2010), 7-8.<br />

10 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />

miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli<br />

17.<br />

11 iqve, muxli 18-19.<br />

6. saarCevno administracia


12 iqve, muxli 22, 27.<br />

13 European Commission for Democracy through<br />

Law (Venice Commission) and the OSCE Office<br />

for Democratic Institutions and Human Rights<br />

(OSCE/ODIHR), Joint Opinion on the Election<br />

Code of Georgia as amended through March<br />

2010 (Strasbourg/Warsaw: 9 June 2010), 9.<br />

14 TbilisSi momuSave saarCevno sistemis<br />

eqspertis interviu avtorTan, 2009 wlis<br />

10 noemberi.<br />

122<br />

imisTvis, raTa garantirebuli iyos cesko-s Tavmjdomaris damoukidebloba<br />

xelisuflebisa da mmarTveli partiisagan, kodeqsi adgens, rom prezidentis<br />

mier am postze wardgenili kandidatura cesko-s opoziciuri<br />

politikuri partiebis mier daniSnulma wevrebmac unda daamtkicon. amas-<br />

Tan erTad, saubno saarCevno komisiis mdivnad mxolod aseTi komisiis<br />

opoziciuri partiis mier daniSnuli wevri SeiZleba iqnes arCeuli. 12<br />

saarCevno administraciis moxeleebis Tanamdebobidan TviTneburi gaTavisuflebisagan<br />

dasacavad, kodeqsis 21-e muxli adgens komisiis Tavmjdomarisa<br />

an wevris Tanamdebobidan gaTavisuflebis procedurebsa da kanonier<br />

safuZvlebs (es safuZvlebi, zogadad, kanonis sxvadasxva debulebebis<br />

darRvevebiT Semoifargleba). cesko-s Tavmjdomaris Tanamdebobidan<br />

vadaze adre gaTavisufleba parlamentis dadgenilebiT SeiZleba moxdes.<br />

saarCevno administraciis im wevrebs, romlebic politikuri partiebis<br />

mier arian daniSnuli, uflebamosileba vadaze adre maSin uwydebaT, Tu<br />

maT sakuTari partiebi gaiwveven an Tu maT mimarT ZalaSi Seva sasamarTlos<br />

gamamtyunebeli gadawyvetileba.<br />

amave dros, kodeqsi garkveul naklovanebebs Seicavs. rogorc evropis<br />

sabWos veneciis komisiisa da euTo-s „demokratiuli institutebisa da<br />

adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ erTobliv daskvnaSia aRniSnuli, saar-<br />

Cevno administraciis damoukideblobas, SesaZloa, safrTxe Seuqmnas iman,<br />

rom parlaments ufleba aqvs, cesko-s wevrebi sakuTari neba–surviliT<br />

gaaTavisuflos, xolo politikur partiebs maT mier daniSnuli komisiis<br />

wevrebis gawveva SeuZliaT. 13<br />

amasTanave, saarCevno sistemis erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, aRniSna, rom saarCevno<br />

kodeqsis amJamad moqmedi debulebebi saarCevno administraciis damoukideblobas<br />

sakmarisad ver uzrunvelyofs, radgan saarCevno administraciis<br />

moxeleebi, samsaxuris dakargvis SiSiT, zogadad, samTavrobo organoebisa<br />

da maTi damniSnavi politikuri partiebis ganawyenebas eridebian. 14<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad damoukidebelia saarCevno administracia praqtikaSi?<br />

saqarTvelos saarCevno administraciis damoukidebloba eWvqveS dadga<br />

ukanaskneli saparlamento arCevnebis dros, Tumca damkvirvebelTa daskvnebi<br />

naklebad kritikuli iyo adgilobrivi TviTmmarTvelobis bolo ar-<br />

Cevnebis Semdeg.<br />

saarCevno administraciis damoukidebloba da miukerZoebloba saqarTveloSi<br />

erT-erT mTavar sazrunavad rCeba. saarCevno administraciis saqmianobaSi<br />

xelisuflebis sajaro da pirdapiri Carevis SemTxvevebi ar dafiqsirebula<br />

(yovel SemTxvevaSi, centralur doneze), magram bolo wlebSi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


Catarebul arCevnebSi (2008 wlis saprezidento da saparlamento arCevnebi<br />

da 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebi) mmarTveli<br />

„nacionaluri moZraoba“ yvela donis saarCevno komisiebSi de-faqto<br />

umravlesobiT iyo warmodgenili. amis gamo, euTo-s „demokratiuli institutebisa<br />

da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebel-<br />

Ta misia 2008 wlis saparlamento arCevnebTan dakavSirebul dasvnaSi a-<br />

RniSnavs, rom cesko-s wevrebi sadavo sakiTxebze gadawyvetilebebis ganxilvisas<br />

„damoukideblad moqmedebas ver axerxebdnen“ da „kenWisyraze<br />

dayenebuli gadawyvetilebebi politikuri niSniT miiReboda,“ 15 xolo<br />

saarCevno administracia zogadad arCevnebTan dakavSirebuli saCivrebisa<br />

da gancxadebebis ganxilvisas „aSkara mikerZoebas“ avlenda mmarTveli partiisa<br />

da sajaro moxeleebis sasargeblod. 16 misia xazgasmiT aRniSnavs, rom<br />

saolqo saarCevno komisiebSi opoziciis mier daniSnul wevrebs zogjer<br />

komisiebis muSaobaSi monawileobis saSualeba ar eZleodaT da sul mcire<br />

25 SemTxvevaSi „adgili hqonda maT daSinebasa da zewolas, raTa Tanamdeboba<br />

daetovebinaT.“ 17<br />

erT-erTma wamyvanma adgilobrivma sadamkvirveblo organizaciam, „samarTliani<br />

arCevnebisa da demokratiis saerTaSoriso sazogadoebam,“ aseve aRniSna,<br />

rom saarCevno administraciis yvela doneze igrZnoboda miukerZoeblobisa<br />

da miumxroblobis nakleboba, xolo komisiebs maTi wevrebi xSirad<br />

politikuri gancxadebebis tribunad iyenebdnen. 18<br />

mdgomareoba, rogorc Cans, nawilobriv gamosworda 2010 wlis adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis arCevnebis dros, radgan sadamkvirveblo organizaciebs<br />

2008 wlis msgavsad saarCevno administraciis damoukidebloba<br />

eWqveS ar dauyenebiaT. euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />

uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa misiam aRniSna, rom<br />

saarCevno administracia process „inkluziurad“ marTavda, xolo cesko-s<br />

Tavmjdomare komisiis wevrebTan (maT Soris opoziciis warmomadgenleb-<br />

Tan) „konsensusis“ miRwevas cdilobda. Tumca, misia aseve aRniSnavs, rom<br />

problemad darCa saarCevno administraciisadmi sazogadoebis ndobis<br />

dabali done, rac wina arCevnebs axasiaTebda. 19 2010 wels Catarebuli<br />

„kavkasiis barometris“ gamokiTxvis Sedegebis mixedviT, respondentTa 39<br />

procenti „srulad“ an „nawilobriv“ eTanxmeba mosazrebas, rom saarCevno<br />

administracia politikurad mikerZoebulia (xolo 24 procenti „srulad“<br />

an nawilobriv“ ar eTanxmeba). 20<br />

2011<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebam Sesabamisi<br />

informaciis miReba SeZlos saarCevno administraciis saqmianobisa da<br />

gadawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />

saqarTvelos saarCevno kodeqsi saarCevno administraciis saqmianobis<br />

gamWvirvalobasTan dakavSirebul araerT debulebas Seicavs, Tumca am<br />

debulebaTagan zogierTi dakonkretebas saWiroebs.<br />

123<br />

15 OSCEOSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary<br />

Elections 21 May 2008, OSCE/ODIHR<br />

Election Observation Mission Final Report, 1-2.<br />

16 iqve, 19.<br />

17 iqve, 1-2, 8, 12, 19.<br />

18 International Society for Fair Elections and<br />

Democracy, Report on Monitoring the 21 May<br />

2008 Parliamentary Elections, 35.<br />

19 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal<br />

Elections 30 May 2010, OSCE/ODIHR<br />

Election Observation Mission Report, 1.<br />

20 The Caucasus Research Resource Centers,<br />

Caucasus Barometer 2010,<br />

http://www.crrc.ge/oda/?dataset=4&row=107<br />

(nanaxia 2011 wlis 30 ivniss).<br />

6. saarCevno administracia


21 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxli 65.<br />

22 iqve, muxli 66-67.<br />

23 iqve, muxli 48.<br />

24 iqve, muxlebi 9, 63.<br />

25 iqve, muxli 68–72.<br />

26 European Commission for Democracy through<br />

Law (Venice Commission) and the OSCE Office<br />

for Democratic Institutions and Human Rights<br />

(OSCE/ODIHR), Joint Opinion on the Election<br />

Code of Georgia as amended through March<br />

2010, 11.<br />

27 iqve, 12.<br />

124<br />

saarCevno kodeqsSi gamWvirvalobasTan dakavSirebul sakiTxebs calke Tavi<br />

eTmoba, romelSic xazgasmiT aris aRniSnuli, rom „saqarTveloSi arCevnebis<br />

momzadebisa da Catarebis procesi sajaroa.“ 21 saarCevno komisiebi<br />

valdebulni arian, saarCevno dokumentacia da arCevnebis Sesaxeb informacia<br />

yvela dainteresebul pirs moTxovnis miRebidan 2 dRis vadaSi gaacnon.<br />

saarCevno komisiebis sxdomebi Riaa da mediis, saarCevno subieqtebisa<br />

da adgilobrivi da saerTaSoriso organizaciebis warmomadgenlebs<br />

maTze daswrebis ufleba aqvT. maT aseve ufleba aqvT, arCevnebis dRes<br />

saarCevno ubnebze im SenobaSi imyofeboden, sadac kenWisyra mimdinareobs. 22<br />

cesko-s sazogadoebasTan urTierTobisa da saerTaSoriso urTierTobis<br />

departamenti valdebulia, cesko-s gadawyvetilebebis aslebi mediasa da<br />

dainteresebul organizaciebs/pirebs gadasces. kodeqsi aseve moiTxovs,<br />

rom cesko-m gamoaqveynos informacia, romelic politikuri partiebis<br />

mier miRebul Semowirulobebs exeba. 23 saarCevno komisiebs evalebaT, saar-<br />

Cevno siebi da kenWisyris Sedegebis Semajamebeli oqmebi sazogadoebisTvis<br />

xelmisawvdom adgilas gamoakran. 24<br />

kodeqsSi detalurad aris aRwerili arCevnebis dakvirvebelTa da saar-<br />

Cevno subieqtebis warmomadgenelTa uflebebi da movaleobebi, aseve maTi<br />

registraciis wesebi. saarCevno komisiebs maTTvis registraciaze uaris<br />

Tqma ekrZalebaT, Tu isini yvela saWiro dokuments waradgenen. damkvirveblebsa<br />

da warmomadgenlebs ufleba aqvT, saarCevno procesis yvela<br />

etaps daakvirdnen, maT Soris amomrCevelTa registracias, xmis micemasa da<br />

xmebis daTvlas. msgavsi debulebebi moqmedebs sainformacio saSualebebis<br />

warmomadgenlebisTvisac. 25<br />

veneciis komisiam da euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />

uflebaTa dacvis ofisma“ xazgasmiT aRniSnes, rom gamWvirvalobasTan<br />

dakavSirebuli saarCevno kodeqsis ramdenime debuleba ufro mkafiod<br />

unda Camoyalibdes. kerZod, maT daskvnaSi aRniSnulia, rom 69-e muxlis<br />

debuleba, romelic adgilobriv damkvirveblebs avaldebulebs, rom saarCevno<br />

komisias winaswar acnobon, Tu romel olqSi/ubanze ganaxorcieleben<br />

dakvirvebas, „SesaZloa damkvirvebelTa SezRudvis mizniT iqnes<br />

gamoyenebuli da arCevnebze efeqtian dakvirvebas xeli SeuSalos.“ 26 am<br />

organizaciebma aseve moiTxoves ufro mkafio debulebebis Camoyalibeba,<br />

romlebic daadasturebs damkvirveblebis uflebas, daakvirdnen xmebis<br />

daTvlas saubno saarCevno komisiebSi da xmebis Sejamebas saolqo saar-<br />

Cevno komisiebSi. 27<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad sajaroa saarCevno administraciis angariSebi da gadawyvetilebebi<br />

praqtikaSi?<br />

saqarTveloSi bolo wlebSi Catarebuli arCevnebi ZiriTadad gamWvirvale<br />

iyo, Tumca procesis zogierTi aspeqti gaumjobesebas saWiroebs.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


damkvirveblebma 2008 wlis saparlamento da 2010 wlis adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis arCevnebis periodSi saarCevno administraciis muSaoba<br />

ZiriTadad dadebiTad Seafases gamWvirvalobis TvalsazrisiT. euTo-s<br />

„demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ damkvirvebelTa<br />

misiam aRniSna, rom cesko gamWvirvaled muSaobda da misi<br />

sxdomebi rogorc damkvirveblebis, ise partiebisa da mediis warmomadgenlebisaTvis<br />

Ria iyo. 28 misiis daskvnis mixedviT, kandidatebis registraciis<br />

procesi „saerTo jamSi, inkluziurad da gamWvirvaled mimdinareobda.“ 29<br />

amomrCevelTa siebi saubno saarCevno komisiebSi sazogadoebisTvis xelmisawvdomi<br />

iyo da moqalaqebs SeeZloT, siaSi sakuTari Tavi internetiT,<br />

cesko-s cxeli xazis meSveobiT an mokle teqsturi SetyobinebiT gadaemowmebinaT.<br />

30 arCevnebis damkvirveblebi da saarCevno subieqtebis warmomadgenlebi<br />

xmis daTvlis process saarCevno ubnebis umetesobaSi eswrebodnen.<br />

31 cesko-s veb-gverdis ganaxleba regularulad xdeboda da, damkvirvebelTa<br />

azriT, „sakmaod informatiuli“ iyo. 32 cesko kenWisyris Sedegebsa<br />

da oqmebs Tavis veb-gverdze operatiulad aqveynebda. 33 am veb-gverdze<br />

amJamad arCevnebTan dakavSirebuli sxvadasxva saxis informaciaa ganTavsebuli,<br />

maT Soris, politikuri partiebisa da saarCevno blokebis saar-<br />

Cevno fondebTan dakavSirebuli angariSebi. 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

arCevnebis dros, cesko-m saCivrebisa da gancxadebebis<br />

onlain monacemTa baza Seqmna, romlis meSveobiT aRniSnuli dokumentebi<br />

farTo sazogadoebisTvis xelmisawvdomi gaxda. 34<br />

amave dros, gamoikveTa mTeli rigi problemebic. euTo-s „demokratiuli<br />

institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa<br />

misiis informaciiT, zog saolqo saarCevno komisiaSi xmebis Sejamebis<br />

procesi gamWvirvale ar iyo da dafiqsirda SemTxvevebi, rodesac adgilobriv<br />

damkvirveblebs saarCevno ubnebi daatovebines. saubno saarCevno<br />

komisiebi xSirad kenWisyris Sedegebis Semajamebel oqmebs saarCevno ubnebze<br />

ar akravdnen. 35 cesko-s sxdomebis dRis wesrigebi saboloo saxes<br />

mxolod sxdomebis dawyebamde mcire xniT adre iRebda da gadawyvetilebebis<br />

proeqtebi yvela damkvirveblisTvis xelmisawvdomi ar iyo. 36<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom saarCevno administracia<br />

angariSvaldebuli iyos mis qmedebebze?<br />

kanonmdebloba saTanado debulebebs Seicavs saarCevno administraciis<br />

politikuri da finansuri angariSvaldebulebis Sesaxeb. amis miuxedavad,<br />

saarCevno komisiebis gadawyvetilebebis gasaCivrebis procedurebi problemuria.<br />

saqarTvelos saarCevno kodeqsi acxadebs, rom cesko angariSvaldebulia<br />

parlamentis winaSe da valdebulia, yoveli arCevnebis dasrulebidan 60<br />

dRis vadaSi sakanonmdeblo organos angariSi warudginos. angariSi unda<br />

125<br />

28 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 1, 2.;<br />

OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />

May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Report, 6.<br />

29 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 2.<br />

30 iqve, 9.<br />

31 iqve, 24; OSCE/ODIHR Georgia: Municipal<br />

Elections 30 May 2010, OSCE/ODIHR<br />

Election Observation Mission Report, 3.<br />

32 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 7; OSCE/<br />

ODIHR Georgia: Municipal Elections 30 May<br />

2010, OSCE/ODIHR Election Observation<br />

Mission Report, 7.<br />

33 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 3; OSCE/<br />

ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />

May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Report, 3.<br />

34 monacemTa bazis sanaxavad ixileT es<br />

gverdi: http://sachivrebi.cec.gov.ge/<br />

35 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 3, 19;<br />

OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />

May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Report, 22.<br />

36 iqve, 6.<br />

6. saarCevno administracia


37 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxli 17.<br />

38 iqve, muxli 45.<br />

39 iqve, muxli 77.<br />

40 European Commission for Democracy through<br />

Law, Joint Opinion on the Election Code of<br />

Georgia, as revised up to July 2008, 26-27.<br />

41 iqve, 26-29.<br />

42 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 19.<br />

43 iqve, 3.<br />

44 iqve, 19.<br />

126<br />

Seicavdes informacias arCevnebis mimdinareobisas dafiqsirebuli kanonmdeblobis<br />

darRvevebis, kanondamrRvev sajaro mosamsaxureTa, cesko-sa<br />

da saolqo saarCevno komisiebis mier prokuraturisTvis gadacemul saqme-<br />

Ta, am komisiebis mier sasamarTloSi Setanil sarCelTa da sasamarTlos<br />

Sesabamis gadawyvetilebaTa Sesaxeb. 37 cesko aseve valdebulia, arCevnebTan<br />

dakavSirebuli xarjebis safinanso angariSi warudginos finansTa saministros,<br />

xolo kontrolis palata (saqarTvelos umaRlesi auditoruli<br />

dawesebuleba) valdebulia, Seamowmos arCevnebisTvis gamoyofili fuladi<br />

saxsrebis xarjvis marTlzomiereba. 38<br />

kodeqsi aseve adgens saarCevno komisebis gadawyvetilebebis gasaCivrebis<br />

wesebsa da vadebs. saarCevno komisiis gadawyvetileba jer Sesabamis saolqo<br />

komisiaSi unda gasaCivrdes, Semdeg ki sasamarTloSi. 39 amis miuxedavad,<br />

veneciis komisiam marTebulad aRniSna, rom gasaCivrebis wesebi zedmetad<br />

garTulebulia, xolo gasaCivrebis vadebi – Zalze mcire. 40 veneciis komisiam<br />

aseve xazi gausva im garemoebas, rom moqalaqeTa ufleba, gaasaCivron<br />

saarCevno komisiebis gadawyvetilebebi mxolod im saqmeebze vrceldeba,<br />

romlebic amomrCevelTa siebs exeba. 41<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad angariSvaldebulia saarCevno administracia mis qmedebebze<br />

praqtikaSi?<br />

miuxedavad imisa, rom saarCevno administracia kanonis Sesabamisad angari-<br />

Sebs warudgens parlaments, praqtikaSi saTanadod uzrunvelyofili ar<br />

aris misi calkeuli wevrebis angarSvaldebuleba Cadenili darRvevebis<br />

gamo.<br />

saqarTveloSi Catarebul bolodroindel arCevnebSi problemas warmoadgenda<br />

saarCevno darRvevebis gamosworeba da darRvevaTa gamo saar-<br />

Cevno administraciis moxeleebis dasja. zeda donis komisiebi qveda donis<br />

komisiebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofas ver axerxebdnen. amave<br />

dros, arc sasamarTlo aRmoCnda saarCevno administraciis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofis qmediTi meqanizmi, radgan, rogorc „demokratiuli<br />

institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“ damkvirvebelTa<br />

misiis daskvnaSia aRniSnuli, 2008 wlis saparlamento arCevnebis<br />

dros „saarCevno administraciisa da sasamarTloebis mxridan saCivrebsa<br />

da gancxadebebze seriozulad da miukerZoeblad reagirebis neba zogadad“<br />

42 ar arsebobda da saubno da saolqo saarCevno komisiebi saCivrebs<br />

„xSiri da mniSvnelovani darRvevebiT ganixilavdnen.“ 43 kerZod, misia aRniSnavs,<br />

rom sasamarTloebi „uars acxadebdnen, moesminaT mowmeTa Cvenebebi<br />

da enaxaT dokumenturi mtkicebulebebi, ar reagirebdnen yvela Sesabamis<br />

faqtze, kanons arasworad ganmartavdnen, ugulebelyofdnen kanonis<br />

suliskveTebas an ar mohyavdaT sruli da mkafio faqtobrivi da samarTlebrivi<br />

argumentebi.“ 44<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


amasTan erTad, misia aRniSnavs, rom „xSirad vrceldeboda sando informacia,<br />

rom saarCevno komisiebis wevrebi saCivrebis wardgenaSi xels uSlidnen<br />

adgilobriv damkvirveblebsa da politikuri subieqtebis warmomadgenlebs<br />

saubno.“ 45 misiis daskvnis mixedviT, adgilobrivi damkvirveblebisa<br />

da politikuri subieqtebis warmomadgenlebis mier saarCevno<br />

komisiebis gadawyvetilebebTan da saqmianobasTan dakavSirebuli TiTqmis<br />

arc erTi saCivari, romelic arCevnebamde iqna wardgenili, ar ganxilula.<br />

cesko-s aseve ar ganuxilavs arCevnebis Semdeg wardgenili saCivrebis didi<br />

umravlesoba. amave dros, is xSirad mokvlevas arasaTanadod atarebda<br />

da Sesabamisi faqtobrivi da samarTlebrivi argumentebi ar mohyavda. 46<br />

„samarTliani arCevnebisa da demokratiis saerTaSoriso sazogadoeba“ aRniSnavs,<br />

rom Tumca saolqo saarCevno komisiebma rig SemTxvevebSi saubno<br />

komisiebis wevrebs jarimis gadaxda daakisres, gaurkvevelia, moxda Tu<br />

ara am sanqciebis aRsruleba praqtikaSi. 47<br />

es problema 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis period-<br />

Sic arsebobda, radganac, rogorc euTo-s „demokratiuli institutebisa da<br />

adamianis uflebaTa dacvis ofisma“ aRniSna, saolqo saarCevno komisiebi<br />

saubno komisiebis wevrebisTvis sanqciebis dawesebisgan maSinac ki ikavebdnen<br />

Tavs, rodesac darRvevebi damtkicebuli iyo, xolo saCivrebi – dakmayofilebuli.<br />

48 cesko „cdilobda saCivrebi droulad ganexila,“ magram yvela<br />

miRebuli saCivris arCevnebis dRemde ganxilva ver SesZlo. 49<br />

rac Seexeba dadebiT mxares, cesko-m, kanonis Sesabamisad, 2008 wlis saparlamento<br />

arCevnebis Semdeg angariSi warudgina parlaments da es dokumenti<br />

komisiis veb-gverdze gamoqveynda. angariSSi vrclad aris ganxiluli<br />

saarCevno administraciis saqmianoba saarCevno periodSi. msgavsi angariSi<br />

2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis Semdegac gamoqveynda.<br />

amave dros, ar gamoqveynebula arCevnebis Semdgomi angariSebi da kontrolis<br />

palatis Semowmebis Sedegebi (kanoni am dokumentebis gamoqveynebas<br />

pirdapir ar moiTxovs).<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic saarCevno administraciis<br />

keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />

saqarTveloSi saarCevno administraciis moxeleebisTvis oficialuri<br />

qcevis kodeqsi ar arsebobs, Tumca „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni<br />

mTel rig meqanizmebs Seicavs, romlebic saarCevno administraciis mraval<br />

wevrs exeba.<br />

saarCevno kodeqsis me-18 muxli acxadebs, rom cesko-s wevrebi da misi<br />

TanamSromlebis umetesoba, aseve saolqo saarCevno komisiebis wevrebi,<br />

127<br />

45 iqve, 26, 27.<br />

46 iqve, 28.<br />

47 International Society for Fair Elections and<br />

Democracy Report on Monitoring the 21 May<br />

2008 Parliamentary Elections, 30.<br />

48 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />

May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Report, 24.<br />

49 iqve, 19.<br />

6. saarCevno administracia


50 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />

oqtombers.<br />

51 iqve, muxli 73 (2).<br />

52 iqve, muxli 73 (4).<br />

53 iqve, muxli 73 (5).<br />

128<br />

„sajaro mosamsaxureebi“ arian da, Sesabamisad, evalebaT, daicvan „sajaro<br />

samsaxuris Sesaxeb“ kanonis debulebebi. 50 aRniSnuli kanoni adgens „qcevis<br />

zogad wesebs“ da moiTxovs, rom sajaro mosamsaxureebma sakuTari samsaxureobrivi<br />

movaleobebi „miukerZoeblad da keTilsindisierad“ Seasrulon,<br />

borotad ar isargeblon samsaxureobrivi saxsrebiT da gadawyvetilebis<br />

miRebisas „gamWvirvalobisa da kanonierebis principiT“ ixelmZRvanelon. 51<br />

kanoni adgens zogad wesebs interesTa SeuTavseblobis Sesaxeb da acxadebs,<br />

rom sajaro mosamsaxureebs ar aqvT iseTi sargeblis miRebis an SeTavazebis<br />

ufleba, romelic dakavSirebulia maT mier dakavebul TanamdebobasTan.<br />

sajaro mosamsaxureebi valdebulni arian, ganacxadon interesTa SeuTavseblobis<br />

Sesaxeb, rogorc ki aseTi faqti maTTvis cnobili gaxdeba da<br />

yovelwliurad ganacxadon maTi ojaxis wevrebis an axlo naTesavebis<br />

Sesaxeb, romlebic muSaoben imave dawesebulebaSi, sadac Tavad arian dasaqmebuli.<br />

52 kanoni aseve adgens qcevis zogad wesebs, romlebic korufciuli<br />

samarTaldarRvevebis Tavidan acilebas exeba da sajaro mosamsaxurebs<br />

ukrZalavs nebismieri saCuqris an momsaxurebis miRebas, romelmac<br />

SeiZleba gavlena moaxdinos maTi samsaxureobrivi movaleobis Sesrulebaze.<br />

Tu sajaro mosamsaxures saCuqris an momsaxurebis miRebas SesTavazeben,<br />

is valdebulia, aseTi SeTavazebis Sesaxeb ganacxados. Tu aseT<br />

saCuqarze uaris Tqma an misi dabruneba SeuZlebelia, sajaro mosamsaxurem<br />

misi miRebis Sesaxeb 3 dRis vadaSi unda acnobos mis uSualo xelmZRvanels.<br />

53<br />

miuxedavad imisa, rom „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni keTilsindisierebis<br />

Sesaxeb mniSvnelovan debulebebs Seicavs, saqarTvelosTvis sasargeblo<br />

iqneboda saarCevno administraciis moxeleTaTvis gankuTvnili specialuri<br />

qcevis kodeqsis arseboba. es gansakuTrebiT imitom aris mniSvnelovani,<br />

rom „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni saubno saarCevno komisiis<br />

wevrebze ar vrceldeba (radganac isini sajaro mosamsaxureebi ar arian).<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia saarCevno administraciis keTilsindisiereba<br />

praqtikaSi?<br />

saarCevno administraciis wevrTa da TanamSromelTa keTilsindisiereba<br />

cesko-s doneze saTanadod aris uzrunvelyofili, Tumca administraciis<br />

qveda safexurebze arsebuli mdgomareobis Sefaseba Znelia, Sesabamisi<br />

informaciis naklebobis gamo.<br />

rogorc cesko-s yofili Tavmjdomare acxadebs, imis miuxedavad, rom administraciis<br />

TanamSromelTa eTikis kodeqsi ar arsebobs, cesko-s departamentebisa<br />

da sammarTveloebis xelmZRvanelebi maTdami daqvemdebarebul<br />

TanamSromelTa muSaobas yovel sam TveSi erTxel Sefasebis standartuli<br />

formis mixedviT afaseben da Semdeg TanamSromelTa dawinaureba/dajildoeba<br />

an dasja am Sefasebis Sedegebis safuZvelze xdeba.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


yofilma Tavmjdomarem aRniSna, rom cesko aseve atarebs misi TanamSromlebis<br />

mier Cadenili kanondarRvevebis mokvlevas. rodesac arsebobs eWvi,<br />

rom adgili hqonda kanonis darRvevas, iwereba oficialuri angariSi da<br />

cesko-s iuridiuli departamenti gamoZiebas iwyebs (garda im SemTxvevebisa,<br />

rodesac saqme iuridiuli departamentis mier Cadenil darRvevas<br />

exeba). yofili Tavmjdomaris TqmiT, darRvevebi xSirad ar xdeba, radgan<br />

man mxolod ramdenime aseTi SemTxvevis gaxseneba SesZlo. 54<br />

zemoxsenebuli gancxadebebi erT-erTma damoukidebelma eqspertmac daadastura,<br />

romelmac brZana, rom cesko aseT mokvlevebs namdvilad atarebs<br />

da xazgasmiT aRniSna, rom komisiis iuridiuli departamenti TanamSromlebis<br />

mier Cadenil darRvevebs sakmaod efeqturad afiqsirebs da yofila<br />

SemTxvevebi, rodesac TanamSromlebma oficialuri gafrTxileba miiRes<br />

da samsaxuridanac iqnen gaTavisuflebulni. saerTo jamSi, eqsperti miiCnevs,<br />

rom cesko bolo wlebSi mis TanamSromlebs Soris keTilsindisierebis<br />

standartebis danergvas sakmaod warmatebulad axerxebs. 55<br />

Sesabamisi informaciis naklebobis gamo, „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelosTvis“ saolqo da saubno saarCevno komisiebis wevrTa keTilsindisierebis<br />

Sefaseba rTuli aRmoCnda. gansakuTrebul SeSfoTebas<br />

saubno saarCevno komisiebi iwvevs, radgan, rogorc zemoTac aRiniSna,<br />

arsebuli keTilsindisierebis wesebi maT wevrebze ar vrceldeba.<br />

2011<br />

saarCevno kampaniebis regulireba (kanoni da praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad efeqtianad aregulirebs saarCevno administracia kandidatebisa<br />

da politikuri partiebis dafinansebas?<br />

arsebuli kanonmdeblobis mixedviT, saarCevno administracia saarCevno<br />

kampaniis regulirebis sxvadasxva meqanizmebiT aris aRWurvili, Tumca es<br />

meqanizmebi praqtikaSi efeqtiani ar aRmoCnda.<br />

saarCevno kodeqsis mixedviT (muxlebi 46-48), saarCevno administracia<br />

valdebulia, areguliros saarCevno subieqtTa saarCevno Semowirulobebi<br />

da saarCevno subieqtebma Sesabamis saarCevno komisias yovelTviurad<br />

unda acnobon miRebuli Semowirulobebis Sesaxeb. arCevnebis Semdeg, maT<br />

aseve unda waradginon saarCevno kampaniis fondis angariSi da auditoruli<br />

daskvna. Tu saarCevno administracia saarCevno kampaniis fondis<br />

angariSSi darRvevebs aRmoaCens da miiCnevs, rom am darRvevebs SeiZleba<br />

gavlena moexdina arCevnebis Sedegebze, is uflebamosilia, mimarTos sasamarTlos<br />

da moiTxovos, rom arCevnebis Sedegebi am saarCevno subieqtis<br />

mier miRebuli xmebis gauTvaliswineblad iqnes Sejamebuli. 56<br />

kodeqsi moiTxovs, rom cesko-m finansuri monitringis jgufi Seqmnas,<br />

romelic saarCevno kampaniis periodSi saarCevno subieqtebis mier wardgenili<br />

informaciis monitorings moaxdens da mis daskvnebs saarCevno<br />

129<br />

54 levan TarxniSvilis interviu avtorTan,<br />

2009 wlis 2 noemberi.<br />

55 TbilisSi momuSave saarCevno sistemis<br />

eqspertis interviu avtorTan, 2009 wlis<br />

10 noemberi.<br />

56 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxlebi<br />

46-48.<br />

6. saarCevno administracia


57 iqve, muxli 48.<br />

58 iqve, muxli 48.<br />

59 saqarTvelos saarCevno kodeqsi, muxlebi<br />

73, 73 (1).<br />

60 European Commission for Democracy through<br />

Law, Joint Opinion on the Election Code of<br />

Georgia, as revised up to July 2008 19.<br />

130<br />

administracias warudgens. 57 Tumca, imis miuxedavad, rom saarCevno subieqtebi<br />

saWiro dokumentebs cesko-s Cveulebriv kanoniT dadgenil vadebSi<br />

warudgenen, kontrolis es meqanizmi praqtikaSi efeqtiani ar aRmoCnda,<br />

radgan monitoringis jgufs mkafio mandati ar gaaCnia da mis xelT arsebuli<br />

berketebi SezRudulia. magaliTad, jgufs saarCevno subieqtebis<br />

mier wardgenili safinanso angariSebis sizustis gadamowmeba faqtobrivad<br />

ar ZaluZs da iZulebulia, Tavad saarCevno subieqtebis mier wardgenil<br />

auditorul daskvnebs daeyrdnos. 58<br />

kodeqsi cesko-s aseve aniWebs garkveul uflebamosilebebs, romlebic masobrivi<br />

informaciis saSualebebis mier politikuri partiebisa da kandidatebis<br />

saqmianobis Tanabrad gaSuqebis uzrunvelyofas exeba. im eleqtronulma<br />

da beWdviTma sainformacio saSualebebma, sadac saarCevno kampaniis<br />

ganmavlobaSi politikuri reklamebia ganTavsebuli, Sesabamisi informacia<br />

(reklamis moculoba, fasi da a.S.) yovelkvireulad unda miawodon<br />

saarCevno administracias. kodeqsi moiTxovs, rom cesko-m Sesabamisi<br />

wesebis Sesrulebis uzrunvelsayofad media-monitoringi ganaxorcielos.<br />

59 veneciis komisiis daskvnaSi aRniSnulia, rom kodeqsi ar Seicavs<br />

konkretul debulebebs imasTan dakavSirebiT, Tu ra saxis saswrafo<br />

RonisZiebebi unda gaataros cesko-m Tu monitoringis Sedegad darRvevebi<br />

dafiqsirdeba da aRniSnavs, rom 2008 wlis saparlamento arCevnebis<br />

periodSi cesko-s mier Catarebulma media-monitoringma saarCevno subieqtebis<br />

saqmianobis gaSuqebis mxriv arsebuli uTanasworoba saTanadod<br />

ver gamoavlina. 60<br />

arCevnebis administrireba (kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

uzrunvelyofs Tu ara saarCevno administracia arCevnebis Tavisuflad<br />

da samarTlianad Catarebas da saarCevno procesis keTilsindisierad<br />

warmarTvas?<br />

ukanaskneli saparlamento da adgilobrivi arCevnebis dros saarCevno<br />

administraciis muSaoba dadebiTad iqna Sefasebuli winasaarCevno aqtivobebisa<br />

da xmis micemis procesis warmarTvis TvalsazrisiT. amave dros,<br />

administraciis muSaobis mimarT mniSvnelovani kritikuli SeniSvnebi iqna<br />

gamoTqmuli xmebis daTvlisa da Sedgeebis Sejamebis, agreTve arCevnebis-<br />

Semdgomi saCivrebis ganxilvis kuTxiT.<br />

cesko da misdami daqvemdebarebuli komisiebi pasuxs ageben saarCevno procesis<br />

sxvadasxva etapebis administrirebasa da zedamxedvelobaze, maT Soris,<br />

amomrCevlebis da saarCevno subieqtebis registraciaze, xmis micemasa<br />

da xmebis daTvlasa da Sedgebis Sejamebaze.<br />

2008 wlis saparlamento arCevnebis wina periodSi cesko-m mTeli rigi<br />

RonisZiebebi gaatara saarCevno procesis keTilsindisierad warmarTvis<br />

mizniT. komisiam Caatara amomrCevelTa informirebis kampania arCevnebTan<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


dakavSirebul mTel rig mniSvnelovan sakiTxebze, uzrunvelyo, rom amomr-<br />

Cevlebs amomrCevelTa siebis sizustis gadamowmeba sxvadasxva meqanizmis<br />

saSualebiT SesZlebodaT, xolo saarCevno masalebi erovnuli umciresobebis<br />

enebzec moamzada. damkvirveblebma xmis micemis procesi zogadad<br />

dadebiTad Seafases, Tumca maT aseve daafiqsires garkveuli organizaciuli<br />

da proceduruli xarvezebi, gansakuTrebiT markirebasa da gadasatan<br />

yuTebTan dakavSirebiT. 61 umniSvnelo iyo im amomrCevelTa ricxvi,<br />

vinc xma imis gamo ver misca, rom amomrCevelTa siaSi ar iyo Seyvanili. 62<br />

amave dros, damkvirveblebma xmebis daTvlisa da Sejamebis procesi naklebad<br />

dadebiTad Seafases da aRniSnes, rom saarCevno komisiebis wevrTa<br />

mxridan adgili hqonda „mniSvnelovan procedurul Secdomebsa da umoqmedobas.“<br />

63 marTalia, saarCevno subieqtebis warmomadgenlebi da damkvirveblebi<br />

xmis daTvlas umetes SemTxvevebSi eswrebodnen, magram dafiqsirda<br />

SemTxvevebi, rodesac adgilobriv damkvirveblebs saarCevno ubnebi<br />

daatovebines. 64 euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa<br />

dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa misiam aseve mkacrad gaakritika<br />

saarCevno kanonis darRvevebze saarCevno administraciis reagireba<br />

rogorc arCevnebis win, ise arCevnebis Semdgom periodSi da aRniSna,<br />

rom administracia „sakuTari iniciativiT ar amowmebda saarCevno komisiebis<br />

gadawyvetilebebisa da moqmedebebis kanonierebas da ar iZiebda saar-<br />

Cevno kampaniis dros momxdar darRvevebs.“ 65<br />

2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebzec msgavsi zogadi<br />

suraTi SenarCunda. euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />

uflebaTa dacvis ofisma“ arCevnebis wina periodSi da kenWisyris dRes<br />

saarCevno administraciis muSaoba dadebiTad Seafasa. misia aRniSnavda,<br />

rom administracia „namdvilad cdilobda, sakuTari iniciativiT gamoesworebina“<br />

arsebuli problemebi da arCevnebis process „profesionalurad,<br />

gamWvirvaled da inkluziurad“ marTavda. 66 cesko ecada gaeumjobesebina<br />

amomrCevelTa siebi, xolo saarCevno subieqtebis registraciis<br />

procesi inkluziuri iyo. amave dros, cesko-m mTeli rigi programebi ganaxorciela<br />

amomrCevelTa informirebis mizniT. 67 misiis damkvirveblebma<br />

ubnebis 96 procentSi xmis micemis procesi dadebiTad Seafases da aRniSnes,<br />

rom procesis „marTva kargad xorcieldeboda.“ 68 amis miuxedavad,<br />

kvlav arsebobda mniSvnelovani problemebi, romlebic xmebis daTvlisa<br />

da Sejamebis process da komisiebis mier arCevnebisSemdgomi saCivrebisa<br />

da gancxadebebis ganxilvas ukavSirdeboda. misiam saubno saaarCevno komisiebis<br />

meoTxedSi xmebis daTvlisas mniSvnelovani proceduruli Secdomebi<br />

daafiqsira, olo saolqo komisiebis meoTxedSi uaryofiTad Seafasa<br />

xmebis Sejamebis procesi. 69 zogierT saolqo komisiaSi saCivrebis ganxilvis<br />

process misiam „qaoturi“ uwoda da aRniSna, rom saolqo komisiebis<br />

bevri gadawyvetileba saCivris dakmayofilebaze uaris Tqmis Sesaxeb<br />

iuridiulad dausabuTebeli iyo. 70<br />

2011<br />

131<br />

61 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 3, 23.<br />

62 iqve.<br />

63 iqve, 24.<br />

64 iqve, 19.<br />

65 iqve, 20.<br />

66 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections 30<br />

May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Report, 1.<br />

67 iqve, 1, 7.<br />

68 iqve, 3.<br />

69 iqve, 21, 22.<br />

70 iqve, 23, 24.<br />

6. saarCevno administracia


7.saxalxo damcveli<br />

132<br />

reziume<br />

saqarTvelos saxalxo damcveli damoukidebelia rogorc kanonis doneze,<br />

ise praqtikaSi. saxalxo damcveli angariSvaldebulia parlamentis winaSe,<br />

xolo misi aparati gamWvirvaled funqcionirebs. saxalxo damcvels saTanado<br />

uflebamosilebebi aqvs, romlebsac zogadad efeqtianad iyenebs praqtikaSi.<br />

amave dros, saxalxo damcvelis aparati saxelmwifosgan sakmaris<br />

dafinansebas ar iRebs da amis kompensirebas ucxoeli donorebisgan miRebuli<br />

daxmarebiT axdens. am garemoebam, SesaZloa, gavlena moaxdinos saxalxo<br />

damcvelis saqmianobis zogierT aspeqtze.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia saxalxo<br />

damcvelis aparati misi SesaZleblobebis, Sida marTvisa da im rolis mxriv,<br />

romelsac is saqarTvelos antikorufciul sistemaSi asrulebs. am Tavis<br />

danarCen nawilSi warmodgenilia TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 63/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi — 50<br />

67/100 damoukidebloba 75 75<br />

marTva gamWvirvaloba 75 75<br />

75/100 angariSvaldebuleba 75 75<br />

keTilsindisiereba 75 qulis<br />

miniWeba<br />

ar moxerxda<br />

roli gamoZieba 50<br />

50/100 sanimuSo praqtikis damkvidrebis xelSewyoba 50<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


struqtura da organizacia<br />

konstituciis mixedviT, saxalxo damcvels saqarTvelos parlamenti irCevs<br />

misive wevrTa wardginebiT. saxalxo damcveli uflebamosilia, gamoavlinos<br />

adamianis uflebaTa darRvevis faqtebi da Seatyobinos maT Sesaxeb Sesabamis<br />

organoebs/Tanamdebobis pirebs. 1 saxalxo damcvelis uflebemosilebebi<br />

da movaleobebi detalurad aRwerilia kanonSi „saxalxo damcvelis<br />

Sesaxeb.“ 2 aRniSnuli kanonis mixedviT, saxalxo damcveli zedamxedvelobas<br />

uwevs saxelmwifo xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoTa,<br />

sajaro dawesebulebebaTa da Tanamdebobis pirTa mxridan adamianis<br />

uflebebisa da Tavisuflebebis dacvas. 3 saxalxo damcvelis saqmianobis<br />

uzrunvelsayofad Seqmnilia saxalxo damcvelis aparati. 4<br />

Sefaseba<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad aqvs saxalxo damcvels misi movaleobebis praqtikaSi gansaxorcieleblad<br />

saWiro resursebi?<br />

saxalxo damcvelis aparati saxelmwifo dafinansebas yovelgvari dayovnebis<br />

gareSe iRebs, xolo misi aparatis TanamSromlebis profesionalizmis<br />

xarisxi bolo wlebSi gaumjobesda. Tumca saxelmwifo dafinansebis odenoba<br />

arasakmarisia da aparati ucxouri donorebis daxmarebiT sargeblobs,<br />

raTa Tavisi movaleobebis saTanadod Sesruleba SeZlos.<br />

saxelmwifo dafinansebis odenoba bolo wlebSi TiTqmis ar Secvlila.<br />

aparatma saxelmwifo biujetidan 2009 wels 1.9 milioni lari miiRo, 2010<br />

wels – 2.2 milioni lari, 2011 wels ki – 2.1 milioni lari. 5 imis gaTvaliswinebiT,<br />

rom 2011 wels saxelmwifo uwyebebis umetesobis biujetebi mniSvnelovnad<br />

Semcirda, aRniSnul wels saxalxo damcvelis aparatisTvis gamoyofili<br />

Tanxis odenoba mTavrobis mier am institutis mniSvnelovnebis aRiarebaze<br />

miuTiTebs. Tumca, rogorc saxalxo damcveli aRniSnavs, miuxedavad<br />

imisa, rom saxelmwifos biujetSi gaTvaliswinebuli saxsrebi aparats yovelTvis<br />

droulad ericxeba, maTi saerTo odenoba aparatis yvela saoperacio<br />

xarjebis dasafarad sakmarisi ar aris. amitom, saxalxo damcvelis<br />

aparati misi saoperacio xarjebis daaxloebiT 30%-s ucxouri donorebis<br />

mier gamoyofili TanxebiT faravs. aparatma bolo dros donorebis gamoyofili<br />

saxsrebi axal ofisSi gadasasvlelad, saofise aRWurvilobisa da<br />

transportis SesaZenad da TanamSromelTa gadamzadebisTvis gamoiyena. 6<br />

saxalxo damcvelma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ aseve<br />

ganucxada, rom aparatis adamianuri resursebis saerTo xarisxiT kmayofilia.<br />

man aRniSna, rom xelfasebis bolodroindelma matebam SesaZlebeli<br />

gaxada kvalificiuri profesionalebis mozidva, rasac Sedegad aparatis<br />

mier momzadebuli angariSebis xarisxis mniSvnelovani gaumjobeseba mohyva.<br />

2011 133<br />

1 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />

wlis 24 agvistos, muxli 43.<br />

2 saqarTvelos organuli kanoni<br />

„saqarTvelos saxalxo damcvelis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 1996 wlis 16 maiss.<br />

3 iqve, muxli 3.<br />

4 iqve, muxli 26.<br />

5 monacemebi aRebulia finansTa saministros<br />

veb–gverdidan: www.mof.gov.ge.<br />

6 saxalxo damcvel giorgi tuRuSis<br />

interviu avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 9<br />

Tebervali.<br />

7. saxalxo damcveli


7 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />

8 manana kobaxiZe, arasamTavrobo<br />

organizacia „konstituciis 42–e muxlis“<br />

Tavmjdomare. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2010 wlis 3 dekemberi.<br />

9 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />

4, 25.<br />

10 iqve, muxli 5, 11.<br />

11 iqve, muxli 6-8, 10.<br />

134<br />

Tumca saxalxo damcvelma isic aRniSna, rom Tu dafinanseba ar gaizrdeba,<br />

momavalSi aparats SeiZleba amJamindeli TanamSromlebis SenarCuneba gauWirdes.<br />

7<br />

erT-erTi damoukidebeli eqspertis mosazrebiT, aparatis TanamSromelTa<br />

amJamindeli ricxvi yovelTvis sakmarisi ar aris im uamrav gancxadebebze<br />

reagirebisTvis, romlebsac saxalxo damcveli iRebs. man aseve aRniSna, rom<br />

saxalxo damcvelis aparatis amocanebisa da valdebulebebis sirTulisa<br />

da mniSvnelovnebis gaTvaliswinebiT, saxelmwifom misTvis gankuTvnili dafinansebis<br />

odenoba unda gazardos. 8<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad damoukidebelia saxalxo damcveli kanonis mixedviT?<br />

saxalxo damcvelis damoukidebloba kanonis sakmaod Zlieri debulebebiT<br />

aris gamyarebuli, Tumca kanoni srulad ar uzrunvelyofs saxalxo damcvelis<br />

finansur damoukideblobas.<br />

saqarTvelos saxalxo damcvelis samarTlebrivi statusi gamyarebulia<br />

konstituciiT, romelic xazs usvams, rom saxalxo damcvelis saqmianobis-<br />

Tvis dabrkoleba kanoniT isjeba. amasTanave, kanoni „saxalxo damcvelis<br />

Sesaxeb“ krZalavs nebismier zemoqmedebas saxalxo damcvelze da Carevas<br />

mis saqmianobaSi. saxalxo damcvelis saqmianobisTvis nebismieri formiT<br />

dabrkolebebis Seqmna saxalxo damcvelis angariSSi unda aisaxos da parlamentis<br />

gansakuTrebuli msjelobis sagani unda gaxdes. 9<br />

saxalxo damcveli, kanonis mixedviT, xelSeuxeblobiT sargeblobs da parlamentis<br />

Tanxmobis gareSe misi dapatimreba an sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi<br />

micema dauSvebelia. saxelmwifo valdebulia, saxalxo damcvels misi<br />

movaleobebis Seuferxeblad SesrulebisTvis aucilebeli pirobebi Seuqmnas<br />

da, misi gancxadebis safuZvelze, uzrunvelyos misi ojaxis usafrTxoeba.<br />

mniSvnelovania, rom sagangebo an saomari mdgomareobis gamocxadeba ar<br />

wyvets saxalxo damcvelis saqmianobas da ar zRudavs mis uflebamosilebas. 10<br />

saxalxo damcvels parlamenti xuTi wlis vadiT irCevs da is zedized mxolod<br />

ori vadiT SeiZleba iqnes arCeuli. saxalxo damcvelis kandidaturis<br />

wardgenis ufleba aqvT saqarTvelos prezidents, saparlamento fraqcias<br />

an parlamentis wevrTa sul cota eqvskacian jgufs, romlebic arc erT<br />

fraqciaSi ar Sedian. saxalxo damcvelis uflebamosilebis Sewyvetis kanoniT<br />

gaTvaliswinebuli legitimuri safuZvelebis nusxa moklea da konkretuli<br />

da gonivruli pirobebisgan Sedgeba. misi uflebamosilebis Sewyveta<br />

mxolod parlamentis gadawyvetilebiT SeiZleba moxdes (xmebis ubralo<br />

umravlesobiT). saxalxo damcvelis miukerZoeblobis uzrunvelsayofad,<br />

kanoni mas anazRaurebad an politikur saqmianobas, agreTve sxva saxelmwifo<br />

Tanamdebobis dakavebas ukrZalavs. 11<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saxalxo damcveli uflebamosilia, misi aparatis struqtura da muSaobis<br />

wesi Tavad gansazRvros. 12 misi damoukideblobis kidev erTi garanti is aris,<br />

rom saxalxo damcvelis aparatis saxelfaso asignebebis wina wlis asignebebTan<br />

SedarebiT Semcireba mxolod misi TanxmobiT aris SesaZlebeli. 13<br />

amis miuxedavad, saxalxo damcvelma, „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelosTan“ interviuSi, kanonis aRniSnul debulebas arasakmarisi<br />

uwoda da aRniSna, rom is ara marto saxelfaso fonds, aramed aparatis<br />

mTel biujets unda exebodes. 14<br />

2011<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad damoukidebelia saxalxo damcveli praqtikaSi?<br />

saxalxo damcvelis aparati metwilad xelisuflebis arajerovani Carevisa<br />

da zewolis gareSe funqcionirebs.<br />

erT-erTi eqsperti, romelsac kvlevis avtori gaesaubra, aRniSnavs, rom<br />

saxalxo damcveli mis saqmianobaSi damoukidebelia da profesionalurad<br />

da miukerZoeblad moqmedebs. eqspertma ver gaixsena saxalxo damcvelis<br />

saqmianobaSi politikuri niSniT Carevis verc erTi SemTxveva da aRniSna,<br />

rom jer-jerobiT „erTiani nacionaluri moZraobis“ dominantur mdgomareobas<br />

parlamentSi (romelicsaxalxo damcvels niSnavs) mis saqmianobaze<br />

zegavlena ar mouxdenia. 15<br />

saqarTvelos arc erTi saxalxo damcveli vadamde ar gauTavisuflebiaT,<br />

Tumca arc maTi xelaxali daniSvnis SemTxvevas hqonia adgili. arc erTi saxalxo<br />

damcveli ar Cabmula iseT saqmianobaSi, romelsac mas kanoni ukr-<br />

Zalavda da romelsac SeiZleboda misi damoukidebloba eWvqveS daeyenebina.<br />

miuxedavad amisa, moqalaqeebi saxalxo damcvelisTvis saCivriT mimarTvas,<br />

angariSsworebis SiSis gamo, yovelTvis ver axerxeben. magaliTad, zemoxsenebulma<br />

eqspertma aRniSna, rom saqarTvelos cixeebSi myofi patimrebi<br />

xSirad Tavs ikaveben saxalxo damcvelis rwmunebulebTan arasaTanado<br />

mopyrobis faqtebze saubrisgan, radgan SurisZiebis. Tumca man isic aRniSna,<br />

rom amaSi brali cixeebis administracias miuZRvis da ara saxalxo damcvels. 16<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs arsebuli kanonmdebloba, rom sazogadoebam<br />

Sesabamisi informaciis miReba SeZlos saxalxo damcvelis saqmianobisa<br />

da da gawyvetilebebis miRebis procesis Sesaxeb?<br />

kanonis Tanaxmad, saxalxo damcvelis saqmianobis Sesaxeb informacia Ria<br />

da xelmisawvdomia, Tumca ar arsebobs sakanonmdeblo norma, romelic<br />

135<br />

12 iqve, muxli 26.<br />

13 iqve, muxli 25.<br />

14 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />

15 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

16 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

7. saxalxo damcveli


17 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“<br />

muxlebi 21–22.<br />

18 iqve, muxli 22.<br />

19 iqve, muxli 17.<br />

20 kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa<br />

SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers,<br />

muxlebi 2, 14-19.<br />

21 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />

21.<br />

22 www.ombudsman.ge<br />

136<br />

saxalxo damcvelis aparats yovelwliuri angariSebis garda raime sxva saxis<br />

informaciis sakuTari iniciativiT gamoqveynebas daavaldebulebs.<br />

saxalxo damcvelis saqmianobis Sesaxeb informacia (maT Soris, misi daskvnebi<br />

da rekomendaciebi gamoZiebis warmoebis Sesaxeb) sajaroa da Setanil<br />

unda iqnes saxalxo damcvelis yovelwliur saparlamento angariSSi, romelic<br />

sakanonmdeblo organom Tavis oficialur beWdviT organoSi unda<br />

gamoaqveynos. 17 angariSSi dasaxelebuli unda iyvnen saxelmwifo xelisuflebis<br />

is organoebi da Tanamdebobis pirebi, romlebic arRvevdnen adamianis<br />

uflebebs da ar iTvaliswinebdnen saxalxo damcvelis rekomendaciebs.<br />

18 amasTan erTad, saxalxo damcvelma ganmcxadeblebs unda acnobos<br />

im Semowmebis Sedegebi, romelic maTi gancxadebis sapasuxod ganxorcielda.<br />

19<br />

saxalxo damcveli valdebulia, sxva maRali rangis moxeleebis msgavsad,<br />

Seavsos detaluri qonebrivi deklaracia. deklaracia sajaro dokumentia.<br />

20<br />

amis miuxedavad, saxalxo damcvels kanoni aseTi tipis informaciis ufro<br />

xSirad da sakuTari iniciativiT gamoqveynebas ar avaldebulebs. kanoni<br />

mas nebas aZlevs, rom sazogadoebas Catarebuli Semowmebis Sedegebi masmediis<br />

saSualebiT acnobos, magram amgvar valdebulebas ar uwesebs. 21 amave<br />

dros, ar arsebobs kanonis debulebebi, romlebic saxalxo damcvelis saqmianobaSi<br />

sazogadoebis monawileobas gaiTvalisiwnebda (magaliTad, sazogadoebrivi<br />

ganxilvebis gamarTvis an sazogadoebrivi sabWoebis da sakonsultacio<br />

komitetebis Seqmnis gziT).<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad gamWvirvalea saxalxo damcvelis saqmianoba da gadawyvetilebebis<br />

miRebis procesi praqtikaSi?<br />

saxalxo damcvelis aparati zogadad gamWvirvaled muSaobs da Sesabamisi<br />

informacia dainteresebuli pirebisa da organizaciebisTvis xelmisawvdomia,<br />

Tumca gaumjobesebas saWiroebs misi saqmianoba sajaro informaciis<br />

moTxovnebze reagirebisa da yovelwliuri angariSebis meSveobiT sazogadoebis<br />

informirebis mxriv.<br />

detaluri informacia saxalxo damcvelis aparatis saqmianobaze (maT<br />

Soris, aparatis mier dafiqsirebul darRvevebsa da wardgenil rekomendaciebze)<br />

mocemulia saxalxo damcvelis yovelwliur saparlamento angariSebSi.<br />

saxalxo damcvelis aparatis saqmianobis Sesaxeb angariSi sajaro<br />

dokumentia da misi naxva SesaZlebelia saxalxo damcvelis oficialur veb–<br />

gverdze. 22 angariSebSi vrceli informaciaa Tavmoyrili, magram ar aris<br />

mwyobrad warmodgenili statistikur monacemebi saxalxo damcvelis saqmianobis<br />

Sesaxeb.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saxalxo damcvelis veb-gverdi axali ambebis ganyofilebas Seicavs, sadac<br />

warmodgenilia aparatis mimdinare saqmianobis amsaxveli detaluri informacia,<br />

agreTve saxalxo damcvelis sajaro gancxadebebi da specialuri angariSebi.<br />

saxalxo damcvelis qonebrivi deklaracia xelmisawvdomia specialur<br />

veb-gverdze, romelzec yvela sajaro moxelis qonebrivi deklaraciaa<br />

gamoqveynebuli. 23<br />

adamianis uflebaTa sferoSi momuSave erT-erTi arasamTavrobo organizaciis<br />

eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

aRniSnavs, rom saxalxo damcveli mas moTxovnil informacias<br />

yovelTvis droulad awvdis da mis organizacias aparatTan urTierTobaSi<br />

gamWvirvalobasTan dakavSirebuli problemebi arasodes Seqmnia. 24 amis miuxedavad,<br />

saxalxo damcvelis aparatma erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

kvlevis praqtikuli testebis farglebSi wardgenili sajaro informaciis<br />

oTxi moTxovnidan mxolod ori daakmayofila. im or SemTxvevaSi,<br />

rodesac aparatma n informacia ar gasca, moTxovnis sagans saxalxo damcvelis<br />

aparatis mier xelisuflebis sxvadasxva organoebisTvis gadagzavnili<br />

saqmeebis CamonaTvali da sxvadasxva organoebisTvis wardgenili<br />

rekomendaciebis nusxa warmoadegnda. saxalxo damcvelis aparatma uaris<br />

mizezad Sesabamisi monacemTa bazebis uqonloba daasaxela da aRniSna, rom<br />

informaciis miwodeba mxolod konkretul saqmeebze SeeZlo.<br />

saxalxo damcvelma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />

rom misi aparati aqtiurad TanamSromlobs ramdenime arasamTavrobo<br />

organizaciasTan da ramdenime maTganTan xeli aqvs mowerili urTierTTanamSromlobis<br />

memorandumze. man aRniSna, rom misi aparati erTobliv proeqtebs<br />

axorcielebs dedaqalaqSi momuSave arasamTavrobo organizacieb-<br />

Tan da aseve cdilobs, daukavSirdes qveynis sxvadasxva nawilSi moRvawe<br />

organizaciebs, raTa maTTan partnioruli urTierToba daamyaros. 25 damoukidebelma<br />

eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, es daadastura da aRniSna, rom saxalxo damcvelma mis<br />

arasamTavrobo organizacias sagangebod sTxova mis aparatTan TanamSromloba<br />

sakonstitucio sasamarTloSi wardgenil sarCelebTan dakavSirebiT. 26<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzunvelyofs kanoni, rom saxalxo damcvelma waradginos<br />

angariSebi Tavisi saqmianobis Sesaxeb da angariSvaldebuli iyos<br />

sakuTari qmedebebis gamo?<br />

saxalxo damcvelis angariSvaldebuleba Zlieri sakanonmdeblo normebiT<br />

aris uzrunvelyofili. Tumca, arsebuli kanonis nakli is aris, rom is<br />

saxalxo damcvelisgan misi saqmianobis amsaxveli angariSebis wardgenas<br />

mxolod weliwadSi erTxel iTxovs.<br />

saxalxo damcveli angariSvaldebulia parlamentis winaSe da sakanonmdeblo<br />

organos yovelwliurad unda warudginos angariSi, romelSic asaxuli<br />

137<br />

23 www.declaration.ge<br />

24 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

25 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />

26 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

7. saxalxo damcveli


27 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />

22.<br />

28 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

29 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />

21.<br />

30 www.ombudsman.ge<br />

138<br />

iqneba qveyanaSi adamianis uflebaTa dacvis mxriv arsebuli mdgomareoba.<br />

angariSSi aseve dasaxelebuli unda iyvnen saxelmwifo xelisuflebis is<br />

organoebi da Tanamdebobis pirebi, romlebic arRvevdnen adamianis uflebebs<br />

da ar iTvaliswinebdnen saxalxo damcvelis rekomendaciebs. angariSSi<br />

mocemuli unda iyos saxalxo damcvelis zogadi azri adamianis uflebaTa<br />

sferoSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb da warmodgenili unda iyos misi<br />

daskvnebi da rekomendaciebi. yovelwliuri angariSi sajaro dokumentia<br />

da parlamenti valdebulia, is gamoaqveynos. 27<br />

eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

aRniSnavs, rom yovelwliuri angariSgeba SesaZloa, sakmarisi ar iyos<br />

da ukeTesi iqneba, Tu saxalxo damcvels angariSebis ufro xSirad wardgenis<br />

valdebuleba daekisreba, Tu aparatis resursebi mas amis SesaZleblobas<br />

miscems. 28<br />

Tumca, kanoni, yovelwliuri angariSgebis garda, angariSvaldebulebis sxva<br />

formebs naklebad iTvaliswinebs. rogorc gamWvirvalobis Sesaxeb qveTavSi<br />

iyo aRniSnuli, kanoni saxalxo damcvels uflebas aZlevs, rom Catarebuli<br />

saCivrebis Semowmebis Sedegebi medias acnobos, magram amgvar valdebulebas<br />

ar uwesebs. 29<br />

saxalxo damcvelis saqmianoba da saxalxo damcvelis aparati, saxelmwifo<br />

xelisuflebis sxva organoebis da Tanamdebobis pirebis msgavsad, sasamarTlos<br />

zedamxedvelobas eqvemdebareba. radgan saxalxo damcvelis aparati<br />

sajaro samsaxuris nawilia, sajaro samsaxuris TavSi ganxiluli, angariSvaldebulebis<br />

sakmaod Zlieri zogadi meqanizmebi (maT Soris, debulebebi,<br />

romlebic mamxileblebs exeba), saxalxo damcvelis aparatis TanamSroblebzec<br />

vrceldeba.<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofilia praqtikaSi saxalxo damcvelis mier angariSebis<br />

wardgena da misi sakuTari qmedebebis gamo anariSvaldebuleba?<br />

saxalxo damcveli, kanonis Sesabamisad, yovelwliurad warudgens angariSs<br />

sakanonmdeblo organos. amave dros, angariSebis xarisxi gaumjobesebas<br />

saWiroebs.<br />

saxalxo damcveli, kanonis Sesabamisad, parlaments warudgens yovelwliur<br />

angariSebs, romlebSic detalurad aris aRwerili misi aparatis saqmianoba<br />

saangariSo wlis ganmavlobaSi. angariSebi ganixileba parlamentis sxdomebze<br />

da qveyndeba saxalxo damcvelis veb-gverdze. 30 rogorc gamWvirvalobis<br />

Sesaxeb qveTavSi iyo aRniSnuli, angariSSi vrceli informaciaa<br />

Tavmoyrili, magram masSi ver vxvdebiT mwyobrad warmodgenil statistikur<br />

monacemebs saxalxo damcvelis saqmianobis Sesaxeb.<br />

bolo wlebSi saxalxo damcvelis saqmianobasTan dakavSirebiT sasamarTlosTvis<br />

aravis miumarTavs (magaliTad, sarCelis saxiT) da saxalxo<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


damcvelis aparatSi arc mxilebis faqtebs hqonia adgili. Sesabamisad, am<br />

etapze SeuZlebelia Sefasdes, ramdenad qmediTia kanonis Sesabamisi debulebebi<br />

praqtikaSi.<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonis debulebebi saxalxo damcvelis mier<br />

sakuTari movaleobebis keTilsindisier aRsrulebas?<br />

miuxedavad imisa, rom saxalxo damcvelisa da misi aparatis TanamSromelTa<br />

saqmianoba specialuri qcevis kodeqsiT ar regulirdeba, maT mimarT ZalaSia<br />

sxvadasxva kanonebiT gaTvaliswinebuli normebi, romlebic Tanamdebobis<br />

pirTa mier movaleobebis keTilsindisier aRsrulebas uzrunvelyofs.<br />

rogorc saxalxo damcvelis damoukideblobis Sesaxeb qveTavSi iyo<br />

aRniSnuli, saxalxo damcvels ekrZaleba politikuri partiis wevroba da<br />

politikur saqmianobaSi Cabma 31 . sxva sajaro moxeleebis msgavsad, is valdebulia,<br />

rom qonebrivi deklaracia Seavsos. 32 saxalxo damcveli kanoniT<br />

movalea, daemorCilos sajaro moxeleebisTvis dadgenil interesTa Seu-<br />

Tavseblobis zogad wesebs (maT Soris, saCuqrebis miRebaze dawesebul Sez-<br />

Rudvebs), romlebic aRwerilia sajaro samsaxuris, aRmasrulebeli Stosa<br />

da sakanonmdeblo organos Sesaxeb TavebSi. sajaro mosamsaxureTa qcevis<br />

wesebi, romlebic sajaro samsaxuris Sesaxeb TavSi iyo ganxiluli, saxalxo<br />

damcvelis aparatis TanamSromlebsac exebaT.<br />

kanoni saxalxo damcvelisgan moiTxovs, rom man ar gaamJRavnos savaraudo<br />

wamebis da araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis msxverplisgan miRebuli<br />

konfidencialuri informacia, garda im SemTxvebisa, rodesac arsebobs<br />

msxverplis mkafiod gamoxatuli Tanxmoba. 33 amave dros, msgavsi moTxovnebi<br />

sxva tipis saCivrebTan dakavSirebiT, rogorc Cans, ar arsebobs,<br />

rac kanonmdeblobis xarvezia.<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qulis miniWeba ar moxerxda<br />

saxalxo damcveli acxadebs, rom misi aparatia adamianuri resursebis ganyofilebaSi<br />

sagangebod aris gamoyofili TanamSromeli, romlis movaleoba<br />

aparatis saqmianobis Sedegebisa da TanamSromelTa mier Sesabamisi wesebis<br />

dacvis Sefaseba, aseve, treningebis organizebaa. saxalxo damcvelis informaciiT,<br />

bolo wlebSi aparatSi seriozuli Tanamdebobrivi danaSauli ar<br />

dafiqsirebula, Tumca ramdenime TanamSromelma gafrTxileba miiRo<br />

aparatis Sida wesebis darRvevis gamo.<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ am informaciis damoukideblad<br />

gadamowmeba ver SeZlo da gadawyvita, es indikatori quliT ar<br />

Seefasebina.<br />

139<br />

31 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli 8.<br />

32 kanoni „sajaro samsaxurSi interesTa<br />

SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers,<br />

muxlebi 2, 14.<br />

33 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />

20.<br />

7. saxalxo damcveli


34 iqve, muxli 3-3(1), 12, 13, 15, 17.<br />

35 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />

18.<br />

36 Tamar CugoSvilis interviu avtorTan.<br />

37 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“ muxli<br />

21.<br />

140<br />

roli: gamoZieba (kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad aqtiurad da efeqtianad reagirebs saxalxo damcveli moqalaqeebisgan<br />

miRebul gancxadebebze?<br />

kanonmdebloba saxalxo damcvels mZlavr sagamoZiebo funqciebs aniWebs<br />

da am mimarTulebiT misi muSaoba zogadad efeqtiania. Tumca zogi samTavrobo<br />

uwyeba, kanonis moTxovnaTa sawinaaRmdegod, saxalxo damcvels gamo-<br />

Ziebis CatarebaSi saTanadod ar exmareba.<br />

saxalxo damcvels adamianis uflebaTa savaraudo darRvevebis gamosaZieblad<br />

farTo uflebamosilebebi aqvs miniWebuli. kanonis mixedviT, saxalxo<br />

damcveli valdebulia, gamoavlinos adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

darRvevis faqtebi. is agreTve asrulebs gaero-s wamebis sawinaaRmdego<br />

konvenciiT gaTvaliswinebuli prevenciis erovnuli meqanizmis funqcias.<br />

saxalxo damcveli damoukideblad atarebs adamianis uflebebisa da<br />

Tavisuflebebis dacvis mxriv arsebuli mdgomareobis monitorings da<br />

uflebamosilia, wamoiwyos savaraudo darRvevis faqtebis gamokvleva rogorc<br />

sakuTari iniciativiT, ise miRebuli saCivrebis safuZvelze. saxalxo<br />

damcveli valdebulia, ganixilos kerZo pirebis, iuridiuli pirebisa da<br />

politikuri da religiuri jgufebis saCivrebi da gancxadebebi, romlebic<br />

xelisuflebis organoTa da Tanamdebobis pirTa qmedebebs exeba. cixeebSi<br />

da Tavisuflebis SezRudvis sxva adgilebSi myof pirTa mier saxalxo<br />

damcvelisTvis gagzavnili gancxadebebi konfidencialuria da maTi gaxsna<br />

da winaswar Semowmeba akrZalulia. saxalxo damcveli valdebulia,<br />

ganmcxadebels acnobos saCivris Semowmebis Sedegi. 34<br />

Semowmebis Catarebisas, saxalxo damcvels ufleba aqvs, daubrkoleblad<br />

Sevides saxelmwifo xelisuflebis nebismier organoSi da sajaro dawesebulebaSi,<br />

maT Soris, Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi da samxedro qvedanayofebSi,<br />

da nebismier Tanamdebobis pirs mosTxovos werilobiTi axsnaganmarteba<br />

gamosakvlevi sakiTxis Sesaxeb. saxelmwifo xelisuflebis nebismieri<br />

organo da Tanamdebobis piri valdebulia, saxalxo damcvels dauyovnebliv<br />

an araugvianes 10 dRisa miawodos moTxovnili dokumentebi da<br />

masalebi. 35 im SemTxvevaSi, Tu gaCndeba eWvi, rom adgili aqvs danaSauls,<br />

saxalxo damcvels ufleba aqvs, samarTaldamcav organoebs sisxlis samar-<br />

Tlis saqmis aRZvra mosTxovos. sxva SemTxvevaSi, is uflebamosilia, Sesabamis<br />

samarTaldamcvel organoebs kanondamrRvevebis mimarT disciplinaruli<br />

zomebis gatareba mosTxovos. gansakuTrebul SemTxvevebSi, saxalxo<br />

damcvels SeuZlia, parlaments adamianis uflebaTa savaraudo darRvevis<br />

gamosaZieblad droebiTi sagamomZieblo komisiis Seqmnis rekomendaciiT<br />

mimarTos. amis miuxedavad, bolo wlebSi parlamenti ugulebelyofda<br />

saxalxo damcvelis rekomendaciebs xelisuflebis aRmasrulebeli Stos<br />

organoebisa da Tanamdebobis pirebis mier Cadenili adamianis uflebaTa<br />

savaraudo darRvevebis gamosaZieblad aseTi komisiis Seqmnis Sesaxeb. 36<br />

saxalxo damcvels aseve SeuZlia, werilobiT mimarTos prezidents, Tu mis<br />

xelT arsebuli saSualebebi konkretul SemTxvevaze reagirebisTvis<br />

sakmarisi ar aris. 37<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


erT-erTi eqsperti, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, aRniSnavs, rom saxalxo damcvelisTvis gancxadebiT mimar-<br />

Tvis procedura martivia rogorc kanoniT, ise praqtikaSi da am mxriv moqalaqeebs<br />

problemebi iSviaTad eqmnebaT. 38 garda centraluri aparatisa,<br />

romelic dedaqalaqSi mdebareobs, saxalxo damcvels eqvsi regionaluri<br />

ofisi aqvs, rac aparats sazogadoebasTan kontaqts uadvilebs. 39<br />

saxalxo damcvels mravaljer Cautarebia gamoZieba sakuTari iniciativiT.<br />

yvelaze gaxmaurebul bolodroindel SemTxvevebs ganekuTvneba saxalxo<br />

damcvelis mier Catarebuli gamoZieba Tbilisis centrSi policiis mier<br />

omis veteranebis saprotesto aqciis daSlisa da iZulebiT gadaadgilebul<br />

pirTa sadavo sacxovrebeli farTebidan gamosaxlebis faqtebze. aRniSnul<br />

saqmeebze saxalxo damcvelis mier momzadebuli daskvnebi gamoqveynda<br />

saxalxo damcvelis veb-gverdze. pirvel SemTxvevaSi, saxalxo damcvelis<br />

rekomendaciis Semdeg, erT-erTi policieli samsaxuridan daiTxoves. 40<br />

garda amisa, zemoxsenebuli eqsperti aRniSnavs, rom saxalxo damcvelis aparatma,<br />

romelic gaero-s wamebis sawinaaRmdego konvenciiT gaTvaliswinebuli<br />

prevenciis erovnuli meqanizmis funqciiT moqmedebda, gamoavlina<br />

kanondarRvevis uamravi faqti cixeebSi, rekomendciebiT mimarTa Sesabamis<br />

organoebs da es faqtebi Tavis angariSebSic Seitana. 41 mxolod 2009 wlis<br />

bolo eqvsi Tvis manZilze, saxalxo damcvelis aparatis rwmunebulebma<br />

sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi 146 viziti ganaxorcieles. 42<br />

2009 wels saxalxo damcvelma xuTjer mimarTa sakonstitucio sasamarTlos<br />

sxvadasxva sakanonmdeblo normebis konstituciasTan Seusabamod cnobis<br />

moTxovniT. 43<br />

amave dros, rogorc saxalxo damcveli acxadebs, miuxedavad imisa, rom mis<br />

aparats sxvadasxva samTavrobo uwyebebTan konstruqciuli urTierToba<br />

aqvs, aris SemTxvevebi, rodesac samTavrobo uwyebebi aparats moTxovnil<br />

informacias droulad ar awvdian. amasTan erTad, samTavrobo uwyebebi<br />

saxalxo damcvelis mier dafiqsirebul darRvevaTa Sesaxeb wardgenil<br />

winadadebebsa da rekomendaciebs yovelTvis amomwurav da dasabuTebul<br />

pasuxs ar scemen. 44 bolo saparlamento angariSSi, saxalxo damcveli akritikebda<br />

Sinagan saqmeTa saministros, mTavar prokurorsa da ltlovilTa<br />

da gansaxlebis saministros, radgan maT saxalxo damcvels ramdenimejer<br />

gamoZiebis warmoebaSi daxmareba ar aRmouCines. 45 rogorc zemoxsenebuli<br />

eqsperti aRniSnavs, saxalxo damcvelis mier warmoebuli gamoZiebebis Sedegianobas<br />

is garemoeba amcirebs, rom zog samTavrobo uwyebas mis rekomendaciebze<br />

reagireba ar surs. 46<br />

2011<br />

roli: sanimuSo praqtikis damkvidrebis xelSewyoba<br />

(kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad aqtiurad da efeqtianad moqmedebs saxalxo damcveli mTavrobasa<br />

da sazogadoebaSi eTikuri qcevis normebis damkvidrebis mxriv?<br />

141<br />

38 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

39 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />

40 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />

damcvelis gancxadeba omis veteranebis<br />

aqciis daSlasTan dakavSirebiT,“ 2011 wlis<br />

4 ianvari, http://www.ombudsman.ge/index.<br />

php?page=1001&lang=1&n=0&id=1355<br />

(nanaxia 2011 wlis 11 Tebervals); saxalxo<br />

damcvelis aparati, „saxalxo damcvelis<br />

gancxadeba,“ 2011 wlis 21 ianvari,<br />

http://www.ombudsman.ge/index.php?page=<br />

1001&lang=1&n=0&id=1358 (nanaxia 2011<br />

wlis 18 Tebervals); saxalxo damcvelis<br />

aparati, „saxalxo damcvelis gancxadeba,“<br />

2011 wlis 6 ianvari, http://www.ombudsman.<br />

ge/index.php?page=1001&lang=1&n=0&id=<br />

1356 (nanaxia 2011 wlis 18 Tebervals).<br />

41 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

42 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />

damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

dacvis mdgomareobis Sesaxeb: 2009 wlis<br />

meore naxevari“ (Tbilisi: saxalxo<br />

damcvelis aparati), 14.<br />

43 iqve, 156.<br />

44 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />

45 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />

damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

dacvis mdgomareobis Sesaxeb: 2009 wlis<br />

meore naxevari“ (Tbilisi: saxalxo<br />

damcvelis aparati), 13.<br />

46 manana kobaxiZis interviu avtorTan.<br />

7. saxalxo damcveli


47 kanoni „saxalxo damcvelis Sesaxeb,“<br />

muxlebi 3, 23.<br />

48 iqve, muxli 21.<br />

49 iqve, muxli 24.<br />

50 iqve, muxli 3.<br />

51 saxalxo damcvelis aparati, „saxalxo<br />

damcvelis angariSi saqarTveloSi<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

dacvis mdgomareobis Sesaxeb: 2009 wlis<br />

meore naxevari“ (Tbilisi: saxalxo<br />

damcvelis aparati).<br />

52 giorgi tuRuSis interviu avtorTan.<br />

142<br />

saxalxo damcvels sakmarisi uflebamosilebebi, raTa sanimuSo praqtikis<br />

damkvidrebas Seuwyos xeli, magram resursebis nakleobis gamo am uflebamosilebebs<br />

yovelTvis Sedegianad ver iyenebs.<br />

kanonis Tanaxmad, saxalxo damcvelis iurisdiqcia saqarTvelos teritoriaze<br />

moqmed (rogorc centraluri, ise adgilobrivi) mTavrobis yvela organoze,<br />

Tanamdebobis pirze da sajaro dawesebulebaze vrceldeba. 47 mas gaaCnia<br />

mTeli rigi uflebamosilebebi da valdebulebebi, romlebic sanimuSo<br />

praqtikis damkvidrebisTvis xelis Sewyobas iTvaliswinebs. magaliTad,<br />

saxalxo damcvels SeuZlia, parlaments rekomendaciebi da winadadebebi<br />

warudginos, romlebic gamiznulia adamianis uflebebis sferoSi arsebuli<br />

kanonmdeblobis gasaumjobeseblad. rogorc wina qveTavSi iyo aRniSnuli,<br />

saxalxo damcveli uflebamosilia, saxelmwifo organoebs warudginos<br />

winadadebebi im pirTa winaaRmdeg disciplinaruli an administraciuli<br />

zomebis gatarebis Sesaxeb, romelTa moqmedebamac adamianis uflebebis da<br />

Tavisuflebebis darRveva gamoiwvia. 48 saxelmwifo xelisuflebis organoebi<br />

da Tanamdebobis pirebi, romlebic saxalxo damcvelis rekomendaciebs<br />

an winadadebebs iReben, valdebulni arian, isini ganixilon da 20 dRis ganmavlobaSi<br />

ganxilvis Sedegebi saxalxo damcvels werilobiT acnobon. 49<br />

saxalxo damcvelis movaleobebi aseve moicavs saganmanaTleblo saqmianobas<br />

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa sferoSi. 50<br />

praqtikaSi, saxalxo damcvelis mier sanimuSo praqtikis damkvidrebis xel-<br />

Sewyoba ZiriTadad rekomendaciebiT Semoifargleba. misi yovelwliuri<br />

angariSi moicavs winadadebaTa nusxas, romlebic miznad arsebuli problemebis<br />

mogvarebasa da sxvadasxva samTavrobo uwyebebis praqtikis gaumjobesebas<br />

isaxavs. 51 angariSebs Soris periodSi, saxalxo damcvels regularuli<br />

kavSiri aqvs mTavrobis sxvadasxva organoebTan da maT rCevebsa da informacias<br />

awvdis. amis miuxedavad, rogorc saxalxo damcveli aRniSnavs,<br />

resursebis naklebobis gamo is ver axerxebs ufro farTo kampaniis warmoebas,<br />

rac sajaro moxeleTaTvis treningebis Catarebas igulisxmebda. 52<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


eziume<br />

kontrolis palata saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebulebaa,<br />

romelsac saxelmwifo saxsrebis xarjvaze zedamxedveloba evaleba. winamdebare<br />

kvlevis Tanaxmad, bolo wlebSi gatarebuli reformebis Sedegad,<br />

palatis muSaoba mTlianobaSi sagrZnoblad gaumjobesda, Tumca is kvlavac<br />

mniSvnelovan gamowvevebs awydeba resursebis mxriv. sakanonmdeblo baza,<br />

romelic palatis saqmianobas aregulirebs, mTlianobaSi damakmayofilebelia,<br />

Tumca palatis damoukideblobasa da mis unarze, Seasrulos Tavisi<br />

roli qveynis mmarTvelobis sistemaSi, uaryofiTi gavlena SeiZleba moaxdinos<br />

saerTo politikurma garemom, romelSic es uwyeba funqcionirebs.<br />

kontrolis palata zogadad gamWvirvaled moqmedebs da dainteresebuli<br />

pirebisTvis Sesabamisi informaciis xelmisawvdomobas uzrunvelyofs.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili maCveneblebis qulebiT Sefasebulia<br />

kontrolis palatis SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqar-<br />

Tvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia<br />

TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 63/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi 50<br />

58/100 damoukidebloba 75 50<br />

marTva gamWvirvaloba 75 75<br />

80/100 angariSvaldebuleba 75 75<br />

keTilsindisiereba 100 qulis miniWeba<br />

ar moxerxda<br />

efeqtiani finansuri auditis Catareba 50<br />

roli darRvevebis dafiqsireba da<br />

50/100 sanqciebis daweseba 50<br />

finansuri marTvis gaumjobesebat 50<br />

2011 143<br />

8.<br />

kontrolis palata


1 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />

kontrolis palatis Sesaxeb,“ miRebulia<br />

2008 wlis 26 dekembers, muxli 3.<br />

2 iqve, muxli 34.<br />

3 parlamentis reglamenti, miRebulia 2004<br />

wlis 27 Tebervals, muxli 237.<br />

4 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis 2008<br />

wlis saqmianobis angariSi,“ 30.<br />

5 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan (saqarTvelos kontrolis<br />

palatis socialuri sferos auditis<br />

departamentis Tavmjdomare), 2010 wlis 26<br />

Tebervali.<br />

144<br />

struqtura da organizacia<br />

kontrolis palata saqarTvelos umaRlesi auditoruli dawesebulebaa.<br />

konstituciis mixedviT, kontrolis palatas ufleba aqvs, zedamxedveloba<br />

gauwios saxelmwifo saxsrebisa da saxelmwifos sxva materialur faseulobaTa<br />

gamoyenebas. is aseve uflebamosilia, Seamowmos sxva saxelmwifo organoebis<br />

saqmianoba, romelTac safinanso-sameurneo kontrolis ganxorcieleba<br />

evalebaT, da parlaments warudginos sagadasaxado kanonmdeblobis<br />

srulyofis winadadebebi. palata angariSvaldebulia parlamentis winaSe,<br />

romelic mis Tavmjdomares irCevs. palataSi amJamad mimdinare reformis<br />

farglebSi parlamentma 2008 wlis dekemberSi miiRo axali kanoni „saqarTvelos<br />

kontrolis palatis Sesaxeb.“ kanonis mixedviT, es uwyeba warmoadgens<br />

„saxelmwifo safinanso-ekonomikuri kontrolis umaRles organos, romelic<br />

axorcielebs audits.“ 1 reformis ZiriTadi mizani palatis sabWoTa<br />

yaidis inspeqtirebis organodan Tanamedrove umaRles auditorul dawesebulebad<br />

gadaqcevaa.<br />

Sefaseba<br />

resursebi (kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad aqvs auditorul dawesebulebas praqtikaSi misi miznebis misaRwevad<br />

aucilebeli resursebi?<br />

saqarTvelos kontrolis palatisTvis saxelmwifo biujetSi gaTvaliswinebuli<br />

dafinanseba bolo wlebSi mudmivad izrdeboda da uwyebisTvis<br />

xelmisawvdomi finansuri resursebis odenoba, zogadad, sakmarisia. amis<br />

miuxedavad, palata kvlavac mniSvnelovani gamowvevebis winaSe dgas adamianuri<br />

resursebis TvalsazrisiT, gansakuTrebiT iseTi kadrebis mozidvis<br />

mxriv, romelTac Tanamedrove auditis Catareba SeuZliaT.<br />

saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis Sesaxeb“ (romelic miRebulia<br />

2008 wlis 26 dekembers) mTel rig mniSvnelovan debulebebs Seicavs, romelTa<br />

mizani palatis saTanado dafinansebiT uzrunvelyofaa. kerZod, saxelmwifo<br />

biujetSi palatisTvis gaTvaliswinebuli dafinansebis odenoba<br />

ar SeiZleba wina wlis Sesabamis odenobaze naklebi iyos. palatis dafinansebis<br />

Semcireba mxolod misi TanxmobiT aris SesaZlebeli. 2 palata Tavad<br />

adgens sakuTar biujets, romelsac parlaments dasamtkiceblad palatis<br />

Tavmjdomare warudgens. 3<br />

praqtikaSi, saxelmwifo biujetSi kontrolis palatisTvis gamoyofili<br />

dafinanseba bolo wlebSi mudmivad matulobda da 2003-2008 wlebSi Svidjer<br />

gaizarda. palatis TanamSromlebis xelfasebisTvis gamoyofilma Tanxebma<br />

imave periodSi xuTjer imata (es tendencia imave wlebSi bevr sxva<br />

samTavrobo uwyebaSi aRiniSna). 4 kontrolis palatis warmomadgenlis<br />

TqmiT, bolo dros parlamentma am uwyebis damatebiTi saxsrebiT dafinansebis<br />

mizniT sakuTari biujeti Seimcira. 5<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


wina wlebSi palatis muSaobis xarisxze uaryofiT gavlenas TanamSromelTa<br />

xSiri cvla da Sida infrastruqturis dabali xarisxi axdenda. 6 amis miuxedavad,<br />

rogorc Cans, amJamad es problemebi didwilad mogvarebulia.<br />

2009 wlis Semdeg palata arc erT auditors ar dautovebia da infrastruqturac<br />

mniSvnelovnad gaumjobesda. palatas amJamad qveynis sxvadasxva<br />

regionSi sami Tanamedrove da srulad aRWurvili ofisi aqvs. 7<br />

palata jer kidev mniSvnelovani gamowvevebis winaSe dgas TanamSromlebis<br />

profesiuli unarebis mxriv. 2009 wels Catarebuli erT-erTi kvlevis mixedviT,<br />

miuxedavad imisa, rom palatis TanamSromlebs sakmarisi kvalifikacia<br />

aqvT saxelmwifo uwyebebis sabuRaltro dokumentebis „elementaruli“<br />

Semowmebis Casatareblad, maT ufro rTuli auditoruli amocanebis<br />

Sesasruleblad saWiro unarebi ar hyofniT. 8 igive problema xazgasmulia<br />

palatis „SesaZleblobebis ganviTarebis 2010-2011 wlebis gegmaSic,“ romelSic<br />

aRniSnulia, rom auditorTa „mxolod Zalze mcire nawils gaaCnia<br />

Teoriuli da praqtikuli codna Tanamedrove auditis sferoSi.“ 9 aRniSnuli<br />

dokumentis Tanaxmad, palatas saxelmwifo biujetis sruli finansuri<br />

auditis gansaxorcieleblad aranakleb 160 „gamocdili“ auditori<br />

esaWiroeba, magram 2010 mxolod 105 hyavda. 10<br />

2011<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad damoukidebelia auditoruli dawesebuleba kanoniT?<br />

kanonmdebloba Seicavs mniSvnelovan debulebebs, romlebic kontrolis<br />

palatis damoukideblobas ganamtkicebs. amis miuxedavad, kanoni palatis<br />

TanamSromlebs saTanadod ar icavs samsaxuridan TviTneburi daTxovnisgan.<br />

kontrolis palatis statusi ganmtkicebulia qveynis konstituciiT, romelic<br />

zogad debulebebs Seicavs am uwyebis rolis, parlamentTan misi urTierTobebisa<br />

da misi Tavmjdomaris arCevis wesis Sesaxeb. mniSvnelovania,<br />

rom, konstituciis mixedviT, kontrolis palata Tavis saqmianobaSi damoukidebelia<br />

da misi Tavmjdomare 5 wlis vadiT airCeva. 11 kanoni „kontrolis<br />

palatis Sesaxeb“ am uwyebis damoukideblobas kidev ufro amyarebs da<br />

pirdapir krZalavs nebismieri saxiT mis saqmianobaSi Carevas da mis kontrols,<br />

aseve masze politikur zewolas. 12<br />

kontrolis palatis Tavmjdomares, parlamentis Tavmjdomaris wardginebiT,<br />

5 wlis vadiT, siiTi Semadgenlobis umravlesobiT irCevs parlamenti.<br />

„kontrolis palatis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, kontrolis palatis Tavmjdomaresa<br />

da Tavmjdomaris moadgileebs ekrZalebaT politikuri partiis<br />

wevroba, politikur saqmianobaSi Cabma, sxva Tanamdebobis dakaveba da nebismieri<br />

sxva anazRaurebadi saqmianobis Sesruleba, garda pedagogiuri,<br />

samecniero an SemoqmedebiTi saqmianobisa. kontrolis palatis Tavmjdomaris<br />

daTxovnis ufleba mxolod parlaments aqvs, rac konstituciiT<br />

145<br />

6 saqarTvelos kontrolis palata, „2009-<br />

2011 wlebis strategia,“ (Tbilisi:<br />

politikisa da marTvis sakonsultacio<br />

jgufi, 2009), 9-10.<br />

7 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan (saqarTvelos kontrolis<br />

palatis socialuri sferos auditis<br />

departamentis Tavmjdomare), 2011 wlis 6<br />

ivlisi.<br />

8 jorj veltoni, „saerTaSoriso<br />

sazogadoebis roli saqarTveloSi<br />

finansuri reformis ganxorcielebaSi:<br />

biujetis dagegmva da auditi,“<br />

„saerTaSoriso sabiujeto partniorobisa“<br />

da „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelosTvis“ momzadebuli<br />

gamouqveynebeli angariSi, 2009 wlis<br />

marti (citirebulia avtoris nebarTviT),<br />

22.<br />

9 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„SesaZleblobebis ganviTarebis 2010–2011<br />

wlebis gegma“ (Tbilisi: saqarTvelos<br />

kontrolis palata: 2010), 5.<br />

10 iqve, 4.<br />

11 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />

wlis 24 agvistos, muxli 97.<br />

12 saqarTvelos kanoni „saqarTvelos<br />

kontrolis palatis Sesaxeb,“ muxli 3.<br />

8. kontrolis palata


13 iqve, muxli 3, 9-12.<br />

14 iqve, muxli 17.<br />

15 iqve, muxli 18.<br />

146<br />

dadgenili impiCmentis wesiT unda moxdes. palatis Tavmjdomaris am postze<br />

xelaxal arCevaze raime SezRudva dawesebuli ar aris. kanonis Tanaxmad,<br />

palatis Tavmjdomare xelSeuxeblobiT sargeblobs da misi dapatimreba<br />

an sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema SeiZleba mxolod parlamentis<br />

TanxmobiT. Tu palatis Tavmjdomares danaSaulis Cadenis momentSi waaswreben<br />

da daapatimreben, amis Sesaxeb dauyovnebliv unda ecnobis parlaments<br />

da Tu parlamenti mis patimrobaze 48 saaTis ganmavlobaSi Tanxmobas<br />

ar miscems, is dauyovnebliv unda gaTavisufldes. 13<br />

kontrolis palata, zogadad, revizia-Semowmebebis Catarebis dRis wesrigs<br />

Tavad adgens, xolo mis wliur da kvartalur gegmebs palatis Tavmjdomare<br />

amtkicebs. Tavmjdomare aseve amtkicebs palatis reglaments, romliTac<br />

ganisazRvreba revizia–Semowmebebis ganrigi da wesebi. amave dros, saqarTvelos<br />

prezidentsa da parlaments SeuZliaT, palatis dRis wesrigze garkveuli<br />

zegavlena moaxdinon. kanoni acxadebs, rom prezidentisa da parlamentis<br />

gadawyvetilebebi, romlebic sxvadasxva saxelmwifo organoebis<br />

auditis Catarebas exeba, gaTvaliswinebuli unda iqnes palatis auditis<br />

gegmebSi. 14 amave dros, mTel rig saxelmwifo uwyebebsa da Tanamdebobis<br />

pirebs, aseve saparlamento opozicias, ufleba aqvT, palatisgan daugegmavi<br />

revizia-Semowmebebis Catareba moiTxovon. 15<br />

rac Seexeba uaryofiT mxares, miuxedavad imisa, rom kanoni „kontrolis<br />

palatis Sesaxeb“ misi Tavmjdomaris vadaze adre Tanamdebobidan gaTavisuflebisa<br />

da sisxlissamarTlebrivi devnisgan damcav garantiebs Seicavs,<br />

masSi palatis sxva TanamSromlebisTvis msgavsi garantiebi gaTvaliswinebuli<br />

ar aris. imis miuxedavad, rom kontrolis palatis TanamSromlebi<br />

sajaro mosamsaxureebi arian da maTze is garantiebi vrceldeba, romlebsac<br />

„sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoni iTvaliswinebs, es garantiebi zogjer<br />

sxva uwyebebis TanamSromlebis saTanado dacvas ver uzrunvelyofs (ufro<br />

dawvrilebiTi informaciisTvis, ixileT Tavi sajaro samsaxuris Sesaxeb).<br />

Sesabamisad, sakamaToa, sakmarisia Tu ara isini palatis auditorebis damoukideblobis<br />

uzrunvelsayofad.<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad Tavisufalia praqtikaSi auditoruli dawesebuleba mis saqmianobaSi<br />

gare Carevisagan?<br />

kontrolis palata mis yoveldRiur saqmianobaSi damoukidebelia, magram<br />

politikurma sistemam, romelSic is funqcionirebs, SeiZleba misi damoukidebloba<br />

da politikurad sensitiur saqmeebze reagirebis unars Seasustos.<br />

bolo periodSi kontrolis palatis TanamSromlebis daniSvnaze politikuri<br />

zegavlenis an mis yoveldRiur saqmianobaSi politikuri niSniT<br />

Carevis SemTxvevebs adgili ar hqonia. arc iseTi SemTxvevebi dafiqsirebula,<br />

rom kontrolis palatis Tavmjdomare an TanamSromlebi politikur<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


an kanoniT akrZalul sxva saqmianobaSi Cabmuliyvnen an iseTi Tanamdeboba<br />

daekavebinaT, rac maT damoukideblobas eWvqveS daayenebda.<br />

amave dros, rogorc 2009 wels Catarebuli erT-erTi kvlevis angariSSia<br />

aRniSnuli, saqarTveloSi amJamad arsebul politikur garemoSi (rodesac<br />

erTi partia xelisuflebis yvela Stosa da yvela ZiriTad saxelisuflebo<br />

dawesebulebas srulad akontrolebs), mmarTvel partias SeuZlia, palatas<br />

ar misces gamoZiebis Catarebis saSualeba da dablokos misi daskvnebis<br />

gamoqveyneba, Tu es daskvnebi misTvis miuRebeli aRmoCndeba. kerZod, aRmasrulebel<br />

Stos saSualeba aqvs, zewola moaxdinos gamoZiebis procesze<br />

da mTavar prokurors SeuZlia, gamoZiebis Sesaxeb informacia ar gaaxmauros,<br />

xolo saparlamento umravlesobas SeuZlia, gamoZieba parlamentSi<br />

dablokos. imave angariSSi aRniSnulia, rom mmarTveli partia ase araer-<br />

Txel moqceula, xolo kontrolis palatis Tavmjdomares damoukidebeli<br />

politikuri sayrdeni ar gaaCnia, ris gamoc mas gauWirdeba nebismieri iseTi<br />

gamoZiebis Catareba, romelic mmarTveli partiis mowonebiT ar sargeblobs.<br />

16 2007 wels sayuradRebo SemTxveva moxda, rodesac kontrolis palatis<br />

mokvleva, romelic ganaTlebisa da mecnierebis saministros saqmianobas<br />

exeboda, SeCerebul iqna da palatis is TanamSromeli, romelic mokvlevas<br />

atarebda samsaxuridan daiTxoves. 17<br />

kontrolis palatis Catarebuli ori bolodroindeli gamoZieba, romleb-<br />

Sic maRali Tanamdebobis pirebi iyvnen mxilebulni, dadebiTi niSania. 2010<br />

wlis seqtemberSi palatam gamoaqveyna jandacvis saministros auditis Sedegebi,<br />

romlebic saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebisas Cadenil seriozul<br />

darRvevebs asaxavda. prokuraturam, auditis Sedegebis safuZvelze,<br />

sisxlissamarTlebrivi devna wamoiwyo jandacvis ministris moadgilis<br />

mimarT. erTi kviris Semdeg, palatam gamoaqveyna finansTa saministros auditis<br />

Sedegebi, romlebSic amjerad finansTa ministris moadgilis braleuloba<br />

ikveTeboda. 18 es ori SemTxveva mniSvnelovan winsvlaze miuTiTebs<br />

2007 wels ganaTlebis saministroSi Catarebul zemoxsenebul mokvlevas-<br />

Tan SedarebiT, magram ar warmoadgens imis mkafio niSans, rom palata srulad<br />

damoukidebelia, radgan arc erT xsenebul SemTxvevaSi saqme ar<br />

exeboda gavlenian Tanamdebobis pirebs an mZlavr politikur interesebs.<br />

2011<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom sazogadoebas Sesabamisi<br />

informaciis miReba SeeZlos kontrolis palatis saqmianobisa da gadawyvetilebebis<br />

Sesaxeb?<br />

kanonmdebloba Seicavs mTel rig debulebebs, romlebic kontrolis palatis<br />

gamWvirvalobas exeba, magram es debulebebi xSirad orazrovania da<br />

sxvadasxvagvari interpretirebis saSualebas iZleva. amave dros, miuxedavad<br />

imisa, rom, kanoniT, palatis angariSebi sajaro informaciaa, maTi<br />

miReba mxolod sajaro informaciis moTxovnis ganacxadis wardgenis Semdeg<br />

147<br />

16 jorj veltoni, „saerTaSoriso<br />

sazogadoebis roli saqarTveloSi<br />

finansuri reformis ganxorcielebaSi:<br />

biujetis dagegmva da auditi,“ 25, 29.<br />

17 iqve, 24.<br />

18 „eqspresniusi“, „kontrolis palata<br />

finansTa ministris moadgiles Tanxebis<br />

aramiznobriv xarjvaSi adanaSaulebs,“<br />

http://epn.ge/?p=25262 (nanaxia 2011 wlis<br />

12 ivliss) (qarTulad).<br />

8. kontrolis palata


19 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 32.<br />

20 iqve, muxli 6.<br />

21 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />

kodeqsi, miRebulia 1999 wlis 25 ivniss,<br />

muxli 3.<br />

22 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 29.<br />

148<br />

aris SesaZlebeli da kanoni palatas sakuTari iniciativiT maT gamoqveynebas<br />

ar avaldebulebs.<br />

konstituciisa da „kontrolis palatis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, palata<br />

valdebulia, parlaments mTeli rigi dokumentebi warudginos, maT Soris<br />

mTavrobis mier biujetis Sesrulebis Sesaxeb naxevari wlis angariSebi,<br />

palatis daskvna saxelmwifo biujetis Sesrulebis Sesaxeb da misi saqmianobis<br />

amsaxveli wliuri angariSi. palatis mier parlamentisTvis wardgenili<br />

angariSebi parlamentis oficialur beWdviT organoSi unda gamoqveyndes,<br />

Tumca maTi gamoqveynebis vada kanonSi miTiTebuli ar aris. 19 amave<br />

dros, kanoni kontrolis palatis saqmianobis auditis (romelsac parlamentis<br />

droebiTi komisia atarebs) Sedegebis gamoqveynebas ar moiTxovs.<br />

am angariSebTan erTad, kontrolis palata TiToeuli auditis Catarebis<br />

Semdeg mTel rig dokumentebs (auditis aqtebs, angariSebsa da rekomendaciebs)<br />

adgens. kanonis is debulebebi, romlebic am dokumentebis gamWvirvalobas<br />

exeba, garkveulwilad orazrovania. kerZod, „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb“ kanonis Tanaxmad, palata uflebamosilia, magram valdebuli ar<br />

aris, rom es dokumentebi gamoaqveynos. 20 amave dros, es dokumentebi administraciul<br />

aqtebs warmoadgens da, zogadi administraciuli kodeqsis<br />

mixedviT, moqalaqeebisTvis moTxovnisTanave xelmisawvdomi unda gaxdes. 21<br />

kontrolis palataSi Seqmnilia specialuri sabWo, romelsac am uwyebis<br />

mier Catarebuli auditis SedegebTan dakavSirebuli davebis ganxilva evaleba.<br />

kanoni acxadebs, rom sabWos sxdomebi sazogadoebisTvis Riaa, „garda<br />

im SemTxvevebisa, roca saqmis masalebi saxelmwifo an sxva saxis saidumloebas<br />

Seicavs.“ 22<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofilia auditoruli dawesebulebis saqmianobisa<br />

da gadawyvetilebebis gamWvirvaloba praqtikaSi?<br />

kontrolis palatis saqmianobis gamWvirvalobis praqtikaSi uzrunvelsayofad<br />

mTeli rigi nabijebi gadaidga. Seiqmna veb-gverdi, romelzec dawesebulebis<br />

saqmianobis Sesaxeb mniSvnelovani informacia qveyndeba. palata<br />

sajaro informaciis moTxovnis ganacxadebze saTanadod reagirebs, Tumca<br />

Catarebuli auditoruli Semowmebebis sruli sia sazogadoebisTvis xelmisawvdomi<br />

ar aris, amitomac SesaZlebelia, informaciis didi nawili moqalaqeebma<br />

verasodes moiTxovon da is sajaro arasodes gaxdes.<br />

kontrolis palatas informaciulad sakmaod mdidari veb-gverdi aqvs<br />

(www.control.ge), romelic ganaxlebulia da Seicavs zogad informacias uwyebis<br />

Sesaxeb, mimdinare movlenebis ganyofilebasa da mTel rig mniSvnelovan<br />

dokumentebs, maT Soris dagegmili revizia-Semowmebebis ganrigs. amis<br />

miuxedavad, veb-gverdze ar aris palatis adrindeli angariSebis sruli<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


arqivi da mxolod uwyebis mier gamoqveynebuli bolo angariSebia ganTavsebuli,<br />

rogorebicaa palatis saqmianobis wliuri angariSi da saxelmwifo<br />

biujetis Sesrulebis angariSi. am angariSebis veb-gverdze gamoqveyneba dadebiTi<br />

faqtia, gansakuTrebiT imis gaTvaliswinebiT, rom kanoni palatas<br />

amas pirdapir ar avaldebulebs, magram ufro sasargeblo iqneboda, rom<br />

veb-gverdze angariSebis sruli arqivi iyos ganTavsebuli. palatis saqmianobis<br />

amsaxvel wliur angariSebSi, romlebic veb-gverdzea ganTavsebuli,<br />

ganxilulia saangariSo periodSi palatis mier ganxorcielebuli saqmianobis<br />

sxvadasxva aspeqtebi da misi samomavlo gegmebi. dadebiTi kuTxiT, palatam<br />

bolo dros veb-gverdze ganaTavsa im rekomendaciebis sruli sia, romlebic<br />

man gasuli wlis ganmavlobaSi sxvadasxva sajaro uwyebebs gaugzavna.<br />

amis miuxedavad, arc calkeuli revizia-Semowmebebis angariSebi da arc<br />

palatis detaluri biujeti onlain reJimSi xelmisawvdomi ar aris. vebgverds<br />

bolo dros daemata auditis aqtebis ganyofileba, rac SeiZleba<br />

imaze miuTiTebdes, rom palata calkeuli auditis aqtebis veb-gverdze gan-<br />

Tavsebas gegmavs, magram jer–jerobiT es ganyofileba carielia.<br />

amave dros, erT-erTma damoukidebelma eqspertma, romelic saqarTvelos<br />

kontrolis palatis saqmianobas kargad icnobs, aRniSna, rom palatis mier<br />

Catarebuli auditis Sedegebi Cveulebriv moTxovnisTanave xelmisawvdomi<br />

xdeba. 23 am gancxadebis siswores „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />

gamocdilebac adasturebs. sajaro informaciis moTxovnis oTxive ganacxads,<br />

romelic erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis praqtikuli<br />

testebis farglebSi kontrolis palatas gaegzavna, am uwyebam sruli pasuxi<br />

gasca. amasTan erTad, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ sajaro<br />

informaciis misaRebad palatisTvis gagzavnil sxva ganacxadebzec sruli<br />

pasuxi miiRo.<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom kontrolis palata angariSvaldebuli<br />

iyos mis qmedebebze?<br />

kanonmdebloba Seicavs ramdenime mniSvnelovan debulebas, romelTa mizani<br />

kontrolis palatis angariSvaldebulebis uzrunvelyofaa. es debulebebi<br />

iTvaliswinebs angariSebis yovelwliur wardgenasa da specialuri sabWos<br />

Seqmnas, romelmac palatis gadawyvetilebebis winaaRmdeg wardgenili<br />

saCivrebi unda ganixilos. rac Seexeba uaryofiT mxares, kanonmdebloba<br />

kontrolis palatis damoukidebeli auditis Catarebas ar iTvaliswinebs.<br />

konstitucisa 24 da „kontrolis palatis Sesaxeb“ 25 kanonis mixedviT, palata<br />

angariSvaldebulia parlamentis winaSe da valdebulia, mas yoveli wlis 1<br />

ivnisisTvis warudginos angariSi wina wels ganxorcielebuli saqmianobis<br />

Sesaxeb. kanoni am angariSebis Sinaarsis Sesaxeb detalur moTxovnebs ar awesebs<br />

(Tumca palatis reglamentis 25-e muxli am mxriv garkveul miTiTebebs<br />

Seicavs).<br />

149<br />

23 jorj veltonis interviu avtorTan, 2009<br />

wlis 9 noemberi.<br />

24 saqarTvelos konstitucia, muxli 97.<br />

25 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 32.<br />

8. kontrolis palata


26 iqve; parlamentis reglamenti, muxli 216.<br />

27 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 28.<br />

28 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />

wlis saqmianobis angariSi,“ (Tbilisi:<br />

kontrolis palata, 2011),<br />

http://www.control.ge/files/upload-file/pdf/<br />

annual_report_2010.pdf (nanaxia 2011 wlis<br />

12 ivliss) (qarTulad).<br />

29 saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />

wlis safinanso–ekonomikuri saqmianobis<br />

auditis ganmaxorcielebeli parlamentis<br />

droebiT komisia, http://www.parliament.ge/<br />

index.php?sec_id=705&lang_id=GE(nanaxia<br />

2010 wlis 15 marts).<br />

30 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan (saqarTvelos kontrolis<br />

palatis socialuri sferos auditis<br />

departamentis Tavmjdomare), 2010 wlis<br />

26 Tebervali.<br />

31 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis 2009<br />

wlis saqmianobis angariSi,“ (Tbilisi:<br />

kontrolis palata, 2010), 44.<br />

150<br />

kanoni acxadebs, rom kontrolis palatis finansuri da ekonomikuri saqmianobis<br />

auditi yovelwliurad parlamentis mier Seqmnilma specialurma komisiam<br />

unda Caataros. 26 amJamad kanoni gare profesionaluri organizaciis<br />

mier kontrolis palatis damoukidebeli auditis Catarebas ar moiTxovs.<br />

palataSi arsebobs Sida auditis departamenti, romelsac Tavmjdomaris<br />

brZanebis safuZvelze am uwyebis uwyebis saqmianobis Semowmeba SeuZlia,<br />

Tumca ar arsebobs kanonis debuleba, romelic aseTi auditis regularulad<br />

Catarebas uzrunvelyofs.<br />

sajaro uwyebebs, romelTa auditsac kontrolis palata atarebs, SeuZliaT,<br />

auditis Sedegebis gasasaCivreblad palatis davebis ganxilvis sab-<br />

Wos mimarTon. saxelmwifo sawarmoebs, romlebic palatis auditis obieqtebs<br />

warmoadgenen, aseve SeuZliaT misi gadawyvetilebebi sasamarTloSi<br />

gaasaCivron. davebis ganxilvis sabWos palatis Tavmjdomare xelmZRvanelobs,<br />

romelsac sabWos wevrebis daniSvnis uflebac aqvs. kanoni sabWoSi<br />

damoukidebeli eqspertebis CarTvis nebas iZleva (magram amas pirdapir ar<br />

moiTxovs). sabWos wevrobaze kandidaturebis wardgenis ufleba arasamTavrobo<br />

organizaciebsac aqvT. parlaments ufleba aqvs, daniSnos sabWos ori<br />

wevri, romelTagan erTi aucileblad saparlamento opoziciis warmomadgeneli<br />

unda iyos. 27<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad angariSvaldebulia kontrolis palata mis qmedebebze praqtikaSi?<br />

kanonis debulebebi, romelTa mizans kontrolis palatis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofa warmoadgens, zogadad, praqtikaSi efeqturad<br />

sruldeba, Tumca palatis finansuri saqmianobis damoukidebeli auditi<br />

dRemde ar Catarebula.<br />

kontrolis palata parlaments warudgens misi saqmianobis amsaxvel yovelwliur<br />

angariSebs, romlebic palatis veb-gverdze qveyndeba. bolo aseTi<br />

angariSi, romelic sakanonmdeblo organos waredgina, sakmaod detalur<br />

informacias Seicavs saangariSo periodSi Catarebuli Semowmebebis, Semowmebebis<br />

Sedegebis safuZvelze gatarebuli RonisZiebebis, palataSi mimdinare<br />

reformebisa da uwyebis finansuri sakiTxebis Sesaxeb.<br />

kontrolis palatis finansur inspeqtirebas yovelwliurad atarebs parlamentis<br />

droebiTi komisia. 29 igegmeba palatis safinanso saqmianobis yovelwliuri<br />

damoukidebeli auditis danergva, romelsac romelime avtoritetuli<br />

saerTaSoriso auditoruli firma Caatarebs, magram amJamad<br />

aseTi auditi ar xorcieldeba. 30 amave dros, bevri sxva sajaro uwyebisgan<br />

gansxvavebiT, kontrolis palatam ukve Seqmna Sida auditis departamenti<br />

da Caatara Sida auditoruli Semowmeba. 31<br />

am etapze, palatis davebis ganxilvis sabWos muSaobis Sefaseba rTulia,<br />

radgan is mcire xnis win Seiqmna da jer arc erTi saCivari ar miuRia.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic auditoruli dawesebulebis<br />

keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />

saqarTveloSi kontrolis palatis keTilsindisierebis uzrunvelsayofad<br />

Zlieri meqanizmebi arsebobs.<br />

2009 wels miRebul iqna saqarTvelos kontrolis palatis auditorTa<br />

eTikis kodeqsi. palatis warmomadgenlis gancxadebiT, kodeqsi daefuZna<br />

im principebs, romlebic „umaRlesi auditoruli dawesebulebebis saerTa-<br />

Soriso organizaciis“ mier aris aRiarebuli. 32<br />

kodeqsi Semdeg sferoebs moicavs: patiosneba, damoukidebloba da obieqturoba,<br />

politikuri neitraliteti, interesTa konfliqtis dauSvebloba,<br />

pasuxismgebloba, profesiuli saidumloebis dacva, profesionalizmi da<br />

urTierTobis eTika. kodeqsis Sesabamisi Tavebi auditorebis qcevis detalur<br />

wesebs da maTTvis gankuTvnil saTanado miTiTebebs Seicavs.<br />

kodeqsi moiTxovs, rom kontrolis palatis auditorebi Semowmebis Catarebisas<br />

ar daeqvemdebaron iseTi gare faqtorebis zegavlenas, rogorebicaa<br />

sazogadoebrivi azri, mediaSi gamoqveynebuli masalebi an piradi interesebi<br />

da Semowmeba mxolod Sesabamisi kanonis debulebebis mixedviT ganaxorcielon.<br />

kodeqsis mixedviT, auditorebma maTze dakisrebuli movaleobebi<br />

miukerZoeblad unda ganaxorcielon da maTi uflebamosilebebi<br />

piradad maTi an sxva pirebis sasargeblod ar unda gamoiyenon. isini aseve<br />

valdebulni arian, yvela miRebuli informacia miukerZoeblad gamoikvlion<br />

da gadawyvetilebebi mxolod am informaciis Sefasebis safuZvelze<br />

da saqarTvelos kanonmdeblobis moTxovnaTa Sesabamisad miiRon. 33 auditorebma<br />

maTi uflebamosilebebi politikuri saqmianobisTvis ar unda gamoiyenon<br />

da ar unda daeqvemdebaron politikur gavlenebs. 34<br />

kodeqsi pirdapir moiTxovs, rom auditorebma daicvan „sajaro samsaxurSi<br />

interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ kanonis moTxovnebi da<br />

ar miiRon iseTi saCuqrebi, romlebmac SeiZleba gavlena moaxdinos maT mier<br />

samsaxureobrivi movaleobebis Sesrulebaze an saeWvo gaxados maTi damoukidebloba<br />

da patiosneba. auditorebma interesTa SeuTavseblobis nebismieri<br />

SesaZlo SemTxvevis Sesaxeb maT uSualo xelmZRvanels unda Seatyobinon.<br />

35<br />

kontrolis palatis TanamSromlebze palatis datovebis Semdeg dasaqmebis<br />

TvalsazrisiT dawesebuli SezRudvebi mocemulia kanonSi „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb.“ kerZod, maT, rogorc sajaro mosamsaxureebs, sajaro samsaxuris<br />

datovebidan sami wlis ganmavlobaSi ekrZalebaT im kerZo sawarmoebSi<br />

muSaoba, romelTa zedamxedveloba/Semowmeba maT samsaxureobrivad<br />

evalebodaT. 36<br />

151<br />

32 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />

33 saqarTvelos kontrolis palatis<br />

auditorTa eTikis kodeqsi, muxli 5.<br />

kodeqsi „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ saqarTvelos kontrolis<br />

palatam moawoda 2010 wlis 1 marts.<br />

34 iqve, muxli 6.<br />

35 iqve, muxli 7.<br />

36 saqarTvelos kanoni „sajaro samsaxuris<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1997 wlis 31<br />

oqtombers, muxli 65.<br />

8. kontrolis palata


37 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 2.<br />

38 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis<br />

saqmianobis angariSi: 2009,“ 23-38.<br />

39 jorj veltoni, „saerTaSoriso<br />

sazogadoebis roli saqarTveloSi<br />

finansuri reformis ganxorcielebaSi:<br />

biujetis dagegmva da auditi,“ 23.<br />

40 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 35.<br />

41 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan, 2011 wlis 6 ivlisi.<br />

152<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qulis miniWeba ar moxerxda<br />

ramdenad uzrunvelyofilia auditoruli dawesebulebis keTilsindisiereba<br />

praqtikaSi?<br />

vinaidan eTikis kodeqsis SemoRebis Semdeg jer didi xani ar gasula, amJamad<br />

ar moipoveba sakmarisi informacia, raTa Sefasdes efeqtianad sruldeba<br />

Tu ara is praqtikaSi.<br />

roli: efeqtiani finansuri auditis Catareba<br />

qula: 50<br />

ramdenad efeqtianad atarebs auditoruli dawesebuleba saxelmwifo<br />

saxsrebis xarjvis audits?<br />

bolo wlebSi sagrZnoblad gaizarda kontrolis palatis unari, ganaxorcielos<br />

finansuri auditoruli Semowmebebi, Tumca kvlavac arsebobs mniSvnelovani<br />

gamowvevebi palatis SesaZleblobebis mxriv.<br />

amJamad moqmedi kanoni (romelic 2008 wels iqna miRebuli) kontrolis palatis<br />

mier sami saxis auditis – finansuri, Sesabamisobisa da efeqtianobis<br />

auditis Catarebas iTvaliswinebs. 37 praqtikaSi, palata sajaro saxsrebis<br />

xarjvis audits sxvadasxva tipis dawesebulebebSi atarebs. maT Sorisaa,<br />

sajaro uwyebebi, komerciuli sawarmoebi, romlebSic saxelmwifo wils<br />

flobs, da naxevrad avtonomiuri organoebi, romlebic saxelmwifo dafinansebas<br />

iReben. 38<br />

2009 wels Catarebulma erT-erTma kvlevam daadgina, rom kontrolis palatis<br />

mier Catarebuli Semowmebebis masStabi Zalze SezRuduli iyo da<br />

auditorebi iSviaTad amowmebdnen, Tu ramdenad xmardeboda saministroebidan<br />

gasuli saxsrebi im saqonlisa da momsaxurebis SeZenas, risTvisac<br />

gankuTvnuli iyo. imave kvlevis angariSSi aRniSnuli iyo, rom Sesyidvebis<br />

Semowmebisas auditorebi maT xarjebis efeqturobasa (iyo Tu ara SeZenili<br />

saqoneli/momsaxureba yvelaze iafi xarisxis mocemuli donisTvis) da efeqtianobas<br />

(gamoiyeneboda Tu ara SeZenili nivTebi maqsimaluri sargeblobis<br />

misaRebad) ar amowmebdnen. 39 „ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis<br />

organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli qselis~ (ACN) 2010 wlis daskvnaSi<br />

aseve aRniSnulia, rom palatis saqmianoba auditis obieqtebis finansuri<br />

aqtivobebis „Sesabamis kanonmdeblobasTan da biujetebTan Sesabamisobis<br />

SemowmebiT“ Semoifargleboda. 40<br />

bolo ori wlis ganmavlobaSi mdgomareoba TandaTan umjobesdeba. 2010<br />

wels palatam daamtkica axali „finansuri auditis saxelmZRvanelo“ 41 da<br />

gaatara dawesebulebis saerTo SesaZleblobebis gazrdisTvis gamiznuli<br />

RonisZiebebi. amis miuxedavad, rogorc resursebis qveTavSi iyo aRniSnuli,<br />

palatas saxelmwifo biujetis sruli auditis Casatareblad arsebulze<br />

meti kvalificiuri auditori esaWiroeba.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


kontrolis palata efeqtianobis auditis regularulad Catarebas mxolod<br />

2012 wlidan gegmavs, 42 Tumca man am tipis ramdenime piloturi auditi<br />

2010 wels Caatara. 43 palatas amJamad sajaro seqtorSi Sida auditoruli<br />

Semowmebebis efeqturobis sruli Sefaseba ar SeuZlia, radgan sajaro<br />

seqtorSi Sida auditis subieqtebis sistema mxolod 2010 wels dainerga<br />

da jer srulad ar amoqmedebula. 44<br />

2011<br />

roli: darRvevebis aRmoCena da sanqciebis daweseba<br />

qula: 50<br />

afiqsirebs da iZiebs Tu ara auditoruli dawesebuleba sajaro Tanamdebobis<br />

pirebis mier Cadenil kanondarRvevebs?<br />

kontrolis palatas aqvs rogorc samarTlebrivi mandati, ise praqtikuli<br />

instrumentebi darRvevebis dasafiqsireblad. palatam bolo wlebSi araerTi<br />

darRveva aRmoaCina, Tumca arsebobs safuZliani eWvi, rom mas mTavrobis<br />

yvelaze gavlenian elementebTan dasapirispireblad sakmarisi damoukidebloba<br />

ar gaaCnia.<br />

kontrolis palataSi amJamad mimdinare reformis zogadi mizani misi<br />

„makontrolebeli organodan“ iseT dawesebulebad gardaqmnaa, romelic<br />

auditis obieqtebs gamocdilebas uziarebs da xels uwyobs saxelmwifo<br />

resursebis efeqtian xarjvas. 45 miuxedavad imisa, rom „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb“ axali kanoni mTavar aqcents palatis damsjel da sagamoZiebo funqciebze<br />

aRar akeTebs, is mainc Seicavs debulebebs, romlebic darRvevebis<br />

aRmoCenasa da sanqciebis dawesebaSi palatis rols Seexeba.<br />

kanonis mixedviT, im SemTxvevaSi, Tu auditis Sedegad SesaZlo danaSaulis<br />

niSnebi gamoikveTeba, kontrolis palatam auditis masalebi samarTaldamcav<br />

organoebs unda gaugzavnos. 46 samarTaldamcavi organoebi valdebulni<br />

arian, palatas acnobon wardgenili informaciis Sesabamisad gatarebuli<br />

RonisZiebebis Sesaxeb.<br />

praqtikaSi, palatis SesaZleblobebis bolodroindelma zrdam mis mier<br />

darRvevebis dafiqsirebis unaric gazarda. mxolod 2010 wels, palatis<br />

auditorebma mTlianobaSi 869 kanondarRveva daafiqsires. 47 kontrolis<br />

palatis warmomadgenlis gancxadebiT, palatis auditorebs auditis obieqtebSi<br />

saWiro dokumentebze xeli Tavisuflad miuwvdebaT. 48<br />

rac Seexeba uaryofiT mxares, rogorc damoukideblobis (praqtika)<br />

qveTavSi iyo aRniSnuli, gaurkvevelia, SeuZlia Tu ara kontrolis palatas<br />

amJamindel politikur garemoSi daupirispirdes yvelaze gavlenian uwyebebsa<br />

da Tanamdebobis pirebs. am mxriv eWvebs aCens ganaTlebis saministroSi<br />

2007 wels Catarebuli mokvleva (romelic damoukideblobis qveTavSi iyo<br />

naxsenebi), Tumca dadebiTi niSani iyo jandacvisa da finansTa saministroebTan<br />

dakavSirebuli ori ufro gviandeli SemTxveva (romlebic aseve zemoT<br />

iqna ganxiluli).<br />

153<br />

42 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />

43 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan, 2011 wlis 6 ivlisi.<br />

44 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />

45 saqarTvelos kontrolis palata, 2009–<br />

2011 wlebis strategia,“ 5.<br />

46 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 24.<br />

47 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis<br />

saqmianobis angariSi: 2010,“ 8.<br />

48 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis<br />

saqmianobis angariSi: 2009,“ 23.<br />

8. kontrolis palata


49 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />

50 „saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis 2008<br />

wlis saqmianobis angariSi,“ 22.<br />

51 saqarTvelos kanoni „kontrolis palatis<br />

Sesaxeb,“ muxli 4.<br />

52 iqve, muxli 2.<br />

53 iqve, muxli 6.<br />

54 iqve, muxli 24.<br />

55 jorj veltonis interviu avtorTan, 2009<br />

wlis 9 noemberi.<br />

154<br />

amasTan erTad, gaurkvevelia, yovelTvis saTanadod reagireben Tu ara<br />

samarTaldamcavi uwyebebi kontrolis palatis mier Catarebuli auditis<br />

Sedegebze. rogorc palatis 2008 wlis angariSSia aRniSnuli, wlis ganmavlobaSi<br />

prokuraturisTvis gagzavnili 44 saqmidan angariSis Sedgenis momentisTvis<br />

28 isev gamoZiebis stadiaSi iyo, 2 saqmeze gamoZieba Sewyda da<br />

danarCen 14 saqmeze palatas aranairi informacia ar hqonda miRebuli. es<br />

monacemebi gvaCvenebs, rom arc erT im saqmeze, romlis masalebic palatam<br />

prokuraturas gaugzavna, 2008 wels savaraudod bralis wardgena ar momxdara<br />

(yovel SemTxvevaSi, im droisaTvis, rodesac angariSi iqna Sedgenili).<br />

49 palatis 2009 da 2010 wlebis wliur angariSebSi aseTi monacemebi<br />

Setanili ar aris. 50<br />

roli: finansuri marTvis gaumjobeseba (kanoni da praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad efeqturad uwyobs xels kontrolis palata mTavrobis finansuris<br />

marTvis gaumjobesebas?<br />

kontrolis palatas miniWebuli aqvs mandati, rom calkeul saxelmwifo<br />

uwyebebs finansur sakiTxebTan dakavSirebuli rekomendaciebi misces,<br />

rasac is praqtikaSic axorcielebs. 2009 wlidan moyolebuli, gaizarda<br />

palatis unari, xeli Seuwyos mTavrobis finansuri marTvis gaumjobesebas,<br />

Tumca am mxriv garkveuli mniSvnelovani gamowvevebi mainc arsebobs.<br />

kontrolis palata valdebulia, xeli Suwyos finansuri marTvis gaumjobesebas.<br />

kanoni „kontrolis palatis Sesaxeb“ acxadebs, rom palatis erTerTi<br />

mizani saxelmwifo saxsrebisa da saxelmwifos sxva materialuri faseulobebis<br />

efeqtiani gamoyenebis xelSewyobaa. 51 kanonis mixedviT, kontrolis<br />

palatis erT-erT mimarTulebas „efeqtianobis auditi“ warmoadgens,<br />

rac saxelmwifo programebis, resursebisa gamoyenebisa da marTvis<br />

analizs da mizanSewonilobisa da efeqtianobis Sefasebas gulisxmobs. 52<br />

kanoni adgens, rom kontrolis palata uflebamosilia, parlamentsa da sxva<br />

Sesabamis organoebsa da dawesebulebebs warudginos sagadasaxado kanonmdeblobisa<br />

da sxva sakanonmdeblo aqtebis gamocemasTan da srulyofasTan<br />

dakavSirebuli winadadebebi. 53 palata uflebamosilia, saqarTvelos prezidentsa<br />

da mTavrobas gaugzavnos informacia auditis Sedegebis Sesaxeb<br />

da warudginos maT rekomendaciebi. 54<br />

erT-erTma damoukidebelma eqspertma, romelmac 2009 wels saqarTvelos<br />

kontrolis palatis saqmianoba Seiswavla, aRniSna, rom palata 2004-2008<br />

wlebSi mTavrobis saerTo finansur marTvasTan dakavSirebiT Zalze cota<br />

rekomendacias iZleoda. man gamoTqva mosazreba, rom 2004 wels saxelmwifo<br />

resuresebis marTvis reformirebasa da gaumjobesebaze pasuxismgebeli<br />

organos roli finansTa saministrom SeiTavsa da am mxriv kontrolis<br />

palata gansakuTrebiT ar aqtiurobda. 55<br />

mdgomareoba gaumjobesda palataSi reformis dawyebis Semdeg 2008-2009<br />

wlebSi da uwyebam sajaro seqtoris finansuri marTva 2010 wels misi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saqmianobis erT-erT ZiriTad prioritetul sferod gamoacxada. 56 palatis<br />

angariSis mixedviT, uwyebis mier Catarebuli auditoruli Semowmebebis<br />

Sedegebma biZgi misca saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb axali kanonis miRebas<br />

da sakanonmdeblo cvlilebebs, romlebmac saxelmwifo saxsrebis xarjvis<br />

kuTxiT naxevrad damoukidebeli organoebis moqmedebis Tavisufleba<br />

SezRuda. 57 2010 wels, kontrolis palatis mier Catarebuli Semowmebebis<br />

Sedegad, mTavrobis danazogebisa da damatebiTi Semosavlebis odenobam<br />

44 milioni lari Seadgina. 58 angariSSi, romelic mTavrobis mier 2010 wlis<br />

saxelmwifo biujetis Sesrulebas Seexeboda, kontrolis palata xazgasmiT<br />

aRniSnavda sajaro seqtoris finansur marTvasTan dakavSirebul rig mniSvnelovan<br />

problemebs, maT Soris finansuri aRricxvis sistemis mouwesrigeblobas,<br />

sabiujeto asignebebis araswor xarjvas, arasaTanado dagegmvasa<br />

da marTvas da sajaro samarTlis iuridiuli pirebis angariSvaldebulebis<br />

dabal xarisxs. angariSi aseve Seicavda palatis Sesabamis rekomendaciebs. 59<br />

kontrolis palata acxadebs, rom is auditis obieqtebs rekomendaciebis<br />

Sesasruleblad gonivrul vadas aZlevs da maTgan konkretuli vadis gasvlis<br />

Semdeg angariSis wardgenas iTxovs. palata aseve acxadebs, rom samTavrobo<br />

uwyebebi Cveulebriv mis rekomendaciebs asruleben da finansuri<br />

aRricxvis gaumjobesebas cdiloben. 60<br />

amave dros, mTeli rigi im problemebisa, romlebic wina qveTavebSi iqna<br />

ganxiluli, kvlavac asustebs palatis unars, rom sajaro seqtoris finansuri<br />

marTvis gaumjobesebas Seuwyo xeli. rogorc zemoT aRiniSna, palatas<br />

saxelmwifo biujetis sruli auditis Casatareblad meti kvalificiuri<br />

auditori esaWiroeba. amasTan erTad, palata sajaro seqtorisTvis ufro<br />

amomwuravi rekomendaciebis wardgenas savaraudod mas Semdeg SesZlebs,<br />

rac is efeqtianobis srulfasovani auditebis Catarebasa da Sida auditis<br />

revizias daiwyebs.<br />

2011<br />

155<br />

56 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis<br />

saqmianobis angariSi: 2009,“: 22.<br />

57 iqve, 31-33.<br />

58 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„saqarTvelos kontrolis palatis 2010<br />

wlis saqmianobis angariSi,“ 18.<br />

59 saqarTvelos kontrolis palata,<br />

„moxseneba saqarTvelos 2010 wlis<br />

saxelmwifo biujetis Sesrulebis Sesaxeb<br />

saqarTvelos mTavrobis angariSTan<br />

dakavSirebiT,“ (Tbilisi: kontrolis<br />

palata, 2011).<br />

60 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mimowera giorgi<br />

alasaniasTan, 2010 wlis 26 Tebervali.<br />

8. kontrolis palata


9.politikuri partiebi<br />

156<br />

reziume<br />

saqarTvelos kanonmdebloba politikuri partiebis Seqmnisa da funqcionirebis<br />

Tavisuflebas uzrunvelyofs da politikuri jgufebis maT saqmianobaSi<br />

saxelmwifos Carevisagan damcav garantiebs Seicavs. Tumca, am kvlevis<br />

Tanaxmad, mmarTvel partiasa da opozicias Soris finansuri resursebis<br />

metad araTanabari ganawileba praqtikaSi realuri politikuri konkurenciis<br />

arsebobas uSlis xels. miuxedavad imisa, rom partiebi, zogadad, mTavrobis<br />

mxridan zewolis gareSe funqcionireben, arsebobs opoziciis aqtivistebis<br />

daSinebisa da maT mimarT Zaladobis SemTxvevebi, romlebic samarTalmdacav<br />

organoebs saTanadod ar gamouZiebiaT. politikur partiebs<br />

aseve ar gaaCniaT Sida demokratiuli mmarTvelobis qmediTi procedurebi,<br />

xolo maTi unari, gaaerTianon da politikur asparezze warmoadginon socialuri<br />

interesebi, metad SezRudulia.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili maCveneblebis qulebiT Sefasebulia<br />

politikuri partiebis SesaZleblobebi, Sida marTva da maTi roli<br />

saqarTvelos antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia<br />

TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 48/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi 100 25<br />

69/100 damoukidebloba 100 50<br />

marTva gamWvirvaloba 75 50<br />

50/100 angariSvaldebuloba 50 50<br />

keTilsindisiereba 50 25<br />

roli interesebis agregacia<br />

25/100 da reprezentacia — 25<br />

antikorufciuli miznebis<br />

erTguleba — 25<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


struqtura da organizacia<br />

saqarTveloSi daaxloebiT 190 registrirebuli politikuri partiaa, Tumca<br />

bolo wlebSi qveynis politikur cxovrebaSi met-naklebad aqtiurad<br />

mxolod aTiode maTgania CarTuli. amJamad saqarTvelos parlamentSi mTeli<br />

rigi wamyvani partiebi warmodgenili ar arian, radgan maT 2008 wlis<br />

saparlamento arCevnebis Semdeg saparlamento mandatebze uari Tqves im<br />

darRvevebisadmi protestis niSnad, romlebsac, maTi azriT, arCevnebis<br />

dros hqonda adgili. dRes saparlamento mandatebis met-naklebad mniSvnelovan<br />

raodenobas mxolod erTi opoziciuri partia, „qristian-demokratiuli<br />

moZraoba,“ flobs (ramdenime mcire partia parlamentSi TiTo mandatiT<br />

aris warmodgenili). 1990-iani wlebidan moyolebuli, saqarTvelos<br />

politikuri sistemis mudmivi maxasiaTebeli niSania dominantur mdgomareobaSi<br />

myofi mmarTveli partia da danawevrebuli opozicia, romelic<br />

gaerTianebas ver axerxebs.<br />

Sefaseba<br />

resursebi (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba xelsayrel garemos politikuri<br />

partiebis Seqmnisa da funqcionirebisTvis?<br />

arsebuli kanonmdebloba politikuri partiebis Seqmnisa da funqcionirebisTvis<br />

raime mniSvnelovan dabrkolebebs ar awesebs. saqarTvelos moqalaqeTa<br />

ufleba, „Seqmnan politikuri partia da monawileoba miiRon mis<br />

saqmianobaSi“ konstituciiT aris garantirebuli. 1 partiebis Seqmnisa da<br />

funqcionirebis konkretuli wesebi Camoyalibebulia saqarTvelos organul<br />

kanonSi „moqalaqeTa politikuri gaerTianebebis Sesaxeb“ (SemdgomSi<br />

„politikuri partiebis kanoni“). 2<br />

arsebuli kanonmdebloba politikuri partiebis dafuZnebisTvis raime<br />

seriozul dabrkolebebs ar awesebs. politikuri partiis Sesaqmnelad<br />

xelisuflebisgan raime saxis nebarTva saWiro ar aris, Tumca imisTvis, rom<br />

partiis damfuZnebeli yriloba kanonierad CaiTvalos, is moqalaqeTa aranakleb<br />

300-kacianma jgufma unda Caataros. 3 partiam damfuZnebeli yrilobis<br />

gamarTvidan erTi kviris vadaSi registraciisTvis ganacxadiT unda<br />

mimarTos iusticiis saministros da garkveuli dokumentebi, maT Soris<br />

aranakleb 1,000 wevris sia, warudginos. 4 saministros ufleba aqvs, ganmcxadebel<br />

partiis registraciaze uari uTxras, Tu mis mier wardgenili dokumentebi<br />

ewinaaRmdegeba politikuri partiebis kanonis an konstituciis<br />

moTxovnebs. registraciaze uaris SemTxvevaSi, saministro valdebulia, ganmcxadebels<br />

uaris gadawyvetileba da misi dasabuTebuli mizezi werilobiT<br />

acnobos. Tu saministro kanoniT miTiTebul vadaSi ganmcxadebels uaris<br />

Sesaxeb werilobiT ar acnobebs da, amasTanave, Tu ganmcxadeblis mier wardgenili<br />

dokumentebi kanonis moTxovnebs akmayofilebs, partia avtomatu-<br />

2011 157<br />

1 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />

wlis 24 agvistos, muxli 26.<br />

2 miRebulia 1997 wlis 31 oqtombers.<br />

3 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />

politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />

miRebuli 1997 wlis 31 oqtombers, muxli<br />

12.<br />

4 iqve, muxli 22.<br />

9. politikuri partiebi


5 iqve, muxli 23.<br />

6 saqarTvelos konstitucia, muxli 26.<br />

7 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />

politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />

muxli 5.<br />

8 iqve, muxli 6.<br />

9 Freedom House, Nations in Transit 2009<br />

(Freedom House, 2009), 225.<br />

10 dafinansebis sabaziso odenoba weliwadSi<br />

150,000 lars Seadgens. (is partiebi,<br />

romlebic saparlamento arCevnebSi 8<br />

procentze met xmebs miiReben an<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

arCevnebSi mTeli qveynis masStabiT 6<br />

procentze met xmebs daagroveben, 300,000<br />

laris dafinansebas Rebuloben.)<br />

11 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />

politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />

muxli 29 (1).<br />

158<br />

rad registrirebulad CaiTvleba. ganmcxadebels SeuZlia, partiis registraciaze<br />

saministros uari sasamarTloSi gaasaCivros. 5<br />

rogorc konstitucia, 6 ise politikuri partiebis kanoni 7 partiis ideologiur<br />

mimarTulebebze garkveul SezRudvebs awesebs. kerZod, kanonmdebloba<br />

krZalavs iseTi partiis Seqmnas, romlis mizania saqarTvelos konstituciuri<br />

wyobilebis damxoba an ZaladobiT Secvla, qveynis damoukideblobis<br />

xelyofa an teritoriuli mTlianobis darRveva; an romelic eweva<br />

omis an Zaladobis propagandas an aRvivebs erovnul, kuTxur, religiur<br />

an socialur SuRls. kanoni aseve krZalavs partiebis Seqmnas regionuli<br />

niSniT, anu iseTi partiebis Seqmnas, romlebic qveynis mTel teritoriaze<br />

ar moqmedeben. 8 miuxedavad imisa, rom es SezRudvebi demokratiul sazogadoebaSi<br />

SeiZleba legitimurad CaiTvalos, Freedom House-ma SeSfoTeba<br />

gamoTqva regionuli partiebis akrZalvis gamo da aRniSna, rom is erovnul<br />

umciresobebs, romlebic xandaxan konkretul regionebSi arian koncentrirebuli,<br />

uzRudavs SesaZleblobas, qveynis xelmZRvanelobis yuradReba maT<br />

problemebze miapyron. 8<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad miuwvdebaT politikur partiebs xeli finansur resursebze,<br />

romlebic efeqturi politikuri konkurenciisTvis aris aucilebeli?<br />

miuxedavad imisa, rom kanoni politikur partiebs dafinansebis mravali<br />

wyarodan mopovebis uflebas aZlevs, mmarTvel partiasa da opoziciur<br />

jgufebs Soris finansuri resursebi araTanabrad aris ganawilebuli, rac<br />

ZiriTadad imiT aris gamowveuli, rom opozicias kerZo Semowirulobebze<br />

xeli naklebad miuwvdeba. es garemoeba realur politikur konkurencias<br />

amcirebs.<br />

qveynis ZiriTad politikur partiebs xeli miuwvdebaT saxelmwifo dafinansebaze<br />

da, aseve, SeuZliaT kerZo Semowirulobebis miReba. yvela partiisTvis,<br />

romelsac saxelmwifo dafinansebis miRebis ufleba aqvs, dawesebulia<br />

dafinansebis sabaziso odenoba, 10 magram saxelmwifo dafinansebis<br />

saerTo moculoba im Sedegebzea damokidebulia, romelsac partia arCevnebSi<br />

aCvenebs.<br />

politikuri partiebis kanoni moiTxovs, rom partiebis dafinanseba gaTvaliswinebuli<br />

iyos yovelwliur saxelmwifo biujetSi, raTa „gaewios finansuri<br />

mxardaWera politikuri partiebis saqmianobas da xeli Seewyos jansa-<br />

Ri, konkurentunariani politikuri sistemis Camoyalibebas.“ 11 partiebs<br />

saxelmwifosgan dafinansebis miReba ori gziT SeuZliaT: saxelmwifo biujetidan<br />

pirdapiri dafinansebiT da „saarCevno sistemebis ganviTarebis,<br />

reformebisa da swavlebis centridan“ miRebuli saxsrebiT. centri politikuri<br />

partiebisa da arasamTavrobo organizaciebisTvis gamoyofs Tanxebs,<br />

romlebic mxolod treningebis, konferenciebis, regionuli proeq-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


tebisa da sxva iseTi aqtivobebisTvis aris gankuTvnili, romlebic saqarTveloSi<br />

politikuri partiebis ganviTarebas uwyobs xels. pirdapir dafinansebas<br />

is partiebi iReben, romlebmac bolo saparlamento arCevnebSi<br />

xmebis sul mcire 4 procenti miiRes an bolo adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

arCevnebSi xmebis sul cota 3 procenti moagroves. pirdapiri<br />

dafinanseba Sedgeba fiqsirebuli sabaziso Tanxidan da damatebiTi Tanxidan,<br />

romelic partiis mier bolo arCevnebSi naCveneb Sedegebs Seesabameba.<br />

biujetidan „saarCevno sistemebis ganviTarebis, reformebisa da swavlebis<br />

centrSi“ gadaricxuli Tanxis odenoba im Tanxis 50 procents unda Seadgendes,<br />

romelic politikur partiebs pirdapir eZlevaT, da partiebze maT<br />

mier miRebuli pirdapiri dafinansebis proporciulad unda ganawildes.<br />

rac Seexeba kerZo Semowirulobebs, kanoni ar adgens im Tanxis maqsimalur<br />

odenobas, romlis miRebac partias mocemuli periodis ganmavlobaSi<br />

SeuZlia, Tumca wlis manZilze kerZo piris mier partiisTvis gadacemuli<br />

Semowirulobis odenoba ar unda aRematebodes 30,000 lars, iuridiuli<br />

piris mier gaRebuli Tanxa ki – 100,000 lars. 12 msgavsi SezRudvebi moqmedebs<br />

saarCevno kampaniis dros miRebul Semowirulobebzec. amasTan, politikur<br />

partiebs, romlebsac parlamentSi fraqcia hyavT an bolo sayovel-<br />

Tao arCevnebze xmebis sul cota 4 procenti miiRes, ufleba aqvT, saarCevno<br />

kampaniis ganmavlobaSi ufaso saeTero droiT isargeblon. 13<br />

2008 wlis saparlamento arCevnebma mmarTvel partiasa da opoziciur jgufebs<br />

Soris resursebis flobis mxriv mniSvnelovani sxvaoba gamoavlina.<br />

saarCevno kampaniebis sajarod xelmisawvdomi finansuri angariSebis Tanaxmad,<br />

romlebic centralur saarCevno komisiaSi iqna wardgenili, mmarTvelma<br />

„nacionalurma moZraobam“ Tavis saarCevno kampaniaze 12 milioni lari<br />

daxarja, anu 25-jer meti, vidre opoziciuri partiebis yvelaze didma<br />

koaliciam – blokma „gaerTianebuli opozicia“ (480,000 lari). 14 opoziciuri<br />

partiebi acxadebdnen, rom xelisufleba kerZo biznesebsa da sawarmoebs<br />

aiZulebda, mmarTveli partiis saarCevno fondSi Semowirulobebi<br />

SeetanaT da, amave dros, axdenda maT darwmunebas, rom opozicias ar daxmarebodnen.<br />

15 opoziciuri partiebi araxelsayrel mdgomareobaSi aRmoCdnen<br />

imis gamoc, rom mmarTveli partia eqskluziuri wvdomiT sargeblobda<br />

administraciul resursebze, romlebsac xelisufleba saarCevno kampaniebis<br />

periodSi iyenebs. 16 amasTan erTad, „nacionalur moZraobas“ mediazec<br />

ufro metad miuwvdeboda xeli, vidre sxva partiebs. 17<br />

saqarTvelos wamyvani politikuri partiebis 2008 wlis finansurma angari-<br />

Sebma, romlebic „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ am angari-<br />

Sis momzadebis periodSi Seiswavla, aCvena, rom mmarTvelma „nacionalurma<br />

moZraobam“ opoziciaze bevrad didi Semowirulobebi miiRo, opoziciuri<br />

jgufebi ki ufro saxelmwifo dafinansebaze iyvnen damokidebulni. magali-<br />

Tad, 2008 wels, „nacionaluri moZraobis“ saerTo SemosavalSi saxelmwifo<br />

dafinansebis wili mxolod 7 procents Seadgenda, xolo opoziciuri „leiboristuli<br />

partiisa“ da „respublikuri partiis“ Sesabamisi monacemebi<br />

53 procentsa da 33 procents aRwevda. 18 sainteresoa, rom maSin, rodesac<br />

mmarTvelma partiam Semowirulobebi aTeulobiT biznesisgan miiRo, opo-<br />

2011<br />

159<br />

12 iqve, muxli 26.<br />

13 saqarTvelos saarCevno kodeqsi,<br />

miRebulia 2001 wlis 2 agvistos, muxli 73<br />

(1).<br />

14 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />

OSCE/ODIHR, 2008), 14.<br />

15 Transparency International Georgia, Georgia’s<br />

Electoral System: Recurrent Challenges,<br />

Transparency International Georgia, 2009, 10.<br />

16 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 1.<br />

17 iqve, 16.<br />

18 zemoT CamoTvlilma politikurma<br />

partiebma maTi wliuri finansuri<br />

angariSebi „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ TxovnisTanave miawodes.<br />

9. politikuri partiebi


19 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />

politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />

muxli 7.<br />

160<br />

ziciur partiebs am tipis Semowirulobebi TiTqmis ar miuRiaT (maT mier<br />

miRebuli Semowirulobebis ZiriTadi nawili kerZo pirebis, da ara<br />

kompaniebis, mier iyo gaRebuli).<br />

partia mTliani saxelmwifo arasaarCevno saarCevno saxelmwifo<br />

Semosavali dafinanseba periodSi periodSi dafinansebis<br />

miRebuli miRebuli wili mTlian<br />

Semowirulobebi Semowirulobebi SemosavalSi<br />

nacionaluri 27.4 mln 1.8 mln 12.4 mln 13.09 mln 6.56%<br />

moZraoba<br />

leiboristuli 0.65 mln 0.352 mln 0.0007 mln 0.283 mln 53%<br />

partia<br />

konservatiuli 0.286 mln 0.284 mln 0.0016 mln monacemebi 99.3%<br />

partia<br />

respublikuri<br />

xelmisawvdomi<br />

ar aris<br />

partia 0.872 mln 0.284 mln 0.006 mln 0.583 mln 32.5%<br />

biznesmenebs opoziciuri politikuri partiebis dafinansebis motivacias,<br />

savaraudod, is garemoebac umcirebs, rom opoziciuri partiebi araviTar<br />

gavlenas ar floben arc parlamentSi da arc sxva arCeviT organoebSi. amrigad,<br />

is faqti, rom opoziciuri partiebi Semowirulobebis mozidvas ver<br />

axerxeben, pirdapir aris dakavSirebuli saarCevno sistemis naklovanebebTan,<br />

romelic mmarTvel partias aSkara upiratesobas aniWebs. kerZod,<br />

radganac saarCevno kampaniis dros administraciuli resursebis gamoyenebis<br />

maregulirebeli sakanonmdeblo normebi saqarTveloSi sustia, saxelmwifo<br />

da mmarTveli partia erTmaneTisgan mkafiod gamijnulni ar arian,<br />

rac am ukanasknels mniSvnelovan upiratesobas aZlevs konkurentebTan<br />

SedarebiT. garda amisa, saparlamento mandatebis ganawilebis arsebuli<br />

sistema aseve metad xelsayrelia mmarTveli partiisTvis, romelmac 2008<br />

wlis arCevnebSi xmebis 59% procenti miiRo, xolo sakanonmdeblo organoSi<br />

adgilebis daaxloebiT 80 % moipova (sakonstitucio umravlesoba mandatebis<br />

or mesameds gulisxmobs). amdenad, opoziciur partiebs sakanonmdeblo<br />

organoSi adgilebis mniSvnelovani raodenobis mopovebis sakmaod mcire<br />

Sansi aqvT, rac biznesmenebs maTi saarCevno kampaniis dafinansebis stimuls<br />

ukargavs.<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad arsebobs samarTlebrivi garantiebi, romlebic politikur<br />

partiebs maT saqmianobaSi arajerovani Carevisagan icavs?<br />

kanonmdebloba ar Seicavs raime mniSvnelovan xarvezs, romelic politikuri<br />

partiebis saqmianobaSi gareSe Zalebis Carevis SesaZleblobas Seqmnida.<br />

politikuri partiebis kanoni xazgasmiT acxadebs, rom saxelmwifom<br />

unda uzrunvelyos politikuri partiis uflebebisa da „legitimuri interesebis“<br />

dacva, xolo saxelmwifo organoebsa da Tanamdebobis pirebs,<br />

rogorc resursebis (kanoni) Sesaxeb qveTavSi iyo aRniSnuli, partiis saqmianobaSi<br />

Careva ekrZalebaT kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebis garda. 19<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


politikuri partiebis kanoni Seicavs garantiebs, romlebic partiebs xelisuflebis<br />

mier maTi TviTneburi gauqmebisgan icavs. kanonis 36-e muxlis<br />

mixedviT, politikuri partiis akrZalva an daSla mxolod sakonstitucio<br />

sasamarTlos gadawyvetilebiT aris SesaZlebeli, xolo sasamarTlos partiis<br />

akrZalva mxolod im SemTxvevaSi SeuZlia, Tu is partiis ideologias-<br />

Tan dakavSirebul romelime SezRudvas ar daicavs, Caebmeba iseT saqmianobaSi,<br />

romelic konstituciis 26-e muxliT aris akrZaluli, an SeiaraRebul<br />

dajgufebas Seqmnis.<br />

2011<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad Tavisufali arian politikuri partiebi praqtikaSi maT<br />

saqmianobaSi arajerovani Carevisgan?<br />

rogorc Cans, politikuri partiebi maT saqmianobaSi saxelmwifos pirdapiri<br />

Carevisagan zogadad daculni arian da bolo wlebSi saxelmwifos mier<br />

politikuri partiis daSlis an misi saqmianobis akrZalvis SemTxvevas<br />

adgili ar hqonia. amave dros, gamoiTqmis braldebebi, rom xelisuflebis<br />

mier partiebis aqtivistebis daSinebisa da devnis Taobaze.<br />

euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis“<br />

sadamkvirveblo misiis angariSis mixedviT, romelic 2008 wlis saparlamento<br />

arCevnebs exeba, miuxedavad imisa, rom partiebs, zogadad, kampaniis<br />

warmoeba qveynis mTel teritoriaze Tavisuflad SeeZloT, saarCevno kampaniis<br />

ganmavlobisas „xSirad gaismoda“ opoziciuri partiebis kandidatebis<br />

da aqtivistebis daSinebasTan dakavSirebuli braldebebi, romelTagan<br />

„ramdenime“ misiam „damajereblad“ miiCnia. angariSis mixedviT, opoziciuri<br />

partiebis saarCevno kampaniisTvis xelis SeSla regionebSi ufro xSirad<br />

xdeboda. 20 misia aseve aRniSnavda, rom „arCevnebis Semdgom periodSi opoziciis<br />

aqtivistebze daudgeneli pirebis mxridan fizikuri Tavdasxmebis<br />

mTel serias hqonda adgili.“ 21<br />

amgvari Sereuli suraTi 2009 welsac SenarCunda. xelisuflebam opoziciur<br />

partiebs neba misca, Tbilisis centrSi gaemarTaT saprotesto aqciebi<br />

da dedaqalaqis centraluri gamziri gazafxulze da zafxulSi ramdenime<br />

TviT gadaeketaT, ise rom aqciebSi pirdapir ar Careula, magram, amave dros,<br />

adgili hqonda daudgeneli pirebis araerT Tavdasxmas opoziciis aqtivistebze.<br />

22 opoziciuri partiebi aseve amtkiceben, rom bevri maTi aqtivisti<br />

politikuri niSniT aris dapatimrebuli da maT politikur patimrebad<br />

moixsenieben. regionebSi mudmivad gamoiTqmis aqtivistebis daSinebasTan<br />

dakavSirebuli braldebebi. erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelos“ ganucxada, rom es braldebebi „sakmarisad xSirad<br />

gaismis, rom maTi Seswavla Rirdes.“ 23 opoziciis aqtivistebis daSinebis Sem-<br />

Txvevebi kvlav dafiqsirda 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

arCevnebis wina periodSi. 24 saxalxo damcvelma Sinagan saqmeTa saministro<br />

gaakritika da aRniSna, rom man opoziciis mxardamWerebze Tavdasxmebis faqtebze<br />

„wayruebis politika arCia.“ 25<br />

161<br />

20 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 11-12.<br />

21 iqve, 13.<br />

22 Civil Georgia, „opozicia „TavdacviT zomebze“<br />

saubrobs,“ 2009 wlis 17 aprili, http://civil.ge/<br />

geo/article.php?id=20920&search= (nanaxia<br />

2009 wlis 24 noembers).<br />

23 TbilisSi bazirebuli erT–erTi<br />

saerTaSoriso organizaciis xelmZRvaneli<br />

piris interviu avtorTan, Tbilisi, 2009<br />

wlis 4 noemberi.<br />

24 Nina Khatiskatsi and Caitlin Ryan, Questions<br />

Remain After Incidents Involving Opposition<br />

Activists,15 October 2010<br />

http://www.transparency.ge/en/blog/pmestiaquestions-remain-after-incidents-involvingopposition-activistsp;<br />

(nanaxia 2010 wlis 24<br />

marts).<br />

25 Civil Georgia, „opozicia „TavdacviT<br />

zomebze“ saubrobs,“ me–4 paragrafi.<br />

9. politikuri partiebi


26 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />

politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />

muxli 3.<br />

27 iqve, muxli 26.<br />

28 iqve, muxli 32.<br />

29 saarCevno kodeqsi, muxli 48.<br />

162<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad Seicavs kanonmdebloba debulebebs, romlebic partiebisgan<br />

maTTan dakavSirebuli finansuri informaciis gasajaroebas moiTxovs?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba politikuri partiebis gamWvirvalobis uzrunvelyofas<br />

did yuradRebas uTmobs. kanonis mixedviT, „partiis Seqmnisa<br />

da saqmianobis sajarooba“ saqarTveloSi politikuri gaerTianebebis mu-<br />

Saobis erT-erTi fundamenturi principia. 26<br />

kanonis Tanaxmad, partiebis mier miRebuli Semowirulobebis Sesaxeb informacia<br />

sajaroa da cesko valdebulia, es informacia sazogadoebisTvis<br />

xelmisawvdomi gaxados. 27 anonimuri Semowirulobebis miReba akrZalulia.<br />

amasTan erTad, kanoni adgens, rom politikurma partiebma yoveli wlis 1<br />

Tebervlamde beWdviT organoSi unda gamoaqveynon gasuli wlis safinanso<br />

angariSi auditorul daskvnasTan erTad da am ori dokumentis aslebi cesko-s<br />

warudginon. 28 safinanso angariSi unda Seicavdes partiis sxvadasxva<br />

saxis Semosavlebsa da gasavlebs, aseve mis sakuTrebaSi arsebuli aqtivebis<br />

nusxas. arCevnebisaTvis gamoyenebuli saxsrebis Semosavlebi da gasavlebi<br />

angariSSi calke unda iyos naCvenebi.<br />

SemowirulobebTan dakavSirebuli informacia aseve sajaroa. saarCevno<br />

kodeqsi moiTxovs, rom cesko-m yvela dainteresebul pirs miawodos partiebis<br />

saarCevno fondebTan dakavSirebuli informacia da, aseve, aRniSnuli<br />

informaciis miRebidan 2 samuSao dRis vadaSi uzrunvelyos misi gamoqveyneba<br />

sakuTar veb-gverdze. 29 kanonis erTi xarvezi is aris, rom is cesko-s politikuri<br />

partiebis wliuri safinanso angariSebis Tavis veb-gverdze gamoqveynebas<br />

ar avaldebulebs (kanonimxolod cesko-s mier veb-gverdze<br />

saarCevno fondebis Sesaxeb angariSebis gamoqveynebas moiTxovs, rac mxolod<br />

gasuli Tvis saqmianobas moicavs).<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofen politikuri partiebi TavianTi finansuri<br />

informaciis sajaroobas?<br />

politikuri partiebi maTi finansebis gamWvirvalobasTan dakavSirebuli<br />

moTxovnebis umetesobas asruleben. isini presaSi aqveyneben safinanso angariSebsa<br />

da auditorul daskvnebs da, aseve, waradgenen am dokumentebis<br />

aslebs centralur saarCevno komisiasa da saSemosavlo samsaxurSi. amgvarad,<br />

partiebTan dakavSirebuli finansuri informaciiT dainteresebul<br />

pirebs misi miReba ori gziT SeuZliaT: maT es informacia an im beWdviTi<br />

organoebidan unda miiRon, sadac is gamoqveynda, an sajaro informaciis<br />

moTxovnis ganacxadiT unda mimarTon centralur saarCevno komisias,<br />

romelic valdebulia, moqalaqeebs miawodos informacia partiebis mier<br />

miRebuli Semowirulobebis Sesaxeb.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


qarTuli politikuri partiebi maT finansur saxsrebTan da miRebul SemowirulobebTan<br />

dakavSirebul informacias TavianT veb-gverdebze, rogorc<br />

wesi, ar aqveyneben. miuxedavad imisa, rom maT amgvari valdebuleba kanoniT<br />

ar ekisrebaT, aseTi nabiji kargi iqneboda imis demonstrirebisTvis, rom<br />

isini gamWvirvalobis principis erTgulni arian, da moqalaqeebs saWiro<br />

monacemebis mopovebasac gauadvilebda. cesko-s veb-gverdze warmodgenilia<br />

2008 wlis saparlamento arCevnebis Semdeg partiebis mier wardgenili<br />

saarCevno fondebTan dakavSirebuli safinanso angariSebis aslebi, magram<br />

ara wliuri safinanso angariSebi, rac imas niSnavs, rom am ukanaskneli tipis<br />

informacia sazogadoebisTvis advilad xelmisawvdomi ar aris da moqalaqeebma<br />

mis misaRebad cesko-s sajaro informaciis moTxovnis ganacxadiT<br />

unda mimarTon.<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad iTvaliswinebs kanonmdebloba politikur partiebze finansur<br />

zedamxedvelobas?<br />

politikuri partiebis kanoni mTel rig debulebebs Seicavs, romelTa<br />

mizani politikuri partiebis finansuri angariSvaldebulebis uzrunvelyofaa.<br />

amis miuxedavad, partiebis mier wardgenili informaciis gadamowmebis<br />

saTanado samarTlebrivi meqanizmebi ar arsebobs.<br />

kanonis mixedviT, politikuri partiebisTvis Semowirulobebis gadacema<br />

sabanko gadaricxvis meSveobiT unda ganxorcieldes, garda kerZo pirebis<br />

mier gaRebuli Semowirulobebisa, romelTa odenoba 300 lars ar aRemateba.<br />

rogorc zemoTac iqna aRniSnuli, politikuri partiebi valdebulni<br />

arian, wliuri safinanso angariSebi da auditoruli daskvnebi presaSi gamoaqveynon.<br />

politikuri partiebis kanoni konkretulad asaxelebs, Tu ra<br />

tipis informacias unda Seicavdes safinanso angariSi. partiebma gamoqveynebuli<br />

safinanso angariSisa da auditoruli daskvnis aslebi, maTi gamoqveynebidan<br />

10 dRis vadaSi, aseve unda warudginon cesko-sa da sagadasaxado<br />

organos. 30 politikuri partia, romelic am dokumentebs droulad ar gamoaqveynebs,<br />

kargavs saxelmwifo dafinansebis miRebis uflebas momdevno<br />

erTi wlis ganmavlobaSi. 31 politikuri partiebi, romlebic „saarCevno sistemebis<br />

ganviTarebis, reformebisa da swavlebis centridan“ saxelmwifo<br />

dafinansebas iReben, valdebulni arian, fonds yovelwliuri angariSebi<br />

warudginon, sadac detalurad iqneba aRwerili, Tu rogor daixarja miRebuli<br />

saxsrebi. partias, romelic aRniSnul angariSs ar waradgens, momdevno<br />

erTi wlis ganmavlobaSi am tipis dafinansebis miRebis ufleba SeuCerdeba.<br />

32<br />

msgavsi debulebebi moqmedebs saarCevno fondebTan dakavSirebuli informaciis<br />

SemTxvevaSic. 33 politikuri partia an bloki, romelic arCevnebSi<br />

monawileobs, valdebulia, Seqmnas saarCevno kampaniis fondi da saarCevno<br />

kampaniis warmoebis mizniT miRebul finansur saxsrebs Tavi erT sabanko<br />

163<br />

30 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />

politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />

muxli 33.<br />

31 iqve, muxli 34.<br />

32 iqve, muxli 30.<br />

33 saarCevno kodeqsi, muxlebi 46-48.<br />

9. politikuri partiebi


34 European Commission for Democracy Through<br />

Law, Joint Opinion on the Election Code of<br />

Georgia, as revised up to July 2008, adopted<br />

by the Council for Democratic Elections at its<br />

26th meeting (Venice, 18 October 2008), 21.<br />

35 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 42.<br />

164<br />

angariSze mouyaros. anonimuri Semowirulobebis miReba akrZalulia. partiis<br />

saarCevno fondis xelmZRvaneli valdebulia, arCevnebis Semdeg saar-<br />

Cevno administraciaSi waradginos saarCevno fondis finansuri angariSi<br />

da auditoruli daskvna. saarCevno kampaniis farglebSi partiis mier Tanxebis<br />

xarjvas zedamxedvelobas uwevs finansuri monitoringis jgufi, romelic<br />

centralur saarCevno komisiaSi yoveli arCevnebis win iqmneba.<br />

mTeli rigi xarvezebi gamovlinda kanonis im debulebebSi, romlebic saar-<br />

Cevno kampaniis dafinansebis Sesaxeb politikuri partiebis angariSvaldebulebas<br />

exeba. rogorc veneciis komisiis daskvnaSia aRniSnuli, saarCevno<br />

kodeqsSi gaTvaliswinebuli angariSebis yovelTviurad wardgenis moTxovna<br />

sakmarisi ar aris, radgan arCevnebisTvis partiebis registraciis<br />

vada arCevnebamde daaxloebiT erTi TviT adre iwureba. es imas niSnavs,<br />

rom, realurad, partiebs saarCevno kampaniis ganmavlobaSi kampaniis dafinansebis<br />

Sesaxeb mxolod erTi safinanso angariSis wardgena evalebaT. komisia<br />

am debulebis ise Secvlis rekomendacias iZleva, rom partiebi valdebulni<br />

gaxdnen, safinanso angariSebis wardgena arCevnebamde ufro didi<br />

xniT win daiwyon. komisiam aseve gamoTqva mosazreba, rom kanonma partiebs<br />

unda dauwesos moTxovna, rom maT arCevnebis wina periodSi wardgenil<br />

safinanso angariSebSi SemowirulobebTan erTad xarjebic miuTiTon, rac<br />

saarCevno kampaniis finansur monitorings ufro srulyofils gaxdis. 34<br />

angariSvaldebulebis debulebebis garkveul naklovanebebs „ekonomikuri<br />

TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciulma<br />

qselmac~ (ACN) gausva xazi da aRniSna, rom damoukidebeli auditoris<br />

daskvnebi, romelTa wardgena partiebs safinanso angariSebTan erTad<br />

yovelwliurad evalebaT, Sida kontrolis formas warmoadgens da partiis<br />

finansur saxsrebze saxelmwifo zedamxedvelobis Semcvleli ver iqneba.<br />

aRniSnulma organizaciam aRniSna, rom partiebis mier arsebuli wesebis<br />

dacvaze saxelmwifo monitoringis samarTlebrivi meqanizmis ararsebobis<br />

gamo, mTeli sistema arasrulyofilia, radgan cesko-s amJamad am rolis<br />

Sesasruleblad saWiro mandati ar aqvs. 35<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad xorcieldeba politikuri partiebis finansuri saqmianobis<br />

zedamxedveloba praqtikaSi?<br />

arsebuli sistema, romlis mixedviT politikur partiebze finansur zedamxedvelobas<br />

ZiriTadad cesko axorcielebs, nawilobriv efeqtiania, magram<br />

mis qmediTobas auditisa da gadamowmebis meqanizmebis sisuste amcirebs.<br />

saqarTvelos ZiriTadi politikuri partiebi, kanonis moTxovnebis dacviT,<br />

safinanso angariSebsa da auditorul daskvnebs presaSi aqveyneben da am<br />

dokumentebis aslebs centralur saarCevno komisias ugzavnian. amis miuxedavad,<br />

ar arsebobs meqanizmebi, romlebic wardgenili dokumentebis sizustesa<br />

da sandoobas uzrunvelyofs.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


levan TarxniSvilma, romelic 2007-2009 wlebSi cesko-s Tavmjdomare iyo,<br />

aRniSna, rom arCevnebs Soris periodSi partiebis finansur sakiTxebze monitoringis<br />

arsebuli meqanizmebis sisuste SeSfoTebas iwvevs. kerZod, man<br />

daadastura, rom partiebi wliur safinanso angariSebsa da da auditorul<br />

daskvnebs cesko-Si droulad waradgenen, magram, amave dros, xazgasmiT aRniSna,<br />

rom cesko-s maTi sizustis gadasamowmeblad Zalze SezRuduli SesaZleblobebi<br />

aqvs. magaliTad, man aRniSna, rom cesko-sTvis praqtikulad<br />

SeuZlebelia imis Semowmeba, partiis mier miRebuli Semowirulobebi namdvilad<br />

partiis safinanso angariSSi dasaxelebulma kerZo pirebma gaiRes<br />

Tu ara. man aseve aRniSna, rom saqarTveloSi moqmedi auditorTa saqmianobis<br />

maregulirebeli kanonebi Zalze liberaluria da auditoruli firmis<br />

gaxsna nebismier pirs Zalze advilad SeuZlia, rac politikuri partiebis<br />

mier wardgenili auditoruli daskvnebis xarisxsa da sandoobas eWvqveS<br />

ayenebs. 36 2011 wels Catarebulma erT-erTma Jurnalisturma gamoZiebam<br />

aCvena, rom mmarTveli partiis mier wardgenil wliur angariSSi, SesaZloa,<br />

Semowirulobebis Sesaxeb arazusti informacia yofiliyo miTiTebuli.<br />

37<br />

euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis~<br />

sadamkvirveblo misiam arsebul sistemaSi, romelmac saarCevno kampaniis<br />

ganmavlobaSi politikuri partiebis angariSvaldebuleba unda uzrunvelyos,<br />

kidev erTi problema aRmoaCina. 2008 wlis saparlamento arCevnebisTvis<br />

mobilizebuli Taxnebis didi nawilis SemTxvevaSi, partiebi Tavdapirveli<br />

donorebis vinaobas ar asaxelebdnen da angariSebSi acxadebdnen,<br />

rom Tanxebi partiis wevrebisgan iyo moziduli. 38<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad arsebobs kanonis normebi, romlebic politikuri partiebis<br />

demokratiul Sida marTvas uzrunvelyofs?<br />

sakanonmdeblo normebi, romlebic politikuri partiebis demokratiul<br />

marTvas exeba, sakmaod SezRudulia. politikuri partiebis kanonis me-17<br />

muxlis Tanaxmad, yvela partia valdebulia, sul mcire oTx weliwadSi erTxel<br />

gamarTos partiis wevrTa saerTo yriloba. aseT yrilobas an partiis<br />

yvela wevri unda daeswros an partiis wevrTa mier arCeuli aranakleb 200<br />

warmomadgeneli, rac TiToeuli partiis wesdebazea damokidebuli. yrilobam<br />

unda airCios partiis xelmZRvaneloba, aseve partiis aRmasrulebeli<br />

da sazedamxedvelo organoebis wevrebi.<br />

amis miuxedavad, arc politikuri partiebis kanoni da arc saarCevno kodeqsi<br />

ar Seicavs politikuri partiebis mier kandidatTa SerCevis wesebs. saar-<br />

Cevno kodeqsis 96-e muxli acxadebs, rom politikurma partiebma da saar-<br />

Cevno blokebma, romlebic saparlamento arCevnebSi monawileoben, kandidatTa<br />

partiuli siis Sedgenis sakuTari wesebi unda SeimuSaon. amgvarad,<br />

kanoni kandidatebis demokratiuli monawileobis procesiT SerCevas ar<br />

uzrunvelyofs.<br />

165<br />

36 levan TarxniSvili, cesko-s Tavmjdomare.<br />

interviu avtorTan, Tbilisi, 2009 wlis 9<br />

noemberi.<br />

37 maia wiklauri, Tamar faradaSvili,<br />

`nacionaluri xarki~, Jurnali „liberali,“<br />

2011 wlis 26 Tebervali,<br />

http://www.liberali.ge/natsionaluri-kharki<br />

(nanaxia 2011 wlis 25 marts).<br />

38 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, 14, 30.<br />

9. politikuri partiebi


39 saqarTvelos kanoni „moqalaqeTa<br />

politikuri gaerTianebebis Sesaxeb,“<br />

muxli 17.<br />

40 Transparency International Georgia, Political<br />

Parties in Georgia: Issues of Party Financing,<br />

Transparency International Georgia, 2007, 1.<br />

41 Ghia Nodia and Alvaro Pinto Scholtbach, The<br />

Political Landscape of Georgia, (Delft, the<br />

Netherlands: Eburon Academic Publishers,<br />

2006), 153-165.<br />

42 gia nodias, „mSvidobis, demokratiisa da<br />

ganviTarebis kavkasiuri institutis“<br />

xelmZRvaneli. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2009 wlis 30 oqtomberi.<br />

43 Nodia and Scholtbach, The Political Landscape<br />

of Georgia, 158-160.<br />

166<br />

politikuri partiebis kanoni 39 acxadebs, rom partiis wesdeba miRebul unda<br />

iqnes partiis wevrTa saerTo yrilobis mier da masSi damatebebis Setana<br />

SesaZlebelia momdevno yrilobebze. amis miuxedavad, kanonmdeblobaSi ar<br />

arsebobs normebi, romlebic saarCevno programebis miRebis wesebs adgens.<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqvT politikur partiebs demokratiuli Sida marTvis qmedi-<br />

Ti meqanizmebi?<br />

qarTul politikur partiebs demokratiuli Sida marTvis qmediTi meqanizmebi<br />

ar gaaCniaT. amis nacvlad, isini, rogorc wesi, „personebze orientirebuli“<br />

40 organizaciebi arian, anu calkeuli popularuli liderebis irgvliv<br />

yalibdebian da viTardebian. es Zalze did gavlenas axdens partiebis<br />

Sida marTvis stilze da maT unarze, SeinarCunon mdgradoba liderebisgan<br />

damoukideblad.<br />

2006 wels Catarebulma wamyvani qarTuli partiebis saqmianobis kvlevam<br />

daadgina, rom partiebi demokratiuli Sida marTvis sakiTxs gansakuTrebiT<br />

did mniSvnelobas ar aniWeben. yvela partiaSi arsebobs liderebis arCevis<br />

demokratiuli procedurebi, magram, praqtikaSi, es procesi iSviaTad efuZneba<br />

inkluziurobisa da monawileobis principebs, radgan Sida partiuli<br />

arCevnebi mxolod ukve arsebuli liderebisTvis garkveuli gare legitimurobis<br />

miniWebas emsaxureba. partiis rigiTi wevrebi da aqtivistebi partiis<br />

liderebis SerCevaSi umniSvnelo rols asruleben, xolo maTi roli<br />

partiis programis, dRis wesrigisa da politikis CamoyalibebaSi aseve<br />

SezRudulia. partiis wevrebi arc saparlamento arCevnebisTvis kandidatebis<br />

SerCevaSi iReben monawileobas. 41 rogorc erT-erTma eqspertma „saer-<br />

TaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, qarTuli politikuri<br />

partiebis umravlesoba bunebiT „avtoritarulia“ da maT mier Catarebuli<br />

Sida arCevnebi mxolod piar-xerxi da formalobaa, romelic miznad maTi<br />

liderebis garkveuli legitimurobiT aRWurvas isaxavs. man aRniSna, rom<br />

qarTuli politikuri partiebi liderebis mimarT pirovnuli erTgulebis<br />

princips efuZneba da, Sesabamisad, namdvili Sida demokratia safrTxed<br />

aRiqmeba, radganac partiaSi arasando pirebis SeRwevis SesaZleblobas<br />

qmnis. 42<br />

Sida demokratiis ararsebobis erT-erTi TvalsaCino Sedegi is aris, rom<br />

qarTul politikur partiebSi xelmZRvanelobis cvla iSviaTad xdeba,<br />

arCevnebSi gancdili mniSvnelovani warumateblobis Semdegac ki.<br />

rac Seexeba dadebiT mxares, partiis rigiT wevrebsa da aqtivistebs meti<br />

gavlena aqvT partiis adgilobrivi organizaciebis xelmZRvanelebisa da<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebze warsadgeni kandidatebis Ser-<br />

Cevisas. 43<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

roli: interesebis agregacia da reprezentacia (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad axerxeben politikuri partiebi socialur interesTa gaerTianebas<br />

da maT politikur sferoSi warmodgenas?<br />

qarTul politikur partiebs gansakuTrebiT uWirT, mkafio politikuri<br />

platformebis SemuSaveba, romlebic amomrCevelTa interesebs exmaureba,.<br />

2008 wlis „bertelsmanis transformaciis indeqsis“ angariSSi aRniSnulia,<br />

rom saqarTveloSi „ar arsebobs politikuri partiebis sistema, romelsac<br />

socialuri interesebis agregacia da reprezentacia SeuZlia“ da rom „qar-<br />

Tuli partiebi ver axerxeben, Seasrulon Suamavlis roli saxelmwifosa<br />

da sazogadoebas Soris.“ 44 imave angariSSi xazgasmiT iyo aRniSnuli, rom<br />

mmarTvel partiasac ki, romelsac dominanturi mdgomareoba uWiravs, ar<br />

gaaCnia srulfasovani struqtura, romelic qveynis yvela raions moicavs. 45<br />

organizaciis Freedom House angariSis mixedviT, saqarTvelos partiuli<br />

sistemis „mTavari gamowveva is aris, rom ar arseboben Zlieri da stabiluri<br />

partiebi, romlebsac gansxvavebuli platformebis gamoxatva SeuZliaT.<br />

gavleniani partiebis umetesoba mxolod maTi liderebisTvis mxardaWeris<br />

uzrunvelyofis meqanizmia.“ 46<br />

erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, ganacxada, rom qarTuli politikuri partiebis uunaroba,<br />

aerTianebdnen da politikur asparezze warmoadgendnen socialur interesebs,<br />

SeiZleba, garkveulwilad, qveyanaSi interesTa gamoxatvis meqanizmebis<br />

sisustes mieweros. man ganmarta, rom ufro Zlieri moqalaqeTa gaerTianebebis,<br />

profesiuli kavSirebisa da samoqalaqo sazogadoebis sxva jgufebis<br />

arsebobis SemTxvevaSi, qarTul politikur partiebs gauadvildebodaT<br />

im interesTa identificireba, romlebsac Semdgom mxars dauWerdnen. amis<br />

gamo, isini ufro maTi lideris an liderTa mcire jgufis interesebs gamoxataven.<br />

partiebi zogjer samoqalaqo sazogadoebis jgufebTan TanamSromloben,<br />

rac, Cveulebriv, konkretul sakiTxebTan dakavSirebiT xelisuflebis<br />

winaaRmdeg erToblivi moqmedebis mizniT xdeba. Tumca es TanamSromloba<br />

didad ar aZlierebs partiaTa SesaZleblobas, gaaerTianon da warmoadginon<br />

socialuri interesebi, radgan qarTuli arasamTavrobo organizaciebi<br />

Tavad ganicdian farTo socialuri bazis naklebobas. 47<br />

bolodroindelma kvlevebma aCvena, rom farTo sazogadoebaSi partiebis<br />

legitimaciis done sakmaod dabalia. magaliTad, 2011 wels „saerTaSoriso<br />

respublikuri institutis“ mier Catarebuli gamokiTxvis Tanaxmad, politikuri<br />

partiebis Sesaxeb dadebiTi azri mxolod respondentTa 34 procents<br />

hqonda, xolo 49 procenti maTdami uaryofiTad iyo ganwyobili. kiTxvarSi<br />

CamoTvlili 17 sxvadasxva sazogadoebrivi institutidan sazogadoebis<br />

ndobis kuTxiT politikuri partiebi mxolod me-16 adgilze iyvnen<br />

da maT Sesaxeb dadebiTi azri gamokiTxulTa mxolod 38 procents hqonda. 48<br />

amis gamo, qarTveli politikosebi partiul kuTvnilebas xSirad xelisSem-<br />

Slel faqtorad miiCneven da opoziciis zogi cnobili lideri (maT Soris,<br />

2008 wlis saprezidento arCevnebSi opoziciis mTavari kandidati) upartioa.<br />

167<br />

44 Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />

Country Report, Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2007, 2, 10.<br />

45 iqve, 19.<br />

46 Freedom House. Nations in Transit – Georgia<br />

(2008)<br />

47 gia nodias interviu avtorTan.<br />

arasamTavrobo organizaciaTa socialuri<br />

bazis nakleboba ufro dawvrilebiT<br />

ganxilulia am angariSis samoqalaqo<br />

sazogadoebis Sesaxeb TavSi.<br />

48 International Republican Institute, Georgian<br />

National Study, April 26 – May 4 2011,<br />

(International Republican Institute, Baltic<br />

Surveys Ltd./The Gallup Organization, The<br />

Institute of Polling and Marketing with funding<br />

from the United States Agency for International<br />

Development), 57.<br />

9. politikuri partiebi


49 gaerTianebuli nacionaluri moZraoba,<br />

„saqme laparakis nacvlad: gaerTianebuli<br />

nacionaluri moZraobis saarCevno<br />

programa,“ 4. http://cec.gov.ge/uploads/<br />

saparlamento2008/partiebisprogramebi/<br />

N5.pdf (nanaxia 2009 wlis 26 noembers).<br />

50 politikuri partiebis mier 2008 wlis<br />

saparlamento arCevnebisTvis momzadebuli<br />

saarCevno programebi ganTavsebulia<br />

centraluri saarCevno komisiis vebgverdze:<br />

http://cec.gov.ge/?que=geo/<br />

archive/elections-2008&info=3792 (nanaxia<br />

2009 wlis 5 noembers).<br />

51 gia nodias interviu avtorTan.<br />

168<br />

roli: korufciis winaaRmdeg brZola (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad uTmoben politikuri partiebi saTanado yuradRebas sajaro<br />

dawesebulebebis angariSvaldebulebasa da korufciis winaaRmdeg<br />

brZolas?<br />

bolo saparlamento arCevnebis dros, korufciis winaaRmdeg brZolas<br />

mniSvnelovani adgili ar eTmoboda wamyvani qarTuli partiebis saarCevno<br />

kampaniaSi.<br />

mmarTveli „nacionaluri moZraobis“ saarCevno programaSi korufcia mxolod<br />

erTxel iyo naxsenebi da naTqvami iyo, rom partia gaagrZelebda „korufciasTan<br />

brZolas da sajaro samsaxuris profesionalizmsa da Rirsebaze<br />

damyarebuli sistemis Seqmnas.“ 49 „leiboristuli partiisa“ da „qristiandemokratiuli<br />

moZraobis“ saarCevno programebSi korufcia naxsenebi saer-<br />

Tod ar iyo. korufcias mniSvnelovan yuradRebas mxolod „respublikuri<br />

partiis“ saarCevno programa uTmobda, romelSic sawarmoebis privativazia<br />

gamoyofili iyo, rogorc problemuri sfero. 50<br />

is garemoeba, rom korufcias ZiriTadi qarTuli politikuri partiebis<br />

saarCevno programebSi didi yuradReba ar eTmoba, SesaZloa, imiT iyos<br />

gamowveuli, rom korufcia qveynis winaSe mdgar erT-erT yvelaze aqtualur<br />

problemad da saerTo SeSfoTebis sagnad aRar miiCneva. radgan policiasa<br />

da sxvadasxva sajaro uwyebebTan dakavSirebuli yoveldRiuri korufciis<br />

faqtebi didwilad aRmoifxvra, saSualo moqalaqe am sakiTxs did<br />

yuradRebas aRar aqcevs da samoqalaqo sazogadoeba, Jurnalistebi da politikuri<br />

partiebi ver axerxeben sazogadoebis darwmunebas imaSi, rom korufcia<br />

kvlavac aqtualuri problemaa. rogorc erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, imis miuxedavad,<br />

rom opoziciuri partiebi da maTi liderebi xandaxan „elitur korufciaze“<br />

saubroben, isini am sakiTxs detalurad iSviaTad ganixilaven da did dros<br />

ar uTmoben, radgan am tipis korufciis aRmoCena da Sesabamis masalebis<br />

mogroveba rTulia. 51<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

reziume<br />

kvlevis Tanaxmad, arsebuli kanonmdebloba araviTar dabrkolebas ar<br />

qmnis samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis registraciisa da funqcionirebis<br />

mxriv. Tumca, praqtikaSi, qarTuli samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebi TiTqmis mTlianad damokidebulni arian ucxoeli donorebis<br />

dafinansebaze, xolo mTavrobis, adgilobrivi biznesisa da sakuTari<br />

wevrebisgan finansur mxardaWeras ar iReben. samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis angariSvaldebulebisa da gamWvirvalobis uzrunvelmyofi<br />

meqanizmebi sustia, xolo keTilsindisierebis uzrunvelmyofi meqanizmebi<br />

(magaliTad,seqtoris saerTo qcevis kodeqsi) faqtobrivad ar arsebobs.<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis mier mTavrobis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofisa da mTavrobis politikis formulirebaze gavlenis<br />

moxdenis SesaZlebloba SezRudulia rogorc samoqalaqo sazogadoebis<br />

Sida naklovanebebis (kvalificirebuli profesionalebisa da farTo<br />

socialuri sayrdenis nakleboba), ise im zogadi politikuri garemos gamo,<br />

romelSic isini moqmedeben.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili qulebiT Sefasebulia samoqalaqo<br />

sazogadoebis SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqarTvelos<br />

antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia Ti-<br />

Toeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 40/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi 75 25<br />

63/100 damoukidebloba 75 75<br />

marTva gamWvirvaloba — 50<br />

33/100 angariSvaldebuleba — 25<br />

10.<br />

samoqalaqo sazogadoeba<br />

keTilsindisiereba 25<br />

roli xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />

25/100 uzrunvelyofa — 25<br />

politikis reformaSi monawileoba — 25<br />

169


1 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />

Development, An Assessment of Georgia Civil<br />

Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />

Index (2010), Tbilisi, Georgia, 22.<br />

2 saqarTvelos finansTa saministros veb–<br />

gverdi, saqvelmoqmedo organizaciaTa<br />

reestri, http://mof.ge/2328 [mxolod<br />

qarTul enaze], nanaxia 2011 wlis 7 aprils.<br />

3 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, muxli<br />

39.<br />

4 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia<br />

(Washington: U.S. Agency for International<br />

Development, Bureau for Europe and Eurasia,<br />

Office of Democracy, Governance and Social<br />

Transition, 2009), 108; aseve, Freedom House,<br />

Nations in Transit: Georgia (2008),<br />

http://www.freedomhouse.org/template.cfm?<br />

page=47&nit=452&year=2008 (nanaxia 2009<br />

wlis 8 dekembers).<br />

5 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia (Tbilisi:<br />

Centre for Training and Consultancy, 2005),<br />

43.<br />

6 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />

wlis 24 agvistos, muxli 24, 1-li punqti.<br />

170<br />

struqtura da organizacia<br />

saqarTveloSi daaxloebiT 10 000 registrirebuli arasamTavrobo organizaciaa,<br />

Tumca realurad maTi meaTedic ki ar funqcionirebs. 1 qveyanaSi<br />

62 registrirebuli saqvelmoqmedo organizaciaa, romelTac ufleba aqvT,<br />

daubegravi Semowirulobebi miiRon da maTi umetesoba realurad eweva<br />

saqmianobas. 2 samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi „arasamewarmeo iuridiuli<br />

pirebis“ kategorias ganekuTvnebian, Tumca kanoni araregistrirebuli<br />

kavSirebis funqcionirebis SesaZleblobasac iTvaliswinebs. 3 samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis registracia iusticiis saministros<br />

daqvemdebarebaSi myof sajaro reestrSi xdeba, xolo saqvelmoqmedo<br />

organizaciebis registracias finansTa saministro awarmoebs. grantebis<br />

didi nawilia gadasaxadebisgan Tavisufalia, Tumca samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebi TanamSromelTa xelfasebze saSemosavlo gadasaxads<br />

imave odenobiT ixdian, rogorc samewarmeo pirebi (20 procenti).<br />

yvelaze didi da aqtiuri arasamTavrobo organizaciebi TbilisSi arian<br />

koncentrirebuli, xolo regionebSi moqmedi organizaciebis siZliere<br />

gacilebiT naklebia.<br />

Sefaseba<br />

resursebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad qmnis kanonmdebloba xelsayrel garemos samoqalaqo sazogadoebisTvis?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

funqcionirebis mxriv raime mniSvnelovan dabrkolebebs ar qmnis. kanonmdeblobis<br />

zogierTi nawili sakmaod progresulia: kanoni organizaciebis<br />

registraciisa da saqmianobis martiv procedurebs adgens 4 da qmnis „sazogadoebrivi<br />

gaerTianebebis Seqmnis TavisuflebiT sargeblobis myar samarTlebriv<br />

safuZvels,“ romelic araviTar SezRudvebs ar iTvaliswinebs<br />

advokatirebisa da mTavrobis kritikis mxriv. 5 Tumca, miuxedavad imisa,<br />

rom kanonmdebloba arasamTavrobo organizaciebisTvis resursebis xelmisawvdomobas<br />

ar zRudavs, is arc maTTvis saqvelmoqmedo Semowirulobebis<br />

waxalisebas axdens, gansakuTrebiT kerZo pirebisgan.<br />

sazogadoebrivi gaerTianebebis Seqmnisa da maTSi gawverianebis ufleba<br />

konstituciiT aris garantirebuli, 6 aseTi organizaciebis dafuZnebisa<br />

da registraciis konkretuli wesebi ki samoqalaqo kodeqsSia Camoyalibebuli.<br />

samoqalaqo kodeqsis mixedviT, samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi<br />

arasamewarmeo iuridiuli pirebis kategorias ganekuTvnebian. maT registracias<br />

sajaro reestri axdens. rodesac organizacia sajaro reestrs<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


egistraciis Sesaxeb gancxadebiT mimarTavs, sajaro reestri valdebulia,<br />

imave dRes miiRos gadawyvetileba registraciis ganacxadis dakmayofilebis<br />

an masze uaris Tqmis Sesaxeb. registraciis safasuri 100 lars<br />

Seadgens. registraciaze uari dasabuTebuli unda iyos da misi gasaCivreba<br />

SesaZlebelia sasamarTloSi. 7 kodeqsi aseve iTvaliswinebs araregistrirebuli<br />

samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis funqcionirebas. 8 samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />

organizaciebis registraciis saqarTveloSi<br />

arsebul procedurebi „martivad da iafad“ miiCneva. 9<br />

arsebuli kanonmdeblobiT, samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi<br />

mTeli rigi sagadasaxado SeRavaTebiT sargebloben. miuxedavad imisa,<br />

rom maT mier komerciuli saqmianobidan miRebuli mogeba saerTo wesebiT<br />

ibegreba, arakomerciuli saqmianobidan miRebuli fuladi saxsrebi, rogoricaa<br />

grantebi, Semowirulobebi da sawevro Senatanebi, mogebis gadasaxadisgan<br />

gaTavisuflebulia (Tumca am saxsrebiT gadaxdili xelfasebi<br />

ibegreba), xolo sagranto xelSekrulebis farglebSi importirebuli saqoneli<br />

damatebiTi Rirebulebis gadasaxadiT ar ibegreba. samoqalaqo–<br />

sazogadoebrivi organizaciebi aseve gaTavisuflebulni arian qonebis<br />

gadasaxadisgan, Tu qoneba ekonomikuri saqmianobisTvis ar gamoiyeneba. 10<br />

2010 wlis seqtemberSi miRebul sagadasaxado kodeqsSi ar SenarCunda<br />

pozitiuri diskriminaciis is sagadasaxado reJimi, romliTac samoqalaqosazogadoebrivi<br />

organizaciebi manamde sargeblobdnen da romlis mixedviT<br />

komerciuli iuridiuli pirebi 20-procentian, xolo samoqalaqosazogadoebrivi<br />

organizaciebi 12-procentian saSemosavlo gadasaxads ixdidnen.<br />

2011 wlidan samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebi xelfasebze<br />

20-procentian saSemosavlo gadasaxads ixdian. saSemosavlo gadasaxadis<br />

aRniSnuli zrda sagadasaxado kodeqsSi 1997 wlidan iyo gaTvaliswinebuli<br />

da amdenad resursebis xelmisawvdomobis SezRudvis mcdelobad<br />

ar unda iqnes miCneuli. 2011-2014 wlebSi gaTvaliswinebulia am<br />

ganakveTis etapobrivi Semcireba 15 procentamde. mosalodnelia, rom samoqalaqo-sazogadoebis<br />

organizaciebi damatebiTi Rirebulebis gadasaxadis<br />

gadaxdis valdebulebisgan kvlav Tavisufali iqnebian da grantebic<br />

kvlavindeburad ar daibegreba. 11<br />

kanonis is debulebebi, romlebic biznes-organizaciebis da qvelmoqmedi<br />

kerZo pirebis mier daubegravi Semowirulobebis ganxorcielebas exeba,<br />

amomwuravi ar aris. imisTvis, rom samoqalaqo-sazogadoebrivma organizaciam<br />

daubegravi Semowirulobebi miiRos, is saqvelmoqmedo organizaciad<br />

unda iyos daregistrirebuli, xolo im biznes-organizaciebs, romlebic<br />

aseT Semowirulobebs gascemen, maTi mTliani saSemosavlo gadasaxadis<br />

mxolod 10 procentamde Semcireba SeuZliaT moiTxovon, rac wina sagadasaxado<br />

kodeqsTan SedarebiT 2 procentiT metia. 12 mniSvnelovania, rom<br />

ar arsebobs debulebebi, romlebic kerZo pirebs daubegravi Semowirulobebis<br />

gaRebis SesaZleblobas miscems.<br />

miuxedavad imisa, rom kanonmdebloba samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis<br />

finansur saqmianobas araviTar mniSvnelovan dabrkolebas ar<br />

2011<br />

171<br />

7 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi,<br />

miRebulia 1997 wlis 26 ivniss, muxlebi<br />

29-31.<br />

8 iqve, muxli 39.<br />

9 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 47.<br />

10 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi,<br />

miRebulia 2010 wlis 17 seqtembers, muxli<br />

99.<br />

11 iqve, muxli 63.<br />

12 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli<br />

117.<br />

10. samoqalaqo sazogadoeba


13 East West Management Institute, 31 March<br />

2011. Assessing the Sustainability of Georgian<br />

NGOs, http://www.ewmi-gpac.org/en/news/<br />

1-news/150-2011-04-07-13-24-38 (nanaxia<br />

2011 wlis 8 aprils).<br />

172<br />

uqmnis, is arc gansakuTrebul daxmarebas ar sTavazobs mesame seqtors<br />

finansuri damoukideblobis misaRwevad, gansakuTrebiT gadasaxadebisgan<br />

gaTavisuflebis kuTxiT. miuxedavad imisa, rom ucxouri wyaroebidan miRebul<br />

dafinansebaze SeRavaTiani sagadasaxado reJimi vrceldeba, Sida<br />

qvelmoqmedebis mastimulirebeli faqtorebi sustia. „arakomerciuli kanonmdeblobis<br />

saerTaSoriso centris“ (ICNL) daskvnaSi aRniSnulia, rom<br />

„saSemosavlo gadasaxadis Semcirebis debulebis miuxedavad, rogorc Cans,<br />

arsebobs mTeli rigi sakanonmdeblo barierebi, romlebic qvelmoqmedebas<br />

biznesisTvis Zvir da riskian saqmianobad aqcevs da, Sesabamisad, kerZo<br />

qvelmoqmedebis arasamTavrobo organizaciebis dafinansebis stabilur<br />

wyarod Camoyalibebas xels uSlis.“ aseve ar arsebobs sakanonmdeblo normebi,<br />

romlebic xels Seuwyobs socialuri sawarmoebis an saTemo interesis<br />

kompaniebis saqmianobas, romlebic sazogadoebrivi interesebis dasakmayofileblad<br />

mogebis dabali marJiT muSaoben. ICNL-is winaswarma kvlevam<br />

aseve aCvena, rom qarTuli arasamTavrobo organizaciebi, romelTac fasiani<br />

momsaxurebis gaweva surT, SeiZleba ufro naklebad xelsayrel sagadasaxado<br />

reJimSi aRmoCdnen, vidre mcire sawarmoebi, da rom arasamTavrobo<br />

organizaciebis saqmianobis am sferosTan dakavSirebuli sakanonmdeblo<br />

baza sakmarisad mkafio ar aris. 13<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqvT samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs efeqtiani saqmianobisTvis<br />

saWiro finansuri da adamianuri resursebi?<br />

qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis dafinansebis wyaroebi<br />

sakmarisad diversificirebuli ar aris. isini TiTqmis mTlianad ucxoeli<br />

donorebis daxmarebaze arian damokidebuli, radganac saxelmwifo saxsrebi<br />

maTTvis parqtikulad xelmiuwvdomelia, xolo korporatiuli da<br />

individualuri qvelmoqmedeba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

umetesobisTvis Semosavlis potenciur wyarod jer ar qceula. aseve<br />

iSviaTia organizaciis mxardamWerebis an wevrebis Semowirulobebi. arasa-<br />

Tanado dafinansebis gamo, samoqalaqo sazogadoebis mraval organizacias<br />

kvalificiuri kadrebis SenarCuneba/gadamzadeba da sakuTari prioritetebis<br />

dasaxva uWirs. amave dros, dafinansebisa da adamianuri resursebis<br />

xelmisawvdomobis mxriv didi gansxvavebaa regionul da dedaqalaqSi momuSave<br />

organizaciebs Soris.<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi didwilad ucxoeli donorebis<br />

dafinansebaze arian damokidebuli. USAID-is 2009 wlis kvlevis angariSis<br />

mixedviT, arasamTavrobo organizaciebi dafinansebis 95 procents ucxoeli<br />

donorebisgan iReben. Tumca rogorc sxva ramdenime bolodroindeli<br />

kvleva aCvenebs, imis miuxedavad, rom arasamTavrobo organizaciebi TviTkmarni<br />

sulac ar arian, bevrma maTganma warmatebiT moaxdina dafinansebis<br />

wyaroebis diversificireba. magaliTad, erT-erTi kvlevis mixedviT, romelic<br />

saqarTveloSi moqmed 100 samoqalaqo-sazogadoebriv organizacias<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


moicavda, kvlevis monawile organizaciebis 55 procenti dafinansebis 70<br />

an met procents ucxoeli donorebisgan iRebda, magram 41 procenti Tavisi<br />

biujetis naxevars an naxevarze mets sxva wyaroebidan avsebda. 14 2010 wlis<br />

kidev erTma kvlevam, romelic 287 arasamTavrobo organizacias moicavda,<br />

aCvena, rom 2005 wlis Semdeg am organizaciebis finansuri resursebi gaizarda,<br />

rac metwilad regionebSi momuSave organizaciebis xarjze moxda. 15<br />

amis miuxedavad, imave 5 wlis ganmavlobaSi TbilisSi moqmedma arasamTavrobo<br />

organizaciebma mainc regionebSi momuSave organizaciebze 2.5-jer<br />

meti proeqti ganaxorcieles. 16 donorebis dafinansebaze TiTqmis sruli<br />

damokidebuleba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs sakuTar prioritetebze<br />

aqcentirebas urTulebs. TanamSromlebis SesanarCuneblad da<br />

saoperacio saxsrebis mosapoveblad maT xandaxan iseT sakiTxebze uwevT<br />

muSaoba, romlebic maTi kompetenciis sferos scildeba. 17<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis mier (ucxoeli donorebis garda)<br />

Semosavlis sxva wyaroebidan miRebis kuTxiT arsebuli mdgomareoba<br />

araerTgvarovania. gamoiTqmis mosazreba, rom qveyanaSi samTavrobo grantebi<br />

da kerZo qvelmoqmedeba „TiTqmis ar arsebobs.“ 18 miuxedavad imisa,<br />

rom, 2010 wlis erT-erTi kvlevis Tanaxmad, samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />

organizaciebis mier saxelmwifosgan miRebuli Semosavali (grantebisa da<br />

momsaxurebis kontraqtebis saxiT) 2005-2010 wlebSi mcirediT gaizarda,<br />

sxva kvlevam aCvena, rom 101 gamokvleuli organizaciidan saxelmwifo dafinanseba<br />

mxolod samma miiRo, xolo saxelmwifo Sesyidvebidan Semosavlis<br />

miReba mxolod cametma SesZlo. 19<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis biujetebSi sawevro Senatanebis<br />

wilma 2005-2010 wlebSi, rogorc Cans, iklo. 20 2005 wels gamokvleuli<br />

organizaciebidan sawevro Senatanebi mxolod mesameds hqonda dawesebuli,<br />

magram organizaciebis umravlesobaSi am wyarodan miRebuli saxsrebi<br />

maTi mTliani Semosavlis 5 procents ar aWarbebda. 21 im organizaciebSi,<br />

romelTac Semosavlis miReba samewarmeo saqmianobiT SeuZliaT, aseTi dafinanseba<br />

maTi wliuri biujetis mxolod 12 procents Seadgens. im arasam-<br />

Tavrobo organizaciebis umetesoba, romlebic amas axerxeben, TbilisSi<br />

funqcionirebs. 22<br />

kerZo biznesisgan miRebuli Semowirulobebi samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis alternatiuli Semosavlis (anu, iseTi Semosavlis, romelic<br />

ucxoeli donorebisgan ar aris miRebuli) yvelaze iSviaTi wyaroa.<br />

biznes-organizaciis Semowiruloba 2010 wels gamokvleuli samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis mxolod 5 procents hqonda miRebuli. 23<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs saqarTveloSi ekonomikuri saqmianoba<br />

ar ekrZalebaT. erT-erTi kvlevis Tanaxmad, 2005-2008 wlebSi<br />

samewarmeo saqmianobaSi Cabmuli arasamTavrobo organizaciebis ricxvi<br />

„TvalSisacemad gaizarda“ da aseTi organizaciebis erTi mexuTedi raime<br />

saxis samewarmeo saqmianobas eweoda, 24 Tumca aseTi saqmianobis masStabi<br />

da Semosavlebis odenoba jer kidev Zalze SezRudulia. saqarTveloSi<br />

arsebul SedarebiT msxvil arasamTavrobo organizaciebs Semosavlis<br />

2011<br />

173<br />

14 CIVICUS 2010<br />

15 Center for Strategic Research and<br />

Development, Civil Society Organizations in<br />

Georgia – Dynamics and Trends of<br />

Development – 2010 [in Georgian with English<br />

summary], 14.<br />

16 Center for Strategic Research and<br />

Development, Civil Society Organizations in<br />

Georgia – Dynamics and Trends of<br />

Development – 2010 [in Georgian with English<br />

summary], 8.<br />

17 CIVICUS 2010, 30.<br />

18 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />

19 Civil Society Institute, Georgian Not for Profit<br />

Legislation: Challenges and Perspectives<br />

(2007),13.<br />

20 Center for Strategic Research and<br />

Development, Civil Society Organizations in<br />

Georgia – Dynamics and Trends of<br />

Development – 2010 [in Georgian with English<br />

summary], 14.<br />

21 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 31.<br />

22 Center for Strategic Research and<br />

Development, Civil Society Organizations in<br />

Georgia – Dynamics and Trends of<br />

Development – 2010 [in Georgian with English<br />

summary], 14.<br />

23 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2010),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 31.<br />

24 Center for Strategic Research and<br />

Development, Civil Society Organizations in<br />

Georgia – Dynamics and Trends of<br />

Development – 2010 [in Georgian with English<br />

summary], 15.<br />

10. samoqalaqo sazogadoeba


25 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />

26 Civil Society Institute, Georgian Not for Profit<br />

Legislation: Challenges and Perspectives, 25.<br />

27 FRIDE, Assessing Democracy Assistance:<br />

Georgia (2010), 2, www.fride.org/<br />

publication/779/georgia.<br />

28 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2010),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 30<br />

(footnote).<br />

29 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia,109.<br />

30 Center for Strategic Research and<br />

Development, Civil Society Organizations in<br />

Georgia – Dynamics and Trends of<br />

Development – 2010 [in Georgian with English<br />

summary], 13.<br />

31 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />

(2008).<br />

32 iqve.<br />

33 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 26.<br />

34 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />

Development, An Assessment of Georgia Civil<br />

Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />

Index, 29.<br />

174<br />

miRebis mizniT ekonomikuri saqmianobis warmoeba imis gamo uZneldebaT,<br />

rom gadasaxadebisgan gaTavisuflebulni ar arian. regionebSi momuSave<br />

organizaciebi TandaTan acnobiereben, rom servisebis pirdapir miwodebiT<br />

Semosavlis miReba SeuZliaT, magram savaraudod maTi umravlesobis-<br />

Tvis aseTi saqmianoba Semosavlis mniSvnelovan wyarod ver iqceva, radgan<br />

amas xels uSlis mosaxleobis Semosavlebis dabali done da sayovelTaod<br />

gavrcelebuli mosazreba, rom arasamTavrobo organizaciam sazogadoebas<br />

servisi ufasod unda miawodos. 25 rodesac samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi<br />

komerciul operaciebs axorcieleben, es metwilad araoficialurad<br />

xdeba, radgan gadasaxadebis deklarirebas Zalze arTulebs is<br />

garemoeba, rom maT ar ician, arapirdapiri xarjebi samewarmeo saqmianobad<br />

unda CaTvalon Tu arasamewarmeod. 26<br />

adamianuri resursebis TvalsazrisiT, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs<br />

jer srulad ar dauZleviaT kadrebis gadinebis Sedegebi, romelic<br />

am organizaciebSi 2004 wlis Semdeg moxda, rodesac samoqalaqo sazogadoebis<br />

bevrma liderma postrevoluciur xelisuflebaSi Tanamdebobebi<br />

daikava (axali ministrTa kabinetis 11 ministridan 9 arasamTavrobo organizaciis<br />

yofili warmomadgeneli iyo), xolo donorebma dafinanseba samoqalaqo<br />

seqtoris nacvlad saxelmwifos pirdapiri mxardaWerisken mimar-<br />

Tes. 27 amasTan erTad, sajaro seqtorSi xelfasebis matebisa da kerZo seqtorSi<br />

dasaqmebis SesaZleblobebis zrdis gamo, samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebi kvalificiuri profesionalebisTvis mimzidvel dawesebulebebs<br />

aRar warmoadgenen. 28 TandaTan izrdeba gansxvaveba did da ufro<br />

profesionalur samoqalaqo-sazogadoebriv organizaciebsa da mcire da<br />

instituciurad sust organizaciebs Soris. gamoiTqmis mosazreba, rom organizaciebis<br />

umetesobas „kvalificiuri da profesionali TanamSromlebis“<br />

SenarCuneba sul ufro da ufro uWirs; 29 marTlac, erT-erTma kvlevam<br />

aCvena, rom gamokvleuli organizaciebis mesameds mudmiv xelfasze dasaqmebuli<br />

erTi TanamSromelic ar hyavda. 30 samoqalaqo sazogadoebis is organizaciebi,<br />

romlebic Tbilisis gareT funqcionireben dedaqalaqSi bazirebul<br />

organizaciebs bevrad CamorCebian maTi SesaZleblobebis mxriv, 31<br />

rac gamowveulia rogorc donorebis dafinansebis naklebi xelmisawvdomobiT,<br />

ise kvalificirebuli kadrebis gadinebiT regionebidan TbilisSi.<br />

samoqalaqo sazogadoebis organiziaciebis moxaliseebisa da wevrebis ricxvi<br />

mcirea. 2008 wlis angariSis, `gardamaval etapze myofi qveynebi,“ mixedviT,<br />

„moxaliseoba sustad aris ganviTarebuli da warmatebuli saTemo<br />

organizaciebis ricxvi mcirea.“ 32 Sedegad, saqarTveloSi wevrobaze an<br />

mxardamWerTa dafinansebaze dafuZnebuli samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />

organizaciebi cotaa. 33 erT-erT kvleviT angariSSi aRniSnulia, rom samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis 33 procents moxaliseebi saerTod<br />

ar hyavs. es ricxvic realurad kidev ufro didia, radganac „samoqalaqo–<br />

sazogadoebriv organizaciebs termini „moxaliseoba“ yovelTvis sworad<br />

ar esmiT da xSirad maTi „moxaliseebi“ sinamdvileSi proeqtis beneficiarebi<br />

arian.“ 34<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad arsebobs sakanonmdeblo garantiebi, romlebic samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebs maT saqmianobaSi arajerovani Carevisagan<br />

icavs?<br />

sakanonmdeblo baza, romelic saqarTveloSi samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis funqcionirebas aregulirebs, zogadad saTanadod icavs<br />

am organizaciebs maT saqmianobaSi arajerovani Carevisgan. sazogadoebrivi<br />

gaerTianebebis Seqmnis ufleba konstituciiT aris garantirebuli,<br />

samoqalaqo kodeqsi ki ramdenime damatebiT garantias Seicavs. saqarTvelos<br />

arasamTavrobo gaerTianebebs SeuZliaT, saxelmwifos kontrolis<br />

gareSe ifunqcioniron da daculni arian saxelmwifos mier maTi politikurad<br />

motivirebuli an TviTneburi gauqmebisgan. 35 gaerTianebebis Seqmnis<br />

Tavisufleba efeqtianad aris daculi samoqalaqo kodeqsiT. 36 Tumca, imis<br />

miuxedavad, rom kanonmdebloba samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

funqcionirebas araviTar mniSvnelovan dabrkolebas ar uqmnis, is arc<br />

am seqtoris damcav konkretul debulebebs Seicavs.<br />

ramdenime legitimuri gamonaklisis garda, moqalaqeebs zogadad ufleba<br />

aqvT, Seqmnan gaerTianebebi da gawevrianden iseT organizaciebSi, romel-<br />

Ta mizani keTilsindisieri mmarTvelobis xelSewyoba da antikorufciuli<br />

saqmianobis ganxorcielebaa, miuxedavad am gaerTianebebis politikuri<br />

ideologiis, religiuri mimarTulebisa an miznebisa. samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis ideologiasa da miznebze dawesebulia garkveuli<br />

SezRudvebi, magram es SezRudvebi mxolod saxelmwifos legitimuri miznebis<br />

dacvas emsaxureba. 37 kerZod, konstitucia krZalavs iseTi sazogadoebrivi<br />

gaerTianebis Seqmnasa da saqmianobas, romlis mizania saqarTvelos<br />

konstituciuri wyobilebis damxoba an ZaladobiT Secvla, qveynis damoukideblobis<br />

xelyofa an teritoriuli mTlianobis darRveva; an romelic<br />

eweva omis an Zaladobis propagandas an aRvivebs erovnul, kuTxur, religiur<br />

an socialur SuRls. konstituciis imave muxlis Tanaxmad, sazogadoebrivi<br />

gaerTianebis akrZalva mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT SeiZleba<br />

da mxolod organuli kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi. samoqalaqo<br />

kodeqsi acxadebs, rom samoqalaqo sazogadoebis organizacias SeiZleba<br />

uari eTqvas registraciaze, Tu misi miznebi ewinaaRmdegeba moqmed<br />

samarTals, aRiarebul zneobriv normebs an saqarTvelos konstituciur–<br />

samarTlebriv principebs. 38<br />

saxelmwifos mier samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis saqmianobis<br />

regulireba maTi saqmianobis SeCerebis an akrZalvis uflebiT Semoifargleba,<br />

rac mxolod sasamarTlos gadawyvetilebiT SeiZleba ganxorcieldes.<br />

39 radgan samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs arasamewarmeo iuridiuli<br />

piris samarTlebrivi statusi aqvT, samoqalaqo kodeqsi konkretulad<br />

miuTiTebs, rom sasamarTlos SeuZlia, aseTi organizaciis saqmianobis<br />

SeCereba an akrZalva, Tu is „arsebiTad komerciul“ xasiaTs miiRebs.<br />

kanonmdebloba samoqalaqo sazogadoebis organizaciis sameTvalyureo<br />

175<br />

35 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 108.<br />

36 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 44.<br />

37 saqarTvelos konstitucia, muxli 37.<br />

38 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, muxli<br />

32.<br />

39 iqve, muxli 33.<br />

10. samoqalaqo sazogadoeba


40 USAID, 2007 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 11th<br />

Edition – June 2008 (Washington: U.S. Agency<br />

for International Development, Bureau for<br />

Europe and Eurasia, Office of Democracy,<br />

Governance and Social Transition, 2008), 107.<br />

41 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 43.<br />

42 iqve, 44.<br />

43 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />

(2008).<br />

44 Freedom House, Nations in Transit 2009<br />

(Freedom House, 2009), 213.<br />

45 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />

OSCE/ODIHR, 2008), 23.<br />

176<br />

sabWoSi saxelmwifos warmomadgenlis wevrobas an organizaciis sxdomebze<br />

saxelmwifos warmomadgenlis savaldebulo dawrebas ar moiTxovs. amave<br />

dros, piradi informaciis xelSeuxeblobis konstituciuri ufleba samoqalaqo-sazogadoebriv<br />

organizaciebze ar vrceldeba.<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 75<br />

ramdenad daculia samoqalaqo sazogadoeba mis saqmianobaSi arajerovani<br />

Carevisgan?<br />

qarTuli arasamTavrobo organizaciebi zogadad xelisuflebis arajerovani<br />

Carevis gareSe funqcionireben. xelisuflebis pirdapiri zewolis<br />

SemTxvevebi, rogoricaa organizaciis funqcionirebis SeCereba an misi<br />

aqtivistebis samsaxureobrivi saqmianobis gamo dapatimreba, Zalze iSvia-<br />

Tia. amis miuxedavad, xSirad vrceldeba informacia, rom arasamTavrobo<br />

organizaciebi, gansakuTrebiT isini, romlebic dedaqalaqis gareT funqcionireben<br />

da advokatirebis sakiTxebze muSaoben, xelisuflebis zewolas<br />

ganicdian. aseve yofila SemTxvevebi, rodesac arasamTavrobo organizaciebis<br />

damkvirveblebi arCevnebze daSinebisa da Zaladobis msxverpli xdebodnen.<br />

am sferos maregulirebeli kanonebis Sesabamisad, xelisufleba samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis saqmianobas ar zRudavs da masSi ar ereva.<br />

40 eqspertebis SefasebiT, qarTuli samoqalaqo sazogadoeba „xelisuflebis<br />

kritikaSi sakmaod aqtiuria.“ 41 Tumca, miuxedavad imisa, rom xelisufleba<br />

arasamTavrobo organizaciebis saqmianobaSi Riad ar ereva, arsebobs<br />

mosazreba, rom is cdilobs, maT saqmianobaze gavlena „diskriminaciuli“<br />

politikis gatarebiT moaxdinos. maSin, rodesac zogi arasamTavrobo<br />

organizacia xelisuflebasTan Tavisufali wvdomiT sargeblobs da masTan<br />

mWidrod TanamSromlobs, sxvebi aseT SesaZleblobebs moklebulni arian.<br />

42 marTalia, am SemTxvevaSi mizezis Sedegisgan gansxvaveba SeuZlebelia,<br />

magram politikur asparezze arsebuli polariacia samoqalaqo sazogadoebaSic<br />

aisaxea da TiTqmis yvela organizacia an xelisuflebis momxred<br />

iTvleba, an mis mowinaaRmdeged.<br />

rogorc organizacia Freedom House acxadebs, miuxedavad imisa, rom samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebi mTlianobaSi damoukidebel seqtors<br />

warmoadgenen, 43 regionebSi momuSave zogi mcire zomis arasamTavrobo organizacia<br />

adgilobrivi Tanamdebobis pirebis „ukanono zewolasa da Seviwroebas“<br />

ganicdis. 44 euTo-s „demokratiuli institutebisa da adamianis<br />

uflebaTa dacvis ofisis“ saarCevno damkvirvebelTa misiam aseve daafiqsira<br />

SemTxvevebi, rodesac saarCevno damkvirveblebi, romlebic qarTul<br />

arasamTavrobo organizaciebs warmoadgendnen, daSinebisa da zewolis<br />

msxverplni gaxdnen. 45 xelisufleba daSinebis aseTi faqtebis gamoZiebas,<br />

rogorc wesi, ar awarmoebs.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad gamWvirvalea samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

saqmianoba?<br />

qarTuli samoqalaqo-sazogadoebriv organizaciebis gamWvirvalobis<br />

saerTo done arasaTanadoa. bolo wlebSi Catarebuli mTeli rigi kvlevebis<br />

Sedegebis da, aseve, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />

mier Catarebuli interviuebis Tanaxmad, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

mxolod mcire nawili awvdis regularulad sazogadoebas saku-<br />

Tar saqmianobasTan dakavSirebul informacias.<br />

CIVICUS-is 2005 wlis angariSSi saqarTvelos Sesaxeb aRniSnulia, rom<br />

qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi finansuri gamWvirvalobis<br />

dabali doniT xasiaTdebian. 46 miuxedavad imisa, rom am sferoSi<br />

arsebuli mdgomareoba garkveulwilad gaumjobesda da wamyvani arasam-<br />

Tavrobo organizaciebis erTma jgufma gamWvirvalobis ufro maRali<br />

standartebis danergva da ZiriTadi finansuri informaciis sazogadoebis-<br />

Tvis miwodeba daiwyo, jer kidev mcirea im arasamTavrobo organizaciaTa<br />

ricxvi, romlebic sakuTar safinanso angariSebs sajarod aqveyneben. 47<br />

saqvelmoqmedo organizaciebic ki, romelTac maTi saqmianobis amsaxveli<br />

wliuri angariSebisa da finansuri dokumentebis gamoqveyneba kanoniT<br />

evalebaT, ase mxolod SemTxvevaTa 45 procentSi iqcevian. 48<br />

ramdenime respondentma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqar-<br />

Tvelo“ am angariSis momzadebis procesSi gaesaubra, aseve gamoTqva mosazreba,<br />

rom qarTuli arasamTavrobo organizaciebis gamWvirvalobis saer-<br />

To done arasakmarisia. erT-erTma eqspertma aRniSna, rom qarTuli arasamTavrobo<br />

organizaciebis umetesoba, organizaciuli sisustis gamo, maTi<br />

saqmianobis gamWvirvalobas ver uzrunvelyofs da xSirad Tavs ikavebs<br />

Tavisi saqmianobis amsaxveli angariSebisa da finansuri dokumentebis gamoqveynebisgan.<br />

49 amis erT-erTi mizezi is aris, rom samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis umetesobas miaCnia, rom sazogadoebas aseTi informacia<br />

ar ainteresebs. sxva eqspertma gaixsena erT-erTi donori organizaciis<br />

mcdeloba, finansuri informacia mieRo im arasamTavrobo organizaciebidan,<br />

romlebic 2008 wels arCevnebis monitoringSi iyvnen CarTulni. man<br />

aRniSna, rom im organizaciebis umetesobam, romelTac donori organizacia<br />

daukavSirda, arCia dafinansebis wyaroebTan dakavSirebuli informacia<br />

ar gaeca. eqspertma aseve aRniSna, rom saqarTveloSi mxolod 5-6 iseTi<br />

arasamTavrobo organizacia arsebobs, romelic Tavis wliur angariSebsa da<br />

finansur dokumentebs regularulad da Tanmimdevrulad aqveynebs. 50<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad uzrunvelyofilia samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

angariSvaldebuleba maTi mxardamWerebis mimarT?<br />

177<br />

46 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 51.<br />

47 iqve.<br />

48 Civil Society Institute, Legislative Environment<br />

Regulating Charity Activities in Georgia (Tbilisi:<br />

Civil Society Institute, 2007), 8.<br />

49 qeTevan vaSakiZe, „evraziis<br />

TanamSromlobis fondis“ saqarTvelos<br />

ofisis direqtori. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2009 wlis 24 dekemberi.<br />

50 TinaTin bolqvaZe, adamianis uflebaTa da<br />

kanonis uzenaesobis programis<br />

koordinatori, „Ria sazogadoeba –<br />

saqarTvelo“. interviu avtorTan,<br />

Tbilisi, 2009 wlis 28 dekemberi.<br />

10. samoqalaqo sazogadoeba


51 Caucasus Institute for Peace, Democracy and<br />

Development, An Assessment of Georgia Civil<br />

Society: Report of the CIVICUS Civil Society<br />

Index, 33.<br />

52 iqve, 26, 49-50.<br />

53 TinaTin bolqvaZis interviu avtorTan.<br />

54 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 49-50.<br />

178<br />

qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis umravlesobas bevri<br />

wevri an mxardamWeri ar hyavs. amas emateba maTi marTvis spontanuri da<br />

araTanmimdevruli sistema, ris gamoc saTanadod uzrunvelyofili ar<br />

aris arasamTavrobo organizaciebis angariSvaldebuleba maT mimarT, vis<br />

interesebsac isini, maTive TqmiT, warmoadgenen. amrigad, angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofis erTaderTi qmediTi meqanizmi donorebis mier<br />

aris dawesebuli da vertikalur (moqalaqeebisadmi an wevrebisadmi) an<br />

horizontalur (sxva samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebisadmi)<br />

angariSvaldebulebas ar gulisxmobs.<br />

qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofas xels, nawilobriv, maTi struqtura uSlis. qarTul arasamTavrobo<br />

organizaciebs Soris cotaa mxardamWerebze dafuZnebuli organizacia.<br />

maTi damfuZneblebi, Cveulebriv, organizaciis marTvis gasaadvileblad,<br />

misi wevrebis ricxvis SezRudvas cdiloben, rac imaze miuTi-<br />

Tebs, rom am organizaciebis umetesoba „avtoritarulad“ imarTeba. 51 samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis umravlesoba mmarTvel sabWoSi<br />

axal wevrebs iSviaTad iwvevs, an saerTod ar iwvevs. 52<br />

qarTuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis Sida angariSvaldebulebis<br />

meqanizmebis sisustis gamo, am organizaciebis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofa ZiriTadad donorebs uxdebaT. eqspertebma, romlebsac<br />

mkvlevarTa gundi gaesaubra, aRniSnes, rom donorebi am funqcias, zogadad,<br />

warmatebiT asruleben da arasamTavrobo organizaciebi, Cveulebriv,<br />

maT angariSebsa da saTanado dokumentebs warudgenen, radgan, winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi, momavalSi dafinansebas veRar miiReben. erT-erTma eqspertma<br />

mkvlevarTa gunds ganucxada, rom qveynis wamyvani arasamTavrobo organizaciebi,<br />

romlebic TbilisSi arian bazirebuli, donorebs, Cveulebriv,<br />

zust da amomwurav informacias awvdian, regionebSi momuSave ufro mcire<br />

zomis organizaciebs ki xSirad angariSgebis valdebulebis Sesruleba<br />

uWirT. 53 angariSvaldebulebis uzrunvelyofisken mimarTuli donorebis<br />

Zalisxmevis miuxedavad, CIVICUS-is angariSSi saqarTvelos Sesaxeb gamoTqmulia<br />

mosazreba, rom SesaZloa, arsebobdes ormagi buRalteriis problema<br />

(sagadasaxado organoebSi da donorebisTvis gansxvavebuli finansuri<br />

dokumentebis wardgena), xolo zogi organizacia SeiZleba erTi da<br />

imave saqmianobisTvis gankuTvnil dafinansebas sxvadasxva donorebisgan<br />

iRebdes. 54<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi<br />

(kanoni da praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis keTilsindisierebas uzrunvelyofs? ramdenad efeqturia<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis keTilsindisierebis uzrunvelyofis<br />

meqanizmebi praqtikaSi?<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


im pirobebSi, rodesac samoqalaqo sazogadoebis organizaciebs mTeli<br />

seqtoris masStabiT moqmedi qcevis kodeqsi an sxva TviTregulirebis meqanizmebi<br />

ar gaaCniaT, saqarTveloSi amJamad am organizaciebis keTilsindisierebis<br />

uzrunvelyofis praqtikulad araviTari saSualeba ar arsebobs.<br />

2004 wels samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis koaliciam samoqalaqo<br />

sazogadoebis eTikis kodeqsi Seadgina, romelsac xeli daaxloebiT<br />

ocdaaTma organizaciam moawera. 55 dokumenti moicavda iseT sferoebs, rogorebicaa<br />

samoqalaqo sazogadoebis urTierToba xelisuflebasTan, politikur<br />

partiebTan, donorebTan da farTo sazogadoebasTan, aseve samoqalaqo-sazogadoebrivi<br />

organizaciebis Sida marTva da finansuri menejmenti.<br />

amis miuxedavad, am iniciativam samoqalaqo seqtorze didi gavlena<br />

ver moaxdina, radgan masSi bevri organizacia ar iyo CarTuli da kodeqsi<br />

monitoringis, Sefasebisa da aRsrulebis qmediT meqanizmebs ar Seicavda. 56<br />

kodeqsis aRsrulebis meqanizmebi im organizaciebis yovelwliuri dajildoebiT<br />

Semoifargleboda, romlebic dokumentSi CamoTvlil principebs<br />

daicavdnen. orma eqspertma daadastura, rom TviTregulirebis am konkretulma<br />

dokumentma mniSvnelovani gavlena ver iqonia da is didwilad<br />

daviwyebas mieca. 57 amJamad, kodeqsi internetiT xelmisawvdomi ar aris.<br />

ramdenime organizacias qcevis sakuTari Sida kodeqsi aqvs, magram TviTregulirebisken<br />

mimarTul sxva mniSvnelovan iniciativebs bolo wlebSi<br />

adgili ar hqonia.<br />

2011<br />

roli: xelisuflebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofa<br />

(praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqtiurad cdilobs samoqalaqo sazogadoeba xelisuflebis<br />

angariSvaldebulebis uzrunvelyofas da ramdenad warmatebiT axerxebs<br />

amas?<br />

saqarTveloSi mravali iseTi arasamTavrobo organizaciaa, romelic xelisuflebis<br />

saqmianobis monitorings axorcielebs. amis miuxedavad, saerTo<br />

jamSi, samoqalaqo seqtori xelisuflebis angariSvaldebulebis efeqtianad<br />

uzrunvelyofas ver axerxebs. es gamowveulia rogorc samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis Sida sisusteebiT, ise im politikuri garemoTi,<br />

romelSic isini saqmianoben.<br />

qarTuli samoqalaqo sazogadoebis unari, „akontrolos saxelmwifo da<br />

moaxdinos masze mastabilizirebeli gavlena,“ 58 Semcirebulia da samoqalaqo-sazogadoebriv<br />

organizaciebs naklebad SeuZliaT warmatebuli advokatireba,<br />

radgan isini xelisuflebasTan „produqtiuli samuSao ur-<br />

TierTobebis“ damyarebas ver axerxeben. 59 miuxedavad imisa, rom qarTuli<br />

arasamTavrobo organizaciebi saxelmwifos qmedebebis monitorings sakmaod<br />

aqtiurad awarmoeben, es monitoringi mniSvnelovan gavlenas ver axdens<br />

gadawyvetilebaTa miRebis procesze. 60<br />

179<br />

55 http://www.civil.ge/geo/article.php?id=7707<br />

56 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 29.<br />

57 qeTevan vaSakiZisa da TinaTin bolqvaZis<br />

interviuebi avtorTan.<br />

58 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 108.<br />

59 USAID, 2007 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 11th<br />

Edition – June 2008, 106.<br />

60 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 60.<br />

10. samoqalaqo sazogadoeba


61 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />

62 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />

(2008).<br />

63 Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />

Country Report, Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2007, 10, 11.<br />

64 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 72.<br />

65 iqve, 73.<br />

66 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />

67 iqve.<br />

180<br />

is, rom samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi xelisuflebaze did<br />

gavlenas ver axdenen, gamowveulia rogorc Sida, ise gare faqtorebiT.<br />

Sida faqtorebis TvalsazrisiT, maRalkvalificiuri profesionalebis<br />

naklebobam da dafinansebis diversificirebuli da stabiluri wyaroebis<br />

ararsebobam Seqmna mdgomareoba, rodesac „samoqalaqo sazogadoebas<br />

mcire Zala da da gamocdileba gaaCnia imisTvis, rom mTavrobis reformireba<br />

da angariSvaldebuleba moiTxovos.“ 61 samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis unars, moaxdinon zewola xelisuflebaze, isic amcirebs,<br />

rom maT farTo sazogadoebasTan mWidro kavSiri ar aqvT, rac garkveulwilad<br />

am organiziaciebis legitimurobis dones amcirebs. vinaidan saqar-<br />

TveloSi wevrobaze dafuZnebuli arasamTavrobo organizaciebis ricxvi<br />

mcirea, arasamTavrobo organizaciebis umetesobas politikur aqtoreb-<br />

Tan dialogisas didi socialuri jgufebis saxeliT saubari ar SeuZlia. 62<br />

samoqalaqo sazogadoebis saqmianobis es aspeqti samoqalaqo seqtorTan<br />

dakavSirebul TiTqmis yvela mniSvnelovan kvlevaSia aRniSnuli: mkvlevarebi<br />

aRniSnaven, rom qarTuli samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebis<br />

unars, imoqmedon, rogorc Suamavlebma saxelmwifosa da sazogadoebas<br />

Soris, „Zalze zRudavs is garemoeba, rom maT socialuri fesvebi ar<br />

gaaCniaT,“ rac imiT aris gamowveuli, rom maT „susti“ kavSiri aqvT im<br />

moqalaqeTa interesebTan, visac, maTive TqmiT, warmoadgenen. 63 samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebi „farTo sazogadoebisgan garkveulwilad izolirebulni<br />

arian“ 64 da mkvlevarebi xSirad aRniSnaven, rom am organizaciebis<br />

dRis wesrigebi moqalaqeTa umravlesobis sazrunavs sakmarisad<br />

ar asaxavs. 65<br />

gare faqtorebis TvalsazrisiT, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis<br />

monitoringisa da advokatirebis Sedegianobas xelisuflebis mxridan maTdami<br />

uyuradRebo damokidebulebac amcirebs. kerZod, xelisufleba politikur<br />

procesSi samoqalaqo sazogadoebasTan TanamSromlobas swrafi<br />

moqmedebis Semaferxebel muxruWad miiCnevs. im arasamTavrobo organizaciebs,<br />

romlebic sazogadoebriv sakiTxebze muSaoben, Zalian uWirT neitraluri<br />

poziciis SenarCuneba uaRresad polarizebuli garemos gamo. 66<br />

xelisufleba xSirad makontrolebeli arasamtavrobo organizaciebis<br />

kritikul SeniSvnebs opoziciis mier marTvadi jgufebis Tavdasxmebad<br />

naTlavs da ugulebelyofs, xolo is garemoeba, rom zogierTi organizacia<br />

xelisuflebis kritikisas konstruqciulobisa da miukerZoeblobis Senar-<br />

Cunebas ver axerxebs, efeqturobas ukargavs mTeli seqtoris Zalisxmevas<br />

advokatirebisa da makontrolebeli funciis ganxorcielebis mxriv. 67<br />

Zalze cota arasamTavrobo organizacia axerxebs xelisuflebis imgvarad<br />

kritikas, rom (Sesabamisi SesaZleblobis warmoqmnisas) mTavrobasTan konstruqciulad<br />

TanamSromlobac SeZlos.<br />

arasamTavrobo organizaciebis saqmianobis Sedegianobas parlamentSi<br />

pluralizmis dabali done da damoukidebeli satelevizio mediis ararsebobac<br />

amcirebs. „vardebis revoluciis“ Semdgom gavlenian media-saSualebebSi<br />

da opoziciur partiebSi arasamTavrobo organizaciebis sando<br />

partniorTa ricxvi Semcirda. maSin, rodesac 2004 wlamde, samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebi xSirad moqmedebdnen opoziciasa da ZiriTad<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


telekompaniebTan erTad, igive saqcieli dRes maT diskreditacias iwvevs.<br />

ZiriTadi telearxebi ar aSuqeben iseT sakiTxebs, romelTac xelisufleba<br />

sensitiurad miiCnevs, rac arasamTavrobo organizaciebs sazogadoebisTvis<br />

informaciis miwodebis SesaZleblobas uzRudavs. magaliTad, 2010<br />

wlis agvistoSi iZulebiT gadaadgilebul pirTa Tbilisidan gasaxleba,<br />

ramac samoqalaqo-sazogadoebrivi organizaciebisa da alternatiuli media-saSualebebis<br />

gansakuTrebuli yuradReba miipyro, arc erT ZiriTad<br />

televizias ar gauSuqebia. 2004 wlamde, Tavad xelisufleba da media<br />

sxvadasxva mxareebad iyvnen dayofilni, radgan Zalauflebas flobdnen<br />

rogorc xelisuflebaSi, ise mis gareT myofi Zalebi, rac samoqalaqosazogadoebriv<br />

organizaciebsa da medias saSualebas aZlevda, arapolarizebul<br />

garemoSi emuSavaT da Tavidan aecilebinaT „prosaxelisuflebo“<br />

da „proopoziciuri“ organizaciebis iarliyi, rac dRes sirTules warmoadgens.<br />

amis miuxedavad, qarTulma arasamTavrobo organizaciebma mainc miaRwies<br />

garkveul warmatebebs xelisuflebis angariSvaldebulebis uzrunvelyofis<br />

mxriv. organizacia Freedom House-is angariSSi makontrolebeli arasamTavrobo<br />

organizaciebis warmatebuli saqmianobis magaliTad moyvanilia<br />

is faqti, rom „sorosis fondis“ mier dafinansebuli samoqalaqosazogadoebrivi<br />

organizaciebis qselma xeli Seuwyo fondis „aTaswleulis<br />

gamowveva saqarTvelo“ xelmZRvanelobis Secvlas, ris mizezadac fondis<br />

saqmianobis gamWvirvalobis nakleboba iqca. 68 aseve mniSvnelovan miRwevebad<br />

aris miCneuli samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis mier warmoebuli<br />

kampania, romelic winaswari dakavebis izolatorebSi wamebis winaaRmdeg<br />

iyo mimarTuli, da damoukidebeli gamoZieba, romelsac sabolood<br />

akrZalul ekonomikur saqmianobaSi Cabmuli parlamentis wevris gadadgoma<br />

mohyva. 69<br />

2011<br />

roli: politikis reformaSi monawileoba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqtiurad aris samoqalaqo sazogadoeba CarTuli antikorufciuli<br />

politikis reformirebis iniciativebSi?<br />

saqarTveloSi mTeli rigi arasamTavrobo organizaciebi arsebobs, romlebic<br />

korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze bolo wlebSi aqtiurad<br />

da mudmivad muSaoben. amis miuxedavad, qarTuli samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebis unars, monawileoba miiRon xelisuflebis politikis (maT<br />

Soris, antikorufciuli politikis) SemuSavebaSi, wina qveTavSi ganxiluli<br />

igive zogadi faqtorebi amcirebs, romlebic maT xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofaSi uSlis xels.<br />

pirvel rigSi, samoqalaqo sazogadoebis organizaciebis SesaZleblobas,<br />

gavlena moaxdinon xelisuflebis politikaze, am organizaciebis Sida sisusteebi<br />

amcirebs. arasaTanado dafinansebisa da amiT gamowveuli profesionaluri<br />

kadrebis naklebobis gamo, arasamTavrobo organizaciebis<br />

181<br />

68 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />

(2008).<br />

69 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 61.<br />

10. samoqalaqo sazogadoeba


70 USAID, 2008 NGO Sustainability Index for<br />

Central and Eastern Europe and Eurasia, 110.<br />

71 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 62.<br />

72 Freedom House, Nations in Transit 2009, 220.<br />

73 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 45.<br />

74 Bertelsmann Stiftung, BTI 2008 – Georgia<br />

Country Report, 22.<br />

182<br />

umravlesobas politikis Sesaxeb rekomendaciebis wardgena da politikis<br />

analizis ganxorcieleba mxolod SezRuduli masStabiT SeuZlia. 70 dinamiur<br />

politikur movlenebze zegavlenis mosaxdenad arasamTavrobo organizaciebs<br />

Zalze maRalkvalificiuri TanamSromlebi esaWiroebaT, romel-<br />

Tac politikis reformis procesSi CarTvis SesaZleblobebze dauyovnebliv<br />

reagireba SeeZlebaT. Tumca, mwiri biujetebis gamo, arasamTavrobo<br />

organizaciebis umravlesobis adamianuri resursebi, romelTa meSveobiT<br />

maT politikur siaxleebze reagireba unda moxdinon, SezRudulia. amasTan<br />

erTad, samoqalaqo sazogadoebasa da farTo sazogadoebas Soris susti<br />

kavSiris gamo, rac wina qveTavSi iyo ganxiluli, samoqalaqo sazogadoebis<br />

organizaciebs uZneldebaT saxelmwifo uwyebebis mier gadawyvetilebebis<br />

miRebis procesSi TavianTi CarTulobis ligitimurobis dasabuTeba. 71<br />

amasTan erTad, xelisuflebis politikis formulirebisa da reformis<br />

procesSi samoqalaqo sazogadoebis CarTvis SesaZleblobaze negatiurad<br />

moqmedebs politikuri garemo. zogadad, arasamTavrobo organizaciebis<br />

rekomendaciebi politikur gadawyvetilebebze mcire gavlenas axdens,<br />

radgan parlamentSi mmarTveli partiis sruli dominireba da mediaze<br />

misi didi gavlena xelisuflebas uadvilebs, rom kanonproeqtebis Sesaxeb<br />

arasamTavrobo organizaciebis mier gamoTqmuli kritikis ignorireba<br />

moaxdinos. 72 amasTanave, rogorc sakanonmdeblo organosadmi miZRvnil<br />

TavSic aRiniSna, kanonproeqtebi yovelTvis droulad ar xdeba sazogadoebisTvis<br />

xelmisawvdomi, rac maT ganxilvaSi arasamTavrobo organizaciebis<br />

monawileobis SesaZleblobas amcirebs. xelisuflebasa da samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebs Soris dialogi institucionalizebuli<br />

ar aris da im organizaciebs, romlebic xelisuflebis mimarT ufro kritikulad<br />

arian ganwyobilni, dialogSi metwilad ar rTaven. 73<br />

„bertelsmanis transformaciis indeqsis“ saqarTvelos Sesaxeb 2008 wlis<br />

angariSSi aRniSnulia, rom sazogadoebis farTo fenebis CarTulobis<br />

ararseboba xelisuflebis antikorufciuli politikis erT-erTi susti<br />

rgolia. 74 am mxriv mdgomareoba odnav gaumjobesda 2008 wlis Semdeg da<br />

samoqalaqo sazogadoebis ramdenime organizacia (maT Soris, „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelo“) korufciis winaaRmdeg brZolis uwyeba-<br />

TaSorisi sakoordinacio sabWos muSaobaSi monawileobs. es dadebiTi nabijia,<br />

magram, rogorc korufciis winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSorisi<br />

sakoordinacio sabWos Sesaxeb TavSia aRniSnuli, sabWos muSaobis xelSewyobis<br />

SesaZleblobebi da meqanizmebi aramdgradi da sakmaod zedapirulia.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


eziume<br />

am kvlevis Tanaxmad, miuxedavad imisa, rom saqarTvelos metad progresuli<br />

da liberaluri kanonmdebloba aqvs media-organizaciebis Seqmnisa da funqcionirebis<br />

sferoSi, praqtikaSi media kvlavac arasakmarisad gamWvirvale, angariSvaldebuli<br />

da damoukidebelia. damoukideblobis xarisxi gansxvavdeba<br />

mediis sxadasxva tipebis mixedviT, aseve dedaqalaqsa da regionebSi. mTavroba<br />

ar mimarTavs cenzuras, magram zogadad cnobilia, rom xelisuflebam qveynis<br />

yvelaze gavlenian satelevizio arxebze kontroli daamyara mTavrobis momxre<br />

biznesmenebis mier maTi Sesyidvis gziT, rac am arxebze momuSave Jurnalistebs<br />

aiZulebs, rom TviTcenzuras mimarTon. kvlavac SeSfoTebas iwvevs<br />

televiziis mflobelobis gamWvirvalobis nakleboba, xolo TviTregulirebis<br />

qmediTi meqanizmebis ararsebobam problemebi warmoSva mediis angariSvaldebulebisa<br />

da keTilisindisierebis TvalsazrisiT. qarTuli media<br />

gansakuTrebulad warmatebuli ar aris korufciis SemTxvevebis gamovlenis<br />

mxriv, vinaidan Jurnalistur gamoZiebebs wamyvani media-organizaciebis mxolod<br />

mcire nawili awarmoebs. mTlianobaSi, media sazogadoebas mosazrebaTa<br />

farTo speqtrs warudgens, magram misi unari, miukerZoeblad gaaSuqos politikuri<br />

movlenebi, daqveiTebulia politikuri sivrcisa da media-sivrcis<br />

ukiduresi polarizaciis gamo.<br />

saerTo qula: 45/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi 100 50<br />

63/100 damoukidebloba 75 25<br />

marTva gamWvirvaloba 100 25<br />

50/100 angariSvaldebuleba 75 25<br />

keTilsindisiereba 50 25<br />

korufciis faqtebis gamoZieba<br />

da mxileba — 25<br />

roli sazogadoebis informireba korufciisa<br />

25/100 da misi Sedegebis Sesaxeb<br />

sazogadoebis informireba<br />

— 25<br />

mmarTvelobis sakiTxebze — 25<br />

2011 183<br />

11.<br />

media


1 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 2004 wlis 23<br />

dekembers, muxli 33:2–5.<br />

2 iqve, muxli 64:1.<br />

3 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb,“ muxli 36.<br />

184<br />

struqtura da organizacia<br />

televizia saqarTveloSi mediis yvelaze popularuli da gavleniani saxeobaa.<br />

qveynis masStabiT axal ambebs mxolod sami ZiriTadi arxi gadascems:<br />

„rusTavi 2,“ „imedi“ da „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyeblis“<br />

pirveli arxi. „sazogadoebrivi mauwyeblis“ meore arxi politikuri partiebis<br />

pres-konferenciebsa da parlamentis sxdomebs aSuqebs. kidev ori<br />

arxi, „kavkasia“ da maestro,“ romlebic sakuTar axal ambebs gadascems,<br />

Tbilisis mosaxleobis mniSvnelovani nawilisTvis aris xelmisawvdomi,<br />

magram qveynis danarCen nawilSi ar mauwyeblobs. „aWaris televizia,“ romelic<br />

aWaris avtonomiuri respublikis saxelmwifo arxia, qveynis mniSvnelovan<br />

nawils faravs. arsebobs kidev 26 regionaluri telearxi, magram,<br />

ramdenime gamonaklisis garda, isini mniSvnelovan rols ar asruleben<br />

pirveladi informaciis gavrcelebis mxriv. qveyanaSi mravali radiosadguri,<br />

gazeTi, Jurnali da axali ambebis saagento funqcionirebs, magram<br />

maTi gavlena satelevizio arxebis gavlenas bevrad Camouvardeba. igive<br />

iTqmis axladwarmoqmnil internet-mediazec.<br />

Sefaseba<br />

resursebi (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mravalferovani da damoukidebeli<br />

mediis arsebobis xelSemwyobi garemos Seqmnas?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba raime mniSvnelovan dabrkolebebs ar uqmnis<br />

mravalferovani da damoukidebeli media-seqtoris arsebobas.<br />

kanoni Jurnalistur saqmianobasa da beWdviTi media-erTeulebis dafuZnebaze<br />

raime SezRudvas ar awesebs. beWdviT media-organizaciebs licenziis<br />

aReba ar sWirdebaT da isini gaTavisuflebulni arian damatebiTi Rirebulebis<br />

gadasaxadisgan. maTi saqmianoba raime specialuri normebiT ar regulirdeba.<br />

„sazogadoebrivi mauwyebeli“ saxelmwifo biujetidan finansdeba da misi<br />

dafinansebis odenoba mTliani Sida produqtis 0,12 procents Seadgens. 1<br />

kanoni „sazogadoebriv mauwyebels“ saukeTeso saeTero saaTebSi, aseve<br />

dasvenebis da uqme dReebSi, reklamis ganTavsebas ukrZalavs. 2<br />

telemauwyeblebis dafuZnebisa da saqmianobis wesebi Camoyalibebulia<br />

saqarTvelos kanonSi „mauwyeblobis Sesaxeb.“ kanonis mixedviT, saqarTveloSi<br />

moqmedma yvela mouwyebelma (garda „saqarTvelos sazogadoebrivi<br />

mauwyeblisa“ da „aWaris televiziisa“) saqarTvelos komunikaciebis erovnuli<br />

komisiisagan licenzia unda miiRos. kanoni pirdapir acxadebs, rom<br />

mauwyeblobis sferoSi licenziis gareSe saqmianoba kanoniT isjeba. 3 komisias<br />

SeuZlia gasces „saerTo licenzia“ (romlic mflobeli valdebulia,<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saukeTeso dros axali ambebisa da sazogadoebriv-politikuri programebi<br />

gadasces) an „specializebuli licenzia“ (romelic gadacemebis Sinaarss<br />

konkretulad gansazRvravs) rogorc nacionalur, ise adgilobriv miwiszeda<br />

sadgurebze. 4 komisiam ganacxadis miRebidan 30 samuSao dRis ganmavlobaSi<br />

unda miiRos gadawyvetileba licenziis gacemis an masze uaris Tqmis<br />

Sesaxeb. 5 licenziis miniWebaze uaris Tqmis SemTxvevaSi, komisiis gadawyvetileba<br />

SeiZleba sasamarTloSi gasaCivrdes. 6 mniSvnelovania, rom, kanonis<br />

mixedviT, komisia erTaderTi organoa, romelsac mauwyeblebze licenziis<br />

gacemis ufleba aqvs da nebismieri sxva organos mier raime damatebiTi<br />

licenziis an nebarTvis moTxovna akrZalulia. 7 kanoni iTvaliswinebs sazogadoebrivi,<br />

saTemo da kerZo mauwyeblebis dafuZnebas.<br />

saqarTvelos konstitucia adgens, rom arc saxelmwifos da arc kerZo<br />

pirebs masobrivi informaciis an misi gavrcelebis saSualebaTa monopolizaciis<br />

ufleba ar aqvT. 8 kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“ aseve Seicavs debulebebs,<br />

romelTa mizans media-saSualebaTa mflobelobis koncentraciis<br />

akrZalvis gziT konkurenciisTvis xelis Sewyoba warmoadgens.<br />

2011<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad arsebobs mravalferovani da damoukidebeli media seqtori,<br />

romelic sxvadasxva Sexedulebebis warmoCenas uzrunvelyofs?<br />

saqarTveloSi sxvadasxva tipis mravali media-erTeuli arsebobs, romlebic<br />

dedaqalaqsa da regionebSi funqcionireben. gazeTebi, radiosadgurebi<br />

da axali ambebis saagentoebi gansxvavebul Sexedulebebs mTeli qveynis<br />

masStabiT avrceleben, magram televiziiT gansxvavebuli mosazrebebis<br />

mosmena dedaqalaqis gareT rTulia. centralur da regionuli media–<br />

erTeulebs Soris aseve mniSvnelovani gansxvavebebi arsebobs resursebis<br />

mxriv.<br />

marTalia beWdviTi mediisa da radios seqtorebi mTlianobaSi mravalferovnad<br />

da pluralisturad miiCneva, 9 „saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelos“ mier 2009 wels Catarebulma kvlevam aCvena, rom amJamindeli<br />

regulaciebi arasakmarisia „konkurentunariani da pluralisturi<br />

satelevizio bazris“ Camosayalibeblad. 10 `saerTaSoriso kvlevisa da gacvlebis<br />

sabWos“ (IREX) mier Sedgenil „mediis mdgradobis indeqsSi“ aseve<br />

aRniSnulia, rom regulirebis amJamindeli wesebiT mediis erTsa da imave<br />

mflobelTa xelSi koncentraciis Tavidan acileba ver moxerxda. 11 ramdenime<br />

welia, rac saqarTvelos komunikaciebis erovnul komisias miwiszeda<br />

sadgurebze axali licenziebi ar gaucia, rac axal moTamaSeebs bazarze<br />

Sesvlis saSualebas ar aZlevs.<br />

IREX-i aRniSnavs, rom bolo wlebSi ZiriTadi qarTuli telearxebis gadacemebi<br />

„sul ufro da ufro erTferovani“ gaxda. 12 ori wamyvani kerZo<br />

telearxi, romlebic mTeli qveynis masStabiT mauwyebloben, ZiriTadad<br />

185<br />

4 iqve, muxlebi 40, 59.<br />

5 iqve, muxli 41.<br />

6 iqve, muxli 44.<br />

7 iqve, muxli 41.<br />

8 saqarTvelos konstitucia, miRebulia 1995<br />

wlis 24 agvistos, muxli 24.<br />

9 Freedom House, Freedom of the Press 2009,<br />

http://www.freedomhouse.org/<br />

template.cfm?page=251&country=7612&year=2009<br />

(nanaxia 2010 wlis 29 ianvars); kavkasiis<br />

kvleviTi resusrebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ (Tbilisi: CRRC, 2009),<br />

3.<br />

10 Transparency International Georgia, Tele vision<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation (Tbilisi: Transparency International<br />

Georgia, 2009), 17.<br />

11 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009 (Washington:<br />

IREX, 2009), 145.<br />

12 iqve, 143.<br />

11. media


13 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ 4.<br />

14 iqve, 143.<br />

15 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 145.<br />

16 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 7.<br />

17 iqve, 6.<br />

18 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2011, 151.<br />

19 Civil Georgia, „televiziebs jamSi,<br />

daaxloebiT, 36 mln laris davalianeba<br />

CamoeweraT,“ 2010 wlis 2 ivlisi,<br />

http://civil.ge/geo/article.php?id=22926&<br />

search= (nanaxia 2011 wlis 29 marts)<br />

20 saerTaSoriso gamWvirvaloba _<br />

saqarTvelo, `sagadasaxado amnistis<br />

qarTuli telearxebisTvis Tu subsidia<br />

saxelisuflebo televiziebisTvis?“<br />

http://www.transparency.ge/blog/<br />

psagadasakhado-amnistia-kartulitelearkhebistvis-tu-subsidia-sakhelisupleboteleviziebistvisp<br />

(nanaxia 2011 wlis 4<br />

aprils).<br />

186<br />

xelisuflebis mxardamWer siuJetebs uSveben, „sazogadoebrivi mauwyeblis“<br />

„pirveli arxis“ gadacemebi ki naklebad politizebuli gaxda.<br />

telekompania „maestro,“ romelic xelisuflebis mZafri kritikiT gamoir-<br />

Ceva da erT-erT opociziur dajgufebasTan asocirdeba, mxolod dedaqalaqSi<br />

mauwyeblobs. 13 es gamowveulia dafinansebis simciriT, rac telearxs<br />

Tanamgzavruli mauwyeblobis gadasaxadis gadaxdis saSualebas ar<br />

aZlevs, da sakabelo provaiderebis uariT, rom es arxi TavianT paketebSi<br />

CarTon.<br />

TbilisSi bazirebuli telekompaniebi, romlebic mTeli qveynis masStabiT<br />

mauwyebloben, TanamSromlebs maRal xelfasebs sTavazoben, xolo dedaqalaqis<br />

gareT xelfasebi Zalze dabalia, rac kvalificiuri reportiorebis<br />

gadinebas iwvevs regionebidan dedaqalaqSi bazirebul media-erTeulebSi<br />

an sxva seqtorebSi. amasTan, „imedi“ da „rusTavi 2“ „uaxlesi aparaturiT“<br />

arian aRWurvili, xolo regionuli mauwyeblebi da gazeTebi iZulebulni<br />

arian, dabali xarisxisa da moZvelebuli aparaturiT imuSaon. 14<br />

saqarTvelos media-erTeulebi mniSvnelovani finansuri gamowvevebis winaSe<br />

dganan. bolodroindeli kvlevebis Tanaxmad, momgebiani media-erTeulebi<br />

„iSviaTia“ 15 , xolo ZiriTadi telearxebi „xSirad finansurad wam-<br />

gebianebi arian.“ 16 dedaqalaqSi bazirebuli wamyvani telekompaniebi<br />

xelisuflebisgan finansur daxmarebas iReben, mwiri finansuri rusursebis<br />

mqone regionuli media-erTeulebi ki ZiriTadad donorebis daxmarebiT<br />

axerxeben funqcionirebas. saqarTvelos sareklamo bazris mcire moculoba<br />

erT-erTi mTavari faqtoria, romelic media-saSualebebs xels<br />

uSlis, rom TviTkmarni gaxdnen. 17 amasTanave, gamoiTqmis SeSfoTeba, rom<br />

sareklamo seqtori monopolizebulia im kompaniebis mier, romlebic nacionalur<br />

arxebTan asocirdebian. 18<br />

2010 wlis aprilSi parlamentma satelevizio arxebisTvis sagadasaxado<br />

amnistiis Sesaxeb kanoni miiRo, romelic 36 milioni laris odenobis davalianebis<br />

Camoweras iTvaliswinebda. kanonmdeblebma amnistiis beneficiarTa<br />

sajarod gamJRavnebaze uari ganacxades. rogorc media bazris mkvlevarebma<br />

daadgines, imis miuxedavad, rom amnistiis Sedegad gadasaxadebi<br />

baTumSi moqmed damoukidebel telekompania „25-e arxsac“ Camoewera, am<br />

SeRavaTiT ZiriTadad xelisuflebis mxardamWerma arxebma, „imedma“ da<br />

„rusTavi 2-ma“, isargebles. sxva damoukidebeli arxebi, rogoricaa „maestro“<br />

da „kavkasia,“ acxadebdnen, rom sagadasaxado davalianeba ar hqondaT.<br />

19 „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“ daaskvna, rom sagadasaxado<br />

amnistiam xelisuflebis mxardamWer arxebs bazarze xelsayreli<br />

mdgomareoba Seuqmna. 20<br />

mniSvnelovani problemebi arsebobs media-seqtorSi dasaqmebuli pirebis<br />

profesionalizmis mxriv. „kavkasiis kvleviTi resursebis centris“ mier<br />

Catarebulma kvlevam daadgina, rom ZiriTad telearxebze profesionalizmis<br />

nakleboba „advili SesamCnevi iyo,“ radgan isini daubalansebel axal<br />

ambebs gadascemdnen, mosazrebebs faqtebad warmoaCendnen da SecdomaSi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


Semyvan da damabnevel informacias avrcelebdnen. 21 profesionalizmis<br />

done Zalze dabalia beWdviT mediaSic. 22 universitetis damTavrebisa da<br />

sainformacio saSualebebSi muSaobis dawyebis Semdeg, Jurnalistebi mcire<br />

drosa da yuradRebas uTmoben profesiul ganviTarebasa da unar-<br />

Cvevebis gaumjobesebas. 23 universitetebis Jurnalistikis fakultetebis<br />

saswavlo programebi media-seqtoris saWiroebebTan adaptirebuli ar aris<br />

da studentebs mxolod mcire praqtikul gamocdilebas aZlevs. maRali<br />

kvalifikaciis mqone profesionalebis gareSe, rac warmatebuli mediabiznesisTvis<br />

umniSvnelovanesi resursia, eWvqveS dgeba keTilsindisierebis<br />

yvela sxva aspeqti, maT Soris, angariSvaldebuleba, damoukidebloba<br />

da mediis sazedamxedvelo funqcia.<br />

2011<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad arsebobs samarTlebrivi garantiebi, romlebic medias mis<br />

saqmianobaSi arajerovani Carevisgan icavs?<br />

saqarTvelos mTlianobaSi kargi kanonmdebloba aqvs mediis Tavisuflebis<br />

mxriv. sakanonmdeblo baza, romelic „liberalurad da progresulad“ 24<br />

miiCneva, mediis saqmianobaSi arajerovani Carevis aRkveTis araerT meqanizms<br />

Seicavs. gamoxatvis Tavisufleba daculia konstituciiT da kanoniT<br />

„sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb.“ kanonmdebloba aseve icavs<br />

saredaqcio damoukideblobasa da uzrunvelyofs sajaro informaciis<br />

xelmisawvdomobas. kanonis debulebebi, romlebic ciliswamebas exeba, JurnalistebisTvis<br />

Zalze xelsayrelia. rac Seexeba uaryofiT mxares, licenzirebis<br />

kanonmdeblobis garkveulma xarvezebma SesaZloa safrTxe Seuqmnas<br />

mediis damoukideblobas, xolo „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyeblis“<br />

sameTvalyureo sabWos dakompleqtebis wesebi mis wevrTa politikuri<br />

niSniT daniSvnis SesaZleblobas warmoSobs.<br />

gamoxatvis Tavisufleba daculia saqarTvelos konstituciiT, romelic<br />

acxadebs, rom „yovel adamians aqvs ufleba, Tavisuflad miiRos da gaavrcelos<br />

informacia, gamoTqvas da gaavrcelos Tavisi azri zepirad, werilobiT<br />

an sxvagvari saSualebiT.“ konstitucia aseve xazgasmiT aRniSnavs,<br />

rom mediis cenzura dauSvebelia. 25 zemoxsenebuli principebi gamyarebulia<br />

saqarTvelos kanoniT „sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb,“ 26<br />

romlis mixedviT moqalaqeebs ufleba aqvT, moiZion, miiRon, Seqmnan, Seinaxon<br />

da gaavrcelon nebismieri tipis informacia an ideebi. mediis saredaqcio<br />

damoukidebloba da pluralizmi daculia, xolo Jurnalistebs<br />

ufleba aqvT, daicvan informaciis wyaros saidumloeba da saredaqcio<br />

gadawyvetilebebi sakuTari sindisis Sesabamisad miiRon. kanoni aseve<br />

krZalavs cenzuras. 27 sityvis Tavisuflebis SezRudva da Jurnalistis<br />

saqmianobaSi ukanono Careva, saqarTvelos kanonmdeblobiT, sisxlis samarTlis<br />

danaSaulia. 28<br />

kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“ acxadebs, rom erT kerZo an iuridiul pirs<br />

mxolod erTi telemauwyeblis da erTi radios licenziis flobis ufleba<br />

187<br />

21 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ (Tbilisi, 2009) 9.<br />

22 media-eqspert nino danelias interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 19<br />

Tebervali.<br />

23 media-eqspert daviT paiWaZis interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 19<br />

Tebervali.<br />

24 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 139;<br />

Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />

(2008), http://www.freedomhouse.org/<br />

template.cfm?page=47&nit=452&year=2008<br />

(nanaxia 2009 wlis 8 dekembers);<br />

Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 10.<br />

25 saqarTvelos konstitucia, muxli 24.<br />

26 miRebulia 2004 wlis 24 ivniss.<br />

27 saqarTvelos kanoni „sityvisa da<br />

gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb,“ muxli 2.<br />

28 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

154–e muxli, miRebulia 1999 wlis 22<br />

ivilss.<br />

11. media


29 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb,“ muxli 62.<br />

30 iqve, muxli 16.<br />

31 mauwyebelTa qcevis kodeqsi, miRebulia<br />

saqarTvelos komunikaciebis erovnuli<br />

komisiis mier 2009 wlis 12 marts.<br />

32 iqve, muxli 18.<br />

33 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 12; kavkasiis kvleviTi<br />

resursebis centri, „saqarTvelos mediis<br />

siRrmiseuli kvleva: Sedegebis Sejameba,“<br />

18.<br />

34 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb,“ muxli 2.<br />

35 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb,“ muxli 2.<br />

36 iqve, muxli 6.<br />

188<br />

aqvs (muxli 60). politikur partiebsa da maT Tanamdebobis pirebs, administraciul<br />

organoebsa da maT TanamSromlebs, aseve, administraciul organosTan<br />

urTierTdamokidebulebis mqone iuridiul pirebs samauwyeblo<br />

licenziis floba ekrZalebaT (muxli 62). kanonis mixedviT, saqarTvelos<br />

komunikaciebis erovnuli komisia valdebulia, gaataros RonisZiebebi,<br />

romlebic aucilebelia sainformacio saSualebebebSi mosazrebaTa pluralizmis<br />

stimulirebisTvis da mauwyeblebis sakuTrebis koncentraciis<br />

Tavidan asacileblad. 29<br />

kanonmdeblobaSi arsebobs mTeli rigi debulebebi, romlebic telemauwyeblebis<br />

saredaqcio damoukideblobas exeba. kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“<br />

moiTxovs, rom „saqarTvelos sazogadoebrivma mauwyebelma,“ romelsac<br />

saxelmwifo afinansebs, uzrunvelyos programebis saredaqcio damoukidebloba,<br />

30 xolo „mauwyeblebis qcevis kodeqsi,“ romelic saqarTvelos<br />

komunikaciebis erovnuli komisiis mier 2009 wlis 12 marts iqna miRebuli<br />

da savaldebulo samarTlebrivi dokumentia, kerZo mauwyeblebisgan moiTxovs,<br />

rom sxvadasxva saxis zewolisgan daicvan saredaqcio damoukidebloba<br />

da profesiuli Tavisufleba. 31 kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“<br />

mTavrobis uwyebebs „sazogadoebriv mauwyebelze“ zewolis ganxorcielebas<br />

pirdapir ukrZalavs da Seicavs mTel rig debulebebs, romelTa mizani<br />

„sazogadoebrivi mauwyeblis“ damoukideblobis uzrunvelyofaa. 32 amis miuxedavad,<br />

„sazogadoebrivi mauwyeblis“ sameTvalyureo sabWos formirebis<br />

wesi safuZvlian SeSfoTebas iwvevs. kanoni mmarTvel partias faqtobrivad<br />

mis mier SerCeuli kandidatebis daniSvnis uflebas aZlevs, radgan<br />

sabWos wevrebs partiebi waradgenen, prezidenti arCevs da parlamenti<br />

amtkicebs. 33<br />

informaciis xelmisawvdomoba zogadi administraciuli kodeqsiT regulirdeba,<br />

romelic acxadebs, rom sajaro uwyebSi daculi informacia Riaa,<br />

garda kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa (muxli 28). 34<br />

kanonmdebloba araviTar SezRudvebs ar awesebs kerZo da saTemo mediasaSualebebis<br />

(beWdviTi, samauwyeblo, internet-saSualebebi da a.S.) dafuZnebasa<br />

da funqcionirebaze, Tumca kerZo da saTemo mauwyeblebma licenziis<br />

mosapoveblad ganacxadi unda waradginon zemoT aRwerili proceduriT.<br />

mauwyeblebisTvis licenziis miniWebis wesebSi ar aris konkretuli an pirdapiri<br />

meqanizmebi, romelTa saSualebiT xelisuflebas am procesze politikuri<br />

kontrolis ganxorcieleba SeuZlia. samauwyeblo licenziebs<br />

saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisia gascems, romelic, „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb“ kanonis mixedviT, damoukidebeli maregulirebeli organoa<br />

da arc erT saxelmwifo uwyebas ar eqvemdebareba. 35 kanoni komisiis<br />

wevrebis saqmianobaSi Carevas pirdapir krZalavs. 36 amis miuxedavad, radgan<br />

komisiis wevrebs prezidenti arCevs da parlamenti ubralo umravlesobiT<br />

amtkicebs, politikurad motivirebuli daniSvnebis SesaZlebloba<br />

gansakuTrebiT didia im pirobebSi, rodesac sakanonmdeblo organoSi prezidentis<br />

partia dominirebs (rac saqarTvelos uaxlesi istoriis umetesi<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


nawilis damaxasiaTebeli Strixia). kidev erTi potenciuri problema im<br />

garemoebidan gamomdinareobs, rom licenzireba mauwyeblobis teqnikur<br />

aspeqtebs scildeba da nawilobriv telekompaniebis programebis Sinaarssac<br />

moicavs. saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisia konkretul<br />

Sinaarsze gaTvlil (mag. politikuri da gasarTobi programebis) da ara<br />

zogad samauwyeblo nebarTvebs gascems. rogorc IREX-is angariSSia aRniSnuli,<br />

licenzirebis sferoSi komisiis uflebamosilebebi metismetad far-<br />

Toa da aRniSnul uwyebas mauwyeblebis gadacemebis Sinaarsze gavlenis<br />

moxdenis saSualebas aZlevs. 37<br />

saqarTvelos kanoni „sagangebo mdgomareobis Sesaxeb,“ 38 xelisuflebis<br />

aRmasrulebel Stos sagangebo mdgomareobis dros media-erTeulebze kontrolis<br />

dawesebis uflebas aZlevs. 39 saqarTvelos kanoni „saomari mdgomareobis<br />

Sesaxeb“ 40 msgavs debulebas Seicavs, romelic saomari mdgomareobis<br />

dros moqmedebs. 41 kanonmdebloba mTavrobas aseTi kontrolis sxva<br />

SemTxvevebSi ganxorcielebis uflebas ar aniWebs.<br />

saqarTvelos kanonmdebloba ciliswamebisTvis sisxlissamarTlebriv<br />

pasuxismgeblobas ar iTvaliswinebs. kanoni „sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis<br />

Sesaxeb“ acxadebs, rom savaraudo ciliswamebis faqtis gamo saqme<br />

SeiZleba aRiZras media-saSualebis mflobelis, magram ara Jurnalistis<br />

winaaRmdeg. 42 sajaro pirebs media saSualebis winaaRmdeg ciliswamebasTan<br />

dakavSirebuli sarCelis wardgenisas, kerZo pirebTan SedarebiT, ufro<br />

myari mtkicebulebebis warmodgena evalebaT. 43 amasTan erTad, kanoni<br />

acxadebs, rom pirs ciliswamebisTvis ar ekisreba pasuxismgebloba, Tu man<br />

ar icoda da arc SeiZleboda scodnoda, rom ciliswamebas avrcelebda. 44<br />

2011<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad Tavisufalia media mis saqmianobaSi arajerovani Carevisgan<br />

praqtikaSi?<br />

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos kanonmdeblobis is debulebebi, romlebic<br />

sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebas exeba, progresulad da liberalurad<br />

iTvleba, isini sxvadasxva zomiT sruldeba sxvadasxva tipis media-erTeulebis<br />

SemTxvevaSi, aseve dedaqalaqsa da regionebSi.<br />

beWdviTi media, radiosadgurebi da axali ambebis saagentoebi, iseve, rogorc<br />

zogierTi telekompania, zogadad, xelisuflebis pirdapiri Carevis<br />

gareSe funqcionirebs. amis miuxedavad, mediis warmomadgenlebi gamoTqvamen<br />

varauds, rom sareklamo bazarze probemebi arsebobs, romelTa mizezi<br />

bazris funqcionirebaSi xelisuflebis Careva, bazris gaumWvirvaloba<br />

da nepotizmia. 45 organizaciis Freedom House daskvniT, xelisufleba<br />

cdilobs akontrolos damoukidebeli telekompaniebi, romlebic mTeli<br />

qveynis masStabiT mauwyebloben, Tumca, amave dros, is tolerantulia im<br />

telekompaniebis mimarT, romelTa mayureblebis ricxvi mcirea. 46<br />

189<br />

37 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 139.<br />

38 miRebulia 1997 wlis 17 oqtombers.<br />

39 iqve, muxli 4.<br />

40 miRebulia 1997 wlis 31 oqtombers.<br />

41 iqve, muxli 4.<br />

42 saqarTvelos kanoni „sityvisa da<br />

gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb,“ muxli 6.<br />

43 iqve, muxli 14.<br />

44 iqve, muxli 16.<br />

45 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2011, 151.<br />

46 Freedom House, Nations in Transit 2009, 221.<br />

11. media


47 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />

damcvelis saangariSo moxseneba<br />

saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />

TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />

Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“<br />

(Tbilisi: saxalxo damcvelis aparati), 170.<br />

48 Freedom House, Nations in Transit: Georgia<br />

(2008), http://www.freedomhouse.org/<br />

template.cfm?page=47&nit=452&year=2008<br />

(nanaxia 2009 wlis 8 dekembers).<br />

49 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />

damcvelis saangariSo moxseneba<br />

saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />

TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />

Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“ 151.<br />

50 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 142.<br />

51 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 12; kavkasiis kvleviTi<br />

resursebis centri, „saqarTvelos mediis<br />

siRrmiseuli kvleva: Sedegebis Sejameba,“<br />

10.<br />

52 Media.ge, Imedi TV Journalists and Cameramen<br />

Demand Professional Freedom, 5 May 2009,<br />

http://www.media.ge/en/node/35382<br />

(nanaxia 2011 wlis 29 marts), Freedom<br />

House, Freedom of the Media 2010 –<br />

Georgia, http://www.freedomhouse.org/<br />

template.cfm?page=251&year=2010 (nanaxia<br />

2011 wlis 2 aprils).<br />

53 Transparency International Georgia, Use of<br />

Administrative Resources for Election Campaign<br />

– Local Elections 2010, 2nd Report, 17.<br />

54 Civil Georgia, „parlamentma 2011 wlis<br />

biujeti daamtkica,“ 2010 wlis 17<br />

dekemberi, http://civil.ge/geo/article.php?id=<br />

23478&search= (nanaxia 2010 wlis 29<br />

marts).<br />

55 Radio Free Europe/Radio Liberty, Georgia<br />

Offers Russian-Language Alternative To Kremlin<br />

TV, 25 January 2011, http://www.rferl.org/<br />

content/georgian_russian_tv/2286802.html<br />

(nanaxia 2011 wlis 3 aprils).<br />

56 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 139.<br />

57 iqve.<br />

58 Civil Georgia, „studia „maestros“ ofisTan<br />

afeTqeba moxda,“ 2009 wlis 25 maisi,<br />

http://civil.ge/geo/article.php?id=21194&<br />

search= (nanaxia 2011 wlis 1 aprils).<br />

59 U.S. State Department, 2009 Human Rights<br />

Report: Georgia, http://www.state.gov/g/drl/<br />

rls/hrrpt/2009/eur/136032.htm (nanaxia<br />

2011 wlis 1 aprils).<br />

190<br />

wamyvani telekompaniebis mflobelTa vinaoba kvlav gaurkvevelia. miiCneva,<br />

rom xelisuflebam qveynis yvelaze gavlenian mauwyeblebze kontroli<br />

xelisuflebisadmi loialurad ganwyobili biznesmenebis mier SeZenis<br />

gziT daamyara. 47 telekompaniebis mflobelebi xelisuflebisTvis xelsayrel<br />

sainformacio politikas saredaqcio damoukideblobis SezRudvis<br />

xarjze atareben. 48 amis gamo, saredaqcio damoukideblobis nakleboba erTerT<br />

mTavar problemad iyo miCneuli saxalxo damcvelis 2008 wlis angariSSi.<br />

49<br />

xelisuflebis mier pirdapiri cenzuris ganxorcielebis SemTxvevebi ar<br />

dafiqsirebula, Tumca miiCneva, rom TviTcenzura telemediaSi gavrcelebuli<br />

movlenaa. 50 Jurnalistebis SromiTi kontraqtebi iSviaTad Seicavs<br />

maT damcav debulebebs 51 da samsaxuris dakargvis SiSi bevr maTgans aiZulebs,<br />

TviTcenzuras mimarTos da redaqtorebisa da menejerebis mier<br />

dawesebul SezRudvebs daemorCilos. 2009 wlis gazafxulze telekompania<br />

„imedis“ ramdenime aTeulma TanamSromelma xeli moawera peticias, romel-<br />

Sic isini Sida cenzurisa da telekompaniis menejmentis mier dawesebuli<br />

SezRudvebis gamo protests gamoTqvamdnen. Sedegad, telekompaniis ori<br />

Jurnalisti samsaxuridan daiTxoves, oTxma televizia protestis niSnad<br />

datova, xolo ramdenime xelismomweri aiZules, rom xelmowerebze uari<br />

eTqvaT. 52<br />

saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisia xSirad Tavs ikavebs „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb“ da „reklamis Sesaxeb“ kanonebis moTxovnebis Sesrulebisagan.<br />

kerZod, is debulebebi, romlebic xelisuflebis organoebsa da<br />

Tanamdebobis pirebs samauwyeblo licenziebis flobas ukrZalavs, araTu<br />

ar sruldeba, aramed, faqtobrivad, sistematurad irRveva. bevri adgilobrivi<br />

telearxi, kanonis darRveviT, dafinansebas xelisuflebis regionaluri<br />

organoebisgan iRebs. 53<br />

2011 wlis saxelmwifo biujetSi „sazogadoebrivi mauwyeblisTvis“ 25 milioni<br />

laria gaTvaliswinebuli. 54 amasTan erTad, prezidentis sarezervo<br />

fondidan rusulenovani axali ambebis arxis „pirveli kavkasiuri“ funqcionirebisTvis<br />

daaxloebiT 17 milioni lari gamoiyo. 55<br />

Jurnalistebis daSineba da Seviwroeba sistematurad ar xdeba, Tumca<br />

bolo wlebSi mTel rig aseT SemTxvevebs hqonda adgili. 2007 wlis noemberSi<br />

policiam xelisuflebis sawinaaRmdego amboxis waqezebis sababiT<br />

daarbia da eTeridan moxsna „imedi,“ romelic im periodSi opoziciuri<br />

arxi iyo. organizaciam IREX daafiqsira 2008 wlis saprezidento da saparlamento<br />

arCevnebis dros momxdari Jurnalistebze zewolis faqtebi, romlebsac<br />

ZiriTadad dedaqalaqis gareT hqonda adgili. 56 2009 wlis gazafxulze<br />

gamarTuli demonstraciebis dros dafiqsirda Jurnalistebis Seviwroebis<br />

faqtebi rogorc samarTaldamcavebis, ise opoziciis mxardam-<br />

WerTa mxridan. 57 2009 wlis maisSi daudgenelma pirma telekompania „maes-<br />

tros“ SesasvlelTan xelyumbara aafeTqa. 58 Sinagan saqmeTa saministros<br />

TanamSromlebma SantaJis gziT damoukidebel yovelkvireul gazeT „ba-<br />

Tumelebis“ wamyvani reportioris TanamSromlobaze daTanxmeba scades. 59<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011 wlis 26 maiss TbilisSi antisamTavrobo demonstraciis daSlisas<br />

adgili hqonda Zaladobas Jurnalistebis mimarT policiis specrazmis<br />

mxridan. 60 am faqtebis umetesoba saTanadod ar gamoZiebula.<br />

mediis saqmianobaSi mTavrobis Carevis faqtebis garda, mTelma rigma kvlevebma<br />

mediis Rrma polarizacia da mikerZoebuloba gamoavlina, rac damoukidebeli<br />

Jurnalistikis ganviTarebis erT-erTi mTavari Semaferxebeli<br />

faqtoria. mediis dRis wesrigi xSirad xelisuflebis an opoziciis gavleniT<br />

yalibdeba da zogadad miiCneva, rom media-erTeulebis umravlesoba<br />

erT-erTi mxaris pozicias iziarebs. organizaciis IREX 2009 wlis „mediis<br />

mdgradobis indeqsSi“ aRniSnuli iyo, rom „media-erTeulebi politikuri<br />

dRis wesrigebiT aris gajerebuli, rac maT politikuri brZolis instrumentebad<br />

aqcevs partiebis xelSi.“ 61 „bertelsmanis fondis“ mier momzadebul<br />

angariSSi aRniSnulia, rom praqtikulad yvela telearxi, Jurnalisturi<br />

principebis ugulebelyofis fasad, an xelisuflebas emxroba an<br />

opozicias.“ 62 media-saSualebebis monitoringma, romelic „kavkasiis kvleviTi<br />

resursebis centris“ mier Catarebuli kvlevis nawili iyo, aCvena,<br />

rom is arxebi, romlebic xelsuflebis an opoziciis momxred iTvlebian,<br />

xSirad SecdomaSi Semyvan, arazust da Zalze mikerZoebul informacias<br />

gadascemen.“ 63<br />

organizaciis IREX kvlevis Tanaxmad, zogierT media-erTeuls, romlebic<br />

opoziciis mxardamWerad moiazrebian, reklamebis mizidva uWirT, radgan<br />

biznesmenebs ar surT, rom aseT mediasTan iyvnen asocirebuli. 64 mTavrobis<br />

mxardamWeri media-organizaciebi ki xSirad subsidiebs iReben pirdapir<br />

xelisuflebisgan an xelisuflebis momxre biznesmenebisgan. 65<br />

kidev erT problemur sferod rCeba saqarTvelos komunikaciebis erovnuli<br />

komisiis mier licenziebis gacema. 66 saxalxo damcvelma parlaments<br />

komisiis „TviTneburi“ gadawyvetilebebis gamoZiebisken mouwoda da aRniSna,<br />

rom licenziebis gacema (an argacema) politikuri zewolis instrumentad<br />

aris qceuli. 67<br />

mediis damoukideblobis TvalsazrisiT arsebuli mdgomareoba aseve gansxvavebulia<br />

dedaqalaqsa da regionebSi, radgan Jurnalistebi Tbilisis<br />

gareT ufro seriozuli gamowvevebis winaSe dganan, rac gansakuTrebiT<br />

Jurnalisturi Tavisuflebis SezRudvaSi gamoixateba. 68 Jurnalistebis<br />

uflebebis darRvevaTa umetesoba, romlebic saxalxo damcvelma dafiqsira,<br />

regionebSi moxda. saxalxo damcvelis angariSis Tanaxmad, adgilobrivi<br />

xelisuflebis organoebi, romlebic socialuri reklamebis gansaTavseblad<br />

regionuli telearxebis saeTero dros yiduloben, xSirad miiCneven,<br />

rom es maT arxebis saredaqcio politikaSi Carevis uflebas aZlevs.<br />

adgilobrivi xelisuflebis organoebis Tanamdebobis pirebi xSirad mtrul<br />

saqcielad miiCneven iseT Cveulebriv Jurnalistur moqmedebebs, rogoricaa<br />

adgilobriv mcxovrebTa komentarebis Cawera. dedaqalaqSi arsebuli<br />

mdgomareobis msgavsad, saredaqcio damoukideblobis mxriv regioneb-<br />

Sic didi gansxvavebaa beWdviT da samauwyeblo media-erTeulebs Soris.<br />

beWdviTi saSualebebi bevrad ufro damoukidebelni da xelisuflebis<br />

2011<br />

191<br />

60 Civil Georgia, Watchdogs Say Excessive Force<br />

Used by Police, 26 May 2011,<br />

http://www.civil.ge/eng/article.php?id=23528<br />

(accessed on 23 July 2011).<br />

61 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 142.<br />

62 Bertelsmann Stiftung, BTI 2010 – Georgia<br />

Country Report, (Gutersloh: Bertelsmann<br />

Stiftung, 2009), 7.<br />

63 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ 9.<br />

64 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 146;<br />

Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 15.<br />

65 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 146.<br />

66 Freedom House, Freedom of the Press (2009)<br />

– Georgia (2009), http://www.freedomhouse.org/<br />

template.cfm?page=251&country=7612&year=2009<br />

(nanaxia 2010 wlis 29 ianvari).<br />

67 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />

damcvelis saangariSo moxseneba<br />

saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />

TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />

Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“<br />

(Tbilisi: saxalxo damcvelis aparati), 160.<br />

68 Freedom House, Nations in Transit 2009, 221.<br />

11. media


69 saxalxo damcveli, „saqarTvelos saxalxo<br />

damcvelis saangariSo moxseneba<br />

saqarTveloSi adamianis uflebaTa da<br />

TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis<br />

Sesaxeb: 2008 wlis meore naxevari,“ 152,<br />

163-165.<br />

70 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb,“<br />

muxli 61.<br />

71 iqve, muxli 62.<br />

72 iqve, muxli 70.<br />

192<br />

mimarT kritikulad ganwyobilni arian, xolo telekompaniebi adgilobrivi<br />

xelisuflebis mimarT ufro „damyoli“ 69 midgomiT xasiaTdebian.<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mediis saqmianobis gamWvirvalobas?<br />

saqarTvelos kanonmdebloba mTel rig debulebebs Seicavs, romlebic mediis<br />

gamWvirvalobis uzrunvelsayofad aris gamiznuli. kerZod, mauwyeblobis<br />

Sesaxeb kanonis cvlilebebma, romlebic parlamentma 2011 wlis<br />

aprilSi miiRo, gaaumjobesa samauwyeblo mediis mflobelobis gamWvirvalobasTan<br />

maregulirebeli normebi da ofSorul zonebSi daregistrirebuli<br />

iuridiuli pirebis mier mauwyeblebis floba akrZala. es wesebi<br />

ZalaSi jer ar Sesula, magram 2012 wels, Semdegi saarCevno ciklis dawyebamde,<br />

unda amoqmeddes.<br />

kanoni „mauwyeblobis Sesaxeb“ moiTxovs, rom im samewarmeo pirebma, romlebic<br />

samauwyeblo licenzias floben, saqarTvelos komunikaciebis erovnul<br />

komisiias yovelwliurad warudginon informacia telekompaniis menejmentis<br />

da im mflobelTa Sesaxeb, romlebic sainformacio saSualebis<br />

aqciebis 5%-s mainc floben. Tu licenziis mflobeli arakomerciuli iuridiuli<br />

piria, man unda waradginos informacia misi damfuZneblebis,<br />

wevrebis, sponsorebisa da sameTvalyureo sabWos Sesaxeb. licenziis mflobelebma<br />

komisias aseve unda acnobon yvela im sxva samauwyeblo licenziis<br />

Sesaxeb, romelsac isini floben da yvela im aqciebis Sesaxeb, romlebic<br />

maT sxva iseT organizaciaSi aqvT, romelic aseve samauwyeblo licenziis<br />

mflobelia. amasTan erTad, licenziis mflobelebi valdebulni arian,<br />

komisias miawodon informacia yvela im gazeTsa an axali ambebis saagentoze,<br />

romelTac isini floben, an maT wilze gazeTebsa da axali ambebis<br />

saagentoebSi, da, aseve, informacia, romelic sxva sawarmos an misi aqciebis<br />

flobas ukavSirdeba. damatebiTi garantiis saxiT, licenziis mflobelebma<br />

aseve unda waradginon msgavsi informacia maTi damfuZneblebis, aqcionerebis,<br />

sponsorebisa da ojaxis wevrebis Sesaxeb. 70 licenziis mflobelebma<br />

aqcebis mflobelTa SemadgenlobaSi momxdari cvlilebebis Sesaxeb komisias<br />

10 dRis ganmavlobaSi unda acnobon. 71<br />

2012 wlidan, samauwyeblo licenziis mflobelebi valdebulni iqnebian,<br />

komisias acnobon maTi menejmentis wevrebis da namdvili mflobelebis vinaobis<br />

Sesaxeb da miawodon detaluri informacia dafinansebis wyaroebis,<br />

maT Soris, reklamebiT, sponsorebisgan da SemowirulobebiT miRebuli<br />

Semosavlis Sesaxeb. amasTan erTad, informacia menejmentisa da namdvili<br />

mflobelebis Sesaxeb unda gamoqveyndes media-erTeulis veb-gverdze. 72<br />

kidev erTi cvlileba, romelic ZalaSi 2012 wels Sedis, ofSorul zonebSi<br />

bazirebuli iuridiuli pirebis mier media-erTeulebis flobis akrZalvas<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


iTvaliswinebs. „ofSoruli zona“ ganmartebulia rogorc „saxelmwifo an<br />

teritoria, sadac informacia iuridiuli piris qonebis, saqmianobis sferos<br />

da mflobelebis/aqcionerebis Sesaxeb konfidencialuria“ 73 (sustma<br />

regulirebam, romelic kanonis axali damatebebis miRebamde arsebobda,<br />

Sedegad ramdenime ZiriTadi telearxis mflobelebis mier mflobelebis<br />

struqturis dasamalad ofSoruli zonebSi daregistrirebuli kompaniebis<br />

xSiri gamoyeneba gamoiwvia) 74 . ofSoruli kompaniebis mier media-sa-<br />

Sualebebis flobaze amgvari miTiTeba unikaluri SemTxvevaa da sxva qveynebis<br />

mediis maregulirebel kononmdeblobaSi iSviaTad gvxvdeba, rac<br />

praqtikaSi arsebul gansakuTrebiT mwvave problemebze miuTiTebs.<br />

radgan saqarTveloSi ar arsebobs specialuri kanonmdebloba, romelic<br />

beWdviTi media-saSualebebis dafuZnebas, licenzirebas da funqcionirebas<br />

aregulirebs, aseTi tipis media-saSualebebs gamWvirvalobis mxriv<br />

raime specialuri moTxovnebis dakmayofilebis valdebuleba ar gaaCniaT.<br />

mediis regulirebis gaumjobesebis sakiTxi 2010 wlis Semodgomaze intensiuri<br />

saparlamento debatebis sagani iyo. mas Semdeg, rac parlamentis<br />

Tavmjdomarem reformis Sesaxeb ganacxada, romelic ofSoruli kompaniebis<br />

mier mauwyeblebis flobis akrZalvas exeboda, media aqtivistebis erTerTma<br />

jgufma sakanonmdeblo cvlilebebis alternatiuli paketi Seimu-<br />

Sava, romelic mediis mflobelebis vinaobis srul gamJRavnebas, mediaerTeulebisa<br />

da maTi mflobelebisken mimarTuli finansuri nakadebis<br />

gamWvirvalobas da sajaro informaciaze wvdomis gaumjobesebas iTvaliswinebda.<br />

es winadadebebi parlaments opoziciurma „qristian-demokratiulma<br />

moZraobam“ warudgina, 75 magram im cvlilebebSi, romlebic saparlamento<br />

umravlesobam 2011 wlis aprilSi miiRo, samoqalaqo sazogadoebis<br />

aqtivistebis mier SeTavazebuli winadadebebis umetesoba gaTvaliswinebuli<br />

ar iyo. 76<br />

2011<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad gamWvirvalea media praqtikaSi?<br />

saqarTvelos media-garemo ramdenime sakvanZo sferoSi gamWvirvalobis<br />

dabali xarisxiT xasiaTdeba. maT Sorisaa telekompanebis mflobeloba<br />

da iseTi funqcionaluri aspeqtebi, rogoricaa biznes-statistikis xelmisawvdomoba<br />

da eTikis kodeqsebis arseboba.<br />

organizacia Freedom House saqarTveloSi mediis mflobelobas „gaumWvirvales“<br />

77 uwodebs, xolo organizacia IREX ki aRniSnavs, rom „wamyvani qar-<br />

Tuli mauwyeblebis mflobelebis vinaoba mflobelobis rTuli korporatuli<br />

struqturisa da sakontroli paketis mflobelTa qronikuli<br />

cvlis gamo ucnobi rCeba.“ 78 televiziebis mflobelTa Sesaxeb oficialuri<br />

informaciis ararsebobam gansxvavebuli varaudebi warmoSva sxvadasxva<br />

telekompaniis realuri mflobelebis Sesaxeb. arsebobs eWvebi, rom<br />

193<br />

73 iqve, muxli 2.<br />

74 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 9.<br />

75 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2011, 146.<br />

76 Civil Georgia, „media gamWvirvalobis<br />

Sesaxeb cvlilebebi miRebulia,“ 2011 wlis<br />

8 aprili, http://civil.ge/geo/article.php?id=<br />

23870&search= (nanaxia 2011 wlis 12 maiss).<br />

77 Freedom House, Freedom of the Press (2009)<br />

– Georgia (2009), http://www.freedomhouse.org/<br />

template.cfm?page=251&country=7612&year=2009<br />

(nanaxia 2010 wlis 29 ianvars).<br />

78 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 144.<br />

11. media


79 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 10-11.<br />

80 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 5, 11.<br />

81 iqve, 7.<br />

82 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 144, 146.<br />

83 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ 6.<br />

84 media-eqspert daviT paiWaZis interviu<br />

avtorTan.<br />

85 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 146.<br />

194<br />

qveynis wamyvan media-erTeulebs mTavrobis maRali rangis Tanamdebobis<br />

pirebi, saministroebi, mmarTveli partia an opoziciuri jgufebi akontroleben.<br />

imis gamo, rom ar arsebobs informacia media-organizaciebis<br />

(kerZod ki mauwyebelTa) realuri mflobelebis Sesaxeb, „mflobelobis<br />

maRali koncentraciis“ aRkveTa SeuZlebelia. 79<br />

magaliTad, did gaurkvevlobas iwvevs „imedisa“ da „rusTavi 2“-is mflobelobis<br />

sakiTxi. am ukanasknelis aqciaTa nawili daviT beJuaSvils ekuTvnis,<br />

romelic gavleniani biznesmeni da mmarTvali partiis warmoamdgeneli<br />

parlamentaria, romlis Zmac qveynis dazvervis samsaxurs xelmZRvanelobs.<br />

am or telekompanias, romlebic xelisuflebis ruporebad miiCneva, 2009<br />

wels erTiani telebazris 60 procente meti ekava. 80<br />

amasTanave, mflobelobis gaumWvirvale struqtura xelsayrelia im subsidiebis<br />

dasafarad, romlebsac media-saSualebebi xelisuflebisgan an xelisuflebis<br />

mxardamWeri biznesmenebisgan iReben. satelevizio reklamebis<br />

daaxloebiTi Rirebulebisa da im oficialuri brunvis monacemebis erTmaneTTan<br />

SedarebiT, romelTac telekompaniebi saqarTvelos komunikaciebis<br />

erovnul komisias warudgenen, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelom“<br />

daadgina, rom kerZo telekompaniebma daudgeneli wyaroebidan<br />

milionobiT lari miiRes. 81 aman mniSvnelovani uaryofiTi gavlena<br />

moaxdina am media-saSualebebis damoukideblobis xarisxze82 , xolo<br />

xelisuflebas maTze zewolis moxdena gauadvila. 83<br />

mdgomareoba ramdenadme gansxvavdeba beWdviTi mediis da SedarebiT mcire<br />

telekompaniebis SemTxvevaSi, romlebic mxolod TbilisSi mauwyebloben.<br />

am media-erTeulebis mflobelebis vinaoba cnobilia, Tumca maTi dafinansebis<br />

warmomavlobis dadgena, gansakuTrebiT gazeTebis SemTxvevaSi,<br />

sakmaod Znelia. 84<br />

rogorc organizacia IREX acxadebs, qarTuli media-erTeulebi iSviaTad<br />

asajaroeben informacias, romelic maT TanamSromlebs da axali ambebis<br />

gaSuqebisa da saredaqcio politikas exeba. gazeTebi iSviaTad amJRavneben<br />

maT tiraJs an gayiduli nomrebis raodenobas, xolo Tu amJRavneben, es<br />

monacemebi xSirad gaberilia da potenciuri reklamis mimwodeblebis misazidad<br />

aris gaTvlili. 85 bazris sxvadasxva aspeqtis Sesaxeb damoukidebeli<br />

monacemebis ararseboba seqtoris profesionalizacias da ganviTarebas<br />

xels uSlis.<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba, rom media angariSvaldebuli<br />

iyos misi saqmianobis gamo?<br />

samauwyeblo mediis angariSvaldebulebis meqanizmebs kanonis araerTi<br />

norma iTvaliswinebs, magram beWdviTi mediisa da internet-mediis mare-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


gulirebeli msgavsi normebi kanonmdeblobaSi ar gvxvdeba. telemauwyeblebi<br />

valdebulni arian, maregulirebel orgonos yovelwliuri angari-<br />

Sebi warudginon da Seqmnan TviTregulirebis meqanizmebi maTi programebis<br />

SinaarsTan dakavSirebiT wardgenil saCivrebze reagirebisTvis.<br />

„mauwyeblobis Sesaxeb“ kanonis mixedviT, samauwyeblo media-erTeulebis<br />

saqmianobaze zedamxedvelobis ganxorcieleba saqarTvelos komunikaciebis<br />

erovnul komisias evaleba. samauwyeblo licenziis mflobelebi valdebulni<br />

arian, komisias yovelwliuri angariSebi warudginon, romlebSic<br />

mocemuli iqneba informacia licenziis pirobebis dacvisa da dafinansebis<br />

wyaroebis Sesaxeb, aseve momdevno wlis gegma da auditoris daskvna. 2012<br />

wlidan licenziis mflobelebi valdebulni iqnebian, komisias warudginon<br />

informacia dafinansebis wyaroebis Sesaxeb, romelSic cal-calke iqneba<br />

aRniSnuli reklamebidan, sponsorebisgan, teleSopingidan da Semowirulobebidan<br />

miRebuli Semosavali. amasTanave, mauwyeblebs momavali wlidan<br />

daekisrebaT valdebuleba, rogorc sakuTar, ise maregulireblis vebgverdze<br />

sistematurad gamoaqveynon ganaxlebuli informacia maTi menejmentisa<br />

da realuri mflobelebis Sesaxeb.<br />

komisia uflebamosilia, mauwyeblebs damatebiTi informaciis wardgena<br />

mosTxovos, xolo licenziis pirobebis darRvevis SemTxvevaSi sanqciebi<br />

dauwesos. mauwyeblebma moTxovnili informacia komisias 15 dRis vadaSi<br />

unda warudginon. 86 samauwyeblo licenziis mflobelis mier saqarTvelos<br />

kanonmdeblobis an licenziis pirobebis darRvevis SemTxvevaSi, nebismier<br />

„dainteresebul mxares“ ufleba aqvs, saCivari waradginos rogorc saqarTvelos<br />

komunikaciebis erovnul komisiaSi, romelsac mauwyeblis dajarimeba<br />

SeuZlia, ise sasamarTloSi. amasTan, kanonis mixedviT, „licenziis<br />

mflobeli valdebulia, Seqmnas saCivrebis ganxilvisa da maTze reagirebis<br />

efeqtiani meqanizmi.“ 87<br />

mauwyebelTa qcevis kodeqsi, romelic saqarTvelos komunikaciebis erovnulma<br />

komisiam 2009 wlis martSi miiRo, angariSvaldebulebis damatebiT<br />

wesebs adgens. kodeqsis Tanaxmad, mauwyebels ufleba aqvs Seqmnas „TviTregulirebis<br />

meqanizmi,“ romelic uzrunvelyofs saCivrebis efeqtian da<br />

gamWvirvale ganxilvas. 88 (am TvalsazrisiT, kodeqsi naklebad kategoriulia<br />

kanonTan SedarebiT, romelic, rogorc zemoT aRiniSna, mauwyeblebs<br />

am meqanizmis Seqmnas avaldebulebs.) informacia aRniSnuli meqanizmisTvis<br />

wardgenili saCivrebis da mis mier miRebuli gadawyvetilebebis Sesaxeb<br />

mogvianebiT saqarTvelos komunikaciebis erovnul komisias unda waredginos<br />

mauwyeblis yovelwiur angariSTan erTad. 89 kodeqsi aseve adgens<br />

TviTregulirebis meqanizmis mier saCivrebis ganxilvisa da mis mier mi-<br />

Rebuli gadawyvetilebebis gasaCivrebis wesebs. 90 kodeqsi mauwyeblebisgan<br />

moiTxovs, rom ar dauSvan „cru da SecdomaSi Semyvani informaciis“ gavrceleba<br />

da adgens, rom „mniSvnelovani faqtobrivi Secdomebis Sesworeba“<br />

unda moxdes „Riad da dauyovnebliv, Tanazomadi saSualebebiTa da formiT<br />

saTanado saeTero dros, mas Semdeg, rac mauwyeblisaTvis cnobili<br />

gaxdeba Secdomis Sesaxeb.“ 91 pirs, romlis mimarT programaSi braldebebi<br />

gamoiTqva, unda mieces drouli da jerovani pasuxis gacemis ufleba, ro-<br />

2011<br />

195<br />

86 saqarTvelos kanoni „mauwyeblobis<br />

Sesaxeb,“ muxli 70.<br />

87 iqve, muxli 14.<br />

88 mauwyebelTa qcevis kodeqsi, muxli 7.<br />

89 iqve, muxli 8.<br />

90 iqve, muxlebi 9-11.<br />

91 iqve, muxli 13.<br />

11. media


92 iqve, muxli 20.<br />

93 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 14.<br />

94 OSCE/ODIHR Georgia: Parliamentary Elections<br />

21 May 2008, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report, (Warsaw:<br />

OSCE/ODIHR, 2008).<br />

95 Civil Georgia, „qristian-demokratebi<br />

„maestrosTvis“ licenziis gacemisken<br />

mouwodeben,“ 2009 wlis 3 ivnisi,<br />

http://civil.ge/geo/article.php?id=21284&<br />

search= (nanaxia 2011 wlis 1 aprils).<br />

96 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2011, 146.<br />

97 Media.ge, GNCC Declares Repeated<br />

Complaint against National Channels as<br />

Admissible, 18 March 2011,<br />

http://www.media.ge/en/node/40585<br />

(nanaxia 2011 wlis 4 aprils).<br />

98 media-eqspertebis, daviT paiWaZisa da nino<br />

danelias interviuebi avtorTan.<br />

99 media-eqspertebis, daviT paiWaZisa da nino<br />

danelias interviuebi avtorTan.<br />

100 media-eqspert nino danelias interviu<br />

avtorTan.<br />

196<br />

melic unda gaSuqdes samarTlianad da zustad da gadaices imave programiT,<br />

romelSic braldeba gamoiTqva. 92 beWdviT mediasTan dakavSirebiT<br />

kanonmdeblobaSi msgavsi debulebebi ar gvxvdeba.<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad angariSvaldebulia media praqtikaSi?<br />

qarTuli mediis angariSvaldebulebis uzrunvelyofa praqtikaSi problemuria,<br />

rac nawilobriv TviTregulirebis da regulirebis meqanizmebis<br />

sisustiT aris gamowveuli.<br />

miuxedavad imisa, rom kanoni mauwyeblebs TviTregulirebis meqanizmebis<br />

Seqmnas avaldebulebs, romelTac maTi programebis SinaarsTan dakavSirebuli<br />

saCivrebi unda ganixilon, praqtikaSi arc erTi aseTi meqanizmi jer<br />

ar Seqmnila. 93 amasTan erTad, samTavrobo maregulirebeli organo, saqar-<br />

Tvelos komunikaciebis erovnuli komisia, araefeqtiania politikuri mikerZoebulobisa<br />

da damoukideblobis naklebobis gamo. magaliTad, 2008<br />

wlis saparlamento arCevnebis dros komisiam sanqciebi ar dauwesa mTel<br />

rig telekompaniebs, miuxedavad imisa, rom centraluri saarCevno komisiis<br />

mier Catarebulma monitoringma maT mier saarCevno kampaniis gaSuqebisas<br />

darRvevebi gamoavlina. 94 telekompania „alania,“ romelic mTavrobis mxardaWeriT<br />

sargeblobs, 2008-2009 wlebSi ramdenime Tvis ganmavlobaSi licenziis<br />

gareSe mauwyeblobda. 95 damoukidebeli telekompaniebis menejerebi<br />

miiCneven, rom komisiis gadawyvetilebebi Semwynarebluria xelisuflebis<br />

mxardamWeri arxebis mimarT da mkacria im arxebisadmi, romlebic<br />

xelisuflebis mimarT kritikulad arian ganwyobilni. 96 Tumca isic unda<br />

aRiniSnos, rom bolo dros komisia, damoukidebeli „studia monitoris“ mier<br />

saCivris wardgenis Semdeg, daTanxmda, gamoeZiebina „imedisa“ da „rusTavi<br />

2“-is mier sareklamo kanonmdeblobis savaraudo darRvevis faqtebi. 97<br />

arc erT qarTul media-erTeuls ar hyavs ombudsmeni da ar Seuqmnia forumi,<br />

romlis saSualebiTac sazogadoeba redaqtorebTan da reportiorebTan<br />

urTierTobas SeZlebda. 98 amis miuxedavad, media-erTeulebi Cveulebriv<br />

dainteresebul mxareebs saSualebas aZleven, rom maTTan dakav-<br />

Sirebul braldebebsa da maT Sesaxeb gavrcelebul informacias upasuxon.<br />

99 erT-erTi eqspertis TqmiT, gazeTebi zogadad cdiloben, rom gamoqveynebuli<br />

araswori informacia Seasworon, rodesac maT Secdomaze miu-<br />

TiTeben, Tumca telekompaniebi, rogorc wesi, ase ar iqcevian. 100<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba mediis warmomadgenelTa ke-<br />

Tilsindisierebas?<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saqarTvelos kanonmdeblobaSi aris normebi, romlebic mediis warmomadgenelTa<br />

keTilsindisieri saqmianobis uzrunvelsayofad aris gamiznuli,<br />

Tumca es debulebebi mauwyebelTa regulirebiT Semoifargleba.<br />

2009 wlis martSi saqarTvelos komunikaciebis erovnulma komisiam miiRo<br />

qcevis kodeqsi, romelic miznad isaxavs, rom „yvela saxis mauwyebeli, gansakuTrebiT<br />

ki „sazogadoebrivi mauwyebeli,“ Tanabari pasuxismgeblobiT<br />

moekidos profesiuli eTikis normebis dacvasa da sazogadoebis winaSe<br />

angariSvaldebulebas.“ kodeqsi amomwuravi dokumentia da Semdeg sferoebs<br />

moicavs: TviTregulireba da angariSvaldebuleba; sizuste; miukerZoebeli<br />

gaSuqeba; samarTliani mopyroba; sazogadoebriv-politikuri programebi<br />

da arCevnebis gaSuqeba; sazogadoebrivi azris kvlevebi; saredaqcio<br />

damoukidebloba; mravalferovneba, Tanasworoba da Semwynarebloba; piradi<br />

cxovrebis xelSeuxebloba; arasrulwlovanTa dacva; danaSauli da<br />

antisocialuri qmedeba; SeiaraRebuli dapirispireba, ubeduri SemTxvevebi,<br />

sagangebo viTareba; zianisagan da Seuracyofisagan dacva; reklama; sponsoroba;<br />

saavtoro uflebebi; da konkursebis Catareba da prizebis gaTamaSeba.<br />

kodeqsi adgens mTel rig savaldebulo wesebs TiToeul am sferoSi<br />

da, amave dros, Seicavs mauwyeblebisTvis gankuTvnil rekomendaciebs.<br />

amJamad saqarTveloSi beWdviT medias msgavsi meqanizmi ar gaaCnia. erTerTi<br />

eqspertis TqmiT, im eleqtronuli Tu beWdviTi media-erTeulebis<br />

ricxvi, romelTac sakuTari eTikis kodeqsebi an eTikis komitetebi aqvT,<br />

Zalze mcirea. 101<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aris mediis saqmianoba keTilsindisieri praqtikaSi?<br />

saqarTveloSi mniSvnelovani problemebi arsebobs praqtikaSi mediis ke-<br />

Tilsindisieri saqmianobis mxriv.<br />

saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisiis mier miRebuli qcevis kodeqsi,<br />

romelic wina qveTavSi iyo naxsenebi, praqtikaSi efeqtianad ar<br />

sruldeba da mis debulebebs sxvadasxva media-erTeulebi xSirad arRveven.<br />

mauwyeblebs kodeqsis darRvevisTvis samarTlebrivi sanqciebi yovelTvis<br />

ar ekisrebaT da maT SeuZliaT Tavad gadawyviton, rogor unda<br />

imoqmedon, rodesac maT darRvevebis Sesaxen acnobeben. 102<br />

jerac sustia profesiuli organizaciebi, romelTa mizans Jurnalistebis<br />

uflebebis dacva da mediis eTikis normebis cxovrebaSi gatareba warmoadgens.<br />

erT-erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos-<br />

Tan“ saubrisas aRniSna, rom saqarTveloSi bevri Jurnalisti profesiul<br />

eTikas Teoriul sakiTxad aRiqvams, romelic maT praqtikul samuSaos ar<br />

ukavSirdeba, xolo eTikis normebis cxovrebaSi gatarebis nebismieri mcdeloba<br />

cenzurad miiCneva. 103<br />

197<br />

101 nino danelias interviu avtorTan.<br />

102 nino danelias interviu avtorTan.<br />

103 daviT paiWaZis interviu avtorTan.<br />

11. media


104 Givil Georgia, „imedis“ dadgmuli „qronika,“<br />

2010 wlis 14 marti, http://civil.ge/geo/<br />

article.php?id=22467&search= (nanaxia 2011<br />

wlis 4 aprils).<br />

105 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2011, 143.<br />

106 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 148, 153.<br />

107 iqve, 141.<br />

108 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ 9.<br />

109 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 143.<br />

110 Freedom House, Nations in Transit 2009, 223.<br />

198<br />

Jurnalisturi arakeTilsindisierebis TvalsaCino magaliTia ruseTis<br />

armiis saqarTvelos teritoriaze SemoWris amsaxveli dadgmuli axali<br />

ambebis reportaJi, romelic telekompania „imedma“ 2010 wlis martSi<br />

eTerSi ise gauSva, rom sakmaod xangrZlivi gadacemis ganmavlobaSi mkafiod<br />

ar miuTiTebia, rom reportaJi modelirebuli iyo. 104<br />

axlaxans dafuZnebuli JurnalistTa kavSiri JurnalistTa samuSao garemoze<br />

mniSvnelovan gavlenas jer-jerobiT ver axdens. mediis profesiuli<br />

asociaciebi donorebis dafinansebaze arian damokidebuli da TviTkmar<br />

organizaciebs ar warmoadgenen. 105 2009 wels samoqalaqo sazogadoebis<br />

aqtivistebma TviTregulirebis meqanizmi, „saqarTvelos Jurnalisturi<br />

eTikis qartiis asociacia,“ daaarses, romelic calkeul Jurnalistebs<br />

aerTianebs. qartiis sabWo eTikis kodeqsis darRvevebTan dakavSirebul<br />

saCivrebs ganixilavs. organizacia IREX aRniSnavs, rom am meqanizmma garkveuli<br />

mxardaWera hpova, Tumca ramdenime xelmomwerma gadawyvita, rom<br />

iuridiuli Zalis armqone mis gadawyvetilebebs ar damorCileboda. 106<br />

Jurnalistebi xSirad ver axerxeben iseTi reportaJebis momzadebas, romlebic<br />

ramdenime wyaros eyrdnoba da, sadavo sakiTxebis gaSuqebis SemTxvevaSi,<br />

yvela mxaris azrs asaxavs. IREX-is daskvniT, obieqturi da kvalificiuri<br />

Jurnalistikis ganviTarebas xels gaZlierebuli politikuri kontroli<br />

da Jurnalisturi eTikis principebisadmi erTgulebis nakleboba<br />

uSlis. 107 rogorc zemoT aRniSna, qarTuli media-erTeulebis ukiduresi<br />

polarizaciisa da mikerZoebulobis, saredaqcio zewolis, resursebisa<br />

da kvalificiuri kadrebis naklebobis gamo, bevri Jurnalisti profesiul<br />

standartebs ugulebelyobs da movlenebs mikerZoebulad da arazustad<br />

aSuqebs. 108<br />

korufciis faqtebis gamoZieba da mxileba (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqtiurad da warmatebulad iZiebs da amxels media korufciis<br />

faqtebs?<br />

qarTuli media, mTlianobaSi, korufciis faqtebis gamoZiebisa da mxilebis<br />

mxriv ukanasknel wlebSi gansakuTrebuli aqtiurobiT an warmatebiT ar<br />

gamoirCeva. sagamoZiebo JurnalistikiT mxolod beWdviTi media da ramdenime<br />

telestudiaa dakavebuli, xolo wamyvani telearxebi, romlebic<br />

mTeli qveynis masStabiT mauwyebloben, amJamad am Janris gadacemebs ar<br />

amzadeben.<br />

organizacia IREX acxadebs, rom sagamoZiebo Jurnalistika qarTul media<br />

sivrceSi „iSviaTia“ da aRniSnavs, rom am Janris ganviTarebas xels „cudi<br />

sagamoZiebo unar-Cvevebi“ da „angariSsworebis mzardi SiSi“ uSlis. 109 organizacia<br />

Freedom House varaudobs, rom Jurnalistebs korufciis SesaZlo<br />

faqtebis gamoZiebisas SesaZlo sasjelis SiSi abrkolebs. 110 korufciis<br />

savaraudo faqtebis gamoZiebas is garemoebac aferxebs, rom xelisufleba<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


xSirad Jurnalistebs xels uSlis sajaro informaciis, gansakuTrebiT ki<br />

iseTi informaciis miRebaSi, romelic samarTaldamcavi organoebis saqmianobasa<br />

da mTavrobis mier gaweul xarjebs exeba. 111<br />

mediis unari, amxilos korufciis faqtebi, mniSvnelovnad aris Semcirebuli<br />

xelisuflebaze misi damokidebulebis gamo. es gansakuTrebiT ZiriTad<br />

nacionalur mauwyeblebs exeba. sagamoZiebo Jurnalistikis programebi<br />

„rusTavi 2“-is badidan „vardebis revoluciis“ Semdeg maleve gaqra, xolo<br />

mas Semdeg, rac 2008 wels telekompania „imedis“ aqciebi savaraudod xelisuflebis<br />

momxre biznesmenma, jozef qeim, Seisyida, isini am telekompaniis<br />

badidanac amoiRes. sagamoZiebo Jurnalistikis Janris gadacemebi amJamad<br />

arc „saqarTvelos sazogadoebriv mauwyebels“ aqvs.<br />

dResdReobiT sagamoZiebo Janris dokumenturi filmebis umetesobas ramdenime<br />

damoukidebeli studia iRebs, romlebic ucxoeli donorebis mier<br />

finansdebian. nacionaluri arxebi uars amboben am filmebis eTerSi gaSvebaze,<br />

imis miuxedavad, rom studiebi maT sakuTar produqcias ufasod sTavazoben.<br />

amis gamo, es filmebi mxolod telekompaniebis „kavkasiis“ da „maestros“<br />

eTerSi gadis, romlebic mxolod dedaqalaqSi mauwyebloben. 112 2009<br />

wels ganxorcielebulma qarTuli mediis analizma cxadhyo, rom arc erT<br />

qarTul arxze specialuri sagamoZiebo programebi ar gadis, imis miuxedavad,<br />

rom erT-erTi gamokiTxvis Tanaxmad, respondentTa 75% aseTi gadacemebis<br />

naxvas isurvebda. 113 sagamoZiebo JurnalistikiT arian dakavebuli<br />

mTeli rigi centraluri da adgilobrivi gazeTebic, Tumca, rogorc erTerTma<br />

eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />

maTi gamoZiebis Sedegebi yovelTvis saTanadod dokumentirebuli da dasabuTebuli<br />

ar aris, rac maT sandoobas eWvqveS ayenebs. 114<br />

2011<br />

sazogadoebis informireba korufciisa da misi Sedegebis<br />

Sesaxeb (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqtiurad da warmatebulad axdens media sazogadoebis informirebas<br />

korufciisa da qveyanisTvis misi Sedegebis Sesaxeb?<br />

iseve, rogorc sagamoZiebo Jurnalistikis SemTxvevaSi, qarTuli media<br />

korufciisa da qveynisTvis misi Sedegebis Sesaxeb sazogadoebis informirebis<br />

TvalsazrisiT aqtiurobiTa da warmatebiT ar gamoirCeva.<br />

erT-erTma eqspertma „saerTaSorisi gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />

rom bolo wlebSi korufciasTan dakavSirebul sakiTxebze sazogadoebis<br />

informirebis roli Tavis Tavze mTavrobam aiRo da am sferoSi<br />

mediis saqmianoba ZiriTadad korufciaSi dadanaSaulebuli sajaro moxeleebis<br />

dapatimrebis Sesaxeb policiis mier momzadebuli kadrebis eTer-<br />

Si gaSvebiT Semoifargleba, romlebic xSirad faruli kameriT aris gada-<br />

Rebuli. misi TqmiT, media Cveulebriv xelisuflebisgan mza ambebs iRebs<br />

da damoukidebel kvlevas naklebad awarmoebs. 115<br />

199<br />

111 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2009, 141.<br />

112 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 13.<br />

113 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ 6, 10.<br />

114 daviT paiWaZis interviu avtorTan.<br />

115 daviT paiWaZis interviu avtorTan.<br />

11. media


116 Freedom House, Nations in Transit 2009, 223.<br />

117 kavkasiis kvleviTi resursebis centri,<br />

„saqarTvelos mediis siRrmiseuli kvleva:<br />

Sedegebis Sejameba,“ 8–9.<br />

118 Transparency International Georgia, Television<br />

in Georgia – Ownership, Control and<br />

Regulation, 4.<br />

119 iqve, 20.<br />

200<br />

qarTul telekompaniebs amJamad ar aqvT specialuri gadacemebi, romelTa<br />

mizani korufciisa da misi Sdegebis Sesaxeb sazogadoebis informirebaa<br />

iqneboda.<br />

sazogadoebis informireba mmarTvelobasTan dakavSirebul<br />

sakiTxebze (praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqtiurad da warmatebulad axdens media sazogadoebis informirebas<br />

mTavrobisa da sxva mmarTveli organoebis saqmianobaze?<br />

saqarTveloSi bevri sainformacio saSualebaa da isini sazogadoebas<br />

SexedulebaTa farTo speqtrsa da mravalferovan politikur programebs<br />

sTavazoben. Tumca media-erTeulebis umetesobis damoukideblobis dabali<br />

xarisxi da aSkara mikerZoebuloba maT xSirad xels uSlis, miawodon<br />

sazogadoebas dabalansebuli informacia mTavrobisa da sxva saxelmwifo<br />

institutebis saqmianobis Sesaxeb. qarTveli Jurnalistebis umravlesoba<br />

mxolod zogad codnas flobs da konkretuli sakiTxebis Rrma codniT ar<br />

gamoirCeva.<br />

rogorc zemoT aRiniSna, qarTuli media-sivrce amJamad media-erTeulebis<br />

Rrma polarizaciiTa da mikerZoebulobiT xasiaTdeba, rac Jurnalistebs<br />

mimdinare movlenebis obieqturad da dabalansebulad gaSuqebas ur-<br />

Tulebs. organizacia Freedom House varaudobs, rom zogierT Jurnalists<br />

mTavrobis Ria kritikasa da winaaRmdegobrivi politikuri sakiTxebis ga-<br />

SuqebaSi xels SesaZlo negatiuri Sedegebis SiSi uSlis. 116<br />

2009 wels Catarebulma qarTuli mediis analizma aCvena, rom „rusTavi 2,“<br />

„imedi“ da „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyebeli“ Tavs ikavebdnen<br />

eTerSi iseTi reportaJebis gaSvebisgan, romlebsac SeiZleboda cudad<br />

emoqmeda xelisuflebis imijze, xolo „maestro“ da „kavkasia“ ar gadascemdnen<br />

iseT axal ambebs, romlebsac opoziciis Sesaxeb negatiuri sazogadoebrivi<br />

azris Seqmna SeeZlo. media-monitoringma, romelic xsenebuli<br />

kvlevis nawili iyo, aCvena, rom rogorc xelisuflebis, ise opoziciis mxardamWeri<br />

arxebi xSirad „SecdomaSi Semyvan, arazust da Zalze mikerZoebul“<br />

informacias gadascemdnen. 117<br />

qarTuli mediis kidev erT kvlevaSi aRniSnuli iyo, rom sami ZiriTadi<br />

telearxis („rusTavi 2,“ „imedi“ da „saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyebeli“)<br />

Jurnalistebs Soris konkurencia ar arsebobs. amis gamo, maTi axali<br />

ambebis gamoSvebebi praqtikulad erTmaneTis identuria, radgan isini er-<br />

Tsa da imave movlenas TiTqmis erTnairad aSuqeben da „Tavs ikaveben iseTi<br />

siuJetebis eTerSi gaSvebisgan, romlebSic prezidentis da misi mTavrobis<br />

kritikaa gamoTqmuli.“ 118 imave kvlevaSi mocemuli iyo daskvna, rom qarTul<br />

tele-sivrceSi naklebad moipoveba gadacemebi, sadac Jurnalistebi yvela<br />

politikuri banakis warmomadgenel politikosebs rTul kiTxvebs usvamen<br />

da akritikeben. 119<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


am problemebma daaqveiTa mediis unari, gaaSuqos iseTi mniSvnelovani<br />

politikuri movlenebi, rogorocaa saarCevno kampaniebi. euTo-s demokratiuli<br />

institutebisa da adamianis uflebaTa dacvis ofisis misiam, romelic<br />

2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebs akvirdeboda,<br />

daaskvna, rom bevri qarTuli media-saSualeba maTi mflobelebis mZlavr<br />

zegavlenas ganicdida, xolo SedarebiT damoukidebel saredaqcio politikas<br />

mxolod ramdenime maTgani atarebda. 120 misiis azriT, miuxedavad<br />

imisa, rom media zogadad amomrCevlebs mosazrebaTa farTo speqtrs sTavazobda,<br />

„sazogadoebrivi mauwyeblis“ garda, yvela arxi saarCevno kampanias<br />

daubalanseblad aSuqebda da ZiriTadi arxebis axali ambebis gamoSvebebSi<br />

ar figurirebda damoukidebeli da xelisuflebis saqmianobis mimarT kritikuli<br />

mosazrebebi, agreTve kandidatebis saarCevno plaTformebis analizi.<br />

121<br />

mediis monitoringma, romelic „kavkasiis kvleviTi resursebis centrma“<br />

(CRRC) 2010 wlis arCevnebis periodSi Caatara, daadastura, rom rogorc<br />

xelisuflebis momxre, ise opoziciuri arxebi mowinaaRmdege banakis mimarT<br />

negatiuri da xSirad agresiuli midgomiTac gamoirCeodnen, maT<br />

mier gavrcelebuli informacia ki xSirad calmxrivi iyo. „kavkasiis kvleviTi<br />

resursebis centris“ daskvniT, politikuri Toq-Souebi „subieqturobiT,<br />

profesionalizmis dabali doniT da mikerZoebulobiT“ xasiaTdeboda.“<br />

rogorc axali ambebis gamoSvebebSi, ise Toq-SouebSi, Jurnalistebi<br />

warmoadgendnen informacias, romlis wyaro sando ar iyo an saerTod ar<br />

iyo naxsenebi. 122<br />

„saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyeblis“ mimarT gamoiTqva kritika, rom<br />

man arc erTi satelevizio Toq-Sou ar dauTmo mniSvnelovan sakonstitucio<br />

cvlilebebs, romlebic parlamentma 2010 wlis seqtemberSi daamtkica.<br />

123 „pirvelma arxma“ ki ar gaaSuqa omis veteranebis antisaxelisuflebo<br />

saproteqsto aqciis daSla 2011 wlis dasawyisSi, ramac kiTxvebi gaaCina<br />

misi saredaqcio damoukideblobis Sesaxeb. 124<br />

dadebiTi movlena iyo „sazogadoebrivi mauwyeblis“ „meore arxis“ reforma<br />

(romelic mxolod TbilisSi vrceldeba). „meore arxi“ daumontaJeblad,<br />

pirdapir eTerSi gadascems parlamentSi mimdinare debatebsa da sakomiteto<br />

mosmenebs, aseve, partiebis, maT Soris, opoziciuri partiebis preskonferenciebs.<br />

125 mTlianobaSi, miiCneva, rom „saqarTvelos sazogadoebrivma<br />

mauwyebelma“ mniSvnlovani nabijebi gadadga, raTa gansxvavebuli<br />

mosazrebebis forumi gamxdariyo. 126<br />

2011<br />

201<br />

120 OSCE/ODIHR Georgia: Municipal Elections,<br />

30 May 2010, OSCE/ODIHR Election<br />

Observation Mission Final Report (Warsaw:<br />

OSCE/ODIHR, 2010), 14.<br />

121 iqve, 15.<br />

122 United Nations Development Program (UNDP)<br />

Georgia/CRRC, Media Monitoring of the<br />

Election Campaign: Final Report, August 2010,<br />

http://undp.org.ge/files/<br />

24_975_639258_MM-CRRC-report-<br />

201007.pdf (nanaxia 2011 wlis 29 marts).<br />

123 Civil Georgia, „sazogadoebrivi mauwyebeli<br />

sakonstitucio ganxilvebis<br />

„ignorirebisTvis“ gaakritikes,“ 2010 wlis<br />

14 seqtemberi, http://civil.ge/geo/article.<br />

php?id=23144&search= (nanaxia 2011 wlis<br />

30 marts).<br />

124 Civil Georgia, „sazogadoebrivi mauwyebeli<br />

aqciis daSlis ar gaSuqebis mizezebs<br />

ganmartavs,“ 2011 wlis 5 ianvari,<br />

http://civil.ge/geo/article.php?id=23532&<br />

search= (nanaxia 2011 wlis 29 marts); Neil<br />

MacFarlane: Post-Revolutionary Georgia on the<br />

Edge?, 13, http://www.chathamhouse.org.uk/<br />

publications/papers/view/-/id/1027/<br />

(nanaxia 2011 wlis 29 marti).<br />

125 Civil Georgia, „13 partia politikuri arxis<br />

pirobebze Tanxmdeba,“ 2010 wlis 22<br />

Tebervali, http://civil.ge/geo/article.php?id<br />

=22378&search= (nanaxia 2011 wlis 30<br />

marts).<br />

126 International Research and Exchange Board,<br />

Media Sustainability Index 2011, 148.<br />

11. media


12. biznesi<br />

202<br />

reziume<br />

saqarTvelos sakanonmdeblo baza, zogadad, xelsayrelia biznesebisTvis,<br />

radgan registraciis procesi martivi da swrafia, xolo saxelmwifo regulirebis<br />

tvirTi – mcire. Tumca, kerZo kompaniebis damoukidebloba srulad<br />

mxolod kanonis donezea uzrunvelyofili. praqtikaSi, kerZo seqtoris<br />

damoukideblobas eWvqveS ayenebs srulad damoukidebeli sasamarTlos<br />

ararseboba, rac, zogierT SemTxvevaSi, biznesis saqmianobaSi mTavrobis<br />

ukanono Carevisgan da sakuTrebis uflebis xelyofisgan mis daucvelobas<br />

ganapirobebs. biznes-seqtoris keTilsindisiereba sakmarisad uzrunvelyofili<br />

ar aris arc kanonis doneze da arc praqtikaSi. biznes<br />

seqtori amJamad mTavrobis antikorufciul politikaSi ar monawileobs,<br />

xolo samoqalaqo sazogadoebasTan misi kavSiri sustia.<br />

qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenili sxvadasxva maCveneblis qulebiT<br />

Sefasebulia biznesis SesaZleblobebi, Sida marTva da misi roli saqarTvelos<br />

antikorufciul sistemaSi. am Tavis danarCen nawilSi warmodgenilia<br />

TiToeuli maCveneblis Tvisebrivi Sefaseba.<br />

saerTo qula: 50/100<br />

ganzomileba maCvenebeli kanoni praqtika<br />

SesaZleblobebi resursebi 75 50<br />

68/100 damoukidebloba 100 50<br />

marTva gamWvirvaloba 100 50<br />

58/100 angariSvaldebuleba 50 50<br />

keTilsindisiereba 50 50<br />

roli antikorufciul<br />

25/100 politikaSi monawileoba<br />

samoqalaqo sazogadoebis<br />

25<br />

mxardaWera/masTan TanamSromloba 25<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

struqtura da organizacia<br />

bolo wlebSi saqarTvelos mTavroba deregulaciisa da biznesis administraciuli<br />

barierebis Semcirebis politikas atarebs. amis Sedegad, komerciuli<br />

sawarmoebis maregulirebel kanonebSi mniSvnelovani cvlilebebi<br />

Sevida da miRebul iqna ramdenime axali kanoni. ZiriTadi sakanonmdeblo<br />

normebi, romlebic saqarTveloSi biznesis saqmianobas aregulirebs, mocemulia<br />

kanonSi „mewarmeTa Sesaxeb,“ sagadasaxado kodeqssa da samoqalaqo<br />

kodeqsSi. biznesis saqmianoba bevri sxva kanoniTac regulirdeba.<br />

saqarTveloSi bzinesis yvelaze gavrcelebuli forma mcire zomis firmaa.<br />

firmebis sam meoTxedze mets SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebebi<br />

(Sps) Seadgenen. didi kompaniebis 65 procenti adgilobrivi mflobelebis<br />

sakuTrebaa, saSualo da mcire sawarmoebis SemTxvevaSi ki adgilobrivi<br />

mesakuTreobis wili 93-94 procents utoldeba. 2010 wlis bolos saqarTvelos<br />

safondo birJaze 138 kompania iyo registrirebuli, romelTa mTliani<br />

sabazro kapitalizacia 1.06 miliard dolars Seadgenda. 1 2011 wlis<br />

TebervalSi saxelmwifo aqciebs 1,150-ze met sawarmoSi flobda. 2 privatizaciis<br />

mimdinare procesis Sedegad, saxelmwifo mflobelobaSi myofi<br />

sawarmoebis ricxvi mkveTrad Semcirda. finansuri seqtoris 95 procents<br />

bankebi Seadgenen. 3<br />

Sefaseba<br />

resursebi (kanoni)<br />

qula: 75<br />

ramdenad qmnis kanonmdebloba xelsayrel garemos sawarmoebis Semnisa<br />

da funqcionirebisTvis?<br />

saqarTvelos, zogadad, biznesisTvis xelsayreli sakanonmdeblo baza aqvs.<br />

qveyanam 2011 wlis msoflio bankis biznesis warmoebis siiolis kvlevaSi<br />

me-12 adgili daikava msoflios masStabiT. 4<br />

msoflio bankis kvlevis Sedegebis Tanaxmad, saqarTvelo biznesis dawyebis<br />

siadvilis mixedviT msoflioSi me-8 adgilzea, radgan aq es procesi mxolod<br />

sami safexurisgan Sedgeba („ekonomikuri TanamSromlobisa da ganvi-<br />

Tarebis organizaciis“ (OECD) saSualo maCvenebeli 5,6-ia): Sesabamis saxelmwifo<br />

uwyebaSi registracia, saregistracio gadasaxadis gadaxda da<br />

korporatiuli sabanko angariSis gaxsna. 5 sawarmoebis registracia sajaro<br />

reestris erovnul saagentoSi xdeba. registraciaze uari SeiZleba sasamarTloSi<br />

gasaCivrdes. 6 biznesis likvidaciis gadawyvetilebis registraciac<br />

amave saagentoSi unda moxdes. kanoni moiTxovs, rom biznesis likvidaciis<br />

procedura aseTi gadawyvetilebis registraciidan oTxi Tvis vadaSi<br />

dasruldes. 7 organizaciam Heirtage Foundation sawarmos daxurvis saqarTveloSi<br />

arsebuli procedurebi daaxasiaTa, rogorc „SedarebiT martivi.“<br />

8<br />

203<br />

1 evro-aziuri qveynebis safondo birJebis<br />

federacia, http://www.feas.org/<br />

Member.cfm?MemberID=10 (nanaxia 2011<br />

wlis 21 Tebervals).<br />

2 ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis<br />

saministros sawarmoTa marTvis saagento,<br />

http://ema.gov.ge (nanaxia 2011 wlis 21<br />

Tebervals).<br />

3 saqarTvelos erovnuli banki, wliuri<br />

angariSi 2009, (Tbilisi: saqarTvelos<br />

erovnuli banki, 2009), 73.<br />

4 The World Bank and the International Finance<br />

Corporation, Doing Business 2011: Georgia<br />

(Washington: The International Bank for<br />

Reconstruction and Development/The World<br />

Bank, 2011), 2.<br />

5 iqve, 10.<br />

6 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />

miRebulia 1994 wlis 28 oqtombers,<br />

muxlebi 4–5 (3).<br />

7 iqve, muxli 14.<br />

8 The Heritage Foundation, 2010 Index of<br />

Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />

index/download (accessed on 8 February<br />

2011).<br />

12. biznesi


9 The World Bank and the International Finance<br />

Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />

http://doingbusiness.org/data/<br />

exploreeconomies/georgia#starting-a-business<br />

(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />

10 saqarTvelos kanoni „investiciebis<br />

saxelmwifo mxardaWeris Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2006 wlis 30 ivniss.<br />

11 European Commission, 2010, Implementation of<br />

the European Neighbourhood Policy in 2009:<br />

Progress Report Georgia, http://ec.europa.eu/<br />

world/enp/pdf/progress2010/sec10_518_en.<br />

pdf.<br />

12 saqarTvelos kanoni „Tavisufali<br />

vaWrobisa da konkurenciis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2005 wlis 3 ivniss.<br />

13 saqarTvelos konstitucia, muxli 21.<br />

14 saqarTvelos kanoni „aucilebeli<br />

sazogadoebrivi saWiroebisTvis sakuTrebis<br />

CamorTmevis wesis Sesaxeb,“ miRebulia 1999<br />

wlis 23 ivliss, muxlebi 2–3, 6, 8.<br />

15 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi,<br />

miRebulia 1997 wlis 26 ivniss, wigni meore.<br />

16 „saqarTvelos sapatento kanoni,“<br />

miRebulia 1999 wlis 5 Tebervals;<br />

saqarTvelos kanoni „saavtoro da<br />

momijnave uflebebis Sesaxeb,“ miRebulia<br />

1999 wlis 22 ivniss; da saqarTvelos<br />

kanoni „sasaqonlo niSnebis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 1999 wlis 5 Tebervals.<br />

17 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, wigni<br />

mesame.<br />

18 The World Bank and the International Finance<br />

Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />

http://doingbusiness.org/data/<br />

exploreeconomies/georgia#enforcing-contracts<br />

(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />

19 World Economic Forum, The Global<br />

Competitiveness Report 2010-2011 (Geneva:<br />

World Economic Forum, 2010), 162-163.<br />

204<br />

sakanonmdeblo garemos mTeli rigi sxva aspeqtebi biznesisTvis Zalze<br />

xelsayrelia. msoflio bankis SefasebiT, saqarTveloSi mTliani sagadasaxado<br />

tvirTi mogebis 15,3 procents Seadgens (OECD-is saSualo maCvenebeli<br />

43 procentia). qonebis registracia mxolod erT proceduras moicavs<br />

(OECD-is saSualo maCvenebelia 4,8), xolo samSeneblo nebarTvis mosapoveblad<br />

10 proceduris gavlaa saWiro (OECD-is saSualo maCvenebelia<br />

15,8). 9 „investiciebis saxelmwifo mxardaWeris Sesaxeb“ kanonis safuZvelze<br />

Seqmnilia erovnuli sainvesticio saagento, romelsac investorebisTvis<br />

sxvadasxva licenziebisa da nebarTvebis daCqarebuli proceduriT aRebaSi<br />

daxmarebis gaweva evaleba. 10 2005 wlis „Tavisufali vaWrobisa da<br />

konkurenciis Sesaxeb“ kanonis safuZvelze (romelic antimonopoliur debulebebs<br />

ar Seicavs 11 ) Seqmnilia Tavisufali vaWrobisa da konkurenciis<br />

saagento, romlis amocanas saxelmwifo organoebis mxridan biznesis mimarT<br />

diskriminaciuli qmedebebis aRkveTa warmoadgens. 12<br />

sakuTrebis ufleba daculia saqarTvelos konstituciiT, romelic acxadebs,<br />

rom sakuTrebis CamorTmeva dasaSvebia mxolod aucilebeli sazogadoebrivi<br />

saWiroebisTvis kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi<br />

da samarTliani anazRaurebis pirobiT. 13 aucilebeli sazogadoebrivi<br />

saWiroebis SemTxvevaSi, saxelmwifos SeuZlia, moaxdinos kerZo sakuTrebis<br />

eqspropriacia, magram eqspropriacia mxolod prezidentis brZanebulebis<br />

an sasamarTlos gadawyvetilebiT SeiZleba ganxorcieldes. saxelmwifo<br />

valdebulia, CamorTmeuli qonebis mesakuTres SesTavazos Sesabamisi<br />

sakompensacio Tanxa, romlis odenobis gasaCivreba mesakuTres sasamarTloSi<br />

SeuZlia. 14 im garemoebis gaTvaliswinebiT, rom saqarTveloSi<br />

aRmasrulebel Stos sasamarTlo xelisuflebaze gadametebuli gavlena<br />

aqvs (rac ufro dawvrilebiT ganxilulia am Tavis momdevno qveTavebsa da<br />

sasamarTlo xelisuflebis Sesaxeb TavSi), kanonis am debulebebma, SesaZloa,<br />

problemebi gamoiwvios.<br />

samoqalaqo kodeqsi sakuTrebis uflebiT sargeblobis Sesaxeb detalur<br />

debulebebs Seicavs. 15 inteleqtualur sakuTrebas mTeli rigi kanonebi<br />

icavs, maT Soris, kanoni „saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb,“ „saqarTvelos<br />

sapatento kanoni“ da kanoni „sasaqonlo niSnebis Sesaxeb.“ 16<br />

samoqalaqo kodeqsi aseve did yuradRebas uTmobs kontraqtebis aRsrulebis<br />

procedurebs. 17 msoflio bankis biznesis warmoebis siadvilis kvlevaSi<br />

kontraqtebis aRsrulebasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis kuTxiT<br />

saqarTvelos reitingi ufro dabalia, vidre qveynis saerTo reitingi da<br />

qveyanas kontraqtis aRsrulebisTvis aucilebeli procedurebis ricxvis<br />

mxrivac OECD-is saSualo maCvenebeleze (31,2) uaresi Sedegi aqvs (36). 18<br />

amasTan erTad, „globaluri konkurentunarianobis“ kvlevis angariSSi<br />

sasamarTlo davebis mogvarebasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis mxriv<br />

saqarTvelos 139 qveyanas Soris 89-e adgili uWiravs. 19<br />

resursebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad SesaZlebelia biznesebis Seqmna da efeqtiani funqcionireba<br />

praqtikaSi?<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


iznesebis registracia martivi da iafi proceduraa da saxelmwifo regulirebis<br />

saerTo tvirTic mcirea. amis miuxedavad, sakuTrebis uflebebi<br />

(maT Soris, inteleqtualuri sakuTrebis ufleba) saqarTveloSi saTanadod<br />

daculi ar aris.<br />

eqspertebma, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

aRniSnes, rom registraciis procesi praqtikaSic iseve advilia,<br />

rogorc kanoniT. 20 erT-erTma eqspertma aRniSna, rom organoebi, romlebic<br />

sawarmoebis registracias axdenen, amJamad teqnikurad Zalze kargad<br />

arian aRWurvilni da am garemoebam registraciis procesi bevrad gaaumjobesa.<br />

man aseve aRniSna, rom saqarTvelom am mxriv bevr ufro mdidar<br />

qveyanasac gauswro. 21 msoflio bankis angariSSic aRniSnulia, rom saqarTveloSi<br />

biznesis registracia praqtikaSi SedarebiT martivia da am<br />

proceduras saSualod sami dRe sWirdeba (OECD-is saSualo maCvenebeli<br />

13,8 dRea), xolo registraciis Rirebuleba erT sulze Semosavlis 5 procents<br />

Seadgens (rac axlosaa OECD-is saSualo maCvenebelTan, romelic<br />

5,3 procents Seadgens, da ufro dabalia, vidre aRmosavleT evropisa da<br />

centraluri aziis qveynebis saSualo maCvenebeli – 8,5 procenti). 22<br />

saqarTvelos ramdenime sxva aspeqtiTac xelsayreli biznes garemo aqvs. is<br />

gamokvleul qveynebs Soris me-2 adgilzea qonebis registraciis siadviliT,<br />

23 me-4 adgilzea saxelmwifo regulaciebis tvirTis simciriT da me–7<br />

adgilzea mTliani sagadasaxado ganakveTis simciriT; 24 kompaniebis menejerebi<br />

saxelmwifo regulaciebis Sesasruleblad maTi drois mxolod 2<br />

procents xarjaven, rac aRmosavleT evropasa da centralur aziaSi yvelaze<br />

dabali maCvenebelia, xolo qarTuli firmebi saqmianobisas ufro<br />

nakleb korufcias awydebian, vidre aRmosavleT evropisa da centraluri<br />

aziis kompaniebi. 25<br />

biznesis likvidacia da gakotrebis gamocxadeba SedarebiT met problemas<br />

ukavSirdeba. msoflio bankis kvlevis Tanaxmad, am process SesaZloa, 3,3<br />

wlamde dasWirdes, rac sagrZnoblad meti droa, vidre OECD-is qveynebis<br />

saSualo maCvenebeli (1,7 weli), Tumca am proceduris Rirebuleba OECD-is<br />

saSualo maCvenebelze ufro dabalia (sawarmos Rirebulebis 4 procenti<br />

saqarTveloSi da 9,1 procenti OECD-is monacemebiT). 26 eqspertma, romelsac<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, aseve aRniSna,<br />

rom biznesis likvidaciis procesi praqtikaSi arajerovnad aris garTulebuli,<br />

radgan sagadasaxado organoebi sawarmoebs zedmetad mkacr moTxovnebs<br />

uweseben. 27<br />

saqarTveloSi sakuTrebis ufleba yovelTvis daculi ar aris. marTalia<br />

2006-2007 wlebis uZravi qonebis bumis Semdeg, roca „kerZo sakuTrebaze<br />

namdvili Seteva“ 28 ganxorcielda, mdgomareoba gaumjobesda, magram xelisufleba<br />

drodadro qonebis eqspropriacias isev axdens. es gansakuTrebiT<br />

im regionebSi xdeba, romlebic turistuli infrastruqturis ganviTarebisTvis<br />

aris SerCeuli. eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelo“ gaesaubra, aRniSna, rom saqarTveloSi, zogadad, sakuTrebis<br />

ufleba im SemTxvevaSia daculi, Tu konkretuli kerZo sakuT-<br />

2011<br />

205<br />

20 daviT narmanias (`kavkasiis ekonomikisa da<br />

socialuri kvlevis institutis“<br />

aRmasrulebeli direqtori) interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2010 wlis 23<br />

dekemberi; nino evgeniZis („ekonomikuri<br />

politikis kvleviTi centris“ proeqtebis<br />

menejeri) interviu avtorTan, Tbilisi,<br />

2011 wlis 21 ianvari.<br />

21 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan, Tbilisi, 2011 wlis 13 ianvari.<br />

22 The World Bank and the International Finance<br />

Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />

http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/<br />

georgia#starting-a-business (nanaxia 2011 wlis<br />

8 Tebervals).<br />

23 iqve.<br />

24 iqve.<br />

25 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />

Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />

Series (The World Bank and the International<br />

Finance Corporation, 2009), 1, 4.<br />

26 The World Bank and the International Finance<br />

Coporation, Ease of Doing Business in Georgia,<br />

http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/<br />

georgia#closing-a-business (nanaxia 2011 wlis<br />

8 Tebervals).<br />

27 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />

28 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan.<br />

12. biznesi


29 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan.<br />

30 daviT narmanias interviu avtorTan; nino<br />

evgeniZis interviu avtorTan.<br />

31 World Economic Forum, The Global<br />

Competitiveness Report 2010-2011 (Geneva:<br />

World Economic Forum, 2010), 162-163.<br />

32 The Heritage Foundation, 2011 Index of<br />

Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />

index/Country/Georgia (nanaxia 2011 wlis 8<br />

Tebervals).<br />

33 BBC News, “Software Piracy Continues Global<br />

Rise”, 11 May 2010, http://www.bbc.co.uk/<br />

news/10107774 (nanaxia 2010 wlis 24<br />

ianvars).<br />

34 Eurasianet.org, “Georgia: Tbilisi's Reliance on<br />

Pirated Software Leaves Government<br />

Vulnerable to Cyber-Attack”, 27 January<br />

2010, http://www.eurasianet.org/<br />

departments/insightb/articles/<br />

eav012810a.shtml (nanaxia 2010 wlis 24<br />

ianvars).<br />

35 American Chamber of Commerce in Georgia,<br />

Letter to Prime Minister Nika Gilauri, 7<br />

February 2011.<br />

36 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />

Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />

Series (The World Bank and the International<br />

Finance Corporation, 2009), 4.<br />

37 saqarTvelos konstitucia, muxli 42.<br />

38 saqarTvelos kanoni „samewarmeo<br />

saqmianobis kontrolis Sesaxeb,“ muxli 3.<br />

206<br />

rebiT saxelmwifo ar aris dainteresebuli. 29 sxva eqspertebma aRniSnes,<br />

rom mesakuTreebi qonebis konfiskaciis gadawyvetilebebis winaaRmdeg<br />

sasamarTloSi aRZrul sarCelebs iSviaTad igeben. 30 sakuTrebis dacvis<br />

kuTxiT saqarTveloSi arsebuli problemebi saerTaSoriso kvlevebis SedegebSic<br />

aisaxa. msoflio ekonomikuri forumis globaluri konkurentunarianobis<br />

indeqsSi saqarTvelos sakuTrebis uflebis dacvis mixedviT<br />

139 qveynidan 120-e adgili uWiravs. 31 organizaciis Heritage Foundation<br />

„ekonomikuri Tavisuflebis indeqsSi“ ki sakuTrebis uflebis dacvis mxriv<br />

saqarTvelom 100 SesaZleblidan mxolod 40 qula miiRo (rac bevrad naklebia<br />

qveynis saerTo qulaze _ 70,4). 32<br />

qveyanaSi saTanadod arc inteleqtualuri sakuTrebis uflebaa daculi.<br />

erT-erT bolodroindel kvlevaSi saqarTvelo aralicenzirebuli kompiuteruli<br />

programebis msoflioSi pirvel momxmareblad dasaxelda. 33 gamoiTqmis<br />

varaudi, rom aseTi kompiuteruli programebis gamoyeneba far-<br />

Tod aris gavrcelebuli rogorc sajaro, ise kerZo seqtorSi. sxvadasxva<br />

samTavrobo uwyebebSi arsebuli kompiuterebis daaxloebiT 70 procentSi<br />

aralicenzirebuli programebi gamoiyeneba. 34<br />

biznesis warmomadgenlebma gaakritikes 2010 wlis dekemberSi „sajaro reestris<br />

Sesaxeb“ kanonSi Setanili cvlilebebi, romelTa mixedviT yvela<br />

garigebaze, romelic sakuTrebas exeba, savaldebulo registracia iqna<br />

SemoRebuli. 35<br />

damoukidebloba (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad arsebobs kerZo biznesis saqmianobaSi arajerovani Carevis<br />

ardaSvebis sakanonmdeblo garantiebi?<br />

kanonmdebloba ar Seicavs iseT debulebebs, romlebic mTavrobas biznesis<br />

saqmianobaSi gadametebuli Carevis uflebas miscemda. 36<br />

konstituciiT garantirebulia saxelmwifo organoebis ukanono qmedebebis<br />

Sedegad miyenebuli zaralis „sruli anazRaurebis“ sasamarTlo wesiT<br />

miRebis ufleba. 37 kanoni „samewarmeo saqmianobis kontrolis Sesaxeb,“ pirdapir<br />

acxadebs, rom mewarmeebs ufleba aqvT, miiRon ukanono SemowmebiT<br />

miyenebuli zianis anazRaureba. 38<br />

samewarmeo saqmianobaze saxelmwifo zedamxedvelobas specialuri kanoni<br />

aregulirebs, romelic moiTxovs, rom saxelmwifo organoebma samewarmeo<br />

saqmianobis kontroli mxolod kanoniT dadgenili wesiT ganaxorcielon.<br />

kanoni aseve adgens, rom aseTi kontroli mxolod makontrolebelma organom<br />

unda awarmoos da mxolod sasamarTlos gadawyvetilebis safuZvelze.<br />

mosamarTlem mewarmis Semowmebis nebarTva mxolod maSin unda gasces,<br />

rodesac makontrolebeli organo mas warudgens informacias mewarmis<br />

mier kanonmdeblobis savaraudo darRvevis Sesaxeb. sasamarTlos mier<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


nebarTvis gacemis SemTxvevaSi, makontrolebel organos ufleba aqvs,<br />

mewarme mxolod im sakiTxTan dakavSirebiT Seamowmos, romelic sasamar-<br />

Tlos gadawyvetilebaSia miTiTebuli. Semowmebis dawyebamde makontrolebeli<br />

organo valdebulia, mewarmes gadasces misi uflebebisa da movaleobebis<br />

werilobiTi CamonaTvali. Tu mewarme makontrolebelma organom<br />

Seamowma, imave sakiTxTan dakavSirebiT misi Semowmebis ufleba sxva<br />

organos ar aqvs. sasamarTlo nebarTvis mopovebis valdebuleba im saxelmwifo<br />

organoebzec vrceldeba, romlebic komerciuli sawarmoebis Semowmebas<br />

samarTaldamcavi organoebis mier warmoebuli gamoZiebis farglebSi<br />

axorcieleben. gamonaklisebi, romdesac Semowmebis Casatareblad<br />

sasamarTlos nebarTva ar moiTxoveba, gonivrulia da moicavs sagadasaxado<br />

organoebis mier Catarebul sagadasaxado kontrolis RonisZiebebsa<br />

da Sesabamisi uwyebebis mier Catarebul garemosdacviTi xasiaTis<br />

Semowmebebs. 39<br />

sagadasaxado kontrolis RonisZiebebis Catarebis wesebi aseve gonivrulia.<br />

kanoni adgens, rom aseTi Semowmebebi mxolod specialurma sagadasaxado<br />

organom unda ganaxorcielos da Semowmebam sawarmos Cveulebrivi<br />

saqmianoba ar unda SeaCeros. gadasaxadebis gadamxdels mosalodneli Semowmebis<br />

Sesaxeb sul mcire 10 dRiT adre unda ecnobos. Tu Semowmebis<br />

Catareba gadaudebel aucileblobas warmoadgens, is SeiZleba winaswari<br />

Setyobinebis gareSe ganxorcieldes, magram amisaTvis mosamarTlis nebarTvaa<br />

saWiro. 40<br />

sagadasaxado kodeqsi Seicavs specialur Tavs, romelic gadasaxadebis<br />

gadamxdelTa dacvas exeba. kanoniT, gadasaxadis gadamxdelebs ufleba<br />

aqvT, gadasaxadebTan dakavSirebuli informacia sagadasaxado organoebis<br />

garda sxva saxelmwifo organoebs ar gaumxilon, xolo sagadasaxado<br />

organoebs evalebaT, daicvan gadasaxadis gadamxdelebTan dakavSirebuli<br />

informaciis saidumloeba. gadasaxadis gadamxdelebs ufleba aqvT,<br />

gaasaCivron sagadasaxado organoebis qmedebebi da gadawyvetilebebi da<br />

uari Tqvan maTi iseTi moTxovnebis Sesrulebaze, romlebic kanons ewinaaRmdegeba.<br />

amasTan erTad, kanoni pirdapir acxadebs, rom gadasaxadis gadamxdelTa<br />

uflebebis darRveva dasjadi qmedebaa da gadasaxadis gadamxdelebs<br />

aniWebs uflebas, moiTxovon anazRaureba im zianis gamo, romelic<br />

maT sagadasaxado organoebis ukanono qmedebebis da gadawyvetilebebis<br />

gamo miadgaT. kanonis safuZvelze, Seqmnilia sagadasaxado ombudsmenis<br />

aparati, romelic saqarTveloSi gadasaxadis gadamxdelTa uflebebisa da<br />

interesebis dacvaze zedamxedvelobas axorcielebs. sagadasaxado ombudsmens,<br />

parlamentis TavmjdomaresTan SeTanxmebiT, premier-ministri niSnavs<br />

da is valdebulia, parlamentis winaSe yovelwliuri angariSebiT<br />

wardges. 41<br />

sagadasaxado davebi SesaZlebelia, ganxilul iqnes an finansTa saministros<br />

sistemaSi (jer Semosavlebis samsaxurSi da Semdeg davebis ganxilvis<br />

specialur sabWoSi) an sasamarTloSi. momCivanebs SeuZliaT, finansTa saministros<br />

sistemaSi davis ganxilvis nebismier etapze mimarTon sasamar-<br />

Tlos. 42<br />

2011<br />

207<br />

39 saqarTvelos kanoni „samewarmeo<br />

saqmianobis kontrolis Sesaxeb,“ muxli 1,<br />

3-5.<br />

40 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi,<br />

muxlebi 255-268.<br />

41 iqve, muxlebi 38-44.<br />

42 iqve, muxlebi 296-308.<br />

12. biznesi


43 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />

44 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan.<br />

45 es sakiTxi ufro dawvrilebiT ganxilulia<br />

politikuri partiebis Sesaxeb TavSi.<br />

46 U.S. State Department, Human Rights Report<br />

2009, Georgia, http://www.state.gov/g/drl/<br />

rls/hrrpt/2009/eur/136032.htm (nanaxia<br />

2011 wlis 21 Tebervals); TI Georgia:<br />

Television in Georgia – Ownership, Control<br />

and Regulation, Tbilisi, November 20, 2009.<br />

47 saerTaSoriso gamWvirvaloba –<br />

saqarTvelo, „saqarTvelos sagadasaxado<br />

sistemis mimoxilva,“ Tbilisi, 2010 wlis 9<br />

ivnisi, http://transparency.ge/sites/default/<br />

files/post_attachments/Taxation%20in%20<br />

Georgia_GEO.pdf (nanaxia 2011 wlis 5<br />

marts).<br />

48 nino evgeniZis interviu avtorTan.<br />

208<br />

damoukidebloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad Tavisufalia biznesi mis saqmianobaSi arajerovani gare Carevisgan<br />

praqtikaSi?<br />

kanonis debulebebi, romelTa mizani mis saqmianobaSi arajerovani Carevisgan<br />

biznesis dacvaa, praqtikaSi yovelTvis efeqtianad ar moqmedebs,<br />

rac ZiriTadad imiT aris gamowveuli, rom saqarTveloSi srulad damoukidebeli<br />

sasamarTlo xelisufleba ar arsebobs.<br />

erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, aRniSna, rom saqarTvelos msxvili biznes-organizaciebi,<br />

rogorc wesi, xelisuflebasTan uCveulod mWidrod TanamSromloben da<br />

xandaxan sakuTar Tavze iReben zogierT iseT xarjs, romlis gaRebac, Cveulebriv,<br />

saxelmwifo faravs xolme (magaliTad, zogierTi tipis socialur<br />

daxmarebasa da investiciebs adgilobriv infrastruqturaSi). Zneli saTqmelia,<br />

es xelisuflebis zewolis gamo xdeba Tu xelisuflebasa da bizness<br />

Soris raime ormxrivad xelsayreli SeTanxmebebi arsebobs, Tumca, Cveulebriv,<br />

amis sanacvlod biznesebi sagadasaxado organoebisgan ufro xelsayreli<br />

mopyrobas elian. 43 kidev erTma eqspertma „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelos“ ganucxada, rom msxvili biznes-organizaciebi<br />

xelisuflebasTan urTierTobas didi sifrTxiliT ekidebian da yvelafers<br />

akeTeben, rom politikuri xelmZRvanelobis guli moigon. man aRniSna,<br />

rom qarTuli biznes-organizaciebi erTgvar TviTcenzuras mimar-<br />

Taven, radgan, winaaRmdeg SemTxvevaSi, xelisufleba maT dasjis (magali-<br />

Tad, finansuri policiis mier ganxorcielebuli Semowmebis an didi sagadasaxado<br />

davalianebis dakisrebis gziT). 44 is garemoeba, rom bolo saarCevno<br />

kampaniis periodSi opoziciur partiebs biznesisgan Semowirulobebi<br />

TiTqmis ar miuRiaT, xolo mmarTvel „nacionalur moZraobas“<br />

fuli aTobiT kompaniam gadauricxa, SesaZloa, kidev erTi niSani iyos<br />

imisa, rom biznesi damoukidebeli ar aris da mewarmeebis did nawils xelisuflebis<br />

SiSi aqvs (Tumca Semowirulobebis araTanabari ganawileba SesaZloa,<br />

opoziciis Sida sisusteebisa da saarCevno sistemis Taviseburebebis<br />

Sedegic iyos). 45<br />

ramdenime damoukidebeli media-organizaciis mflobelebi da menejerebi<br />

xSirad acxadeben, rom xelisufleba reklamis potenciur damkveTebs ai-<br />

Zulebs, rom maTTan ar iTanamSromlon. 46 amave dros, arsebobs sando<br />

informacia, rom saSemosavlo samsaxurTan daaxloebulma pirebma sagangebo<br />

Semowmebis Catarebis muqariT aiZules mcire sawarmoebis mflobelebi,<br />

rom kaxeli glexebisgan ramdenime tona yurZeni SeesyidaT. 47<br />

eqspertebma, romelTac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

aRniSnes, rom sagadasaxado organoebi bizness metismetad mkacrad<br />

epyrobian. erT-erTma eqspertma ganacxada, rom sagadasaxado samsaxuri<br />

xSirad mewarmeebis maxeSi gabmas da darRvevebisTvis metismetadi<br />

mkacri sanqciebis dawesebas cdilobs (magaliTad, patimrobisa, rodesac<br />

SeiZleba, rom mewarmes mxolod jarima Seefardos). 48<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


am problemebs kidev ufro amZimebs is garemoeba, rom saqarTveloSi damoukidebeli<br />

sasamarTlo xelisufleba ar arsebobs, 49 rac bizness, faqtobrivad,<br />

daucvels tovebs mis saqmianobaSi ukanono Carevis SemTxvevaSi.<br />

„globaluri konkurentunarianobis“ kvlevis angariSSi saqarTvelos<br />

sasamarTlos damoukideblobis mxriv 139 qveynidan 104-e adgili uWiravs,<br />

50 xolo organizaciis Heritage Foundation angariSSi aRniSnulia, rom<br />

„saqarTvelos moqalaqeebs kvlavac ar sjeraT, rom sasamarTlo sistemas<br />

kerZo sakuTrebisa da kontraqtebis dacva SeuZlia.“ 51 erT-erTma eqspertma,<br />

romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

aRniSna, rom xelisufleba sagadasaxado davebTan dakavSirebiT sisxlis<br />

samarTlis saqmeebs aRZravs xolme da mewarmeebs aseTi saqmeebis mogebis<br />

imedi TiTqmis ar aqvT (rogorc sasamarTlos Sesaxeb TavSi aRiniSna, sisxlis<br />

samarTlis saqmeebze gamamarTlebeli ganaCenebis ricxvi saqarTveloSi<br />

ukiduresad mcirea). 52<br />

aSS-is vaWrobis departamentma amerikeli investorebi gaafrTxila, rom<br />

saqarTveloSi biurokratebi da sasamarTloebi kanonebsa da regulaciebs<br />

„araerTgvarovnad da TviTneburad“ ganmartaven, gansakuTrebiT sagadasaxado<br />

da sabaJo sferoebSi. 53<br />

eqspertebma, romelTac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra,<br />

xelisuflebis mier kerZo kompaniebis maTi mflobelebisTvis CamorTmevis<br />

bolodroindeli SemTxveva ver gaixsenes, Tumca aRniSnes, rom<br />

xelisufleba zogjer sagadasaxado organoebisa da sasamarTlo sistemis<br />

meSveobiT uzrunvelyofs mesame pirebis mier sakuTrebis mopovebas. es<br />

gansakuTrebiT qveynis yvelaze msxvil obieqtebs exeba, romelTagan zogs<br />

bolo wlebSi mesakuTre ramdenimejer Seecvala. maT Soriisa nacionaluri<br />

telekompania „imedi“. 54 amasTanave, privatizaciis procesi arasakmarisad<br />

gamWvirvalea da arsebobs mosazreba, rom mTavrobis wevrebi privatizebuli<br />

sawarmoebis wilebs iribad akontroleben. 55<br />

dadebiTi movlenaa, rom xelisufleba, rogorc Cans, arsebul problemebs<br />

acnobierebs da maT mosagvareblad garkveul nabijebs dgams. prezidentma<br />

saakaSvilma 2010 wlis dekemberSi ganacxada, rom „jer Zalian bevri xarvezia<br />

darCenili saxelmwifosa da mewarmeebs Soris urTierTobebSi“ da<br />

xazgasmiT aRniSna, rom „jerac xSiria SemTxveva, roca sasjeli ufro didia,<br />

vidre amas arsebuli darRveva imsaxurebs.“ 56 prezidentis gancxadeba daem-<br />

Txva mTeli rigi sakanonmdeblo cvlilebebis miRebas, romlebmac biznesis<br />

ukeT dacva unda uzrunvelyos. 2011 wlis martSi saqarTvelos saSemosavlo<br />

samsaxurSi axali xelmZRvaneloba dainiSna da prezidentma saakaSvilma<br />

ganacxada, rom axal xelmZRvanelebs daevalaT, gadasaxadebis akrefis procesSi<br />

maqsimaluri samarTlianoba gamoeCinaT da uzrunveleyoT, rom sagadasaxado<br />

inspeqtorebi zedmetad mkacrad ar moqceuliyvnen, rac gadasaxadis<br />

gadamxdelTa Soris usamarTlobis gancdas gamoiwvevda. 57<br />

sagadasaxado ombudsmeni, romelsac mewarmeTa uflebebis dacva evaleba,<br />

oficialurad 2011 wlis ianvris bolos dainiSna.<br />

2011<br />

209<br />

49 damatebiTi informaciisTis ixileT Tavi<br />

sasamarTlo xelisuflebis Sesaxeb.<br />

50 World Economic Forum, The Global<br />

Competitiveness Report 2010-2011, 162-163.<br />

51 The Heritage Foundation, 2011 Index of<br />

Economic Freedom, http://www.heritage.org/<br />

index/Country/Georgia (nanaxia 2011 wlis 8<br />

Tebervals).<br />

52 TbilisSi bazirebuli da biznes–samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan.<br />

53 U.S. Department of Commerce, Doing Business<br />

in Georgia: 2009 Country Commercial Guide<br />

for U.S. Companies.<br />

54 Civil Georgia, „qeim „imedi“ arabul<br />

kompanias miyida,“ 2009 wlis 25 Tebervali,<br />

http://civil.ge/geo/article.php?id= 20602&<br />

search= (nanaxia 2011 wlis 15 marts).<br />

55 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan.<br />

56 Civil Georgia, „saakaSvili: Zalian bevri<br />

xarvezia saxelmwifosa da mewarmeebs Soris<br />

urTierTobebSi,“ Tbilisi, 2010 wlis 3<br />

dekemberi.<br />

57 Civil Georgia, „saakaSvili Semosavlebis<br />

samsaxurSi cvlilebebze saubrobs,“<br />

http://civil.ge/geo/article.php?id=23742&<br />

search= (nanaxia 2011 wlis 15 marts).<br />

12. biznesi


58 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />

muxli 7.<br />

59 iqve, muxli 13.<br />

60 saqarTvelos organuli kanoni<br />

„saqarTvelos erovnuli bankis Sesaxeb,“<br />

miRebulia 2009 wlis 29 seqtembers,<br />

muxlebi 47-52.<br />

61 iqve, muxli 53.<br />

62 saqarTvelos kanoni „ukanono Semosavlis<br />

legalizaciis aRkveTis xelSewyobis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 2003 wlis 6 ivniss,<br />

muxlebi 3-6.<br />

63 saqarTvelos organuli kanoni „erovnuli<br />

bankis Sesaxeb,“ muxlebi 26-29.<br />

210<br />

gamWvirvaloba (kanoni)<br />

qula: 100<br />

ramdenad uzrunvelyofs kanonmdebloba biznes-seqtoris saqmianobis<br />

gamWvirvalobas?<br />

kanonmdebloba adeqvatur debulebebs Seicavs biznes-seqtoris gamWvirvalobasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

„mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis mixedviT, sawarmos registraciasTan dakavSirebuli<br />

informacia sajaroa da misi mopoveba yvela dainteresebul pirs<br />

SeuZlia sajaro reestridan, romelsac sawarmoebis registracia evaleba.<br />

58<br />

erovnuli bankis mier licenzirebulma sawarmom, romlis fasiani qaRaldebi<br />

savaWrod aris daSvebuli saqarTvelos safondo birJaze da romlis<br />

partniorTa raodenoba 100-s aRemateba, yovelwliuri auditoruli<br />

angariSi unda waradginos. aseTi sawarmos sameTvalyureo sabWom am mizniT<br />

unda miiwvios auditori, romelic sawarmos direqtorebisgan da partniorebisgan<br />

iuridiulad da ekonomikurad damoukidebeli iqneba. 59<br />

erovnul banks miniWebuli aqvs uflebamosileba, zedamxedveloba gauwios<br />

finansur seqtors, maT Soris bankebs, arasabanko depozitorul dawesebulebebsa<br />

da sadazRvevo kompaniebs. erovnul banks ufleba aqvs, Caataros<br />

maTi Semowmeba da auditi, aseve, SeuCeros maT licenziis moqmedeba da<br />

dauwesos sanqciebi. erovnuli banki aseve uflebamosilia, ganaxorcielos<br />

zedamxedveloba safondo birJis meSveobiT. 60 erovnul bankSi Seqmnilia<br />

specialuri organo – finansuri monitoringis samsaxuri, romelsac ukanono<br />

Semosavlis legalizaciisa da terorizmis dafinansebis aRkveTa<br />

evaleba. 61 amasTan erTad, saqarTveloSi moqmedebs specialuri kanoni,<br />

romlis mizans ukanono Semosavlis legalizaciis aRkveTa warmoadgens,<br />

da romelic rogorc finansuri monitoringis samsaxurs, ise Sesabamis sawarmoebs<br />

saeWvo garigebebze monitoringis ganxorcielebasa da maT Sesaxeb<br />

informaciis aRricxvas avaldebulebs. 62<br />

komerciuli bankebi valdebulni arian, mowveul auditors yovel wels<br />

Caatarebinon auditi da moamzadon yovelwliuri safinanso daskvnebi saerTaSoriso<br />

sabuRaltro standartebis Sesabamisad. yovelwliuri auditoruli<br />

da safinanso daskvnebi unda waredginos erovnul banks da gamoqveyndes.<br />

amasTan erTad, erovnuli banki uflebamosilia, TviTon an daqiravebuli<br />

auditorebis meSveobiT Seamowmos komerciuli bankebi. 63<br />

kanonmdebloba aseve Seicavs damatebiT debulebebs, romlebic safondo<br />

birJaze movaWre kompaniebis gamWvirvalobas exeba. aseTi kompaniebi valdebulni<br />

arian, gamoaqveynon da erovnul banks warudginon wliuri da<br />

naxevari wlis angariSebi maTi saqmianobis Sesaxeb. wliuri angariSi unda<br />

Seicavdes auditoris daskvnas. erovnul banks SeuZlia, moiTxovos damatebiTi<br />

informacia an kompaniebs mosTxovos konkretul sakiTxze specialuri<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


angariSis wardgena. yvela es angariSi wardgenil unda iqnes im safondo<br />

birJaze, sadac konkretuli kompaniis fasiani qaRaldebi savaWrod aris<br />

daSvebuli. 64 aseTi kompaniebis mmarTveli organos wevrebma erovnul<br />

banks da safondo birJas unda warudginon informacia maT sakuTrebaSi<br />

arsebuli fasiani qaRaldebis Sesaxeb. 65 im pirebma an pirTa jgufma, romlebic<br />

fasiani qaRaldebis „mniSvnelovan SenaZens“ gaakeTeben, SenaZenis<br />

Sesaxeb erovnul banksa da safondo birJas unda acnobon. 66<br />

saqarTveloSi moqmedi sawarmoebi (garda mcire sawarmoebisa) valdebulni<br />

arian, gamoiyenon „finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebi,“<br />

romlebic „buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebis sabWos“<br />

mier aris miRebuli. 67<br />

kanonmdeblobis erTi mniSvnelovani xarvezi is aris, rom, rogorc organizaciis<br />

Global Integrity angariSSic aris aRniSnuli, saxelmwifo sakuTrebaSi<br />

myofi kompaniebi valdebulni ar arian, maT Sesaxeb finansuri informacia<br />

dainteresebul pirebs gaumxilon68 (amis miuxedavad, bolo wlebSi<br />

mimdinare saxelmwifo sawarmoebis masobrivi privatizaciis gaTvaliswinebiT,<br />

am garemoebas SesaZloa, didi mniSvneloba ar hqondes.)<br />

2011<br />

gamWvirvaloba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad gamWvirvalea biznes seqtori praqtikaSi?<br />

informacia registrirebuli kompaniebis Sesaxeb onlain reJimSia xelmisawvdomi<br />

an moTxovnisTanave gaicema. bankebi da safondo bazris monawileebi<br />

Sesabamis organoebs warudgenen angariSebs kanonis Sesabamisad. rac<br />

Seexeba uaryofiT mxares, zogierTi kompaniis mflobeloba (gansakuTrebiT<br />

ofSorul zonebSi registrirebuli kompaniebisa) sakmarisad gamWvirvale<br />

aris.<br />

sajaro reestris erovnul saagentos (sawarmoTa ragistraciaze pasuxismgebeli<br />

organo) onlain reJimSi xelmisawvdomi monacemTa baza aqvs, romelic<br />

garkveul zogad informacias Seicavs yvela registrirebuli sawarmos<br />

Sesaxeb. mflobelobis struqturasTan dakavSirebuli informacia internetiT<br />

xelmisawvdomi ar aris, Tumca, rogorc erT-erTma eqspertma „saer-<br />

TaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, saagento mas, Cveulebriv,<br />

moTxovnisTanave gascems. amis miuxedavad, imave eqspertma aRniSna,<br />

rom saqarTveloSi moqmedi ofSoruli kompaniebis Sesaxeb informaciis<br />

moZieba problemuria. 69 pirdapiri ucxouri investiciebis monacemebi aCvenebs,<br />

rom iseTi ofSoruli zonebi, rogoricaa britaneTis virjiniis<br />

kunZulebi, kviprosi da panama, saqarTveloSi Semomavali finansuri nakadebis<br />

mniSvnelovani wyaroebia. 70 aseve SeSfoTebas iwvevs im didi sawarmoebis<br />

mflobelobis gaumWvirvaloba, romelTa privatizeba bolo wlebSi<br />

moxda. 71<br />

211<br />

64 saqarTvelos kanoni „fasiani qaRaldebis<br />

bazris Sesaxeb,“ miRebulia 1998 wlis 24<br />

dekembers, muxli 11.<br />

65 iqve, muxli 12.<br />

66 iqve, muxli 14.<br />

67 saqarTvelos kanoni „buRaltruli<br />

aRricxvisa da angariSgebis regulirebis<br />

Sesaxeb,“ miRebulia 1999 wlis 5<br />

Tebervals, muxlebi 2, 10.<br />

68 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />

Georgia 2009, (Global Integrity, 2009), 154.<br />

69 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />

70 `saqstati,“ pirdapiri ucxouri<br />

investiciebi qveynebis mixedviT:<br />

http://geostat.ge/cms/site_images/_files/<br />

english/bop/FDI_Eng-countries.xls (nanaxia<br />

2011 wlis 14 marts).<br />

71 TbilisSi bazirebuli da biznes-samarTlis<br />

sferoSi momuSave iuristis interviu<br />

avtorTan.<br />

12. biznesi


72 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />

Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />

Series, 4.<br />

73 saqarTvelos erovnuli banki, wliuri<br />

angariSi 2009 (Tbilisi: saqarTvelos<br />

erovnuli banki, 2009), 73.<br />

74 iqve, 72-87.<br />

75 www.gse.ge<br />

76 Enterprise Surveys, Running a Business in<br />

Georgia, Enterprise Surveys Country Notes<br />

Series, 4.<br />

77 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />

78 World Economic Forum, The Global<br />

Competitiveness Report 2010-2011, 383.<br />

212<br />

didi biznes-organizaciebi (ZiriTadad bankebi) TavinaTi saqmianobis Sesaxeb<br />

garkveuli tipis sasargeblo monacemebs, maT Soris, informacias maTi<br />

menejmentis Sesaxeb, safinanso angariSebs da a.S. TavianT veb-gverdebze<br />

ganaTavseben. amave dros, zogierTi saxis mniSvnelovani informacia, rogoricaa<br />

mflobelobis struqtura, maTi umetesobis veb-gverdze warmodgenili<br />

ar aris. saerTo jamSi, 2009 wels ganxorcielebuli erT-erTi kvlevis<br />

Sedegebis Tanaxmad, sakuTari veb-gverdi qarTuli firmebis mxolod<br />

30 procents aqvs (aRmosavleT evropisa da centraluri aziis qveynebis<br />

saSualo moCvenebeli 48 procentia). 72<br />

erovnuli bankis sazedamxedvelo saqmianoba ZiriTadad komerciuli bankebisken<br />

aris mimarTuli, radgan isini saqarTvelos safinanso seqtoris<br />

95 Seadgenen. 73 erovnuli bankis angariSis Tanxmad, is zedamxedvelobas<br />

„riskebis gonivruli Sefasebis“ safuZvelze axorcielebs da saerTaSoriso<br />

standartebis da saukeTeso praqtikis safuZvelze Sesabamisi meTodologia<br />

aqvs danergili. 74 saqarTvelos safondo bazari mcire moculobisaa,<br />

Tumca masze movaWre kompaniebi kanonis Tanaxmad waradgenen angari-<br />

Sebs, romlebic safondo birJis veb-gverdze qveyndeba. 75<br />

zemoxsenebuli 2009 wlis kvlevis Sedegebis Tanaxmad, qarTuli firmebis<br />

47 procentze meti wliur finansur angariSebs gare auditors amowmebinebs,<br />

rac aRmosavleT evropisa da centraluri aziis qveynebis saSualo<br />

maCvenebelze (37 procenti) metia. 76 rac Seexeba sabuRaltro standartebs,<br />

erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, aRniSna, rom qveyanis didi da saSualo zomis kompaniebi<br />

zogadad saerTaSoriso standartebiT xelmZRvaneloben. 77 „globaluri<br />

konkurentunarianobis“ bolo angariSSi saqarTvelos kerZo seqtorSi auditisa<br />

da finansuri angariSgebis xarisxis mixedviT 139 qveynidan 92-e<br />

adgili ukavia, 78 rac imaze mianiSnebs, rom am sferoSi problemebi isev<br />

arsebobs.<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelos“ mier 2011 wlis TebervalSi<br />

miRebuli oficialuri monacemebis Tanaxmad, parlamentSi, saxelmwifo<br />

kancelariasa da Tbilisis meriaSi arc erTi lobisti ar iyo daregistrirebuli,<br />

rac imis maniSnebelia, rom lobisturi saqmianobis maregulirebeli<br />

kanonmdebloba efeqtiani ar aris.<br />

angariSvaldebuleba (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad arsebobs normebi da kanonebi, romlebic biznes seqtorze<br />

zedamxedvelobasa da calkeuli kompaniebis korporatiul marTvas<br />

aregulirebs?<br />

saqarTvelos kanonmdeblobaSi arsebuli korporatiul marTvasaTan dakavSirebuli<br />

debulebebi bolo wlebSi mniSvnelovnad gaumjobesda, Tumca<br />

zogierTi norma jerac sustia.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saqarTvelos kanonmdebloba korporaciul marTvasTan dakavSirebul debulebebs<br />

warsulSi naklebad Seicavda, Tumca 2008 wels kanons aseTi<br />

tipis nomeri daemata. kanonmdebloba garkveul zogad wesebs adgens, Tumca<br />

kompaniebs uflebas aZlevs, rom sxva sakiTxebi Sida wesdebiTa da normebiT<br />

daareguliron.<br />

kompaniebma weliwadSi erTxel mainc partniorTa saerTo kreba unda gamar-<br />

Ton. nebismieri gadawyvetilebis miReba, romelic kompaniis rutinuli saqmianobis<br />

sferos scildeba, partniorTa saerTo krebis Tanxmobas saWiroebs.<br />

saerTo kreba iRebs gadawyvetilebebs iseT sakiTxebze, rogoricaa kompaniis<br />

wesdebaSi cvlilebebis Setana, filialebis Seqmna, wliuri Sedegebis<br />

damtkiceba, auditoris arCeva, aseve sawarmos reorganizacia da likvidacia. 79<br />

sawarmos yovel partniors ufleba aqvs, miiRos sawarmos wliuri angari-<br />

Sisa da sxva dokumentebis asli, moiTxovos ganmartebebi am dokumentebis<br />

Sesaxeb da isini auditors Seamowmebinos. 80 zogierTi tipis sawarmoebis<br />

(solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoebebi) partniorebs ufleba aqvT,<br />

piradad Seamowmon sawarmos sabuRaltro wignebi da sabuTebi da mosTxovon<br />

sxva partniorebs sawarmos mimarT arsebul valdebulebaTa Sesruleba.<br />

81 saaqcio sazogadoebebis aqciebis sul cota 5 procentis mflobel<br />

aqcionerebs ufleba aqvT, moiTxovon sawarmos sameurneo saqmianobis an<br />

mTlianad wliuri balansis sagangebo Semowmeba, Tu isini miiCneven, rom<br />

adgili aqvs darRvevebs. maT aseve ufleba aqvT, sawarmos mmarTvel organos<br />

mosTxovon sawarmos saxeliT dadebuli garigebebis aslebi da informacia<br />

dasadebi garigebebis Sesaxeb. 82<br />

bankebi da saaqcio sazogadoebebi, romelTa fasiani qaRaldebi safondo birJaze<br />

savaWrod aris daSvebuli, aseve kompaniebi, romelTac 100-ze meti partniori<br />

hyavT, valdebulni arian, Seqmnan sameTvalyureo sabWo, romlis wevrebs<br />

partniorebis saerTo kreba irCevs. kompaniis sameTvalyureo sabWos evaleba<br />

direqtorebis saqmianobis kontroli da is uflebamosilia, Seamowmos<br />

kompaniis finansuri dokumentacia, angariSebi da aqtivebi. direqtorebs aseve<br />

evalebaT, rom sameTvalyureo sabWos wliuri angariSebi warudginon. 83<br />

2011<br />

angariSvaldebuleba (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad efeqtiania biznes-seqtoris korporatiuli marTva praqtikaSi?<br />

qarTul sawarmoebSi, gansakuTrebiT ki bankebSi, bolo wlebSi winsvla SeiniSneba<br />

korporatiuli marTvis wesebis Sesrulebis mxriv. amis miuxedavad,<br />

am sferoSi ramdenime susti rgoli mainc rCeba. ar arsebobs uwyeba, romelic<br />

Sesabamisi normebis Sesrulebaze zedamxedvelobas ganaxorcielebs.<br />

„saerTaSoriso safinanso korporaciis“ mier 2009 wels Catarebulma gamokiTxvam<br />

cxadyo, rom qarTuli kompaniebis korporaciuli marTvis praqtika<br />

bolo oTxi wlis manZilze „mniSvnelovnad gaumjobesda“ da gamokvleuli<br />

213<br />

79 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />

muxlebi 8-9 (1).<br />

80 iqve, muxli 3.<br />

81 iqve, muxli 24.<br />

82 iqve, muxli 53.<br />

83 iqve, muxlebi 55-57.<br />

12. biznesi


84 IFC News, “IFC Survey Finds Better Corporate<br />

Governance in Georgian Companies,<br />

Recommends Improvements”, 25 September<br />

2009.<br />

85 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />

86 saqarTvelos bankebis asociacia,<br />

korporaciuli marTvis kodeqsi,<br />

http://abg.org.ge/Admin1280837677.php<br />

(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />

87 daviT narmanias interviu avtorTan.<br />

88 World Economic Forum, The Global<br />

Competitiveness Report 2010-2011, 162-163.<br />

89 nino evgeniZis interviu avtorTan.<br />

90 avtoris mimowera giorgi melaSvilTan<br />

(saqarTvelos erovnuli bankis<br />

aRmasrulebeli direqtori), 2011 wlis 1<br />

ivnisi.<br />

214<br />

kompaniebis 77 procentma am sferoSi arsebuli mowinave praqtikis „ukeTesi<br />

codna“ gamoavlina. amave dros, kvlevam aCvena is sferoebi, sadac Semdgomi<br />

progresia saWiro _ maT Soris, sameTvalyureo sabWoebis efeqtianoba, Sida<br />

kontroli, informaciis gamJRavneba da aqcionerTa uflebebi. 84<br />

erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, gamoTqva varaudi, rom saqarTveloSi arsebul korporaciuli<br />

marTvis normebs bankebi ukeT asruleben, vidre sxva komerciuli<br />

organizaciebi. 85 2009 wlis seqtemberSi qarTulma bankebma xeli moaweres<br />

korporatiuli marTvis nebayoflobiT kodeqss, romelic „saerTaSoriso<br />

safinanso korporaciam,“ „saqarTvelos bankebis asociaciam“ da „saqarTvelos<br />

safondo birJam“ erToblivad SeimuSaves. 86<br />

zemoxsenebulma eqspertma aseve aRniSna, rom korporatiuli marTvis wesebis<br />

praqtikaSi Sesrulebaze monitorings arc erTi samTavrobo organo<br />

ar awarmoebs. 87 qveyanaSi korporatiul marTvasTan dakavSirebiT arsebuli<br />

problemebi „globaluri konkurentunarianobis“ angariSSic aisaxa,<br />

sadac kompaniebis sameTvalyureo sabWoebis efeqturobis mxriv saqarTvelos<br />

136 qveynidan 109-e adgili, xolo minoritaruli aqcionerebis dacvis<br />

kuTxiT 122-e adgili uWiravs. 88<br />

erT-erTma eqspertma „saerTaSiriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada,<br />

rom erovnuli banki zogadad kerZo bankebis saqmianobaze zedamxedvelobas<br />

warmatebiT axorcielebs. Tumca man isic aRniSna, rom maregulireblebma<br />

ver moaxerxes qarTuli xeli SeeSalaT bankebisTvis 2006-2008<br />

wlebSi uaRresad riskian operaciebSi CabmaSi uZravi qonebis sferoSi. 89 am<br />

mosazrebas ar daeTanxma erovnuli bankis warmomadgeneli, romelmac „saer-<br />

TaSiriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“ ganucxada, rom erov-nuli banki aRniSnul<br />

saqmianobas sistemur riskad ar miiCnevda da xazgasmiT aRniSna, rom arc<br />

erTi qarTuli banki amis Sedegad gakotrebis safrTxis winaSe ar damdgara. 90<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (kanoni)<br />

qula: 50<br />

ramdenad arsebobs meqanizmebi, romlebic biznes-seqtoris warmomadgenelTa<br />

keTilsindisierebas uzrunvelyofs?<br />

kanonmdebloba saTanado debulebebs Seicavs, romlebic sawarmoebSi da<br />

sawarmoebs Soris urTierTobebSi arsebul korufciasa da iuridiuli<br />

pirebis sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas exeba da, aseve, adgens garkveul<br />

wesebs kerZo seqtorSi interesTa SeuTavseblobis mxriv. Tumca, amave<br />

dros, zogadad SeimCneva iseTi qcevis kodeqsebis nakleboba, romlebic<br />

mTeli seqtoris an calkeuli kompaniebis saqmianobas daaregulirebs.<br />

meqrTameoba kerZo seqtorSi (rogorc qrTamis micema, ise miReba) dasjadi<br />

qmedebaa sisxlis samarTlis kodeqsiT da eqvs wlamde Tavisuflebis aRkveTas<br />

iTvaliswinebs. 91 amave dros, sisxlis samarTlis kodeqsi awesebs<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


sasjels ukanono Semosavlis legalizaciisa da saxelmwifo Sesyidvebis<br />

sferoSi dadebuli ukanono garigebebisTvis. 92 kodeqsi aseve Seicavs debulebebs,<br />

romlebic iuridiuli pirebis sisxlis samarTlebriv pasuxismgeblobas<br />

exeba. iuridiul pirebs (maT Soris, komerciul iuridiul pirebs)<br />

ekisrebaT pasuxismgebloba maTi kanonieri warmomadgenlebis dana-<br />

Saulze, romelic maTi saxeliT, maTi meSveobiT an maTTvis sargeblobis<br />

motanis mizniT iqna Cadenili. sanqciebi, romlebic SeiZleba iuridiul<br />

pirebs Seefardos, moicavs sawarmos likvidacias, licenziis CamorTmevas,<br />

dajarimebasa da qonebis konfiskacias. 93<br />

kanonmdebloba Seicavs ramdenime normas, romelic kompaniebis xelmZRvanelTa<br />

keTilsindisierebis zogad wesebs adgens. magaliTad, kompaniis<br />

xelmZRvanels ufleba ar aqvs, kompaniis partniorebis Tanxmobis gareSe<br />

imavdroulad ekavos msgavsi Tanamdeboba imave tipis sxva kompaniaSi. kanoni<br />

moiTxovs, rom kompaniebis direqtorebma da sameTvalyureo sabWos wevrebma<br />

keTilsindisierebis principis dacviT imoqmedon. kompaniebis direqtorebs<br />

ufleba ar aqvT, piradi sargeblobis mizniT gamoiyenon is informacia,<br />

romelic maT sakuTari Tanamdebobis meSveobiT miiRes, garda im SemTxvevisa,<br />

rodesac maT amis nebas kompaniis partniorTa kreba miscems. 94<br />

kanoni keTilsindisieri saqmianobis savaldebulo wesebs adgens im kompaniebisTvis,<br />

romelTa fasiani qaRaldebic savaWrod daSvebulia safondo<br />

birJaze. aseTi kompaniebis mmarTveli organos wevrebma unda imoqmedon ke-<br />

Tilsindisierad da im rwmeniT, rom maTi qmedeba yvelaze ukeTesia sawarmosa<br />

da misi fasiani qaRaldebis mflobelTa interesebisTvis. sawarmos<br />

fasiani qaRaldebis mflobelebs ufleba aqvT, am moTxovnaTa darRvevis gamo<br />

sarCeli aRZran mmarTveli organos wevris mimarT. mmarTveli organos<br />

wevrebma sawarmos sameTvalyureo sabWos unda acnobon nebismieri dasadebi<br />

garigebis Sesaxeb, romelic maTTvis interesTa SeuTavseblobas warmoSobs<br />

da aseTi garigebis dadebisas maT xmis uflebis gamoyeneba ekrZalebaT.<br />

amasTan erTad, sawarmom erovnul banks unda acnobos im garigebebis Sesaxeb,<br />

romlebSic interesTa SeuTavsebloba arsebobs da uzrunvelyos am<br />

informaciis gamoqveyneba sakuTar an safondo birJis veb-gverdze. 95<br />

rac Seexeba uaryofiT mxares, saqarTveloSi amJamad ar arsebobs arc<br />

erTi qcevis an antikorufciuli kodeqsi, romelic mTel biznes seqtorSi<br />

moqmedebs. metic, 2009 wels „saerTaSoriso safinanso korporaciis“ mier<br />

Catarebulma kvlevam aCvena, rom Seswavlili kompaniebis mxolod 16 procents<br />

hqonda Sida kodeqsi, romelic interesTa SeuTavseblobas an erTmaneTTan<br />

dakavSirebul pirebs Soris dadebul garigebebs aregulirebda. 96<br />

amasTan erTad, arsebuli normebi, romlebic mamxilebelTa dacvas exeba,<br />

kerZo seqtoris TanamSromlebze ar vrceldeba.<br />

2011<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofis meqanizmebi (praqtika)<br />

qula: 50<br />

ramdenad uzrunvelyofilia kerZo seqtoris warmomadgenelTa keTilsindisiereba<br />

praqtikaSi?<br />

215<br />

91 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />

miRebulia 1999 wlis 22 ivliss, muxli<br />

221.<br />

92 iqve, muxlebi 194, 195 (1).<br />

93 iqve, muxlebi 107 91), 107 (3).<br />

94 saqarTvelos kanoni „mewarmeTa Sesaxeb,“<br />

muxli 9.<br />

95 saqarTvelos kanoni „fasiani qaRaldebis<br />

bazris Sesaxeb,“ muxlebi 16-16 (1).<br />

96 IFC News, “IFC Survey Finds Better Corporate<br />

Governance in Georgian Companies,<br />

Recommends Improvements”.<br />

12. biznesi


97 iqve.<br />

98 daviT narmanias interviu avtorTan; nino<br />

evgeniZis interviu avtorTan.<br />

99 World Economic Forum, The Global<br />

Competitiveness Report 2010-2011, 382.<br />

100 Global Integrity, Global Integrity Scorecard:<br />

Georgia 2009, 117.<br />

101 saqarTvelos finansuri monitoringis<br />

samsaxuri, www.fms.gov.ge.<br />

102 OECD Anti-Corruption Network for Eastern<br />

Europe and Central Asia, Istanbul Anti-<br />

Corruption Action Plan, Second Round of<br />

Monitoring, Georgia Monitoring Report, (Paris:<br />

OECD ACN, 2010), 45-46.<br />

103 saqarTvelos erovnuli antikorufciuli<br />

strategia, http://www.justice.gov.ge/files/<br />

Documents/analitikuri/antikorufsiuli_ stategia.pdf<br />

(nanaxia 2011 wlis 8 Tebervals).<br />

216<br />

keTilsindisierebasTan dakavSirebuli sakanonmdeblo debulebebis Sez-<br />

Ruduli xasiaTi da iseTi eTikis kodeqsebis ararseboba, romlebic mTel<br />

seqtors moicavs, praqtikaSi mTel rig problemebs warmoSobs.<br />

rogorc wina qveTavSi aRiniSna, qarTul sawarmoebSi qcevis kodeqsis arseboba<br />

iSviaTia. amasTanave, iqmneba STabeWdileba, rom praqtikaSi Tanmimdevrulad<br />

arc arsebuli kodeqsebi sruldeba. magaliTad, „saerTaSoriso safinanso<br />

korporaciis“ mier Catarebul bolodroindel gamokiTxvaSi respondentTa<br />

34 procentma aRniSna, rom sameTvalyureo sabWos wevrebi interesTa<br />

SeuTavseblobis SemTxvevaSi xmis uflebiT sargeblobaze uars ar amboben. 97<br />

eqspertebma, romlebsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, daadastures, rom eTikis kodeqsebi da programebi mxolod TiTze<br />

CamosaTvlel kompaniebs aqvT da aRniSnes, rom aseTi wesebis praqtikaSi<br />

Sesrulebis Sesaxeb mwiri informaciaa xelmisawvdomi. 98<br />

2010-2011 wlebis „globaluri konkurentunarianobis angariSSi“ saqarTvelos<br />

139 qveynidan 78-e adgili uWiravs firmebis korporatiuli eTikis mxriv. 99<br />

mamxilebelTa dacva praqtikaSic problemuria. rogorc organizacia Global<br />

Integrity aRniSnavs, saqarTveloSi kerZo seqtorSi dasaqmebuli pirebi<br />

„Zalze daucvelni arian korufciis, meqrTameobis, Zalauflebis borotad<br />

gamoyenebisa da resursebis arasaTanado xarjvis faqtebis mxilebis Sem-<br />

TxvevaSi sapasuxo braldebis wayenebisa da sxva negatiuri Sedegebisagan.“ 100<br />

korufciaSi da ukanono Semosavlis legalizaciaSi Cabmuli kompaniebis<br />

Savi sia ar arsebobs, Tumca finansuri monitoringis samsaxuris veb-gverdze<br />

ganTavsebulia im kompaniebis saerTaSoriso sia, romlebic terorizms<br />

afinanseben. 101<br />

kerZo seqtorSi arsebuli meqrTameobis Sesaxeb statistikuri monacemebi<br />

ar moipoveba.<br />

antikorfciul politikaSi monawileoba (kanoni da praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad aqtiurad TanamSromlobs biznes-seqtori qveynis xelisuflebasTan<br />

korufciis winaaRmdeg brZolis mxriv?<br />

saqarTvelos biznes seqtori xelisuflebis antikorufciul politikasa<br />

da iniciativebSi aqtiurad ar monawileobs.<br />

antikorufciul politikaSi biznes seqtoris monawileoba jer-jerobiT<br />

Zalze SezRudulia. verc erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelo“ gaesaubra, ver gaixsena antikorufciul<br />

iniciativebSi kompaniebis an biznes asociaciebis monawileobis verc erTi<br />

SemTxveva, an am sakiTxze maT mier gakeTebuli gancxadebebi. „ekonomikuri<br />

TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis“ (OECD) `antikorufciuli<br />

qselis~ (ACN) bolo angariSSi saqarTvelos Sesaxeb aseve aRniSnulia,<br />

rom „kerZo seqtori antikorufciul politikaSi jer CarTuli ar aris.“ 102<br />

„erovnuli antikorufciuli strategia“ kerZo seqtorSi korufciis SemcirebasTan<br />

dakavSirebul RonisZiebebs iTvaliswinebs, 103 magram korufciis<br />

winaaRmdeg brZolis uwyebaTaSoris sakoordinacio sabWoSi, romelsac<br />

antikorufciuli politikis SemuSaveba da koordinireba evaleba (da ro-<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


melSic, mTavrobis Tanamdebobis pirebTan erTad, samoqalaqo sazogadoebis<br />

warmomadgenlebic Sedian) biznesi warmodgenili ar aris.<br />

miuxedavad imisa, rom 24-ma qarTulma kompaniam xeli moawera gaero-s<br />

„globalur SeTanxmebas,“ amJamad misi aqtiuri wevris statusi mxolod<br />

cxra maTgans aqvs, xolo TxuTmet kompanias „komunikaciaSi armonawile“<br />

wevris statusi mieniWa, radgan isini gaweuli muSaobis Sesaxeb angariSebs<br />

dadgenil vadebSi ar waradgenen. 104 qarTuli kompaniebis mier wardgenili<br />

ramdenime angariSi qmnis STabeWdilebas, rom isini SeTanxmebis antikorufciul<br />

komponents didi yuradRebas ar uTmoben.<br />

amave dros, erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelo“ gaesaubra, aRniSna, rom biznes asociaciebi arsebul<br />

problemebsa da darRvevebs sagadasaxado ombudsmenTan ganixilaven da<br />

Sesabamis informacias sxvadasxva araoficialuri arxebis meSveobiT<br />

avrceleben. 105<br />

2011<br />

samoqalaqo sazogadoebis mxardaWera da masTan TanamSromloba<br />

(kanoni da praqtika)<br />

qula: 25<br />

ramdenad TanamSromlobs biznes-seqtori samoqalaqo sazogadoebasTan<br />

da ramdenad uwevs mas daxmarebas korufciasTan brZolis mxriv?<br />

saqarTvelos biznes seqtori jer-jerobiT samoqalaqo sazogadoebis antikorufciul<br />

aqtivobebSi ar erTveba da arc afinansebs maT.<br />

samoqalaqo sazogadoebasa da bizness Soris kavSiri saqarTveloSi sustia.<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi TiTqmis mTlianad ucxoeli<br />

donorebis daxmarebaze arian damokidebuli da adgilobrivi kompaniebisgan<br />

dafinansebas praqtikulad ar iReben. 2005 wels Catarebuli erTerTi<br />

gamokiTxvis Sedegebis Tanaxmad, kompaniebisa da kerZo pirebis Semowirulobebi<br />

qarTuli arasamTavrobo organizaciebis mxolod mexuTeds<br />

hqonda miRebuli da es Semowirulobebic araregularuli da mcire iyo. 106<br />

verc erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, samoqalaqo sazogadoebisa da biznes seqtoris mier er-<br />

Toblivad ganxorcielebuli antikorufciuli iniciativis magaliTi ver<br />

gaixsena. ramdenime arasamTavrobo organizaciis (maT Soris, „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba saqarTvelos“) sameTvalyureo sabWoSi biznesmenebic<br />

arian warmodgenilni, magram es iSviaTi gamonaklisia.<br />

erT-erTma eqspertma, romelsac „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

gaesaubra, aRniSna, rom pasuxismgebloba am mdgomareobis gamo nawilobriv<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebsac ekisrebaT, radgan isini<br />

zogadad ucxouri donorebis daxmarebiT kmayofildebian da biznesis dafinansebis<br />

mopovebas aqtiurad ar cdiloben. Tumca man, amave dros, isic<br />

aRniSna, rom qarTveli biznesmenebis xelisuflebisadmi frTxili damokidebulebis<br />

gaTvaliswinebiT, isini savaraudod samoqalaqo sazogadoebis<br />

antikorufciuli iniciativebis dafinansebisgan mainc Tavs Seikavebdnen.<br />

107<br />

217<br />

104 United Nations Global Compact, Participants<br />

and Stakeholders, http://www.unglobalcompact.<br />

org/participants/search?business_type=2&commit<br />

=Search&amp;cop_status=all&amp;country[]=65&<br />

amp;joined_after=&amp;joined_before =&amp;<br />

keyword=&amp;listing_sta tus_id=all&amp;<br />

organization_type_id=&amp;page=1 &amp;<br />

per_page=50&amp;sector_id=all (nanaxia<br />

2011 wlis 8 Tebervals).<br />

105 avtoris mimowera jorj veltonTan<br />

(aRmasrulebeli direqtori, amerikis<br />

savaWro palata saqarTveloSi), Tbilisi,<br />

2011 wlis 28 maisi.<br />

106 Centre for Training and Consultancy, An<br />

Assessment of Georgian Civil Society (2005),<br />

CIVICUS Civil Society Index Shortened<br />

Assessment Tool Report for Georgia, 31.<br />

107 nino evgeniZis interviu avtorTan.<br />

12. biznesi


VII.daskvnebi<br />

218<br />

wina Tavebsa da sistemis institutebis Sefasebis grafikSi asaxulia erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis TiToeuli sayrdeni institutis Zlieri<br />

da susti mxareebi, aseve, mTlianad saqarTvelos erovnul antikorufciul<br />

sistemaSi arsebuli disbalansi da sxvadasxva sayrden instituts Soris kav-<br />

Sirebis mniSvneloba. aRmasrulebeli Sto da samarTaldamcavi uwyebebi<br />

sxva sayrden institutebze bevrad Zlierebi arian, gansakuTrebiT maTi SesaZleblobebisa<br />

da im rolis mxriv, romelsac isini korufciis winaaRmdeg<br />

brZolaSi asruleben, Sida marTvis maCveneblebis mixedviT (gamWvirvaloba,<br />

angariSvaldebuleba da keTilsindisiereba) ki maT saSualo poziciebi uWiravT.<br />

miuxedavad imisa, rom nebismieri sayrdeni institutis siZliere dadebiTi<br />

niSania, gansakuTrebul yuradRebas iqcevs sxva sayrdeni institutebis<br />

SedarebiTi sisuste. sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebis<br />

xarvezebi damoukideblobisa da aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis<br />

mxriv imaze miuTiTebs, rom urTierTSekavebisa da gawonasworebis<br />

sistemaSi seriozuli naklovanebebi arsebobs. es gansakuTrebiT SemaSfo-<br />

Tebelia, radgan arasaxelmwifo institutebi, romlebic makontrolebel<br />

funqcias unda asrulebdnen (media, politikuri partiebi da samoqalaqo<br />

sazogadoeba) amJamad antikorufciuli sistemis yvelaze sust rgolebs Soris<br />

arian. Sedegad, Zalauflebis borotad gamoyenebis SesaZlebloba kvlavac<br />

seriozuli problemaa.<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis sayrdeni institutebi:<br />

umTavresi Zlieri da susti mxareebi<br />

sayrdeni instituti sakanonmdeblo organo<br />

ZiriTadi zogadad kargi sakanonmdeblo baza<br />

Zlieri mxareebi gamWvirvalobis saTanado done praqtikaSi<br />

(parlamentis veb-gverdi sasargeblo<br />

informacias Seicavs da sakanonmdeblo<br />

organo saTanadod reagirebs sajaro<br />

informaciis moTxovnis ganacxadebze)<br />

ZiriTadi pluralizmis nakleboba da aRmasrulebeli<br />

susti mxareebi Stosgan damoukideblobis nakleboba<br />

parlamenti aRmasrulebel Stoze<br />

zedamxedvelobas ver axorcielebs da<br />

aRmasrulebeli Stos sakanonmdeblo<br />

winadadebebs sakmarisad detalurad ar<br />

ganixilavs<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

sayrdeni instituti aRmasrulebeli Sto<br />

(prezidenti da ministrTa kabineti)<br />

ZiriTadi sakmarisi SesaZleblobebi (rogorc<br />

Zlieri mxareebi resursebis, ise damoukideblobis<br />

TvalsazrisiT)<br />

mTeli rigi warmatebuli reformebi, maT<br />

Soris korufciasTan brZolis sferoSi<br />

ZiriTadi angariSvaldebulebis nakleboba praqtikaSi<br />

susti mxareebi prezidentis administraciis<br />

gamWvirvalobis dabali done praqtikaSi<br />

sayrdeni instituti sasamarTlo xelisufleba<br />

ZiriTadi xelmisawvdomi resursebis mniSvnelovani<br />

Zlieri mxareebi zrda<br />

mosamarTleebs Soris meqrTameobis<br />

aRmofxvra<br />

ZiriTadi aRmasrulebeli Stosgan damoukideblobis<br />

susti mxareebi nakleboba da, aqedan gamomdinare,<br />

aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofis uunaroba<br />

gamWvirvalobasTan dakavSirebuli<br />

problemebi<br />

sayrdeni instituti sajaro samsaxuri<br />

ZiriTadi xelmisawvdomi resursebis mniSvnelovani<br />

Zlieri mxareebi zrda<br />

zogadad kargi kanonmdeloba, romelic xels<br />

uwyobs gamWvirvalobis,<br />

angariSvaldebulebisa da<br />

keTilsindisierebis uzrunvelyofas<br />

bevr uwyebaSi gamWvirvalobisa da<br />

angariSvaldebulebis saTanado done<br />

praqtikaSi. magaliTad. qonebrivi<br />

deklaraciebi onlain reJimSi qveyndeba da<br />

zogierT uwyebas STambeWdavi veb-gverdi<br />

aqvs<br />

ZiriTadi arasakmarisi damoukidebloba politikuri<br />

susti mxareebi xelmZRvanelobisgan<br />

erTgvarovani praqtikis ararseboba mTel<br />

sajaro seqtorSi, maT Soris,<br />

gamWvirvalobasa da keTilsindisierebasTan<br />

dakavSirebuli sakanonmdeblo debulebebis<br />

araTanmimdevruli ganxorcieleba<br />

219<br />

VII. daskvnebi


220<br />

garkveuli xarvezebi kanonis debulebebSi,<br />

romlebic gamWvirvalobas da<br />

keTilsindisierebas exeba<br />

sajaro seqtori arasakmarisad aqtiuria<br />

korufciasTan dakavSirebuli sakiTxebisa<br />

da antikorufciuli reformebis Sesaxeb<br />

farTo sazogadoebis informirebis mxriv<br />

sayrdeni instituti samarTaldamcavi uwyebebi<br />

(Sinagan saqmeTa saministro da prokuratura)<br />

ZiriTadi saTanado SesaZleblobebi (gansakuTrebiT<br />

Zlieri mxareebi resursebis TvalsazrisiT)<br />

angariSvaldebulebasa da<br />

keTilsindisierebasTan dakavSirebuli<br />

kargi sakanonmdeblo normebi<br />

warmatebuli brZola meqrTameobasTan<br />

ZiriTadi gamWvirvalobis dabali done<br />

susti mxareebi angariSvaldebulebis nakleboba maRal<br />

rgolebSi an im SemTxvevebSi, rodesac saqme<br />

politikur interesebs exeba<br />

politikuri Careva samarTaldamcavebis<br />

saqmianobaSi, rasac Sedegad SerCeviTi<br />

samarTlebrivi devna da kanonis<br />

araTanmimdevruli aRsruleba mosdevs<br />

sayrdeni instituti kontrolis palata<br />

(umaRlesi auditoruli dawesebuleba)<br />

ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi palatis<br />

Zlieri mxareebi damoukideblobasTan dakavSirebiT<br />

saxelmwifos mier gamoyofili finansuri<br />

resursebis zrda da palatis<br />

SesaZleblobebis gaumjobeseba<br />

warmatebuli reformebis meSveobiT<br />

saTanado gamWvirvaloba praqtikaSi<br />

ZiriTadi SesaZleblobebTan dakavSirebuli<br />

susti mxareebi problemebi jerac gavlenas axdens palatis<br />

unarze, efeqturad Caataros kompleqsuri<br />

auditebi<br />

sayrdeni instituti saarCevno administracia<br />

ZiriTadi xelmisawvdomi resursebis mniSvnelovani<br />

Zlieri mxareebi zrda<br />

saTanado gamWvirvaloba rogorc kanonis<br />

doneze, ise praqtikaSi<br />

ZiriTadi arasakmarisi damoukidebloba praqtikaSi<br />

susti mxareebi angariSvaldebulebis nakleboba<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

sayrdeni instituti saxalxo damcveli<br />

administracia araefeqtiania saarCevno<br />

kampaniebis dafinansebis regulirebis<br />

TvalsazrisiT (metwilad saTanado<br />

uflebamosilebis uqonlobis gamo).<br />

arCevnebis administrirebasTan<br />

dakavSirebuli problemebi (administraciuli<br />

resursebis gamoyeneba saarCevno kampaniis<br />

ganmavlobaSi, xmebis daTvlisa da Sejamebis<br />

procedurebi, saCivrebis ganxilva)<br />

ZiriTadi instituti damoukidebelia rogorc kanonis<br />

Zlieri mxareebi doneze, ise praqtikaSi.<br />

saTanado gamWvirvaloba kanonis doneze da<br />

praqtikaSi<br />

kanoniT miniWebuli mZlavri sagamoZiebo<br />

uflebamosilebebi<br />

ZiriTadi saxelmwifos mier gamoyofili resursebis<br />

susti mxareebi odenoba sakmarisi ar aris<br />

sagamoZiebo funqciis Sesrulebas<br />

praqtikaSi xels uSlis is garemoeba, rom<br />

zogierTi saxelmwifo uwyeba sakmarisad ar<br />

TanamSromlobs saxalxo damcvelTan<br />

sayrdeni instituti politikuri partiebi<br />

ZiriTadi SesaZleblobebTan dakavSirebuli kargi<br />

Zlieri mxareebi sakanonmdeblo debulebebi (registraciis<br />

siadvile, partiebis daculoba maT<br />

saqmianobaSi arajerovani gare Carevisgan)<br />

ZiriTadi partiebs Soris resursebis ganawilebis<br />

susti mxareebi mxriv amJamad arsebuli mdgomareoba<br />

realur politikur konkurencias amcirebs<br />

arasakmarisi finansuri gamWvirvaloba da<br />

angariSvaldebuleba<br />

Sida demokratiuli marTvis sisuste<br />

farTo socialuri interesebis agregaciisa<br />

da reprezentaciis unaris nakleboba<br />

sayrdeni instituti media<br />

ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi media-<br />

Zlieri mxareebi erTeulebis dafuZneba-registraciis,<br />

damoukideblobisa da mflobelobis<br />

gamWvirvalobis Sesaxeb<br />

ZiriTadi saredaqcio damoukideblobis nakleboba<br />

susti mxareebi gavleniani media-erTeulebis umetesobaSi<br />

(rac mkveTr mikerZoebaSi gamoixateba<br />

xelisuflebis an opoziciis sasargeblod)<br />

221<br />

VII. daskvnebi


222<br />

mflobelobis gamWvirvalobis nakleboba<br />

praqtikaSi, gansakuTrebiT yvelaze<br />

gavlenian media-erTeulebSi<br />

sisuste korufciis faqtebis mxilebisa da<br />

mmarTvelobasTan dakavSirebul sakiTxebze<br />

sazogadoebis informirebis TvalsazrisiT<br />

maregulirebeli komisiis arasakmarisi<br />

damoukidebloba, maT Soris, mediis<br />

licenzirebis procesSi<br />

sayrdeni instituti samoqalaqo sazogadoeba<br />

ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi<br />

Zlieri mxareebi resursebisa (registraciis siadvile) da<br />

damoukideblobis Sesaxeb<br />

damoukideblobis maRali xarisxi<br />

praqtikaSi (xelisuflebis mxridan<br />

arajerovani Carevisa da devnis faqtebi<br />

zogadad iSviaTia)<br />

ZiriTadi resursebis nakleboba praqtikaSi<br />

susti mxareebi (dafinansebis diversificirebuli<br />

wyaroebis ararseboba)<br />

keTilsindisierebisa da<br />

angariSvaldebulebis uzrunvelyofis<br />

meqanizmebis sisuste<br />

araefeqturoba xelisuflebis<br />

angariSvaldebulebis uzrunvelyofisa da<br />

politikis reformirebis xelSewyobis<br />

kuTxiT<br />

sayrdeni instituti biznesi<br />

ZiriTadi kargi sakanonmdeblo debulebebi<br />

Zlieri mxareebi resursebisa (registraciis siadvile) da<br />

damoukideblobis Sesaxeb<br />

ZiriTadi damoukideblobasTan dakavSirebuli<br />

susti mxareebi problemebi praqtikaSi (xelisuflebis<br />

mxridan arajerovani Carevisagan<br />

arasakmarisi daculoba)<br />

biznesi ar monawileobs antikorufciul<br />

politikaSi, mxars ar uWers samoqalaqo<br />

sazogadoebas da ar TanamSromlobs masTan<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

urTierTkavSirebi sayrden institutebs Soris<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis koncefcia gulisxmobs, rom erT<br />

institutSi arsebulma sisustem SeiZleba seriozuli xarvezebi gamoiwvios<br />

mTels antikorufciul sistemaSi. amrigad, sayrden institutebs Soris<br />

arsebuli urTierTqmedebis analizi sistemis saerTo Zlierebis Sefasebis<br />

sakvanZo elementia. miuxedavad imisa, rom erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

kvlevaSi sayrdeni institutebis araerTi Zlieri mxarea warmoCenili,<br />

bunebrivia, rom am TavSi aqcenti yvelaze mniSvnelovan sisusteebze keTdeba.<br />

aRsaniSnavia, rom saqarTvelos sakanonmdeblo organosa da politikuri<br />

partiebis susti mxareebi, pirdapir an iribad, zegavlenas axdens TiTqmis<br />

yvela sxva sayrden institutze.<br />

politikuri partebis sisusteebs (gansakuTrebiT organizaciuli mdgradobisa<br />

da xalxis interesebis reprezentaciis TvalsazrisiT), aRmasrulebeli<br />

Stos dominirebis konteqstSi, Sedegad moaqvs parlamentis sruli<br />

kontroli mmarTveli „erTiani nacionaluri moZraobis“ mier (romelic<br />

adgilebis daaxloebiT 80 procents flobs maSin, rodesac sakonstitucio<br />

umravlesobis Sesaqmnelad adgilebis ori mesamedic sakmarisia). politikur<br />

partiebSi Sida demokratiuli marTvis naklebobis pirobebSi, parlamentis<br />

erTpartiuloba mniSvnelovnad amcirebs sakanonmdeblo organos<br />

damoukideblobas. vinaidan (rogorc qvemoT iqneba naCvenebi) parlamentis<br />

arasakmarisi damoukidebloba gavlenas axdens sxva sayrdeni institutebis<br />

did nawilze, politikuri partiebis sisuste saqarTvelos erovnuli<br />

antikorufciuli sistemis erT-erTi umTavresi naklovanebaa.<br />

Zlieri da damoukidebeli parlamentis ararseboba (Zlieri sasamarTlo<br />

xelisuflebis ararsebobasTan erTad) aRmasrulebeli Stos arasakmarisi<br />

angariSvaldebulebis ZiriTadi mizezia. rogorc am angariSis Sesabamis Tav-<br />

Sia aRniSnuli, prezidentisa da ministrTa kabinetisadmi parlamentis amJamindeli<br />

loialuri damokidebuleba imis niSania, rom sakanonmdeblo organo<br />

zedamxedvelobis farTo uflebamosilebebis praqtikaSi gamoyenebas<br />

didwilad ver axerxebs.<br />

sakanonmdeblo organos naklovanebebi mTel rig sxva institutebzec aisaxeba.<br />

maT, SesaZloa, Seamciron kontrolis palatis damoukidebloba da<br />

misi unari, sanqciebi dauwesos kanonis damrRvevT, radgan naklebad savaraudoa,<br />

rom parlamenti (amJamindel mdgomareobaSi) reagirebas moaxdens<br />

palatis mier aRmasrulebeli Stos maRal eSelonebSi aRmoCenil SesaZlo<br />

darRvevebze (rac aseve asustebs aRmasrulebeli Stos angariSvaldebulebas).<br />

amasTan erTad, bolo wlebSi sakanonmdeblo organom araerTxel<br />

moaxdina saxalxo damcvelis daskvnebisa da rekomendaciebis ignorireba.<br />

parlamentSi erTi partiis sruli dominireba aseve amcirebs qarTuli samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis unars, gavlena moaxdinon politikis<br />

formirebaze advokatirebis meSveobiT.<br />

223<br />

VII. daskvnebi


224<br />

Zlieri kavSiri arsebobs sakanonmdeblo organos sisustesa da damoukidebeli<br />

sasamarTlo xelisuflebis ararsebobas Sorisac. parlamenti niSnavs<br />

uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaresa da mosamarTleebs, xolo uzenaesi<br />

sasamarTlo SemdgomSi mniSvnelovan rols asrulebs qveda donis mosamarTleebis<br />

daniSvnaSi. sakanonmdeblo organos amJamindeli Semadgenloba<br />

qmnis iseT garemos, sadac didia Tanamdebobaze mosamarTleTa politikuri<br />

motiviT daniSvnis albaToba. sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis<br />

dabali xarisxi, Tavis mxriv, kidev ufro amcirebs aRmasrulebeli<br />

Stosa da samarTaldamcavi uwyebebis (gansakuTrebiT am uwyebebis<br />

maRali rangis Tanamdebobis pirebis) angariSvaldebulebas.<br />

sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis nakleboba aseve gavlenas axdens<br />

saarCevno administraciis angariSvaldebulebaze (radgan sasamarTloebi<br />

saarCevno moxeleebs darRvevebisTvis sanqciebs iSviaTad uweseben)<br />

da biznesis damoukideblobaze (xelisuflebis mxridan maT saqmianobaSi<br />

arajerovani Carevis SemTxvevaSi, kerZo kompaniebis mier sasamarTlo dacviT<br />

sargeblobisa da zaralis anazRaurebis SesaZlebloba saTanadod garantirebuli<br />

ar aris).<br />

es mizez-Sedegobriobis jaWvi calmxrivi ar aris. magaliTad, marTalia<br />

qarTuli politikuri partiebis mdgomareoba gavlenas axdens antikorufciuli<br />

sistemis sxva sayrden institutebze, magram sxva institutebis sisusteebi<br />

aseve amwvavebs partiul sistemaSi arsebul problemebs. sajaro<br />

samsaxuris arasakmarisi damoukidebloba (rac mis saqmianobaSi aRmasrulebeli<br />

Stos gadametebuli CareviT aris gamowveuli) da sajaro samsaxurisa<br />

da mmarTveli partiis arasakmarisi gamijvna araTanabar garemos qmnis<br />

arCevnebis dros, radgan mmarTveli partia sxvadasxva saxelmwifo resursze<br />

eqskluziuri wvdomiT sargeblobs. damoukidebeli mediisa da biznesis<br />

nakleboba aseTive Sedegs iZleva da mmarTel partias mniSvnelovan upiratesobas<br />

uqmnis kerZo resursebiT sargeblobis mxriv. saarCevno administracia<br />

zogadad ver axerxebs Seqmnas Tanabari garemo saarCevno konkurenciisTvis.<br />

amasTan erTad, vinaidan samarTaldamcavi uwyebebi qveynis politikuri<br />

xelmZRvanelobisgan sakmarisad damoukidebelni ar arian, maT zogjer<br />

partiuli interesebis gasatareblad iyeneben, rac kidev ufro zRudavs<br />

politikur konkurencias.<br />

qarTuli mediis gamudmebuli uunaroba, moaxdinos sazogadoebis saTanado<br />

informireba mmarTvelobis sakiTxebze, asustebs mTeli rigi iseTi sayrdeni<br />

institutebis angariSvaldebulebas, rogorebicaa aRmasrulebeli Sto,<br />

sakanonmdeblo organo da sasamarTlo xelisufleba.<br />

gansxvavebebi kanonsa da praqtikas Soris<br />

ramdenime SemTxvevaSi, kvlevam mniSvnelovani gansxvavebebi gamoavlina<br />

kanonsa da praqtikas Soris, rac imaze miuTiTebs, rom qveyanaSi moqmedi<br />

jansaRi sakanonmdeblo normebi praqtikaSi srulyofilad da Tanamimdevrulad<br />

ar sruldeba.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


90<br />

80<br />

70<br />

60<br />

50<br />

40<br />

30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

rogorc zemoT moyvanil sqemaSia naCvenebi, kanonsa da praqtikas Soris yvelaze<br />

didi gansxvaveba mediis, politikuri partiebis, biznesisa da sasamar-<br />

Tlo xelisuflebis SemTxvevaSi vlindeba, Tumca samoqalaqo sazogadoebis,<br />

samarTaldamcavi uwyebebis, sakanonmdeblo organosa da sajaro samsaxuris<br />

SemTxvevaSic, aseve, mniSvnelovani Seusabamobebi arsebobs. saqar-<br />

Tvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Tormeti sayrdeni institutidan<br />

Svidma 50-ze dabali saerTo qula miiRo praqtikis mxriv.<br />

politikuri partiebisTvis resursebis xelmisawvdomoba kanoniT aris garantirebuli,<br />

magram politikur konkurencias mniSvnelovnad amcirebs<br />

mmarTvel partiasa da yvela sxva politikur jgufs Soris praqtikaSi arsebuli<br />

uzarmazari uTanasworoba, agreTve saarCevno sistemis naklovanebebi.<br />

kanonmdebloba Zlier normebs Seicavs biznesisa da mediis damoukideblobasTan<br />

dakavSirebiT, magram praqtikaSi am sayrdeni institutebis damoukidebloba<br />

saTanadod uzrunvelyofili ar aris. biznesis SemTxvevaSi, amis<br />

erT-erT mTavar mizezad SeiZleba Zlieri sasamarTlos ararseboba dasaxeldes.<br />

rac Sexeba medias, miuxedavad imisa, rom Jurnalistebze aSkara zewolisa<br />

da devnis SemTxvevebi iSviaTia, miiCneva, rom xelisuflebam qveynis<br />

yvelaze gavlenian media-erTeulebze (tele-arxebze, romlebic mTeli<br />

qveynis masStabiT mauwyebloben) kontroli loialuri biznesmenebis mier<br />

maTi SeZenis gziT daamyara. Sesabamisad, SeSfoTebis sagania mediis mflobelobis<br />

gamWvirvalobisa da saredaqcio damoukideblobis nakleboba.<br />

parlamentis damoukidebloba kanoniT saTanadod aris daculi, magram (rogorc<br />

wina qveTavSi aRiniSna) praqtikaSimas sakanonmdeblo organoSi pluralizmis<br />

nakleboba da politikur partiebSi demokratiuli marTvis meqanizmebis<br />

sisuste amcirebs. sasamarTlo xelisuflebis saqmianobis maregulirebeli<br />

sakanonmdeblo baza bolo wlebSi mniSvnelovnad gaumjobesda,<br />

magram am winsvlas praqtikaSi Sesabamisi cvlilebebi jer ar mohyolia.<br />

2011<br />

sakanonmdeblo<br />

organo<br />

aRmasrulebeli<br />

Sto<br />

sasamarTlo<br />

sajaro samsaxuri<br />

samarTaldamcavi<br />

uwyebebi<br />

saarCevno<br />

administracia<br />

saxalxo<br />

damcveli<br />

kontrolis<br />

palata<br />

politikuri<br />

partiebi<br />

225<br />

samoqalaqo<br />

sazogadoeba<br />

Law Practice<br />

media<br />

biznesi<br />

VII. daskvnebi


226<br />

rogorc sakanonmdeblo organos, ise sasamarTlo xelisuflebas farTo uflebamosilebebi<br />

aqvT aRmasrulebel Stoze zedamxedvelobis TvalsazrisiT,<br />

magram praqtikaSi maT gamoyenebas ver axerxeben damoukideblobis naklebobis<br />

gamo.<br />

uaxloesi wlebis ZiriTadi gamowvevebi<br />

rogorc am Tavis SesavalSi iyo aRniSnuli, saqarTveloSi 2004 wlis Semdeg<br />

ganxorcielebulma reformebma mniSvnelovnad gaaZliera aRmasrulebeli<br />

xelisufleba (maT Soris, samarTaldamcavi uwyebebi) da sagrZnoblad<br />

gaizarda misi SesaZleblobebi sxvadasxva problemis (maT Soris korufciis)<br />

daZlevis mxriv. amis miuxedavad, sxva ZiriTad saxelisuflo institutebs<br />

– sakanonmdeblo organosa da sasamarTlo xelisuflebas – imave wlebSi<br />

msgavsi winsvla ar ganucdiaT da amJamad isini aRmasrulebel Stoze bevrad<br />

sustebi arian. saqarTveloSi aseve sustia erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

arasaxelmwifo institutebi da maT amJamad sakuTari funqciebis sa-<br />

Tanadod Sesruleba ar SeuZliaT. yvela arasaxelmwifo instituts antikorufciul<br />

sistemaSi misi rolis SesrulebaSi 25 qula mieniWa, xolo yvela<br />

saxelmwifo institutma (aRmasrulebeli Stosa da samarTaldamcavi uwyebebis<br />

garda) amave ganzomilebaSi 50 an naklebi qula miiRo. am institutebis<br />

gaZliereba momavali wlebis umTavres amocanad unda iqces, raTa SesaZlebeli<br />

gaxdes keTilsindisierebis dacva mmarTvelobis mTels sistemaSi.<br />

kidev erTi umniSvnelovanesi gamowvevaa kanonsa da praqtikas Soris amJamad<br />

arsebuli gansxvavebebis daZleva. kanonsa da praqtikas Soris didi gansxvavebebis<br />

arseboba, zog SemTxvevaSi, zedamxedvelobisa da angariSvaldebulebis<br />

meqanizmebis sisusteze (an ararsebobaze) miuTiTebs. sajaro seqtoris<br />

SemTxvevaSi, aq gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba sajaro dawesebulebebSi<br />

axladSeqmnili Sida auditis organoebis gaZlierebas. sajaro samsaxuris<br />

biuros mniSvnelovani rolis Sesruleba SeuZlia mTels sajaro seqtorSi<br />

wesebisa da aqtivobebis erTgvarovnebis uzrunvelyofisa da zogierT<br />

samTavrobo uwyebebSi danergili sanimuSo praqtikis sajaro seqtoris<br />

sxva dawesebulebebSi damkvidrebis TvalsazrisiT.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


sayrdeni instituti sakanonmdeblo organo<br />

problema parlamenti aRmasrulebeli Stosgan<br />

damoukidebeli ar aris da praqtikaSi<br />

zedamxedvelobis efeqtianad<br />

ganxorcieleba ar SeuZlia.<br />

rekomendacia imisTvis, rom parlamenti ufro<br />

damoukidebeli gaxdes, unda gadaidgas<br />

nabijebi, romlebic sakanonmdeblo<br />

organoSi gansxvavebuli politikuri<br />

interesebis ukeT warmodgenas<br />

uzrunvelyofs. am miznis misaRwevad,<br />

SesaZlebelia cvlilebebis Setana<br />

saparlamento mandatebis ganawilebis<br />

arsebul sistemaSi.<br />

saarCevno kampaniebis dafinansebis mxriv<br />

arsebuli disbalansis aRmofxvra da<br />

gamWvirvalobis gazrda aseve<br />

wingadadgmuli nabiji iqneba ufro<br />

pluralisturi mmarTvelobis<br />

mimarTulebiT.<br />

sayrdeni instituti aRmasrulebeli Sto<br />

problema aRmasrulebeli Stos angariSvaldebuleba<br />

sakmarisad uzrunvelyofili ar aris<br />

(ZiriTadad parlamentisa da sasamarTlo<br />

xelisuflebis sisustis gamo).<br />

rekomendacia parlamentisa da sasamarTlo xelisuflebis<br />

gaZliereba xels Seuwyobs aRmasrulebeli<br />

Stos angariSvaldebulebis zrdas.<br />

sayrdeni instituti sasamarTlo xelisufleba<br />

problema sasamarTlo xelisuflebis saqmianobaSi<br />

arajerovnad erevian aRmasrulebeli Sto<br />

da samarTaldamcavi uwyebebi.<br />

2011 227<br />

VIII.<br />

rekomendaciebi


228<br />

sasamarTlo xelisufleba sakmarisad<br />

gamWvirvale ar aris.<br />

rekomendacia SesaZlebelia iusticiis umaRlesi sabWos<br />

formirebis wesis Secvla imgvarad, rom<br />

uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares<br />

sabWoSi sasamarTlo xelisuflebis<br />

warmomadgenelTa kandidaturebis<br />

wardgenis eqslkuziuri ufleba aRar<br />

hqondes da es ufleba mosamarTleTa<br />

konferenciis wevrebsac mieniWoT.<br />

mosamarTleTa dasaniSnad saWiro ar unda<br />

iyos iusticiis umaRles sabWoSi<br />

prezidentisa da parlamentis<br />

warmomadgenlebis Tanxmoba.<br />

savaldebulo unda gaxdes sasamarTlo<br />

gadawyvetilebebis ganTavseba sasamarTlos<br />

veb-gverdze.<br />

sayrdeni instituti sajaro samsaxuri<br />

problema sajaro samsaxuri praqtikaSi daculi ar<br />

aris politikuri gavlenisgan, rac safrTxes<br />

uqmnis sajaro mosamsaxureTa<br />

damoukideblobas.<br />

gamWvirvalobasTan da<br />

keTilsindisierebasTan dakavSirebuli<br />

sakanonmdeblo debulebebi mTels sajaro<br />

samsaxurSi Tanmimdevrulad da<br />

srulyofilad ar gamoiyeneba.<br />

rekomendacia aucilebelia zomebis gatareba sajaro<br />

mosamsaxureTa samsaxuridan TviTneburi<br />

daTxovnis praqtikis aRmosafxvrelad,<br />

gansakuTrebiT maSin, rodesac romelime<br />

sajaro uwyebis politikuri<br />

xelmZRvaneloba icvleba.<br />

kanonis is debulebebi, romlebic sajaro<br />

mosamsaxureTa Tanamdebobaze daniSvnas,<br />

aseve „reorganizaciis“ dros samsaxuridan<br />

maT daTxovnas exeba, SesaZlebelia,<br />

gafarTovdes da ufro mkafio gaxdes, raTa<br />

Tavidan iqnes acilebuli maTi borotad<br />

gamoyeneba. SemoRebul unda iqnes<br />

TanamSromelTa dawinaurebisa da premiebis<br />

mikuTvnebis maregulirebeli mkafio da<br />

erTgvarovani wesebi.<br />

SesaZlebelia sajaro samsaxuris biuros<br />

uflebamosilebebisa da resursebis gazrda,<br />

rac mas saSualebas miscems, sajaro<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

mosamsaxureebs treningebi Cautaros<br />

gamWvirvalobasa da keTilsindisierebasTan<br />

dakavSirebul sakiTxebze da ganaxorcielos<br />

Sesabamisi wesebis Sesrulebis monitoringi.<br />

sajaro samsaxuris biurom mTels sajaro<br />

samsaxurSi wesebisa da praqtikis<br />

erTgvarovnebaze unda izrunos da<br />

uzrunvelyos, rom zogierT samTavrobo<br />

uwyebaSi damkvidrebuli sanimuSo praqtika<br />

sajaro seqtoris sxva uwyebebSic dainergos.<br />

uzrunvelyofil unda iqnes wesebisa da<br />

praqtikis erTgvarovneba mTel sajaro<br />

samsaxurSi. magaliTad, unda dadgindes<br />

minimaluri saerTo standartebi<br />

informaciis im saxeobebTan dakavSirebiT,<br />

romlebic sajaro uwyebebma sakuTari<br />

iniciativiT unda gamoaqveynon. magaliTisTvis,<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba _<br />

saqarTvelos“ mier momzadebul dokumentSi<br />

„aTi rCeva Ria monacemTa Sesaxeb“<br />

mocemulia rekomendaciebi sajaro<br />

informaciis gavrcelebasTan dakavSirebiT.<br />

gamWvirvalobasa da keTilsindisierebasTan<br />

dakavSirebuli Zlieri sakanonmdeblo<br />

normebi aseve unda exebodes adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis organoebis zogierT<br />

warmomadgenels, romlebzec, rogorc Cans,<br />

es wesebi amJamad ar vrceldeba. unda<br />

aRmoifxvras bundovaneba imasTan<br />

dakavSirebiT, vrceldeba Tu ara<br />

keTilsindisierebis sferoSi arsebuli<br />

sakanonmdeblo normebi sajaro samarTlis<br />

iuridiul pirebze.<br />

SesaZleblobebis ganviTarebis meSveobiT,<br />

uzrunvelyofil unda iqnes Sida auditis<br />

subieqtebis saTanado funqcionireba<br />

(romelTac kanoniT keTilsindisierebis<br />

normebis implementacia evalebaT).<br />

sayrdeni instituti samarTaldamcavi uwyebebi<br />

problema samarTaldamcavi uwyebebi sakmarisad<br />

gamWvirvale ar aris.<br />

samarTaldamcavi uwyebebis<br />

angariSvaldebulebis uzrunvelyofa<br />

Tanmimdevrulad ar xdeba, gansakuTrebiT<br />

maSin, rodesac saqme maRali rangis<br />

Tanamdebobis pirebs an politikur<br />

interesebs exeba.<br />

229<br />

VIII. rekomendaciebi


230<br />

samarTaldamcavi uwyebebi zogjer<br />

politikur zegavlenas ganicdian, rasac<br />

Sedegad SerCeviTi samarTlebrivi devna da<br />

kanonis SerCeviTi aRsruleba moaqvs.<br />

rekomendacia samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis<br />

maregulirebel kanonebs gamWvirvalobasTan<br />

dakavSirebuli ufro farTo debulebebi<br />

unda daematos.<br />

saTanadod unda iqnes gamoZiebuli is<br />

savaraudo samarTaldarRvevebi,<br />

romlebSic samarTaldamcavi uwyebebis<br />

TanamSromlebi, gansakuTrebiT maRali<br />

rangis Tanamdebobis pirebi, figurireben.<br />

sayrdeni instituti kontrolis palata<br />

problema kontrolis palatas kvlavac aqvs<br />

SesaZleblobebTan dakavSirebuli<br />

problemebi. gansakuTrebiT aRsaniSnavia<br />

iseTi auditorebis nakleboba, romlebsac<br />

kompleqsuri auditis Catareba SeuZliaT.<br />

rekomendacia aucilebelia kontrolis palatis<br />

uzrunvelyofa maRalkvalificiuri<br />

auditorebis sakmarisi ricxvis mosazidad<br />

saWiro resursebiT.<br />

sayrdeni instituti saarCevno administracia<br />

problema saarCevno administracia praqtikaSi<br />

sakmarisad damoukidebeli ar aris.<br />

saarCevno administraciis<br />

angariSvaldebuleba praqtikaSi<br />

uzrunvelyofili ar aris.<br />

saarCevno administracias, Sesabamisi<br />

uflebamosilebis arqonis gamo, partiebis<br />

(saarCevno kampaniebis) dafinansebis<br />

efeqturad regulireba ar SeuZlia.<br />

saarCevno administracia ver axerxebs<br />

saarCevno procesis zogierTi aspeqtis<br />

saTanadod marTvas (administraciuli<br />

resursebis ukanono gamoyenebis aRkveTa,<br />

xmebis daTvla da Sejameba, saCivrebis<br />

ganxilva).<br />

rekomendacia saarCevno administraciis dakompleqtebis<br />

wesebi imgvarad unda Seicvalos, rom<br />

uzrunvelyofil iqnes administraciis<br />

politikuri miukerZoebloba da<br />

profesionalizmi.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

sayrdeni instituti saxalxo damcveli<br />

aucilebelia imis uzrunvelyofa, rom<br />

saarCevno administraciis winaaRmdeg<br />

mimarTuli saCivrebi da gancxadebebi<br />

sasamarTloSi saTanadod iqnes ganxiluli.<br />

SesaZlebelia politikuri partiebis<br />

kanonisa da saarCevno kodeqsis imgvarad<br />

Secvla, rom centralur saarCevno komisias<br />

partiebis dafinansebis regulirebisa da<br />

monitoringis kuTxiT ufro farTo<br />

uflebamosilebebi mieniWos.<br />

unda gamkacrdes kanonis is normebi,<br />

romlebic administraciuli resursebis<br />

ukanono gamoyenebis aRsakveTad aris<br />

gamiznuli.<br />

dabal rgolebSi saarCevno administraciis<br />

moxeleTa daniSvna Sesabamisi procedurebis<br />

codnis testirebas unda daefuZnos.<br />

problema saxalxo damcveli saxelmwifosgan sakmaris<br />

dafinansebas ar iRebs da iZulebulia,<br />

donorebis daxmareba gamoiyenos misi<br />

aparatis funqcionirebis<br />

uzrunvelsayofad da ZiriTadi<br />

movaleobebis Sesasruleblad.<br />

saxalxo dacvelis sagamoZiebo saqmianoba<br />

zogjer imis gamo ferxdeba, rom sxva sajaro<br />

uwyebebi masTan saTanadod ar<br />

TanamSromloben.<br />

rekomendacia saxelmwifo biujetSi saxalxo damcvelis<br />

aparatisTvis gankuTvnili yovelwliuri<br />

saxsrebis odenoba unda gaizardos, raTa<br />

uzrunvelyofil iqnes yvela saoperacio<br />

xarjis dafarva.<br />

sajaro moxeleebs sanqciebi unda<br />

ekisrebodeT im SemTxvevaSi, Tu isini ar<br />

Seasruleben saxalxo damcvelisTvis<br />

gamoZiebaSi daxmarebis gawevis kanoniT<br />

gaTvaliswinebul valdebulebas.<br />

sayrdeni instituti politikuri partiebi<br />

problema partiebs Soris resursebis ganawilebis<br />

mxriv amJamad arsebuli mdgomareoba<br />

efeqtiani politikuri konkurenciis<br />

arsebobis saSualebas ar iZleva da<br />

politikur sistemaSi pluralizmis<br />

naklebobas iwvevs.<br />

231<br />

VIII. rekomendaciebi


232<br />

politikuri partiebis finansuri<br />

gamWvirvaloba da angariSvaldebuleba arc<br />

kanoniT da arc praqtikaSi<br />

uzrunvelyofili ar aris.<br />

politikur partiebSi Sida demokratiuli<br />

marTvis meqanizmebi sustia.<br />

rekomendacia arsebuli disbalansis gamosasworeblad,<br />

xelisuflebam unda ganixilos saarCevno<br />

kampaniis xarjebis maqsimaluri dasaSvebi<br />

odenobis dawesebis SesaZlebloba.<br />

parlamentSi mandatebis ganawilebis<br />

arsebul wesebSi cvlilebebis Setana aseve<br />

xels Seuwyobda meti politikuri<br />

konkurenciisa da pluralizmis arsebobas.<br />

rogorc saarCevno administraciisTvis<br />

gankuTvnil rekomendaciebSic aRiniSna,<br />

SesaZlebelia politikuri partiebis<br />

kanonisa da saarCevno kadeqsis imgvarad<br />

Secvla, rom centralur saarCevno komisias<br />

ufro farTo uflebamosilebebi mieniWos<br />

partiebis dafinansebis regulirebisa da<br />

monitoringis kuTxiT.<br />

politikuri partiebi yovelmxriv unda<br />

ecadon adgilobrivi struqturebis Seqmnas<br />

da uzrunvelyon, rom farTo<br />

sazogadoebrivi interesebi saTanadod<br />

iqnes warmodgenili maT xelmZRvanelobaSi,<br />

programebsa da saqmianobaSi.<br />

sayrdeni instituti media<br />

problema yvelaze gavleniani media-erTeulebi<br />

damoukidebelni ar arian da mkveTr<br />

mikerZoebas avlenen axali ambebis<br />

gaSuqebisas.<br />

mediis mflobeloba praqtikaSi gamWvirvale<br />

ar aris.<br />

media araefqtiania korufciis mxilebisa da<br />

mmarTvelobis sakiTxebze sazogadoebis<br />

informirebis mxriv.<br />

rekomendacia saqarTvelos komunikaciebis erovnulma<br />

komisiam unda awarmoos monitoringi da<br />

uzrunvelyos mauwyebelTa qcevis kodeqsis<br />

Sesruleba, gansakuTrebiT im debulebebisa,<br />

romlebic saredaqcio damoukideblobas<br />

exeba.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

uzrunvelyofil unda iqnes kanonmdeblobis<br />

im axali debulebebis srulyofili<br />

Sesruleba, romlebic mflobelobis<br />

gamWirvalobas iTvaliswinebs (SesaZloa es<br />

saqarTvelos komunikaciebis erovnul<br />

komisias daevalos).<br />

saqarTvelos sazogadoebrivma mauwyebelma<br />

unda gamoyos resursebi Jurnalisturi<br />

gamoZiebis Janris programebis Sesaqmnelad.<br />

rogorc xelisuflebam, ise ucxoelma<br />

donorebma xeli unda Seuwyon sagamoZiebo<br />

Jurnalistikis ganviTarebas.<br />

saqarTvelos komunikaciebis erovnulma<br />

komisiam telearxebisTvis samauwyeblo<br />

licenziebis miniWebisas ar unda<br />

ugulvebelyos politikuri Sinaarsis<br />

gadacemebi.<br />

sayrdeni instituti samoqalaqo sazogadoeba<br />

problema samoqalaqo sazogadoebas dafinansebis<br />

diversificirebuli wyaroebi ar gaaCnia da<br />

mTlianad ucxoeli donorebis daxmarebazea<br />

damokidebuli.<br />

samoqalaqo seqtorSi sakmarisad<br />

uzrunvelyofili ar aris<br />

keTilsindisiereba da angariSvaldebuleba.<br />

samoqalaqo sazogadoeba efeqtianad ver<br />

axerxebs xelisuflebis<br />

angariSvaldebulebis uzrunvelyofas da<br />

politikis reformireba-formulirebaSi<br />

monawileobas.<br />

rekomendacia mTavrobam unda Seqmnas SesaZleblobebi da<br />

meqanizmebi, romlebic samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebs politikis<br />

formulirebaSi monawileobis saSualebas<br />

miscems. amisTvis aucilebelia, rom<br />

saTanado dro gamoiyos kanonproeqtebze<br />

komentirebisTvis, xolo wamyvan jgufebs<br />

politikis formulirebaSi ufro adreul<br />

etapze Cabmis saSualeba mieceT.<br />

xelisuflebam unda ganixilos samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebis saxelmwifo<br />

dafinansebis amJamindeli moculobis<br />

gazrdis SesaZlebloba, maT Soris am<br />

organizaciebTan servisebis mowodebis<br />

Sesaxebkontraqtebis gaformeba da<br />

saxelmwifosa da kerZo organizaciebis<br />

partniorobis SesaZleblobebi.<br />

233<br />

VIII. rekomendaciebi


234<br />

sayrdeni instituti biznesi<br />

sagadasaxado kanonmdeblobis is<br />

debulebebi, romlebic kerZo da<br />

korporatiuli Semowirulobebis<br />

stimulirebas axdens, unda gaumjobesdes da<br />

gafarTovdes.<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebma<br />

unda gaaumjobeson maTi Sida marTvis<br />

procedurebi da ukeT gaacnon isini maT<br />

mxardamWerebsa da beneficiarTa jgufebs<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebma<br />

ufro mWidro kavSiri unda daamyaron<br />

farTo sazogadoebasTan, raTa politikur<br />

debatebSi farTo sazogadoebrivi<br />

interesebis ukeT warmodgena SeZlon,<br />

xolo politikis CamoyalibebaSi<br />

monawileobaze maTi pretenzia ufro<br />

legitimuri gaxdes.<br />

problema praqtikaSi biznesi mis saqmianobaSi<br />

arajerovani Carevisgan sakmarisad daculi<br />

ar aris.<br />

biznesi ar aris CarTuli antikorufciuli<br />

politikis SemuSavebaSi da misi kavSiri<br />

samoqalaqo sazogadoebasTan sustia.<br />

rekomendacia unda gaizardos sasamarTlo xelisuflebis<br />

damoukidebloba (ixileT zemoT<br />

CamoTvlili rekomendaciebi).<br />

praqtikaSi Tanmimdevrulad unda iqnes<br />

gamoyenebuli kanonmdeblobis axali<br />

debulebebi (maT Soris, sagadasaxado<br />

kodeqsis debulebebi), romelTa mizani<br />

biznesis mis saqmianobaSi arajerovani<br />

Carevisagan dacvaa.<br />

xelisufleba unda ecados biznesis CarTvas<br />

antikorufciuli politikis SemuSavebaSi.<br />

biznes-subieqtebma da samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebma unda<br />

ganaviTaron partnioroba saerTo<br />

interesebis sferoebSi erToblivi<br />

proeqtebis ganxorcielebis gziT.<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


danarTi 1. erovnuli antikorufciuli<br />

sistemis Sefasebis qulebi<br />

roli<br />

marTva<br />

SesaZleblobebi<br />

praqtikis<br />

saerTo qula<br />

kanonis<br />

saerTo qula<br />

2011<br />

roli 1 roli 2 roli 3<br />

keTilsindisiereba<br />

gamWvirvaloba angariSvaldebuleba<br />

rolebis aRwera<br />

saSualo<br />

kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika kanoni praqtika<br />

saSualo<br />

resursebi damoukidebloba<br />

kanoni praqtika kanoni praqtika saSualo<br />

kanoni vs<br />

praqtika<br />

saboloo<br />

qula<br />

1- zedamxedveloba<br />

aRmasrulebel Stoze<br />

2- sakanonmdeblo reforma<br />

3-<br />

sakanonmdeblo 54,2 64,3 46,4 17,9 100 50 75 25 62,5 75 75 50 50 75 50 62,5 25 50 — — 37,5<br />

organo<br />

1- sajaro seqtoris marTva<br />

2- samarTlebrivi sistema<br />

3-<br />

aRmasrulebeli Sto 69,4 70,8 60,7 10,1 — 75 100 100 91,7 50 50 75 25 75 50 54,2 50 75 — — 62,5<br />

(prezidenti da<br />

ministrTa kabineti)<br />

1- zedamxedveloba<br />

aRmasrulebel Stoze<br />

2-<br />

3-<br />

sasamarTlo 43,8 62,5 33,3 29,2 75 50 75 25 56,3 50 25 75 25 75 50 50 25 — — — — 25<br />

1- sazogadoebis informireba<br />

2- sajaro dawesebulebebTan,<br />

samoqalaqo-sazogadoebriv<br />

organizaciebTan da kerZo<br />

seqtorTan TanamSromloba<br />

korufciis prevenciisa<br />

da daZlevis kuTxiT<br />

3- korufciis riskebis<br />

Semcireba saxelmwifo<br />

Sesyidvebis ganxorcielebisas<br />

keTilsindisierebis<br />

garantirebis gziT<br />

sajaro samsaxuri 50,0 65,0 46,9 18,1 — 50 50 25 41,7 75 50 75 75 75 50 66,7 — 25 — 50 50 41,7<br />

1- samarTlebrivi devna<br />

korufciis winaaRmdeg<br />

2-<br />

3-<br />

1- saarCevno kampaniebis<br />

regulireba<br />

2- arCevnebis administrireba<br />

3-<br />

samarTaldamcavi 68,1 75,0 54,2 20,8 — 100 75 50 75 50 25 75 25 100 50 54,2 75 — — — — 75<br />

uwyebebi<br />

saarCevno 47,2 54,2 42,9 11,3 — 50 75 25 50 75 75 50 25 50 50 54,2 25 50 — — 37,5<br />

administracia<br />

1- efeqtiani finansuri<br />

auditis Catareba<br />

2- darRvevebis dafiqsireba<br />

da sanqciebis daweseba<br />

3- finansuri marTvis<br />

gaumjobeseba<br />

kontrolis 62,8 65,6 57,1 8,5 50 75 50 58,3 75 75 75 75 100 qulis 80 50 50 50 50<br />

palata gareSe<br />

1- gamoZieba<br />

2- sanimuSo praqtikis<br />

damkvidrebis xelSewyoba<br />

3-<br />

saxalxo 63,9 66,7 62,5 4,2 — 50 75 75 66,7 75 75 75 75 75 qulis 75 50 50 — — 50<br />

damcveli gareSe<br />

1- interesebis agregacia da<br />

reprezentacia<br />

2- antikorufciuli miznebis<br />

erTguleba<br />

3-<br />

politikuri 47,9 75,0 35,7 39,3 100 25 100 50 68,8 75 50 50 50 50 25 50 — 25 — 25 — — 25<br />

partiebi<br />

1- korufciis faqtebis<br />

gamoZieba da mxileba<br />

2- sazogadoebis informireba<br />

korufciisa da misi<br />

Sedegebis Sesaxeb<br />

3- sazogadoebis informireba<br />

mmarTvelobis sakiTxebze<br />

media 45,8 80,0 28,1 51,9 100 50 75 25 62,5 100 25 75 25 50 25 50 — 25 — 25 — 25 25<br />

235<br />

1- xelisuflebis angariSvaldebulebis<br />

uzrunvelyofa<br />

2- politikis reformaSi<br />

monawileoba<br />

3-<br />

1- antikorufciul<br />

politikaSi monawileoba<br />

2- samoqalaqo sazogadoebis<br />

mxardaWera/masTan<br />

TanamSromloba<br />

3-<br />

samoqalaqo 40,3 58,3 40,0 18,3 75 25 75 75 62,5 — 50 — 25 25 33,3 — 25 — 25 — — 25<br />

sazogadoeba<br />

biznesi 50,7 75,0 50,0 25,0 75 50 100 50 68,8 100 50 50 50 50 50 58,3 — 25 — 25 — — 25


danarTi 2.<br />

erovnuli antikorufciuli<br />

sistemis praqtikuli testebi<br />

informaciis Tavisuflebis<br />

dargSi<br />

1 Semowmebul iqna erovnuili<br />

antikorufciuli sistemaSi Semavali<br />

mxolod sajaro dawesebulebebi, radgan<br />

kanoni informaciis Tavisuflebis Sesaxeb<br />

arasajaro dawesebulebebs, rogorebicaa<br />

media, biznesi da samoqalaqo sazogadoeba,<br />

ar moicavs.<br />

236<br />

saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis mesame Tavi moqalaqeTaTvis<br />

sajaro informaciis xelmisawvdomobis wesebs gansazRvravs.<br />

kanonis Tanaxmad, moTxovnili informacia sajaro dawesebulebis mier<br />

unda gaices ara ugvianes 10 samuSao dRisa.<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis sajaro dawesebulebebis gamWvirvalobis<br />

gansazRvris mizniT, „saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelom“<br />

praqtikuli testebi ganaxorciela. testebis Sedegebi Sesulia angariSis<br />

im qveTavebSi, romlebic praqtikaSi TiToeuli institutis gamWvirvaloba<br />

exeba. am testebis mixedviT, kontrolis palata, centraluri<br />

saarCevno komisia da uzenaesi sasamarTlo erovnuli antikorufciuli<br />

sistemis institutebs Soris yvelaze ukeT exmaurebian moTxovnebs, iyo.<br />

amave dros, sajaro informaciis moTxovniT wardgenil gancxadebebs yvelaze<br />

cudad aRmasrulebeli xelisufleba da samarTaldamcavi uwyebebi<br />

pasuxobdnen. ar gamokveTila pasuxebis gansxvavebuloba imis mixedviT,<br />

Tu vin Txovda informacia, an imis mixedviT, moTxovna standartuli iyo<br />

Tu rTuli. dawesebulebebis umravlesobam gancxdebebs pasuxi kanoniT<br />

dadgenil aTdRian vadaSi gasca.<br />

meTodologia<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis sajaro dawesebulebebis gamWvirvalobis<br />

Sesamowmeblad, 13 sajaro dawesebulebaSi gagzavnil iqna 52 gancxadeba<br />

sajaro informaciis moTxovnis Taobaze. es 13 dawesebuleba erovnuli<br />

antokorufciuli sistemis sajaro seqtoris Svid instituts warmoadgens.<br />

1 testebisas mowmdeboda instituciuri gamoxmaurebis done ori<br />

cvladis mixedviT: ganmcxadeblis vinaoba da moTxovnis tipi. Sedegebis<br />

droSi Tanabrad ganawilebis mizniT, testebi or raundad Catarda.<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis zogierTi sajaro uwyeba sxvadasxva<br />

saagentoebsa da sajaro dawesebulebebs moicavs, maSin rodesac sxvebi<br />

ufro patara institutebi arian. imisTvis, rom didi institutebis ufro<br />

kargad reprezentatuli nimuSi migveRo, „saerTaSoriso gamWvirvaloba -<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


saqarTvelom“ maT SemadgenlobaSi Semavali ramdenime saqveuwyebo dawesebuleba<br />

Seamowma. sul Semowmda 13 dawesebuleba:<br />

2011<br />

sakanonmdeblo xelisufleba _ oTxi qve-instituti<br />

iuridiul sakiTxTa komiteti<br />

saproceduro sakiTxTa da wesebis komiteti<br />

safinanso-sabiiujeto komiteti<br />

parlamentis aparati<br />

aRmasrulebeli xelisufleba _ sami qve-instituti<br />

finansTa saministro<br />

Tavdacvis saministro<br />

iusticiis saministro<br />

samarTaldamcavi uwyebebi _ ori qve-instituti<br />

prokuratura<br />

Sinagan saqmeTa saministro<br />

sasamarTlo xelisuflebis Sesamowmeblad, moTxovnebi gagzavnil iqna uzenaes<br />

sasamarTloSi. centraluri saarCevno komisia, kontrolis palata da<br />

saxalxo damcveli pirdapir Semowmda.<br />

praqtikuli testebis dros instituciuri gamoxmaurebis xarisxi ori<br />

cvladis mixedviT mowmdeboda: informaciis momTxovnis vinaoba da Tavad<br />

moTxovnis tipi. imisaTvis, rom dadgeniliyo, gaicema Tu ara informacia<br />

Tanabrad da aradiskriminaciulad, informaciis moTxovnebi wardgenil<br />

iqna oTxi sxvadasxva tipis ganmcxadeblis mier, romlebic SerCeul iqnen<br />

rogorc Tbilisidan, ise saqarTvelos regionuli centrebidan. 2<br />

1. Jurnalisti<br />

2. arasamTavrobo organizaciis warmomadgeneli<br />

3. damoukidebeli piri<br />

4. damoukidebeli piri, romlic eTnikuri umciresobis warmomadgeneli<br />

iyo (rac misi gvaridan Canda)<br />

TiToeulma institutma miiRo rogorc standartuli, ise rTuli moTxovna.<br />

standartuli moTxovna ganisazRvreba, rogorc iseTi informaciis<br />

moTxovna, romelic mza saxiT arsebobs da dauyovnebliv aris xelmisawvdomi<br />

Sesabamis dawesebulebaSi (magaliTad, finansuri angariSi, biujeti,<br />

yovelwliuri saqmianobis angariSi an informacia xelSekrulebebis Sesaxeb).<br />

3 rTul moTxovnaze pasuxis gacema dawesebulebis mxridan, savaraudod,<br />

damatebiT kvlevas an monacemebTan muSaobas moiTxovs. 4<br />

praqtikuli testebis ori raundi 2010 wlis gazafxulze Catarda. TiToeul<br />

raundSi yovelma uwyebam erTi standartuli da erTi rTuli moTxovna<br />

miiRo, anu, mTlianobaSi, TiToeulma uwyebam oTxi moTxovna miiRo.<br />

237<br />

2 Tumca, mdebareoba ar SeiZleba CaiTvalos<br />

rogorc mesame analitikuri cvladi<br />

(rogorc momTxovnis tipi da moTxovnis<br />

vinaobaa), radgan informaciis momTxovnTa<br />

umravlesoba Tbilisidan iyo da<br />

mdebareoba Tanabrad ar Semowmebula<br />

sxvadasxva institutisa da drois<br />

monakveTis mixedviT.<br />

3 standartuli moTxovnebis magaliTebi<br />

moicavs Semdegs: iusticiis saministros _<br />

„ra aris ministris, ministris moadgilis,<br />

departamentis ufrosisa da wamyvani<br />

specialistebis xelfasisa da premiebis<br />

odenoba?“; iuridiul sakiTxTa komitets _<br />

„ra proceduris gavlaa saWiro komitetis<br />

sxdomaze dasaswrebad? rogor SeiZleba<br />

gavigo rodis aris komitetis Semdegi<br />

sxdoma da ra sakiTxebi iqneba masze<br />

ganxiluli? ra saxiT SemiZlia komitetis<br />

sxdomaze Cemi komentarebis wardgena?“;<br />

centralur saarCevno komisias _ „gTxovT<br />

momawodoT politikuri partiebis<br />

yovelwliuri (2008) finansuri angariSi“.<br />

4 rTuli moTxovnebis magaliTebi aseTia:<br />

finansTa saministros _ „saxelmwifo<br />

Sesyidvebis klasifikacia erT pirTan<br />

molaparakebis gziT ganxorcielebuli<br />

Sesyidvebisa da Ria tenderebis mixedviT<br />

2008 wels“; Tavdacvis saministros _<br />

„Tavdacvis saministros mier 2007 da 2008<br />

wlebSi Sesyiduli satransporto<br />

saSualebebis sia da maTze daxarjuli<br />

Tanxis odenoba“, prokuraturas _ „2009<br />

wels ganxorcielebuli saproceso<br />

SeTanxmebebis klasifikacia pirTa<br />

raodenobis, TiToeulis mier gadaxdili<br />

Tanxis da Cadenili danaSaulis mixedviT“;<br />

saxalxo damcvelis ofiss _ „2008 da 2009<br />

wels saxalxo damcvelis aparatis mier<br />

saxelmwifo dawesebulebebisTvis<br />

gagzavnili rekomendaciebis aslebi“.<br />

danarTi


pasuxis kodi<br />

5 SesaZlo pasuxis rva kodidan TiToeuli<br />

Tavsdeba oridan erT-erT kategoriaSi:<br />

damakmayofilebeli da aradamakmayofilebeli.<br />

damakmayofilebeli pasuxebi moicavs<br />

kodebs 1 da 2, aseve, sam pasuxs, romelic<br />

kodirebul iqna, rogorc „5 _ werilobiTi<br />

uari“. am ukanasknel SemTxvevaSi, saxalxo<br />

damcvelis aparatisadmi gagzavnili ori<br />

rTuli moTxovna da iusticiis saministroSi<br />

gagzavnili erTi gancxadeba kodirebul<br />

iqna, rogorc „damakmayofilebeli“,<br />

radganac am uwyebebma droulad upasuxes<br />

gancxadebebs da ganmartes, rom dasmuli<br />

kiTxvebi damatebiT kvlevas moiTxovda am<br />

dawesebulebebis farglebs miRma.<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba _<br />

saqarTvelom“ es pasuxebi misaRebad miiCnia<br />

da ar moaxdina maTi kodireba, rogorc<br />

„aradamakmayofilebeli“ pasuxebisa. da<br />

bolos, erT SemTxvevaSi, informaciis<br />

momTxovnma safosto sistemaSi arsebuli<br />

problemebis gamo ver moaxerxa moTxovnis<br />

wardgena. es CaiTvala damakmayofilebel<br />

SemTxvevad, raTa Sesabamisi dawesebulebis<br />

(centraluri saarCevno komisiis) maCvenebeli<br />

usamarTlod ar Semcirebuliyo.<br />

6 aradamakmayofilebeli Sedegebi moicavda<br />

Cum uars (araviTari pasuxi moTxovnaze),<br />

zepir uars, werilobiT uars legitimuri<br />

mizezis garSe (magaliTad, mcadri miTiTeba<br />

kanonze), araswor gadamisamarTebas da<br />

arasrul pasuxebs.<br />

238<br />

ori raundis ganmavlobaSi TiToeulma uyebam erTi moTxovna miiRo TiToeuli<br />

saxis ganmcxadeblisgan.<br />

Sedegebi<br />

qvemoT mocemuli cxrili mokled asaxavs TiToeul instiutSi Catarebuli<br />

praqtikuli testebs Sedegebs. SemTxvevebis 79 procentSi, sajaro dawesebulebebma<br />

damakmayofilebeli pasuxebi gasces informaciis Tvisuflebis<br />

moTxovnebs, 5 SemTxvevebis 21 procentSi ki _ aradamakmayofilebeli. 6<br />

cxrili 1: Sedegebis mokle mimoxilva<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis instituti<br />

sakanonmdeblo aRmasrulebeli sasamarTlo samarTaldamcavi saarCevno saxalxo kontrolis sul<br />

organo Sto uwyebebi administracia damcveli palata<br />

informacia miRebul iqna 14 6 3 3 3 2 4 35(65%)<br />

gadamisamarTeba an miTiTeba 1 1 2 (4%)<br />

arasruli pasuxi 1 1 2 (4%)<br />

zepiri uari 1 1 (2%)<br />

werilobiTi uari 2 2 4 (8%)<br />

Cumi uari 1 2 4 7 (15%)<br />

ver moxerxda gancxadebis wardgena 1 1 (2%)<br />

uari gancxadebis miRebaze 0 (0%)<br />

jami 16 (31%) 12 (23%) 4 (8%) 8 (15%) 4 (8%) 4 (8%) 4 (8%) 52 (100%)<br />

kontrolis palata, centraluri saarCevno komisia da uzenaesi sasamar-<br />

Tlo yvelaze ukeT exmaurebodnen gancxadebebs da srulad upasuxes yovel<br />

wardgenil gancxadebas. Zalian kargi Sedegi hqonda parlamentsac,<br />

romelmac 16-dan mxolod erT gancxadebas gasca aradamakmayofilebeli<br />

pasuxi.<br />

amis sapirispirod, aRmasrulebeli xelisuflebis dawesebulebebi da samarTaldamcavi<br />

uwybebi yvelaze uaresad scemdnen pasuxs gancxadebebs.<br />

samarTaldamcavma uwyebebma (prokuratura da Sinagan saqmeTa saministro)<br />

srulad rva kiTxvidan mxolod sams upasuxes. prokuratura erT-erTi im<br />

iyo uwyebebidan, romlebic yvelaze iSviadaT gascemdnen moTxovnil informacias.<br />

prokuraturam pasuxi oTxidan mxolod erT gancxadebas gasca.<br />

samarTaldamcavi uwyebebisadmi gagzavnili xuTi pasuxgaucemeli moTxovnidan<br />

uari werilobiT mxolod erTze iTqva, danarCenebze ki „Cumi uari“<br />

iqna miRebuli (anu araviTari pasuxi ar gacemula).<br />

Cumi uaris SemTxvevebis ricxvi xazs usvams gamWvirvalobis naklebobas<br />

kanonis aRsrulebis dawesebulebebSi. Cumi uari, pasuxis yvelaze cudi<br />

tipi, miRebul iqna prokuraturisadmi gagzavnili oTxi gancxadebidan samze<br />

da Sinagan saqmeTa saministrosadmi gagzavnili oTxi gancxadebidan<br />

erTze. Cumi uaris ufro maRali maCvenebeli erovnuli antikorufciuli<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


sistemis arcerT sxva instituts ar hqonia. am uwyebebs mosdevs Tavdacvis<br />

saministro, romelic Semowmebul iqna aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

testirebis farglebSi da romelmac oTxi gancxadebidan ors Cumi uariT<br />

upasuxa.<br />

100<br />

80<br />

60<br />

40<br />

20<br />

0<br />

2011<br />

cxrili 2: gancxadebebze erovnuli antikorufciuli sistemis<br />

institutebis gamoxmaurebis maCvenebeli<br />

sakanonmdeblo<br />

organo<br />

aRmasrulebeli<br />

Sto<br />

sasamarTlo<br />

samarTaldamcavi<br />

uwyebebi<br />

saarCevno<br />

administracia<br />

SekiTxvebi wamyvani politikuri Tanamdebobis pirTa<br />

premiebis Sesaxeb<br />

saxalxo damcveli<br />

Cumi, zepiri an werilobiTi uaris SemTxvevebis 30 procenti (cametidan<br />

xuTi) modis kiTxvebze aRmasrulebeli xelisuflebis uwyebebis (Tavdacvis,<br />

finansTa da iusticiis saministroebi) da samarTaldamcavi uwyebebis<br />

maRali Tanamdebobis pirebisTvis gadaxdili premiebis yovelwliuri odenobis<br />

Sesaxeb. premiebTan dakavSirebuli xuTi kiTxvidan mxolod ors<br />

gaeca pasuxi (sam SemTxvevaSi Cumi uari dafiqsirda) da arc erTi pasuxi ar<br />

iZleoda saWiro informacias. 7 zogadad, iavaraudeba, rom premiebi maRali<br />

Tanamdebobis pirebis xelfasis did nawils Seadgens, magram es informacia<br />

sazogadoebisaTvis xelmisawvdomi ar aris. premiebze informaciis gacemaze<br />

uaris Tqmisas, orma institutma gaakeTa miTiTeba saqarTvelos konstituciaze,<br />

romelic piradi informaciis saidumloebas icavs. 8 Tumca, saqarTvelos<br />

zogadi administraciuli kodeqsi adgens, rom „sajaro dawesebuleba<br />

valdebulia ar gaaxmauros pirad saidumloebas mikuTvnebuli informacia<br />

TviT am piris Tanxmobis an kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi _ sasamarTlos<br />

dasabuTebuli gadawyvetilebis gareSe, Tanamdebobis pirTa<br />

personaluri monacemebis garda“. 9 am praqtikuli testebis Semdeg, „saer-<br />

TaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelom“ ufro detalurad Seiswavla<br />

premiebis sakiTxi da SeZlo zustad gamoeangariSebina maRali Tanamdebobis<br />

pirTa premiebi maTi deklarirebuli Semosavlidan kanoniT dadgenili<br />

xelfasis gamoklebis gziT. 10 amasTan erTad, informaciis Tavisuflebis<br />

ganviTarebis institutma zogierTi samTavrobo uwyebisgan, rogoricaa,<br />

magaliTad, garemos dacvis saministro, informacia TanamSromelTa<br />

premiebis Sesaxeb miiRo.<br />

239<br />

kontrolis palata<br />

Satisfactory (%)<br />

Unsatisfactory (%)<br />

sul<br />

7 premiebTan dakavSirebuli informaciis<br />

miwodebis yvela moTxovna kodirebuli<br />

iqna, rogorc „aradamakmayofilebeli“.<br />

8 muxli 42(2)<br />

9 muxli 44(1)<br />

10 raiani, keitlin da rusudan xotivari,<br />

„saministroebis maRali Tanamdebobis<br />

pirTa Semosavlebisa da premiebis<br />

monitoringi“, „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba _ saqarTvelos“ blogi,<br />

2011 wlis 1 Tebervali.<br />

danarTi


ganmcxadeblis<br />

vinaoba<br />

arasamTavrobo organizaciis<br />

warmomadgeneli<br />

Jurnalisti<br />

eTnikuri umciresobis<br />

warmomadgeneli<br />

damoukidebeli moqalaqe<br />

moTxovnebis<br />

saerTo<br />

raodenoba<br />

7 All the requests for information about bonuses<br />

were coded “unsatisfactory”.<br />

8 Article 42 (2).<br />

9 Article 44 (1).<br />

10 Ryan, Caitlin and Rusudan Khotivari, “Tracking<br />

top-level ministry official’s income and bonuses“,<br />

Transparency International Georgia<br />

Blog, 1 February 2011.<br />

240<br />

moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli informaciis<br />

momTxovnis vinaobis mixedviT<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelom“ oTxi sxvadasxva tipis ganmcxadebelTan<br />

imuSava, raTa ganesazRvra, gansxvavebli iqneboda Tu ara<br />

saxelmwifo dawesebulebebis mxridan moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli<br />

informaciis momTxovnis vinaobidan gamomdinare. Cven davadgineT,<br />

rom ganmcxadeblis vinaoba Zalze mcire gavlenas axdens damakmayofilebeli<br />

pasuxis miRebis SesaZleblobaze. Sedegebi mokled aris mimoxiluli<br />

qvemoT mocemul cxrilSi:<br />

cxrili 3: moTxovnebze gamoxmaurebis done informaciis momTxovnis<br />

vinaobis mixedviT<br />

damakmayofilebeli<br />

Sedegi<br />

damakmayofilebeli<br />

Sedegi (%)<br />

aradamakmayofilebeli<br />

Sedegi<br />

aradamakmayofilebeli<br />

Sedegi (%)<br />

12 10 83.3 2 16.7<br />

13 10 76.9 3 23.1<br />

14 11 78.6 3 21.4<br />

13 10 76.9 3 23.1<br />

moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli moTxovnis<br />

tipis mixedviT<br />

ar SemCneula gamoxmaurebis maCveneblis gansxvaveba standartuli da rTuli<br />

moTxovnebis mixedviT. pasuxi gaeca an gadamisamarTebul iqna cxrameti<br />

standartuli moTxovna da Tvrameti rTuli moTxovna. gansxvaveba imdenad<br />

mniSvnelovani ar aris, rom SesaZlebeli iyos darwmunebiT Tqma, rom sajaro<br />

dawesebulebebi „advili“moTxovnebsufro metad pasuxoben, vidre<br />

„rTuls“.<br />

cxrili 4: moTxovnebze gamoxmaurebis maCvenebeli moTxovnis tipis<br />

mixedviT<br />

standartuli moTxovna rTuli moTxovna<br />

informacia miRebul iqna<br />

18 17<br />

gadamisamarTda an miTiTebul iqna 1 1<br />

arasruli pasuxi<br />

1 1<br />

zepiri uari<br />

0 1<br />

werilobiTi uari<br />

1 3<br />

Cumi uari<br />

4 3<br />

ver moxerxda wardgena<br />

1 0<br />

uari gancxadebis miRebaze<br />

0 0<br />

sul<br />

26 26<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


100%<br />

90%<br />

80%<br />

70%<br />

60%<br />

50%<br />

40%<br />

30%<br />

20%<br />

10%<br />

0%<br />

2011<br />

pasuxebis droulad gacema<br />

umetes SemTxvevebSi, pasuxi 10 samuSao dRis vadaSi gaica (rogorc amas<br />

saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi moiTxovs). kanonis Tanaxmad,<br />

11 Tu pasuxis gasacemad sruli aTdRiani vadaa saWiro, informaciis<br />

momTxovns dauyovnebliv unda ecnobos amis Sesaxeb. kanonis es debuleba<br />

umeteswilad ar sruldeboda. iyo mxolod erTi SemTxveva, rodesac centralurma<br />

saarCevno komisiam ganmcxadebels Seatyobina, rom pasuxis mosamzadeblad<br />

maqsimaluri aTdRiani vada iqneboda saWiro.<br />

cxrili 5: dawesebulebebis mier pasuxis gacemis dro<br />

pasuxi<br />

10 samuSao dRis<br />

vadaSi<br />

pasuxi<br />

10 samuSao dRis<br />

Semdeg<br />

Cumi uari sxva danarCeni<br />

241<br />

11 saqarTvelos zogadi administraciuli<br />

kodeqsis muxli 40(2).<br />

danarTi


danarTi 3.<br />

dainteresebul mxareTa<br />

sakonsultacio seminari<br />

242<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba<br />

sastumro „redison blu iveria“<br />

orSabaTi, 2011 wlis 30 maisi, 10:30-16:45<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba xarisxobrivi kvlevaa,<br />

romlis farglebSic pirvelad xdeba im 12 institutis funqciisa da<br />

siZlieris Sefaseba, romlebic wamyvan rols asruleben korufciasTan<br />

brZolasa da mis prevenciaSi saqarTveloSi.<br />

seminaris miznebi:<br />

miRweul iqnes saqarTvelos „erovnuli antikorufciuli sistemis“<br />

arsisa da misi amJamindeli mdgomareobis saerTo gageba<br />

damswre pirebma gamoTqvan mosazrebebi kvlevis Sesaxeb misi saboloo<br />

versiis gamoqveynebamde<br />

daixvewos rekomendaciebi momaval politikur reformebTan<br />

dakavSirebiT da ganisazRvros prioritetuli rekomendaciebi<br />

dRis wesrigi<br />

10:00 yava da monawileTa registracia<br />

10:30 misalmeba da wardgena (samejliso darbazi)<br />

eka gigauri, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />

aRmasrulebeli direqtori<br />

vaxtang leJava, saqarTvelos premier-ministris mTavari mrCeveli<br />

inglisurad, sinqronuli TargmaniT<br />

11:00 seminaris miznebi: istoria da meTodologia (samejliso darbazi)<br />

keitlin raiani, ufrosi analitikosi da programis menejeri,<br />

„saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


2011<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis daskvnebi da<br />

rekomendaciebi<br />

erekle uruSaZe, proeqtis wamyvani mkvlevari, „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelo“<br />

kiTxva-pasuxi<br />

eka gigauri, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />

aRmasrulebeli direqtori<br />

inglisurad, sinqronuli TargmaniT<br />

12:45 sadili, restorani „filini“ (sastumro „redisonis“ me-2 sarTuli)<br />

14:00 samuSao jgufebi (cal-calke oTaxebSi):<br />

1. xelisuflebis ZiriTadi institutebi<br />

fasilitatori: qeTevan vaSakiZe, evraziis partniorobis fondi<br />

oTaxi 3<br />

parlamenti; aRmasrulebeli Sto; sasamarTlo<br />

2. sajaro uwyebebi<br />

fasilitatori: Tamuna qarosaniZe, „saerTaSoriso gamWvirvaloba<br />

– saqarTvelos“ gamgeobis wevri<br />

oTaxi 5<br />

sajaro samsaxuri; samarTaldamcavi uwyebebi;<br />

saarCevno administracia; saxalxo damcveli; kontrolis palata<br />

3. arasamTavrobo aqtorebi<br />

fasilitatori: giorgi gogia, „hiuman raits uoCi“.<br />

oTaxi 6<br />

15:30 Sesveneba<br />

politikuri partiebi; media; samoqalaqo sazogadoeba; biznesi<br />

samuSao ena: qarTuli. saWiroebis SemTxvevaSi iwarmoebs<br />

individualuri Targmani<br />

16:00-16:45 samuSao jgufebSi gamarTuli ganxilvis Sedegebis wardgena<br />

da saboloo diskusia (samejliso darbazi)<br />

eka gigauri, „saerTaSoriso gamWvirvaloba – saqarTvelos“<br />

aRmasrulebeli direqtori<br />

inglisurad, sinqronuli TargmaniT<br />

243<br />

danarTi


244<br />

Sesavali da zogadi informacia seminaris Sesaxeb<br />

madlobas gixdiT erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis dainteresebul<br />

mxareTa sakonsultacio seminarSi monawileobisTvis. seminari kvlevis<br />

procesis mniSvnelovani nawilia. Cven warmogidgenT am momentisTvis<br />

arsebul kvlevis masalas, gTxovT, rom gamoTqvaT Tqveni azri kvleviTi<br />

gundis daskvnebze da gansazRvroT prioritetebi im naklovanebebidan gamomdinare,<br />

romlebic saqarTvelos erovnul antikorufciuli sistemaSi<br />

iqna aRmoCenili.<br />

samuSao ena<br />

seminaris prezentaciebis umravlesoba inglisur enaze warimarTeba sinqronuli<br />

qarTuli TargmaniT. rodesac naSuadRevs monawileebi samuSao jgufebad<br />

daiyofian, jgufebis fasilitatorebi samuSao enis Sesaxeb gadawyvetilebas<br />

jgufebis Semadgenlobis mixedviT miiReben, xolo „saerTaSoriso<br />

gamWvirvaloba – saqarTvelos“ TanamSromlebi, saWiroebis SemTxvevaSi,<br />

Tarjimnebis movaleobas Seasruleben.<br />

drois simciris gamo, qarTulad mxolod angariSis TiToeuli Tavis Sesavali<br />

nawilis Targmna moxerxda, Tumca qarTul enaze aseve xelmisawvdomia<br />

angariSis Tavi kvlevis daskvnebisa da rekomendaciebis Sesaxeb. angariSis<br />

saboloo versia orive enaze gamoqveyndeba.<br />

mosamzadebeli sakiTxavi da molodini<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis kvlevis ZiriTadi Tavebisa da daskvnebis<br />

da rekomendaciebis inglisurenovani versia ganTavsebulia Cvens internet-gverdze<br />

(http://transparency.ge/en/nis-chapters-stakeholder-workshop)<br />

da misi CamotvirTva seminaris yvela monawiles SeuZlia. TiToeuli Tavis<br />

mokle mimoxilva da daskvnebisa da rekomendaciebis Tavi ki qarTul enazec<br />

aris ganTavsebuli.<br />

seminaris monawileebs SeuZliaT mosazreba gamoTqvan nebismieri Tavis Sesaxeb,<br />

Tumca Cven ar moveliT, rom Tqven kvlevaSi Sesuli yvela sferos<br />

eqspertebi iqnebiT. Cven seminarze moviwvieT rogorc kvlevaSi ganxiluli<br />

TiToeuli institutis warmomadgenlebi, ise gare eqspertebi. kargi iqneba,<br />

Tu seminaris dawyebamde moaxerxebT kvlevis im Tavis (an Tavebis) wakiTxvas,<br />

romelic Tqveni konkretuli codnis sferos exeba, xolo Semdgom im samuSao<br />

jgufs SeuerTdebiT, romelic im sakiTxs ganixilavs, romelic, Tqveni<br />

azriT, yvelaze ukeT iciT.<br />

samuSao jgufebi: diskusiis sferoebi<br />

samuSao jgufebma komentari unda gaakeTon TiTeuli institutis Semdgom<br />

aspeqtebze:<br />

saqarTvelos erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba


1. arsebobs Tu ara raime mniSvnelovani informacia am institutis Sesaxeb,<br />

romelic mkvlevars gamorCa?<br />

2. aqvs Tu ara instituts sxva naklovanebebi, romlebic sias unda daematos?<br />

3. xom ar aris mocemuli institutis jamuri qula Zalze araswori da Tu<br />

asea, ratom?<br />

4. aris Tu ara winaswari rekomendaciebi swori da realisturi? romeli<br />

rekomendacebi miaCniaT monawileebs prioritetulad?<br />

2011<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis Sefaseba<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis analizi „saerTaSoriso gamWvirvalobis“<br />

mier SemuSavebuli midgomaa, romelic ukve asze met qveyanaSi iqna<br />

gamoyenebuli. analizi winaswar gansazRvruli meTodologiisa da kvleviTi<br />

CarCos mixedviT xorcieldeba. kvlevis farglebSi Sefasebulia qveynis im<br />

12 ZiriTadi institutis siZliere da efeqtianoba, romlebic wamyvan rols<br />

asruleben korufciasTan brZolaSi (magaliTad, sasamarTlo, politikuri<br />

partiebi, media da biznesi). bolo periodSi msgavsi kvlevebi gamoqveynda<br />

irlandiaSi, ukrainaSi, did britaneTSi da sxva qveynebSi. 2011 wels<br />

gamoqveyndeba somxeTSi, Sri-lankasa da evropis 25 saxelmwifoSi Catarebuli<br />

kvlevebi. damatebiT informacias SegiZliaT gaecnoT internetgverdze:<br />

http://www.transparency.org/policy_research/nis<br />

SeniSvna qulebis daweris sistemis Sesaxeb<br />

erovnuli antikorufciuli sistemis analizi faqtobrivad xarixsobrivi<br />

kvlevaa, romelic moicavs ZiriTadi institutebis ganxilvas da imis<br />

Sefasebas, Tu ramdenad kargad SeuZliaT maT sakuTari funqciis Sesruleba<br />

keTilsindisieri mmarTvelobis uzrunvelyofis kuTxiT. Tumca, TiToeul<br />

instituts qulac ewereba, raTa SesaZlebeli iyos sxvadasxva institutis<br />

erTmaneTTan Sedareba. TiToeuli institutis indikatorebi Sefasebulia<br />

100-quliani SkaliT, 25-iani intervalebiT (0, 25, 50, da a.S.). TiToeuli<br />

institutis SemTxvevaSi cal-calke aris Sefasebuli kanonmdebloba da<br />

praqtika. seminarze warmodgenili iqneba yoveli institutis erTiani<br />

jamuri qula.<br />

angariSis amJamindeli mdgomareoba<br />

gTxovT gaiTvaliswinoT, rom amJamad angariSis mxolod winaswari versia<br />

arsebobs. es dokumenti gadaisinjeba rogorc seminaris Sedegebis, ise sxva<br />

wyaroebidan miRebuli komentarebis (maT Soris, gare akademiuri ganxilvis)<br />

safuZvelze da mniSvnelovan redaqtirebas gaivlis saboloo gamoqveynebamde,<br />

rac 2011 wlis ivlisisTvis igegmeba.<br />

245<br />

danarTi


www.transparency.ge

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!