Cape Verde-Kriolu Translation - Braintree Public Schools

Prezadus Pais: Nhos fidju dja rakumendadu pa ó atualmenti el sta rasebe sivisus di idukason spesial ki ta djuda-l ku se nsesidadis 

di idukason individual. Es broxura prupodu pa djuda-nhos konprende prusésu di idukason spesial y nhos direitu. 

Es rekirimentu sobri idukason spesial é baziadu na lei statal y federal. Leis mas inpurtanti é es siginti: 

Lei di Stadu: Es lei di stadu sobri idukason spesial, mas konxedu pa “Chapter 766” dispos di nunbru di seson di lei ki pasadu na 

1972, sta inkluidu na Leis Jeral di Massachusetts (MGL) na Kapítulu 71B. Kes regulamentus ki ta izekuta statutu ta atxadu na 

Kódigu di Regulamentus di Massachusetts (CMR) na 603 CMR, Sekson 28.00. 

Lei Federal: Lei federal sobri idukason spesial é konxedu pa “IDEA” (Individuals with Disabilities Education Act). Es statutu sta 

situadu na Kódigu di Stadus Unidus na 20 U.S.C. § 1400. Na 1997, Kongrésu reotoriza IDEA y statutu ratifikadu konxedu pa 

“IDEA-97.” Es regulamentus di izekuson pa IDEA ta atxadu ta Kódigu di Regulamentus Federal (CFR) na Kapítulu 34, Sekson 300. 

Es leis federal y statal sobri idukason spesial é baziadu na sais prinsípiu báziku: 

1. Partisipason di Paist & Alunus 

2. Idukason Públiku y Apropriadu (FAPE) 

3. Avaliason Apropriadu 

4. Prugrama di Idukason Individualizadu (IEP) 

5. Anbienti Ménus Restritivu 

6. Métudus Di Suguransa 

Na es sekson siginti di es dokumentu, kada un di kes prinsípiu sta diskrebedu: 

1. Partisipason di Pais & Alunus – Es lei ta stipula txeu oportunidadi pa pais pa ser involvedu na planus y diskuson sobri 

nesesidadis di idukason spesial di ses fidju, ku partisipason di un ménbru integral di Ikipa ki ta diskuti elijibilidadi, sirvisus, y 

kolokason di alunu. Nhos é otorizadu pa ten runions di Ikipa na un óra y lugar mutuamenti kovenienti pa nhos y otus ménbrus di 

Ikipa. Si nhos fidju ten14 anu di idadi ó mas bédju es distritu ten ki konvida nhos fidju pa sta na runion di Ikipa; si nhos fidju ten 

ménus ki 14 anu di idadi, nhos pode konvida nhos fidju pa runion di Ikipa si nhos disidi ma é pa se midjor interesi. Si nhos ka pode 

partisipa na un runion di Ikipa, é izijidu es distritu pa utiliza otus métudu (suma konversa na telefóni ó otus 

oportunidadi di runion) pa garanti ki nhos ten oportunidadi di partisipa na kes diskuson mesmu ki nhos ka 

pode sta prizenti. Pais ten direitu pa konkorda ó rejeta prupóstas pa idukason di ses fidju y pa rasebe 

informason skritu na manera konprensível. Suma alunu ta bira mas grandi, el ta kumesa ta ten direitus pa 

partisipa na prusésu di Ikipa y na plania tranzison pa vida di adultu. Alendisu, es lei ta otoriza alunus di 

kalker idadi ki sta rasebe idukason spesial pa partisipa na prugrama jeral di idukason di skóla, suma 

partisipason na prugramas di avaliason di sidadi interu ó di tudu stadu. 

Es lei ka ta papia dirétamenti di nhos rasponsibilidadis kumó pais, ma kes oportunidadis ki es lei ta stipula pa 

nhos partisipason é ku intenson di promove un diálogu entri nhos ku skóla di distritu pa ónra di nhos fidju. É 

speradu ki nhos konpartilha informason sobri nhos fidju y ki skóla di distritu pode rasponsabiliza pa informason ki nhos da-s y 

priokupasons ki nhos ta prizenta. E’ inpurtanti rialsa ki idukason spesial ta ten mas susésu kuandu é odjadu kumó un parseru di 

dia -dia ku tudu partis ki ten un interesi grandi na stipula kel midjor idukason pusível pa alunu. Enbóra kumó pais nhos ten txeu 

direitu, e’ inpurtanti pa lenbra ki kel ralason ki nhos stabilise ku skóla di distritu pode fika pa txeu anu y un ralason puzitivu, 

koperativu di parti di tudu dos pais ku pesual di distritu skolar provavelmenti ta razulta na másimu benefísiu pa alunu. 

2. FAPE – Sugundu lei federal, alunus ki é elijível pa idukason spesial ten direitu na ten un IDUKASON PÚBLIKU DI GRASA, 

APROPRIADU – Es konseitu é konxedu pa “FAPE.” Kritériu di FAPE pa sirvisus di idukason spesial ta rekere ki skóla didistritu 

fornese instruson spesial pa nesesidadis individual di alunu ku sirvisus sufisienti di apoiu pa djuda alunu faze midjor prugrésu 

idukasional k’el pode. Kalker sirvisu di idukason spesial identifikadu pa alunu ta izijidu pa ser oferesedu ku dispéza públiku sen 

kustu pa pais. Tudu alunu na sistema públiku di idukason di Commonwealth ku inkluzon di alunus ku inabilidadis ta dadu 

oportunidadi pa prende kel material ki ta faze parti di padron akadémiku na sistema kurrikular di Massachusetts. 

Parent’s Rights Brochure/ Cape Verde -Kriolu Page 1 of 9

3. Avaliason Apropriadu – Un alunu debe rasebe un avaliason konplétu y konprensivu pa determina si alunu ten algun 

inabilidadi y é elijível pa idukason spesial y, si elijível, pa djuda na determina idukason spesial apropriadu y sirvisus ralasionadu ki 

pode ser nesesáriu. Pais ki ten priokupasons sobri dizenvolvimentu di ses fidju ó ki ten algun dúvida sobri algun pusível inabilidadi 

pode referi ses fidju pa un prumer avaliason. Palavras spesial ka meste ser uzadu pa faze referensia pa un prumer avaliason. 

Dispos ki nhos rasebe avizu pa un prumer avaliason, distritu di skóla debe manda un nóta pa pais y debe prokura konsentimentu di 

pais pa faze un avaliason. (Un distritu di skóla difisilmenti ta ten oportunidadi di rekuza faze un avaliason inisial y pode faze só si 

pais ó otu individu ki ta faze referensia ka ten ninhun dúvida di algun inabilidadi ó el ka sta priokupadu ku dizenvolvimentu di alunu.) 

Kuandu neses áriu, distritu skolar pode tanbe fornese pais informason ki ta mostra otus sirvisu di apoiu ki pode midjor sirbi 

nesesidadis di un determinadu alunu. Kontudu distritu skolar pode ka seta avalia un alunu ki dja fazedu referensia dja pa un 

avaliason suma diskrebedu di riba, na bazi di un prugrama di pre-referensia ó pa tenta atividadis di apoiu instrusional ó pa kalker 

otu razon. Alendisu, lei ta stipula re-avaliason periódikamenti pa garanti ki kel alunu sta benefisia di el y ta kontinua ta iziji idukason 

spesial. Nhos konsentimentu ta ser sénpri izijidu antis di es re-avaliason. 

Na Massachusetts, pa bu ser elijível pa idukason spesial, un alunu ten ki dimonstra prizensa di un inabilidadi (autismu; atrazu na 

dizenvolvimentu; intelektual, sintidu, neurolójiku, imosional, kumunikason, fíziku, ó danus di saúdi; ó inabilidadi spesífiku di 

prendizaji) ki ta privini alunu di faze prugrésu ifisienti na idukason y ki ta iziji instruson spesialmenti planiadu ó sirvisus ralasionadu 

pa entra na kurríkulu jeral . Un avaliason inisial pa determina elijibilidadi ta djobe informason di avaliason sufisienti pa faze un 

determinason justu ki ta konsidera tudu es fatoris. 

Enbóra es prugrama di tésti di stadu, Sistema di Avaliason Konprensivu di 

Massachusetts (MCAS) é un avaliason, e’ ka un parti di es avaliason konduzidu pa 

determina si es alunu ta iziji idukason spesial. Lei di idukason spesial ta stipula pruteson 

pa garanti ki tudu alunu ku inabilidadi é inkluidu na tésti di stadu ó distritu interu pa 

garanti ki nesesidadis idukasionais di alunus ku inabilidadi é konsideradu na un manera 

sistemátiku. Purtantu, é ka nesesáriu otorizason pa nhos fidju partisipa na téstis di 

MCAS ó kalker otu tésti di stadu ó di sidadi interu. Kontudu, duranti runion di Ikipa pa 

dizenvolve Prugrama di di Idukason Individualizadu di nhos fidju(djobe #4 dibaxu sobri 

IEP), nhos y otus ménbrus di Ikipa diskuti midjor manera pa nhos fidju partisipa na MCAS 

y nhos nota es li na planu di IEP di nhos fidju. 

4. IEP – Lei ta stipula ki Ikipa dizenvolve un Prugram di Idukason Individualizadu (IEP) na fórma skritu pa diskrebe kes 

prugramas y sirvisus ki mestedu y ki ta fornesedu kuandu un alunu konsideradu elijível pa idukason spesial. Nhos otorizason ta ser 

sénpri pididu antis ki kalker sirvisu di IEP é oferesedu. 

5. Anbienti Ménus Restritivu – Es prinsípiu, konxsedu pa “LRE”, ta signifika ki, si pusível, un alunu ki meste sirvisus di 

idukason spesial debe rasebe kes sirvisus na un anbienti di idukason jeral, ku alunus ki ka ten nesesidadi di idukason spesial. 

Alendisu, LRE ta signifika ki saida di anbienti di idukason jeral debe kuntise só si natureza ó severidadi di nesesidadis di idukason 

spesial di alunu é tal ki idukason na aulas di idukason jeral ku utilizason di ajuda suplementar y sirvisus ka pode ser alkansadu di 

un manera satisfatóriu. IDEA-97 fortalise es prinsípiu inda mas tóki el ta fla ki ninhun kriansa debe torna ser mudadu di salas di 

aulas di idukason jeral só pamódi nesesidadi di modifikason na kurríkulu. Es li ta signifika ki es Ikipa é fórtimenti obrigadu 

konsidera módi ki nhos fidju pode ser apoiadu na salas di aula di idukason jeral antis mesmu ki es ta konsidera sribi nhos fidju na 

kalker otu lugar. 

6. Métudus di Suguransa – Finalmenti, lei ta stipula un nunbru di métudus di suguransa pa garanti ki direitus di pais y 

alunus é protejedu, ki informason é dadu na ténpu y óra, y ki sirvisus fazedu di un manera dretu. Pais ten direitus konsideravel pa 

konkorda ó pa ka konkorda ku prupóstas di skóla di distritu y tanbe ten direitu di esmé faze prupósta. 

Réstu di es broxura é planiadu pa stipula purmenóris spesífiku sobri várius métudus di suguransa di es lei. 

Nhos é ka obrigadu lé es material, nen nhos ka obrigadu izersita un ó mas di es direitu. Kontudu, e’ pode ser útil pa nhos 

konprende finalidadi di es métudus di suguransa ki sta dispunível pa nhos konsulta. E’ nos speransa ki nhos ta utiliza es broxura 

pa djuda-nhos konprende es lei, nhos direitu, nhos rasponsabilidadi, y rasponsabilidadis di skóla di distritu. Ninhun izersísiu di 

métudus di suguransa, kontudu, ta substitui un aliansa puzitivu ku skóla di distritu. 


Direitu di Rasebe Notifikason Skritu 

Nhos ten direitu di rasebe notifikason skritu déntu di un ténpu razuavel antis ki skóla di distritu prupô ó rejeta inisia ó muda 

identifikason, avaliason ó kolokason idukasional di nhos fidju ó kondisons di FAPE pa nhos fidju. 

Es li ta signifika ki notifikason skritu ten ki fazedu na es sirkunstansia spesífiku siginti: 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta prupô faze un avaliason inisial ó re-avaliason. 

♦ Na alguns kazu raru, kuandu ki skóla di distritu ta rejeta(nega) faze un avaliason inisial ó reavaliason. 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta prupô un novu planu di IEP ó un planu ratifikadu di IEP. 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta prupô un mudansa na kolokason. 

♦ Kuandu un alunu é suspendedu pa mas ki dés dia konsekutivu na kalker anu skolar. 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta prupô termina sirvisus di idukason spesial. 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta rejeta un planu di IEP setadu anteriormenti ó mudansa. 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta diskubri ma ka ten nesesidadi spesial dispos di un avaliason. 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta nega konduzi un avaliason konfórmi nhos pididu. 

♦ Kuandu ki skóla di distritu ta nega proporsiona un sirvisu ki nhos dja pidiba ki ka sta na planu di IEP di nhos fidju, ó 

pelukontráriu ta nega un pididu ki nhos fazeba ralasionadu ku kondisons di idukason spesial di nhos fidju. 

Kel notifikason skritu ten ki inklui: 

(a) un splikason konplétu di métudus di suguransa ki ta sta na nhos dispunibilidadi konfórmi lei federal di idukason spesial 

(suma sta stipuladu na es broxura); 

(b) un diskrison di ason prupodu ó rejetadu pa skóla di distritu ki ta inklui: 

1. un splikason pamódi ki esason é prupodu ó rejetadu; 

2. un diskrison di kalker opson ki skóla di distritu konsidera y un splikason pamódi kes opsons rejetadu; 

3. un diskrison di kada métudu di avaliason, tésti ó arkivu utilizadu kumó un bazi pa kel ason prupodu ó rejetadu; 

4. un diskrison di kalker otu fator relevanti pa disizon di skóla di distritu. 

Es notifikason ten ki ser skrebedu di un manera sinplis ku palavras ki ta konprendedu fasilmenti y e’ ten ki ser na tudu dos lingua, 

Inglês y lingua primáriu di kaza. Kalker intérprite ki txumadu ten ki ser fluenti na lingua primáriu di kaza. Kuandu nhos ó nhos fidju 

ka pode lé na ninhun lingua ó e’ ségu ó surdu, es notifikason ten ki ser fetu oralmenti, na Braille, na kumunikason ku sinal ó na 

skrita konfórmi apropriadu. Si skóla di distritu kumunika ku nhos oralmenti ó na algun otu meiu di kumunikason ki é ka linguajen 

skritu (suma kumunikason ku sinal) kel skóla di distritu ten ki garda dokumentason skritu di ki e’ dja mandaba nhos notifikason na 

un tal manera; di kel konteudu di tal notifikason; y di kes midida tumadu pa garanti ki nhos konprende kel konteudu di es 

notifikason. 

Submete Nhos Konsentimentu Skritu 

Skóla di distritu ten ki obte nhos konsentimentu skritu antis di es avalia nhos fidju ó antis di es proporsiona nhos fidju ku idukason 

spesial y sirvisus ralasionadu konfórmi un planu di IEP. Spesifikamenti, kel li ta signifika ki nhos konsentimentu é izijidu antis ki 

skóla di distritu pode konduzi un avaliason inisial ó re-avaliason di nhos fidju y antis di pruvizon inisial di idukason spesial y sirvisus 

ralasionadu ku nhos fidju y pa kalker planu adisional di IEP y kolokason. Unves ki nhos dja konsenti na un kolokason inisial na un 

prugrama di idukason spesial, si nhos nega da konsentimentu na kalker ason subsekuenti ralasionadu ku idukason spesial, skóla di 

distritu ka pode utiliza nhos rekuza di konsentimentu kumó bazi pa nega-nhos ó nhos fidju kalker otu sirvisu, benefísiu ó atividadi ki 

nhos ó nhos fidju pode ten direitu. “Consent” ta signifika ki: 

(a) Nhos foi informadu konplétamenti sobri tudu informason relevanti pa kel atividadi pa kual konsentimentu é prokuradu na 

nhos lingua nativu ó otu meiu di kumunikason; y 

(b) Nhos konprende y konkorda ku tinta na papel (pur iskritu) na dizenpenhu di kel atividadi pa kual nhos konsentimentu é 

djobedu; y 

(c) Kel formuláriu di konsentimentu utilizadu pa distritu ta diskrebe kel atividadi pa kual konsentimentu é djobedu y ta lista 

arkivus (si algun) ki ta ser mandadu y pa kenha; y 

(d) Nhos konprende ki é nhos skódja di nhos vontadi pa da konsentimentu y nhos pode anula nhos konsentimentu na kalker 

altura. Si nhos anula nhos konsentimentu, di kel pontu pa dianti distritu pode termina kel atividadi na kual nhos tenba 

konsentidu anteriormenti. 


Si nhos rejeta nhos konsentimentu: 

Na maioria di kazu nhos rekuza pa konsenti ta ser konplétamenti onradu. Kontudu, pa pruteje direitus di nhos fidju, lei ta iziji skóla 

di distritu pa konsidera kel ifeitu di nhos rekuza na idukason di nhos fidju. Na kalker altura dispos ki nhos fidju podu prumeru na un 

prugrama di idukason spesial, si skóla di distritu ta kardita ki nhos rekuza pa konsenti ta negaba nhos fidju un idukason públiku y 

apropriadu (FAPE), skóla di distritu ten ki tuma mididas pa garanti ki FAPE é oferesedu. Tal mididas pode inklui intervenson y/ó 

inísiu di konferensia di un prusésu judisial suma diskrebedu mas tardi na es broxura pa resolve es konténda. Skóla di distritu ka 

pode pidi un konferensia pa diskuti nhos rekuza pa konsenti kel avaliason inisial ó kolokason inisial di nhos fidju na idukason 

spesial. 

Direitus asosiadu ku konsentimentu: 

• Nhos ten direitu pa seta ó rejeta kalker prupósta pa faze un avaliason di nhos fidju. 

• Nhos ten direitu pa seta ó rejeta un ividensia di ki ka ten nesesidadi spesial ó un prupósta di un 

planu di IEP na se todu ó inpartit, ó pa nkontra ku reprezentantis di skóla pa diskuti es IEP 

duranti un periudu di trinta dia ki ta sigi reséson di kel prupósta di IEP. 

• Si nhos ta seta parti di kel prupósta di IEP, kel parti ki nhos seta ten ki ser izekutadu 

imediatamenti. 

• Nhos ten direitu di seta ó rejeta kel kolokason prupodu pa submete sirvisus sobri planu di IEP. 

• Peluménus un anu antis di kel ténpu tóki nhos fidju ta graduaba di liseu, nhos ten direitu pa 

diskuti prupósta di graduason di liseu di nhos fidju y kel terminason antesipadu di sirvisus di idukson spesial di nhos fidju ku 

ofisiais di skóla. Aléndisu, nhos ten direitu pa seta ó rejeta kel porson di un IEP ki ta prupô graduason, y un direitu pa pidi 

mediason ó un konferensia peranti Gabineti di Apelason di Idukason Spesial sobri asuntu di graduason. 

• Si, na altura ki nhos fidju ta fazedu un oráriu pa un re-avaliason (jeralmenti di tres in tres anu), skóla di distritu ta rakumenda ki 

avaliason adisional é disnesesáriu y ta pergunta pa nhos konsentimentu di kel rakumendason, nhos pode rejeta kel 

rakumendason y pidi un re-avaliason konplétu ó parsial. 

. 

Nhos Rasponsabilidadi di Partisipa Skóla di Distritu 

Si Nhos Pô Nhos Fidju na un Skóla Privadu 

Na alguns sirkunstansia, nhos pode disidi ki skóla públiku di distritu ka sta oferese un idukason apropriadu pa nhos fidju (djobe 

prinsípiu di organizason #2 FAPE, di riba) y nhos pode disidi di tra nhos fidju di prugrama di skóla públiku y pô-l na un skóla 

privadu. Si nhos disidi faze kel li y nhos kre skóla públiku di distritu pa paga pa skóla privadu, nhos é izijidu notifika skóla di distritu 

antis ki nhos tra nhos fidju di skóla. Nhos ten ki entrega es notifikason ó na un runion ku IEP ó na un formuláriu skritu peluménus 

10 dia útil antis ki nhos tra nhos fidju di prugrama di skóla públiku. Nhos ten ki fla skóla públiku pamódi ki nhos ka ta konkorda ku 

planu di IEP y prugrama ki skóla públiku dja ten prupodu ó oferesedu pa nhos fidju, y nhos ten ki mostra nhos intenson di tra nhos 

fidju di skóla públiku y matrikula-l na un skóla privadu. Si skóla pidi pa faze un avaliason di nhos fidju antis di nhos tra-l di 

prugrama di skóla públiku, nhos ten ki dixa nhos fidju fazedu un avaliason. 

Da skóla di distritu notifikason é só un prumeru midida na rasebe fundu públiku si nhos tra nhos fidju di prugrama di skóla públiku. 

Dispos ki nhos dja tra nhos fidju di skóla públiku, nhos ten ki prova na un konferensia di direitus legal ki kel prugrama di skóla di 

distritu fadja ó é ka kapas di oferese nhos fidju ku FAPE a ténpu y ki skóla privadu pode djuda nhos fidju ku un idukason 

apropriadu. Si nhos konpleta tudu dos midida y nhos ten susésu na prova nhos kazu, un ofisial di konferensia di Gabineti di 

Apelason di Idukason Spesial pode pidi ki skóla di distritu utiliza fundu públiku pa paga kolokason di nhos fidju na un skóla privadu. 

Direitu pa Avaliason di Idukason Independenti (IEE) 

Kuandu ki nhos ta paga pa un planu di IEE: 

Si nhos ka ta konkorda ku avaliason di skóla di distritu di nhos fidju, nhos ten un direitu di djobe un planu di IEE. Pais pode djobe 

un IEE na ses dispéza na kalker altura. Lógu dispos di nhos pididu, skóla públiku di distritu ten ki da-nhos un lista di pesoas ki ta 

administra IEE na nhos ária di Massachusetts, enbóra nhos é ka limitadu só pa utiliza kes avaliadoris di kel lista. 


Sirkunstansias na undi ki skóla di distritu é izijidu paga pa alguns ó pa tudu kes kustus di avaliason: 

Regulamentus di stadu ta manda ki skólas di distritu paga IEE pa famílias póbri y konpartilha kustus di IEE pa famílias di klasi 

média. Si nhos fidju é elijível pa almosu di grasa ó kustu reduzidu, anton, a nhos pididu, skóla di distritu ta paga pa un IEE ki é 

ikivalenti a tipus di avaliason fetu pa skóla di distritu. Si nhos fidju ka ta kualifika pa un almosu di kustu reduzidu, el pode inda ser 

elijível pa fundu di skóla di distritu, ó na se todu ó na se parti, ta dipende di nhos saláriu di família. Skóla di distritu ta pergunta pa 

informason salarial y alguns dokumentu válidu. Konpartilha informason finanseru ku skólas di distritu é konplétamenti di nhos 

interu vontadi di nhos parti. Si nhos skodje konpartilha tal informason, skóla di distritu ten ki fla-nhos lógu si nhos é ó ka elijível pa 

un fundu konplétu ó parsial di IEE. Nhos direitu pa un IEE públikamenti patrosinadu através di es 

prusésu di elijibilidadi salarial ta bai pa 16 mes di es data di avaliason di skóla di distritu ki nhos ka ta 

konkorda ku kunpanheru. 

Sirkunstansias na undi skóla di distritu pode paga pa kustu di avaliason: 

Si nhos pidi un IEE pagadu pa skóla di distritu y nhos é ka elijível pamódi saláriu ó nhos ka ta dizeja 

utiliza prusésu di elijibilidadi salarial, nhos debe notifika skóla di distritu pur iskritu di nhos pididu pa 

pagamentu públiku di un IEE. Skóla di distritu ten ki responde nhos pididu sen longu dimóra y anton 

konkorda paga pa IEE ó inisia un konferensia ku Gabineti di Apelason di Idukason Spesial (BSEA) pa 

mostra ki avaliason di skóla di distritu foi konprensivu y apropriadu. Si BSEA ta konkorda ku skóla di 

distritu, anton distritu é ka obrigadu da fundu públiku pa un IEE. Kalker IEE ki é pagadu ku fundu 

públiku ten ki seta rekirimentus di stadu sobri kualifikason di un avaliador y kes valor avaliador kobra. 

Konsiderason di rezultadus di IEEs: 

Si nhos organiza faze un IEE (independentimenti si é pagadu ku fundu públiku ó privadu) y manda rezultadus pa skóla di distritu, 

skóla di distritu ten ki konvoka un runion di Ikipa déntu di dés dia di trabadju skolar di resebe informason di es avaliason pa 

konsidera kel avaliason y ki, si algun, mudansas debe ser fetu pa IEP di alunu baziadu na es avaliason. 

Kexas, Mediasons y Konferensias di Direitus Legais 

Kexas ó priokupasons sobri si distritu sta sigi rekirimentus di idukason spesial: 

Dipartamentu di Idukason ta enkoraja-nhos pa prumeru tenta rezolve es asuntu ku ofisiais di skóla lokal di distritu. Nhos kontakta 

nhos Prinsipal di skóla, nhos Adiministrador di Idukason Spesial, nhos superintendenti di skóla pa pidi ajuda. Na alguns kazu, 

kontudu, nhos pode atxa ki nhos meste bai fóra di distritu. Dipartamentu di Idukason di Massachusetts ten un Sistema di 

Rezuluson di Prublemas “Problem Resolution System” na undi nhos pode prizenta kexas ó pidi pa un rezuluson di un konténda 

sobri sigimentu di lei ó regulamentu. Nhos pode kumunika ku Dipartamentu dirétamenti pa (781) 338-3700 pa prizenta tal kexa. 

Dipartamentu ta manda-nhos informason pur iskritu y ta pidi un deklarason skritu di prublema si nhos dizeja Dipartamentu pa 

interve. Sinhos manda informason pur iskritu ta pidi un rezuluson di nhos prublema, Dipartamentu ta garanti ki el ta investigadu y 

ta manda-nhos un karta di se determinason déntu di sasénta (60) dia di 

kalendáriu dispos di es rasebe nhos pididu pur iskritu. Enderesu di Sistema 

di Rezuluson di Prublema di Dipartamentu di Idukason sta déntu di kel 

kuadradu di ladu: 

Program Quality Assurance Services 

Problem Resolution System 

Massachusetts Department of Education 

350 Main Street 

Malden, MA 02148 

Sirvisus di Mediason ó konferensias: 

Nhos ten direitu pa pidi mediason ó konferensia sobri nhos direitus legais kordenadu pa Gabineti di Apelason di Idukason Spesial 

(BSEA), tudu óra ki ten un disputa entri nhos y skóla di distritu di nhos fidju sobri identifikason, avaliason, kolokason, prupósta di 

IEP, manera di izekuta planu di IEP, pruvizon di un idukason públiku di grasa y apropriadu, ó métudus di pruteson di lei statal ó 

federal di nhos fidju. Nhos pode obte un lista di advogadus y konselheirus di grasa ó baratu pa djuda-nhos. Nhos txuma BSEA na 

(781) 338-6400. 

Skóla di distritu tanbe ten direitu pa pidi mediason ó konferensia kordenadu pa BSEA pa kes mesmu razon, só el ka pode pidi un 

konferensia pa disputa nhos rekuza pa konsenti kel avaliason inisial ó kolokason di nhos fidju na idukason spesial. 

Informason sobri mediason: 

Mediason pode pididu tantu pa pais kuma pa skóla di distritu. Mediason é un prusésu di livri vontadi, informal, kordenadu dibaxu di 

direson di un mediador di BSEA , ki é konsebedu pa djuda-nhos y nhos skóla di distritu na konsigi un akordu sobri kel asuntu na 

disputa. Si nhos txiga un akordu, el ta ser skrebedu suma un akordu di mediason. Si ka txigadu ninhun akordu, nhos pode inda 

pidi un konferensia. Si nhos dizeja faze un oráriu pa mediason, ó dizeja mas informason sobri mediason , nhos pode txuma un 

mediador di Dipartamentu na (781) 338-6400. 


Informason sobri konferensia: 

Pais ó skóla di distritu pode pidi un konferensia skrebendu un pididu skritu pa kel enderesu dentu di kel figura di ladu la: 

Bureau of Special Education Appeals 

350 Main Street 

Malden, MA 02148 

Pididu di konferensia debe tene nómis ku enderesu di pais ó enkarregadus di idukason y fidju, reprezentantis di skóla di distritu y 

kalker advogadu ó konselheru involvedu, suma tanbe un deklarason brévi di kel razon pamódi konferensia sta ser pididu. Un 

formuláriu di pididu di konferensia ta ser mandadu pa nhos si nhos txuma BSEA, ma é ka nesesáriu utiliza es formuláriu pa pidi 

nhos konferensia. Tóki nhos pidi un konferensia, BSEA ta da-nhos un lista di advogadus y konselheirus di grasa ó baratu. BSEA 

tanbe ta manda informason purmenorizadu sobri nhos direitus y rasponsabilidadis sobri kel konferensia pididu. 

Sénpri ki nhos ó skola di distritu pidi un konferensia, BSEA ta faze un oráriu di konferensia y ta notifika-nhos y skóla di distritu di un 

óra y lokal mutuamenti konvenienti. BSEA ta nomia un ofisial inparsial di konferensia pa kordena konferensia. BSEA ta oferesenhos 

un lista di ofisiais di konferensia y ses kualifikason lógu ki pididu. 

Konferensias é mas formal di ki mediason y ta involve kel introduson di ividensia y testimunhu gravadu pa testimunhas. Dispos di 

konferensia, kel ofisial di konferensia ta delibera un disizon skritu ki ta determina kel prugrama idukasional apropriadu ó sirvisus pa 

kel kriansa. Kel disizon ta dipende di nhos ku skóla di distritu, y ten ki ser izekutadu pa skóla di distritu. 

Kustu di advogadus y otus kustus di konferensia: 

Skóla di distritu sénpri ta paga pa ses kontribuison di kóntas di advogadu y kustus di konferensia. 

BSEA ka ten otoridadi di reinborsa-nhos pa kóntas di advogadu y/ó kustus, mesmu ki nhos ganha na 

konferensia. Kontudu, si nhos ganha, y BSEA atxa un ividensia kóntra distritu, un tribunal di jurisdison 

konpetenti pode subsekuentimenti konsede-nhos kóntas di advogadu y kustus asosiadu. Tribunal 

pode tanbe limita ó rejeta nhos pididu pa un tal rakonpensa ki ta dipende na bazi di nhos kexa. 

Dizakordu ku disizon di un ofisial di konferensia: 

Si nhos ó skóla di distritu ka konkorda ku kel disizon di konferensia, e’ pode ser apeladu na tribunal di stadu ó federal. Enbóra ka 

ten ninhun disizon di Massachusetts ki ta determina statutu di limitasons pa apelu pa tribunal federal di distritu, Métudus di Atu 

Adiministrativu di stadu, M.G.L. c. 30A, §14, ta stipula ki un apelu pa tribunal superior ten ki ser arkivadu déntu di 30 dia data di 

reséson di es disizon. 

Kolokason di kriansa duranti un apelu: 

Duranti kel ténpu ki un pididu di konferensia sta pendenti peranti BSEA, ó di kel ofisial di konferensia si kel disizon di ofisial di 

konferensia dja ten sidu apeladu pa tribunal, nhos fidju ta fika na se atual kolokason idukasional anonser ki nhos sta pidi kolokason 

inisial pa nhos fidju na skóla públiku, na kal kazu nhos fidju ta ser kolokadu na skóla públiku. Es direitu pa fika na kolokason atual 

ta txumadu “stay put.” Kalker mudansa na kolokason ó prugrama idukasional di nhos fidju duranti es ténpu ten ki ser konplétamenti 

konkordadu pa nhos y skóla di distritu ó mandadu pa tribunal. 

Arkivus di Alunu – Asésu di Direitus y Konfidensialidadi 

Informason Jeral sobri arkivu di alunu: 

Arkivu di alunu ta konsisti di sertifikadus di nhos fidju y arkivu tenporáriu y e’ ta inklui , entri otus 

kuzas , arkivus ki ta pertense elijibilidadi ó prugrama di idukason spesial di nhos fidju. Nhos ten 

várius direitu sobri arkivu di alunu di nhos fidju. Nhos y, sob sértus sirkunstansia, nhos fidju, ten un 

direitu pa inspesiona y reve kalker y tudu arkivu ralasionadu ku nhos fidju ki é koletadu, gardadu ó 

utilizadu pa skóla di distritu. Si arkivu di nhos fidju ta inklui informason sobri un otu kriansa nhos ten 

direitu pa inspesiona y reve só kel informason ralasionadu ku nhos fidju. Skóla di distritu ta limita 

apenas nhos as ésu na arkivu di alunu si skóla di distritu dja rasebe un dokumentu legal ki ta limita 

nhos otoridadi na es aspétu (pur izénplu, un divórsiu ó dikrétu di kustódia ki ta limita nhos asésu 

sobri informason di nhos fidju). Tudu kes direitu asosiadu ku arkivu di alunu sta inkluidu na Regulamentus di Arkivu di Alunu di 

Massachusetts. Es regulamentus pode ser atxadu na 603 C.M.R. 23.00 ó nhos ta pidi un kópia di regulamentus di Dipartamentu di 

Idukason. Es sumáriu siginti di informason é proporsionadu pa djuda-nhos na adkiri un konprenson jeral di Regulamentu di Arkivu 

di Alunu. 


Direitus di nhos fidju pa asésu: 

Alunus ki ten 14 anu di idadi ó ki sta na nonu grau ten tudu direitu ki pais ten déntu di regulamentu di Arkivu di Alunu. Si un alunu 

ten 14 pa 17 anu di idadi ó dja el ent ra nonu grau, tantu alunu kumó ses pais, ó un di es ta atua elsó, pode pratika es direitus. 

Unves ki alunu bira 18, kes direitu konsededu pa pais na Regulamentus di Arkivu di Alunu ta bira kes di alunu. Kontudu, pais pode 

kontinua ta izersita kes direitus anonser ki kel alunu faze prinsipal di skóla ó superintendenti di skólas un deklarason pa privini pais 

di mete biku. Unves ki kel alunu faze es tal pididu, pais ta kontinua inda ta ten direitu pa izamina arkivu di ses fidju. 

Avaliason di arkivu di alunu: 

Si nhos pidi pa avalia arkivu di nhos fidju, skóla ten ki dixa-nhos ten as ésu na kes arkivus sen dimóra disnesesáriu y, na kalker 

iventualidadi, ka mas di dos dia konsekutivu di trabadju skolar dispos di nhos pididu, anonser ki nhos konkorda na un periudu di 

ténpu mas longu. Nhos direitu pa inspesiona y reve arkivu di alunu di nhos fidju ta inklui direitu di faze sin antis di kalker runion di 

un IEP ó di konferensis di direitus legais sobri identifikason, avaliason ó kolokason di nhos fidju. Nhos direitu di isnpesiona y revê 

arkivu di alunu di nhos fidju ta inklui direitu di: 

(a) Adkiri kópias di kalker informason ki sta na arkivu di alunu lógu ki pididu. Skóla di distritu pode kobra algun kuza razuavel 

pa kópia, ki ka ta ultrapasa kes kustus di reproduson, desdi ki es kuantia ka ta privini-nhos di ifetivamenti nhos izerse nhos 

direitu pa inspesiona y reve kel arkivu. Skóla di distritu ka pode kobra un kuantia pa djobe ó rekupera informason sobri 

idukason spesial. 

(b) Nkontra ku pesual di skóla profesionalmenti kualifikadu sobri es pididu y analiza y interpreta kalker di kes konteudu di 

arkivu di alunu. 

(c) Pô nhos reprizentanti inspesiona, reve y interpreta arkivu di nhos fidju ku nhos konsentimentu spes ífiku ku informason 

skritu. 

Asésu na arkivu di alunu: 

Skóla di distritu é izijidu garda dokumentason di partidus ki tevi asésu na arkivu di alunu, na se todu ó inparti. Nhos ten direitu di 

reve es dokumentu di arkivu. Anonser ki informason di arkivu di alunu sta pa ser iliminadu ó imitidu, rekirimentu di arkivu ka ta 

aplika pa pesual di skóla kuju ensinamentu, konsedju, responsabilidadis klerikal ó adiministrativu ta iziji asésu na arkivu di alunu di 

nhos fidju. Dispos di nhos pididu, skóla di distritu ten ki informa-nhos sobri kes tipus y lokalidadis di arkivu di informason pa nhos 

fidju. 

Muda informason na arkivu di alunu: 

Nhos ten direitu di adisiona informason, kumentáriu, dadus ó kalker otu material skritu relevanti na arkivu di alunu. Nhos ten direitu 

di faze un pididu skritu ki skóla di distritu tra ó kurrji informason ki staba na arkivu di alunu y/ó pa ten un konferensia ku prinsipal ó 

se reprizentanti pa dixa-l sabe di nhos insatisfason. Nhos ten direitu di ten un disizon pur iskritu sobri nhos pididu déntu di un 

sumana di nhos konferensia ku prinsipal ó di kel data ki skóla rasebe nhos deklarason pur iskritu si ka ten ninhun konferensia. 

Nhos pode apela pa superintendenti di skólas si skóla di distritu ka ta konkorda ku nhos puzison. Tanbe nhos ten direitu di inklui na 

arkivu di alunu di nhos fidju un deklarason ki ta kumenta sobri kel dimonstrandu nhos razon di dizakordu ku kel konteudu di arkivu. 

Kalker deklarason suma kel li ten ki ser arkivadu pa skóla di distritu kumó parti di arkivu di alunu di nhos fidju desdi ki kel arkivu ó 

kel parti kontestadu di arkivu fika arkivadu na skóla di distritu. 

Prugrama Idukasional di Pais Substitutu 

Si un kriansa sta na kustódia di stadu ó ajensia, Dipartamentu di Idukason ten rasponsabilidadi di garanti ki ten un adultu ki ka ten 

ninhun konflitu di interesi pa toma disizons di idukason spesial sobri interesi di kel kriansa. Na tal sirkunstansias, Dipartamentu ta 

determina si é dretu nomia un pai substitut u idukasional pa kel kriansa. Si nomiadu, kel pai substitutu idukasional ta ten kes 

mesmu direitus y rasponsabilidadis kuma un pai na asuntus di idukason spesial sobri un alunu, inkluindu kel direitu di reprizenta kel 

alunu kumó parti di prus ésu di identifikason di idukason spesial, avaliason, y kolokason idukasional y na pruvizon di un idukason 

públiku di grasa y apropriadu. Dipartamentu di Idukason ta nomia Pais Substitutu Idukasional através di Prugrama di Pais 

Substitutu Idukasional (ESPP). Pa kumunika ku ESPP, nhos telefona, pur favor, (508) 792-7679. 


Transferensia di Responsabilidadi Dispos di Txiga Idadi di Maioridadi 

Lei di Massachusetts ta rekunhise ki un kriansa dja txiga idadi di maioridadi lógu ki el faze 18 anu. Tóki 

un alunu bira ku 18 anu, purtantu, tudu direitu di toma disizon ki nhos ten kumó pais ta pasa pa nhos 

fidju adultu anonser ki tribunal dja nomia inkarregadu legal pa nhos fidju. Skóla di distritu ten ki diskuti 

ku nhos y ku nhos fidju kel inpaktu di es transferensia di direitus aprosimadamenti un anu mas sédu di 

dia ki kel alunu ta faze dizóitu anu. Kumó pais di un kriansa adultu ku inabilidadi, nhos tudu dos ku 

nhos fidju ta kontinua ta rasebe tudu informason ki skóla ta iziji, y nhos ta kontinua ta ten asésu na 

arkivu idukasional di nhos fidju. 

Disiplina 

Jeralmenti, si nhos fidju dja ten violadu kódigu di disiplina di skóla, skóla pode suspende ó tra nhos fidju di se atual kolokason 

idukasional pa un periudu ki ka ta bai mas ki dés (10) dia di skóla konsekutivu na kalker anu létivu. Si nhos fidju ta posui, utiliza, 

bende ó djobe drógas illegal na propriadadi di skóla ó na atividadis ki skóla ta patrosina ó ta leba arma pa skóla ó pa un fésta di 

skóla, skóla di distritu pode pô nhos fidju na un prugrama tenporáriu di idukason alternativu pa te 45 dia di kalendáriu skolar. Si 

nhos fidju dja podu na un prugrama tenporáriu di idukason alternativu kumó rezultadu di ason disiplináriu, nhos fidju pode fika na es 

prugrama tenporáriu pa un periudu ki ka ta ultrapasa 45 dia. Dispos, nhos fidju ta volta pa se kolokason idukasional anteriormenti 

prupodu anonser ki ó un ofisial di konferensia manda faze un otu kolokason idukasional ó nhos y skóla konkorda faze un otu 

kolokason. 

Kalker óra ki skóla dizeja tra nhos fidju di se atual kolokason idukasional pa mas di dés (10) dia di skóla konsekutivu na kalker anu 

létivu, ó pa mas di dés dia konsekutivu tóki un mudelu di mudansa sta kuntise, es li ta konstitui un “mudansa di kolokason”. Un 

mudansa di kolokason ta altera sértus métudus di pruteson sob IDEA, lei federal di idukason spesial. Es ta inklui kel li: 

(a) Antis di kalker mudansa ki ta konstitui un mudansa na kolokason, skóla di distritu ten ki konvoka un runion ku Ikipa pa 

dizenvolve un planu pa konduzi un avaliason funsional di konportamentu ki ta ser utilizadu kumó bazi pa dizenvolve stratéjia 

spesífiku pa aplika kel konportamentu prublemátiku. Si un planu di intervenson di konportamentu dja staba fetu anteriormenti, 

Ikipa debe reve se aplikason y modifika-l si nesesáriu. 

(b) Antis di kalker mudansa ki ta konstitui un mudansa na kolokason, skóla di distritu ten ki manda-nhos un deklarason 

konplétu di nhos métudus di direitu (es broxura) y informa-nhos ki Ikipa ta konsidera si konportamentu ki ta forma bazi pa kel 

mudansa é ralasionadu ku inabilidadi di alunu. Es konsiderason ta txumadu “determinason di manifestason”. Nhos lenbra ki 

nhos, kumó pais, sénpri nhos ten direitu pa partisipa kumó ménbru di Ikipa. 

Konsiderason si konportamentu é un manifestason di inabilidadi di alunu: 

Lei ta stipula kI Ikipa ten ki konsidera informason di avaliason, informason di observason, planu di IEP di alunu y kolokason, y el ten 

ki determina si kel konportamentu ki leba mudansa disiplinar éra un manifestason di inabilidadi di alunu. Ikipa ta konsidera si alunu 

konprende kel inpaktu y konsekuensias di konportamentu, y alendisu el ta konsidera si inabilidadi di alunu prejudika pa kontrola se 

konportamentu. 

Si Ikpa determina kel konportamentu éra ralasionadu ku inabilidadi di nhos fidju, anton nhos fidju ka pode ser tradu di kel 

kolokason atual (trandu na kazu di arma ó dróga ó uzu) te ki Ikipa di IEP dizenvolve un novu IEP y disidi sobri un novu kolokason y 

nhos konsenti pa ten un novu IEP y kolokason. 

Si Ikipa determina ki kel konportamentu ka éra ralasionadu ku inabilidadi di nhos fidju, anton skóla pode suspende ó di kontráriu 

disiplinâ nhos fidju konfórmi kódigu di konportamentu di alunu di skóla, iséptu ki pa kalker periudu mudansa ki ta ultrapsa dés dia, 

skóla di distritu ten ki proporsiona nhos fidju un idukason públiku di grasa y apropriadu (FAPE). Skóla di distritu ten ki determina 

kes sirvisus idukasional nesesáriu pa FAPE y kel manera y lokalidadi di oferese kes sirvisus. 

N a kazu di dizakordu ku determinason di Ikipa : 

Si nhos ka ta konkorda ku disizon di Ikipa sobri “determinason di manifestason” ó ku disizon sobri kolokason di nhos fidju na un 

prugrama tenporáriu di idukason alternativu ó kalker ason disiplinar, nhos ten direitu di pidi un konferensia seleradu di Gabineti di 

Apelason di Idukason Spesial. 


OTUS OPORTUNIDADIS PA KONSIDERA ES INFORMASON 

Es broxura ta sta dispunível sénpri ki nhos fidju ta rasebe un novu ó un IEP ratifikadu, na várius otus pontu, y na kalker altura lógu 

ki pididu. Alendisu, é izijidu ditudu skóla públiku di distritu pa proporsiona trenu pa pais na distritu peluménus unbes kada anu pa 

djuda pais konprende rekirimentus di idukason spesial. Si nhos ten perguntas sobri nhos direitu ó sobri direitus di nhos fidju dispos 

dim nhos lé es broxura, nu ta enkoraja-nhos pa kumunika ku gabineti di idukason spesial di nhos skóla lokal di distritu, ó 

Dipartamentu di Idukason di Massachusetts ó kalker organizason ralasionadu ku idukason spesial na stadu. Idukason Spesial é un 

ária mutu konpléksu y kontroladu di lei di idukason. Ka nhos spera ser un spesialista. Purmenóris na es lei é ku intenson di proteje 

nhos fidju y djuda garanti ki el ta rasebe midjor speriensia di idukason. Pur favor nhos trabadja kantu mas pusível na susiadadi ku 

skóla públiku di distritu ki ta sirbi nhos fidju. Nu ta spera ki es broxura ta ser di nhos utilidadi óra ki nhos tuma un papel ativu na 

speriensia di idukason di nhos fidju. 

January, 2002

Cape Verde-Kriolu Translation - Braintree Public Schools

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?