คํานํา 

รายงานเรื่อง “การมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชนและความคิดเห็นตอการทํางานของ 

รัฐบาลและองคกรอิสระ” เปนหนึ่งในชุดโครงการวิจัยเรื่อง “การติดตามและประเมินผลบังคับใช 

รัฐธรรมนูญ” ซึ่งดําเนินการโดยสถาบันพระปกเกลา โดยไดรับการสนับสนุนงบประมาณจากสํานัก 

งานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) โดยมีวัตถุประสงคในการศึกษาวิจัยคือ 

1. เพื่อศึกษาประเด็นตางๆ ที่เกี่ยวของกับการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน โดยเฉพาะ 

ที่เปนผลตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 เชน ระดับของ 

การมีสวนรวมทางการเมือง ปจจัยที่มีอิทธิพลหรือมีความสัมพันธกับการมีสวนรวมทางการเมืองของ 

ประชาชน เปนตน 

2. เพื่อสํารวจความคิดเห็นของประชาชนตอการทํางานของรัฐบาล โดยการวัดระดับความรู 

ความเขาใจ และทัศนคติความพึงพอใจที่มีตอกระบวนการบริหาร ทั้งที่ออกมาในรูปกฎหมาย นโยบาย 

และการตัดสินใจที่มีผลกระทบตอผลประโยชนของประชาชน 

3. เพื่อสํารวจความคิดเห็นของประชาชนตอการทําหนาที่ขององคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ 

ทั้งในดานการรับรูของประชาชน การมีสวนรวมโดยการใชบริการ และความพึงพอใจที่มีตอการทํางาน 

ที่ผานมา 

4. เพื่อศึกษาวิเคราะหระดับการมีสวนรวมของประชาชน และความพึงพอใจตอการทํางานของ 

รัฐบาลและองคกรอิสระภายหลังการบังคับใชรัฐธรรมนูญวาประสบความสําเร็จหรือลมเหลว อยางไร 

และเปนไปตามเจตนารมณที่แทจริงของรัฐธรรมนูญหรือไม เพื่อนําเสนอเปนแนวทางสําหรับการ 

ปรับปรุงการทํางานของหนวยงานที่เกี่ยวของ และนําไปสูการแกไขรัฐธรรมนูญตอไป 

ในการศึกษาวิจัย คณะผูวิจัยไดทําการเก็บขอมูลภาคสนามโดยใชแบบสอบถาม จากประชากร 

กลุมตัวอยางที่ไดจากการสุมตัวอยางอยางเปนระบบ จากบัญชีรายชื่อผูมีสิทธิเลือกตั้งจํานวนตัวอยาง 

2,000 ตัวอยาง จาก 42 จังหวัดทั่วประเทศ แลวนําขอมูลที่ไดมาศึกษาวิเคราะหนําเสนอขอเสนอแนะ 

อยางไรก็ตาม ขอเสนอแนะจากโครงการศึกษาวิจัยนี้ จะไมสามารถบรรลุผลสําเร็จไดโดยลําพัง 

เพราะเปนเพียงสวนหนึ่งของชุดโครงการวิจัยเรื่อง “การติดตามและประเมินผลบังคับใชรัฐธรรมนูญ” 

จึงจําเปนตองพิจารณาผลการศึกษาวิจัยจากโครงการอื่นๆ ประกอบดวย 

คณะผูวิจัยหวังเปนอยางยิ่งวา รายงานการศึกษาวิจัยเรื่อง “การมีสวนรวมทางการเมืองของ 

ประชาชนและความคิดเห็นตอการทํางานของรัฐบาลและองคกรอิสระ” จะเปนสวนหนึ่งที่ชวยใหการ 

ปฏิรูปการเมืองตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 บรรลุผลไดอยางแทจริง

คณะผูวิจัยขอขอบคุณประชาชนที่ใหขอมูลตอการวิจัย ผูทรงคุณวุฒิทุกทานที่ชวยใหคําแนะนํา 

ตั้งแตตน ขอขอบคุณผูชวยศาสตราจารย .ประชัน รักพงษ ผูชวยศาสตราจารย ทศพล สมพงษ และ 

พนักงานสัมภาษณทุกคนที่ชวยในการเก็บรวมรวมขอมูลอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ตลอด 

จนขอขอบคุณทุกทานที่มิไดเอยนาม แตมีสวนชวยในการทําใหงานวิจัยนี้บรรลุได 

ดร.ถวิลวดี บุรีกุล 

และคณะ 

มีนาคม 2546

สารบัญ 

หนา 

สารบัญภาพ 

สารบัญตาราง 

บทที่ 1 บทนํา 1 

1.1 ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 1 

1.2 วัตถุประสงค 2 

1.3 สมมติฐานของการวิจัย 3 

1.4 ขอบเขตของการศึกษา 3 

1.5 กรอบแนวคิดในการศึกษา 4 

1.6 ตัวแปรและนิยามปฏิบัติการ 8 

1.7 ระยะเวลาดําเนินการ 12 

1.8 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 12 

1.9 คณะผูวิจัย 13 

บทที่ 2 ทบทวนวรรณกรรม 14 

2.1 ขอกําหนดในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 เกี่ยวกับสิทธิและ 

หนาที่ของประชาชนในการมีสวนรวมทางการเมือง 14 

2.2 ความรูทั่วไปเกี่ยวกับโครงสรางทางการเมืองใหม ตามรัฐธรรมนูญ 

แหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 และการแปลงเจตนารมณไปสู 

การปฏิบัติในรอบ 5 ปที่ผานมา 16 

2.3 แนวคิดเกี่ยวกับประชาธิปไตยและการมีสวนรวมทางการเมือง 57 

2.4 แนวคิดเกี่ยวกับการประเมินการทํางานของรัฐบาล 68 

บทที่ 3 ระเบียบวิธีวิจัย 72 

3.1 วิธีวิจัย 72 

3.2 ประชากรและการสุมตัวอยาง 72 

3.3 เครื่องมือที่ใชในการศึกษา 73 

3.4 การสรางเครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูล 82 

3.5 การทดสอบและการตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือที่ใชในการศึกษา 83 

3.6 การเก็บรวบรวมขอมูลภาคสนาม 84 

3.7 การวิเคราะหตัวแปร 84 

ก

บทที่ 4 ผลการศึกษาวิจัย 86 

4.1 ขอมูลพื้นฐานของผูตอบ 86 

4.2 การเปดรับสื่อ 90 

4.3โลกทัศนและความเห็นทางการเมือง 92 

4.4 ความรูความเขาใจเกี่ยวกับการเมืองไทยปจจุบัน 103 

4.5 การมีสวนรวมทางการเมือง 112 

4.6 ความเขาใจและความคิดเห็นตอการทํางานของรัฐบาล 122 

4.7 ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 136 

บทที่ 5 สรุปและเสนอแนะ 145 

5.1 สรุป 145 

5.2 เสนอแนะ 158 

บรรณานุกรม 162 

ภาคผนวก 

ภาคผนวก ก แบบสอบถาม 

ภาคผนวก ข การทดสอบและการตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือที่ใชในการศึกษา 

ภาคผนวก ค ตารางสรุปผลการเก็บขอมูลภาคสนาม 

ภาคผนวก ง รายงานการประชุม 

ภาคผนวก จ รูปภาพการเก็บขอมูลภาคสนาม 

ข

บทที่ 1 

บทนํา 

1.1 ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 

ประเทศไทยเปนประเทศหนึ่งที่กําลังมีการปฏิรูปการเมืองมุงสูการเปนประชาธิปไตยอยาง 

ยั่งยืน และมีการใหความสําคัญของการมีสวนรวมของประชาชนในกิจกรรมตางๆ โดยระบุไวใน 

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ในหลายๆ มาตรา จนมีผูมักกลาววา 

รัฐธรรมนูญฉบับนี้เปนรัฐธรรมนูญฉบับมีสวนรวมของประชาชนภายใตเจตนารมณหลัก 

3 ประการ กลาวคือ ประการแรก เปลี่ยนการเมืองของนักการเมืองใหเปนการเมืองของพลเมือง 

ประการที่สอง ทําใหการเมืองสุจริตและโปรงใส และประการที่สาม ทําใหการเมืองมีเสถียรภาพ 

และประสิทธิภาพ 

เพื่อใหเปนไปตามเจตนารมณดังกลาว รัฐธรรมนูญจึงไดวางหลักการไวใหโครงสรางทาง 

การเมืองมีลักษณะเปด และมีการตรวจสอบถวงดุลกันระหวางสถาบันทางการเมือง จะเห็นไดจาก 

โครงสรางของรัฐสภาซึ่งยังคงใชระบบสองสภา ซึ่งมีขอดีในการตรวจสอบกลั่นกรองในทางนิติ 

บัญญัติ และไดเพิ่มในสวนที่มาของสมาชิกในสภาทั้งสอง โดยเฉพาะสมาชิกวุฒิสภาที่บัญญัติใหมา 

จากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชนอันจะสอดคลองกับหลักการประชาธิปไตยยิ่งขึ้น ในสวน 

ของฝายบริหารเอง รัฐธรรมนูญไดวางหลักการไวชัดเจนที่จะทําใหฝายบริหารแยกขาดจากฝายสภา 

โดยการบัญญัติใหนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีจะดํารงตําแหนงสมาชิกสภาผูแทนราษฎรหรือ 

สมาชิกวุฒิสภาในขณะเดียวกันมิได อันจะเปนผลดีในการแบงแยกการทําหนาที่และทําใหการ 

ถวงดุลยอํานาจระหวางฝายนิติบัญญัติและฝายบริหารเปนไปอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น 

นอกจากนี้ เพื่อใหการเมืองสุจริตและโปรงใส รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดเพิ่มระบบ 

ตรวจสอบใหครบถวน มีอิสระอยางแทจริงและไมซ้ําซอนกันแตสงเสริมซึ่งกันและกัน รวมทั้ง 

การเพิ่มองคกรอิสระเพื่อทําหนาที่ควบคุมตรวจสอบการทําหนาที่ของฝายการเมือง และฝายราชการ 

ใหครอบคลุมทุกดาน รวมทั้งเพื่อเปนการคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนอีกทางหนึ่งดวย 

จะเห็นไดวาการจัดโครงสรางทางการเมืองตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน มุงสรางสถาบัน 

ทางการเมืองที่มีประสิทธิภาพ สุจริตโปรงใส และเพิ่มสวนรวมทางการเมือง แตการวางหลักการ 

ดังกลาวไวเปนเพียงกาวแรกของเสนทางการปฏิรูปไปสูการมีประชาธิปไตยที่ยั่งยืนของประเทศ 

เทานั้น การปฏิรูปทางการเมืองจะตองมีกาวตอๆ ไปซึ่งสวนสําคัญจะตองขึ้นอยูกับประชาชน 

คนไทยผูมีสวนรวมในการสนับสนุนรัฐธรรมนูญนี้จะตองมีความตื่นตัว และมีสํานึกของการเปน 

พลเมืองที่เห็นกิจการของบานเมืองเปนเรื่องสําคัญไมยิ่งหยอนไปกวาเรื่องของตนเอง รวมทั้งการมี 

ทัศนคติความเชื่อที่มีเหตุผล มีการวิเคราะห วิจารณ และมองโลกในแงความเปนจริงอันเปนพื้นฐาน 

ของการมีวัฒนธรรมแบบประชาธิปไตย

นับตั้งแตมีการบังคับใชรัฐธรรมนูญฉบับนี้เปนตนมา เจตนารมณแหงรัฐธรรมนูญทั้งหลาย 

ไดถูกแปลงไปสูกระบวนการทางการเมืองในทางปฏิบัติเปนเวลา 5 ปแลว นาสนใจวาการเมืองไทย 

ภายใตกรอบกติกาใหมนี้มีการเปลี่ยนแปลงไปมากนอยเพียงใด โดยเฉพาะในมิติของการมีสวนรวม 

ของประชาชนอันเปนหัวใจสําคัญในการปฏิรูป และการตรวจสอบ ติดตาม ประเมินผลการทํางาน 

ของสถาบันทางการเมืองหลักที่เกี่ยวของ ซึ่งแนนอนวาภาพสะทอนที่นาจะชัดเจนมากที่สุดยอมมา 

จากการประมวลความคิดเห็นของประชาชนทั้งที่เปนเรื่องของความรูความเขาใจ ความสนใจ และ 

ทัศนคติความพึงพอใจที่มีตอระบบการเมืองและการทําหนาที่ของสถาบันทางการเมืองตางๆ ทั้งที่ 

ออกมาในรูปกฎหมาย นโยบาย และการตัดสินใจที่มีผลกระทบตอผลประโยชนของประชาชน 

สภาพการณดังกลาว ทําใหสมควรที่จะไดมีการวิจัยเพื่อศึกษาการมีสวนรวมของประชาชน 

และความคิดเห็นตอการทํางานของรัฐบาลและองคกรอิสระ โดยการประเมินความสําเร็จจากการ 

บังคับใชรัฐธรรมนูญที่มีผลตอระดับการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชนวาไดมีสวนสงเสริม 

ใหประชาชนมีสวนรวมเพิ่มขึ้นหรือไม เพียงใด และปจจัยอะไรที่ทําใหประชาชนเขามามีสวนรวม 

ทางการเมือง พรอมไปกับการประเมินผลการทํางานของฝายบริหารผานตัวการสําคัญคือรัฐบาลและ 

ผลจากการดําเนินนโยบายที่ไดประกาศไวตอสาธารณะ วามีประสิทธิภาพ และสอดคลองกับความ 

ตองการของประชาชนหรือไมอยางไร รวมทั้งการประเมินผลการทํางานของกระบวนการ 

ตรวจสอบการใชอํานาจผานองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญวามีความสุจริต และมีความชอบธรรม 

ในการใชอํานาจหรือไม ประชาชนมีความเชื่อมั่นและพอใจตอการทํางานที่ผานมาในระดับใด 

คําตอบจากการทําวิจัยซึ่งอางอิงบนหลักวิชาการที่ถูกตองจะทําใหไดรับทราบขอมูลที่เปนประโยชน 

ในการพัฒนาระบบการเมืองของประเทศไปสูความเปนประชาธิปไตย ที่ประชาชนใหความสําคัญ 

และมีสวนรวมในระดับสูง และผลจากการประเมินการทํางานของกลไกทางการเมืองตางๆ 

จะนําไปสูขอเสนอในการปรับปรุงการทํางานของสถาบันทางการเมืองที่เกี่ยวของใหมีความ 

สอดคลองตอความตองการของประชาชน ตลอดจนใชเปนขอมูลพื้นฐานประกอบการเสนอแกไข 

บทบัญญัติรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญที่เกี่ยวของตอไป 

1.2 วัตถุประสงค 

1. เพื่อศึกษาประเด็นตางๆ ที่เกี่ยวของกับการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน โดย 

เฉพาะที่เปนผลตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 เชน 

ระดับของการมีสวนรวมทางการเมือง ปจจัยที่มีอิทธิพลหรือมีความสัมพันธกับการมีสวนรวม 

ทางการเมืองของประชาชน เปนตน 

2. เพื่อสํารวจความคิดเห็นของประชาชนตอการทํางานของรัฐบาล โดยการวัดระดับความรู 

ความเขาใจ และทัศนคติความพึงพอใจที่มีตอกระบวนการบริหาร ทั้งที่ออกมาในรูปกฎหมาย 

นโยบาย และการตัดสินใจที่มีผลกระทบตอผลประโยชนของประชาชน 

2

3. เพื่อสํารวจความคิดเห็นของประชาชนตอการทําหนาที่ขององคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ 

ทั้งในดานการรับรูของประชาชน การมีสวนรวมโดยการใชบริการ และความพึงพอใจที่มีตอการ 

ทํางานที่ผานมา 

4. เพื่อศึกษาวิเคราะหระดับการมีสวนรวมของประชาชน และความพึงพอใจตอการทํางาน 

ของรัฐบาลและองคกรอิสระภายหลังการบังคับใชรัฐธรรมนูญวาประสบความสําเร็จหรือลมเหลว 

อยางไร และเปนไปตามเจตนารมณที่แทจริงของรัฐธรรมนูญหรือไม เพื่อนําเสนอเปนแนวทาง 

สําหรับการปรับปรุงการทํางานของหนวยงานที่เกี่ยวของ และนําไปสูการแกไขรัฐธรรมนูญตอไป 

1.3 สมมติฐานของการวิจัย 

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มุงสงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพ 

ของประชาชน ใหประชาชนมีสวนรวมในการปกครอง เมื่อมีการบังคับใชรัฐธรรมนูญมาไดหาป 

นาจะทําใหประชาชนสวนใหญมีระดับการมีสวนรวมทางการเมืองที่คอนขางสูง และปจจัยทาง 

เศรษฐกิจ-สังคม ความรูความเขาใจเกี่ยวกับการเมือง ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล และ 

ความคาดหวังและความเชื่อมั่นตอสถาบันทางการเมืองนาจะมีผลตอระดับการมีสวนรวมทางการ 

เมืองของประชาชน 

นอกจากนี้ รัฐธรรมนูญยังไดกําหนดมาตรการตางๆ เพื่อใหประชาชนสามารถตรวจสอบ 

การใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้น ตลอดทั้งปรับปรุงโครงสรางทางการเมืองใหมีเสถียรภาพและประสิทธิ 

ภาพยิ่งขึ้น นาจะทําใหประชาชนมีความเชื่อมั่นตอสถาบันทางการเมืองตางๆ รวมถึงนาจะมีผล 

ทําใหประชาชนมีระดับความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐสภา รัฐบาล องคกรอิสระ และ 

หนวยงานตางๆ คอนขางสูง และดีขึ้นกวาในอดีต ทั้งนี้ปจจัยดานความรูความเขาใจเกี่ยวกับอํานาจ 

หนาที่ และความคาดหวังตอบทบาทของสถาบันทางการเมืองตางๆ นาจะมีผลตอความพอใจในการ 

ทํางานของสถาบันทางการเมืองนั้น 

1.4 ขอบเขตของการศึกษา 

การวิจัยนี้เปนการศึกษาการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน และความคิดเห็นของ 

ประชาชนตอการทํางานของรัฐบาลและองคกรอิสระภายหลังการบังคับใชรัฐธรรมนูญแหง 

ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 โดยเนนที่ประเด็นหลักดังตอไปนี้ 

1. ศึกษาวิเคราะหประเด็นตางๆ เกี่ยวกับการมีสวนรวมทางการเมือง ไดแก 

1.1 ระดับของการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน 

1.2 ปจจัยที่มีอิทธิพลหรือมีความสัมพันธกับการมีสวนรวมของประชาชน 

2. ศึกษาวิเคราะหความคิดเห็นของประชาชนตอรัฐบาล โดย 

3

2.1 วิเคราะหระดับความพึงพอในของประชาชนตอนโยบายรัฐบาลโดยแบงเปน 

นโยบายดานตางๆ 

2.2 ประเมินผลสําเร็จของนโยบายรัฐบาลที่ไดเริ่มดําเนินการไปแลว และอยูใน 

ความสนใจของประชาชนจากการวิเคราะหระดับความพึงพอใจของประชาชน 

3. ศึกษาวิเคราะหความคิดเห็นของประชาชนตอองคกรอิสระ โดย 

3.1 วัดระดับความเปนที่รูจักของประชาชนเกี่ยวกับองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ 

3.2 วิเคราะหผลการทํางานขององคกรอิสระจากระดับความเชื่อมั่น และความพึง 

พอใจของประชาชนตอการใชอํานาจหนาที่ และแสดงบทบาทที่ผานมาขององคกรอิสระตางๆ 

4. ศึกษาวิเคราะหการทํางานขององคกรอิสระและรัฐบาลในภาพรวม 

1.5 กรอบแนวคิดในการศึกษา 

กรอบแนวคิดของการศึกษาครั้งนี้ ไดสรางจากเจตนารมณหลักของรัฐธรรมนูญแหงราช 

อาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ที่มีสาระสําคัญเปนการเสริมสรางการมีสวนรวมของประชาชน 

การทําการเมืองใหเสถียรภาพและประสิทธิภาพ โดยสะทอนจากการทํางานของรัฐบาลตามนโยบาย 

ที่แถลงไว และประชาชนมีความพึงพอใจในการปฏิบัติตามนโยบายตางๆ ตลอดจนความพอใจตอ 

หนวยงานระดับกระทรวงที่เปนผูนํานโยบายไปปฏิบัติ และความเชื่อมั่นตอสถาบันทางการเมือง 

และการกอตั้งองคกรอิสระตางๆ เพื่อคุมครองสิทธิ เสรีภาพของประชาชน ทําหนาที่ตรวจสอบ 

การใชอํานาจรัฐและสงเสริมการมีสวนรวม โดยสะทอนการทํางานขององคกรอิสระเหลานี้จาก 

ความเชื่อมั่นและความพึงพอใจที่ประชาชนมีตอสถาบันเหลานี้ดวย โดยการศึกษานี้ไดกําหนด 

กรอบการศึกษาใหมีประชาชนเปนศูนยกลาง เนื่องจากรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันนี้มีที่มาจากความ 

ตองการของประชาชนในการปฏิรูปทางการเมืองและการบริหาร 

ภาพที่ 1.1 

แผนผังแสดงสถาบันที่เกี่ยวของกับการศึกษา 

4

ภายใตกรอบแนวคิดดังกลาว ผูวิจัยไดสรางแนวคิดเรื่องความสัมพันธของตัวแปรตางๆ 

เพื่อการศึกษาในประเด็นหลักสําหรับงานวิจัยขึ้น 3 สวน กลาวคือ แนวคิดเรื่องการมีสวนรวมทาง 

การเมือง แนวคิดเรื่องความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล และแนวคิดเรื่องความเชื่อมั่นตอองคกร 

อิสระ ดังนี้ 

แนวคิดในเรื่องของการมีสวนรวมทางการเมืองนั้น ผูวิจัยไดใชทฤษฎีของการมีสวนรวม 

ตาม Milbrath และ Goel (1965) Almond และ Verba (1965) Herbert Meclosky (1968) และธงชัย 

และเทียนชัย วงศสุวรรณ (2542) ที่วาการมีสวนรวมทางการเมืองเปนการกระทําของบุคคล 

โดยสมัครใจที่พยายามมีอิทธิพลหรือสนับสนุนระบบการเมือง และมีความแตกตางกันตาม 

วัฒนธรรมทางการเมืองของแตละบุคคล และพฤติกรรมการมีสวนรวมจะมีหลายระดับตามแนวคิด 

ของ Roth และ Wilson (1980) คือระดับต่ําหรือกลุมผูดู ระดับกลางหรือผูมีสวนรวมทางการเมือง 

คือปจจัยทางเศรษฐกิจและสังคม (ตามทฤษฎีของ Creighton แปลโดยวันชัย วัฒนศัพท, 2543 

Sherill and Vogler,1982 Conway,2000 และอมร รักษาสัตย และคณะ,2544) ความรูความเขาใจ 

ทางการเมือง ซึ่งนํามาสูการไดมาซึ่งแนวคิดทางการเมือง (Conway,2000 และถวิลวดี บุรีกุล,2543) 

และปจจัยสิ่งแวดลอมทางการเมือง (Conway,2000) ซึ่งอธิบายไดจากความพอใจตอการทํางานของ 

รัฐบาลในการบริหารงาน ซึ่งความสัมพันธของตัวแปรตางๆ สามารถอธิบายไดโดยงาย ในลักษณะ 

ของตัวแบบในภาพที่ 1.2 


ตัวแบบของความสัมพันธระหวางตัวแปรที่มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง 

ปจจัยทางเศรษฐกิจ-สังคม 

การอาศัยอยูในเมือง-ชนบท 

ความรูความเขาใจทางการเมือง 

โลกทัศน /ความคิดเห็น 

วัฒนธรรมทางการเมือง 

ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

การมีสวนรวม 

ทางการเมือง 

5

การศึกษาความพอใจตอการทํางานของรัฐบาลในที่นี้มีกรอบแนวคิดตามการศึกษาของ 

Borre และ Scarbrough,1998 วาระดับการสนับสนุนกิจกรรมหรือนโยบายตางๆ ของรัฐ เปนเรื่อง 

สําคัญที่สนับสนุนระบบการเมืองโดยรวม การสะทอนความตองการและการสนับสนุนของ 

ประชาชน ศึกษาไดจากการทํางานของรัฐบาล อธิบายไดดวยความพอใจตอนโยบายของรัฐ ความรู 

เกี่ยวกับอํานาจหนาที่ของรัฐบาล ซึ่งจัดเปนตัวแปรที่สําคัญ สวนความพอใจตอนโยบายดานตางๆ 

ของรัฐ ยังขึ้นอยูกับประเด็นทางเศรษฐกิจ สังคม ตางๆ ซึ่งไดมีการศึกษากันในหลายประเทศและ 

คนพบวามีความสําคัญมากตอการสนับสนุนการทํางานของรัฐบาล (Inglehard ,1990) 


ตัวแบบของความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 






ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

ความพอใจตอการ 

ทํางานของรัฐบาล 

สําหรับกรอบแนวคิดเรื่องความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระนั้น เชนเดียวกับการศึกษาประเด็น 

ตางๆ ที่กลาวมาแลว องคกรอิสระเปนองคกรที่เกิดขึ้นตามรัฐธรรมนูญ เกิดขึ้นจากการปฏิรูป 

การเมือง เพื่อมุงทําใหบรรลุเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ และการปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญเปนไป 

อยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ดังนั้น ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระจึงเปนสิ่งสําคัญ ที่อธิบาย 

ไดดวยความเชื่อมั่นที่ประชาชนมีตอสถาบันทางการเมือง ความพอใจตอการทํางานของภาครัฐและ 

ตอนโยบายตางๆ ของรัฐบาล ทั้งนี้เพราะองคกรอิสระตั้งขึ้นมาเพื่อตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ 

พิทักษสิทธิเสรีภาพ ศักดิ์ศรีความเปนมนุษย และเสริมสรางการมีสวนรวมของประชาชน 

หากองคกรอิสระเหลานี้ทํางานไมมีประสิทธิภาพ กอใหเกิดการลิดรอนสิทธิเสรีภาพของประชาชน 

ซึ่งแสดงไดโดยนโยบายหรือการทํางานของรัฐ ความเชื่อมั่นตอองคกรเหลานี้คงจะลดลง 

6


ตัวแบบของความสัมพันธของปจจัยตางๆ กับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 







ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 

ความเชื่อมั่นตอ 

องคกรอิสระ 

ตามแบบแนวคิดของ Borre และ Scarroughs 1998 และจากการศึกษาของนักวิชาการหลาย 

ทานในเรื่องนี้เพื่อสงเสริมแนวคิดดังกลาวขางตน พบความสัมพันธของตัวแปรตางๆที่สามารถ 

บูรณาการเปนกรอบแนวคิดของการศึกษา ดังนี้ 


บูรณาการความสัมพันธของปจจัยตางๆ และความเชื่อมโยงกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ 

ความพอใจตอ 

นโยบายดานตางๆ 

ความพอใจตอการทํางาน 

ของสถาบันทางการเมือง 

ความรูความเขาใจเกี่ยวกับ 

อํานาจหนาที่ของรัฐบาล 




สถาบันทางการเมือง 

ขาวสารและ 

ความสนใจทางการเมือง 



ความเชื่อมั่น 

ตอองคกรอิสระ 

ความรูความเขาใจ 


ปจจัยทาง 

เศรษฐกิจ-สังคม 

7


กรอบแนวคิด “การบรรลุผลตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ” 

เจตนารมณรัฐธรรมนูญ 

• มีสวนรวมทางการเมือง 

• รัฐบาลมีเสถียรภาพ (ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล) 

• ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

กรอบแนวคิดของการศึกษาการบรรลุเจตนารมณของรัฐธรรมนูญนี้ ใชหลักการสําคัญของ 

การรางรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน ซึ่งมุงพิทักษสิทธิเสรีภาพของประชาชนและสรางการมีสวนรวม 

ทางการเมือง ตลอดจนการสรางเสถียรภาพทางการเมืองที่สะทอนดวยเสถียรภาพของรัฐบาล โดยมี 

องคกรอิสระเกิดขึ้นเพื่อทําใหเจตนารมณเหลานี้บรรลุผล ดังปรากฏในภาพขางตน 

1.6 ตัวแปรและนิยามปฏิบัติการ 

ตัวแปรที่ใชประกอบเปนแบบสอบถาม สําหรับตอบสมมติฐานในการวิจัยนี้ ประกอบดวย 

1.6.1 ตัวแปรตาม ไดแก 

(1) การมีสวนรวมทางการเมือง 

(2) การบรรลุผลตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ 

(1) การมีสวนรวมทางการเมือง 

การมีสวนรวมทางการเมืองหมายถึงการปฏิบัติการอยางใดอยางหนึ่งดวยความสมัครใจ ใน 

รูปแบบตางๆ ไมวาจะใชวิธีการที่ถูกตองตามกฎหมายหรือไมมีกฎหมายบัญญัติรองรับ มีการดําเนิน 

การแบบจัดองคกรหรือไมมี โดยจะเปนการกระทําที่มีความตอเนื่องหรือเปนครั้งคราวก็ได รวมทั้ง 

จะเปนผลสําเร็จหรือไมก็ตาม การกระทํานั้นมุงประสงคที่จะมีอิทธิพลตอการเลือกนโยบาย 

สาธารณะ การบริหารงานนโยบายสาธารณะ และการเลือกผูนําทางการเมืองไมวาจะเปนระดับชาติ 

หรือระดับทองถิ่น 

การศึกษาตัวแปรการมีสวนรวมทางการเมืองในการศึกษาครั้งนี้จะอาศัยระดับของการเขา 

รวมกิจกรรมทางการเมือง ทั้งที่เปนการบัญญัติไวตามรัฐธรรมนูญโดยตรงและกิจกรรมที่เปนผล 

8

โดยออมจากการที่รัฐธรรมนูญไดเปดกวางไว เพื่อทําความเขาใจระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 

ของประชาชน โดยใชคําถามที่ถามถึงความถี่ของการมีสวนรวมในการกระทํากิจกรรมตางๆ ไดแก 

ก. ความสนใจและการมีสวนรวมระดับต่ํา 

1. พูดคุยเรื่องการเมือง 

2. ไปลงคะแนนในการเลือกตั้งทองถิ่น 

3. ไปลงคะแนนในการเลือกตั้งระดับชาติ 

4. พูดชักชวนผูอื่น ใหไปลงคะแนน 

5. รวมประชาสัมพันธทางการเมือง 

ข. ความสนใจและการมีสวนรวมระดับปานกลาง 

1. มีการติดตอกับนักการเมือง 

2. เคยบริจาคเงินหรือสิ่งของ 

3. รวมชุมนุมฟงการหาเสียง/แนะนําตัว 

4. เขารวมในเวทีสาธารณะ 

5. มีการรวมตัวกับคนอื่นเปนกลุมผลประโยชนหรือเปนสมาชิกกลุม 

6. ชวยผูสมัครหรือพรรคการเมืองหาเสียง 

7. บริจาคเงินเพื่อสนับสนุนพรรคการเมือง 

8. เปนสมาชิกพรรคการเมือง 

ค. ความสนใจและการมีสวนรวมระดับสูง 

1. ดํารงตําแหนงสําคัญในพรรคการเมือง 

2. ลงสมัครรับเลือกตั้ง 

ในการตอบคําถามที่เปนการถามถึงความถี่นี้จะมีตัวเลือกแบงตามความถี่ของการปฏิบัติกิจ 

กรรม เชน บอยมาก คอนขางบอย นานๆ ครั้งจนถึงไมเคยเลย เปนตน หลังจากนั้นจะมีการให 

คะแนนสําหรับตัวเลือก (ตั้งแต 0 คะแนนขึ้นไป) และทําการรวมคะแนน โดยจะตองมีการตรวจ 

สอบความถูกตองของขอมูลและความนาเชื่อถือของขอมูลดวย เพื่อเลือกคําถามที่สามารถนําคําตอบ 

มารวมเปนคะแนนรวมของการมีสวนรวมตอไป 

(2) การบรรลุผลตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ 

เจตนารมณของรัฐธรรมนูญที่ใชในการศึกษานี้ คือเจตนารมณตามคําปรารภในรัฐธรรมนูญ 

แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ซึ่งมีสาระสําคัญหลักแยกไดเปนสามประการ กลาวคือ 

ประการแรก สงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน ประการที่สอง ใหประชาชนมีสวน 

รวมในการปกครองและตรวจสอบการใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้น ประการที่สาม ปรับปรุงโครงสรางทาง 

9

การเมืองใหมีเสถียรภาพและประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ทั้งนี้โดยคํานึงถึงความคิดเห็นของประชาชนเปน 

สําคัญ 

การบรรลุผลตามเจตนารมณดังกลาวจะเปนการทดสอบผลการศึกษา ไดแก 

ก. การมีสวนรวมทางการเมือง ซึ่งพิจารณาจากตัวแปรดานปจจัยทางเศรษฐกิจ-สังคม 

ความรูความเขาใจทางการเมือง ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล ความคาดหวังและความเชื่อ 

มั่นตอสถาบันการเมือง 

ข. ความพอใจของประชาชนตอการทํางานของรัฐบาล พิจารณาจากความรูความเขาใจ 

เกี่ยวกับอํานาจหนาที่ และความพอใจตอนโยบายดานตางๆ 

ค. ความเชื่อมั่นตอสถาบันทางการเมือง สะทอนไดจากการมีสวนรวมทางการเมือง ความ 

พอใจตอการทํางาน และความคาดหวังตอการทําหนาที่ 

ง. ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ โดยพิจารณาจากระดับความเชื่อมั่นของประชาชนตอ 

สถาบันทางการเมืองตางๆ โดยรวม รวมไปกับปจจัยที่เกี่ยวกับการทํางานของรัฐบาล ไดแก ความ 

พอใจตอการทํางานของรัฐบาล และความพอใจตอนโยบายของรัฐบาล 

1.6.2 ตัวแปรอิสระ ไดแก 

(1) ขอมูลพื้นฐานทางเศรษฐกิจสังคม 

(2) การเปดรับสื่อ 

(3) โลกทัศนและความเห็นทางการเมือง 

(4) ความรูเกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพและหนาที่ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ 

(5) ความรูความเขาใจและความพึงพอใจตอบทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐสภา 

(6) ความรูความเขาใจและความพึงพอใจตอบทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐบาล 

(7) การติดตอกับเจาหนาที่ของรัฐและนักการเมือง 

(8) ความรูความเขาใจ ความเชื่อมั่น และความพึงพอใจตอบทบาทและอํานาจหนา 

ที่ขององคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ และสถาบันทางการเมืองตางๆ 

(9) การทํางานโดยภาพรวมของกระทรวงตางๆ 

(10) ทัศนคติและประสบการณเกี่ยวกับการคอรัปชั่น 

(1) ปจจัยทางเศรษฐกิจสังคม 

ศึกษาขอมูลพื้นฐานทางดานประชากร สังคมและเศรษฐกิจของกลุมตัวอยาง ไดแก เพศ 

อายุ สถานภาพสมรส อาชีพ รายได การศึกษา การนับถือศาสนา ภาษาที่ใชในครอบครัว และเขตที่ 

อยูอาศัย 

10

(2) การเปดรับสื่อ 

ศึกษาถึงการเปดรับฟงขอมูลขาวสารทางการเมืองของประชาชนวามีการเปดรับจากแหลง 

ใดบาง ในระดับใด และจากแหลงขาวสารใดมากที่สุด ซึ่งในการศึกษานี้ไดสอบถามการเปดรับสื่อ 

จากหนังสือพิมพ วิทยุ และโทรทัศน 

(3) โลกทัศนและความเห็นทางการเมือง 

ศึกษาโลกทัศนและความเห็นที่เปนการสนับสนุนและขัดตอความคิดแบบประชาธิปไตย 

เชน ประเด็นความเห็นตอระบบการเมือง ประสิทธิภาพทางการเมือง วัฒนธรรมทางการเมือง และ 

ความเชื่อมั่นตอระบอบการเมืองการปกครองระบอบประชาธิปไตย 

(4) ความรูเกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพและหนาที่ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ 

สิทธิ เสรีภาพและหนาที่ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญถือเปนกรอบพื้นฐานที่จะนําไปสู 

การบรรลุตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน ผูวิจัยจึงไดเลือกสิทธิ เสรีภาพ และหนาที่ 

ตามรัฐธรรมนูญบางประการที่ประชาชนควรมีความรู เพื่อทดสอบระดับความรูพื้นฐานของประชา 

ชนที่มีตอรัฐธรรมนูญ เชน สิทธิไดรับการศึกษาขั้นพื้นฐาน 12 ปโดยไมตองเสียคาใชจาย (มาตรา 

43) สิทธิที่จะไดรับการบริการสาธารณสุขที่มีคุณภาพและทั่วถึง (มาตรา 52) สิทธิในการรวมดูแล 

รักษา และใชประโยชนจากทรัพยากรและสิ่งแวดลอมในทองถิ่น (มาตรา 56) เปนตน 

(5) รัฐสภา 

การศึกษาตัวแปรนี้จะเริ่มตนตั้งแตการทดสอบความรูความเขาใจเบื้องตนที่มีตอรัฐสภา 

จากนั้นจะเปนการศึกษาระดับความพึงพอใจที่มีตอบทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐสภาทั้งในแงตัว 

บุคคล คือผูดํารงตําแหนงสําคัญๆ และในแงภาพรวมขององคกร และในตอนทายจะเปนพิจารณาใน 

เรื่องความคาดหวังที่มีตอบทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐสภาในอนาคตวาประชาชนมีความ 

ตองการใหเปนสถาบันที่ทําหนาที่ใดมากที่สุดเพื่อตอบสนองความตองการของประชาชน 

(6) รัฐบาล 

เชนเดียวกันกับการศึกษาในเรื่องรัฐสภา การศึกษาตัวแปรนี้จะเริ่มตนจากการทดสอบความ 

รูความเขาใจเบื้องตน แตในการวัดระดับความพึงพอใจของประชาชนที่มีตอรัฐบาลนั้นจะเนนไปที่ 

นโยบายของรัฐบาล โดยเฉพาะนโยบายที่มีผลกระทบตอชีวิตประจําวันของประชาชนและมีการ 

ปฏิบัติไปแลวตั้งแตรัฐบาลชุดปจจุบันภายใตรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 เขาดํารงตําแหนง รวมไปถึง 

ความสนใจของประชาชนในการตรวจสอบติดตามการทํางานของรัฐบาลดวย 

(7) การติดตอกับเจาหนาที่ของรัฐและนักการเมือง 

ศึกษาถึงกลุมเปาหมายและวิธีการที่ประชาชนใชเพื่อแกไขปญหาในชีวิตประจําวัน วาเมื่อ 

เกิดปญหาขึ้นประชาชนจะติดตอกับใครเพื่อใหชวยเหลือในการแกไขปญหา โดยยกองคกร 

หนวยงาน และบุคคลทั้งที่เปนทางการและไมเปนทางการ เชน ขาราชการ สมาชิกรัฐสภา พรรคการ 

เมือง องคกรอิสระ สื่อมวลชน ฯลฯ 

11

(8) องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ และสถาบันทางการเมืองตางๆ 

องคกรอิสระที่ใชในการวิจัยนี้ มุงศึกษาองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญเปนหลัก โดยที่มีการ 

เพิ่มองคกรอิสระตามกฎหมายอื่นที่สําคัญเขาไวดวย ในการทําการศึกษานั้นจะเนนไปที่การวัด 

ระดับความเปนที่รูจักขององคกรอิสระตางๆ ตามรัฐธรรมนูญในฐานะองคกรที่เพิ่งเกิดใหม ความ 

เชื่อมั่นที่มีตอองคกรเหลานี้ โดยผนวกมิติของเปรียบเทียบกับสถาบันทางการเมืองที่มีมาตอเนื่อง 

และยาวนานอื่นๆ รวมไปถึงความพึงพอใจที่มีตอการทํางานสถาบันทางการเมืองตางๆ 

(9) การทํางานโดยภาพรวมของกระทรวงตางๆ 

กระทรวงที่ใชศึกษาในงานวิจัยนี้คือกระทรวงตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการ 

แผนดิน พุทธศักราช 2534 ประกอบดวยหนวยงานระดับกระทรวงและเทียบเทารวม 15 หนวยงาน 

ในการศึกษาจะเนนไปที่การวัดระดับความพอใจของประชาชนตอการทํางานโดยภาพรวมของ 

กระทรวงตางๆ 

(10) ทัศนคติและประสบการณเกี่ยวกับการคอรัปชั่น 

การศึกษาเกี่ยวกับการคอรัปชั่นนับเปนภาพสะทอนอีกอันหนึ่งของระบบการเมืองที่มี 

ประสิทธิภาพ ซึ่งจะตองมีความสุจริตและเที่ยงธรรมดวย ในการวิจัยครั้งนี้ไดวางประเด็นการศึกษา 

เกี่ยวกับการคอรัปชั่นไวเปนตัวแปรที่สําคัญอันหนึ่ง โดยสรางคําถามที่เปนการวัดทัศนคติเกี่ยวกับ 

คอรัปชั่นของประชาชน และการสอบถามถึงประสบการณของประชาชนที่มีสวนรับทราบหรือพบ 

เห็นเกี่ยวกับการคอรัปชั่นในประเทศไทย 

1.7 ระยะเวลาดําเนินการ 

มกราคม – ธันวาคม 2545 

1.8 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 

1. ไดรับทราบแนวคิดเกี่ยวกับการมีสวนรวมของประชาชน ตั้งแตความรูความเขาใจ การ 

ใหความสําคัญ ระดับของการมีสวนรวม และปจจัยที่มีอิทธิพลหรือมีความสัมพันธตอการมีสวน 

รวมของประชาชน ซึ่งจะเปนแนวทางในการสงเสริมการมีสวนรวมตอไป 

2. ไดรับทราบทัศนคติและระดับความพึงพอใจของประชาชนที่มีตอสถาบันทางการเมือง 

ทั้งฝายบริหาร และองคกรที่ทําหนาที่ตรวจสอบตามรัฐธรรมนูญ 

3. ไดรับทราบแนวทางในการปรับปรุงการทํางานของรัฐบาล และผูทําหนาที่ในองคกร 

อิสระใหมีความสอดคลองกับความตองการของประชาชน 

4. ไดรับขอมูลเกี่ยวกับการมีสวนรวมทางการเมือง ความคิดเห็นตอการทําหนาที่ของ 

สถาบันทางการเมืองตางๆ เผยแพรตอประชาชน และผูสนใจ นําไปสูการสรางองคความรูดานการ 

12

เมืองการปกครองไทย และการพัฒนาระดับความเปนประชาธิปไตยและธรรมาภิบาลของประเทศ 

ตอไป 

5. ไดทราบขอมูลเกี่ยวกับการมีสวนรวมทางการเมือง ความพึงพอใจตอการทํางานของ 

รัฐบาลและองคกรอิสระ วาเปนไปตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญหรือไม เพื่อจะนําไปสูการ 

ปรับปรุงแกไขรัฐธรรมนูญตอไป 

1.9 คณะผูวิจัย 

1. ดร.ถวิลวดี บุรีกุล หัวหนาโครงการและนักวิจัย 

2. รศ.ดร.พิชิต พิทักษเทพสมบัติ นักวิจัย 

3. นายเลขา วัลไพจิตร ผูชวยนักวิจัย 

4. นางสาวปทมา สูบกําบัง ผูชวยนักวิจัย 

5. นายสติธร ธนานิธิโชติ ผูชวยนักวิจัย 

13


ทบทวนวรรณกรรม 

ดังที่ไดกลาวไวแลวในบทที่ผานมาวารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 

มุงสงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน ใหประชาชนมีสวนรวมในการปกครอง และ 

ตรวจสอบการใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้น ตลอดทั้งปรับปรุงโครงสรางทางการเมืองใหมีเสถียรภาพและ 

ประสิทธิภาพยิ่งขึ้น โดยกําหนดใหมีการจัดตั้งองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญขึ้น เพื่อควบคุมใหมี 

การดําเนินการตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ ทั้งมีการแบงแยกอํานาจฝายบริหารออกจากนิติ 

บัญญัติอยางชัดเจน ตลอดจนทําใหรัฐบาลมีเสถียรภาพ กลาวคือมีเสียงขางมากที่จะทําใหสามารถ 

ทําตามนโยบายที่รัฐบาลแถลงตอสภาบรรลุผลได งานวิจัยนี้มุงศึกษาการมีสวนรวมในทางการเมือง 

ของประชาชนตอการทํางานของรัฐบาลและองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ โดยมีประชาชนเปน 

ศูนยกลางในการประเมิน ทั้งนี้ เปนสวนหนึ่งของการประเมินผลการปฏิบัติตามเจตนารมณของ 

รัฐธรรมนูญ ดังนั้น ในบทนี้ผูวิจัยไดทําการทบทวนเอกสารทางวิชาการที่มีความเกี่ยวของกับ 

การมีสวนรวมทางการเมือง และแนวคิดในการประเมินการทํางานของรัฐบาลและองคกรอิสระ 

ตามลําดับดังนี้ 

(2.1) ขอกําหนดในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 เกี่ยวกับสิทธิและหนาที่ 

ของประชาชนในการมีสวนรวมทางการเมืองและการเสียสิทธิตามกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญ 

วาดวยการเลือกตั้ง 

(2.2) ความรูทั่วไปเกี่ยวกับโครงสรางทางการเมืองใหม ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร 

ไทย พ.ศ.2540 และการแปลงเจตนารมณไปสูการปฏิบัติในรอบ 5 ปที่ผานมา 

(2.3) แนวคิดเกี่ยวกับประชาธิปไตยและการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน 

(2.4) แนวคิดเกี่ยวกับการประเมินการทํางานของรัฐบาล 

2.1. ขอกําหนดในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 เกี่ยวกับสิทธิและหนาที่ของ 

ประชาชนในการมีสวนรวมทางการเมือง ดังนี้ 

ใหประชาชนมีสวนรวมในดานตางๆ ในทุกระดับตั้งแตรวมรับรู รวมคิด รวมตัดสินใจ 

รวมกระทําการและรับผล รวมตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ และรวมในกระบวนการนิติบัญญัติ ดังนี้ 

(1) ประชาชนมีสิทธิไดรับทราบขอมูลหรือขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวย 

ราชการ หนวยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวนทองถิ่น เวนแตการเปดเผยขอมูลนั้น 

14

จะกระทบตอความมั่นคงของรัฐ ความปลอดภัยของประชาชน หรือสวนไดเสียอันพึงไดรับความ 

1 

คุมครองของบุคคลอื่น ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ 

(2) ประชาชนมีสิทธิไดรับรูขอมูล คําชี้แจง และเหตุผลจากหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ 

รัฐวิสาหกิจหรือราชการสวนทองถิ่น กอนการอนุญาตหรือการดําเนินโครงการ หรือกิจกรรมใด 

ที่อาจมีผลกระทบตอคุณภาพสิ่งแวดลอม สุขภาพอนามัย คุณภาพชีวิต หรือสวนไดเสียสําคัญอื่นใด 

ที่เกี่ยวกับตนหรือชุมชนทองถิ่น และมีสิทธิแสดงความคิดเห็นของตนในเรื่องดังกลาว ทั้งนี้ ตาม 

2 

กระบวนการรับฟงความคิดเห็นของประชาชนที่กฎหมายบัญญัติ 

(3) ใหประชาชนมีสิทธิเขามีสวนรวมกับรัฐและชุมชนในการบํารุงรักษาและใชประโยชน 

จากทรัพยากรธรรมชาติ และความหลากหลายทางชีวภาพ และในการคุมครอง สงเสริม และรักษา 

3 

คุณภาพสิ่งแวดลอม ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ 

(4) ใหบุคคลซึ่งรวมกันเปนชุมชนทองถิ่นดั้งเดิมมีสิทธิอนุรักษหรือฟนฟูจารีตประเพณี 

ภูมิปญญาทองถิ่น ศิลปะหรือวัฒนธรรมอันดีของทองถิ่นหรือของชาติ และมีสวนรวมในการจัดการ 

บํารุงรักษา และการใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางสมดุลและยั่งยืน 

4 

ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ 

(4) ใหประชาชนมีสวนรวมในกระบวนการพิจารณาของเจาหนาที่ของรัฐในการปฏิบัติ 

ราชการทางปกครองอันมีผลหรือาจมีผลกระทบตอสิทธิและเสรีภาพของตน ทั้งนี้ ตามที่กฎหมาย 

5 

บัญญัติ 

(5) ใหประชาชนมีสวนรวมในการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐทั้งระดับชาติและระดับ 

ทองถิ่น โดยที่กําหนดใหประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้ง 50,000 คน เขาชื่อรวมเสนอใหถอดถอน 

นักการเมืองและขาราชการระดับสูง รวมทั้งกรรมการองคกรอิสระ 6 และใหประชาชนผูมีสิทธิ 

เลือกตั้งในองคกรปกครองสวน ทองถิ่น จํานวนไมนอยกวา 3 ใน 4 ของจํานวนผูมีสิทธิเลือกตั้ง 

ที่มาลงคะแนนเสียงสามารถลงคะแนนเสียงใหสมาชิกสภาทองถิ่นและผูบริหารทองถิ่นพนจาก 

7 

ตําแหนงได ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ 

1 

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 มาตรา 58 

2 


3 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 มาตรา 56 





15

(6) ใหประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้ง 50,000 คน เขาชื่อรวมกันเสนอรางกฎหมาย 8 และผูมี 

สิทธิเลือกตั้งในองคกรปกครองสวนทองถิ่นจํานวนไมนอยกวากึ่งหนึ่งของจํานวนผูมีสิทธิเลือกตั้ง 

ในองคกรปกครองสวนทองถิ่นนั้น มีสิทธิเขาชื่อรองขอตอประธานสภาทองถิ่นใหออกขอบัญญัติ 

9 

ทองถิ่นได 

(7) ผูเสียหายจากการกระทําความผิดของนักการเมืองหรือขาราชการการเมืองมีสิทธิยื่น 

คํารองตอคณะกรรมการ ป.ป.ช.ใหดําเนินการไตสวนขอเท็จจริงและสงเรื่องใหศาลฎีกาแผนก 

10 

คดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมืองพิจารณาพิพากษาได 

ในการนี้ รัฐธรรมนูญไดกําหนดใหรัฐสงเสริมและสนับสนุนใหประชาชนมีสวนรวม 

ในการกําหนดนโยบาย การตัดสินใจทางการเมือง การวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจ สังคมและการเมือง 

รวมทั้งการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐทุกระดับ 11 สงเสริมและสนับสนุนใหประชาชนมีสวนรวม 

ในการคุมครอง บํารุงรักษา และใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 12 และเสริม 

สรางและพัฒนาความเขมแข็งของชุมชน 13 

2.2 ความรูทั่วไปเกี่ยวกับโครงสรางทางการเมืองใหม ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 

2540 และการแปลงเจตนารมณไปสูการปฏิบัติในรอบ 5 ปที่ผานมา 

(2.2.1) ความรูทั่วไปเกี่ยวกับโครงสรางทางการเมืองใหม ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณา 

จักรไทย พ.ศ.2540 

ระบบการเมืองการปกครองในแตละประเทศอาจมีความแตกตางกันในรายละเอียด อัน 

เนื่องมาจากเหตุผลทางประวัติศาสตร สภาพแวดลอมทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองของ 

ประเทศเหลานั้น รวมไปถึงสถานการณทางการเมืองที่ผันแปรของสังคมโลก แตโดยทั่วไป (โดย 

เฉพาะในวงวิชาการรัฐศาสตร) ตางยอมรับกันวามีระบบการปกครองประเทศที่เปนแมแบบหลักอยู 

สองระบบ (Dickerson and Flanagan, 1998: 265) กลาวคือ ระบบรัฐสภา (Parliamentary Systems) 

และระบบประธานาธิบดี (Presidential Systems) 

อยางไรก็ตาม ไมวาจะเปนระบบการเมืองการปกครองแบบใดก็มักจะมีการแบงการใช 

อํานาจ (Separation of Power) ออกเปนสามทาง คือ (1) อํานาจนิติบัญญัติ (Legislative) หรืออํานาจ 




11 




16

ในการบัญญัติกฎหมายเพื่อใชในการปกครองประเทศ (2) อํานาจบริหาร (Executive) ซึ่งหมายถึง 

การใชอํานาจในการปกครองประเทศและการบังคับใหเปนไปตามกฎหมาย และ (3) อํานาจตุลาการ 

(Judicial) ไดแก อํานาจในการจัดการกับความขัดแยงที่เกิดขึ้นจากการที่สมาชิกในสังคมไมเคารพ 

เชื่อฟงกฎหมาย และรวมไปถึงบางครั้งที่กฎหมายถูกเขาใจแตกตางกันดวย 

ในการใชอํานาจทั้งสามทางนั้นจะเปนการใชอํานาจผานสถาบันทางการเมืองที่สําคัญ อาทิ 

การใชอํานาจนิติบัญญัติผานทางรัฐสภา อํานาจบริหารผานทางประธานาธิบดี นายกรัฐมนตรีและ 

คณะรัฐมนตรี และอํานาจตุลาการผานศาล ซึ่งมีลักษณะเฉพาะแตกตางกันไปตามระบบการเมือง 

อยางไรก็ตาม แมวาอํานาจทั้งสามจะถูกแบงแยกการใชไมกาวกายกัน แตในระบบการเมืองที่เปน 

ประชาธิปไตยการใชอํานาจเหลานี้จะมีการถวงดุลกัน หรือที่เรียกวา Check and Balance เสมอ 

เพื่อมิใหการใชอํานาจมีความเหลื่อมล้ํามากเกินไปจนอาจกอความไมเปนธรรมขึ้นได 

สําหรับประเทศไทยนั้นไดนําระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยระบบรัฐสภามาใช 

โดยแบงการใชอํานาจอธิปไตยเปนสามทางผานรัฐสภา คณะรัฐมนตรี และศาล เชนเดียวกับนานา 

ประเทศที่ยึดมั่นในระบบเดียวกัน ซึ่งรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันก็ยังคงหลักการดังกลาวไว โดยที่ได 

กําหนดมาตรการเพื่อแกไขปญหาในอดีต เชน กําหนดใหมีองคกรอิสระเพื่อทําหนาที่ตรวจสอบ 

การใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้นอีกหลายองคกร ในลําดับตอไปนี้จะไดทบทวนแนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับ 

สถาบันทางการเมืองเหลานี้ รวมถึงบทบาทและอํานาจหนาที่ตามรัฐธรรมนูญของสถาบันทาง 

การเมืองตางๆ เพื่อเปนกรอบแนวคิดสําหรับการศึกษาวิจัย และการจัดทําแบบสอบถามเพื่อวัด 

ระดับความรูความเขาใจเกี่ยวกับสถาบันทางการเมืองที่สําคัญ รวมไปถึงการสอบถามระดับความ 

พึงพอใจที่มีตอการทําหนาที่ ตลอดระยะเวลาที่ผานมานับจากประกาศใชรัฐธรรมนูญ ความเชื่อมั่น 

และความคาดหวังที่มีตอสถาบันเหลานี้ในการใชอํานาจทางการเมืองแทนปวงชน 

รัฐสภา 

ในประเทศที่ปกครองดวยระบอบประชาธิปไตยซึ่งยอมรับระบบการเลือกตัวแทน 

(Representative System) เพื่อคัดสรรบุคคลเขาสูระบบการเมือง “รัฐสภา” ถือวามีความสําคัญมาก 

เนื่องจากรัฐสภาคือสถาบันการปกครองของประเทศ ซึ่งทําหนาที่ในการบัญญัติกฎหมายเพื่อนํามา 

ใชในการปกครองประเทศและมีอํานาจหนาที่ในการควบคุมการบริหารราชการแผนดิน หรือ 

รัฐบาลใหเปนไปตามนโยบายที่รัฐบาลไดแถลงไวกับสภา (นรนิติ, 2544: 101) ดังนั้น รัฐสภาจึงเปน 

เสมือนสัญลักษณของการแสดงออกซึ่งเจตจํานงของคนสวนใหญ เปนศูนยรวมของบรรดาตัวแทน 

ของประชาชนที่เขามาทําหนาที่ทางการเมือง และมีความสําคัญอยางยิ่งตอการเมืองการปกครอง 

แบบประชาธิปไตย 

โดยเฉพาะในการปกครองระบอบประชาธิปไตยระบบรัฐสภา ความสําคัญของรัฐสภาจะยิ่ง 

มีมาก โดยรัฐสภาเปนผูเลือกนายกรัฐมนตรีซึ่งเปนผูนําสูงสุดของฝายบริหาร เพื่อไปจัดตั้งรัฐบาล 

ซึ่งจะตองแถลงนโยบายตอสภาและรับผิดชอบในการปฏิบัติใหเปนไปตามนโยบายที่แถลงนั้นดวย 

17

(Ball and Peter, 2000: 176) ดังนั้น การเลือกตัวแทนประชาชนในระบบรัฐสภาจึงเปนทั้ง 

การเลือกตัวแทนเขาไปทําหนาที่นิติบัญญัติและทําหนาที่บริหารดวยในขณะเดียวกัน 

โครงสรางของรัฐสภา 

การจัดโครงสรางของรัฐสภาที่ใชโดยทั่วไปในประเทศประชาธิปไตยนั้นมีอยูดวยกันสอง 

รูปแบบ คือ รูปแบบสภาเดี่ยว (Unicameral Parliament) หรือรูปแบบสองสภา (Bicameral 

Parliament) 

รูปแบบสภาเดี่ยว คือมีสภาที่ทําหนาที่นิติบัญญัติสภาเดียวนั้น ในตางประเทศถือวาเปนรูป 

แบบของประชาธิปไตยแบบซายจัด ดังที่ปรากฏในฝรั่งเศสสมัยกอนและในสหรัฐอเมริกาสมัยที่มี 

การรางรัฐธรรมนูญขึ้นใหมๆ ภายใตแนวความคิดที่ยึดหลักของความเสมอภาคที่ประชาชนมีสิทธิ 

เลือกตั้งผูแทนเพียงคนเดียวเหมือนกันหมด 

ในกรณีของประเทศไทยที่ผานมาเคยมีการใชรูปแบบรัฐสภาทั้งสองแบบ โดยรูปแบบสภา 

เดี่ยวนั้นมักจะถูกใชในยามที่บานเมืองมีการเปลี่ยนแปลงจากการเกิดเหตุการณทางการเมืองสําคัญๆ 

เชน การเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 เกิดรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวขึ้นกําหนดใหมีสภานิติ 

บัญญัติเปนสภาแตงตั้ง ประกอบดวยสมาชิกคณะราษฎร และเมื่อมีรัฐธรรมนูญฉบับถาวรเมื่อวันที่ 

10 ธันวาคม พ.ศ.2475 ก็ยังคงรูปแบบสภาเดี่ยวไวโดยกําหนดใหประกอบดวยสมาชิกสองประเภท 

คือ ประเภทแตงตั้งและประเภทเลือกตั้ง 

นอกจากนี้ ภายหลังเหตุการณรัฐประหารยึดอํานาจบริหารโดยกองทัพในอดีต การบัญญัติ 

รัฐธรรมนูญหรือที่เรียกวา “ธรรมนูญการปกครอง” ขึ้นใช มักจะกําหนดใหมีสภานิติบัญญัติเพียง 

สภาเดียวโดยเรียกชื่อแตกตางกัน เชน ธรรมนูญการปกครอง พ.ศ.2520 เรียก “สภารางรัฐธรรมนูญ” 

ธรรมนูญการปกครอง พ.ศ.2515 ธรรมนูญการปกครอง พ.ศ.2520 และธรรมนูญการปกครอง พ.ศ. 

2534 เรียก “สภานิติบัญญัติแหงชาติ” เปนตน 

รูปแบบสภาคู หรือการมีสองสภาทําหนาที่นิติบัญญัตินั้นโดยทั่วไปรูปแบบสองสภาจะ 

ประกอบดวยสภาผูแทนราษฎรกับวุฒิสภา ในประเทศที่มีพัฒนาการของระบอบประชาธิปไตยยาว 

นานเชนอังกฤษ การมีระบบสองสภานั้นก็เพื่อเปนการประนีประนอมทางการเมืองระหวางพลัง 

มวลชนกับอิทธิพลของกลุมอํานาจเกา ไดแก ฝายขุนนาง และชนชั้นผูมั่งคั่ง สวนในสหรัฐอเมริกา 

และเยอรมันวุฒิสภาหรือสภาสูงถือเปนผูแทนของมลรัฐเพื่อเขาไปทําหนาที่ในรัฐสภา นอกจากนี้ 

สําหรับประเทศที่ประชาธิปไตยยังพัฒนาไปไดไมไกลนั้น แนวคิดเกี่ยวกับการมีสองสภานั้นเปนไป 

เพื่อใหมีสภาที่ทําหนาที่นิติบัญญัติอีกสภาหนึ่งเปนสภาพี่เลี้ยงในกระบวนการกลั่นกรองกฎหมาย 

ใหมีความรอบคอบและปองกันการใชอิทธิพลในทางมิชอบจากฝายที่คุมเสียงขางมากในสภา 

สําหรับประเทศไทย ระบบรัฐสภาตามรัฐธรรมนูญที่ยอมรับหลักการประชาธิปไตยเทาที่ 

ผานมามักเลือกใชรูปแบบสภาคู เพื่อใหประชาชนสามารถมีสวนรวมทางการเมืองโดยการเลือกตั้ง 

สมาชิกสภาผูแทนราษฎรของตน พรอมไปกับการมีวุฒิสภาอีกหนึ่งสภาเปนสภาถวงดุล อยางไร 

18

ก็ตาม ที่มาของวุฒิสภาไทยยังมิอาจกลาวไดวาเปนประชาธิปไตยที่สมบูรณได เนื่องจากวุฒิสภาไทย 

กอนการประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันลวนมีที่มาจากการแตงตั้งแทบทั้งสิ้น กลาวคือ มีเพียง 

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 ฉบับเดียวที่วุฒิสภาหรือที่เรียกตาม 

รัฐธรรมนูญฉบับดังกลาววา “พฤฒิสภา” เทานั้นที่มาจากการเลือกตั้งทางออม 

อยางไรก็ตาม รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดมีการเปลี่ยนแปลงลักษณะของรัฐสภา โดยยังคง 

รูปแบบสภาคูไว แตกําหนดใหที่มาของสมาชิกรัฐสภาตองมาจากการเลือกตั้งของประชาชนทั้งสอง 

สภา กลาวคือ ประชาชนมีสิทธิในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรโดยตรงจากผูสมัครรับ 

เลือกตั้งในเขตเลือกตั้งของตน พรอมไปกับการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรจากบัญชีรายชื่อ 

พรรคการเมือง นอกจากนี้ นับเปนครั้งแรกที่รัฐธรรมนูญบัญญัติใหประชาชนมีสิทธิเลือกตั้งสมาชิก 

วุฒิสภาโดยตรงอีกทางหนึ่งดวย จึงอาจสรุปไดวาโครงสรางของรัฐสภาไทยตามรัฐธรรมนูญฉบับ 

ปจจุบันประกอบไปดวยสองสภาโดยมีที่มาและองคประกอบที่แตกตางกันดังนี้ 

1. สภาผูแทนราษฎร 

สภาผูแทนราษฎรของไทยตามรัฐธรรมนูญปจจุบันประกอบดวยสมาชิกจํานวน 500 คน 

(มาตรา 98 วรรค 1)โดยเปนสมาชิกซึ่งมาจากการเลือกตั้งแบบบัญชีรายชื่อจํานวน 100 คน (มาตรา 

99) และสมาชิกซึ่งมาจากการเลือกตั้งแบบแบงเขตเลือกตั้ง จํานวน 400 คน (มาตรา 102) มีอํานาจ 

หนาที่ในการตรากฎหมายและใหความเห็นชอบพระราชกําหนด การควบคุมการบริหารราชการ 

แผนดิน การกําหนดระเบียบวิธีการประชุม และหนาที่ที่กําหนดใหกระทํารวมกับวุฒิสภา 

คุณสมบัติของผูมีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎร (มาตรา 107) 

(1) มีสัญชาติไทย โดยการเกิด 

(2) มีอายุไมต่ํากวายี่สิบหาปบริบูรณในวันเลือกตั้ง 

(3) สําเร็จการศึกษาไมต่ํากวาปริญญาตรีหรือเทียบเทา เวนแตเคยเปนสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรหรือสมาชิกวุฒิสภา 

(4) เปนสมาชิกพรรคการเมืองใดพรรคการเมืองหนึ่งแตเพียงพรรคเดียว นับถึงวันสมัคร 

รับเลือกตั้งเปนเวลาติดตอกันไมนอยกวา 90 วัน 

(5) ผูสมัครรับเลือกตั้งแบบแบงเขตเลือกตั้งตองมีลักษณะอยางหนึ่งอยางใด ดังตอไปนี้ดวย 

คือ 

(ก) มีชื่ออยูในทะเบียนบานในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งมาแลวเปนเวลาติดตอกัน 

ไมนอยกวาหนึ่งป นับถึงวันสมัครรับเลือกตั้ง 

(ข) เคยเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้ง หรือเคยเปนสมาชิก 

สภาทองถิ่นหรือผูบริหารทองถิ่นในจังหวัดนั้น 

(ค) เปนบุคคลซึ่งเกิดในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้ง 

19

(ง) เคยศึกษาในสถานศึกษาที่ตั้งอยูในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งเปนเวลาติดตอกัน 

ไมนอยกวาสองปการศึกษา 

(จ) เคยรับราชการหรือเคยมีชื่ออยูในทะเบียนบานในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งเปน 

เวลาติดตอกัน ไมนอยกวาสองป 

วาระการดํารงตําแหนง 

รัฐธรรมนูญกําหนดอายุของสภาผูแทนราษฎรไวคราวละ 4 ป นับแตวันเลือกตั้ง 14 เมื่ออายุ 

ของสภาผูแทนราษฎรสิ้นสุดลง จะตองกําหนดใหมีการเลือกตั้งทั่วไปภายใน 45 วัน 15 กรณีมีการ 

ยุบสภาผูแทนราษฎรกําหนดใหมีการเลือกตั้งทั่วไปภายใน 60 วัน 16 

นอกจากนี้ อาจมีกรณีที่ตําแหนงสมาชิกสภาผูแทนราษฎรวางลงเพราะเหตุอื่นนอกจากถึง 

คราวออกตามอายุของสภาผูแทนราษฎรหรือเมื่อมีการยุบสภาผูแทนราษฎร ซึ่งตามรัฐธรรมนูญ 

มาตรา 118 บัญญัติถึงการสิ้นสุดสมาชิกภาพของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรไวรวม 12 กรณี กลาวคือ 

(1) ถึงคราวออกตามอายุของสภาผูแทนราษฎร หรือมีการยุบสภาผูแทนราษฎร 

(2) ตาย 

(3) ลาออก 

(4) ขาดคุณสมบัติของผูมีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรตามมาตรา 

107 

(5) มีลักษณะตองหามมิใหใชสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรตาม 

มาตรา 109 ยกเวน (4) 

(6) กระทําการอันตองหามตามมาตรา 110 หรือ มาตรา 111 

(7) ไดรับแตงตั้งเปนนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรี โดยใหมีผลในวันถัดจากวันที่ครบ30 วัน 

นับแตวันที่มีพระบรมราชโองการแตงตั้ง 

(8) ลาออกจากพรรคการเมืองที่ตนเปนสมาชิกหรือพรรคการเมืองที่ตนเปนสมาชิกมีมติให 

พนจากการเปนสมาชิกของพรรค 

(9) ขาดจากการเปนสมาชิกของพรรคการเมืองในกรณีที่ศาลรัฐธรรมนูญมีคําสั่งยุบพรรค 

การเมือง และไมสามารถเขาเปนสมาชิกของพรรคการเมืองอื่นไดภายใน 60 วัน 

(10) วุฒิสภามีมติใหถอดถอนออกจากตําแหนงตามมาตรา 307 หรือรัฐธรรมนูญ 

มีคําวินิจฉัยใหพนจากสมาชิกภาพตามมาตรา 96 



16 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 มาตรา 116 วรรคสอง 

20

(11) ขาดประชุมเกินจํานวน 1 ใน 4 ของจํานวนวันประชุมโดยไมไดรับอนุญาต 

จากประธานสภาผูแทนราษฎร 

(12) ถูกจําคุกโดยคําพิพากษาถึงที่สุดใหจําคุก เวนแตความผิดอันไดกระทําโดยประมาท 

หรือความผิดลหุโทษ 

สวนการดําเนินการภายหลังการมีตําแหนงวางนั้น รัฐธรรมนูญวางหลักการไวโดยพิจารณา 

จากประเภทของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร โดยหากเปนกรณีตามมาตรา 119 (1) กลาวคือในกรณีที่ 

ตําแหนงวางเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรในบัญชีรายชื่อพรรคการเมืองใด ใหประธานสภาผูแทน 

ราษฎรประกาศในราชกิจจานุเบกษาภายใน 7 วันนับแตวันที่ตําแหนงวางลง ใหผูมีชื่ออยูในบัญชี 

รายชื่อของพรรคการเมืองนั้นในลําดับถัดไป เลื่อนขึ้นมาเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรแทน โดย 

สมาชิกภาพของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรผูแทนตําแหนงที่วาง ใหเริ่มตั้งแตวันถัดจากวันที่ไดรับ 

การประกาศชื่อ 

หากเปนกรณีตําแหนงวางของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้งแบบแบงเขต 

เลือกตั้ง รัฐธรรมนูญมาตรา 119 (2) กําหนดใหมีการเลือกตั้งขึ้นแทนภายใน 45 วันนับแตวันที่ 

ตําแหนงวาง เวนแตอายุของสภาผูแทนราษฎรจะเหลือไมถึง 180 วัน ทั้งนี้ ใหสมาชิกภาพของ 

สมาชิกสภาผูแทนราษฎรที่เขามาแทนตําแหนงที่วาง ใหอยูในตําแหนงไดเทาอายุของสภาผูแทน 

ราษฎรที่เหลืออยู 

2. วุฒิสภา 

ตามรัฐธรรมนูญปจจุบัน วุฒิสภาประกอบดวยสมาชิกซึ่งราษฎรเลือกตั้งจํานวนคงตัวคือ 

200 คนทั้งประเทศ 17 เพื่อทําหนาที่นิติบัญญัติ และตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ ตลอดจนการพิจารณา 

เรื่องตาง ๆ ตามที่บัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ 

คุณสมบัติของผูมีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกวุฒิสภา 18 

(1) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด 

(2) มีอายุไมต่ํากวา 40 ปบริบูรณในวันเลือกตั้ง 

(3) สําเร็จการศึกษาไมต่ํากวาปริญญาตรีหรือเทียบเทา 

(4) มีลักษณะอยางใดอยางหนึ่งตามมาตรา 107 (5) กลาวคือ 

(ก) มีชื่ออยูในทะเบียนบานในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งมาแลวเปนเวลาติดตอกันไมนอย 

กวา 1 ป นับถึงวันสมัครรับเลือกตั้ง 



21

(ข) เคยเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งหรือเคยเปนสมาชิก 

สภาทองถิ่นหรือผูบริหารทองถิ่นในจังหวัดนั้น 

(ค) เปนบุคคลที่เกิดในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้ง 

(ง) เคยศึกษาในสถานศึกษาที่ตั้งอยูในจังหวัดที่สมัครเปนเวลาติดตอกันไมนอยกวาสองป 

การศึกษา 

(จ) เคยรับราชการหรือเคยมีชื่ออยูในทะเบียนในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งติดตอกันไม 

นอยกวา 2 ป 

วาระการดํารงตําแหนง 

อายุของสมาชิกวุฒิสภามีกําหนดเวลาคราวละ 6 ป นับแตวันเลือกตั้ง 19 และสมาชิกภาพ 

ของสมาชิกวุฒิสภาสิ้นสุดลงเมื่อ 

(1) ถึงคราวออกตามอายุของวุฒิสภา 

(2) ตาย 

(3) ลาออก 

(4) ขาดคุณสมบัติของผูมีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกวุฒิสภา 

(5) มีลักษณะตองหามมิใหใชสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกวุฒิสภา 

(6) ไดรับแตงตั้งเปนรัฐมนตรีหรือขาราชการการเมือง 

(7) กระทําการอันตองหามตามมาตรา 128 

(8) วุฒิสภามีมติถอดถอนออกจากตําแหนงหรือศาลรัฐธรรมนูญมีคําวินิจฉัยตามมาตรา 307 

ใหพนจากสมาชิกภาพตามมาตรา 96 ในกรณีเชนนี้ใหถือวาสิ้นสุดสมาชิกภาพนับแตวันที่วุฒิสภา 

มีมติหรือศาลรัฐธรรมนูญมีคําวินิจฉัยแลวแตกรณี 

(9) ขาดประชุมเกินจํานวน 1 ใน 4 ของจํานวนวันประชุมในสมัยประชุมที่มีกําหนดเวลาไม 

นอยกวา 120 วัน โดยไมไดรับอนุญาตจากประธานวุฒิสภา 

(10) ถูกจําคุกโดยคําพิพากษาถึงที่สุดใหจําคุก เวนแตในความผิดอันไดกระทําโดยประมาท 

หรือความผิดลหุโทษ (มาตรา 133) 

ทั้งนี้ เมื่ออายุของวุฒิสภาสิ้นสุดลงตามวาระการดํารงตําแหนง จะตองกําหนดใหมีการ 

เลือกตั้งทั่วไป ภายใน 30 วันนับแตวันที่อายุของวุฒิสภาสิ้นสุดลง (มาตรา 131) แตหากเปนกรณีเมื่อ 

ตําแหนงสมาชิกวุฒิสภาวางลงเพราะเหตุอื่นใดนอกจากถึงคราวออกตามอายุของวุฒิสภาใหมีการ 

เลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาขึ้นแทนภายใน 45 วัน นับแตวันที่ตําแหนงนั้นวางลง เวนแตอายุของวุฒิสภา 

จะเหลือไมถึง 180 วัน (มาตรา 134 วรรค 1) โดยสมาชิกวุฒิสภาผูเขามาแทนนั้นใหอยูในตําแหนง 

ไดเพียงเทาอายุของวุฒิสภาที่เหลืออยู (มาตรา 134 วรรค 2) 


22

อํานาจหนาที่ของรัฐสภาตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 

ดังที่ไดกลาวไปแลววารัฐสภาไทยตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 

2540 ประกอบดวยสภาผูแทนราษฎรและวุฒิสภา โดยทั้งสองสภามาจากการเลือกตั้งของประชาชน 

ซึ่งอาจมีความแตกตางกันไปในเรื่องวิธีการและองคประกอบ รวมทั้งการแบงแยกการทําหนาที่และ 

แสดงบทบาท อยางไรก็ตาม รัฐธรรมนูญไดวางหลักเกี่ยวกับอํานาจหนาที่ของรัฐสภาไทยไวโดยยึด 

ตามแนวทางที่ใชกันในประเทศประชาธิปไตยทั่วไป ซึ่งอาจสรุปและแบงไดเปน 3 อํานาจหนาที่ 

หลักดวยกัน กลาวคือ 

1. อํานาจหนาที่ในการตรากฎหมาย 

2. อํานาจหนาที่ในการควบคุมบริหารราชการแผนดิน 

3. อํานาจหนาที่ในการใหความเห็นชอบ 

1. อํานาจหนาที่ในการตรากฎหมาย 

อํานาจหนาที่ในการตรากฎหมายหรือการออกกฎหมายเพื่อบังคับใช ถือเปนอํานาจหนาที่ 

หลักของรัฐสภา ซึ่งในทางการเมืองการปกครองนั้น กฎหมายนับเปนสิ่งที่สําคัญและจําเปนอยางยิ่ง 

สําหรับใชในการบริหารและการปกครองประเทศ เพื่อเปนการจัดระเบียบเกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพ 

ความเสมอภาค และความเปนธรรมใหเกิดขึ้นในสังคม ดังนั้นในการตรากฎหมายแตละฉบับเพื่อใช 

บังคับจะ ตองเปนไปเพื่อประโยชนสุขสวนรวมของประชาชนเปนหลัก โดยมุงคุมครองสิทธิและ 

ผลประโยชนของประชาชนอยางทั่วถึงและเปนธรรม โดยเฉพาะอยางยิ่งคําวา "กฎหมาย" 

ตามอํานาจหนาที่ของรัฐสภานี้เปนการใชในความหมายที่กวางครอบคลุมกฎหมายทั้งระดับ 

รัฐธรรมนูญ ประมวลกฎหมาย พระราชบัญญัติ พระราชกําหนด เปนตน รัฐสภาซึ่งมีที่มาจาก 

ประชาชนจึงถือเปนตัวแทนการใชอํานาจโดยทําหนาที่นําเจตนารมณของประชาชนมาปฏิบัติให 

เกิดผลอยางแทจริง 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันตระหนักในความสําคัญขอนี้ จึงไดวางหลักการที่จะทําใหสมาชิก 

รัฐสภาโดยสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเสนอกฎหมายไดงายขึ้น 20 และเสนอแกรัฐธรรมนูญไดงายขึ้น 

(มาตรา 313) นอกจากนี้ กฎหมายที่รัฐสภาพิจารณาไมเสร็จแลวยุบสภาหรือสภาสิ้นอายุจะไมตกไป 

โดยปริยายอีกตอไป หากคณะรัฐมนตรีที่มาจากการเลือกตั้งทั่วไปขอให รัฐสภาพิจารณาตอไป 

ภายใน 60 วันนับแตวันเรียกประชุมสภาและรัฐสภาเห็นชอบดวย (มาตรา 178) อันทําใหการ 

พิจารณากฎหมายรวดเร็วทันการณขึ้น เพื่อใหกฎหมายไมคั่งคางมากดังในอดีต และตองเริ่มเสนอ 

ใหมอันทําใหสิ้นเปลืองทั้งเวลาและเงินทองมหาศาล (บวรศักดิ์, 2541 : 78) 


23

2. อํานาจหนาที่ในการควบคุมการบริหารราชการแผนดิน 

กระบวนการควบคุมการบริหารราชการแผนดินถือไดวาเปนหลักการที่สําคัญอยางยิ่งใน 

ระบบรัฐสภาซึ่งรัฐธรรมนูญสวนใหญจะกําหนดสัมพันธภาพ ระหวางอํานาจนิติบัญญัติและอํานาจ 

บริหารไว แตละอํานาจตางมีความเชื่อมโยงและมีการถวงดุลยแหงอํานาจซึ่งกันและกัน โดยฝาย 

บริหารมีอํานาจที่จะยุบสภาผูแทนราษฎรเพื่อใหมีการ เลือกตั้งทั่วไปขึ้นใหม และในขณะเดียวกัน 

ฝายนิติบัญญัติมีอํานาจในการควบคุมการบริหารราชการแผนดิน โดยบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ 

ซึ่งมีวิธีการตางๆ โดยเฉพาะการตั้งกระทูถาม และการเปดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไมไววางใจ 

รัฐมนตรีเปนรายบุคคลหรือทั้งคณะ (http://www.parliament.go.th) 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันเองก็ไดบัญญัติถึงความเชื่อมโยงดังกลาวไว อีกทั้งยังไดเพิ่มหลัก 

การที่ทําใหการถวงดุลยอํานาจระหวางฝายนิติบัญญัติกับฝายบริหารมีประสิทธิภาพมากขึ้น ไดแก 

การบัญญัติใหสมาชิกรัฐสภาหากไปดํารงตําแหนงรัฐมนตรีจะตองหมดสมาชิกภาพ เพื่อใหสมาชิก 

รัฐสภาทําหนาที่ฝายนิติบัญญัติเพียงอยางเดียว มิใชการมีสองสถานะคือเปนทั้งสมาชิกรัฐสภา 

ผูอํานาจหนาที่ในการควบคุมการบริหารราชการแผนดิน และเปนรัฐมนตรีมีอํานาจหนาที่ใน 

ฝายบริหาร จนเขาลักษณะการควบคุมการใชอํานาจของตนเอง นอกจากนี้ ระบบรัฐสภายังถูก 

ออกแบบใหมีเสถียรภาพมากขึ้น โดยการบัญญัติหามฝายบริหารโดยนายกรัฐมนตรียุบสภาระหวาง 

ที่มีการยื่นญัตติไมไววางใจแลว (มาตรา 185 วรรคหนึ่ง) เพื่อมิใหฝายบริหารหลุดพนจากการ 

ควบคุมตรวจสอบโดยฝายสภา 

3. อํานาจหนาที่ในการใหความเห็นชอบ 

รัฐธรรมนูญที่ผานมาของไทย โดยทั่วไปจะไดบัญญัติใหรัฐสภามีอํานาจหนาที่ในการให 

ความเห็นชอบในเรื่องที่มีความสําคัญตางๆ ไว เชนเดียวกับในรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดบัญญัติ 

ใหรัฐสภามีอํานาจหนาที่ในการใหความเห็นชอบ อาทิ ในการแตงตั้งผูสําเร็จราชการแทนพระองค 

ตามมาตรา 19 การประกาศสงคราม ตามมาตรา 223 การทําหนังสือสัญญาตามมาตรา 224 เปนตน 

นอกจากนี้ รัฐสภาโดยวุฒิสภายังมีอํานาจหนาที่ในการใหความเห็นชอบในการแตงตั้งบุคคลดํารง 

ตําแหนงตางๆ ตามรัฐธรรมนูญ ไดแก เลขาธิการคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริต 

แหงชาติดวย 

กลาวโดยสรุป รัฐสภาไทยในปจจุบันเปนสถาบันทางการเมืองทําหนาที่นิติบัญญัติ อันได 

แกการบัญญัติกฎหมาย การควบคุมการทํางานของฝายบริหาร และการใหความเห็นชอบในเรื่อง 

สําคัญตางๆ ประกอบดวยสมาชิกรวม 700 คนจากสองสภา แบงเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรสอง 

ประเภท คือ สมาชิกสภาผูแทนราษฎรแบบแบงเขต 400 คนและสมาชิกสภาผูแทนราษฎรจากระบบ 

บัญชีรายชื่อพรรคการเมือง 100 คน รวม 500 คน และวุฒิสภาจํานวน 200 คน ซึ่งมาจากการเลือกตั้ง 

โดยตรงของประชาชน ดังนั้น จึงอาจกลาวไดวารัฐสภาไทยในเชิงโครงสรางหนาที่ถือเปนสถาบัน 

24

ของการแสดงออกซึ่งเจตจํานงของคนสวนใหญ และเปนศูนยรวมของบรรดาตัวแทนของประชาชน 

ที่เขามาทําหนาที่ทางการเมืองอยางแทจริง 

รัฐบาล 

คําวา “รัฐบาล” มีความหมายทั้งในมุมมองอยางแคบและกวาง กลาวคือ โดยทั่วไปเมื่อพูด 

ถึงรัฐบาลคนสวนใหญจะนึกถึงคณะรัฐมนตรีซึ่งประกอบไปดวยนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรี 

อีกจํานวนหนึ่ง ซึ่งเปนมุมมองอยางแคบ แตสําหรับการปกครองระบอบประชาธิปไตยแลว รัฐบาล 

หรืออาจเรียกใหเขาใจไดงายกวาวา “ฝายบริหาร” นั้น จะครอบคลุมถึงประมุขของประเทศ และฝาย 

ปฏิบัติการคือระบบราชการดวย 

ในระบอบการปกครองของอังกฤษ ฝายบริหารมีองคประกอบสามสวน ซึ่งสัมพันธกันและ 

ในบางลักษณะคาบเกี่ยวกัน ไดแก พระมหากษัตริยหรือสวนที่เปนพิธีการ คณะรัฐมนตรีหรือสวนที่ 

เปนการเมือง และขาราชการหรือสวนที่ปฏิบัติหนาที่ ซึ่งสองสวนหลังนี้จะประกอบขึ้นเปน 

กระทรวงตางๆ ของรัฐบาล (Punnett, 1968: 217) เชนเดียวกันกับรูปแบบที่ปรากฏในระบบการ 

เมืองการปกครองไทย อยางไรก็ตาม ในการวิจัยครั้งนี้จะมุงทําการศึกษาเฉพาะสวนการเมืองคือ 

นายกรัฐมนตรีและคณะ เกี่ยวกับความรูความเขาใจ ความพึงพอใจ และความคาดหวังที่มีตอบทบาท 

อํานาจหนาที่ และนโยบายที่ผานมา รวมกับสวนปฏิบัติการอันไดแกกระทรวงตางๆ ในแงของความ 

พอใจตอการทํางาน ตอไปนี้จะไดสรุปเกี่ยวกับที่มา องคประกอบ และอํานาจหนาที่ของคณะ 

รัฐมนตรีตามรัฐธรรมนูญ (2540) ตลอดจนนโยบายของรัฐบาลปจจุบันไวพอสังเขปซึ่งเปนกรอบ 

แนวคิดในการจัดทําแบบสอบถามสําหรับเก็บขอมูลวิจัยซึ่งจะไดกลาวในบทถัดไป 

คณะรัฐมนตรี 

คณะรัฐมนตรี คือ องคกรผูใชอํานาจอธิปไตยในทางบริหารที่มีหนาที่ในการปกครอง 

ประเทศและบังคับการใหเปนไปตามกฎหมาย (นรนิติ, 2544 : 40) ในการจัดตั้งคณะรัฐมนตรีขึ้นมา 

คณะหนึ่งนั้นนับเปนสิ่งที่มีความสําคัญมากสําหรับนายกรัฐมนตรีในการบริหารประเทศ สิ่งที่ตอง 

ครุนคิดเปนพิเศษประการหนึ่งก็คือการสรางดุลยภาพใหกับความเปนตัวแทนที่แตกตางหลากหลาย 

ของรัฐมนตรีแตละคน โดยเฉพาะในกรณีที่จะตองจัดตั้งรัฐบาลผสม (Coalition Government) ขึ้น 

การจัดสรรสวนรวมทางการบริหารระหวางพรรคการเมืองตางๆ ในรัฐบาลนับเปนปจจัยสําคัญที่มี 

ผลตอเสถียรภาพของรัฐบาล (Ball and Peter, 2000: 214) ดังนั้นในเรื่องจํานวนและองคประกอบ 

ของบุคคลที่จะรวมเขาเปนคณะรัฐมนตรีจึงเปนสิ่งที่ตองใหความสําคัญดวย 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันทําการปรับคณะรัฐมนตรีใหมีขนาดกะทัดรัดมากขึ้น ดวยการ 

กําหนดจํานวนคณะรัฐมนตรีไวไมเกิน 36 คน ประกอบไปดวย นายกรัฐมนตรี 1 คน และรัฐมนตรี 

อื่นอีกไมเกิน 35 คน (มาตรา 201) โดยนายกรัฐมนตรีตองแตงตั้งจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎรหรือ 

ผูเคยเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรแตพนจากสมาชิกภาพตามมาตรา 118 (7) ในอายุของสภาผูแทน 

25

ราษฎรชุดเดียวกัน (มาตรา 201 วรรค 2) สวนรัฐมนตรีไมจําเปนตองแตงตั้งจากสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรก็ได ทั้งนี้จะตองมีคุณสมบัติและไมมีลักษณะตองหามตามมาตรา 206 ดังตอไปนี้ 

(1) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด 

(2) มีอายุไมต่ํากวา 35 ปบริบูรณ 

(3) สําเร็จการศึกษาไมต่ํากวาระดับปริญญาตรีหรือเทียบเทา 

(4) ไมมีลักษณะตองหามตามมาตรา 109 (1) (2) (3) (4) (6) (7) (12) (13) หรือ (14) 

(5) ไมเคยตองคําพิพากษาใหจําคุกตั้งแตสองปขึ้นไป โดยไดพนโทษมายังไมถึงหาปกอน 

ไดรับแตงตั้ง เวนแตในความผิดอันไดกระทําโดยประมาท 

(6) ไมเปนสมาชิกวุฒิสภา หรือเคยเปนสมาชิกวุฒิสภาซึ่งสมาชิกภาพสิ้นสุดลงมาแลวยัง 

ไมเกินหนึ่งปนับถึงวันที่ไดรับแตงตั้งเปนรัฐมนตรี เวนแตสมาชิกภาพสิ้นสุดลงตามมาตรา 133 (1) 

อยางไรก็ตาม หากสมาชิกสภาผูแทนราษฎรไดรับแตงตั้งเปนนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรี 

ใหพนสภาพการเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎร (มาตรา 204 วรรค 2) ซึ่งเปนไปตามเจตนารมณ 

ของรัฐธรรมนูญ ในการแยกอํานาจหนาที่ของฝายบริหาร (คณะรัฐมนตรี) ออกจากฝายนิติบัญญัติ 

(สมาชิกสภาผูแทนราษฎร) อยางชัดเจน โดยคาดหวังกันวาจะทําใหเสถียรภาพของรัฐบาลมีความ 

มั่นคง เพราะหากรัฐมนตรีคนใดปฏิบัติหนาที่ไมดี อาจถูกนายกรัฐมนตรีสั่งปลดได ซึ่งจะกลายเปน 

บุคคลธรรมดาทันทีเนื่องจากไมมีสถานะของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรอยางเดิมอีกแลว อันนาจะมี 

ผลในการชวยลดแรงบีบคั้นตอตัวนายกรัฐมนตรีจากการตอรองหรือกดดันของรัฐมนตรีในคณะให 

ลดนอยลงได 

นอกจากนี้ การแยกอํานาจดังกลาวยังเปนไปตามเจตนารมณที่ตองการหลีกเลี่ยงความขัด 

กันในการใชหลักการควบคุมตรวจสอบ จากประสบการณทางการเมืองที่ผานๆ มา พบวาการให 

สมาชิกสภาผูแทนราษฎรสามารถดํารงตําแหนงรัฐมนตรีอีกสถานะหนึ่งนั้น ทําใหการปฏิบัติหนาที่ 

ตางๆ ทําไดไมเต็มที่ เนื่องจาก สมาชิกสภาผูแทนราษฎรซึ่งเปนฝายนิติบัญญัติตองมีหนาที่ในการ 

ตรวจสอบการทํางานของรัฐบาล หากใหสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเปนรัฐมนตรีดวยในขณะเดียวกัน 

ก็เทากับใหรัฐมนตรีตรวจสอบตัวเอง เพราะฉะนั้น การแยกอํานาจหนาที่ ตามรัฐธรรมนูญฉบับ 

ปจจุบัน จึงสอดคลองกับการปฏิรูปการเมืองที่การเมืองทุกระดับตองสามารถตรวจสอบได 

อํานาจหนาที่ของคณะรัฐมนตรี 

ในระบบที่มีการแบงแยกการใชอํานาจ ฝายบริหารมีอํานาจหนาที่หลักสองประการ 

กลาวคือ หนาที่ในการนําเสนอนโยบายตอรัฐสภา และหนาที่ในการบังคับการใหเปนไปตาม 

กฎหมาย (Dickerson and Flanagan, 1998: 396) ซึ่งในรัฐธรรมนูญที่ยึดหลักการประชาธิปไตย 

โดยทั่วไปมักปรากฏขอบัญญัติที่มุงใหหนาที่ทั้งสองมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล โดยการให 

อํานาจแกฝายบริหารในการริเริ่มกฎหมายเพื่อเปนเครื่องมือทางการบริหารอีกทางหนึ่งดวย 

26

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันเปนรัฐธรรมนูญที่ยึดมั่นในหลักการประชาธิปไตย ตลอดทั้งมุง 

ปรับปรุงโครงสรางทางการเมืองใหมีเสถียรภาพและประสิทธิภาพยิ่งขึ้น การบัญญัติเกี่ยวกับอํานาจ 

หนาที่ของคณะรัฐมนตรีก็มุงสนองเจตนารมณสําคัญในขอนี้ โดยสามารถแยกอํานาจหนาที่ของ 

คณะรัฐมนตรีที่สําคัญไดอยางนอยสี่ประการ กลาวคือ 

(1) กําหนดนโยบายในการบริหารราชการแผนดิน โดยตองมีการแถลงนโยบายตอรัฐสภา 

โดยไมมีการลงมติความไววางใจ (มาตรา 211) และตองดําเนินการใหเปนไปตามนโยบายดังกลาว 

ตลอดจนรับผิดชอบตอสภาผูแทนราษฎรในหนาที่ของตนและรับผิดชอบรวมกันตอรัฐสภา 

ในนโยบายทั่วไปของคณะรัฐมนตรี (มาตรา 212) 

(2) มอบหมายนโยบายการบริหารแกกระทรวง ทบวง กรมตางๆ และรัฐวิสาหกิจในความ 

รับผิดชอบ รวมทั้งกํากับดูแล และประสานงานใหเกิดการปฏิบัติตามนโยบายเหลานั้น 

(3) เสนอรางกฎหมาย ซึ่งหมายรวมถึงการเสนอพระราชบัญญัติและรางพระราชบัญญัติ 

ประกอบรัฐธรรมนูญตอสภาผูแทนราษฎรตามมาตรา 169 การตราพระราชกําหนดตามมาตรา 218 

และการออกพระราชกฤษฎีกาซึ่งถือเปนกฎหมายสําคัญของฝายบริหาร นอกจากนี้ คณะรัฐมนตรี 

สามารถมีอํานาจมีมติในคณะรัฐมนตรีในขอบเขตของกฎหมายในเรื่องตางๆ ซึ่งถือเปนเครื่องมือ 

บริหารที่มีผลบังคับในทางปฏิบัติเปนอยางมาก และถูกใชมากที่สุดในทางการบริหาร 

(4) คณะรัฐมนตรีโดยนายกรัฐมนตรีเปนผูสนองพระบรมราชโองการเกี่ยวกับกฎหมาย 

พระราชหัตถเลขา พระบรมราชโองการ และ พระราชดําริเกี่ยวกับราชการแผนดิน 

จะเห็นไดวา ภายใตรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันคณะรัฐมนตรีของไทยไดรับการปฏิรูปใหมี 

อํานาจหนาที่มากขึ้น โดยครอบคลุมการบริหารประเทศตั้งแตการกําหนดนโยบาย การมอบหมาย 

นโยบายแกฝายปฏิบัติการ และกํากับดูแล ประสานงานใหนโยบายเหลานั้นเกิดผล พรอมไปกับการ 

มีเครื่องมือทางการบริหารในการเสนอกฎหมายสําคัญ และการมีมติคณะรัฐมนตรีที่มีผลบังคับ อันมี 

สวนชวยในการเพิ่มประสิทธิภาพทางการบริหาร จนเปนที่คาดหวังกันวา “นโยบาย” ทั้งหลายที่ 

คณะรัฐมนตรีประกาศตอสาธารณะ และตองแถลงและรับผิดชอบตอสภาผูแทนราษฎรนั้นจะ 

สามารถขับเคลื่อนไปไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลดวยกลไกตามรัฐธรรมนูญที่เอื้อ 

อํานวยดังกลาว ดังนั้น การประเมินและติดตามผลจากการบังคับใชรัฐธรรมนูญที่ดียิ่งอันหนึ่งก็คือ 

การประเมินระดับการไดมีสวนรับทราบ ความพอใจ และความเชื่อมั่นที่มีตอนโยบายของรัฐบาล 

ผูวิจัยไดรวบรวมและสรุปนโยบายของรัฐบาลชุดปจจุบันซึ่งมี พ.ต.ท. ดร.ทักษิณ ชินวัตร 

เปนนายกรัฐมนตรีและนับเปนรัฐบาลชุดแรกตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน เพื่อเปนกรอบในการ 

สรางแบบสอบถามสําหรับทําการวิเคราะหผลจากการบังคับใชรัฐธรรมนูญ ในประเด็นสําคัญทั้งใน 

เรื่องระดับการมีสวนรวมของประชาชน ผลของการวางมาตรการสงเสริมเสถียรภาพและประสิทธิ 

ภาพของรัฐบาล ตลอดจนระดับความคิดเห็นของประชาชนที่มีตอตัวนโยบายในแงความเหมาะสม 

สอดคลองกับความตองการของประชาชนดวย สรุปไดดังนี้ 

27

จาก “คําแถลงนโยบาย” ของคณะรัฐมนตรี คณะที่ 54 โดย พ.ต.ท. ดร.ทักษิณ ชินวัตร นายก 

รัฐมนตรี แถลงตอรัฐสภาเมื่อวันจันทรที่ 26 กุมภาพันธ 2544 ไดแบงนโยบายออกเปน 16 นโยบาย 

กลาวคือ 

1. นโยบายเรงดวน 

2. นโยบายเศรษฐกิจ 

3. นโยบายการสรางรายได 

4. นโยบายการพาณิชยและเศรษฐกิจระหวางประเทศ 

5. นโยบายดานการคมนาคม 

6. นโยบายการพัฒนาแรงงาน 

7. นโยบายวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

8. นโยบายดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 

9. นโยบายการพลังงาน 

10. นโยบายเสริมสรางสังคมเขมแข็ง 

11. นโยบายการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม 

12. นโยบายความมั่นคงแหงรัฐ 

13. นโยบายดานการตางประเทศ 

14. นโยบายความปลอดภัยของประชาชน 

15. นโยบายการบริหารราชการแผนดิน 

16. นโยบายพัฒนาภูมิภาคและกรุงเทพมหานคร 

อยางไรก็ตาม ดูเหมือนวา “นโยบายเรงดวน” ของรัฐบาลปจจุบันเปนสิ่งที่คณะรัฐมนตรีให 

ความสําคัญและมีการดําเนินการในทางปฏิบัติตลอดชวงปแรกของรัฐบาล นอกจากนี้ ยังเปนที่ 

วิพากษวิจารณแสดงความคิดเห็นอยางกวางขวางจากบุคคลหลายฝาย ทั้งสื่อมวลชน นักวิชาการ 

นักการเมืองฝายคาน รวมถึงการพูดคุยประจําวันของประชาชนผูสนใจการเมืองทั่วไป ในการวิจัย 

ครั้งนี้ ผูวิจัยไดนํานโยบายเรงดวนทั้งหลายที่อยูในความสนใจของสาธารณะจัดทําเปนแบบสอบ 

ถาม เพื่อทดสอบวาประชาชนไดมีสวนรับทราบเกี่ยวกับนโยบายเหลานี้หรือไม อยางไร รวมถึงการ 

สํารวจความคิดเห็นของประชาชนตอนโยบายดังกลาววามีความเหมาะสมและสอดคลองกับความ 

ตองการของประชาชนในระดับใด ดังนั้น จึงสมควรที่จะนํานโยบายเรงดวนของรัฐบาลมากลาวถึง 

เพื่อประกอบการศึกษาวิจัย ดังนี้ 

นโยบายแรงดวนที่รัฐบาลชุดปจจุบันแถลงตอสภามีทั้งหมด 9 ดานดวยกัน กลาวคือ 

28

(1) พักชําระหนี้ใตกับเกษตรกรรายยอยเปนเวลา 3 ป 

นโยบายนี้มีวัตถุประสงคหลักอยูที่การแกไขปญหาหนี้สินของเกษตรกร โดยมีการวางแนว 

ทางการแกปญหาอยางเปนระบบใหกับเกษตรกรที่ประสบปญหาทางดานหนี้สิน ณ วันที่ 30 

กันยายน 2544 มีเกษตรกรเขารวมโครงการรวม 2,309,966 ราย คิดเปนรอยละ 97.07 ของเกษตรกร 

กลุมเปาหมาย นอกจากนี้รัฐบาลยังไดมีการจัดโครงการฟนฟูอาชีพเกษตรกรหลังการพักชําระหนี้ มี 

การจัดทําแผนแมบทเกษตรเพื่อใหประเทศไทยมีความสามารถในการแขงขันในตลาดโลกได 

(2) จัดตั้งกองทุนหมูบานและชุมชนเมือง 

วัตถุประสงคหลักของการจัดตั้งกองทุนหมูบาน ทั้งนี้ก็เพื่อเสริมสรางความเขมแข็งทาง 

ดานเศรษฐกิจและสังคมแกประชาชนและองคกรชุมชนในหมูบานและองคกรชุมชนในหมูบานให 

มีความสามารถในการพึ่งพาตนเองอยางยั่งยืนนอกจากนี้ยังเปนการกระตุนเศรษฐกิจของหมูบาน 

และชุมชนซึ่งเปนเศรษฐกิจระดับฐานราก โดยในการนี้รัฐบาลไดจัดตั้งกองทุนหมูบานและชุมชน 

เมืองแหงละ 1 ลานบาท เพื่อเปนแหลงเงินทุนหมุนเวียน สําหรับพัฒนาอาชีพ สรางอาชีพเสริม 

สรางรายไดใหแกประชาชนในชุมชน 

(3) การจัดตั้งธนาคารประชาชน 

โครงการนี้จัดตั้งขึ้นมาเพื่อกระจายโอกาสเขาถึงแหลงเงินทุนใหกับผูประกอบการรายยอย 

ตลอดจนผูมีรายไดประจําที่ตองการประกอบอาชีพเสริมและผูที่สนใจจะประกอบอาชีพอิสระราย 

ยอย ทั้งนี้เพื่อสรางทางเลือกและลดการพึ่งพอแหลงเงินกูนอกระบบ โดยมอบหมายใหธนาคาร 

ออมสินจัดใหมีบริการทั้งในดานเงินฝาก ดานการพัฒนา และดานสินเชื่อ ผานสาขาของธนาคารที่ 

กระจายอยูทุกภาคทั่วประเทศ จํานวน 584 สาขา 

(4) การจัดตั้งธนาคารวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดเล็ก 

การจัดตั้งองคกรนี้ขึ้นมาเพื่อ พัฒนาผูประกอบการเดิมและเพิ่มจํานวนผูประกอบการใหม 

อยางเปนระบบ ทั้งนี้เมื่อประเทศมีวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดเล็กเปนจํานวนมาก นั่นยอมจะ 

เปนแหลงจางงานขนาดใหญใหแกแรงงานภายประเทศซึ่งจะชวยบรรเทาภาวะการวางงานของ 

ประเทศในขณะนอกจากนั้นยังเปนแหลงเก็บรายไดที่สําคัญของประเทศ 

(5) การตั้งบรรษัทกลางในการบริหารสินทรัพย 

บรรษัทกลางในการบริหารสินทรัพยจะเปนหนวยงานที่สําคัญในการดําเนินการกับหนี้ที่ 

ไมกอใหเกิดรายไดภายในระบบธนาคารพาณิชยซึ่งมีจํานวนประมาณ 1.9 ลานลานบาท ทั้งนี้เพื่อ 

แกปญหาเชิงโครงสรางของธนาคารซึ่งถือวาเปนกลไกหลักในการนํานโยบายทางการเงินไปปฎิบัติ 

(6) พัฒนารัฐวิสาหกิจ 

วัตถุประสงคหลักของแนวนโยบายนี้เพื่อมุงพัฒนาศักยภาพในการผลิตและความสามารถ 

ในการปรับตัวของรัฐวิสาหกิจ ทั้งนี้รัฐบาลไดมีการกําหนดหลักการในการปรับปรุงโครงสรางการ 

บริหารรัฐวิสาหกิจ โดยไดอนุมัติหลักการรางกฎหมายจัดตั้งบรรษัทวิสาหกิจแหงชาติไปแลว เพื่อ 

29

มุงใหรัฐวิสาหกิจเปนองคกรที่มีการบริหารอยางมืออาชีพ มีการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพและ 

ใหประชาชนมีสวนรวมโดยการกระจายหุนบางสวนในตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทย นอกจาก 

นี้รัฐบาลยังไดเรงการแปรรูปรัฐวิสาหกิจโดยการระดมทุนผานตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทย 

ซึ่งขณะนี้บริษัทอินเตอรเน็ตประเทศไทยและบริษัทปตท. จํากัด (มหาชน) ไดจดทะเบียนแปลง 

สภาพเปนบริษัทมหาชน จํากัด และมีหุนที่ทําการซื้อขายในตลาดหลักทรัพยแลว 

(7) สรางหลักประกันสุขภาพถวนหนา 

เพื่อใหประชาชนไดรับบริการทางดานสาธารณสุขไดอยางทั่วถึงและมีมาตรฐาน โดยเสีย 

คาใชจายในราคาที่ต่ํา รัฐบาลจึงไดดําเนินการจัดตั้งโครงการหลักประกันสุขภาพถวนหนาโดยเสีย 

คาใชจายเพียง 30 บาทตอครั้ง โครงการนี้ไดเริ่มดําเนินการทันทีที่รัฐบาลเขาบริหารประเทศในพื้นที่ 

จังหวัดนํารอง 6 จังหวัด เมื่อวันที่ 1 เมษายน 2544 คือที่ปทุมธานี สมุทรสาคร นครสวรรค พะเยา 

ยโสธร และยะลา ระยะที่ 2 ขยายอีก 15 จังหวัด และสามารถขยายการดําเนินการจนครอบคลุม 75 

จังหวัดทั่วประเทศไดแลวตั้งแตวันที่ 1 ตุลาคม 2545 ณ เดือนมกราคม 2545 มีประชาชนขึ้น 

ทะเบียนและรับบัตรประกันสุขภาพไปแลวรอยละ 80.2ของกลุมเปาหมายทั้งหมด 

(8) เรงจัดตั้งสถานบําบัดผูติดยาเสพติด ควบคูไปกับการปราบปรามและปองกัน 

เนื่องดวยในปจจุบันปญหายาเสพติดนับวาเปนปญหาสําคัญที่กําลังคุกคามทั้งตอสังคมและ 

ในระดับประเทศ รัฐบาลไดตระหนักเปนอยางดีในปญหาเหลานั้น จึงไดมีการรณรงคเพื่อ 

ปราบปรามการคาขายยาเสพติดตลอดจนมีการจัดตั้งสถานบําบัดผูติดยาเสพติดเพื่อชวยบําบัดผูที่ติด 

ยาเสพติดไปพรอมกัน โดยโครงการในขณะนี้ที่รัฐบาลไดมีการดําเนินการไปแลวคือ การจัดตั้ง 

โรงเรียนวิวัฒนพลเมือง ซึ่งไดมีการฝกอบรมและฝกอาชีพแกเยาวชนไปแลวประมาณ 5,000 คน 

ในชวงเวลา 3 เดือน 

(9) สงเสริมใหประชาชนมีสวนรวมในการปองกันและปราบปรามคอรัปชั่น 

คอรัปชั่นเปนอีกปญหาหนึ่งที่เกิดขึ้นทั้งในระดับผูกําหนดนโยบายและการผูที่นํานโยบาย 

ไปสูการปฎิบัติ ปญหาเหลานี้กําลังเปนอุปสรรคที่สําคัญตอการพัฒนาประเทศ นั่นจึงเปนเหตุผลที่ 

รัฐบาลไดจัดตั้งคณะกรรมการเพื่อทําหนาที่สนับสนุนและติดตามการดําเนินงานดานการปองกัน 

และปราบปรามการทุจริตตามนโยบายของคณะรัฐมนตรี (ป.ท.) ซึ่งจะเปนกลไกที่สําคัญในการปอง 

กันและปราบปรามการทุจริต โดยการดําเนินงานจะสอดคลองกับการปฎิบัติงานของคณะกรรมการ 

ปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติและคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน 

โดยภาพรวม การเปลี่ยนแปลงโครงสรางและกระบวนการไดมาซึ่งคณะรัฐมนตรี รวม 

ตลอดทั้งการทํางานและกลไกการควบคุมการทํางานของคณะรัฐมนตรีจะเปนกาวสําคัญของการ 

ปฏิรูปการเมืองไทย เพื่อใหระบอบการปกครองประชาธิปไตยที่ลมลุกคลุกคลานมีโอกาสพัฒนาตอ 

เนื่องและยั่งยืน (ลิขิต ใน บุญเลิศ, 2541 : 307) จะเห็นไดจากการที่รัฐบาลภายใตรัฐธรรมนูญ 

ปจจุบันมีแนวโนมที่จะตองเอาใจใสตอการทํางานในเชิงนโยบายมากกวารัฐบาลในอดีต 

30

และนโยบายตางๆ ที่มีการปฏิบัติใชจะอยูในความสนใจ และติดตามตรวจสอบภายใตกลไกใหมๆ 

ที่รัฐธรรมนูญเปดใหโดยตรง และโดยออมที่เปนการปลุกกระแสความเปนประชาธิปไตยใหเกิดขึ้น 

องคประกอบที่สําคัญของระบบการเมืองระบอบประชาธิปไตยอีกสวนหนึ่งจึงไดแก สถาบันทาง 

การเมืองที่ทําหนาที่วินิจฉัย ตรวจสอบ และใหคําปรึกษา 

รัฐธรรมนูญปจจุบันไดวางหลักการที่เปนการปฏิรูปสถาบันทางการเมืองที่ทําหนาที่ 

ดังกลาวไว ทั้งที่เปนการปฏิรูปองคกรที่มีอยูแลวใหสามารถทําหนาที่ของตนไดอยางมีประสิทธิภาพ 

และผลของการทําหนาที่นั้นนําไปสูการยอมรับและปฏิบัติตาม นอกจากนี้ ยังเปนการปฏิรูปโดยการ 

กําหนดใหมีองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญขึ้นเพิ่มเติมในรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน เพื่อใหองคกร 

เหลานี้เปนองคกรตรวจสอบทางการเมืองที่สนับสนุนกลไกและมาตรการตางๆ ใหเปนไปตาม 

เจตนารมณของรัฐธรรมนูญ ตอไปนี้จะไดทบทวนเกี่ยวกับความสําคัญของการสถาปนาองคกร 

ตรวจสอบที่เปนอิสระขึ้นในระบบการเมือง แนวคิดในการจัดตั้งในตางประเทศและการปรับเขามา 

ใชในระบบการเมืองไทย รวมทั้งความเขาใจพื้นฐานเกี่ยวกับเจตนารมณในการกอตั้ง องคประกอบ 

ที่มา และบทบาทอํานาจหนาที่ขององคกรอิสระตางๆ ตามรัฐธรรมนูญ เพื่อเปนกรอบในการศึกษา 

และนําไปสูการสรางแบบสอบถาม โดยการสอบถามประชาชนตัวอยางในฐานะที่เปนองคกรที่เกิด 

ขึ้นใหมวาเปนที่ “รูจัก” และ “ยอมรับ” ของประชาชนหรือไม ในระดับใด ตลอดจนการวัดระดับ 

ความพึงพอใจของประชาชนที่มีตอการทําหนาที่ขององคกรเหลานี้ที่ผานมา 


หลักการจัดโครงสรางของสถาบันทางการเมืองที่นําเอาอํานาจอธิปไตยของประชาชนไป 

ใชในรูปแบบตางๆ ในระบบการเมืองแบบประชาธิปไตยนั้น จําเปนตองคํานึงถึงหลักการพื้นฐาน 

สําคัญอยางนอย 4 ประการ กลาวคือ (1) มีที่มาจากประชาชน (2) ถูกกํากับควบคุมโดยประชาชน 

(3) ผูกพันความรับผิดชอบตอประชาชน และ (4) สามารถสนองตอบตอประชาชน ซึ่งการที่จะเปน 

ไปตามหลักการเหลานี้ในทางปฏิบัตินั้นอาจเปนไปโดยตรงหรือโดยออมก็ได ดังนั้น ภาพของ 

องคกรที่เขามาทําหนาที่ดูแลแทนประชาชนที่ชัดเจนที่สุดจึงไดแก องคกรหลักๆ ทั้งองคกรฝายนิติ 

บัญญัติ บริหาร และตุลาการ ในขณะที่องคกรอื่นๆ ในระดับแยกยอยลงมาอยางเชน หนวยราชการ 

ตางๆ ภาพความเชื่อมโยงกับประชาชนจะคอยๆ คลายความชัดเจนลงไป 

อยางไรก็ตาม ผลของรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันที่ไดออกแบบองคกรตามรัฐธรรมนูญให 

แทรกเขามาทําหนาที่แทนโดยเพิ่มโครงสรางขององคกรทางการเมืองการปกครองที่คั่นอยูตรงกึ่ง 

กลางระหวางประชาชนเจาของอํานาจกับองคกรที่ใชอํานาจในรูปขององคกรอิสระเขามาสอดแทรก 

ในกระบวนการตรงนี้ จึงเปนอีกภาพหนึ่งที่สะทอนถึงความสัมพันธที่คอนขางใกลชิดของการ 

เชื่อมโยงระหวางองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญทั้งหลายกับระบบการเมืองที่เนนสนองตอบตอ 

ประโยชนของประชาชนมากขึ้น 

31

แนวคิดในการจัดตั้ง “องคกรของรัฐที่เปนอิสระ” ในตางประเทศ 

แนวคิดที่จะใหมีองคกรของรัฐที่เปนอิสระนั้นในปจจุบันไดรับการยอมรับวาเปนสิ่งจําเปน 

สําหรับรัฐประชาธิปไตยสมัยใหม โดยเฉพาะความจําเปนที่จะตองสรางดุลยภาพระหวางการ 

บริหารที่มีประสิทธิภาพกับการคุมครองสิทธิและเสรีภาพของราษฎร 

ในตางประเทศ มีการจัดตั้งองคกรของรัฐที่เปนอิสระ (Independent Regulatory Agency) 

มานานแลว โดยเริ่มมีขึ้นครั้งแรกที่ประเทศสหรัฐอเมริกาในป ค.ศ.1889 ซึ่งองคกรนั้นมีชื่อวา 

Interstate Commerce Commission หรือ I.C.C. มีหนาที่วางระเบียบและดูแลกิจการธุรกิจการคาที่ 

ดําเนินไประหวางมลรัฐตางๆ ใหเปนไปโดยเรียบรอย (วิษณุ, 2538: 7) แมวา I.C.C.จะเปนองคกรที่ 

สังกัดกระทรวงมหาดไทย แตมีความพิเศษกวาหนวยงานทางการบริหารหรือการปกครองทั่วๆ ไป 

คือ ถูกกําหนดใหเปนอิสระ ปลอดจากการแทรกแซงของหนวยงานที่สังกัด ซึ่งตอมาองคกรที่มี 

ลักษณะเชนเดียวกันนี้ไดถูกสถาปนาขึ้นอีกหลายองคกร และองคกรเหลานี้สามารถดําเนินงานได 

อยางมีประสิทธิภาพ ทําใหประเทศอื่นๆ ตางนํารูปแบบของการจัดตั้งองคกรของรัฐที่เปนอิสระของ 

สหรัฐอเมริกาไปปรับใชกับประเทศของตน เชน ประเทศอังกฤษเรียกองคกรของรัฐที่เปนอิสระวา 

“Quasi-government” หรื อ “Quango” (Quasi Autonomous Non-governmental Organization) 

สวนประเทศฝรั่งเศสเรียกวา “Les Auorites Administratives Independantes” (วิษณุ, 2538 : 17-33) 

ทั้งนี้ สาเหตุที่ทําใหประเทศเหลานี้ตางตระหนักถึงปญหาอันเกิดขึ้นกับระบบการบริหาร 

สมัยใหมก็คือ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในโครงสรางทางเศรษฐกิจสังคมของประเทศ และของโลก 

ซึ่งโครงสรางการบริหารแบบดั้งเดิมไมสามารถตอบสนองไดอีกตอไป กลาวคือ 

การเปลี่ยนแปลงในทางเศรษฐกิจและสังคมอันเปนผลมาจากความเจริญกาวหนาใน 

ทางเทคโนโลยี โดยการนําเอาเทคโนโลยีตางๆ มาใชประโยชนทั้งในทางเศรษฐกิจ การบริหารงาน 

ภาครัฐและเอกชนรวมตลอดถึงการดําเนินการทางการเมือง เทคโนโลยีเหลานี้มีราคาสูงและมีความ 

สลับซับซอนจนประชาชนธรรมดายากที่จะเขาถึงได ไมวาจะในแงของการเขาเปนเจาของ 

ผูครอบครองเทคโนโลยี หรือในแงของความเขาใจการทํางาน ทําใหผูสามารถครอบครอง 

เทคโนโลยีสมัยใหมอยูในฐานะที่อาจกระทําการจนกอใหเกิดผลกระทบตอสิทธิและเสรีภาพของ 

ราษฎร หรือกอใหเกิดผลกระทบตอประโยชนสวนรวมของชาติได 

ในขณะที่โครงสรางของระบบการบริหารตามแนวคิดดั้งเดิมไมสามารถตอบสนองการ 

เปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดขึ้นได ไมวาจะในรูปของรัฐเขาไปดําเนินการเองหรือรัฐ 

ปลอยใหเอกชนดําเนินการแทน และแมแตโครงสรางของรัฐระดับสูงสุดเอง หากพิจารณาให 

ถองแทแลวจะเห็นไดวาสถาบันทางการเมืองหลักตามหลักการแบงแยกอํานาจ คือ รัฐสภา รัฐบาล 

และศาลนั้น ก็ไมอยูในฐานะที่จะสนองตอบตอปญหาที่เกิดขึ้นไดโดยลําพัง เกิดความจําเปนที่จะ 

ตองมีองคกรของรัฐที่เปนอิสระเขามาทําหนาที่วางระเบียบและควบคุมดําเนินกิจกรรมตางๆ ทั้งของ 

รัฐและเอกชนแทนเพื่อเสริมสรางกลไกทางการบริหารที่มีประสิทธิภาพ 

32

แนวคิดในการจัดตั้ง “องคกรของรัฐที่เปนอิสระ” ในประเทศไทย 

ในประเทศไทย แนวความคิดในการจัดองคกรของรัฐหรือการจัดระบบการบริหารของ 

ประเทศเรายังยึดติดกับโครงสรางเดิมๆ อยูมาก โดยที่การเมืองแบบเดิมเปนการเมืองที่เราเนน 

อํานาจเบ็ดเสร็จอยูที่ผูแทนตามหลักของการปกครองระบบผูแทน แตความมุงหวังในการสรางการ 

เมืองใหมใหเกิดขึ้นก็คือการสรางการเมืองในรูปแบบใหมใหกับภาคประชาชน กลาวคือ นอกจาก 

จะเปนการเมืองโดยอาศัยผูแทนแลวยังเปนการเมืองที่เปดชองทางใหมีการมีสวนรวมใหมๆ โดย 

ประชาชนเปนผูใชอํานาจโดยตรง ดังนั้น แนวคิดในการกอตั้ง “องคกรอิสระ” (Independent Organ 

หรือ Authority) ซึ่งหมายถึงองคกรที่เปนสวนหนึ่งของรัฐ แตมีระบบบริหารจัดการที่อิสระจาก 

อํานาจการเมืองในฝายบริหารและฝายนิติบัญญัติ (บวรศักดิ์ ใน บุญเลิศ, 2541: 54) หรือแนวคิดกับ 

การมีองคกรของรัฐที่เปนอิสระในตางประเทศดังที่กลาวมาจึงถูกปรับเขามาใชเปนสวนหนึ่งของ 

การปฏิรูปการเมืองไทยโดยบัญญัติไวชัดเจนในรัฐธรรมนูญ 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันนับเปนการออกแบบการปกครองใหม จากแตเดิมที่ผูใชอํานาจ 

กับผูตรวจสอบอยูในองคกรเดียวกัน คือ องคกรนิติบัญญัติ บริหาร และตุลาการตางก็เปนองคกรใช 

อํานาจดวยกันทั้งสิ้นเพียงแตแบงแยกการใชอํานาจแตกตางกัน คือ องคกรนิติบัญญัติใชอํานาจใน 

การออกกฎหมาย องคกรบริหารเปนผูบังคับใชกฎหมาย และองคกรตุลาการใชอํานาจในการ 

วินิจฉัยตีความกฎหมาย ในขณะเดียวกันองคกรเหลานี้ตางก็ทําหนาที่ในการตรวจสอบกันเองดวย 

แตระบบการเมืองที่ถูกออกแบบขึ้นมาใหมไดจัดตั้งหรือแยกกลไกการใชอํานาจออกจากกลไกการ 

ตรวจสอบเพิ่มเติมผานองคกรพิเศษซึ่งมีลักษณะเปนองคกรเฉพาะทาง นั่นคือบรรดาองคกรอิสระ 

ตามรัฐธรรมนูญนั่นเอง 

การกําหนดใหมีองคกรตรวจสอบทางการเมือง โดยนําหลักการเกี่ยวกับการสถาปนา 

องคกรของรัฐที่เปนอิสระมาใช นับวาเปนการนําขอดีขององคกรลักษณะดังกลาวมาใช โดยจะเปน 

การเสริมชองวางในโครงสรางการบริหารประเทศ เพราะที่ผานมาแมวาประเทศไทยจะมีองคกรที่ 

ทําหนาที่ควบคุมตรวจสอบหลายองคกร แตองคกรเหลานั้นยังมีปญหาที่ไมสามารถปฏิบัติภารกิจ 

หนาที่ไดอยางเต็มที่และมีประสิทธิภาพ เนื่องจากยังถูกครอบงําโดยฝายการเมืองหรือฝายขาราชการ 

ประจําได การทําใหองคกรควบคุมตรวจสอบมีฐานะเปนองคกรอิสระนอกจากจะเปนการขจัด 

อุปสรรคในการทําหนาที่ควบคุมตรวจสอบขององคกรตางๆ แลว ยังจะทําใหเกิดระบบการตรวจ 

สอบที่ครบถวน ไมซ้ําซอนกัน แตเสริมซึ่งกันและกันตามบทบาทและภารหนาที่ที่เปนไปตาม 

เจตนารมณของการจัดตั้งแตละองคกรอีกทางหนึ่งดวย 

โดยสรุป ความจําเปนที่จะตองมีองคกรอิสระขึ้นนั้นก็เพื่อประโยชนของประชาชนโดย 

สวนรวมเปนสําคัญ อันไดแก การเปนองคกรที่ทําหนาที่วางระเบียบและควบคุมกิจกรรมบางอยาง 

ภายในรัฐที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วของสภาวะทางเศรษฐกิจและสังคมที่อาจสงผล 

33

กระทบตอสิทธิและเสรีภาพของประชาชน การเปนองคกรที่ปลอดจากการแทรกแซงของฝายการ 

เมืองและระบบราชการทําใหสามารถทําหนาที่ควบคุมตรวจสอบไดอยางเขมขน รวมทั้งยังเปนการ 

ปฏิรูปทางการเมืองเพื่อสรางระบบการเมืองที่เปดชองทางใหประชาชนมีสวนรวมในการตรวจสอบ 

การใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้นอันเปนเจตนารมณสําคัญของรัฐธรรมนูญ 

องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 

ภายใตความสําคัญและความจําเปนในการมีองคกรของรัฐที่เปนอิสระ รัฐธรรมนูญ 2540 

ไดสถาปนาองคกรอิสระใหมขึ้น เพื่อใหเปนองคกรที่มีอํานาจหนาที่ดูแล ควบคุม หรือตรวจสอบ 

กิจกรรมที่อาจมีผลกระทบอยางสําคัญตอผลประโยชนหรือเศรษฐกิจของชาติเปนสวนรวม หรือ 

เกี่ยวของกับการจัดสรรทรัพยากรสาธารณะ หรืออาจกระทบกระเทือนตอสิทธิเสรีภาพของราษฎร 

ไมวากิจกรรมเหลานั้นจะดําเนินการโดยรัฐหรือเอกชน 

องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน ประกอบดวยองคกรตรวจสอบที่ทําหนาที่แตก 

ตางกัน 3 ประเภท คือ 

(1) องคกรอิสระที่ใชอํานาจตุลาการ ไดแก ศาลยุติธรรม ศาลรัฐธรรมนูญ และศาล 

ปกครอง 

(2) องคกรอิสระที่มีอํานาจตัดสินใจบางประการ ไดแก คณะกรรมการการเลือกตั้ง คณะ 

กรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ และคณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน 

(3) องคกรอิสระที่มีอํานาจใหคําแนะนําหรือคําปรึกษา ไดแก คณะกรรมการสิทธิ 

มนุษยชนแหงชาติ สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ และผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา 

(1) องคกรอิสระที่ใชอํานาจตุลาการ 

ในระบอบประชาธิปไตย อํานาจตุลาการตองมีที่มาจากประชาชน หรือไดรับความเห็นชอบ 

จากประชาชน แตเดิมอาจกลาวไดวา ประเทศไทยมีองคกรที่ใชอํานาจตุลาการหรือศาลเพียง 

ศาลเดียว คือ ศาลยุติธรรมที่ทําหนาที่พิจารณาพิพากษาอรรถคดี แมจะมีศาลทหารอีกศาลหนึ่ง 

แตตองถือวามีอํานาจหนาที่จํากัดอยูมาก นอกจากนี้ คณะตุลาการศาลรัฐธรรมนูญที่มีอยูก็มิใช 

ศาลในความหมายที่แทจริง รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันจึงไดจัดตั้งศาลขึ้นใหมอีกสองประเภท ไดแก 

ศาลรัฐธรรมนูญและศาลปกครอง 

1. ศาลยุติธรรม 

แมวาศาลยุติธรรมจะมิใชองคกรอิสระใหมที่เพิ่งเกิดขึ้นตามรัฐธรรมนูญ แตบท 

บัญญัติในรัฐธรรมนูญนี้นับเปนการปรับปรุงและพัฒนารวมทั้งแกปญหาในอดีตของศาล ไมวาจะ 

เปนในเรื่องความเปนอิสระของผูพิพากษาหรือตุลาการ ประสิทธิภาพในการพิจารณาพิพากษาอรรถ 

คดี และหลักประกันที่สรางความมั่นใจใหแกผูพิพากษาและตุลาการในการปฏิบัติหนาที่อยางเปน 

34

กลางและเที่ยงธรรม เพื่อใหศาลยุติธรรมเปนองคกรที่สามารถทําหนาที่ไดอยางมีประสิทธิภาพ 

คลองตัว มีอิสระปราศจากการครอบงําใดๆ ธํารงไวซึ่งความยุติธรรมและเปนที่พึ่งของประชาชน 

รัฐธรรมนูญปจจุบันบัญญัติเกี่ยวกับอํานาจหนาที่ของศาลยุติธรรมไวเพียงสั้นๆ แตครอบ 

คลุม โดยกําหนดใหศาลยุติธรรมมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีทั้งปวงเวนแตคดีที่รัฐธรรมนูญนี้หรือ 

กฎหมายบัญญัติใหอยูในอํานาจของศาลอื่น (มาตรา 271) อยางไรก็ดี เพื่อใหศาลยุติธรรมเปน 

สถาบันหลักที่มีความสําคัญในการปฏิรูปทางการเมือง รัฐธรรมนูญฉบับนี้ยังไดบัญญัติใหมีแผนก 

คดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมืองในศาลฎีกา โดยองคคณะผูพิพากษาประกอบดวย 

ผูพิพากษาในศาลฎีกาซึ่งดํารงตําแหนงไมต่ํากวาผูพิพากษาศาลฎีกาจํานวนเกาคนซึ่งไดรับเลือกโดย 

ที่ประชุมใหญศาลฎีกาโดยวิธีลงคะแนนลับ และใหเลือกเปนรายคดี (มาตรา 272 วรรค 2) ขึ้นมาอีก 

แผนกหนึ่งเปนการเฉพาะเพื่อรองรับกลไกการตรวจสอบอื่นๆ ตามรัฐธรรมนูญ 

ฉะนั้น การปฏิรูปกระบวนการตางๆ ของศาลยุติธรรมที่เกิดขึ้นตามรัฐธรรมนูญฉบับนี้ 

ทําใหคาดหวังไดวากระบวนการยุติธรรมของไทยจะเปนกระบวนการที่มีประสิทธิภาพ และอํานวย 

ประโยชนดานการสรางความยุติธรรมใหแกประชาชน 

2. ศาลรัฐธรรมนูญ 

เจตนารมณสําคัญในการจัดตั้งศาลรัฐธรรมนูญก็เพื่อจะใหเปนองคกรที่มีอํานาจ 

หนาที่หลักในการควบคุมรางกฎหมายหรือกฎหมายมิใหขัดหรือแยงตอรัฐธรรมนูญ รวมไปถึง 

ขอบังคับการประชุมรัฐสภา ขอบังคับการประชุมสภาผูแทนราษฎร ขอบังคับการประชุมวุฒิสภา 

และวินิจฉัยชี้ขาดปญหาเกี่ยวกับอํานาจหนาที่ระหวางองคกรตางๆ ตามรัฐธรรมนูญ 

ศาลรัฐธรรมนูญประกอบดวยประธานศาลรัฐธรรมนูญ 1 คน และตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ 

อื่นอีก 14 คน มีวาระการดํารงตําแหนง 9 ป และดํารงตําแหนงไดเพียงวาระเดียว ในวาระเริ่มแรกมี 

วาระการดํารงตําแหนง 4 ปครึ่ง (มาตรา 322) นอกจากนี้ศาลรัฐธรรมนูญยังมีหนวยธุรการของศาลที่ 

เปนอิสระอีกดวย 

ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ศาลรัฐธรรมนูญ 

มีอํานาจหนาที่ ดังตอไปนี้ 

1. พิจารณาวินิจฉัยความชอบดวยรัฐธรรมนูญของกฎหมายที่รัฐสภาไดใหความเห็นชอบ 

แลว กอนที่นายกรัฐมนตรีจะทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อลงพระปรมาภิไธย (มาตรา 262) 

2. พิจารณาความชอบดวยรัฐธรรมนูญของขอบังคับการประชุมรัฐสภา กอนที่จะประกาศ 

ในราชกิจจานุเบกษา (มาตรา 263) 

3. พิจารณาวินิจฉัยความชอบดวยรัฐธรรมนูญของกฎหมายตางๆ ที่ศาลไดสงใหพิจารณา 

(มาตรา 264) 

4. พิจารณาการวินิจฉัยเกี่ยวกับอํานาจและหนาที่ขององคกรตางๆ ตามรัฐธรรมนูญ (มาตรา 

266) 

35

5. พิจารณาวินิจฉัยกรณีมติหรือขอบังคับพรรคการเมืองในเรื่องใดขัดตอสถานะและการ 

ปฏิบัติของ สมาชิกสภาผูแทนราษฎร ตามรัฐธรรมนูญหรือขัดหรือแยงกับหลักการพื้นฐานแหงการ 

ปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข (มาตรา 47 วรรคสาม) 

6. พิจารณาวินิจฉัยการกระทําของบุคคลหรือพรรคการเมืองใดกระทําการโดยใชสิทธิและ 

เสรีภาพตามรัฐธรรมนูญเพื่อลมลางการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเปน 

ประมุขตามรัฐธรรมนูญ หรือเพื่อใหไดมาซึ่งอํานาจในการปกครองประเทศโดยวิธีการซึ่งมิไดเปน 

ไปตามวิถีทางที่บัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ 

7. พิจารณาวินิจฉัยผูดํารงตําแหนงทางการเมืองผูใดจงใจไมยื่นบัญชีแสดงรายการทรัพยสิน 

และหนี้สินและเอกสารประกอบตามที่กําหนดไวในรัฐธรรมนูญหรือจงใจยื่นบัญชีแสดงรายการ 

ทรัพยสินและหนี้สินและเอกสารประกอบดวยความอันเปนเท็จหรือ ปกปดขอเท็จจริงที่ควรแจง 

ใหทราบ (มาตรา 295) 

ดังนั้น การสถาปนาศาลรัฐธรรมนูญขึ้น จะเปนการชวยในการแกปญหาในการใช 

รัฐธรรมนูญ ใหรัฐธรรมนูญสามารถปฏิบัติได ชวยกํากับควบคุมการใชรัฐธรรมนูญใหดําเนินไปสู 

เปาหมายตามเจตนารมณที่แทจริง ชวยกํากับความชอบตามรัฐธรรมนูญ ชวยวางหลักวางแนวใน 

เรื่องบรรทัดฐานการบังคับใชรัฐธรรมนูญ และชวยบอกทิศทางในการใชรัฐธรรมนูญ 

3. ศาลปกครอง 

เจตนารมณในการจัดตั้งศาลปกครองนั้นคือการนําหลักการการกระทําทาง 

ปกครองตองชอบดวยกฎหมายมาใช โดยมุงปองกันมิใหผูถืออํานาจรัฐใชอํานาจดังกลาวแสวงหา 

ประโยชนแกตนเองและพวกพอง รักษาไวซึ่งการใชอํานาจรัฐเพื่อประโยชนของสวนรวม และปอง 

กันมิใหมีการใชอํานาจรัฐจํากัดสิทธิเสรีภาพดานตางๆ ของเอกชนเกินขอบเขตแหงความจําเปนแก 

การปกปกษรักษาไวซึ่งประโยชนมหาชน 

ศาลปกครองแบงออกเปน 2 ชั้น คือ ศาลปกครองสูงสุด และศาลปกครองชั้นตน (มาตรา 

276 วรรค 2) การแตงตั้งตุลาการในศาลปกครองและการใหพนจากตําแหนงตองไดรับการเห็นชอบ 

จากคณะกรรมการตุลาการศาลปกครองกอน แลวจึงนําความกราบบังคมทูล (มาตรา 277) สวนการ 

แตงตั้งตุลาการใหดํารงตําแหนงประธานศาลปกครองสูงสุดนั้น ตองไดรับความเห็นชอบของคณะ 

กรรมการตุลาการศาลปกครองและวุฒิสภาแลวจึงใหนายกรัฐมนตรีนําความกราบบังคมทูลเพื่อทรง 

แตงตั้งตอไป (มาตรา 278) และตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 

2540 ศาลปกครองมีอํานาจหนาที่ ดังตอไปนี้ 

พิจารณาพิพากษาคดีที่เปนขอพิพาทระหวางหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ 

หรือราชการสวนทองถิ่น หรือเจาหนาที่ของรัฐที่อยูในบังคับบัญชา หรือในกํากับดูแลของรัฐบาล 

กับเอกชน ซึ่งเปนขอพิพาทเนื่องมาจากการกระทําหรือละเวนการกระทําตามกฎหมาย หรือตองรับ 

ผิดชอบในการปฏิบัติหนาที่ตามกฎหมาย (มาตรา 276) 

36

ดังนั้น การจัดตั้งศาลปกครองขึ้นจึงเปนการชวยวางรากฐานของบุคคลหรือองคกรใหอยูบน 

พื้นฐานของหลัก "นิติรัฐ" หรือหลักกฎหมายเปนใหญ ที่ผูใชอํานาจในการปกครองหรือการบริหาร 

จะกระทําการใดๆ เพื่อลิดรอนสิทธิ เสรีภาพ ทรัพยสินหรือประโยชนอันชอบธรรมของประชาชน 

ไดก็ตอเมื่อมีกฎหมายใหอํานาจโดยชัดแจง และยังเปนองคกรกลางที่ชวยระงับขอพิพาทระหวาง 

หนวยงาน ระหวางผูบังคับบัญชาและผูใตบังคับบัญชา สรางระบบตรวจสอบผูบริหาร และใหความ 

คุมครองสิทธิเสรีภาพแกประชาชนจากการกระทําใดๆ ของฝายปกครองมากขึ้นเพื่อประโยชน 

มหาชนอยางแทจริง 

(2) องคกรอิสระที่มีอํานาจตัดสินใจบางประการ 

นอกจากองคกรที่ทําหนาที่ตุลาการซึ่งมีอํานาจในการตัดสินใจในประเด็นขอพิพาท 

ขอกฎหมาย รวมทั้งขอเท็จจริงตางๆ แลว ยังมีองคกรประเภทที่มิไดใชอํานาจการตัดสินใจอยาง 

กระบวนการตุลาการแตมีอํานาจในการตัดสินใจบางประการในเรื่องที่เกี่ยวของกับอํานาจหนาที่ 

ขององคกรเหลานั้น องคกรประเภทนี้มีทั้งหมด 3 องคกรไดแก คณะกรรมการการเลือกตั้ง คณะ 

กรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ และคณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน 

1. คณะกรรมการการเลือกตั้ง 

คณะกรรมการการเลือกตั้งเกิดขึ้นตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญในอันที่จะ 

ปฏิรูปกระบวนการการเขาสูอํานาจของนักการเมืองโดยใหมีการเลือกตั้งที่สุจริตและเที่ยงธรรม เพื่อ 

ใหไดคนดีมีความสามารถเขามาบริหารบานเมือง (สํานักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง, 2545) 

คณะกรรมการการเลือกตั้งมีจํานวน 5 คน ประกอบดวยประธานกรรมการคนหนึ่ง และ 

คณะกรรมการอื่นอีก 4 คน มีวาระการดํารงตําแหนง 7 ป นับแตวันที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง 

และดํารงตําแหนงไดเพียงวาระเดียว (มาตรา 140) แตสําหรับคณะกรรมการการเลือกตั้งชุดแรกจะมี 

วาระ 3 ปครึ่ง คือ ครึ่งหนึ่งของวาระการดํารงตําแหนง (มาตรา 322) ทั้งนี้ ตามบทบัญญัติของ 

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 บัญญัติให คณะกรรมการการเลือกตั้ง 

มีอํานาจหนาที่ ดังตอไปนี้ 

1. ควบคุมและดําเนินการจัดหรือจัดใหมีการเลือกตั้งในระดับตางๆ กันดังนี้ 

1.1 ส.ส. และ ส.ว. (มาตรา 144) 

1.2 สมาชิกสภาทองถิ่นและผูบริหารทองถิ่นซึ่งตองดําเนินการภายในไม 

เกินสิบป (มาตรา 327 (9)) 

1.3 การออกเสียงประชามติ (มาตรา 144) ซึ่งจะตองดําเนินการภายใน 

สองป (มาตรา 329 (5)) 

2. ประธานกรรมการการเลือกตั้งเปนนายทะเบียนพรรคการเมือง (มาตรา 144) 

37

3. ออกประกาศกําหนดทั้งหลายอันจําเปนแกการปฏิบัติตามกฎหมาย (มาตรา 145 

(1)) 

4. มีคําสั่งใหขาราชการ พนักงานหรือลูกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ 

รัฐวิสาหกิจ หรือขาราชการสวนทองถิ่น หรือเจาหนาที่อื่นของรัฐปฏิบัติการทั้งหลายอันจํา 

เปนตามกฎหมาย (มาตรา 145 (2)) 

5. สืบสวนสอบสวนเพื่อหาขอเท็จจริงและวินิจฉัยชี้ขาดปญหาหรือขอโตแยงที่เกิด 

ขึ้นตามกฎหมาย (มาตรา 145 (3)) 

6. สั่งใหมีการเลือกตั้งหรือออกเสียงประชามติใหมในหนวยเลือกตั้งใดหนวยเลือก 

ตั้งหนึ่งหรือทุกหนวยเลือกตั้ง เมื่อมีหลักฐานอันควรเชื่อไดวาการเลือกตั้งหรือการออก 

เสียงประชามติในหนวยเลือกตั้งนั้นๆ มิไดเปนไปโดยสุจริตและเที่ยงธรรม (มาตรา 145 

(6)) 

7. ประกาศผลการเลือกตั้งและการออกเสียงประชามติ (มาตรา 145 (5)) 

8. เรียกเอกสารหรือหลักฐานที่เกี่ยวของจากบุคคลใดหรือเรียกบุคคลใดมาใหถอย 

คําตลอดจนขอใหศาล พนักงานอัยการ พนักงานสอบสวน หนวยราชการ หนวยงานของรัฐ 

รัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวนทองถิ่น ดําเนินการเพื่อประโยชนแหงการปฏิบัติหนาที่การ 

สืบสวนสอบสวนหรือวินิจฉัยชี้ขาด (มาตรา 145 วรรคสอง) 

9. แตงตั้งบุคคล คณะบุคคล หรือผูแทนองคกรเอกชนเพื่อปฏิบัติหนาที่ตามที่มอบ 

หมาย (มาตรา 145 วรรคสาม) 

10. ดําเนินการแบงเขตเลือกตั้ง (มาตรา 327 (2)) 

11. รับรองและแตงตั้งผูแทนองคการเอกชนเพื่อประโยชนในการตรวจสอบการ 

เลือกตั้ง (มาตรา 329 (9)) 

โดยสรุป คณะกรรมการการเลือกตั้งนับวามีความสําคัญเพราะมีหนาที่ในกระบวนการ 

ทางการเมืองหลายอยาง โดยเฉพาะอยางยิ่งการชวยควบคุม ดูแล และดําเนินการเลือกตั้งทุกระดับ 

รวมทั้งการออกเสียงประชามติใหเปนไปโดยสุจริตและเที่ยงธรรมมากยิ่งขึ้น ภายใตการสืบสวน 

สอบสวนและวินิจฉัยขี้ขาดปญหาหรือขอโตแยงที่เกิดตามกฎหมาย อันจะชวยลดปญหาการทุจริต 

ในกระบวนการเลือกตั้งและปองกันการละเมิดสิทธิ เสรีภาพในการตัดสินใจออกเสียงเลือกตั้ง 

ของประชาชน อีกทั้งยังเปนการสงเสริมใหไดผูแทนที่มีความสามารถและตอบสนองความตองการ 

ของประชาชนอยางแทจริง คณะกรรมการการเลือกตั้งจึงเปนองคกรที่มีความสําคัญในการผลักดัน 

การปฏิรูปทางการเมืองใหไดผลตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ 

38

2. คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ 

ที่มาของการบัญญัติเรื่องคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ 

ไวในรัฐธรรมนูญ 2540 มาจากการที่ในอดีตรัฐมีอํานาจเหนือประชาชนเปนอยางมาก อีกทั้งมีการ 

ใชอํานาจโดยฝายการเมืองและขาราชการประจําเพื่อแสวงหาประโยชนที่มิชอบ รวมถึงระบบการ 

ตรวจสอบการทุจริตที่มีอยูเดิมโดยคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตและประพฤติมิ 

ชอบในวงราชการ (ป.ป.ป.) ก็ขาดประสิทธิภาพ โดยเฉพาะการใชกับผูดํารงตําแหนงทางการเมือง 

และผูดํารงตําแหนงระดับสูงจะใชวิธีการเชนเดียวกับเจาหนาที่รัฐทั่วไปคงเปนการยากเนื่องจากเปน 

ผูมีอิทธิพล 

รัฐธรรมนูญไดปฏิรูประบบการตรวจสอบการทุจริตเดิมโดยกําหนดใหมี "คณะกรรมการ 

ปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ" เปนองคกรอิสระที่มาจากการแตงตั้งโดยพระมหา 

กษัตริยตามคําแนะนําของวุฒิสภา โดยผานกระบวนการสรรหา ประกอบดวยประธานกรรมการ 

หนึ่งคนและกรรมการผูทรงคุณวุฒิอื่นอีกแปดคน มีวาระการดํารงตําแหนง 9 ป และดํารงตําแหนง 

ไดเพียงวาระเดียว ยกเวนคณะกรรมการชุดแรกมีวาระการดํารงตําแหนงเพียงกึ่งหนึ่งคือ 4 ป 6 เดือน 

แตไมหามที่จะดํารงตําแหนงวาระที่ 2 

คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติมีอํานาจหนาที่ตามรัฐธรรมนูญ 

มาตรา 301 ดังตอไปนี้ 

(1) ไตสวนขอเท็จจริงและสรุปสํานวนพรอมทั้งทําความเห็นเสนอตอวุฒิสภาตาม 

มาตรา 305 

(2) ไตสวนขอเท็จจริงและสรุปสํานวนพรอมทั้งทําความเห็นสงไปยังศาลฎีกา 

แผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมืองตามมาตรา 308 

(3) ไตสวนและวินิจฉัยวาเจาหนาที่ของรัฐร่ํารวยผิดปกติ กระทําความผิดฐาน 

ทุจริตตอเจาหนาที่หรือกระทําความผิดตอตําแหนงหนาที่ราชการ หรือความผิดตอตําแหนง 

หนาที่ในการยุติธรรม เพื่อดําเนินการตอไปตามกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการ 

ปราบปรามการทุจริต 

(4) ตรวจสอบความถูกตองและความมีอยูจริงรวมทั้งความเปลี่ยนแปลงของ 

ทรัพยสินและหนี้สินของผูดํารงตําแหนงตามมาตรา 291 และมาตรา 296 ตามบัญชีและ 

เอกสารประกอบที่ไดยื่นไว 

(5) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏิบัติหนาที่พรอมขอสังเกตตอคณะ 

รัฐมนตรี สภาผูแทนราษฎร และวุฒิสภาทุกป และนํารายงานนั้นออกพิมพเผยแพรตอไป 

(6) ดําเนินการอื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ 

กลาวไดวา การจัดตั้งคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติขึ้นจะเปน 

การชวยสรางบรรทัดฐานและพลังขับเคลื่อนสําคัญในการสรางความเปนกลางในการตรวจสอบการ 

39

ทุจริตใหมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น และชวยใหประชาชนไดมีโอกาสเสนอ รองเรียน และสรางแรง 

สนับสนุนสาธารณะตานการทุจริต และหาวิธีแกไขปรับปรุงชองโหว เพื่อนําไปเปนขอเสนอแนะ 

หรือชวยหา แนวทางในการปองกันและปราบปรามการทุจริตตอไปทั้งในดานชีวิตความเปนอยู 

การเงิน และการตรวจสอบภายในของระบบบริหาร ทั้งนี้เพื่อบรรเทาความเสียหายหรือปกปอง 

ผลประโยชนอันสูงสุดแหงรัฐ 

3. คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน 

ในสวนของการตรวจสอบและควบคุมทางบัญชีก็เชนเดียวกันกับในเรื่องการควบ 

คุมการทุจริต ที่แตเดิมการตรวจเงินแผนดินเปนหนาที่ของสํานักงานตรวจเงินแผนดินซึ่งเปนหนวย 

งานในฝายบริหาร สังกัดสํานักนายกรัฐมนตรี จึงไมอาจปฏิบัติหนาที่ไดโดยอิสระ รัฐธรรมนูญ 

จึงแกไขใหจัดตั้งเปนคณะกรรมการตรวจเงินแผนดินและสํานักงานธุรการที่เปนอิสระพนจาก 

อํานาจบริหารประกอบดวยประธาน 1 คนและคณะกรรมการอื่นอีก 9 คนซึ่งพระมหากษัตริยทรง 

แตงตั้งตามคําแนะนําของวุฒิสภา จากผูมีความชํานาญและประสบการณดานการตรวจเงินแผนดิน 

การบัญชี การตรวจสอบภายใน การเงินการคลัง และดานอื่นๆ (มาตรา 312 วรรค 2) 

คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน มีวาระการดํารงตําแหนงคราวละ 6 ป และดํารงตําแหนง 

ไดเพียงวาระเดียว ในวาระเริ่มแรกมีระยะเวลาดํารงตําแหนง 3 ป (มาตรา 322) ทําหนาที่ 

(1) วางนโยบาย ใหคําปรึกษาและคําแนะนํา ตลอดจนเสนอแนะใหมีการแกไข 

ขอบกพรองเกี่ยวกับการตรวจเงินแผนดิน 

(2) กําหนดหลักเกณฑมาตรฐานเกี่ยวกับการตรวจเงินแผนดิน 

(3) กําหนดหลักเกณฑและวิธีพิจารณาในเรื่องวินัยทางงบประมาณและการคลัง 

การกําหนดโทษปรับทางปกครอง การพิจารณาวินิจฉัยความผิดทางวินัยและงบประมาณ 

และการคลังในฐานะที่เปนองคกรสูงสุด 

(4) พิจารณาผูสมควรดํารงตําแหนงผูวาการตรวจเงินแผนดิน 

การสถาปนาคณะกรรมการตรวจเงินแผนดินขึ้นเปนองคกรอิสระ และมีอํานาจหนาที่ดังที่ 

กลาวมา เปนที่คาดหวังกันวาจะสามารถทําใหการทําหนาที่ตรวจสอบและควบคุมทางบัญชีตอ 

หนวยงานของรัฐเปนไปอยางมีประสิทธิภาพแทจริง 

(3) องคกรอิสระที่มีอํานาจใหคําแนะนําหรือคําปรึกษา 

องคกรตรวจสอบอีกประเภทหนึ่งซึ่งแมจะไมมีอํานาจการตัดสินใจแตก็นับวามีบทบาท 

สําคัญในการเปนองคกรใหคําแนะนําหรือคําปรึกษาซึ่งตามรัฐธรรมนูญมี 3 องคกร ไดแก คณะ 

กรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา และสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและ 

สังคมแหงชาติ องคกรเหลานี้ตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญแลวตองการใหเปนองคกรตรวจสอบ 

40

ที่มีลักษณะของการสงเสริมสนับสนุนในเรื่องตางๆ ที่มีความสําคัญตอสิทธิเสรีภาพและประโยชน 

สวนรวมของประชาชน ไดแก 

1. คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ 

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาตินับเปนองคกรอิสระที่มีความสําคัญอยาง 

มากตอการปฏิรูปทางการเมืององคกรหนึ่ง ดวยเหตุที่การจัดทํารางรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันขึ้นนั้น 

ตองการใหมีสาระสําคัญเปนการสงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน ดังนั้น การถือ 

กําเนิดของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติก็เปนไปเพื่อใหมีองคกรสําหรับขับเคลื่อนเจตนา 

รมณดังกลาวใหบังเกิดผลเปนรูปธรรม 

รัฐธรรมนูญกําหนดใหมีคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติรวม 11 คน ประกอบดวย 

ประธานกรรมการ 1 คน และกรรมการอื่นอีก 10 คน มีวาระการดํารงตําแหนง 6 ป และดํารง 

ตําแหนงไดเพียงวาระเดียว (มาตรา 199) แตในวาระเริ่มแรกมีวาระการดํารงตําแหนง 3 ป (มาตรา 

322) และมีอํานาจหนาที่ตามมาตรา 200 ดังตอไปนี้ 

(1) ตรวจสอบและรายงานการกระทําหรือการละเลยการกระทําอันเปนการละเมิด 

ตอสิทธิมนุษยชนหรืออันไมเปนไปตามพันธกรณีระหวางประเทศเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนที่ 

ประเทศไทยเปนภาคี และเสนอมาตรการแกไขที่เหมาะสมตอบุคคลหรือหนวยงานที่ 

กระทําละเลยการกระทําดังกลาวเพื่อดําเนินการ ในกรณีที่ปรากฏวาไมมีการดําเนินการตาม 

ที่เสนอ ใหรายงานตอรัฐสภาเพื่อดําเนินการตอไป 

(2) เสนอแนะนโยบายหรือขอเสนอในการปรับปรุงกฎหมาย กฎ หรือขอบังคับตอ 

รัฐสภาและคณะรัฐมนตรีเพื่อสงเสริมคุมครองสิทธิมนุษยชน 

(3) สงเสริมการศึกษา การวิจัย และการเผยแพรความรูดานสิทธิมนุษยชน 

(4) สงเสริมความรวมมือและประสานงานระหวางหนวยงานราชการ องคการ 

เอกชน และองคการอื่นในดานสิทธิมนุษยชน 

(5) จัดทํารายงานประจําปเพื่อประเมินสถานการณดานสิทธิมนุษยชนภายใน 

ประเทศเสนอตอรัฐสภา 

(6) อํานาจหนาที่อื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ 

ทั้งนี้ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติมีอํานาจเรียกเอกสารหรือหลักฐานที่เกี่ยวของ 

จากบุคคลใดหรือเรียกบุคคลใดมาใหถอยคํา รวมทั้งมีอํานาจอื่นเพื่อประโยชนในการปฏิบัติหนาที่ 

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติที่จัดตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญนี้ จึงเปนองคกรที่ชวยสง 

เสริมและคุมครองสิทธิมนุษยชน ชวยสรางเครือขายแหงความรวมมือ และใหความรู ความเขาใจใน 

เรื่องสิทธิมนุษยชนแกทุกกลุมในสังคม ชวยรับเรื่องราวรองทุกขจากทุกกลุมในสังคม รวบรวมและ 

ศึกษาเปนผลการวิจัยเพื่อนําเสนอตอทุกกลุมที่เกี่ยวของหรือผลักดันเปนนโยบายและปรับปรุง 

41

กฎหมายที่ยังไมสงเสริมสิทธิมนุษยชน นอกจากนี้ยังเปนเสมือนที่พึ่งในการใหคําปรึกษา หรือแนะ 

นําชองทางตางๆ ในการแกปญหาสิทธิมนุษยชนที่กําลังเผชิญอยูแทบทุกกลุมสังคมในภาวะปจจุบัน 

2.ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา 

เชนเดียวกับคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา 

ถือเปนอีกองคกรหนึ่งที่มีหนาที่สําคัญในการรับเรื่องราวรองทุกขของราษฎรที่ไมไดรับความเปน 

ธรรมถึงแมวาการใชอํานาจรัฐนั้นอาจจะชอบดวยกฎหมายก็ตาม 

ในสวนที่ 7 (มาตรา 196) ของรัฐธรรมนูญ ไดกําหนดใหมี "ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา" 

ที่มาจากการแตงตั้งโดยพระมหากษัตริยตามคําแนะนําของวุฒิสภา จากผูซึ่งเปนที่ยอมรับนับถือของ 

ประชาชน มีความรอบรูและมีประสบการณในการบริหารราชการแผนดิน วิสาหกิจ หรือกิจกรรม 

อันเปนประโยชนรวมกันของสาธารณะและมีความซื่อสัตยสุจริตเปนที่ประจักษ โดยกระบวนการ 

สรรหา 

ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภามีจํานวนไมเกินสามคน มีวาระการดํารงตําแหนงหกปนับต 

วันที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้งและใหดํารงตําแหนงไดเพียงวาระเดียว มีอํานาจหนาที่ตาม 

รัฐธรรมนูญมาตรา 197 ดังตอไปนี้ 

(1) พิจารณาและสอบสวนหาขอเท็จจริงตามคํารองเรียนในกรณี 

(ก) การไมปฏิบัติตามกฎหมายหรือปฏิบัตินอกเหนืออํานาจหนาที่ตาม 

กฎหมายของขาราชการ พนักงาน หรือลูกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ 

หรือรัฐวิสาหกิจหรือราชการสวนทองถิ่น 

(ข) ปฏิบัติหรือละเลยไมปฏิบัติหนาที่ของขาราชการ พนักงาน หรือ 

ลูกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ หรือรัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวน 

ทองถิ่น ที่กอใหเกิดความเสียหายแกผูรองเรียนหรือประชาชนโดยไมเปนธรรม 

ไมวาการปฏิบัตินั้นจะชอบหรือไมชอบดวยอํานาจหนาที่ตามกฎหมายก็ตาม 

(ค) กรณีอื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ 

(2) จัดทํารายงานพรอมทั้งเสนอความเห็นและขอเสนอแนะตอรัฐสภา 

ดังนั้น การสรางระบบการเมืองใหมีผูตรวจการแผนดินรัฐสภาจึงชวยควบคุมตรวจสอบการ 

ใชอํานาจรัฐใหเปนไปดวยความถูกตอง ชอบธรรม ชวยใหประชาชนไดมีสิทธิเรียกรอง และสราง 

ความตื่นตัว กระตุนการมีสวนรวมของประชาชน อันจะผอนคลายขอเรียกรองดังกลาวในที่สุด อีก 

ทั้งยังชวยกระตุนใหระบบราชการมีความกระฉับกระเฉง และเปนเหมือนองคกรชวยสรางดุลยภาพ 

ระหวางการบริหารที่มีประสิทธิภาพ ปองกันการถูกละเมิดหรือลวงล้ําจากกระบวนการบริหารและ 

การปกครองประเทศ นอกจากนี้ยังเปนเหมือนองคกรที่ชวยเสริมอยูภายนอกขององคกรอื่นๆ ที่ทํา 

หนาที่อยูตามกฎหมายเพื่อรักษาความเปนธรรม ขจัดการเลือกปฏิบัติในสังคมภายใตรัฐธรรมนูญ 

42

3.สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ 

เพื่อเปนการสนับสนุนรัฐธรรมนูญหมวดที่ 5 วาดวยแนวนโยบายแหงรัฐ จึงจัดตั้ง 

สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมขึ้น โดยประชาชนกลุมตางๆ ไดมีโอกาสเลือกผูแทนของทุกภาค 

ทุกกลุมในสังคมเขามา เพื่อสะทอนความตองการและความคิดเห็น ในรูปการใหคําปรึกษาและขอ 

เสนอแนะตอคณะรัฐมนตรีในปญหาตางๆ ที่เกี่ยวกับเศรษฐกิจและสังคม สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจ 

และสังคมแหงชาติจึงนับเปนองคกรอิสระสําคัญอีกองคกรหนึ่งที่ถูกจัดตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญแมวา 

จะมิไดมีการบัญญัติถึงองคประกอบ ที่มา และอํานาจหนาที่ไวในรัฐธรรมนูญเชนองคกรอิสระอื่นๆ 

อยางไรก็ดี รัฐธรรมนูญบัญญัติใหรายละเอียดในเรื่องเหลานี้เปนไปตามที่กฎหมายบัญญัติ (มาตรา 

89) หรือการใหมีการยกรางพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมขึ้นนั่นเอง 

ตามพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคม พุทธศักราช 2543 สภาที่ปรึกษา 

เศรษฐกิจและสังคมประกอบดวยสมาชิกจํานวน 99 คน ซึ่งไดรับเลือกจากบุคคลที่เปนตัวแทนของ 

กลุมในภาคเศรษฐกิจ และกลุมในภาคสังคมฐานทรัพยากรและผูทรงคุณวุฒิ (มาตรา 5) มีอํานาจ 

หนาที่ดังตอไปนี้ 

(1) ใหคําปรึกษาและขอเสนอแนะตอคณะรัฐมนตรีในปญหาเกี่ยวกับเศรษฐกิจ 

และสังคม เพื่อประโยชนในการดําเนินการตามแนวนโยบายพื้นฐานแหงรัฐที่บัญญัติใน 

หมวดที่ 5 ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย 

(2) ใหความเห็นเกี่ยวกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติและแผนอื่นตาม 

มาตรา 14 รวมทั้งแผนอื่นใดที่มีกฎหมายกําหนดใหเสนอแผนนั้นตอสภาที่ปรึกษา 

เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติกอนพิจารณาประกาศใช 

การจัดตั้งสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติขึ้นนั้น จึงนับเปนการชวยสงเสริมการ 

มีสวนรวมของประชาชนหรือองคกร ชวยสรางเครือขายและพลังทางสังคมในการเขามามีสวนรวม 

แสดงความคิดเห็น ใหขอมูล ชี้ถึงสภาพปญหาที่แทจริง ตลอดจนการกําหนดทิศทางการดําเนินการ 

รวมกันทางเศรษฐกิจและสังคมอยางมีองครวม มีความรัดกุม ครอบคลุมและแกประเด็นปญหา 

ตางๆ ไดตรงจุด นอกจากนี้ยังเปนเหมือนการชวยเปดพื้นที่สาธารณะสรางความเสมอภาคและความ 

เทาเทียมกันทางการเมืองมากยิ่งขึ้นตามเจตนารมณแหงรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน 

จะเห็นไดวา การจัดโครงสรางทางการเมืองตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน มุงสรางสถาบัน 

ทางการเมืองที่มีประสิทธิภาพ สุจริตโปรงใส และเพิ่มสวนรวมทางการเมือง โดยไดวางหลักการไว 

ใหโครงสรางทางการเมืองมีลักษณะเปด และมีการตรวจสอบถวงดุลกันระหวางสถาบันทางการ 

เมือง จะเห็นไดจากโครงสรางของรัฐสภาซึ่งยังคงใชระบบสองสภา ซึ่งมีขอดีในการตรวจสอบกลั่น 

กรองในทางนิติบัญญัติ และไดเพิ่มในสวนที่มาของสมาชิกในสภาทั้งสอง โดยเฉพาะสมาชิก 

วุฒิสภาที่บัญญัติใหมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชนอันจะสอดคลองกับหลักการ 

ประชาธิปไตยยิ่งขึ้น 

43

ในสวนของฝายบริหารเอง รัฐธรรมนูญไดวางหลักการไวชัดเจนที่จะทําใหฝายบริหารแยก 

ขาดจากฝายสภา โดยการบัญญัติใหนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีจะดํารงตําแหนงสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรหรือสมาชิกวุฒิสภาในขณะเดียวกันมิได อันจะเปนผลดีในการแบงแยกการทําหนาที่และทํา 

ใหการถวงดุลยอํานาจระหวางฝายนิติบัญญัติและฝายบริหารเปนไปอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น 

นอกจากนี้ เพื่อใหการเมืองสุจริตและโปรงใส รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดเพิ่มระบบ 

ตรวจสอบใหครบถวน มีอิสระอยางแทจริงและไมซ้ําซอนกันแตสงเสริมซึ่งกันและกัน รวมทั้งการ 

เพิ่มองคกรอิสระเพื่อทําหนาที่ควบคุมตรวจสอบการทําหนาที่ของฝายการเมือง และฝายราชการ 

ใหครอบคลุมทุกดาน รวมทั้งเพื่อเปนการคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนอีกทางหนึ่งดวย 

(2.2.2) การแปลงเจตนารมณไปสูการปฏิบัติใชในรอบ 5 ปที่ผานมา 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันซึ่งเปนผลมาจากการปฏิรูปทางการเมือง มีสาระสําคัญหรือเจตนา 

รมณหลัก ดังที่ไดระบุไวในอารัมภบทคือ 

“..... สงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน ใหประชาชนมีสวนรวมในการ 

ปกครอง และตรวจสอบการใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้น ตลอดทั้งปรับปรุงโครงสรางทางการเมืองใหมี 

เสถียรภาพและประสิทธิภาพยิ่งขึ้น .....” 

นับตั้งแตบังคับใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ตั้งแตวันที่ 11 

ตุลาคม 2540 ซึ่งครบ 5 ปในวันที่ 10 ตุลาคม 2545 จากการติดตามและประเมินผลบังคับใช 

รัฐธรรมนูญ สรุปไดวามีการบังคับใชรัฐธรรมนูญ กอใหเกิดผลโดยภาพรวม ดังตอไปนี้ 

(1) การออกกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญและกฎหมายอื่น 

รัฐธรรมนูญกําหนดกรอบเวลาในการพิจารณาอนุมัติกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญ ไวเปน 

2 ชวงคือ 

ชวงแรก ภายใน 240 วันนับแตวันประกาศใชรัฐธรรมนูญนี้ ใหรัฐสภาดําเนินการพิจารณา 

และใหความเห็นชอบรางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ จํานวน 3 ฉบับ ใหแลวเสร็จ ไดแก 

รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิก 

วุฒิสภา รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยคณะกรรมการการเลือกตั้ง และรางพระราช 

บัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยพรรคการเมือง 21 

ชวงที่สอง ภายใน 2 ปนับแตวันประกาศใชรัฐธรรมนูญนี้ ใหดําเนินการตรากฎหมาย 

ประกอบรัฐธรรมนูญ จํานวน 5 ฉบับ ใหแลวเสร็จ ไดแก รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ 

วาดวยผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการปองกัน 

21 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 323 

44

และปราบปรามการทุจริต รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยวิธีพิจารณาคดีอาญาของ 

ของ ผูดํารงตําแหนงทางการเมือง รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการตรวจเงิน 

22 

แผนดิน และรางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการออกเสียงประชามติ 

ในการนี้ ไดมีการดําเนินการเสนอรางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญดังกลาวขางตน 

เขาสูการพิจารณาของรัฐสภา และรัฐสภาไดพิจารณาใหความเห็นชอบใหประกาศใชบังคับเปน 

กฎหมาย จํานวนทั้งสิ้น 8 ฉบับ 23 โดยที่เมื่อบังคับใชไปแลวระยะหนึ่ง มีการเสนอใหแกไขเพิ่มเติม 

พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิก 

วุฒิสภา ซึ่งในที่สุดประกาศใชเปนพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการเลือกตั้งสมาชิก 

สภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภา พ.ศ.2541 แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2542 และ (ฉบับที่ 3) 

พ.ศ. 2543 24 

นอกจากนี้ เพื่อใหสามารถดําเนินการตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญได จําเปนจะตองมี 

การออกกฎหมายกําหนดหลักเกณฑหรือวิธีการเพื่อใหเปนไปตามเจตนารมณ ดังจะเห็นไดจากการ 

ที่รัฐธรรมนูญระบุไววา “ตามที่กฎหมายบัญญัติ” หรือ “ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ” ซึ่งโดยสรุป 

แลวรัฐธรรมนูญบัญญัติในลักษณะดังกลาวไว จํานวนทั้งสิ้น 56 มาตรา 

นับตั้งแตบังคับใชรัฐธรรมนูญ มีการดําเนินการเสนอ พิจารณาและใหความเห็นชอบ 

รางกฎหมายเพื่อกําหนดหลักเกณฑและวิธีการเกี่ยวกับเรื่องตางๆ ไปจํานวนไมนอย แตอยางไร 

ก็ตาม ยังไมสามารถดําเนินการใหครบถวนทุกมาตราได 

(2) การเลือกตั้งระดับชาติ และการเลือกตั้งระดับทองถิ่น 

ระบบเลือกตั้งของประเทศไทยแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คือ การเลือกตั้งระดับชาติ 

และการเลือกตั้งระดับทองถิ่น 

(2.1) การเลือกตั้งระดับชาติ 

การเลือกตั้งระดับชาติ ไดแก การเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภา ซึ่งมี 

รายละเอียดดังตอไปนี้ 


23 ราชกิจจานุเบกษา เลม 115 ตอนที่ 35 ก ลงวันที่ 9 มิถุนายน 2541, เลม 116 ตอนที่ 81 ก ลงวันที่ 14 

กันยายน 2542 , เลม 116 ตอนที่ 114 ก ลงวันที่ 17 พฤศจิกายน 2542 , เลม 116 ตอนที่ 115 ก ลงวันที่ 18 

พฤศจิกายน 2542 , เลม 116 ตอนที่ 81 ก ลงวันที่ 14 กันยายน 2542 , เลม 115 ตอนที่ 35 ก ลงวันที่ 9 มิถุนายน 

2541 , เลม 115 ตอนที่ 35 ก ลงวันที่ 9 มิถุนายน 2541 และ เลม 115 ตอนที่ 102 ก ลงวันที่ 31 ธันวาคม 2541 

24 เลม 116 ตอนที่ 114 ก ลงวันที่ 17 พฤศจิกายน 2542 และเลม 116 ตอนที่ 100 ก ลงวันที่ 7 

พฤศจิกายน 2543 

45

(2.1.1) การเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภา 

ในการพิจารณายกรางรัฐธรรมนูญของสมาชิกสภารางรัฐธรรมนูญ มีการอภิปรายกันอยาง 

กวางขวางเกี่ยวกับสถาบันวุฒิสภา วาจะยังคงใหมีอยูเปนระบบสองสภา ใหยกเลิกเปนระบบสภา 

เดียว หรือใหเปลี่ยนแปลงโครงสรางและอํานาจหนาที่ของวุฒิสภา ในทายที่สุดก็ยังคงสถาบัน 

วุฒิสภาไว โดยที่มีการเปลี่ยนแปลงไปจากวุฒิสภาในอดีต ทั้งโครงสรางและอํานาจหนาที่ กลาว 

คือ กําหนดใหสมาชิกวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชน จํานวน 200 คน โดยใช 

จังหวัดเปนเขตเลือกตั้ง 25 และใหมีอํานาจหนาที่หลักในการพิจารณากลั่นกรองรางกฎหมาย 

ควบคุมการบริหารราชการแผนดิน (โดยการตั้งกระทูถาม อภิปรายทั่วไปโดยไมมีการลงมติ และ 

แตงตั้งคณะกรรมาธิการ) เลือกและแตงตั้งบุคคลดํารงตําแหนงในองคกรอิสระหรือองคกรตรวจ 

สอบตางๆ และพิจารณาถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนง 26 

คณะกรรมการการเลือกตั้งไดจัดใหมีการเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาชุดแรกตามรัฐธรรมนูญ 

ขึ้น โดยที่มีพระราชกฤษฎีกา กําหนดใหวันที่ 4 มีนาคม 25443 เปนวันเลือกตั้งทั่วไป ภายหลังการ 

นับคะแนน คณะกรรมการการเลือกตั้งไดประกาศรับรองผลการเลือกตั้งใหผูสมัครรับเลือกตั้งเปน 

สมาชิกวุฒิสภาเพียง 122 คน คณะกรรมการการเลือกตั้งตองประกาศใหมีการเลือกตั้งครั้งที่ 2 ครั้งที่ 

3 ครั้งที่ 4 และครั้งที่ 5 27 จึงสามารถประกาศรับรองผลการเลือกตั้งไดครบจํานวนที่รัฐธรรมนูญ 

กําหนดไว คือ 200 คน 

(2.1.2) การเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

รัฐธรรมนูญไดกําหนดใหสมาชิกสภาผูแทนราษฎรมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของ 

ประชาชน แตอยางไรก็ตาม ไดมีการเปลี่ยนแปลงระบบเลือกตั้งใหม โดยที่กําหนดใหมี “คณะ 

กรรมการการเลือกตั้ง” ซึ่งมีสถานะเปนองคกรอิสระ ทําหนาที่ในการควบคุมและดําเนินการจัด 

หรือจัดใหมีการเลือกตั้งทั้งระดับชาติและระดับทองถิ่น 28 อีกทั้งไดแบงสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

ออกเปน 2 ประเภท ไดแก สมาชิกสภาผูแทนราษฎรแบบบัญชีรายชื่อ (party list) และสมาชิกสภา 

ผูแทนราษฎรแบบแบงเขตเลือกตั้ง และกระบวนการเลือกตั้งตางๆ ไมวาจะเปนการสมัครรับเลือก 

ตั้ง การแบงเขตเลือกตั้ง การสรรหาและแตงตั้งพนักงานผูดําเนินการเลือกตั้ง ผูมีสิทธิเลือกตั้งและ 

บัญชีรายชื่อผูมีสิทธิเลือกตั้ง คาใชจายในการเลือกตั้งและวิธีการหาเสียงเลือกตั้ง การลงคะแนนเสียง 

25 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 121 และมาตรา 122 

26 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 174-175 มาตรา 182-183 มาตรา 187 

มาตรา 189 มาตรา 136 มาตรา 196 มาตรา 199 มาตรา 255 มาตรา 277 มาตรา 297 มาตรา 312 และมาตรา 303- 

307 

27 เลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาครั้งที่ 2 วันที่ 29 เมษายน 2543 ครั้งที่ 3 วันที่ 4 มิถุนายน 2543 ครั้งที่ 4 วันที่ 

24 มิถุนายน 2543 และวันที่ 9 กรกฎาคม 2543 และครั้งที่ 5 วันที่ 22 กรกฎาคม 2543 

28 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 136 ประกอบมาตรา 144 

46

เลือกตั้ง การนับคะแนนเสียงเลือกตั้ง การประกาศผลการเลือกตั้ง และการควบคุมตรวจสอบการ 

เลือกตั้ง ก็เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมอยางสิ้นเชิง (สถาบันพระปกเกลา , 2544 , น.3-1 – 3-25) 

ไดมีการจัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรขึ้นเปนครั้งแรกตามรัฐธรรมนูญ โดยที่ได 

มีพระราชกฤษฎีกากําหนดใหวันที่ 6 มกราคม 2544 เปนวันเลือกตั้งทั่วไป แตเมื่อจัดการเลือกตั้ง 

และประกาศผลการเลือกตั้งแลว ปรากฎวาคณะกรรมการการเลือกตั้งประกาศรับรองผลใหผูสมัคร 

รับเลือกตั้งเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ไดไมครบตามจํานวนที่รัฐธรรมนูญและกฎหมายกําหนด 

จําเปนตองจัดใหมีการเลือกตั้งใหม อีก จํานวน 4 ครั้ง ไดแก วันที่ 29 มกราคม 2544 วันที่ 1 

กุมภาพันธ 2544 วันที่30 มิถุนายน 2544 และวันที่ 18 สิงหาคม 2544 (สถาบันพระปกเกลา , 2544 , 

น.3-116) ภายหลังการเลือกตั้งทั่วไปและการเลือกตั้งใหม คณะกรรมการการเลือกตั้ง ไดประกาศรับ 

รองใหผูสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรทั้งแบบบัญชีรายชื่อและแบบแบงเขตเลือก 

ตั้ง จํานวนทั้งสิ้น 500 คน ซึ่งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ชุดแรกนี้ไดเขาปฏิบัติหนาที่ตามที่กําหนดไว 

ในรัฐธรรมนูญเปนเวลาปเศษ 

(2.2) การเลือกตั้งระดับทองถิ่น 

การเลือกตั้งระดับทองถิ่น ไดแก การเลือกตั้งสมาชิกสภาทองถิ่นหรือผูบริหารทองถิ่น ซึ่ง 

ปจจุบัน มีองคกรปกครองสวนทองถิ่นทั้งสิ้น 5 รูปแบบ คือ กรุงเทพมหานคร พัทยา องคการ 

บริหารสวนจังหวัด (อบจ.) องคการบริหารสวนตําบล (อบต.) และเทศบาล 

นอกจากรัฐธรรมนูญกําหนดใหมีการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับการเลือกตั้งระดับชาติดังกลาว 

ขางตนแลว ในสวนของการเลือกตั้งระดับทองถิ่นก็ไดกําหนดใหมีการเปลี่ยนแปลงไปจากอดีต โดย 

มีเจตนารมณ ที่จะใหกระจายอํานาจสูทองถิ่น กลาวคือ กําหนดใหสมาชิกสภาทองถิ่นมาจากการ 

เลือกตั้ง คณะผูบริหารทองถิ่นหรือผูบริหารทองถิ่นมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชน หรือ 

มาจากความเห็นชอบของสภาทองถิ่น 29 โดยที่กําหนดใหคณะกรรมการการเลือกตั้งมีอํานาจหนาที่ 

ในการควบคุมและดําเนินการจัดหรือจัดใหมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาทองถิ่นหรือผูบริหารทองถิ่น 

ซึ่งมีการระบุเงื่อนเวลาไวใหคณะกรรมการการเลือกตั้งเริ่มควบคุมและดําเนินการจัดหรือจัดการ 

เลือกตั้งระดับทองถิ่น ภายใน 10 ปนับแตวันประกาศใชรัฐธรรมนูญ 

ในการนี้ บทเฉพาะกาลแหงพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยคณะกรรมการการ 

เลือกตั้ง กําหนดใหคณะกรรมการการการเลือกเสนอรางกฎหมายวาดวยการเลือกตั้งสมาชิกสภา 

ทองถิ่นหรือผูบริหารทองถิ่นตอคณะรัฐมนตรี ภายใน 1 ปนับแตวันที่พระราชบัญญัติประกอบรัฐ 

ธรรมนูญวาดวยคณะกรรมการการเลือกตั้งใชบังคับ 30 ซึ่งคณะกรรมการการเลือกตั้งไดดําเนินการ 

เสนอรางพระราชบัญญัติการเลือกตั้งสมาชิกสภาทองถิ่นหรือผูบริหารทองถิ่น พ.ศ. .... เขาสูการ 

พิจารณาของรัฐสภา ขณะนี้ผานการพิจารณาของคณะกรรมาธิการรวมกันของทั้งสองสภาแลว 


30 พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยคณะกรรมการการเลือกตั้ง พ.ศ.2541 มาตรา 43 

47

(3) องคกรอิสระ 

โครงสรางระบบการบริหารของประเทศไทยในอดีต ยึดติดอยูกับระบบที่ตั้งอยูบนพื้นฐาน 

ของการแบงความชํานาญเฉพาะดานใหแกแตละหนวยงาน มีการจัดลําดับอํานาจหนาที่และการ 

บังคับบัญชาตามลําดับชั้น ทําใหการบริหารงานลาชา ขาดการประสานงานระหวางหนวยงานใน 

ลักษณะที่มองผลประโยชนสวนรวมเปนหลัก และที่สําคัญประเทศไทยมีองคกรตรวจสอบหลาย 

องคกร แตละองคกรมีไมสามารถปฏิบัติภารกิจหนาที่ไดอยางเต็มที่และมีประสิทธิภาพ เนื่องจากยัง 

เปนองคกรที่อาจถูก “ครอบงํา” โดยฝายการเมืองหรือฝายขาราชการประจําได เชน คณะกรรมการ 

คุมครองผูบริโภค คณะกรรมการกิจการวิทยุกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศนแหงชาติ จึงมีขอเสนอ 

ทางวิชาการใหยกฐานะองคกรควบคุมตรวจสอบเหลานี้เหลานี้ขึ้นเปนองคกรของรัฐที่เปนอิสระ 

ใหมีอํานาจหนาที่วางระเบียบและควบคุมกิจกรรมบางอยางภายในรัฐ ไมวาจะเปนกิจกรรมที่ดําเนิน 

การโดยภาครัฐหรือภาคเอกชน รวมทั้งการคุมครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชน โดยที่สมาชิก 

ที่ประกอบเปนองคกรเหลานี้มีความเปนอิสระปลอดจากการ แทรกแซงหรือการบังคับบัญชา 

จากหนวยงานอื่น มีอิสระในการดําเนินงานเอง แตอยางไรก็ตาม องคกรของรัฐที่เปนอิสระมิใช 

อิสระโดยปราศจากการตรวจสอบ โดยใหวุฒิสภามีอํานาจถอดถอนผูดํารงตําแหนงในองคกรอิสระ 

ในกรณีที่มีพฤติการณร่ํารวยผิดปกติ สอไปในทางทุจริตตอหนาที่ สอวากระทําผิดตอตําแหนง 

หนาที่ หรือสอวาจงใจใชอํานาจหนาที่ขัดตอบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญหรือกฎหมาย (สถาบัน 

กฎหมายอาญา, 2541, น.221-222) และในขณะเดียวกันองคกรอิสระตางก็ควบคุมตรวจสอบซึ่งกัน 

และกันไปดวย 

รัฐธรรมนูญกําหนดใหมีองคกรอิสระ เพื่อทําหนาที่ควบคุมตรวจสอบการใชอํานาจรัฐดาน 

ตางๆ จํานวน 9 องคกร ไดแก 

(3.1) สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ 

(3.2) คณะกรรมการการเลือกตั้ง 

(3.3) ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา 

(3.4) คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ 

(3.5) ศาลรัฐธรรมนูญ 

(3.6) ศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง 

(3.7) ศาลปกครอง 

(3.8) คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ 

(3.9) คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน 

ทั้งนี้ แมจะเปนองคกรอิสระเชนเดียวกัน แตรัฐธรรมนูญไดกําหนดโครงสรางและ 

องคประกอบ ของแตละองคกรใหแตกตางกันออกไป โดยคํานึงถึงอํานาจหนาที่ซึ่งแตกตางกันของ 

48

แตละองคกรเปนสําคัญ นอกจากนี้ ไดกําหนดหลักประกันความเปนอิสระในการใชอํานาจหนาที่ 

ขององคกรอิสระไวดวย เชน 

- ระบุไวในหมวด 5 แนวนโยบายพื้นฐานแหงรัฐ วา “รัฐตองจัดสรรงบประมาณใหพอ 

เพียง กับการบริหารงานโดยอิสระของคณะกรรมการการเลือกตั้ง ผูตรวจการแผนดิน 

ของรัฐสภา คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลยุติธรรม 

ศาลปกครอง คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ และคณะ 

กรรมการตรวจเงินแผนดิน” 31 

- ระบุใหศาลรัฐธรรมนูญ ศาลปกครอง คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริต 

แหงชาติ คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน และคณะกรรมการการเลือกตั้ง มีหนวย 

ธุรการที่เปนอิสระ และใหหนวยธุรการดังกลาว มีอิสระในการบริหารงานบุคคล 

การงบประมาณ และการดําเนินการอื่นดวย 32 

กลาวโดยสรุป องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ มีลักษณะดังตอไปนี้ (บวรศักดิ์ อุวรรณโณ, 

2541, น. 412-417) 

ประการที่ 1 มีการใชองคกรอิสระในขอบเขตที่จํากัดมาก กลาวคือ ใชเฉพาะใหเปนฝาย 

เลขานุการ หรือหนวยธุรการ หรือหนวยวิชาการขององคกรตรวจสอบ ซึ่งองคกรเหลานี้ตองทํา 

หนาที่เปนกลางอยางเครงครัด ที่การเมืองจะเขาไปแทรกแซงไมได ดังนั้น ฝายบริหารซึ่งรับผิดชอบ 

ตอ ประชาชนและตองรับผิดตอสภาอยูแลว จึงไมจัดใหมีองคกรอิสระมาก เพราะจะทําใหบริหาร 

บานเมืองไดลําบาก ในตางประเทศจึงเอาองคกรอิสระไปใชเฉพาะในบางเรื่อง ไดแก 

- องคกรอิสระทําหนาที่ฝายเลขานุการ และฝายวิชาการขององคกรควบคุม 

- ตองเปนองคกรซึ่งตองมีความเปนกลางทางการเมืองจริงๆ เชน คณะกรรมการกํากับ 

หลักทรัพยและตลาดหลักทรัพย ที่เรียกวา ก.ล.ต. ตองไมมีการแทรกแซงของฝายการเมือง 

ซึ่ง ก.ล.ต.ของไทยจะมีปญหาเกี่ยวกับความเปนกลาง เพราะมีรัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง และ 

ขาราชการประจําเขาไปอยูใน ก.ล.ต.ดวย 

- องคกรตรวจสอบและพิสูจนทั้งหลาย เชน องคกรที่จะตองใชความรูความสามารถใน 

การพิสูจนหลักฐาน หรือตองใชความรูทางวิชาการที่เปนกลาง 

เหตุผลอีกประการที่จะไมใชองคกรอิสระอยางพร่ําเพรื่อ เพราะจะไมมีผูรับผิดชอบ 

ตอประชาชน เนื่องจากองคกรอิสระไมอยูภายใตการสั่งการของบุคคลหรือองคกรใดๆ ดวยเหตุนี้ 

31 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 75 วรรคสอง 

32 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 270 มาตรา 280 มาตรา 302 มาตรา 312 

มาตรา 327 และมาตรา 333 

49

ในตางประเทศและรัฐธรรมนูญของไทย จึงไมจํากัดเรื่ององคกรอิสระไวเทาที่จําเปน ในองคกรที่ 

ตองการความเปนกลางทางการเมืองอยางเครงครัดเทานั้น 

ประการที่ 2 องคกรอิสระไมขึ้นกับฝายนิติบัญญัติหรือฝายบริหาร 

ประการที่ 3 ตองมีความเปน “อิสระ” ในการบริหารงานบุคคล ในการงบประมาณในการ 

ดําเนินการอื่น 

ความเปนอิสระทางงบประมาณ กลาวคือ ถาหากใหตองของบประมาณจากฝายบริหาร คือ 

จากสํานักงบประมาณ องคกรเหลานี้ก็จะไมสามารถเปนอิสระไดอยางแทจริง ซึ่งในตางประเทศจะ 

เครงครัดในเรื่องความเปนอิสระในทางงบประมาณจริงๆ ไมยอมรับใหตั้งงบประมาณตอสภาเปน 

รายป อาจใหตั้ง “กองทุนหมุนเวียน หรือกองทุนคงยอดเงินตน” ใหกับองคกรอิสระเหลานี้ เชน 

ประเทศอังกฤษมีกองทุนซึ่งรัฐบาลจัดสรรใหเปนเงินกอนใหญมิใชรายป เพื่อเอาสวนของดอกผล 

จายเปนเงินเดือนใหผูพิพากษา โดยไมตองขอจากสภาเปนรายป แตในประเทศไทยยังคงใชวิธีให 

องคกรอิสระของบประมาณเขาไปที่สภา เนื่องจากขณะนี้มีปญหาทางเศรษฐกิจ ตอไปในอนาคต 

อาจตองมีกองทุนคงยอดเงินตน หรือเงินกองทุนหมุนเวียนเชนเดียวกันนี้ เพื่อประกันความเปน 

อิสระขององคกรเหลานี้ ไมใหตองของบประมาณจากฝายการเมืองแตละปไป 

อิสระในการดําเนินการตามกฎหมายและตามรัฐธรรมนูญ โดยไมตองฟงคําสั่ง คําบัญชา 

จากคณะรัฐมนตรีและรัฐสภา แตตองระมัดระวังวาความเปนอิสระนั้น เปนคนละเรื่องกับอําเภอใจ 

ดังนั้นตองมีระบบการตรวจสอบ ๒ ชั้น คือ ชั้นที่หนึ่งการตรวจสอบบุคลากร กอนเขาสูตําแหนงใน 

องคกรอิสระตางๆ แตเมื่อเขาสูตําแหนงแลวก็ไมสามารถถูกถอดถอนไดโดยงาย เวนแตการทําผิด 

อยางรายแรง ชั้นที่สององคกรอิสระถูกตรวจสอบโดยทางอื่นไดดวย เชน การใชเงิน 

ในตอนทาย ผูเขียนไดเนนวา “องคกรอิสระ” มิใช “องคการมหาชน” เพราะองคการ 

มหาชนนั้นยังอยูในฝายบริหาร เพียงแตไมไดอยูในอํานาจบังคับบัญชา แตอยูในอํานาจกํากับดูแล 

ของฝายบริหารเทานั้น และองคการมหาชนไมใชรัฐวิสาหกิจเพราะ ไมไดดําเนินการผลิต จําหนาย 

สินคาหรือบริการ แตเปนองคกรทางสังคมหรือวัฒนธรรม และอยูภายใตการกํากับของฝายบริหาร 

(4) อภิปรายไมไววางใจ 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน ไดปรับปรุงการอภิปรายไมไววางนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรี 

เพื่อแกไขปญหาในอดีตที่ไมสามารถใชกลไกการอภิปรายไมไววางใจไดตามวัตถุประสงคที่แทจริง 

โดยที่การอภิปรายไมไววางใจตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันมีหลักการที่สําคัญๆ ดังนี้ 

(4.1) กําหนดใหการยื่นญัตติอภิปรายไมไววางใจนายกรัฐมนตรีทําไดยากกวายื่นญัตติ 

อภิปรายไมไววางใจรัฐมนตรี กลาวคือ ตองใชเสียง 2 ใน 5 ของจํานวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ใน 

ขณะที่ยื่นญัตติอภิปรายรัฐมนตรี ใชเสียงเพียง 1 ใน 5 ของจํานวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎร อีกทั้ง 

การยื่นญัตติอภิปราย ไมไววางใจนากยกรัฐมนตรีนั้น จะตองเสนอชื่อผูสมควรดํารงตําแหนง 

นายกรัฐมนตรีคนใหมดวย ซึ่งเรียกวาเปน “การอภิปรายเชิงสรางสรรค” 

50

(4.2) หากเปนการยื่นญัตติอภิปรายไมไววางใจนายกรัฐมนตรี หรือรัฐมนตรี ดวยขอกลาว 

หาวามีพฤติการณร่ํารวยผิดปกติ สอไปในทางทุจริตตอหนาที่ราชการ หรือจงใจฝาฝนบทบัญญัติ 

แหงรัฐธรรมนูญหรือกฎหมาย ตองมีการเสนอใหถอดถอนบุคคลดังกลาวดวย ทั้งนี้ เพื่อใหแยก 

การตรวจสอบทางการเมืองออกจากการตรวจสอบทางกฎหมายนั่นเอง ซึ่งกระบวนการตรวจสอบ 

ทั้งสองทางนี้แยกออกจากกันโดยสิ้นเชิง ผลของการอภิปรายและการถอดถอนไมมีสวนเกี่ยวของ 

กันแตอยางใด ในการนี้ หากคณะกรรมการ ป.ป.ช. พิจารณาแลว เห็นวามีมูลรัฐมนตรีที่ถูกกลาวหา 

จะปฏิบัติหนาที่ตอไปมิได จนกวาวุฒิสภาจะมีมติ 

นอกจากนี้ กลไกและมาตรการดังกลาว จะทําใหมีการพิจารณาเอาผิดกับผูถูกกลาวหาอยาง 

จริงจัง และในขณะเดียวกันก็เพื่อปองกันมิใหมีการกลาวหากันโดยปราศจากมูลความจริง อันจะทํา 

ใหเกิดความเสียหายแกผูถูกกลาวหาได 

(4.3) กําหนดหามยุบสภาผูแทนราษฎร เมื่อมีการยื่นญัตติอภิปรายไมไววางใจนายก 

รัฐมนตรี ทั้งนี้ เพื่อมิใหมีการยุบสภาหนีการอภิปรายหรือการลงมติ แตใหมีการตรวจสอบของสภา 

ผูแทนราษฎรดําเนินไปจนถึงขั้นสุดทายโดยไมมีสิ่งใดมาขัดขวางนั่นเอง (สถาบันกฎหมายอาญา , 

2541, น. 208-210) 

นับตั้งแตบังคับใชรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน มีการเสนอญัตติอภิปรายไมไววางใจรัฐมนตรี 

เพียง 1 ครั้ง แตเปนการเสนอญัตติอภิปรายรัฐมนตรีถึง 15 คน ดวยขอกลาวหาตางๆ ดังนี้ 

- รอยตํารวจเอกปุระชัย เปยมสมบูรณ รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย 

- นายสมบัติ อุทัยสาง รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงมหาดไทย 

- นายสุริยะ จึงรุงเรืองกิจ รัฐมนตรีวาการกระทรวงอุตสาหกรรม 

- นายอดิศัย โพธารามิก รัฐมนตรีวาการกระทรวงพาณิชย 

- นายประชา มาลีนนท รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงคมนาคม 

- นายสุวิทย คุณกิตติ รัฐมนตรีวาการกระทรวงศึกษาธิการ 

- นายสมศักดิ์ เทพสุทิน รัฐมนตรีประจําสํานักนายกรัฐมนตรี 

- พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ รัฐมนตรีวาการกระทรวงกลาโหม 

- พลเอกยุทธศักดิ์ ศศิประภา รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงกลาโหม 

- รอยเอกสุชาติ เชาววิศิษฐ รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงการคลัง 

- นายสมคิด จาตุศรีพิทักษ รองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง 

- นายประพัฒน ปญญาชาติรักษ รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ 

- นายพิทักษ อินทรวิทยนันท รองนายกรัฐมนตรี 

- นายเดช บุญ-หลง รัฐมนตรีวาการกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม 

- นางลดาวัลลิ์ วงศศรีวงศ รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม 

51

ภายหลังการอภิปรายของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร และตอบชี้แจงของรัฐมนตรีตางๆ 

ระหวางวันที่ 22-25 พฤษภาคม 2545 ไดมีการกําหนดใหที่ประชุมสภาผูแทนราษฎรลงมติไววางใจ 

หรือไมไววางใจ ในวันที่ 28 พฤษภาคม 2545 (“ทรท.เอาคน สั่ง รมต.แจงจับ – ถอดถอน แกลําฝาย 

คาน กาหัวอภิสิทธิ์ – สุวโรช ศึกซักฟอกสามวันไมจบ วิปรบ.ปลอยจอขามคืน นัดลงมติอังคาร 28 

พ.ค.” มติชน (25 พ.ค.2545)) ซึ่งผลการลงมติปรากฏวา ไดใหความไววางใจรัฐมนตรีทั้ง 15 คน 

โดยที่คะแนนเสียงไววางใจแตกตางกัน (“เจแดง – วังบัวบาน ของใจ นองเสนาะ โหวตไมไววางใจ 

สมศักดิ์” มติชน (29 พ.ค.2545)) ดังนี้ 

- นายสมคิด จาตุศรีพิทักษ ไดคะแนนไววางใจ 357 ตอ 131 เสียง งดออกเสียง 1 เสียง 

และไมลงคะแนน อีก 1 เสียง 

- รอยเอกสุชาติ เชาววิศิษฐ ไดคะแนนไววางใจ 359 ตอ 132 เสียง 

- ร.ต.อ.ปุระชัย เปยมสมบูรณ ไดคะแนนไววางใจ 359 ตอ 132 เสียง งดออกเสียง 3 

เสียง 

- นายสมบัติ อุทัยสาง ไดคะแนนไววางใจ 359 ตอ 132เสียง งดออกเสียง 3 เสียง 

- นายอดิศัย โพธารามิก ไดคะแนนไววางใจ 358 ตอ 133 เสียง งดออกเสียง 3 เสียง 

- นายสุริยะ จึงรุงเรืองกิจ ไดคะแนนไววางใจ 359 ตอ 132 เสียง งดออกเสียง 3 เสียง 

- พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ ไดคะแนนไววางใจ 358 ตอ 130 เสียง งดออกเสียง 5 เสียง 

- พลเอกยุทธศักดิ์ ศศิประภา ไดคะแนนไววางใจ 355 ตอ 132 เสียง งดออกเสียง 4 เสียง 

- นายพิทักษ อินทรวิทยนันน ไดคะแนนไววางใจ 359 ตอ 132 เสียง งดออกเสียง 3 


- นายสมศักดิ์ เทพสุทิน ไดคะแนนไววางใจ 355 ตอ 133 เสียง งดออกเสียง 4 เสียง 

และไมลงคะแนน อีก 2 เสียง 

- นายเดช บุญ-หลง ไดคะแนนไววางใจ 358 ตอ 131 เสียง งดออกเสียง 4 เสียง 

- นางลดาวัลลิ์ วงศศรีวงศ ไดคะแนนไววางใจ 357 ตอ 132 เสียง งดออกเสียง 5 เสียง 

- นายประพัฒน ปญญาชาติรักษ ไดคะแนนไววางใจ 357 ตอ 132 เสียง งดออกเสียง 4 


- นายประชา มาลีนนท ไดคะแนนไววางใจ 357 ตอ 132 เสียง งดออกเสียง 3 เสียง 

- นายสุวิทย คุณกิตติ ไดคะแนนไววางใจ 357 ตอ 131 เสียง งดออกเสียง 4 เสียง และ 

ไมลงคะแนน อีก 1 เสียง 

(5) การถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนง 

ดังที่ไดกลาวมาแลววาในอดีตประเทศไทยประสบกับปญหาการใชอํานาจรัฐโดยมิชอบทั้ง 

ในระดับของขาราชการการเมืองและขาราชการประจํา กอใหเกิดแนวความคิดในการปฏิรูป 

การเมือง จนกระทั่งไดมีการพิจารณายกรางรัฐธรรมนูญขึ้นและประกาศใชบังคับเปนรัฐธรรมนูญ 

52

ฉบับปจจุบัน โดยเฉพาะอยางยิ่งการตรวจสอบทั้งทางการเมืองและการตรวจสอบทางกฎหมายไม 

สามารถใชไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ประกอบกับกลไกและมาตรการตรวจสอบและ 

ถวงดุล (check and balance) ในระบบรัฐสภาไมสามารถควบคุมตรวจสอบการใชอํานาจรัฐได 

ดังนั้น จึงมีการกําหนดกลไกหรือมาตรการตรวจสอบใหมๆ ไวในรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน 

หนึ่งในกลไกหรือมาตรการดังกลาว ก็คือ การถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนง โดยที่กําหนดให 

วุฒิสภา เปนองคกรที่มีอํานาจหนาที่ในการพิจารณาถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนง 33 จากการ 

เสนอของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร จํานวนไมนอยกวา 1 ใน 4 ของจํานวนจํานวนสมาชิกสภา 

ผูแทนราษฎรทั้งหมด หรือประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้งไมนอยกวา 50,000 คน 34 หรือผูเสียหายจาก 

การกระทําผิด 35 และไดผานการพิจารณาไตสวนของคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการ 

ทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) 36 

กลาวโดยสรุป รัฐธรรมนูญกําหนดใหมีการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้นอีกหนึ่ง 

กลไกหรือมาตรการ คือ การถอดถอนออกจากตําแหนง โดยที่กระบวนการในการถอดถอนนั้น ไดมี 

การแบงแยกอํานาจหนาที่ระหวางการเสนอเรื่องใหถอดถอน การพิจารณาไตสวนขอเท็จจริงและ 

พยานหลักฐาน และองคกรวินิจฉัยชี้ขาดออกจากกัน ซึ่งการกําหนดไวในลักษณะดังกลาวนี้เปนการ 

สอดคลองกับหลักการสากล (บวรศักดิ์ อุวรรณโณ และปทมา สูบกําปง , 2543, น.73-75) 

นับตั้งแตบังคับใชรัฐธรรมนูญ มีการเสนอเรื่องใหถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนง ดวยขอ 

กลาวหาตางๆ ดังตอไปนี้ 

(5.1) พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ ผูนําฝายคานในสภาผูแทนราษฎร พรอมสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรจํานวน 115 คน ไดรองขอตอประธานวุฒิสภา เพื่อใหถอดถอนนายสุเทพ เทือกสุบรรณ 

รัฐมนตรีวาการกระทรวงคมนาคม ดวยขอกลาวหาที่วามีพฤติการณสอไปในทางทุจริตตอหนาที่ 

สอวากระทําผิดตอตําแหนงหนาที่ราชการหรือสอวาจงใจใชอํานาจหนาที่ขัดตอบทบัญญัติแหงรัฐ 

ธรรมนูญหรือกฎหมาย ซึ่งผลการพิจารณาของคณะกรรมการ ป.ป.ช. แลว มีมติเปนเอกฉันท ดวย 

คะแนนเสียง 9 เสียงวาขอกลาวหานายสุเทพ เทือกสุบรรณ รัฐมนตรีวาการกระทรวงคมนาม วามี 

พฤติการณสอไปในทางทุจริตตอหนาที่ สอวากระทําผิดตอตําแหนงหนาที่ราชการ หรือสอวา 

ใชอํานาจหนาที่ขัดตอบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายไมมีมูล ใหขอกลาวหานั้นตกไป 

และใหจัดทํารายงานผลการไตสวนขอเท็จจริงเสนอตอประธานวุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแหงราช 

อาณาจักรไทย มาตรา 305 วรรคสองตอไป 37 

33 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 303 ประกอบมาตรา 307 




37 ขาวการประชุม คณะกรรมการ ป.ป.ช. ขาวที่ 5/2543 วันที่ 20 มิถุนายน 2543 

53

(5.2) นายทองกอน วงศสมุทร และคณะจํานวน 163,126 คน รวมกันเขาชื่อรองขอตอ 

ประธานวุฒิสภา เพื่อใหถอดถอนนายชวน หลีกภัย นายกรัฐมนตรี และนายธารินทร นิมมานเห 

มินท รัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง ดวยขอกลาวหาวาใชอํานาจหนาที่ขัดตอบทบัญญัติของ 

รัฐธรรมนูญ มาตรา 27 มาตรา 29 มาตรา 30 มาตรา 48 มาตรา 201 มาตรา 205 และมาตรา 212 ซึ่ง 

ผลการพิจารณาของคณะกรรมการ ป.ป.ช. แลว มีมติเปนเอกฉันทวาขอกลาวหาตามคํารองขอให 

ถอดถอนนายชวน หลีกภัย นายกรัฐมนตรีและนายธานินทร นิมมานเหมินท รัฐมนตรีวาการ 

กระทรวงการคลังออกจากตําแหนงไมมีมูลใหขอกลาวหานั้นตกไป ตามพระราชบัญญัติประกอบ 

รัฐธรรมนูญวาดวยการปองกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ.2542 มาตรา 53 ใหสงรายงานไปยัง 

ประธานวุฒิสภา โดยเร็วตอไป 38 

(5.3) มีการยื่นญัตติขอเปดอภิปรายไมไววางใจรัฐมนตรี พรอมกับเสนอเรื่องตอประธาน 

วุฒิสภา ใหถอดถอนออกจากตําแหนงดวย จํานวน 9 คน ดังนี้ 

- นายสุวิทย คุณกิตติ รัฐมนตรีวาการกระทรวงศึกษาธิการ 

- นายสมศักดิ์ เทพสุทิน รัฐมนตรีประจําสํานักนายกรัฐมนตรี 

- นายวันมูหะมัดนอร มะทา รัฐมนตรีวาการกระทรวงคมนาคม 

- พลเอกชวลติ ยงใจยุทธ รัฐมนตรีวาการกระทรวงกลาโหม 

- พลเอกยุทธศักดิ์ ศศิประภา รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงกลาโหม 

- รอยเอกสุชาติ เชาววิศิษฐ รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงการคลัง 

- นายสมคิด จาตุศรีพิทักษ รัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง 

- นายประพัฒน ปญญาชาติรักษ รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ 

- นายพิทักษ อินทรวิทยนันท รองนายกรัฐมนตรี 

ในการนี้ ประธานวุฒิสภาไดสงใหคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริต 

แหงชาติ เพื่อดําเนินการไตสวนขอเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐาน นําเสนอรายงานตอวุฒิสภา 

เพื่อพิจารณาถอดถอนตอไป และไดมีการแบงความรับผิดชอบในการดูแลเก็บขอมูลและไตสวน 

เรื่องถอดถอนระหวางกรรมการ ป.ป.ช. ซึ่งขณะนี้อยูระหวางดําเนินการของกรรมการ ป.ป.ช.ที่ได 

รับผิดชอบแตละเรื่อง (“มีชัยเตือนสติรื้อรัฐธรรมนูญ” สยามรัฐ (12 มิ.ย.2545) 

(6) ประชาชนเขาชื่อเสนอรางกฎหมาย 

ในอดีตประชาชนมีสวนรวมในทางการเมืองไดโดยผานกลไกเดียว ไดแก การใชสิทธิ 

เลือกตั้ง ซึ่งกลไกดังกลาวไมสามารถใชไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลเพียงพอที่จะ 

สะทอนความตองการของประชาชนได ระบบผูแทนไมสามารถตอบสนองตอความตองการของ 

38 ขาวการประชุม คณะกรรมการ ป.ป.ช. ขาวที่ 11/2544 วันที่ 16 สิงหาคม 2544 

54

ประชาชนในการแกไขปญหาตางๆ ใหกับประชาชนได ดังนั้น สมาชิกสภารางรัฐธรรมนูญ 

จึงพยายามแกปญหาดังกลาว โดยที่กําหนดใหประชาชนมีสวนรวมในทางการเมืองมากยิ่งขึ้น 

รัฐธรรมนูญกําหนดใหผูมีสิทธิเลือกตั้งจํานวนไมนอยกวา 50,000 คน มีสิทธิเขาชื่อเสนอ 

รางกฎหมายใหรัฐสภาพิจารณาใหความเห็นชอบได โดยที่กําหนดเงื่อนไขวาตองเปนรางกฎหมายที่ 

เกี่ยวกับสิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย และแนวนโยบายพื้นฐานแหงรัฐ 39 ในการนี้ ไดมีการ 

บัญญัติกฎหมาย เพื่อรองรับบทบัญญัติรัฐธรรมนูญ คือ พระราชบัญญัติวาดวยการเขาชื่อเสนอ 

กฎหมาย พ.ศ. 2541 ซึ่งไดกําหนดหลักเกณฑวิธีการในการเขาชื่อเสนอรางกฎหมายวาใหมีการจัด 

ทํารางพระราชบัญญัติเสนอมาดวย (สถาบันกฎหมายอาญา , 2541 , น. 190-191) 

นับตั้งแตประกาศใชรัฐธรรมนูญและพระราชบัญญัติวาดวยการเขาชื่อเสนอกฎหมาย พ.ศ. 

2541 ผูมีสิทธิเลือกตั้งไดเขาชื่อเสนอรางกฎหมายใหรัฐสภาพิจารณา จํานวนทั้งสิ้น 8 ฉบับ ดังนี้ 

- รางพระราชบัญญัติคุมครองสุขภาพ ความปลอดภัย และสิ่งแวดลอมในสถานประกอบ 

การ พ.ศ. .... 

- รางพระราชบัญญัติสภาการเกษตรแหงชาติ พ.ศ. .... 

- รางพระราชบัญญัติปาชุมชน พ.ศ. .... 

- รางพระราชบัญญัติกองทุนหมูบานแหงชาติ พ.ศ. .... 

- รางพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพแหงชาติ พ.ศ. .... 

- รางพระราชบัญญัติธนาคารหมูบาน พ.ศ. .... 

- รางพระราชบัญญัติจัดตั้งสถาบันคุมครองสุขภาพ ความปลอดภัยและสิ่งแวดลอม ใน 

สถานประกอบการ พ.ศ. .... 

- รางพระราชบัญญัติสภาการเกษตรแหงชาติ พ.ศ. .... 

อยางไรก็ตาม เมื่อผานกระบวนการตรวจสอบความถูกตอง สมบูรณของเอกสารหลักฐาน 

ตางๆ ปรากฎวามีรางพระราชบัญญัติผานเขาสูการพิจารณาใหความเห็นชอบของรัฐสภาเพียง 

2 ฉบับ ไดแก รางพระราชบัญญัติปาชุมชน พ.ศ. .... และรางพระราชบัญญัติสภาการเกษตรแหงชาติ 

พ.ศ. .... โดยที่ขณะนี้รางพระราชบัญญัติปาชุมชน พ.ศ. .... ผานการพิจารณาใหความเห็นชอบ 

จากสภาผูแทนราษฎร และวุฒิสภาพิจารณาแลวเห็นควรแกไขเพิ่มเติม สงกลับไปยังสภาผูแทน 

ราษฎรเพื่อพิจารณาอีกครั้ง 

สวนรางพระราชบัญญัติสภาการเกษตรแหงชาติ พ.ศ. .... นั้นไดบรรจุเขาระเบียบวาระ 

การประชุมของสภาผูแทนราษฎรเรียบรอยแลว 


55

(7) การพิจารณาคดีของศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง 

ในอดีตกรณีที่บุคคลกระทําความผิดทางอาญาและทางแพง ตองดําเนินคดีในศาลยุติธรรม 

ซึ่งมีปญหาวากระบวนการยุติธรรมทางอาญาและทางแพงนั้น ใชระยะเวลาพิจารณาคดีตั้งแตศาลชั้น 

ตนจนถึงศาลฎีกายาวนานมาก โดยเฉพาะอยางยิ่งกรณีที่สมาชิกสภาผูแทนราษฎร หรือสมาชิกวุฒิ 

สภาตกเปนจําเลย ซึ่งรัฐธรรมนูญกําหนดวาศาลจะพิจารณาคดีในระหวางสมัยประชุมรัฐสภามิได 

เวนแตไดรับอนุญาตจากสภาที่จําเลยเปนสมาชิก ยิ่งทําใหการพิจารณาคดีอาญาที่สมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรหรือสมาชิกวุฒิสภาเปนจําเลยใชเวลานานมากยิ่งขึ้น 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดกําหนดใหมีแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง 

ในศาลฎีกา โดยองคคณะผูพิพากษาประกอบดวย ผูพิพากษาในศาลฎีกาซึ่งดํารงตําแหนงไมต่ํากวา 

ผูพิพากษาศาลฎีกา จํานวน 9 คน ซึ่งไดรับเลือกโดยที่ประชุมใหญศาลฎีกาโดยวิธีลงคะแนนลับ 

40 

และใหเลือกเปนรายคดี 

รัฐธรรมนูญและกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยวิธีพิจารณาคดีอาญาของผูดํารง 

ตําแหนงทางการเมือง กําหนดใหศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง มีอํานาจ 

หนาที่ในการพิจารณาพิพากษาคดีที่นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี สมาชิกสภาผูแทนราษฎร สมาชิกวุฒิ 

สภา หรือขาราชการการเมืองอื่น ถูกกลาวหาวาร่ํารวยผิดปกติ กระทําความผิดตอตําแหนงหนาที่ราช 

การตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายอาญา หรือกระทําความผิดตอตําแหนงหนาที่ หรือทุจริต 

ตอหนาที่ตามกฎหมายอื่น ซึ่งองคคณะที่ไดรับเลือกจะดําเนินการสืบพยานหลักฐาน ดวยระบบไต 

สวน โดยยึดสํานวนของคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) เปน 

หลัก ตองพิจารณาคดีโดยตอเนื่อง และคําพิพากษาของศาลฎีกาแผนกคดีอาญาฯ นี้เปนที่สุด จะ 

อุทธรณฎีกาตอไปไมได (พงศเทพ เทพกาญจนา , 2541 , น.317-318) 

เมื่อศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมืองเริ่มเปดดําเนินการ มีคดีเขาสู 

การพิจารณาพิพากษาของศาลฎีกาแผนกคดีอาญาฯ เปนคดีแรก ไดแก คดีทุจริตในการจัดซื้อยาและ 

เวชภัณฑ ซึ่งมีอัยการสูงสุดเปนโจทก และนายจิรายุ จรัสเสถียร เปนจําเลยที่ 1 นายณรงศักดิ์ 

เฮงไชยศรี เปนจําเลยที่ 2 ภายหลังการพิจารณาคดีแลว ศาลฎีกาแผนกคดีอาญาฯพิพากษาวา 

นายจิรายุ จรัสเสถียร จําเลยที่ 1 ซึ่งเปนที่ปรึกษารัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงสาธารณสุข (นายธีระ 

วัฒน ศิริวันสาณฑ) มีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 148 ใหลงโทษาจําคุก 6 ป 

สวนณรงศักดิ์ เฮงไชยศรี จําเลยที่ 2 ใหยกฟอง 41 

จากผลคําพิพากษาคดีดังกลาว นับเปนคดีแรกที่สามารถพิจารณาและลงโทษขาราชการการ 

เมือง ซึ่งกระทําความผิดกฎหมายอาญาได ภายในระยะเวลาอันรวดเร็ว แมวาจะไมสามารถ 

40 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 272 วรรคสอง 

41 คําพิพากษาศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง คดีหมายเลขแดงที่ อม.1/2545 

ลงวันที่ 24 เมษายน 2545 

56

พิจารณาลงโทษผูเกี่ยวของซึ่งเปนนักการเมืองไดทั้งหมด แตก็นับวาเปนจุดเริ่มตนที่ดีที่ผูกระทํา 

ความผิดไดรับโทษตามที่กฎหมายกําหนด อันจะทําใหบุคคลที่คิดจะกระทําความผิดหรือรวม 

กระทําความผิดกับนักการเมืองเกิดความเกรงกลัว เนื่องจากมีกลไกควบคุมตรวจสอบที่มีประสิทธิ 

ภาพมากกวาในอดีต 

2.3 แนวคิดเกี่ยวกับประชาธิปไตยและการมีสวนรวมทางการเมือง 

2.3.1 แนวคิดและคําจํากัดความ 

คําวา “ประชาธิปไตย” หรือ Democracy ในภาษาอังกฤษมีรากศัพทมาจากภาษากรีก คือ 

Demos แปลวาประชาชน กับ Kratos แปลวาการปกครอง ซึ่งรวมกันหมายถึง การปกครองโดย 

ประชาชน ดังนั้น หากกลาวงายๆประชาธิปไตยก็คือรูปแบบหนึ่งของการปกครองที่ประชาชนมี 

อํานาจ (Sovereign, 1998) แตเปนความหมายที่กอใหเกิดความสับสนวาใครคือประชาชน และ 

ประชาชนมีสวนรวมไดมากแคไหนในสถานการณใด ในที่นี้รวมเรื่องกฎหมาย ระเบียบ ความ 

สําคัญกับรัฐหรือไม เกี่ยวของกับเศรษฐกิจหรือไม มีมาตรการดําเนินการอยางไรกับผูไมเขามามี 

สวนรวม เปนตน ดังนั้นนักทฤษฎีทั้งหลายจึงใหคําจํากัดความของคําวาประชาธิปไตยไปในหลาย 

ลักษณะ สําหรับ Joseph Schumpeter (อางใน Sorensen, 1998: 9) ประชาธิปไตยเปนเพียงวิธีการ 

ทางการเมือง สําหรับการเลือกผูนําทางการเมือง ประชาชนสามารถเลือกผูนําของเขาจากผูที่สมัคร 

เขามา ในการเลือกตั้งครั้งตอๆไปประชาชนก็สามารถเปลี่ยนผูนําของเขาได กลาวคือประชาชน 

สามารถเลือกผูนําของเขาได โดยใชการเลือกตั้ง 

David Held (1987,1995) ไดรวมแนวคิดเห็น Liberal และ Marxist เขาดวยกัน และใหความ 

หมายวาแตละบุคคลควรมีเสรีภาพและความเทาเทียมกันในการกําหนดแนวทางของชีวิตของตนเอง 

นั่นคือ พวกเขาควรจะมีความพอใจกับสิทธิที่เทาเทียมกันในกรอบและโอกาสที่ใหแกพวกเขา ตราบ 

ใดที่ไมไปละเมิดสิทธิของผูอื่น 

Robert A.Dahl (1971: 3) ไดใหคําจํากัดความวา ประชาธิปไตยเปนระบอบการเมืองระบอบ 

หนึ่ง ที่ทางรัฐบาลตองตอบสนองความชอบของประชาชน ที่ถือวาเปนความเทาเทียมของการเมือง 

ซึ่งเปนสิ่งสําคัญของประชาธิปไตย ความรับผิดชอบนี้คือ ประชาชนตองมีโอกาสในการกําหนด 

ความพอใจของเขา นั่นคือตองประกันวาประชาชนมีเสรีภาพที่จะรวมตัวกัน มีเสรีภาพในการแสดง 

ออก สิทธิในการลงคะแนน มีแหลงทางเลือกของขอมูล มีเสรีภาพ มีการเลือกตั้งที่ยุติธรรม ผูนําทาง 

การเมืองมีสิทธิในการแขงขันเพื่อการเลือกตั้ง และมีสถาบันในการดําเนินการตามนโยบายที่มาจาก 

การเลือกตั้งและการแสดงออกของประชาชน ดังนั้นในความคิดของ Dahl ประชาธิปไตยมีหลายมิติ 

กลาวคือเปนเรื่องของ 

1. การแขงขัน ซึ่งเปนการแขงขันระหวางบุคคลและระหวางกลุม (โดยเฉพาะพรรคการเมือง) 

57

2. การมีสวนรวมทางการเมืองในการเลือกผูนําและนักการเมือง อยางนอยโดยการเลือกตั้งที่ 

ยุติธรรมที่ไมมีการละเวนกลุมใดกลุมหนึ่ง 

3. เสรีภาพของประชาชน และเสรีภาพของการเมืองเปนเสรีภาพในการแสดงออก ประชา 

สัมพันธทางสื่อ รวมตัวเปนกลุม เมื่อแนใจวามีการแขงขันและมีการมีสวนรวมที่ตรงไป 

ตรงมา 

ความหมายของประชาธิปไตยอาจสรุปไดโดยคําจํากัดความของ Etzioni-Halevy 

(1997:xxiii-xxiv) ที่ไดบูรณาการคําจัดความของนักคิดหลายคนและใหความหมายของ 

ประชาธิปไตยวาเปนระบอบการปกครองที่อํานาจในการปกครองของรัฐบาลมาจากการยินยอมของ 

ประชาชนสวนใหญ การยินยอมนี้แสดงออกโดยการดําเนินการใหประชาชนไดรับและใชอํานาจ โดย 

สม่ําเสมอ เสรี มีการเลือกตั้งที่เปนการแขงขันโดยผูที่เปนผูใหญ ทุกคนที่มีสิทธิเทาเทียมกัน ในการ 

เลือกตั้ง หลักการพื้นฐานของประชาธิปไตยคือเสรีภาพของประชาชน ที่รวมเสรีภาพในการพูด ได 

รับขอมูล สมาคม และมีสวนรวมในการแขงขันทางการเมือง 

อยางไรก็ตามคําวาประชาธิปไตยคอนขางเปนพลวัต เพราะมีการเปลี่ยนแปลงไปตาม 

กาลเวลา และตามการเปลี่ยนแปลงของสังคม และยังมีการอภิปรายกันถึงความหมายที่แทจริง 

อยูอยางกวางขวาง กระนั้นหลักการขั้นมูลฐานที่เปนที่ยอมรับกันเมื่อเราจะทําการศึกษาโดยยึด 

แนวทางประชาธิปไตยที่สําคัญก็คือ การเชื่อในความเทาเทียมและคุณคาของบุคคล เชื่อวามนุษยเปน 

ผูมีเหตุมีผล และสามารถมีสวนรวมในกระบวนการทางการเมือง 

2.3.2 ความหมายโดยทั่วไปของ “การมีสวนรวม” 

William Erwin (1976: 138) ใหความหมายของการมีสวนรวมวา การมีสวนรวมของประชา 

ชนคือกระบวนการใหประชาชนเขามามีสวนเกี่ยวของในการพัฒนา รวมคิดรวมตัดสินใจในการแก 

ปญหาของตัวเอง รวมใชความคิดสรางสรรค ความรูและความชํานาญเขากับการใชวิทยาการที่ 

เหมาะสมและสนับสนุน ติดตาม ผลการปฏิบัติงานที่เกี่ยวของ 

Cohen และ Uphoff (1977) กลาวาการมีสวนรวมของประชาชนหมายถึงการใหประชาชน 

เขามีสวนเกี่ยวของในกระบวนการตัดสินใจ การดําเนินกิจกรรม การแบงปนผลประโยชน และ 

ตรวจสอบติดตามประเมินผล 

ยุวัฒน วุฒิเมธี (2526: 20) ไดใหความหมายของการมีสวนรวมไววา การมีสวนรวมของ 

ประชาชนหมายถึงการเปดโอกาสใหประชาชนไดมีสวนรวมในการคิดริเริ่มการพิจารณาตัดสินใจ 

การรวมปฏิบัติและรวมรับผิดชอบในเรื่องตางๆ อันมีผลกระทบถึงตัวของประชาชน 

ปรัชญา เวสารัชช (2528: 5) ไดนิยามความหมายของการมีสวนรวมไววา การมีสวนรวม 

เปนการที่ประชาชนเขามาเกี่ยวของ โดยการมีสวนรวมตองยึดหลักองคประกอบดังนี้ 

1. มีประชาชนเขามาเกี่ยวของการพัฒนา 

58

2. ผูเขารวมไดใชความพยายามบางอยางสวนตัว เชน ความคิด ความรู ความสามารถ 

แรงงานหรือทรัพยากรบางอยาง เชน เงินทุน วัสดุในกิจกรรมการพัฒนา 

กลาวโดยสรุป การมีสวนรวมก็คือกระบวนการใหประชาชนเขามามีสวนเกี่ยวของในทุก 

ขั้นตอน ตั้งแตการรวมรับรู รวมคิดริเริ่ม รวมตัดสินใจ รวมปฏิบัติ และรวมตรวจสอบ โดยใชพลัง 

ความสามารถในดานตางๆ ของตนเองรวมกับความรูและวิทยาการที่เหมาะสมอยางสรางสรรค 

พรอมไปกับการเปนผูรับแบงปนผลประโยชน และรวมกันรับผิดชอบในผลกระทบที่ตามมาดวย 

อยางไรก็ตาม ในเรื่องของการมีสวนรวมของประชาชน ระดับที่ประชาชนมีสวนรวมใน 

ทางการเมืองคือระดับที่ประชาชนมีความสนใจ กระตือรือรนในเรื่องของการเมือง กลาวคือเปน 

เรื่องของจํานวนประชาชนที่เกี่ยวของและจํานวนกิจกรรมที่ปฏิบัติ (McLean, 1996) แตคําวาการมี 

สวนรวมในทางการเมืองคืออะไรนั้นคอนขางซับซอนเพราะจะมีคําถามตามมาวาการเมืองคืออะไร 

กิจกรรมอะไรบางที่จัดเปนกิจกรรมทางการเมือง เพื่อความเขาใจในการศึกษาเรื่องการมีสวนรวมใน 

ทางการเมือง ผูวิจัยจึงศึกษาคําจํากัดความของการมีสวนรวมทางการเมืองของผูเชี่ยวชาญหลายทาน 

ดังที่จะไดนําเสนอตอไป 

2.3.3 ความหมายของ “การมีสวนรวมในทางการเมือง” 

การเมืองเปนเรื่องของการใชอํานาจ เปนเรื่องของความสามารถที่ผูหนึ่งปฏิบัติเพื่อควบคุม 

พฤติกรรมของผูอื่น (Arterton and Hahn, 1975: 1) ดังนั้นจึงมีขอสงสัยวาในสังคมหนึ่งๆใครคือผูมี 

อํานาจ และใชอํานาจ ใครเปนผูกําหนดนโยบายสําหรับผูอื่น (Dahl, 1963 อางใน Arterton and 

Hahn, 1975) ในบางสังคมที่มีประชาธิปไตยแบบตัวแทนจะมีผูตอบวาคือผูที่ประชาชนเลือกเขาไป 

ทําหนาที่แทนตน กลาวคือประชาชนนั่นเองที่ตองมีสวนรวมในการกําหนดวิถีการปกครองของ 

สังคมของตนโดยการเขามามีสวนรวมในทางการเมือง 

Milbrath และ Goel (1965) อธิบายวา การเขามีสวนรวมทางการเมือง หมายถึงการกระทํา 

ของบุคคลเพื่อพยายามมีอิทธิพลหรือสนับสนุนตอรัฐบาลและระบบการเมือง และยังรวมถึงบทบาท 

ของประชาชนในการกระทําใดๆ เพื่อมีอิทธิพลตอผลทางการเมือง โดยพฤติกรรมการมีสวนรวม 

ทางการเมืองนั้นจะเพิ่มจากความสนใจทางการเมืองไปสูกิจกรรมทางการเมืองที่ตองการความสนใจ 

และแรงจูงใจมากขึ้นเปนลําดับ 

สําหรับ Almond และ Verba (1965) การเขามีสวนรวมทางการเมืองนั้นมีความแตกตางกัน 

ตามวัฒนธรรมทางการเมืองของแตละบุคคล โดยแบงวัฒนธรรมทางการเมืองออกเปน 3 ประเภท 

ดังนี้ 

• วัฒนธรรมทางการเมืองแบบคับแคบ เปนวัฒนธรรมทางการเมืองของบุคคลที่ไมมี 

ความรูความเขาใจในระบบการเมือง ไมคิดจะมีสวนรวม หรือมีบทบาทในทางการ 

เมือง บุคคลที่มีวัฒนธรรมแบบนี้จะไมเขามีสวนรวมทางการเมืองเลย 

59

• วัฒนธรรมทางการเมืองแบบไพรฟา เปนวัฒนธรรมทางการเมืองของบุคคลที่มี 

ความรูความเขาใจเกี่ยวกับการเมืองโดยทั่ว ๆ ไป แตไมสนใจที่จะมีสวนรวมทาง 

การเมืองในทุกกระบวนการทางการเมือง และไมมีความรูสึกวาตนอยูในฐานะที่มี 

ความหมาย หรือมีอิทธิพลทางการเมือง 

• วัฒนธรรมทางการเมืองแบบมีสวนรวม เปนวัฒนธรรมทางการเมืองของบุคคลที่ 

เขาใจระบบการเมือง มีการรับรูตอโครงสรางทางการเมืองและการบริหาร ตลอด 

จนเขาไปมีสวนรวมทางการเมือง มีความรูสึกวาตนเองมีอิทธิพลที่จะกอใหเกิดการ 

เปลี่ยนแปลงทางการเมืองได 

Herbert McClosky (1968) เห็นวาการมีสวนรวมทางการเมืองเปนกิจกรรมที่กระทําโดย 

สมัครใจ ซึ่งสมาชิกทั้งหลายที่อยูในสังคมไดมีสวนกระทํารวมกันในอันที่จะเลือกผูนําของตน และ 

กําหนดนโยบายของรัฐ การกระทํานั้นอาจจะกระทําโดยทางตรงหรือทางออมก็ได ซึ่งบุคคลที่มี 

สวนรวมในทางการเมืองนั้น ไดแกบุคคลที่เกี่ยวของกับกิจกรรมตาง ๆ ตอไปนี้ คือ การใชสิทธิออก 

เสียงเลือกตั้ง การแสวงหาความรูทางการเมือง การอภิปรายหรือพูดคุยเกี่ยวกับการเมือง การเขารวม 

ชุมนุมทางการเมือง ฯลฯ เพราะการเขารวมทางการเมือง เปนตัวกระตุนเตือนใหผูปกครองและผูอยู 

ใตปกครองไดสํานึกถึงหนาที่และความรับผิดชอบของตน ทั้งยังเปนการชวยขยายขอบขายของ 

ความรูทางดานการเมืองใหกวางขวางขึ้นอีกดวย 

Myron Weiner (1971) ไดรวบรวมความหมาย ของการมีสวนรวมทางการเมืองไวมากมาย 

เชน 

• การกระทําทั้งในทางสนับสนุนและการกระทําในเชิงเรียกรองตอผูนําของรัฐบาล 

ในระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยหรือเผด็จการก็ได โดยที่ประชาชนอาจ 

สนับสนุนเพราะไมมีทางเลือกอื่นก็ได 

• ความพยายามที่บรรลุผลในการสรางผลกระทบตอการดําเนินการของรัฐบาล หรือ 

การเลือกผูนํารัฐบาล เชน การวิพากษวิจารณการเมือง 

• การกระทําของพลเมืองที่ไมขัดตอกฎหมาย 

• การมีตัวแทน (Representation) 

• การกระทําของผูที่มีความสนใจทางการเมืองอยางมาก และการกระทําของผูที่สน 

ใจทางการเมืองนอยดวย 

• การกระทําทางการเมืองที่เกิดขึ้นเปนประจําและครั้งคราวตลอดจนการกระทําที่ 

เกี่ยวของกับความรุนแรงดวย เชน การเกิดจลาจลวุนวาย หรือการฆาตกรรมทาง 

การเมือง เปนตน 

• การมีจุดมุงหมายที่จะกดดันตอผูนําทางการเมือง แตอาจรวมไปถึง การกระทําที่ 

ตองการกดดันตอการดําเนินงานของขาราชการไดดวย 

60

• การดําเนินการที่มีผลตอการเมืองทั้งในระดับทองถิ่นและระดับชาติ 

• การมีสวนรวมทางการเมืองนั้นอาจแตกตางกันไปตามกาลเทศะ ในชวงเวลาหนึ่ง 

อาจเปนการมีสวนรวมทางการเมือง แตในอีกชวงหนึ่งก็ไมอาจนับวาเปน หรือใน 

พื้นที่หนึ่งถือวาเปนการมีสวนรวม แตในอีกพื้นที่หนึ่งอาจไมถือวาเปนก็ได 

Nie และ Verba (1975) ใหความหมายของการมีสวนรวมทางการเมืองวาเปนกิจกรรมที่มุง 

หวังประโยชน เปนเรื่องที่พลเมืองพยายามกดดันรัฐบาลใหกระทําการตามที่พลเมืองผูนั้นหรือกลุม 

นั้นตองการ การมีสวนรวมทางการเมืองตามความเห็นของ Nie และ Verba เนนเรื่องกิจกรรมของ 

พลเมืองเฉพาะบุคคล รวมทั้งผูที่ไมกระตือรือรนตอกฎเกณฑ แตรวมผูทํางานทางดานการเมืองโดย 

อาชีพ รวมทั้งเจาหนาที่ของรัฐบาลหรือของพรรคการเมืองและนักหาเสียง โดยตองการมีอิทธิพลตอ 

รัฐบาล ไมวาจะเปนการเลือกเจาหนาของรัฐ หรือการมีสวนรวมในการปกครอง 

Huntington และ Nelson (1976) ไดใหคํานิยามเกี่ยวกับการมีสวนรวมในทางการเมืองวา 

เปนกิจกรรมของประชาชนแตละคน ที่มุงเพื่อการมีอิทธิพลตอการตัดสินใจของรัฐบาล การมีสวน 

รวมหมายถึงเฉพาะการกระทํา ไมรวมถึงทัศนคติ เปนการกระทําของผูมีสวนรวมที่เปนพลเมือง 

ธรรมดา เพราะกิจกรรมทางการเมืองของผูมีสวนรวมทางการเมืองที่เปนประชาชนธรรมดานั้น จะมี 

ลักษณะไมตอเนื่อง (Intermittent) ไมเต็มเวลา (Part time) การมีสวนรวมทางการเมืองยังหมายความ 

เฉพาะการกระทําที่มีจุดมุงหมายเพื่อมีอิทธิพลตอการตัดสินใจของรัฐบาล ไมวากิจกรรมหรือการ 

กระทํานั้นจะสําเร็จผลหรือไมก็ตามหรืออาจเปนไปดวยความคิดของตนเองหรือถูกผูอื่นชักจูงใหเขา 

รวมก็ได 

Bullock and Stattybrass (1977) กลาววา การมีสวนรวมในทางการเมือง หมายถึง การที่ 

บุคคลจะตองไดรับผลประโยชนโดยการตัดสินใจ ซึ่งกระทําโดยสถาบันทางการเมืองและสังคม 

และจะตองรวมในการตัดสินใจดวย 

ธงชัย และ เทียนชัย วงศชัยสุวรรณ (2542) ไดสรุปความหมายจากคํานิยามของนักคิดตะวัน 

ตกไวในงานวิจัยของทั้งสองวา การมีสวนรวมทางการเมืองนั้นเปนการกระทํา (Action) ที่ปจเจกชน 

(Individual) หรือกลุมบุคคล (Group) ที่ไมวาจะมีระดับของการจัดองคการมากนอยอยางไร เพื่อมี 

อิทธิพลตอการเลือกสรรผูนําทางการเมืองหรือรัฐบาลทั้งในระดับชาติและระดับทองถิ่น และเพื่อมี 

อิทธิพลตอการกําหนดนโยบายสาธารณะและการนํานโยบายไปปฏิบัติ ทั้งใหการสนับสนุนหรือ 

ตอตาน 

อาจสรุปไดวา การมีสวนรวมทางการเมืองนั้นเปนการปฏิบัติการโดยสมัครใจ ที่ไมวาจะ 

เปนผลสําเร็จหรือไม มีการจัดองคกรหรือไมก็ตาม จะเกิดขึ้นเปนครั้งคราวหรือตอเนื่อง และใชวิธีที่ 

ถูกตองโดยไดรับการยอมรับตามกฎหมายหรือไมก็ตาม การกระทํานั้นมุงประสงคที่จะมีอิทธิพลตอ 

การเลือกนโยบายสาธารณะ การบริหารงานนโยบายสาธารณะ และการเลือกผูนําทางการเมืองไมวา 

61

จะเปนระดับชาติหรือระดับทองถิ่น โดยเนนวา การมีสวนรวมทางการเมืองตองเปนการกระทําโดย 

ใจสมัคร 

อยางไรก็ดี ตองยอมรับวา “การเมือง” เปนเรื่องที่สลับซับซอน ในทางการเมืองประชาชน 

เขามีความสัมพันธกับระบบการเมืองในหลายลักษณะ บางคนอาจตองการเพียงใหระบบการเมือง 

ยอมรับและเอาใจใสกับความตองการของประชาชน แตหลายคนตองการใหระบบรับผิดชอบใน 

การปรับปรุงหรือปรับเปลี่ยนเพื่อสนองตอบความตองการใหมากยิ่งๆ ขึ้นดวย ดังนั้น การมีสวน 

รวมทางการเมืองจึงมีหลากหลายรูปแบบ และหลายระดับ ซึ่งสามารถอธิบายดวยเหตุผลและปจจัย 

หลายๆ ดานประกอบกัน 

2.3.4 ระดับของการมีสวนรวมทางการเมือง 

Roth และ Wilson (1980) ไดแบงการมีสวนรวมทางการเมืองออกเปน 3 ระดับ คือ (1) 

ระดับต่ํา หรือกลุมผูดู (Onlookers) ซึ่งไดแกการใหความสนใจตอขาวสาร และการเปลี่ยนแปลงทาง 

การเมือง การถกเถียงปญหาทางการเมือง การไปใชสิทธิออกเสียงเลือกตั้ง การพยายามชักจูงใหผูอื่น 

เห็นดวยกับจุดยืนทางการเมืองของตน การเปนสมาชิกกลุมผลประโยชนและการรวมชุมนุมทางการ 

เมือง (2) ระดับกลางหรือระดับผูมีสวนรวม (Participants) ไดแก การมีสวนรวมในโครงการของชุม 

ชน การมีสวนรวมอยางแข็งขันในกิจกรรมของกลุมผลประโยชน การเปนสมาชิกพรรคการเมืองที่มี 

สวนรวมในกิจกรรมของพรรคการเมือง และการชวยรณรงคหาเสียงเลือกตั้ง (3) ระดับสูงหรือระดับ 

นักกิจกรรม (Activists) ไดแก การเปนผูนํากลุมผลประโยชน การมีตําแหนงและทํางานเต็มเวลาให 

แกพรรคการเมือง การไดรับเสนอชื่อใหเขาแขงขันเพื่อชิงตําแหนงทางการเมือง และการไดรับ 

ตําแหนงทางการเมือง การมีสวนรวมทางการเมืองทั้งสามระดับนี้ เปนการมีสวนรวมทางการเมือง 

ของประชาชนในประเทศประชาธิปไตยตะวันตก ซึ่งสอดคลองกับความเห็นของ Milbrath และ 

Goel (1965) ที่เห็นวาพฤติกรรมการมีสวนรวมทางการเมืองนั้นจะเพิ่มจากความสนใจทางการเมือง 

ไปสูกิจกรรมทางการเมืองที่ตองการความสนใจและแรงจูงใจมากขึ้นเปนลําดับ เชน จากผูที่ไม 

สนใจทางการเมืองเลย กลุมนี้เรียกวา apathetic หากคนสนใจการเมืองมากขึ้นจะเปน ผูที่สนใจแบบ 

ผูดูวงนอก คือ ไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง ติดตามขาวคราว วิพากษวิจารณ ไปฟงการหาเสียง ฯลฯ 

เรียกวา spectator และหากมีความสนใจมากขึ้น ก็จะกลายเปนกลุมที่มีความกระตือรือรนเขามี 

สวนรวมในทุกรูปแบบ เรียกวาพวก gladiator 

อยางไรก็ดีมีผูใหความเห็นวาในระบบการเมืองใหม (New Politics) มีรูปแบบของการมี 

สวนรวมทางการเมืองที่ชอบธรรมมากขึ้น ซึ่ง Hague (1992) ไดกลาววาการมีสวนรวมทางการเมือง 

ที่ชอบธรรมอีกประเภทหนึ่งของประชาชนในประเทศประชาธิปไตยตะวันตก ไดแก การเดินขบวน 

และการประทวงในรูปแบบตางๆ ซึ่งสวนใหญมีลักษณะสันติวิธี เชน การพิทักษสิ่งแวดลอมและ 

ทรัพยากรธรรมชาติ และการตอสูเพื่อสิทธิสตรี เปนตน Hague ไดแบงการเมืองเปนสามรูปแบบ คือ 

(1) การเมืองแบบเกา (Old Politics) ไดแก การมีสวนรวมแบบประเพณีนิยม (Confirmists) ซึ่งไดแก 

62

การถกเถียงปญหาการเมือง การรวมชุมนุมทางการเมือง ฯลฯ แตปฏิเสธการประทวงและการเดิน 

ขบวน (2) การเมืองแบบผสม (Mixed Politics) ไดแกกิจกรรมของพวกปฏิรูป (Reformists) ที่อาจใช 

วิธีการแบบประเพณีนิยมและในขณะเดียวกันก็อาจใชการประทวงทางกฎหมาย และการปฏิเสธการ 

ใหความรวมมือ (Boycott) (3) การเมืองใหม (New Politics) แบงเปนสองพวกยอย ๆ คือ นักกิจ 

กรรม (Activists) ซึ่งใชวิธีการแบบประเพณีนิยมและวิธีการที่มิใชแบบประเพณีนิยม รวมไปถึงการ 

กระทําที่ผิดกฎหมาย เชน ปดกั้นการจราจร เปนตน 

ไชยรัตน เจริญสินโอฬาร (2540) ไดกลาวถึง การมีสวนรวมทางการเมืองที่นอกเหนือไป 

จากชองทางปกติ เรียกกันวา “การเมืองแบบใหมและขบวนการเคลื่อนไหวทางการเมืองรูปใหม” 

(The new politics and the new social movement) ที่มองขบวนการเคลื่อนไหวและเรียกรองของ 

ประชาชนธรรมดาวาเปนการโตตอบตอปญหาและความขัดแยงชนิดใหมที่เกิดขึ้นในสังคมที่มีความ 

สลับซับซอน มีความหลากหลาย อาทิตามเพศ เชื้อชาติ ศาสนา และวัฒนธรรม เปนตน ความขัดแยง 

ดังกลาวนี้มักความสามารถของสถาบันทางสังคมที่มีอยูในปจจุบันจะแกไขได ทําใหประชาชน 

เสื่อมศรัทธาในรัฐและสถาบันหรือกลไกของรัฐ จึงลงมือเคลื่อนไหวดวยตนเองนั่นคือการหันกลับ 

ไปสราง “ประชาสังคม” (Civil Society) ใหเขมแข็งขึ้นมานั่นเอง การเคลื่อนไหวเหลานี้เปนการ 

เคลื่อนไหวเรียกรองของประชาชนธรรมดา เพื่อเรียกรองสิทธิพื้นฐานของพวกเขาในฐานะที่เปน 

มนุษย รวมไปถึงสิทธิที่จะไมเชื่อฟงรัฐดวย ซึ่งเปนทางเลือกใหมหรือทางเลือกที่สามของการ 

เรียกรอง เปนสิ่งที่ชอบธรรมและจะมีผลทําใหเกิดความเปลี่ยนแปลงในทางกฎหมายและในทาง 

สังคม 

ธีรพล เกษมสุวรรณ (2528) ไดอางถึงความคิดของ Arthur W. Bromage ในการจําแนก 

ลักษณะการเขามีสวนรวมของประชาชนในการปกครอง โดยแยกเปน 

• การลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง (Voting) เปนการแสดงออกซึ่งเจตนาของประชาชนตอวิธี 

กําหนดนโยบายในการปกครองประเทศ การแสดงเจตจํานงดังกลาวนี้จะมีความหมาย 

หรือไมขึ้นอยูกับความสนใจและการมีสวนรวมของประชาชน 

• การบังคับหรือชักจูงอยางไมเปนทางการ (Informal method of pressure and persuasion) 

เชน การติดตามการปฏิบัติงานของผูแทนทางสื่อมวลชนและแสดงเจตจํานงในรูปรวม 

กลุมกันเดินขบวน เพื่อหาทางเปลี่ยนแปลงผูที่ไดรับการเลือกตั้งที่ตนเองไมพอใจ ดัง 

นั้น ผูที่ไดรับการเลือกตั้งจึงจําเปนตองรับฟงความคิดเห็นของประชาชนที่เปนแรงกด 

ดันอยูตลอดเวลา เพื่อผอนคลายความรูสึกของประชาชนใหใชวิธีการมีสวนรวมอยาง 

สันติวิธี ไดแกการรวมกลุมตอรอง หรือการมีพรรคการเมืองหรือกลุมผลประโยชนตาง 

ๆ เพื่อเปนตัวกลางในการรับฟงและถายทอดความคิดเห็นของประชาชน 

• การดําเนินการอยางเปนทางการ (Formal actions) ไดแก การมีสวนรวมทางการเมือง 

ของประชาชนโดยการใชสิทธิที่ไดรับตามรัฐธรรมนูญ เชน การริเริ่มกฎหมาย 

63

(Initiative) การแสดงประชามติ (Referendum) และการเพิกถอนใหออกจากตําแหนง 

(Recall) 

ตามแนวคิดขางตน การมีสวนรวมทางการเมืองจัดวามีสองความหมาย คือ (1) การเขามี 

สวนรวมของปจเจกชนในกิจกรรมทางการเมือง (2) อัตราสวนของประชากรที่ใชสิทธิในการเขามี 

สวนรวมทางการปกครอง 

จะเห็นไดวา การมีสวนรวมนอกจากจะเปนมิติหนึ่งของประชาธิปไตยแลวยังเปนมิติหนึ่ง 

ของธรรมาภิบาลอีกดวย การวัดระดับการเปนประชาธิปไตยและธรรมาภิบาลจึงมักวัดที่ระดับของ 

การมีสวนรวมดวยปจจัยหนึ่ง แตในการศึกษานี้จะใหความสําคัญกับการมีสวนรวมทางการเมืองที่ 

เปนมิติหนึ่งของการเปนประชาธิปไตย มีผูศึกษาเรื่องการวัดระดับการเปนประชาธิปไตยมากมาย 

และมีการแบงมิติของการวัดกิจกรรมของการมีสวนรวมเปนหลายประเภท (Ersson and Lane, 

1996: 45-73 และ Verba, Nie and Kim, 1978) โดย Verba, Nie and Kim (1978) แบงกิจกรรมของ 

การมีสวนรวมทางการเมืองออกเปนประเภทตางๆ อาทิ การลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง การรณรงค 

ในทางการเมือง การรณรงคเพื่อการเลือกตั้ง การที่ประชาชนติดตอกับนักการเมืองและกิจกรรมการ 

รวมกลุมเปนตน ถึงแมจะมีผูศึกษาเรื่องรูปแบบและลําดับขั้นของการมีสวนรวมไวมากมาย เชนตั้ง 

แตการลงคะแนนเลือกตั้ง ไปจนถึงสมัครเปนสมาชิกพรรคการเมือง สมัครเขารับการเลือกตั้ง 

ดังภาพที่ 2 ซึ่งผูเขารวมลําดับ 1-5 จัดเปนผูสนใจและมีสวนรวม ลําดับ 6-8 เปนผูสนใจและมี 

สวนรวมปานกลาง และลําดับ 9-14 สนใจและมีสวนรวมมาก แตผูที่รวมกิจกรรมลําดับบนๆ 

มักจะรวมกิจกรรมในลําดับลางๆ ดวย (Milbrath, 1965) 

64

ภาพที่ 2.2 ลําดับขั้นของการมีสวนรวมทางการเมืองในบริบทสากล 

(ถวิลวดี (2543) พัฒนาจาก Milbrath (1965) และ Roth และ Wilson (1980)) 

14. รวมดําเนินกิจกรรมสาธารณะ และดูแลกิจกรรมของ 

พรรคการเมือง 

13. เปนผูสมัครรับเลือกตั้งในนามพรรคการเมือง 

12. ดําเนินกิจกรรมหาเงินเขาพรรคการเมือง 

11. รวมกิจกรรมของพรรคเชนเขารวมประชุม 

10. สมัครเปนสมาชิกพรรคการเมือง 

9. ชวยรณรงคหาเสียง 

8. รวมการประชุม ฟงการหาเสียง แนะนําตัว หรือการชุมนุมทางการเมือง 

7. บริจาคเงิน/สิ่งของชวยเหลือพรรคการเมืองหรือผูสมัครรับเลือกตั้ง 

6. ติดตอกับเจาหนาที่ของรัฐหรือผูนําทางการเมือง 

5. รวมประชาสัมพันธเชนการสวมเสื้อหรือติดสติกเกอรที่รถยนต 

4. พยายามพูดเชิญชวนใหผูอื่นไปเลือกผูที่ตนสนับสนุน 

3. เปนผูเปดประเด็นพูดคุยเรื่องการเลือกตั้ง ใหความรูผูอื่น 

2. ไปเลือกตั้ง 

1. แสดงตนเปนผูสนใจทางการเมืองเชนรวมพูดคุยเรื่องการเมือง 

สนใจและมีสวนรวม 

มาก 

สนใจและมีสวนรวม 

สนใจและมีสวน 

รวมปานกลาง 

0. ไมสนใจและเขารวมกิจกรรมใดเลย 

ไมมีสวนรวม 

อยางไรก็ตาม รูปแบบของการมีสวนรวมดังกลาวบางรูปแบบยังไมมีหรือมีนอยมากใน 

สังคมไทยทั้งนี้เนื่องจากการมีสวนรวมจะมีความแตกตางกันไปในแตละสังคม (Huntington and 

Nelson, 1976: 17) ขึ้นกับขนบธรรมเนียม ประเพณีของประเทศนั้นๆดวย 

2.3.5 ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการมีสวนรวมทางการเมือง 

การที่คนเราจะพิจารณาเลือกที่จะมีสวนรวมในกิจกรรมทางการเมืองหรือโครงการการมี 

สวนรวมของประชาชนใดนั้น Creighton (วันชัย, 2543: 158-161) สรุปวาขึ้นอยูกับปจจัยอยางนอย 

6 ประการ กลาวคือ (1) ความใกลชิดปญหา (2) ประโยชนทางดานเศรษฐกิจ (3) การเขาถึง 

ประโยชนใชสอยหรือบริการ (4) ประเด็นทางดานสังคม/สิ่งแวดลอม (5) คานิยม และ (6) อํานาจที่ 

65

ไดรับมอบหมายตามกฎหมาย หรือกลาวอยางงายๆ ก็คือ ประชาชนจะเริ่มตนเขามามีสวนรวมก็ตอ 

เมื่อเขาเห็นวาตนจะไดรับผลกระทบจากกิจกรรมหรือโครงการนั้นๆ 

อยางไรก็ตาม บอยครั้งที่ประชาชนผูไดรับผลกระทบอาจมิไดเขามามีสวนรวมเนื่องจากไม 

มีโอกาสในการมีสวนรวม Feinland และ Gary (1997) พบวาสิ่งที่จะทําใหเกิดการมีสวนรวมขึ้นได 

นั้นจะตองประกอบดวย โอกาสในการมีสวนรวม เปาหมายของการมีสวนรวม กลุมเปาหมายในการ 

ที่จะเขามีสวนรวม และวิธีการชักจูง เชน การเชิญชวนหรือการบังคับ ที่จะสงผลตอการเขามีสวน 

รวม ดังนั้น ปจจัยที่ทําใหประชาชนมีสวนรวม ก็คือ โอกาส ขอมูล ความไววางใจ และวิธีการจัดการ 

ความรวมมือของผูตัดสินใจนั่นเอง 

การศึกษาเพื่อเขาใจถึงระดับการมีสวนรวมของประชาชนนอกจากจะสามารถพิจารณาจาก 

ระดับการรวมกิจกรรมทางการเมืองของประชาชนแลว มีความเชื่อกันวาสภาพเศรษฐกิจ สังคม และ 

การเมืองเปนปจจัยสําคัญที่สนับสนุนระบอบประชาธิปไตย มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมืองของ 

ประชาชน โดยมีผูเชี่ยวชาญที่ศึกษาเรื่องนี้และยืนยันความคิดดังกลาว เชน Verba, Nie and Kim 

(1978) Arterton and Hahn (1975) Lipset (1997: 37-52) และ Diamond (1997) เปนตน การศึกษา 

ครั้งนี้จะไดพิจารณาปจจัยตางๆ ที่มีอิทธิพลหรือมีความสัมพันธกับการมีสวนรวมทางการเมือง โดย 

เนนใหครอบคลุมปจจัยตางๆ ที่จะสามารถอธิบายปรากฏการทางการเมืองที่เกิดขึ้นได 

ทั้งนี้ ในการจําแนกตัวแปรหรือปจจัยที่มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมืองนั้นมีตัวแปร 

หรือปจจัยสําคัญที่นักวิชาการทั้งในและตางประเทศมักทําการศึกษากันอยูหลายปจจัย อาทิ จันทนา 

สุทธิจารี (ใน อมร รักษาสัตยและคณะ, 2544: 422) ไดจัดกลุมปจจัยที่สําคัญไววาการมีสวนรวมทาง 

การเมืองของประชาชนมีปจจัยสําคัญที่ตองพิจารณารวมดวย กลาวคือ ระบบการเมือง วัฒนธรรม 

ทางการเมือง โครงสรางทางสังคมเศรษฐกิจ และสิ่งแวดลอมภายนอก 

ใกลเคียงกันกับการแบงของ Conway (2000) ที่ไดแบงตัวแปรหรือแนวคิดที่มีผล มีอิทธิพล 

หรือมีความสัมพันธกับการมีสวนรวมทางการเมืองของสหรัฐอเมริกาไวดังตอไปนี้ 

1) ลักษณะทางเศรษฐกิจ ซึ่งมีตัวแปรเพศ อายุ การศึกษา รายได อาชีพ เชื้อชาติ ชน 

กลุมนอย 

2) ปจจัยทางจิตวิทยา ไดแก ความเชื่อ ทัศนคติ และคานิยม การไดมาซึ่งแนวคิด 

(Orientation) ทางการเมือง บุคลิกภาพ และการแปลกแยกและการปรับตัวใหลงรอยกัน (alienation 

and conformity) 

3) ปจจัยสิ่งแวดลอมทางการเมือง ซึ่งไดแกวัฒนธรรมทางการเมือง ระบบพรรคการเมือง 

การเคลื่อนไหวทางการเมือง วาระทางนโยบายและการรณรงคทางการเมือง สื่อมวลชน และ 

องคการ 

4) โครงสรางทางกฎหมาย ซึ่งรวมการทําบัญชีรายชื่อและกฎหมายเลือกตั้ง กระบวนการ 

ในการเลือกตั้ง รวมทั้งโอกาสในรูปแบบอื่นๆ ของการมีสวนรวมทางการเมือง 

66

ดังที่ไดกลาวไวแลววา มีผลการศึกษาจํานวนมากซึ่งสวนใหญยืนยันวาปจจัยดังกลาวมี 

ความสัมพันธกับการมีสวนรวมทางการเมือง อยางไรก็ตาม ผลจากการศึกษาวิจัยถึงอิทธิพลของ 

ปจจัยตางๆ ยังพบวา ปจจัยตางๆ มีอิทธิพลหรือมีความสัมพันธตอการมีสวนรวมทางการเมืองแตก 

ตางกัน 

ในตางประเทศ Sherrill and Vogler (1982) ไดศึกษาตัวแปรหรือปจจัยที่มีผลตอการมีสวน 

รวมทางการเมืองในหัวขอ “Who Participates” ไว โดยใชตัวแปรยอย 12 ตัวแปร และไดขอสรุปวา 

ตัวแปรทางการดานการเมืองมีอิทธิพลหรือมีความสัมพันธกับการมีสวนรวมในทางการเมืองมาก 

กวาปจจัยทางเศรษฐกิจ สังคม หรือจิตวิทยา และปจจัยที่สําคัญที่สุดคือการเปดรับสื่อในการรณรงค 

หาเสียงเลือกตั้งประธานาธิบดีซึ่งสามารถอธิบายความแตกตางในการมีสวนรวมในทางการเมืองได 

ถึงรอยละ 20.5 

ตัวแปรที่มีความสําคัญรองลงมาคือ การทราบ การมีความรูเกี่ยวกับขาวสารทางการเมือง 

สามารถอธิบายไดรอยละ 2.6 และตัวแปรทางสังคมและเศรษฐกิจมีผลตอการมีสวนรวมทางการ 

เมืองหลังจากที่ตัวแปรทางการเมืองไดอธิบายการมีสวนรวมทางการเมืองแลว 

ขอสรุปดังกลาว แมวาจะไมสอดคลองกับผลการวิจัยอื่นๆในประเทศไทยทุกประการ แตมี 

ความสอดคลองกันพอสมควร โดยเฉพาะผลการวิจัยของถวิลวดี บุรีกุล (2543) ที่ไดศึกษาเกี่ยวกับ 

พฤติกรรมการเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภา พ.ศ.2543 และพบวา ตัวแปรที่มีอิทธิพลตอการมีสวนรวม 

ทางการเมือง อยางมีนัยสําคัญทางสถิติและลําดับความสําคัญจากมากไปนอย ไดแก 

1) ขาวสารและความสนใจทางการเมือง 

2) ความเขาใจทางการเมือง 

3) การเปนสมาชิก กรรมการ ที่ปรึกษากลุม 

4) กิจกรรมเกี่ยวกับการเมือง 

5) การศึกษา (ระดับอนุปริญญาขึ้นไป) 

6) ความรู(เกี่ยวกับสมาชิกวุฒิสภา) 

7) อายุ 

โดยที่การไดรับขาวสารและความสนใจทางการเมือง ความเขาใจทางการเมือง การเปน 

สมาชิก กรรมการและที่ปรึกษากลุม กิจกรรมเกี่ยวกับการเมือง และความรูเกี่ยวกับวุฒิสภา มีความ 

สัมพันธเชิงบวกกับการมีสวนรวมทางการเมือง ซึ่งผลการศึกษานี้กลาวไดวา ประชากรที่ไดรับ 

ขาวสาร สนใจ เขาใจ มีความรู และเขารวมกิจกรรมทางการเมืองมาก จะทําใหมีสวนรวมทางการ 

เมืองมากดวย 

จะเห็นไดวา ขอมูลขาวสารทั้งในแงของการสงเสริมใหเกิดความรูความเขาใจและการ 

ประชาสัมพันธนับวา เปนปจจัยที่มีผลตอระดับการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชนเปน 

อยางมาก และการที่ประชาชนไดรับขอมูลขาวสารมากจนมีความรูความเขาใจในขอเท็จจริงตางๆ 

67

ทางการเมืองไดในระดับคอนขางสูงแลว มักสงผลเชิงบวกตอระดับการมีสวนรวม วิธีการชักจูง 

อื่นๆ เชน การบังคับโดยกฎหมาย (รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540) หรือการ 

ใหรางวัล (ดํารง, 2538) อาจไมใชสิ่งสําคัญเทากับการเปดกวางในเรื่องการรับรูขอมูลขาวสาร 

ดังนั้น ในงานวิจัยนี้ผูวิจัยจะไดนําเอาปจจัยที่มีอิทธิพลตอระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 

ของประชาชน ไดแก เพศ อายุ อาชีพ การศึกษา สถานภาพสมรส การนับถือศาสนา ภาษาที่ใช ที่อยู 

อาศัย การเปดรับสื่อ รวมถึงโลกทัศนและความเห็นทางการเมือง เพื่อวิเคราะหวาปจจัยใดบางที่มี 

อิทธิพลตอระดับการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน และมีอิทธิพลที่เปนความสัมพันธใน 

ลักษณะใด ยิ่งไปกวานั้น ภายใตเจตนารมณของรัฐธรรมนูญซึ่งมุงเนนใหประชาชนมีสวนรวม 

อยางกวางขวางในทุกกระบวนการทางการเมืองดวยแลว ผลการวิเคราะหปจจัยเหลานี้จะนําไปสู 

การหาแนวทางที่เหมาะสมในการสงเสริมใหประชาชนเขามามีสวนรวมทางการเมืองมากยิ่งๆ ขึ้น 

การทบทวนเกี่ยวกับแนวคิดในเรื่องการมีสวนรวมซึ่งถือเปนกรอบใหญในการปฏิรูประบบ 

การเมืองไปสูการมีการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบมีสวนรวม รวมกับการทบทวนความรู 

เกี่ยวกับสถาบันทางการเมืองตางๆ ซึ่งเปนกลไกการทําหนาที่ตามรัฐธรรมนูญดังที่กลาวมาทั้งหมด 

นับเปนสิ่งสําคัญในการทําความเขาใจเพื่อศึกษาการมีสวนรวมของประชาชน และความคิดเห็นตอ 

การทํางานของสถาบันทางการเมือง ภายหลังการบังคับใชรัฐธรรมนูญไดหาป ซึ่งผูวิจัยจะไดนําแนว 

คิดจากการศึกษาทบทวนไปสูการสรางแบบสอบถามเปนเครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูล 

ตามระเบียบวิธีวิจัยที่ไดวางไว จากนั้นจะไดทําการการประมวลผล วิเคราะหและสรุปผลการวิจัย 

ซึ่งรายละเอียดจะกลาวถึงในบทถัดๆ ไป 

2.4 แนวคิดเกี่ยวกับการประเมินการทํางานของรัฐบาล 

รัฐบาลทําอะไรบางหรือควรทําอะไรบาง เปนประเด็นของเรื่องที่นํามาอภิปรายกันในยุโรป 

ตะวันตกในหลายปผานมา ในบางประเทศ อาทิ ยุโรปตอนใต การพัฒนาอยางตอเนื่องในเรื่องของ 

สวัสดิการตางๆ เปนเปาหมายสําคัญ ขณะที่ในอังกฤษไดมีการปฏิรูปการใหบริการตางๆ ของรัฐ 

ในยุโรปตะวันออก รูปแบบของรัฐบาลเองก็ถูกปรับเปลี่ยนไป ขณะที่ประเทศอื่นๆ เชน ยูโกสลาเวีย 

เดิมถูกแบงแยกไปแลว อยางไรก็ดี ประเด็นคําถามวารัฐบาลควรจะมีบทบาทอยางไรในสังคม 

ยังเปนประเด็นที่มีการศึกษากันเสมอมา นอกจากนี้ เมื่อมีเศรษฐกิจที่เติบโตขึ้น ประเทศกาวหนาขึ้น 

การเติบโตทางเศรษฐกิจจึงตองการการพัฒนาดานสิ่งอํานวยความสะดวก สาธารณูปโภค 

สาธารณูปการทั้งหลาย การพัฒนาเศรษฐกิจ นํามาสูการมีเทคโนโลยีใหม ซึ่งนํามาซึ่งสังคมและ 

การเมืองที่แตกตางกัน รัฐบาลก็ไดรับความกดดันมากขึ้นในเรื่องของความรับผิดชอบตอความเปน 

อยูของประชาชน ในรูปแบบของนโยบายและการนํานโยบายไปปฏิบัติ 

68

การพัฒนาตางๆ ทําใหนักคิดทางประชาธิปไตยหลายคนแนะนําบทบาทสําคัญระหวาง 

สาธารณะ กระบวนการทางนโยบาย และพฤติกรรมของรัฐบาล de Toequeville และ Mill (อางใน 

Borre และScarbrough,1998 : 3) เห็นวาความเห็นของสาธารณชนเปนสิ่งสําคัญในการที่จะหลอ 

หลอมสังคมได เพื่อปกปองการตอตานรัฐ และเปนการสงผานความคิดเห็นในเรื่องกิจกรรมตางๆ 

ของรัฐ ไปใหรัฐทราบ Marx เห็นวารัฐจะดําเนินการตามความสนใจเรื่องของทุน รัฐขาดความอิสระ 

ในการพัฒนานโยบายและกิจกรรมตางๆ ที่จะตอตานความสนใจเรื่องทุน 

เมื่อเร็วๆ นี้กลุม Neo-Marxists เชน Miliband (1969) และ Paulantzas (1978) และนักสังคม 

วิทยา Hebermas (1975) และ Offe (1984) ปรับความเห็นของ Marx เพื่อยอมใหรัฐมีอิสระในการ 

ดําเนินการตอปญหาตางๆ โดยระบบทุนนิยม 

การพยากรณเรื่องวิกฤติของประชาธิปไตย เปนการวิเคราะหที่แตกตางไป King (1975) 

Rose และ Peter (1978) Birch (1984) แนะนําวารัฐบาลมีภาระหนักมากและไมสามารถที่จะตอบ 

สนองความตองการและคาดหวังของสาธารณชนที่มีมากมาย แตสิ่งที่มองดูวาเปนสิ่งที่ฟุมเฟอยใน 

ปจจุบันก็กลายเปนสิ่งที่จําเปนในอนาคต ประชาชนเริ่มเคยชินกับมาตรฐานความเปนอยูที่ดีขึ้น 

ทั้งดานการสาธารณะสุข สวัสดิการและการศึกษา เปนตน ซึ่งประชาชนในปจจุบันก็จะมองไปที่ 

รัฐบาล (King, 1975: 166) 

มีการสํารวจความคิดเห็นของประชาชนตอนโยบายสาธารณะมานานแลว (Nishanen, 

1973) นักการเมืองมักแสวงหาการสนับสนุนจากประชาชนโดยการเพิ่มการใหบริการ โดยการเพิ่ม 

คาใชจายเพื่อสาธารณชน การศึกษาความเชื่อของประชาชนในเรื่องของการทํางานของรัฐเปนเรื่อง 

สําคัญ เพราะในที่สุดความเห็นของประชาชนก็สามารถควบคุมการทํางานของรัฐบาลได ในทวีป 

ยุโรปหลายประเทศมีการศึกษาวาความเห็นความเชื่อเหลานั้นมีการเปลี่ยนแปลงไปอยางไร และมี 

การเปรียบเทียบกันระหวางประเทศดวย (Borre และ Scarbrough, 1998: 4) 

การทํางานของรัฐบาลหมายถึงขอบเขตของกิจกรรมของรัฐบาลและที่รัฐบาลดําเนิน 

กิจกรรมนั้น ซึ่งกอใหเกิดผลกระทบตอชีวิตประจําวันของประชาชน โดยพิจารณานโยบายตางๆ 

ของรัฐ 

การศึกษาเรื่องความเชื่อตอการทํางานของรัฐเพราะผลกระทบของนโยบายของรัฐ 

ในปจจุบันมีมากขึ้น ดังนั้น ระดับของการสนับสนุนกิจกรรมตางๆ ของรัฐจึงเปนเรื่องสําคัญ 

ในปจจุบัน เพราะเปนการสนับสนุนระบบการเมืองโดยภาพรวม 

จากการศึกษาของ Baker, Dalton และ Hildebrant (1981) นโยบายใหมๆ ของรัฐเกี่ยวของ 

กับสภาพแวดลอม สถานภาพทางเพศ และกลุมเชื้อชาติ ความตองการที่จะใหมีการเปลี่ยนแปลง 

มาจากประเด็นของความมีสิทธิที่เทาเทียมกันของกลุมสตรี ชนกลุมนอย ดังนั้น สิ่งที่คาดหวังจาก 

รัฐบาลที่มีมากขึ้น จึงเกี่ยวของกับการเปลี่ยนแปลงกรอบการทํางานของรัฐบาล 

69

การสนับสนุนการทํางานของรัฐมีมากตราบเทาที่เศรษฐกิจเติบโต อาทิ รายไดจากภาษี 

มากขึ้นโดยไมเพิ่มอัตราภาษี นอกจากนี้ สิ่งที่ประชาชนเชื่ออาจเปลี่ยนแปลงความสําคัญของ 

ประเด็นปญหาเกี่ยวกับความเชื่อตอขอบเขตการทํางานของรัฐกําหนดมาจากที่ใด และผลเปน 

อยางไร ทฤษฎีเสรีประชาธิปไตยเห็นวาความเห็นของประชาชนมีอิทธิพลตอรัฐบาลและ 

นักการเมือง นโยบายของรัฐคงความตอเนื่องของนโยบายได เพราะนโยบายนั้นอยูในความสนใจ 

ของประชาชน 

ปจจัยที่มีผลตอทัศนะของประชาชนเกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอม เชน สภาพ 

เศรษฐกิจ (เกิดในยุโรปตั้งแต ค.ศ.1970) ทําใหเกิดแนวคิดใหมๆ เกี่ยวกับสิ่งที่รัฐบาลควรทําหรือไม 

ควรทํา เชน การปฏิรูปกฎหมาย หรือการแปรรูปรัฐวิสาหกิจ นอกจากนี้ สภาพประชากร โครงสราง 

ทางสังคมก็มีผลตอทัศนะของประชาชน อาทิ การเปลี่ยนสภาพของประชากรในยุโรป เมื่อ 30 ปที่ 

ผานมา มีผลตอความคาดหวังของประชาชนตอรัฐ โดยมุงที่การศึกษาเปนสําคัญ และใหความสําคัญ 

กับระบบการศึกษาที่เปนเรื่องการศึกษาเพื่อชีวิตที่ดีกวา และจะบรรลุไดอยาง ทัศนะของประชาชน 

ทําใหรัฐบาลแตละประเทศจัด สวัสดิการใหประชาชนในลักษณะที่แตกตางกันดวย หากประชาชน 

ไมพอใจนโยบายของรัฐเสียแลว ในที่สุดก็จะมีผลตอการสนับสนุนทางการเมืองโดยภาพรวม 

เพราะทัศนะของประชาชนเปนเรื่องที่นําไปสูความไมพอใจตอพฤติกรรมของนักการเมืองในระยะ 

ยาว หากระดับของความไมพอใจตอการทํางานของรัฐบาลมีมาก แตมีความคาดหวังใหมีการ 

เปลี่ยนแปลงยอมนําไปสูการลดลงของความชอบธรรมในระบบการเมือง ภายใตสถานการณเชนนี้ 

Easton (1965) เห็นวาหากเปนเชนนี้อนาคตของรัฐบาลและระบบการเมืองและสังคมนั้นๆ กําลัง 

ถูกคุกคาม 

ประชาชนจึงคาดหวังใหรัฐมีการปรับเปลี่ยนการทํางาน ความเชื่อของประชาชนอาจมี 

มากขึ้น และมีความตองการนโยบายใหมๆ ความคาดหวังใหรัฐบาลทํางานใหสําเร็จมีมากขึ้น 

แตอาจมีประเด็นอื่นๆ ที่เกี่ยวของดวยเชน ความเห็นตอการใชงบประมาณที่มากมหาศาล หรือการที่ 

ประชาชนเชื่อวารัฐบาลทํางานไมมีประสิทธิภาพ หรือสนใจแตประเด็นชีวิตประจําวัน 

การศึกษาทัศนะของประชาชน Borre และ Scarbrough (1998) ใชการสอบถามความคิด 

เห็นตอนโยบายตางๆ ของรัฐ ทัศนคติไมใชเปนเพียงตัวชี้วัดของความเชื่อเกี่ยวกับกรอบการทํางาน 

ของรัฐบาล ทัศนคติยังเปนเรื่องของสิ่งที่ประชาชนเชื่อ และอาจถูกตอง เปนจริงหรือไมถูกตองเปน 

จริงก็ได เชน การสนับสนุนนโยบายหรือการมีกฎหมายที่แข็งกราว อาจเกิดจากความเชื่อที่วาการ 

ลงโทษอยางรุนแรงอาจลดอัตราการเกิดอาชญากรรมลงได บางคนตอตานนโยบายอาจมาจากความ 

คิดที่วานโยบายไมมีประสิทธิภาพ ใชงบประมาณมากเกินไป ความเชื่อเหลานี้เปนสิ่งสําคัญ ขอมูล 

ที่มีผลตอความเชื่องในชวงเวลาตางๆ และความแตกตางของความเชื่อ ความตองการใหรัฐบาล 

ดําเนินกิจกรรมตางๆ อาจมาจากความเชื่อวารัฐบาลไมคอยทํางาน ควรทําดีกวานี้และมากกวานี้ 

ในยุโรปมีการทําสํารวจ (Euro barometer) เพื่อวัดทัศนคติของประชาชนในชวงเวลาตางๆ การมี 

70

ขอมูลเกี่ยวกับทัศนะของประชาชนในชวงเวลาตางๆ สามารถศึกษาการเปลี่ยนแปลงดานนโยบาย 

ของรัฐและการเมืองได 

ความเห็นของประชาชนที่ตางกันในแตละประเทศ อาจเนื่องมาจากความแตกตางดาน 

การเมือง วัฒนธรรม ระดับการพัฒนาเศรษฐกิจ Inglehart (อางใน Borre และ Scarbrough ,1998 : 

18) เห็นวาแนวโนมที่ประชาชนในสังคมที่มีเศรษฐกิจกาวหนาจะตอตานการขยายสวัสดิการ 

หรือลดการไมเทาเทียมกันดานรายได และตอตานการจัดการของรัฐในเรื่องทางเศรษฐกิจและ 

อุตสาหกรรม (Inglehart, 1990 : 256) ทฤษฎีทางเลือกสาธารณะ (Public choice theory) อาจใชได 

กับเรื่องนี้ ประชาชนที่มีรายไดเหนือระดับปกติจะมีการตอบสนองทางลบตอการขยายสวัสดิการ 

เพราะมูลคาของสินคาสาธารณะเหลานี้ ในเรื่องของภาษีและผลประโยชนที่จะไดรับ แตตรงกันขาม 

ในประเทศดอยพัฒนามีการกระจายรายไดที่ไมเทาเทียม และประชาชนที่มีรายไดสูงเปนกลุมนอย 

ซึ่งมีอิทธิพลมากตอการขยายสวัสดิการและลดความแตกตางดานรายได ในประเทศที่มีเศรษฐกิจดี 

ประชาชนที่มีรายไดมากจะเปนกลุมใหญ ดังนั้น การคัดคานในการขยายสวัสดิการจึงมีมากแตไมได 

หมายถึงวาประชาชนไมตองการมีสวัสดิการ จริงๆ แลวมันเปนเรื่องที่รัฐบาลตองศึกษาอยางมากใน 

ศตวรรษที่ 1980 

ปจจัยทางเศรษฐกิจก็เปนสิ่งสําคัญในแตละประเทศ ความตองการดานนโยบายตางๆ ของ 

รัฐขึ้นกับปจจัยหลายๆ ประการ เชน ความตองการปองกันอาชญากรรมจะมีมากในกลุมผูจะตกเปน 

เหยื่อของอาชญากรรม ไดแก ผูหญิงและคนสูงอายุ ความเชื่อเหลานี้จะอธิบายคุณคาและบรรทัด 

ฐานของสังคมนั้น ประชาชนผูสูงอายุมักจะคาดหวังกับกฎหมายดั้งเดิมและดานอื่นๆ เชนเดียวกับ 

กลุมชนชั้นกลางที่ตองการสวัสดิการ ขณะที่กลุมเยาวชนสนใจเรื่องนโยบายใหมๆ เชน ความ 

ชวยเหลือจากตางประเทศ ความเทาเทียมทางเพศ และการวิจัยทางเทศโนโลยี แตไมมีกลุมใดที่มี 

ความเห็นตางกันในเรื่องการใชจายดานการทหาร เปนตน (Borre และ Scarbrough, 1998: 19) 

ดังนั้น จากการสํารวจวรรณกรรมขางตน ในการศึกษาครั้งนี้ ผูวิจัยจึงมุงศึกษาทัศนะของ 

ประชาชนตอการทํางานของภาครัฐ จากการสํารวจความคิดเห็นในประเด็นตางๆ ตามที่มีการศึกษา 

อาทิ ศึกษาความพอใจตอการทํางานของรัฐบาลโดยภาพรวม ซึ่งคาดวาเกิดจากความพอใจ 

ในนโยบายดานตางๆ และการมีขอมูลเกี่ยวกับอํานาจหนาที่ของรัฐบาล โดยวัดจากความรูความ 

เขาใจ นอกจากนี้ ยังศึกษาปจจัยที่มีผลตอความพอใจตอนโยบายดานตางๆ โดยคาดวาปจจัยทาง 

เศรษฐกิจและสังคม นาจะมีผลตอความพอใจในนโยบายของรัฐ ดังที่คนพบกันในหลายๆ ประเทศ 

71


ระเบียบวิธีวิจัย 

3.1 วิธีวิจัย 

ระเบียบวิธีการวิจัยที่ใชในการศึกษาวิจัยครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Study) 

โดยใชการวิจัยแบบสํารวจ (Survey Research) เพื่อคนหาความสัมพันธระหวางตัวแปรตางๆ ที่ 

กําหนดขึ้น ซึ่งกระทําโดยการระบุปญหาสําหรับการวิจัย การกําหนดวัตถุประสงค และการตั้ง 

สมมติฐานเพื่อการทดสอบ ดังไดกลาวรายละเอียดไวแลวในบทที่ 1 และบทที่ 2 สําหรับในบทที่ 3 

นี้จะเปนการกลาวถึงรายละเอียดของกิจกรรมตางๆ ที่กระทําในการวิจัย ประกอบดวยการกําหนด 

ประชากรและการสุมตัวอยาง และการเก็บรวบรวมขอมูล รวมถึงการวิเคราะหขอมูลเพื่อนําไปสูการ 

ตอบสมมติฐานที่ไดตั้งไว 

3.2 ประชากรและการสุมตัวอยาง 

ประชากรซึ่งเปนกลุมเปาหมายสําหรับการวิจัยนี้ไดแก ประชาชนชาวไทยผูมีสิทธิออกเสียง 

เลือกตั้ง (ผูมีอายุ 18 ปบริบูรณขึ้นไป) โดยใชแบบแผนการสุมตัวอยางที่มีขั้นตอนดังตอไปนี้ 

1.สุมตัวอยางความนาจะเปนโดยใชขอมูลเขตการเลือกตั้งโดยวิธีการสุมแบบกลุม (Cluster 

Sampling) จากเขตเลือกตั้งทั้งหมด 400 เขต เพื่อใหไดเขตเลือกตั้งสําหรับลงเก็บขอมูล 50 เขต 

2.ในแตละเขตเลือกตั้งประกอบไปดวยหนวยเลือกตั้งจํานวนแตกตางกัน นํารายชื่อหนวย 

เลือกตั้งทั้งหมดจัดเปนบัญชีสําหรับทําการสุมตัวอยางโดยใชวิธีเดียวกับการสุมเขตเลือกตั้ง เพื่อให 

ไดหนวยเลือกตั้งสําหรับทําการเก็บขอมูลจํานวน 100 หนวยเลือกตั้ง 

3.ในแตละหนวยเลือกตั้งที่สุมไดประกอบไปดวยผูมีสิทธิเลือกตั้งจํานวนแตกตางกัน 

นํารายชื่อผูมีสิทธิเลือกตั้งทั้งหมดจัดทําเปนบัญชีสําหรับทําการสุมตัวอยางโดยใชวิธีเดียวกันกับการ 

สุมเขตเลือกตั้งและการสุมหนวยเลือกตั้ง เพื่อใหไดประชากรตัวอยางซึ่งจะเปนผูตอบคําถาม 2,000 

ราย 

กระบวนการนี้ทําใหสามารถทําการสุมตัวอยางความนาจะเปนของผูมีสิทธิเลือกตั้งชาวไทย 

ไดอยางแทจริง ซึ่งเคยใชในการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับระดับความเปนประชาธิปไตยของสถาบันพระ 

ปกเกลามาแลวครั้งหนึ่ง และไดรับผลจากการศึกษาวิจัยที่นาเชื่อถือ โดยที่กลุมตัวอยางสามารถเปน 

ตัวแทนของผูมีสิทธิเลือกตั้งทั่วประเทศไดอยางแทจริง 

ภายหลังจากการสุมอยางแบบกลุมทําใหไดหนวยเลือกตั้งเปนพื้นที่สําหรับเก็บขอมูล 

กระจายไปในพื้นที่ 42 จังหวัดในทุกภาคของประเทศ ดังตารางตอไปนี้ 

72

ภาค 

ภาคเหนือ 

ภาคตะวันออก 

เฉียงเหนือ 

ภาคกลาง 

&ตะวันออก 

ภาคใต กรุงเทพฯ รวม 

จังหวัด 

(จํานวน) 

7 12 16 6 1 42 

จํานวน 358 565 719 224 134 2,000 

สัดสวน 0.18 0.28 0.36 0.11 0.07 1.00 

3.3 เครื่องมือที่ใชในการศึกษา 

เครื่องมือที่ใชในการศึกษานี้ คือ แบบสอบถาม (Questionnaire) และแบบวัด ซึ่งผูวิจัยสราง 

ขึ้นจากการศึกษาแนวคิด ทฤษฎี เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ แบงออกเปน สวน (โปรดดูตัวอยาง 

แบบสอบถามในภาคผนวก ก) คือ 

สวนที่ 1 แบบสอบถามขอมูลพื้นฐานของผูตอบ ประกอบดวยคําถามซึ่งสวนใหญมี 

ลักษณะเปนคําถามแบบปลายปด (Close – ended) เพื่อใชเปนมาตรวัดตัวแปรที่ใชเปนตัวแปรอิสระ 

(Independent Variable) และบางตัวอาจใชเปนตัวแปรควบคุม (Independent Variable) ดวย ตัวแปร 

ดังกลาวไดแก 

- ตัวแปรจังหวัดและอําเภอที่อาศัยอยู (คําถามขอ 1.1) 

- ตัวแปรเพศ (คําถามขอ 1.2) 

- ตัวแปรอายุ (คําถามขอ 1.3) 

- ตัวแปรสถานภาพสมรส (คําถามขอ 1.4) 

- ตัวแปรอาชีพ (คําถามขอ 1.5) 

- ตัวแปรรายได (คําถามขอ 1.6) 

- ตัวแปรการศึกษา (คําถามขอ 1.7) 

- ตัวแปรการนับถือศาสนา (คําถามขอ 1.8) 

- ตัวแปรภาษาที่ใชในครอบครัว (คําถามขอ 1.9) 

- ตัวแปรเขตที่อยูอาศัย (คําถามขอ 1.10) 

สวนที่ 2 แบบสอบถามการเปดรับสื่อทางการเมือง (คําถามขอ 2.1 – 2.4) ประกอบดวยคํา 

ถามทั้งแบบปลายปดและปลายเปด (Close and Open – ended) เพื่อทราบถึงการเปดรับฟงขอมูลขาว 

สารทางการเมืองของประชาชนวามีการเปดรับจากแหลงใดบาง (หนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน) ใน 

ระดับใด (ทุกวัน สัปดาหละ 2-3 วัน สัปดาหละครั้ง แทบจะไมไดติดตามเลย) และจากแหลงขาว 

สารใดมากที่สุด (หนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน พูดคุยกับบุคคลอื่น หอกระจายขาว อื่นๆ) 

73

สวนที่ 3 แบงคําถามเปนสองสวน คือ สวนแรก แบบวัดระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 

ลักษณะของแบบวัดเปนชนิด 4 ตัวเลือก (บอยมาก คอนขางบอย นานๆ ครั้ง ไมเคยเลย) จํานวน 10 

ขอ และชนิด 2 ตัวเลือก จํานวน 4 ขอ รวม 14 ขอ โดยใชคําถามที่ถามถึงความถี่ของการมีสวนรวม 

ในการกระทํากิจกรรมตางๆ อางอิงกับลําดับขั้นของการมีสวนรวมทางการเมืองในบริบทสากลซึ่ง 

ถวิลวดี (2543) พัฒนาจาก Milbrath (1965) และ Roth และ Wilson (1980) ตามลําดับ (รายละเอียด 

ตัวชี้วัดในบทที่ 2) ดังนี้ 

(ก) ความสนใจและการมีสวนรวมระดับต่ํา 

1. คุยเรื่องการเมืองกับคนในครอบครัว หรือกับเพื่อน (คําถามขอ 3A.1) 

2. ไปลงคะแนนในการเลือกตั้งทองถิ่น (คําถามขอ 3A.8) 

3. ไปเลือกตั้ง ส.ว. (ครั้งแรก) เมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2543 (คําถามขอ 3B.1) 

4. ไปเลือกตั้ง ส.ส. (ครั้งแรก) เมื่อวันที่ 6 มกราคม 2544 (คําถามขอ 3B.2) 

5. พูดชักชวนผูอื่น ใหไปลงคะแนนใหผูสมัครหรือใหเห็นดวยกับนโยบายของนักการ 

เมืองหรือพรรคการเมืองที่ทานชื่นชอบ (คําถามขอ 3A.9) 

6. ใสหมวก หรือสวมเสื้อ หรือติดสติกเกอรเพื่อรวมประชาสัมพันธทางการเมือง ใน 

ระหวางมีการเลือกตั้ง (คําถามขอ 3A.7) 

(ข) ความสนใจและการมีสวนรวมระดับปานกลาง 

1. มีการติดตอกับนักการเมืองหรือผูนําทางการเมือง (คําถามขอ 3A.5) 

2. เคยบริจาคเงินหรือสิ่งของเพื่อสนับสนุนพรรคการเมืองหรือเพื่อชวยผูสมัครทั้งระดับ 

ทองถิ่นหรือระดับชาติใชหาเสียง (คําถามขอ 3A.10) 

3. รวมชุมนุมฟงการหาเสียง/แนะนําตัวผูสมัครรับเลือกตั้ง (คําถามขอ 3A.4) 

4. เขารวมในเวทีสาธารณะหรือประชาพิจารณที่มีการจัดขึ้นในทองถิ่น (คําถามขอ 3A.3) 

5. มีการรวมตัวกับคนอื่นเปนกลุมผลประโยชนหรือเปนสมาชิกกลุม (คําถามขอ 3A.2) 

6. ชวยผูสมัครบางคนหาเสียง (คําถามขอ 3A.6) 

7. ใหการสนับสนุนพรรคการเมือง (คําถามขอ 3A.11) 

8. เปนสมาชิกพรรคการเมือง (คําถามขอ 3A.12) 

สวนที่สอง แบบสอบถามการไปใชสิทธิเลือกตั้ง ประกอบดวยคําถามแบบปลายปดชนิด 

หลายตัวเลือกรวม 9 ขอ ทั้งนี้ แมวานักวิชาการในประเทศตะวันตกจะจัดลําดับการมีสวนรวมโดย 

การใชสิทธิออกเสียงเลือกตั้งของประชาชนวาเปนการมีสวนรวมในระดับต่ําเทานั้น แตการมีสวน 

รวมในการเลือกตั้งนับเปนการมีสวนรวมทางการเมืองที่สําคัญของประชาชนทั่วไป และยังเปน 

กติกาหลักที่สําคัญในระบอบประชาธิปไตยดวย ดังนั้น จึงไดมีคําถามซึ่งเปนการถามเกี่ยวกับการไป 

74

ใชสิทธิ การไดรับขาวสารเกี่ยวกับการเลือกตั้ง ปจจัยที่ทําใหตัดสินใจไปลงคะแนน รวมทั้งปจจัยที่ 

ใชตัดสินใจเลือกผูสมัครดวย ดังนี้ 

- การไปใชสิทธิเลือกตั้งที่ผานมา 

• การเลือกตั้ง ส.ว. (ครั้งแรก) เมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2543 (คําถามขอ 3B.1) 

• การเลือกตั้ง ส.ส. (ครั้งแรก) เมื่อวันที่ 6 มกราคม 2544 (คําถามขอ 3B.2) 

- การใชสิทธิเลือกตั้ง กรณีมีการเลือกตั้งใหมหลายรอบ 

• การเลือกตั้ง ส.ส./ส.ว. ใหม ในเขตเลือกตั้ง (คําถามขอ 3B.3) 

• การไปใชสิทธิเลือกตั้งในกรณีที่มีการเลือกตั้งใหม (คําถามขอ 3B.4) 

- ขอมูลขาวสารเกี่ยวกับการเลือกตั้งและผูสมัครรับเลือกตั้งจากสื่อที่ไดรับมากที่สุด (คํา 

ถามขอ 3C) 

- ปจจัยหลักที่ทําใหไปลงคะแนน (คําถามขอ 3D) 

- ปจจัยที่ใชในการพิจารณาเลือกผูสมัคร (คําถามขอ 3E) 

- ความตั้งใจที่จะไปใชสิทธิเลือกตั้ง ส.ส. หรือ ส.ว. ครั้งตอไป (คําถามขอ 3F) 

- ความรูสึกอยากตรวจสอบติดตามการทํางานของ ส.ว./ส.ส.หรือรัฐบาล ภายหลังการ 

เลือกตั้ง (คําถามขอ 3G) 

สวนที่ 4 แบบวัดโลกทัศนและความเห็นทางการเมือง ซึ่งจะมีทั้งขอความ “เชิงบวก” หรือ 

ขอความที่แสดงการสนับสนุนระบบการเมืองการปกครอง และสะทอนโลกทัศนแบบ 

ประชาธิปไตย และขอความ “เชิงลบ” หรือขอความที่แสดงการตอตานระบบการเมืองการปกครอง 

และสะทอนโลกทัศนแบบประเพณีนิยม/อํานาจนิยม โดยมีคําตอบใหเลือกตอบ 4 ระดับ คือเห็น 

ดวยมากที่สุด คอนขางเห็นดวย ไมคอยเห็นดวย และไมเห็นดวยเลย รวมทั้งสิ้น 24 ขอ ดังตอไปนี้ 

- การสนับสนุนตอระบบการเมือง 2 ขอ 

• การยอมรับในระบบการปกครองปจจุบันของประเทศ (คําถามขอ 4A.1) 

• การยอมรับในระบบการเลือกตัวแทน (คําถามขอ 4A.2) 

- ประสิทธิภาพทางการเมือง 4 ขอ 

• ความเขาใจตอระบบการเมืองที่ซับซอน (คําถามขอ 4B.1) 

• การยอมรับอํานาจการบริหารโดยคณะบุคคล (คําถามขอ 4B.2) 

• ความเชื่อมั่นในอิทธิพลตอการทํางานของรัฐบาล (คําถามขอ 4B.3) 

• ความเชื่อมั่นในการไปใชสิทธิเลือกตั้ง (คําถามขอ 4B.4) 

- วัฒนธรรมทางการเมืองแบบอํานาจนิยม 3 ขอ 

• การยอมรับอํานาจของผูนํา (คําถามขอ 4C.1) 

• การเปดรับการแกปญหาโดยทหาร (คําถามขอ 4C.2) 

75

• การยอมรับฟงเสียงขางนอย (คําถามขอ 4C.3) 

- คานิยมแบบประเพณีนิยม 1 ขอ 

• การยอมรับฐานะทางสังคม (คําถามขอ 4D.1) 

- การแบงแยกทางความคิด 3 ขอ 

• การธํารงความเปนเจาของรัฐวิสาหกิจของรัฐ (คําถามขอ 4E.1) 

• อํานาจของรัฐในการตัดสินใจเรื่องของทองถิ่น (คําถามขอ 4E.2) 

• การรักษาวัฒนธรรมของชาติ (คําถามขอ 4E.3) 

- ความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตย ระบบรัฐสภา 6 ขอ 

• ความเชื่อมั่นในเสียงของฝายคานในสภา (คําถามขอ 4F.1) 

• การยอมรับรูปแบบการชุมนุมประทวงของประชาชน (คําถามขอ 4F.2) 

• การยอมรับการออกกฎหมายโดยสภาผูแทนราษฎร (คําถามขอ 4F.3) 

• ความเชื่อมั่นในสิทธิที่จะแสดงความคิดเห็นตอการทําหนาที่ของศาล (คําถาม 

ขอ 4F.4) 

• การยอมรับการอภิปรายแสดงความเห็นในสภาผูแทนราษฎร (คําถามขอ 4F.5) 

• ความเชื่อมั่นตอการอภิปรายไมไววางใจในสภา (คําถามขอ 4F.6) 

- การตรวจสอบทางการเมือง 

• ความตองการระบบที่เปดเผย โปรงใส (คําถามขอ 4G.1) 

• การตรวจสอบดวยการทําประชาพิจารณ (คําถามขอ 4G.2) 

- ความเชื่อถือตอวิถีทางประชาธิปไตย 

• การยอมรับในสิทธิที่เทาเทียมกันทางเพศ (คําถามขอ 4H.1) 

• ความเชื่อถือตอวิถีทางประชาธิปไตยในการแกไขปญหาชีวิตความเปนอยู (คํา 

ถามขอ 4H.2) 

• ความยอมรับในความเทาเทียมกันทางการเมือง โดยไมขึ้นกับระดับการศึกษา 

(คําถามขอ 4H.3) 

นอกจากนี้ คําถามในชวงทายของสวนที่ 4 เปนแบบสอบถามที่เนนเฉพาะโลกทัศน และ 

ความคิดเห็นตอนักการเมือง เพื่ออธิบาย “นักการเมืองที่ดีในความเห็นของคนไทย” ประกอบดวย 

คําถามปลายเปด 1 ขอ และคําถามแบบ 5 ตัวเลือกอีก 3 ขอ รวมทั้งสิ้น 4 ขอ ในประเด็นดังนี้ 

- ความหมายของนักการเมืองที่ดี (คําถามขอ 4I.1) 

- ความสัมพันธกับนักการเมือง 

• เชิญนักการเมืองมารวมงานประเพณี (คําถามขอ 4I.2) 

• ขอรับบริจาคจากนักการเมือง (คําถามขอ 4I.3) 

76

• ขอรับความชวยเหลือจากนักการเมือง (คําถามขอ 4I.4) 

สวนที่ 5 ประกอบดวยแบบวัดระดับการรับรูเกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพและหนาที่ของประชาชน 

ตามรัฐธรรมนูญ ชนิด 2 ตัวเลือก (ทราบ / ไมทราบ) เพื่อทดสอบระดับความรูพื้นฐานของประชา 

ชนที่มีตอรัฐธรรมนูญ จํานวน 10 ขอ และแบบสอบถามการมีสวนหรือมีผูเกี่ยวของไดรับหรือไดใช 

สิทธิเสรีภาพและหนาที่ดังกลาว (เคยใช / ไมเคยใช) จํานวน 10 ขอ รวมทั้งระดับความพอใจจากการ 

ไดรับหรือไดใชสิทธินั้นๆ (พอใจ / ไมพอใจ) จํานวน 7 ขอ รวม 27 ขอ ในประเด็นตามรัฐธรรมนูญ 

ดังนี้ 

- สิทธิเสมอกันในการรับการศึกษาขั้นพื้นฐานไมนอยกวา 12 ป (คําถามขอ 5A.1-5A.2) 

- สิทธิเสมอกันในการรับบริการทางสาธารณสุขที่ไดมาตรฐาน(คําถามขอ 5B.1-5B.2) 

- สิทธิของผูยากไรมีสิทธิไดรับการรักษาพยาบาลจากสถานบริการสาธารณสุขของรัฐ 

โดยไมเสียคาใชจาย(คําถามขอ 5C.1-5C.3) 

- สิทธิของบุคคลที่จะมีสวนรวมกับรัฐและชุมชนในการบํารุงรักษา และการได 

ประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติ(คําถามขอ 5D.1-5D.3) 

- เสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ(คําถามขอ 5E.1-5E.3) 

- สิทธิเขาชื่อเสนอกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิ เสรีภาพ และแนวนโยบายแหงรัฐ(คําถามขอ 

5F.1-5F.3) 

- สิทธิเขาชื่อเพื่อถอดถอนบุคคลซึ่งดํารงตําแหนงสําคัญๆ หากมีพฤติการณสอทุจริต 

หรือร่ํารวยผิดปกติ(คําถามขอ 5G.1-5G.3) 

- สิทธิเขาชื่อเพื่อเสนอกฎหมายทองถิ่น(คําถามขอ 5H.1-5H.2) 

- สิทธิเขาชื่อเพื่อถอดถอนผูบริหารหรือสมาชิกสภาทองถิ่น(คําถามขอ 5I.1-5I.2) 

- สิทธิไดรับทราบขอมูลหรือขาวสารสารธารณะในครอบครองของหนวยราชการ(คํา 

ถามขอ 5J.1-5J.3) 

สวนที่ 6 แบงเปนสามสวน คือ สวนแรก แบบวัดความรูเกี่ยวกับรัฐสภา ประกอบดวยคํา 

ถามชนิด 2 ตัวเลือก (ใช / ไมใช) จํานวน 7 ขอ ในประเด็นคําถามดังนี้ 

- โครงสรางของรัฐสภาไทย 2 ขอ (คําถามขอ 6A.1- 6A.2) 

- บทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐสภาไทย 5 ขอ(คําถามขอ 6A.3-6A.7) 

สวนที่สอง แบงการวัดเปนสองรูปแบบ คือ (1) แบบวัดการรับรู โดยการถามถึงการรูจัก 

บุคคลตําแหนงสําคัญที่ทําหนาที่ในระบบรัฐสภา ไดแก 

- ประธานรัฐสภา (คําถามขอ 6B1.1) 

- ประธานวุฒิสภา (คําถามขอ 6B2.1) 

77

- ผูนําฝายคานในสภาผูแทนราษฎร (คําถามขอ 6B3.1) 

- สมาชิกวุฒิสภาในจังหวัดของผูตอบ (คําถามขอ 6B4.1) 

- สมาชิกสภาผูแทนราษฎรในจังหวัดของผูตอบ (คําถามขอ 6B4.2) 

(2) แบบวัดระดับความพึงพอใจ ตอบทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐสภาโดยรวม ประกอบ 

ดวยการวัดระดับความพึงพอใจตอบุคคลตําแหนงสําคัญๆ 4 ขอ ตอสภาผูแทนราษฎร 11 ขอ และตอ 

วุฒิสภา 8 ขอ รวม 23 ขอ คําถามที่ใชเปนคําถามชนิด 4 ตัวเลือกตามระดับความพอใจเรียงจากพอใจ 

มาก คอนขางพอใจ ไมคอยพอใจ จนถึงไมพอใจเลย ในประเด็นดังนี้ 

- ระดับความพึงพอใจตอบุคคล 

• ประธานรัฐสภา (คําถามขอ 6B1.2- 6B1.3) 

• ประธานวุฒิสภา (คําถามขอ 6B2.2) 

• ผูนําฝายคาน (คําถามขอ 6B3.2) 

- ระดับความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของสภาผูแทนราษฎร 

• การแสดงบทบาทผูแทนของประชาชน (คําถามขอ 6C.5 - 6C.6) 

• การแสดงบทบาทการใหความรูความเขาใจทางการเมือง (คําถามขอ 6C.11) 

• การทําหนาที่ทางนิติบัญญัติ (คําถามขอ 6C.1- 6C.4) 

• การทําหนาที่ควบคุมการบริหารราชการแผนดิน (คําถามขอ 6C.7 - 6C.10) 

- ระดับความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของวุฒิสภา 

• การทําหนาที่ทางนิติบัญญัติ (คําถามขอ 6D.1 - 6D.2) 

• การทําหนาที่ควบคุมการบริหารราชการแผนดิน (คําถามขอ 6D.3 - 6D.5) 

• การทําหนาที่ตรวจสอบ (คําถามขอ 6D.6 - 6D.8) 

สวนที่ 3 แบบสอบถามความตองการที่มีตอการทํางานของสมาชิกรัฐสภา ประกอบดวยคํา 

ถามที่สะทอนระดับการเห็นความสําคัญ แบงตัวเลือกเปน 4 ระดับ คือ มีผลกระทบมาก มีผลกระทบ 

บาง มีผลกระทบเล็กนอย และไมมีผลกระทบเลย และคําถามที่ตองการทราบความคาดหวัง 2 แบบ 

แยกเปนคําถามปลายปดชนิด 5 ตัวเลือก (ดีขึ้นมาก คอนขางดีขึ้น เหมือนเดิม คอนขางแยลง แยลง 

มาก) 2 ขอและชนิดปลายเปดระบุได 3 คําตอบ 2 ขอ ในประเด็น ดังตอไปนี้ 

- ผลกระทบจากการทํางานของสมาชิกรัฐสภาตอชีวิตประจําวัน (คําถามขอ 6E) 

- ความคาดหวังตอการทํางานของสมาชิกรัฐสภา (คําถามขอ 6F.1 – 6F.2) 

- บทบาทของสมาชิกรัฐสภาที่ประชาชนตองการ (คําถามขอ 6F.3 – 6F.4) 

สวนที่ 7 แบบวัดและแบบสอบถามเกี่ยวกับรัฐบาล แบงการถามเปนสองสวน สวนแรกเปน 

แบบวัดระดับความรูความเขาใจตอบทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐบาล ชนิดเลือกตอบ 2 ตัวเลือก 

78

8 ขอและแบบวัดระดับความพอใจตอนโยบายรัฐบาล 19 ขอ โดยแบงระดับความพอใจเปน 4 ระดับ 

คือ พอใจมาก คอนขางพอใจ ไมคอยพอใจ และไมพอใจเลย ดังนี้ 

- ความเขาใจเกี่ยวกับรัฐบาล (คําถามขอ 7A.1 – 7A.8) 

- นโยบายของรัฐบาลปจจุบัน (คําถามขอ 7B.1 – 7B.19) 

สวนที่สอง แบบสอบถามความตองการที่มีตอการทํางานของรัฐบาล ประกอบดวยคําถามที่ 

สะทอนระดับความสําคัญตอประชาชน โดยการถามถึงผลกระทบตอชีวิตประจําวัน 1 ขอ แบงตัว 

เลือกเปน 4 ระดับ คือ มีผลกระทบมาก มีผลกระทบบาง มีผลกระทบเล็กนอย และไมมีผลกระทบ 

เลย และการถามถึงความสนใจติดตามการทํางานของรัฐบาล 3 ขอ และคําถามที่สะทอนความพึงพอ 

ใจในการแกไขปญหาอีก 1 ขอ เปนคําถามปลายปดชนิด 4 ตัวเลือก (แกไขไดอยางมาก แกไขไดบาง 

แกไขไดเพียงเล็กนอย ไมสามารถแกไขไดเลย) ในประเด็นดังนี้ 

- ผลกระทบจากการทํางานของรัฐบาลตอชีวิตประจําวัน (คําถามขอ 7B.20) 

- การสนใจติดตามการทํางานของรัฐบาล (คําถามขอ 7B.21 – 7B.22) 

- ความสามารถในการแกไขปญหาของรัฐบาล (คําถามขอ 7B.23) 

สวนที่ 8 แบบสอบถามการติดตอกับเจาหนาที่ของรัฐและนักการเมือง ประกอบดวยคําถาม 

ปลายปดชนิด 3 ตัวเลือก ลักษณะคําถามเปนการถามถึงความถี่ที่ประชาชนติดตอกับบุคคลหรือองค 

กรทางการเมืองทั้งที่เปนทางการและไมเปนทางการ หรือแสดงออกอยางใดอยางหนึ่งเพื่อแกไข 

ปญหาในชีวิตประจําวัน โดยแบงความถี่ออกเปน 3 ระดับ ไดแก เคยมากกวาหนึ่งครั้ง เคยเพียงครั้ง 

เดียว และไมเคยเลย รวม 12 ขอ ดังนี้ 

- ติดตอกับขาราชการที่เกี่ยวของกับปญหา 

- ติดตอกับขาราชการระดับสูง 

- ติดตอกับสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

- ติดตอกับสมาชิกวุฒิสภา 

- ติดตอกับนักการเมืองระดับทองถิ่น 

- ติดตอกับพรรคการเมือง 

- ติดตอกับองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ไดแก ศาลปกครอง ผูตรวจการแผนดินของรัฐ 

สภาคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ 

- ติดตอกับองคกรพัฒนาเอกชน (NGO) สมาคมหรือกลุมทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม 

- ติดตอกับผูนําชุมชน 

- ติดตอกับสื่อมวลชน 

- การเดินขบวน หรือการชุมนุมประทวง 

79

- วิธีการอื่นๆ 

สวนที่ 9 แบงการพิจารณาเปนสองรูปแบบ คือ (1) แบบสอบถามระดับความเชื่อมั่น ตอการ 

ทํางานขององคกรใหมซึ่งเปนผลจากรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน เปนลักษณะคําถามปลายปดชนิด 4 

ตัวเลือกโดยแบงระดับความเชื่อมั่นเปน 4 ระดับ ไดแก เชื่อมั่นมาก คอนขางเชื่อมั่น ไมคอยเชื่อมั่น 

ไมเชื่อมั่นเลย และ (2) แบบวัดระดับความพึงพอใจ ตอการทํางานขององคกรตางๆ ดังกลาวเทาที่ 

ผานมา โดยอาศัยคําถามปลายปดชนิด 4 ตัวเลือก และแบงระดับความพอใจเปน 4 ระดับ คือ พอใจ 

มาก คอนขางพอใจ ไมคอยพอใจ และไมพอใจเลย สําหรับองคกรที่ยกขึ้นสอบถามนั้นมีดังนี้ 

- ศาลยุติธรรม (คําถามขอ 9A) 

- ศาลรัฐธรรมนูญ (คําถามขอ 9B) 

- ศาลปกครอง (คําถามขอ 9C) 

- ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา (คําถามขอ 9D) 

- คณะกรรมการการเลือกตั้ง (คําถามขอ 9E) 

- คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (คําถามขอ 9F) 

- คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน (คําถามขอ 9G) 

- คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ (คําถามขอ 9H) 

- สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (คําถามขอ 9I) 

- คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน (คําถามขอ 9J) 

สวนที่ 10 แบงการพิจารณาเปนสองรูปแบบ คือ (1) แบบสอบถามระดับความเชื่อมั่น ตอ 

สถาบันทางการเมือง เปนลักษณะคําถามปลายปดชนิด 4 ตัวเลือกโดยแบงระดับความเชื่อมั่นเปน 4 

ระดับ ไดแก เชื่อมั่นมาก คอนขางเชื่อมั่น ไมคอยเชื่อมั่น ไมเชื่อมั่นเลย และ (2) แบบวัดระดับความ 

พึงพอใจ ตอการทํางานที่ผานมาของสถาบันดังกลาวเทาที่ผานมา โดยอาศัยคําถามปลายปดชนิด 4 

ตัวเลือก และแบงระดับความพอใจเปน 4 ระดับ คือ พอใจมาก คอนขางพอใจ ไมคอยพอใจ และไม 

พอใจเลย สําหรับสถาบันทางการเมืองสําคัญที่ตั้งเปนคําถาม มีดังนี้ 

- รัฐบาล (คําถามขอ 10A) 

- นายกรัฐมนตรี (คําถามขอ 10B) 

- รัฐสภา (คําถามขอ 10C) 

- สมาชิกสภาผูแทนราษฎร (คําถามขอ 10D) 

- สมาชิกวุฒิสภา (คําถามขอ 10E) 

- ฝายคาน (คําถามขอ 10F) 

- ขาราชการ (คําถามขอ 10G) 

80

- ตํารวจ (คําถามขอ 10H) 

- ทหาร (คําถามขอ 10I) 

- พรรคการเมือง (คําถามขอ 10J) 

- หนังสือพิมพ (คําถามขอ 10K) 

- โทรทัศน (คําถามขอ 10L) 

- องคกรพัฒนาเอกชน (NGO) (คําถามขอ 10M) 

สวนที่ 11 แบบสอบถามระดับความพอใจตอการทํางานโดยภาพรวมของกระทรวง 

ประกอบดวยคําถามปลายปดชนิด 4 ตัวเลือกแบงระดับความพอใจเปน 4 ระดับ คือ พอใจมาก คอน 

ขางพอใจ ไมคอยพอใจ และไมพอใจเลย ตอหนวยงานระดับกระทรวงตามพระราชบัญญัติระเบียบ 

บริหารราชการแผนดิน พ.ศ. 2534 รวม 14 หนวยงาน กลาวคือ 

- กระทรวงมหาดไทย (คําถามขอ 11.1) 

- กระทรวงกลาโหม (คําถามขอ 11.2) 

- กระทรวงยุติธรรม (คําถามขอ 11.3) 

- กระทรวงการตางประเทศ (คําถามขอ 11.4) 

- กระทรวงคมนาคม (คําถามขอ 11.5) 

- กระทรวงพาณิชย (คําถามขอ 11.6) 

- กระทรวงเกษตรและสหกรณ (คําถามขอ 11.7) 

- กระทรวงวิทยาศาสตรเทคโนโลยีและสิ่งแวดลอม (คําถามขอ 11.8) 

- กระทรวงศึกษาธิการ (คําถามขอ 11.9) 

- กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม (คําถามขอ 11.10) 

- กระทรวงสาธารณสุข (คําถามขอ 11.11) 

- กระทรวงอุตสาหกรรม (คําถามขอ 11.12) 

- สํานักนายกรัฐมนตรี (คําถามขอ 11.13) 

- ทบวงมหาวิทยาลัย (คําถามขอ 11.14) 

สวนที่ 12 แบบสอบถามเกี่ยวกับการคอรัปชั่น ประกอบดวยคําถามเพื่อทราบความคิดเห็น 

เกี่ยวกับการคอรัปชั่น 7 ขอ และคําถามเพื่อทราบประสบการณเกี่ยวกับการคอรัปชั่น 1 ขอ โดยใน 

การสอบถามความคิดเห็นเกี่ยวกับการคอรัปชั่นจะถามในสองประเด็นสําคัญ กลาวคือ ประเด็นแรก 

ความคิดเห็นตอพฤติกรรมตางๆ ไดแก 

- การที่เจาหนาที่ของรัฐในระดับใดก็ตามใหญาติหรือเพื่อนเขาทําสัญญาสัมปทานหรือ 

รับเหมากับรัฐ (คําถามขอ 12A.1) 

81

- การใหเงินหรือของขวัญแกชาวบานในระหวางการเลือกตั้ง (คําถามขอ 12A.2) 

- การใหเงินบริจาคแกเจาหนาที่ของรัฐในโอกาสสําคัญ เชน วันขึ้นปใหม วันเกิด หรือ 

กิจกรรมอื่นๆ (คําถามขอ 12A.3) 

- การใหของขวัญหรือทําสิ่งอื่นเพื่อใหเจาหนาที่ซึ่งมีอํานาจพอใจ (คําถามขอ 12A.4) 

โดยใชคําถามปลายปดชนิด 3 ตัวเลือกเพื่อถามวาพฤติกรรมที่ยกเปนคําถามนี้เปน (1) แค 

ของขวัญ (2) เปนการติดสินบน (3) เปนการคอรัปชั่น 

นอกจากความคิดเห็นตอพฤติกรรมตางๆ ดังกลาว ผูวิจัยยังไดตั้งคําถามเพื่อทราบความคิด 

เห็นตอความจําเปนของการคอรัปชั่นในรัฐบาลเพื่อใหการดําเนินงานบางอยางสําเร็จลุลวงไปไดอีก 

ขอหนึ่ง (คําถามขอ 12A.5) เปนคําถามปลายปดชนิด 4 ตัวเลือก คือ เห็นดวยมากที่สุด เห็นดวย ไม 

เห็นดวย ไมเห็นดวยอยางมาก 

ประเด็นที่สอง ความคิดเห็นตอการคอรัปชั่นและการรับสินบนในประเทศไทย ประกอบ 

ดวยคําถามปลายปดชนิด 4 ตัวเลือก ตามระดับความคิดเห็นตอการเกี่ยวของกับการคอรัปชั่นใน 

ระดับทองถิ่น (คําถามขอ 12B.1) และการคอรัปชั่นในระดับชาติ (คําถามขอ 12B.2) รวม 2 ขอ วาผู 

ตอบคําถามเห็นวา (1) แทบไมมีใครเกี่ยวของ (2) เจาหนาที่บางคนคอรัปชั่น (3) เจาหนาที่สวนใหญ 

คอรัปชั่น หรือ (4) คอรัปชั่นเกือบทุกคน 

คําถามสุดทายของสวนที่ 12 เปนการสอบถามถึงประสบการณของประชาชนที่มีสวนรับ 

ทราบหรือพบเห็นเกี่ยวกับการคอรัปชั่นหรือการรับสินบนของเจาหนาที่รัฐ โดยใชคําถามปลายปด 

ชนิด 4 ตัวเลือก คือ (1) เคยพบเห็นดวยตนเอง (2) สมาชิกในครอบครัวหรือเพื่อนเคยพบเห็น เลาให 

ฟง (3) เคยไดฟงจากคนอื่น (4) รูจากสื่อมวลชน 

3.4 การสรางเครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูล 

การสรางแบบสอบถามเพื่อใชเปนเครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูลภาคสนามซึ่งเลือกใช 

วิธีสัมภาษณตามแบบสอบถามนั้น ในขั้นตอนนี้ผูวิจัยไดดําเนินการตามขั้นตอน ดังนี้ 

1. ทําการสํารวจวรรณกรรมและทฤษฎีที่เกี่ยวของจากหนังสือ ผลงานวิจัย และเอกสาร 

ตางๆ เพื่อนําขอมูลที่เกี่ยวของมาประมวลรวมกันสรางเปนแบบสอบถามที่มีเนื้อหาครอบคลุมทุก 

ประเด็นที่ตองการทดสอบ 

2. สรางแบบสอบถามตามรูปแบบและเนื้อหาที่ไดทําการศึกษาไว พรอมทั้งตรวจสอบความ 

ถูกตองของการใชภาษาเบื้องตนโดยคณะผูวิจัย 

3. ตรวจสอบความถูกตองของภาษา ความเที่ยงตรงและความครอบคลุมของเนื้อหา โดย 

เชิญผูทรงคุณวุฒิทางดานรัฐศาสตรรวมประชุมเพื่อใหขอเสนอแนะรางแบบสอบถาม 

4. ดําเนินการปรับแกแบบสอบถามตามความเห็นของที่ประชุมผูทรงคุณวุฒิ และสงรางที่ 

ปรับแกใหผูทรงคุณวุฒิอานตรวจทานและใหขอเสนอแนะเพิ่มเติมกอนนําไปทดสอบ 

82

3.5 การทดสอบและการตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือที่ใชในการศึกษา 

3.5.1 การทดสอบแบบสอบถาม 

ผูวิจัยไดนําแบบสอบถามที่สรางขึ้นไปทําการทดสอบ (Pre-test) โดยการลงไปสัมภาษณ 

เก็บขอมูลแบบสอบถามจํานวน 100 ชุด ในพื้นที่ 2 จังหวัด คือจังหวัดสระบุรี และนครราชสีมา โดย 

การเลือกกลุมตัวอยางที่มีคุณสมบัติใกลเคียงกับกลุมตัวอยางจริงมากที่สุด กลาวคือ กลุมตัวอยาง 

สําหรับการทดสอบนั้น ตองเปนผูมีสิทธิออกเสียงเลือกตั้ง (อายุ 18 ปบริบูรณขึ้นไป) และพยายาม 

กระจายการทดสอบใหครอบคลุมตัวอยางที่มีภูมิหลังทางเศรษฐกิจสังคมตางๆ กัน 

วัตถุประสงคสําคัญของการทดสอบแบบสอบถามเชนนี้คือการทดสอบดานความเปน 

ปรนัย (Objective) ของแบบสอบถาม ไดแก การทดสอบความชัดเจนของขอคําถามตางๆ และความ 

เขาใจที่ตรงกันของผูวิจัยและผูตอบคําถามแตละขอ รวมทั้งจะเปนการเพิ่มความสมบูรณใหแกแบบ 

สอบถามอีกทางหนึ่ง จากขอเสนอแนะหรือการแสดงความคิดเห็นเพิ่มเติมในคําถามปลายเปดของ 

ผูตอบอันจะเปนประโยชนสําหรับการปรับปรุงแบบสอบถามที่จะใชสําหรับการเก็บขอมูลจริง 

ตอไป 

3.5.2 การตรวจสอบคุณภาพแบบสอบถาม 

ผูวิจัยนําแบบสอบถามจากการทดสอบเก็บขอมูลมาทดลองประมวลผล และทดสอบดวยวิธี 

การทางสถิติ โดยการหาคาความนาเชื่อถือ (Reliability) ของแบบวัดความรูเกี่ยวกับรัฐสภา แบบวัด 

ความรูเกี่ยวกับรัฐบาล และแบบวัดความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

สมาชิกวุฒิสภา แบบวัดความพอใจตอนโยบายของรัฐบาลชุดปจจุบัน ขอคําถามของแบบวัดที่อยูใน 

เกณฑยอมรับไดและสามารถนําไปใชศึกษาได ควรมีคาความเชื่อมั่น (Alpha) ตั้งแต 0.70 ขึ้นไป 

(Fraenkel R. Jack & Wallen E. Norman, 1993: 149) ซึ่งเมื่อทดลองใชแบบวัดดังที่กลาวมา พบวา 

แบบวัดความรูเกี่ยวกับรัฐสภา มีคาความเชื่อมั่นเทากับ 0.7531 

แบบวัดความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร มีคาความเชื่อมั่นเทา 

กับ 0.8191 

แบบวัดความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของสมาชิกวุฒิสภา มีคาความเชื่อมั่นเทากับ 0.7655 

แบบวัดความรูเกี่ยวกับรัฐบาล มีคาความเชื่อมั่นเทากับ 0.7767 

แบบวัดความพอใจตอนโยบายของรัฐบาลชุดปจจุบันมีความเชื่อมั่นเทากับ 0.9714 

ซึ่งทั้งหมดอยูในเกณฑที่สามารถนําไปใชได (รายละเอียดในภาคผนวก ค) อยางไรก็ตาม ผูวิจัยได 

ตัดคําถามบางขอออก โดยพิจารณาจากคาความเชื่อมั่นเมื่อตัดตัวแปรนั้นออกจากการคํานวณ 

(Alpha if Item Deleted) เพื่อใหคาความเชื่อมั่นของแบบวัดสูงขึ้น 

83

3.6 การเก็บรวบรวมขอมูลภาคสนาม 

ขั้นตอนการเก็บขอมูลภาคสนาม โดยทําการสัมภาษณกลุมตัวอยางที่ไดทําการสุมตัวอยาง 

อยางเปนระบบไวแลว มีขั้นตอนดังนี้ 

1. คัดเลือกนักวิจัยซึ่งมีความคุนเคยในเรื่องพื้นที่อยางดีเปนนักวิจัยหลักในภาคสนาม 

2. นักวิจัยภาคสนามดําเนินการคัดเลือกพนักงานสัมภาษณที่มีคุณสมบัติเหมาะสม ทั้งใน 

ดานระดับการศึกษา บุคลิกภาพ ความเขาใจในสภาพแวดลอม สังคมและวัฒนธรรม และจะตองเปน 

ผูที่มีความซื่อสัตยและรับผิดชอบในการปฏิบัติหนาที่ นอกจากนี้ ในบางพื้นที่พนักงานสัมภาษณจะ 

ตองสามารถพูดภาษาทองถิ่นเพื่อสื่อสารกับผูตอบคําถามไดดีอีกดวย 

3. มีการประชุมรวมกันเพื่อทําความเขาใจเกี่ยวกับระเบียบวิธีการวิจัย ตั้งแตประชากรและ 

การสุมตัวอยาง แบบสอบถามและการปรับปรุงแบบสอบถาม รวมทั้งการเก็บขอมูลโดยการใชวิธี 

สัมภาษณตามแบบสอบถาม 

4. จัดทําหนังสือจากสถาบันพระปกเกลาถึงผูนําชุมชนประจําพื้นที่ ขอความรวมมือในการ 

ลงพื้นที่สัมภาษณประชาชนเพื่อเก็บขอมูล ใหแกนักวิจัยภาคสนามเพื่อใชแนะนําตัวและประสาน 

งานในการลงเก็บขอมูล 

5. นักวิจัยภาคสนามและพนักงานสัมภาษณ ทําการเก็บขอมูลภาคสนามระหวางเดือน 

กรกฎาคม – สิงหาคม พ.ศ.2545 (รายละเอียดวันเวลาที่ลงเก็บขอมูลในแตละพื้นที่ในภาคผนวก ข) 

โดยกอนทําการเก็บขอมูลในแตละพื้นที่ นักวิจัยภาคสนามจะประสานงานกับเจาหนาที่ผูดูแลประจํา 

พื้นที่นั้นๆ เชน นายอําเภอ ปลัดอําเภอ ปลัดเทศบาล กํานัน ผูใหญบาน ฯลฯ เพื่อขอใหชวยอํานวย 

ความสะดวกในการติดตามหากลุมตัวอยางตามบัญชีรายชื่อ 

6. ในการสัมภาษณกลุมตัวอยาง พนักงานสัมภาษณจะแนะนําตัวและชี้แจงเกี่ยวกับวัตถุ 

ประสงคของการทําวิจัยใหกลุมตัวอยางทราบ เพื่อทําความเขาใจและขอความรวมมือกอนเริ่ม 

สัมภาษณทุกครั้ง 

7. นักวิจัยภาคสนามทําการตรวจสอบความครบถวนของการเก็บขอมูล และนําสงแบบ 

สอบถามทั้งหมดเพื่อทําการประมวลผลขอมูลตอไป 

ดวยวิธีการดังกลาว ทําใหผูวิจัยสามารถเก็บขอมูลภาคสนามไดแบบสอบถามจํานวน 2,000 

ชุดครบถวนตามกลุมเปาหมายที่ไดวางไว 

3.7 การวิเคราะหตัวแปร 

การศึกษาตัวแปรขางตนจะทําใหเขาใจถึง ระดับการมีสวนรวมของประชาชน และความพึง 

พอใจตอการทํางานของสถาบันทางการเมืองตางๆ ของประชาชน โดยทั้งหมดจะนําเสนอผล 

การวิเคราะหในรูปตาราง (Contingency Analysis) ทั้งในลักษณะที่เปนตัวแปรเดี่ยว และในลักษณะ 

ที่เปนความสัมพันธระหวางตัวแปร 

84

การศึกษาในรูปตารางตัวแปรเดี่ยวเพื่อทราบถึงขอมูลพื้นฐานซึ่งเปนลักษณะทางเศรษฐกิจ 

สังคมประชากรโดยทั่วไป ระดับการเปดรับสื่อของประชาชน ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 

โลกทัศนและความเห็นทางการเมือง ความรูเกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพ และหนาที่ของประชาชนตาม 

รัฐธรรมนูญ ความรูความเขาใจและความพึงพอใจตอบทบาทและอํานาจหนาที่ของรัฐสภา รัฐบาล 

องคกรอิสระ และสถาบันทางการเมืองที่สําคัญอื่นๆ การติดตอกับเจาหนาที่และนักการเมืองเมื่อเกิด 

ปญหา ความพอใจตอการทํางานของกระทรวงตางๆ ในภาพรวม และทัศนคติ ตลอดจนประสบ 

การณเกี่ยวกับการคอรัปชั่น 

การศึกษาความสัมพันธระหวางตัวแปรลักษณะทางเศรษฐกิจสังคมประชากรกับตัวแปรอื่น 

เพื่อตอบสมมติฐานการวิจัยอยางนอยสามประการ กลาวคือ 

ประการแรก เพื่ออธิบายวาระดับการมีสวนรวมของประชาชนเปนอยางไร และมีปจจัยใด 

บางที่มีอิทธิพลตอระดับการมีสวนรวมของประชาชน 

ประการที่สอง เพื่ออธิบายวาระดับความรูความเขาใจของประชาชนที่มีตอบทบาท 

และอํานาจหนาที่ของสถาบันทางการเมืองเปนอยางไร ประชาชนมีความพึงพอใจในการทํางานของ 

องคกรตางๆ ในระดับใด และประชาชนใหความเชื่อมั่นตอสถาบันทางการเมืองตางๆ หรือไม 

อยางไร 

ประการสุดทาย เพื่อเปนการมุงติดตามผลจากการบังคับใชรัฐธรรมนูญ จากการวิเคราะห 

ประเด็นตางๆ ตั้งแตระดับการมีสวนรวม ความรูความเขาใจ ความพึงพอใจ และความเชื่อมั่นของ 

ประชาชนวา รัฐธรรมนูญปจจุบันสามารถบรรลุผลตามเจตนารมณหรือไม อยางไร 

85


ผลการศึกษาวิจัย 

ในบทที่ 4 นี้จะเปนการนําเสนอการผลการศึกษาวิจัยที่ไดรับจากการสัมภาษณกลุมตัวอยาง 

2,000 คนทั่วประเทศ ตามวิธีการสุมตัวอยางและระเบียบวิธีวิจัยที่ไดกลาวไวแลวในบทที่ผานมา 

โดยแบงการนําเสนอผลการวิเคราะหโดยแบงเปน 7 หัวขอตามลําดับ ไดแก ขอมูลพื้นฐานของผูตอบ 

การเปดรับสื่อ โลกทัศน และความเห็นทางการเมือง ความรูความเขาใจเกี่ยวกับการเมืองไทยในปจจุบัน 

การมีสวนรวมทางการเมือง ความเขาใจตอบทบาทการทํางานและความคิดเห็นตอรัฐบาล และความคิด 

เห็นตอองคกรอิสระ จากนั้น ผูวิจัยจะไดบูรณาการความสัมพันธของปจจัยตางๆ ประกอบดวยปจจัยที่มี 

ผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง ปจจัยที่มีผลตอความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล และปจจัยที่มีผล 

ตอความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ โดยเชื่อมโยงเขากับการบรรลุผลตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ อันจะ 

นําไปสูขอเสนอแนะเกี่ยวกับการสงเสริมการมีสวนรวมทางการเมือง การรักษาเสถียรภาพของรัฐบาล 

และการเสริมสรางความเชื่อมั่นของประชาชนตอองคกรอิสระในบทถัดไป 

4.1 ขอมูลพื้นฐานของผูตอบ 

การที่บุคคลมีลักษณะลักษณะทางสังคมตางกันทําใหเขามีประสบการณที่แตกตางกันซึ่งนําไป 

สูความแตกตางกันเชิงพฤติกรรมและความคิดเห็นดวย ในบางกรณีคานิยมทางวัฒนธรรมในสังคมอาจ 

เปนตัวกําหนดบรรทัดฐานเฉพาะอยาง ทําใหบุคคลที่มีลักษณะทางสังคมอยางหนึ่งจะตองมีความสนใจ 

หรือมีพฤติกรรมอยางหนึ่งโดยเฉพาะ นอกจากนี้ ลักษณะของตัวอยางที่มีความใกลเคียงกับลักษณะ 

ประชากรที่แทจริงยอมหมายถึงความเปนตัวแทนที่ดีของกลุมตัวอยาง ซึ่งสงผลโดยตรงตอความนา 

เชื่อถือของขอมูลที่ไดรับ สําหรับตัวอยางในการศึกษาครั้งนี้เปนชายรอยละ 47.7 และเปนหญิงรอยละ 

52.3 อัตราสวนหญิงตอชาย 100 คน เทากับ 107 ใกลเคียงกับอัตราสวนเพศของประชากรจากสํามะโน 

ประชากร 2543 ซึ่งสัดสวนหญิงตอชาย เทากับ 109 ตัวอยางรอยละ 48.3 อายุระหวาง 30-49 ป และตัว 

อยางที่เปนผูสูงอายุ (อายุ 60 ปขึ้นไป) รอยละ 19.2 ซึ่งสูงกวาสัดสวนของประชากรในป 2543 เทากับ 

รอยละ13.4 ดูตารางที่ 4.1 

ตารางที่ 4.1 รอยละของเพศและอายุ 

ขอมูลพื้นฐาน รอยละ (จํานวน) 

เพศ 

ชาย 47.7 

หญิง 52.3 

รวม 100.0 (2,000) 

86

อายุ 


ต่ํากวา 29 ป 8.1 

30-39 ป 23.4 

40-49 ป 24.9 

50-59 ป 19.6 

60 ปขึ้นไป 19.2 

รวม 100.0 (2,000) 

ตัวอยางรอยละ 86.9 สมรสแลว รอยละ 13.1 ยังไมเคยสมรส และตัวอยางเกือบทั้งหมดนับถือ 

ศาสนาพุทธ ดูตารางที่ 4.2 

ตารางที่ 4.2 รอยละของสถานภาพสมรสและศาสนา 


สถานภาพสมรส 

โสดไมเคยแตงงาน 13.1 

แตงงานแลวอยูดวยกัน 78.2 

อยูดวยกันโดยไมแตงงาน 0.7 

แตงงานแลวแยกกันอยู 1.8 

หยา 1.2 

หมาย 5.2 

รวม 100.0 (2000) 

ทานนับถือศาสนา 

พุทธ 95.7 

คริสตโรมันคาทอลิก 0.4 

คริสตโปแตสแตน 0.5 

อิสลาม 3.5 

รวม 100.0 (2000) 

87

เกี่ยวกับอาชีพของตัวอยางรอยละ 52.5 ของตัวอยางประกอบอาชีพเกษตรกรซึ่งใกลเคียงกับ 

ตัวเลขประชากรในป 2543 รอยละ 16.1 ประกอบอาชีพรับจางทั่วไป คนงาน มีเพียงรอยละ 3.3 ที่ 

ประกอบอาชีพรับราชการ/รัฐวิสาหกิจ/องคกรของรัฐ ตัวอยางรอยละ 69.9 จบการศึกษาระดับประถม 

ตน ประถมปลายหรือเทียบเทา ซึ่งคอนขางมากกวาตัวเลขสํามะโนประชากรป 2543 ตัวอยางจบการ 

ศึกษาระดับปริญญาตรีหรือสูงกวารอยละ 4.1 ซึ่งใกลเคียงกับตัวเลขจากสํามะโนประชากรป 2543 ซึ่ง 

เทากับรอยละ 5.6 ดูตารางที่ 4.3 และตารางที่ 4.4 

ตารางที่ 4.3 รอยละของอาชีพ 


อาชีพ 

ไมระบุ 0.1 

เกษตรกร 52.5 

พนักงาน/ลูกจางบริษัทเอกชน 2.0 

ทํางานองคกรเอกชน (NGO) 0.1 

คาขายเล็กๆนอยๆ 9.3 

นักเรียน นิสิต นักศึกษา 1.6 

แมบาน ขาราชการบํานาญ 3.6 

รับจางทั่วไป คนงาน 16.1 

รับราชการ/รัฐวิสาหกิจ/องคกรของรัฐ 3.3 

เจาของกิจการรานคา/ธุรกิจขนาดกลาง 1.9 

ประกอบธุรกิจขนาดใหญ 0.2 

ไมไดทํางาน/วางงาน 7.5 

รับจางเอางานมาทําที่บาน 0.5 

อื่นๆ 1.7 

รวม 100.0(2000) 

88

ตารางที่ 4.4 รอยละของการศึกษา 


การศึกษาสูงสุด 

ไมเคยเรียนหนังสือ 4.2 

ประถมตน(ป.1-ป.4) หรือเทียบเทา 51.7 

ประถมปลาย(ป.6/ป.7) หรือเทียบเทา 18.2 

มัธยมตน/เทียบเทา 8.9 

มัธยมปลาย/ปวช./เทียบเทา 9.2 

อนุปริญญา/ปวส./ปวท.หรือเทียบเทา 3.2 

ปริญญาตรี 3.8 

ปริญญาโท 0.3 


รวม 100.0(2000) 

ตัวอยางรอยละ 47.6 พูดภาษาไทยกลางและภาษาทองถิ่นตามสัดสวนของตัวอยางที่เลือกมา 

ตัวอยางรอยละ 68.0 เปนผูที่อาศัยในเขตชนบทหรือองคการบริหารสวนตําบล ซึ่งเทากับสัดสวนของ 

ประชากรที่อาศัยตามสํามะโนประชากร 2543 ดูตารางที่ 4.5 และตารางที่ 4.6 

ตารางที่ 4.5 รอยละของการพูดภาษา 


ทานพูดภาษาใดเมื่ออยูบาน 

ภาษาไทยกลาง 47.6 

ภาษาไทยลานนา 11.1 

ภาษาไทยอีสาน 25.7 

ภาษาไทยใต 11.3 

ภาษาชาวเขา 0.6 


รวม 100.0(2000) 

89

ตารางที่ 4.6 รอยละของเขตบาน 


บานของทานอยูในเขต 

เทศบาลนคร 0.6 

เทศบาลเมือง 1.2 

เทศบาลตําบล 23.8 

องคการบริหารสวนตําบล 68.0 

กรุงเทพมหานคร/พัทยา 6.6 

รวม 100.0(2000) 

จากลักษณะของตัวอยาง 2,000 ตัวอยางนี้ ซึ่งเลือกมาเปนตัวแทนของประชากรกวา 40 ลาน 

คนทั้งประเทศ พอจะประเมินเบื้องตนไดใกลเคียงมากกับลักษณะของประชากร โดยเฉพาะในเรื่องอัตรา 

สวนเพศ ศาสนา อาชีพ เขตที่อยูอาศัย ที่ใกลเคียงพอสมควรไดแกเรื่องอายุ การศึกษา เพราะฉะนั้นจึงทํา 

ใหมั่นใจวาลักษณะของตัวอยางที่จะนําเสนอตอไปจะเปนลักษณะของประชากรหรือเปนตัวแทนของ 

ประชากรได 

4.2 การเปดรับสื่อ 

ในรอบทศวรรษที่ผานมา เทคโนโลยีการสื่อสารไดเจริญรุดหนาไปอยางมาก ทําใหผูคน 

สามารถรับขอมูลขาวสารไดรวดเร็ว และมีชองทางเพิ่มมากขึ้น เมื่อถามถึงการติดตามขาวสารการเมือง 

จากสื่อตางๆ เปนประจําหรือไม ก็ปรากฏเปนที่ชัดเจนวา โทรทัศนเปนสื่อเปนสื่อที่สําคัญที่สุด นั่นคือ 

รอยละ 76.0 ตอบวาติดตามจากโทรทัศนทุกวัน รอยละ 76.0 ดูตารางที่ 4.7 

ตารางที่ 4.7 รอยละของการติดตามขาวสารการเมืองจากสื่อ N = 2,000 

สื่อ ทุกวัน 

สัปดาหละ 

2-3 วัน 

สัปดาห 

ละครั้ง 

แทบจะไมได 

ติดตามเลย 

• หนังสือพิมพ 12.8 13.1 11.8 62.3 100.0 

• วิทยุ 9.4 8.1 8.7 73.8 100.0 

• โทรทัศน 76.0 14.9 3.1 6.0 100.0 

รวม 

90

ในทํานองเดียวกันโทรทัศนก็เปนแหลงขาวสารการเมืองที่สําคัญที่สุดแทบจะเปนแหลงเดียว 

เทานั้น คือรอยละ 93.6 ดูตารางที่ 4.8 

ตารางที่ 4.8 รอยละของแหลงการติดตามขาวสารการเมือง N = 2,000 

ทานติดตามขาวสารการเมืองจากแหลงใดมากที่สุด รอยละ 

• หนังสือพิมพ 1.5 

• วิทยุ 1.9 

• โทรทัศน 93.6 

• พูดคุยกับคนอื่น 1.8 

• หอกระจายขาว 0.8 

• อื่นๆ 0.5 

รวม 100.0 

โทรทัศนยังเปนสื่อที่สําคัญที่ตัวอยางไดรับขาวสารเกี่ยวกับการเลือกตั้งและผูสมัครรับเลือก 

ตั้ง รองลงมาไดแก ปายประชาสัมพันธ ผูนําทองถิ่น การหาเสียง การแนะนําตัวและหัวคะแนนก็เปน 

แหลงที่มีบทบาทอยูบาง คือมีผูตอบรอยละ 18.7 ดูตารางที่ 4.9 

ตารางที่ 4.9 รอยละของการไดรับขอมูลขาวสารเกี่ยวกับการเลือกตั้งและผูสมัครรับเลือกตั้งจากสื่อ 

ทานไดรับขอมูลขาวสารเกี่ยวกับการเลือกตั้งและผู 

รอยละ (จํานวน) 

สมัครรับเลือกตั้งจากสื่อใดมากที่สุด 

หนังสือพิมพหรือนิตยสาร 1.5 

โทรทัศน 32.4 

กิจกรรมการหาเสียง/แนะนําตัว 12.3 

วิทยุ 1.6 

ปายประชาสัมพันธของรัฐ 22.4 

เจาหนาที่ชวยหาเสียง (หัวคะแนน) 6.2 

ผูนําทองถิ่น 22.6 


รวม 100.0(2000) 

91

4.3 โลกทัศน และความเห็นทางการเมือง 

การศึกษาเกี่ยวกับโลกทัศนและความเห็นพื้นฐานเกี่ยวกับการเมืองเปนหัวขอที่สําคัญมากตอ 

การทําความเขาใจเกี่ยวกับพฤติกรรม และการแสดงทัศนะของบุคคลในประเด็นตางๆ เนื่องจากโลก 

ทัศนของแตละบุคคลไมเพียงมีอิทธิพลตอคานิยมของบุคคลนั้นๆ แตยังเปนสิ่งสะทอนลักษณะเฉพาะ 

ของบุคคลซึ่งเปนผลจากกระบวนการเรียนรูในอดีตและปจจุบันของบุคคลนั้น อันจะทําใหผูศึกษา 

สามารถตั้งเปนสมมติฐานเกี่ยวกับความคาดหวังตออนาคตของบุคคลดังกลาว รวมถึงการใชเปนขอมูล 

ประกอบการวิเคราะหหาสาเหตุของการกระทําที่แสดงออกวาวางอยูบนพื้นฐานทางความคิดแบบใด 

(Dahl, 1971) ตารางที่ 4.10 แสดงใหเห็นวาผูตอบคําถามสวนใหญมีความคิดเห็นที่สนับสนุนตอระบบ 

การปกครอง กลาวคือ เกือบรอยละ 90 เห็นวาระบอบการปกครองของประเทศในปจจุบันดีอยูแลว และ 

ไววางใจคนใหมาเปนรัฐบาลเพื่อทําในสิ่งที่ถูกตอง 

ตารางที่ 4.10 รอยละของความคิดเห็นตอการสนับสนุนตอระบบการเมือง 

การสนับสนุนตอระบบการเมือง เห็นดวย 

มากที่สุด 

คอนขาง 

เห็นดวย 

ไมคอย 


ไมเห็น 

ดวยเลย 

รวม 


ระบอบการปกครองของประเทศเราใน 

ปจจุบันเหมาะสมกับเรามากที่สุดแลว 

ถึงแมวามันจะมีความบกพรองอยูบาง 

ก็ตาม 

35.4 52.6 10.5 1.6 100.0 

(2000) 

ทานสามารถไววางใจคนมาเปนรัฐบาล 

เพื่อใหทําในสิ่งที่ถูกตอง 

34.7 49.8 13.0 2.5 100.0 

(2000) 

อยางไรก็ตาม มากกวารอยละ 80 ของผูตอบคําถามยังคงเห็นวาการเมืองและการปกครองดูซับ 

ซอนมากจนประชาชนไมเขาใจ และที่นาเปนหวงคือ ผูตอบคําถามสวนใหญเห็นวาประเทศปกครอง 

ดวยคนสวนนอย กลาวคือ รอยละ 80.4 เห็นวาประเทศถูกบริหารโดยคณะบุคคลซึ่ง ประชาชนธรรมดา 

ไมสามารถทําอะไรไดมาก และรอยละ 74.7 เห็นวาประเทศถูกบริหารโดยคณะบุคคลซึ่งประชาชน 

ธรรมดาไมสามารถทําอะไรไดมาก มีเพียงพลังของประชาชนผานกระบวนการเลือกตั้งเทานั้นที่ประชา 

ชนเห็นวาจะสามารถทําใหประเทศเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้นได (ตารางที่ 4.11) 

92

ตารางที่ 4.11 รอยละของความคิดเห็นตอประสิทธิภาพทางการเมือง 

ประสิทธิภาพทางการเมือง เห็นดวย 








รวม 


การเมืองและการปกครองดูซับซอนมาก 

จนประชาชนอยางทานไมเขาใจ 

45.8 34.5 13.4 6.3 100.0 

(2000) 

ประเทศถูกบริหารโดยคณะบุคคลซึ่ง 

ประชาชนธรรมดาไมสามารถทําอะไร 

37.6 42.8 12.9 6.7 100.0 

(2000) 

ไดมาก 

ประชาชนธรรมดาอยางเราไมมีอิทธิพล 

ใดๆตอการทํางานของรัฐบาล 

38.3 36.4 14.7 10.6 100.0 

(2000) 

ถาประชาชนอยางทานไปเลือกตั้งจะทํา 

ใหประเทศเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น 

61.8 30.7 5.0 2.5 100.0 

(2000) 

ยิ่งไปกวานั้น ขอมูลจากผูตอบคําถามยังสะทอนวาประชาชนมีวัฒนธรรมการเมืองแบบอํานาจ 

นิยม กลาวคือ รอยละ 70 เห็นวาผูนํารัฐบาลเปรียบเสมือนหัวหนาครอบครัวใหญฉะนั้นเราควรทําตาม 

การตัดสินใจของเขา ในขณะเดียวกัน มากกวาครึ่งหนึ่งเห็นวาเราไมควรทนฟงความคิดเห็นทางการเมือง 

ที่แตกตางจากคนสวนใหญ และที่นาสนใจอยางยิ่งคือ มากกวารอยละ 60 เห็นดวยวาถามีการคอรัปชั่น 

มากในประเทศทหารควรเขามาควบคุมรัฐบาลเพื่อจัดการสิ่งที่ถูกตอง (ตารางที่ 4.12) 

ตารางที่ 4.12 รอยละของความคิดเห็นตอวัฒนธรรมการเมืองแบบอํานาจนิยม 

วัฒนธรรมการเมืองแบบอํานาจนิยม เห็นดวย 








รวม 


ผูนํารัฐบาลเปรียบเสมือนหัวหนา 

ครอบครัวใหญฉะนั้นเราควรทําตาม 

การตัดสินใจของเขา 

29.6 40.4 22.3 7.7 100.0 

(2000) 

ถามีการคอรัปชั่นมากในประเทศ 

ทหารควรเขามาควบคุมรัฐบาลเพื่อ 

จัดการสิ่งที่ถูกตอง 

เราไมควรทนฟงความคิดเห็นทาง 

การเมืองที่แตกตางจากคนสวนใหญ 

31.4 30.2 15.3 23.1 100.0 

(2000) 

18.6 35.0 24.4 22.0 100.0 

(2000) 

93

แตก็นายินดีอยูบางวาผูตอบสวนใหญมีความคิดเห็นที่ตรงกันขามกับคานิยมดั้งเดิม กลาวคือผู 

ตอบมากกวารอยละ 80 ไมเห็นดวยหากคนที่มีฐานะทางสังคมดีกวาจะไดรับการดูแลจากรัฐบาลมากกวา 

(ตารางที่ 4.13) 

ตารางที่ 4.13 รอยละของความคิดเห็นตอ Tradition Value 

คานิยมแบบดั้งเดิม เห็นดวย 








รวม 


คนที่มีฐานะทางสังคมดีกวาควรไดรับ 

การดูแลจากรัฐบาลมากกวา 

7.2 13.0 18.4 61.5 100.0 

(2000) 

ความคิดเห็นในเรื่องการแบงแยกทางความคิดนับวาสนับสนุนความคิดเห็นตอวัฒนธรรมการ 

เมืองแบบอํานาจนิยมของกลุมตัวอยางไดเปนอยางดี โดยจะเห็นวา ผูตอบคําถามสวนใหญหรือรอยละ 

86 เห็นวารัฐบาลควรมีอํานาจในการตัดสินใจเกี่ยวกับเรื่องตางๆของทองถิ่นมากขึ้นกวานี้ ซึ่งดูจะสวน 

ทางกับแนวทางการพัฒนาประชาธิปไตยของประเทศที่พยายามกระจายอํานาจไปสูทองถิ่น นอกจากนี้ ผู 

ตอบคําถามสวนใหญยังใหความสําคัญกับความเปนชาติและตองการใหรัฐเปนผูจัดสรรบริการที่จําเปน 

แกประชาชน กลาวคือ เกือบทั้งหมดหรือรอยละ 97.5 เห็นวาประเทศของเราควรรักษาวัฒนธรรมของ 

เราไวแทนที่จะรับวัฒนธรรมของประเทศอื่นมาเปนวัฒนธรรมของตน และรอยละ 83.9 เห็นวารัฐบาล 

ควรรักษาความเปนเจาของรัฐวิสาหกิจ (เชน การไฟฟา โทรศัพท) ไวเชนเดิม (ตารางที่ 4.14) 

ตารางที่ 4.14 รอยละของความคิดเห็นตอ Ideological Cleavage 

การแบงแยกทางความคิด เห็นดวย 








รวม 


รัฐบาลควรรักษาความเปนเจาของ 

รัฐวิสาหกิจ (เชน การไฟฟา 

โทรศัพท) ไวเชนเดิม 

54.0 29.9 9.3 6.8 100.0 

(2000) 

รัฐบาลควรมีอํานาจในการตัดสินใจ 

เกี่ยวกับเรื่องตางๆ ของทองถิ่นมาก 

ขึ้นกวานี้ 

ประเทศของเราควรรักษาวัฒนธรรม 

ของเราไวแทนที่จะรับวัฒนธรรมของ 

ประเทศอื่นมาเปนวัฒนธรรมของตน 

46.3 39.7 9.3 4.7 100.0 

(2000) 

84.0 13.5 0.9 1.6 100.0 

(2000) 

94

แมวาผูตอบคําถามจะมีความคิดเห็นที่สนับสนุนวัฒนธรรมการเมืองแบบอํานาจนิยม แตการให 

ความสําคัญกับความเปนชาติและอํานาจของรัฐบาล รวมทั้งความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตยระบบ 

รัฐสภาอาจอธิบายในเชิงบวกวา คนสวนใหญมีความคิดเห็นที่สนับสนุนระบอบประชาธิปไตยแบบตัว 

แทนซึ่งสอดคลองอยางยิ่งกับความคิดเห็นที่แสดงความไววางใจใหคนเขามาเปนรัฐบาลเพื่อทําในสิ่งที่ 

ถูกตองดังที่ไดกลาวไปแลว 

ตารางที่ 4.15 รอยละของความคิดเห็นตอความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตย ระบบรัฐสภา 

ความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตย 

ระบบรัฐสภา 









รวม 


เสียงของฝายคานในสภาผูแทนราษฎรแม 

จะมีอํานาจนอยกวาแตจะชวยควบคุม 

รัฐบาลมิใหใชอํานาจไปในทางที่ผิดได 

37.0 43.6 10.9 8.4 100.0 

(2000) 

การชุมนุมประทวงของประชาชนเปนวิธี 

การที่ดีที่ประชาชนสามารถแสดงความคิด 

เห็นในสิ่งที่รัฐบาลทําได 

การบัญญัติกฎหมายของสภาผูแทนราษฎร 

เปนไปเพื่อประโยชนของประชาชน 

ประชาชนควรวิพากษวิจารณคําวินิจฉัย 

ของศาลได 

การอภิปรายกันในสภาผูแทนราษฎร แม 

จะทําใหออกกฎหมายลาชา แตมีความรัด 

กุมและเปนประโยชนกวาเพราะมีเวลาใน 

การพิจารณาประเด็น 

การอภิปรายไมไววางใจในสภาถือเปน 

เรื่องเสียเวลาเปลา 

23.2 39.0 19.4 18.4 100.0 

(2000) 

43.3 45.4 9.7 1.6 100.0 

(2000) 

42.1 41.9 8.4 7.6 100.0 

(2000) 

50.3 41.1 6.9 1.7 100.0 

(2000) 

25.2 18.9 23.4 32.5 100.0 

(2000) 

ตารางที่ 4.15 แสดงใหเห็นวาผูตอบคําถามสวนใหญมีความคิดเห็นไปในทิศทางที่เชื่อมั่นตอ 

การปกครองระบอบประชาธิปไตยระบบรัฐสภา กลาวคือ รอยละ 88.7 เห็นวาการบัญญัติกฎหมายของ 

สภาผูแทนราษฎรเปนไปเพื่อประโยชนของประชาชน และเกือบทั้งหมดหรือรอยละ 91.4 เห็นดวยกับ 

การอภิปรายในสภาเพื่อพิจารณากฎหมายใหรัดกุม สอดคลองกับความเห็นสวนใหญที่ไมเห็นดวนวา 

การอภิปรายในสภาเปนเรื่องเสียเวลาเปลา นอกจากนี้ ผูตอบคําถามสวนใหญแสดงเห็นดวยวาการแสดง 

95

ความคิดเห็นเปนสิ่งที่ประชาชนพึงแสดงออกได โดยรอยละ 84 เห็นวาประชาชนควรวิพากษวิจารณคํา 

วินิจฉัยของศาลได และรอยละ 62.2 เห็นวาการชุมนุมประทวงของประชาชนเปนวิธีการที่ดีที่ประชาชน 

สามารถแสดงความคิดเห็นในสิ่งที่รัฐบาลทําได ความคิดเห็นของผูตอบคําถามในเรื่องนี้ชัดเจนยิ่งขึ้น 

เมื่อนําไปพิจารณารวมกับความคิดเห็นเกี่ยวกับการตรวจสอบทางการเมืองและความเชื่อถือตอวิถีทาง 

ประชาธิปไตย 

ความคิดเห็นดังตารางที่ 4.16 แสดงวาผูตอบคําถามตองการระบบการเมืองที่โปรงใสและ 

ประชาชนสามารถมีสวนรวมทางการเมืองได กลาวคือรอยละ 96.9 เห็นวาควรมีการเปดเผยขอมูลเกี่ยว 

กับสมาชิกรัฐสภาใหสาธารณชนทราบเพื่อลดปญหาคอรัปชั่น ขณะเดียวกันรอยละ 94.9 เห็นดวยวาการ 

ทําประชาพิจารณมีความจําเปนตอกระบวนการตัดสินใจในการกําหนดนโยบายของชาติ 

ตารางที่ 4.16 รอยละของความคิดเห็นตอการตรวจสอบทางการเมือง 

การตรวจสอบทางการเมือง เห็นดวย 








รวม 


ขอมูลเกี่ยวกับสมาชิกควรมีการเปดเผย 

ใหสาธารณชนทราบ เพราะจะชวยลด 

การคอรัปชั่นในรัฐบาลได 

65.0 31.9 1.7 1.4 100.0 

(2000) 

การทําประชาพิจารณมีความจําเปนตอ 

กระบวนการตัดสินใจในการกําหนด 

นโยบายของชาติ 

61.4 33.5 3.2 1.9 100.0 

(2000) 

ผูตอบคําถามรอยละ 90.5 เห็นวาผูหญิงมีความสามารถเชนเดียวกับผูชายในการเปนผูนํา 

ประเทศ และรอยละ 91.3 เห็นวาประชาชนที่มีการศึกษานอยหรือไมมีการศึกษาเลยก็สามารถแสดง 

ความคิดเห็นทางการเมืองไดดีเทากับ ผูที่มีการศึกษาสูง แสดงถึงความเชื่อมั่นตอวิถีประชาธิปไตยของ 

ประชาชนที่มิไดถูกจํากัดดวยเรื่องเพศหรือฐานะทางสังคม อยางไรก็ตาม รอยละ 64.6 ยังคงเห็นวาคน 

เราเกิดมาถาปากทองยังหิวถึงมีประชาธิปไตยก็ไมมีความหมาย ซึ่งสะทอนถึงความคาดหวังตอระบอบ 

ประชาธิปไตยวาจะสามารถนํามาซึ่งการมีกินมีใชของประชาชนหรือเปน “ประชาธิปไตยที่กินได” นั่น 

เอง (ตารางที่ 4.17) 

96

ตารางที่ 4.17 รอยละของความคิดเห็นตอความเชื่อถือตอวิถีทางประชาธิปไตย 

ความเชื่อถือตอวิถีทางประชาธิปไตย เห็นดวย 








รวม 


ผูหญิงมีความสามารถเชนเดียวกับผู 

ชายในการเปนผูนําประเทศ 

68.2 22.3 7.2 2.4 100.0 

(2000) 

คนเราเกิดมาถาปากทองยังหิว ถึงมี 

ประชาธิปไตยก็ ไมมีความหมาย 

32.7 31.9 18.4 17.1 100.0 

(2000) 

ประชาชนที่มีการศึกษานอยหรือไมมี 

การศึกษาเลยก็สามารถแสดงความคิด 

เห็นทางการเมืองไดดีเทากับ ผูที่มีการ 

ศึกษาสูง 

68.4 22.9 6.3 2.5 100.0 

(2000) 

นอกจากความคิดเห็นจะเปนการสะทอนถึงโลกทัศนของผูตอบคําถามแลว การสอบถามถึง 

ประสบการณบางอยางก็สามารถวิเคราะหถึงพื้นฐานทางความคิดของบุคคลไดเชนเดียวกัน ตารางที่ 

4.18 แสดงใหเห็นวาผูนําชุมชน ขาราชการและนักการเมืองทองถิ่นเปนที่พึ่งที่ประชาชนจะไปติดตอเมื่อ 

มีปญหา กลาวคือเมื่อสอบถามกลุมตัวอยางวาในรอบ 3 ปที่ผานมาเมื่อเกิดปญหาทานดําเนินการอยางไร 

รอยละ 28.8 ตอบวาเคยติดตอผูนําชุมชน คนรูจัก เพื่อใหดําเนินการตอใหมากกวา 1 ครั้งมากที่สุด รอง 

ลงมาตอบวาติดตอกับขาราชการในหนวยราชการที่เกี่ยวของ รอยละ 27.1 และติดตอนักการเมือง 

ทองถิ่น รอยละ 19.4 ตามลําดับ 

ตารางที่ 4.18 รอยละของการการติดตอกับเจาหนาที่ของรัฐและนักการเมือง 

เคยมาก 

กวา 1 ครั้ง 

เคยเพียง 

ครั้งเดียว 

ไมเคยเลย รวม 


ติดตอกับขาราชการในหนวยราชการที่เกี่ยวของ 27.1 6.9 66.0 100.0(2000) 

ติดตอกับขาราชการการเมืองระดับสูง 5.3 3.7 91.1 100.0(2000) 

ติดตอ ส.ส. 4.1 2.9 93.0 100.0(2000) 

ติดตอ ส.ว. 1.7 1.6 96.8 100.0(2000) 

ติดตอนักการเมืองทองถิ่น 19.4 6.7 73.9 100.0(2000) 

ติดตอพรรคการเมือง 1.6 1.4 97.1 100.0(2000) 

97

ติดตอกับศาลปกครอง คณะกรรมการ 

สิทธิมนุษยชนแหงชาติ ผูตรวจการแผนดินของ 


ติดตอองคกรเอกชน(NGOs)/สมาคม (องคกร 

ชาวนา องคกรการคา กลุมสิทธิมนุษยชน 

กลุมผลประโยชน ฯลฯ) 

ติดตอผูนําชุมชน คนรูจัก เพื่อใหดําเนินการ 

ตอให 

ติดตอรองเรียนโดยผานสื่อมวลชน เชน 

โทรทัศนวิทยุ หนังสือพิมพ การเดินขบวน/การ 

ประทวง 

เคยมาก เคยเพียง ไมเคยเลย รวม 

กวา 1 ครั้ง ครั้งเดียว 


0.9 1.2 97.9 100.0(2000) 

3.6 1.9 94.6 100.0(2000) 

28.8 6.2 65.0 100.0(2000) 

1.1 1.0 97.9 100.0(2000) 

เมื่อสอบถามเกี่ยวกับความสัมพันธของผูตอบกับนักการเมือง ตารางที่ 4.19 แสดงใหเห็นวานัก 

การเมืองไทยมีปฏิสัมพันธกับกิจกรรมทางประเพณีและวัฒนธรรมของประชาชนในระดับที่นาสนใจ 

กลาวคือ มีผูตอบถึงรอยละ 14.8 ที่เคยเชิญนักการเมืองมารวมพิธีกรรม เชน งานศพ แตงงาน บวชนาค 

ทําบุญขึ้นบานใหมและนักการเมืองมารวมงานตลอด 

ตารางที่ 4.19 รอยละของการเชิญนักการเมืองมารวมงานศพ แตงงาน บวชนาค ทําบุญขึ้นบานใหม 

ทานเคยเชิญนักการเมืองมารวมงานศพ แตงงาน บวชนาค ทําบุญขึ้น 

บานใหมหรือไมและในกรณี ถานักการเมืองที่ทานเชิญไมมารวมงาน 

ทานรูสึกอยางไร 

รอยละ 


ไมเคยเชิญ 

83.8 

เคยเชิญและนักการเมืองมารวมงานตลอด 

14.8 

เคยเชิญแตไมมาแลวไมโกรธ 

0.6 

เคยเชิญแตไมมาแลวโกรธ 

0.2 

อื่นๆ 

0.7 

รวม 100.0(2000) 

98

นอกจากนี้ ผูตอบคําถามรอยละ 6.1 ตอบวาเคยขอรับการบริจาคเงินหรือสิ่งของจากนักการเมือง 

และไดรับบริจาคเสมอ (ตารางที่ 4.20) 

ตารางที่ 4.20 รอยละของการขอรับการบริจาคเงิน/สิ่งของจากนักการเมือง 

ทานเคยขอรับการบริจาคเงิน/สิ่งของจากนักการเมืองหรือไมและใน 

กรณี ถานักการเมืองที่ทานขอรับบริจาคไปไมใหตามที่ขอทานรูสึก 

อยางไร 



ไมเคยขอรับบริจาค 

92.2 

เคยขอและไดรับบริจาคเสมอ 

6.1 

เคยขอแตไมไดรับการบริจาคแลวไมโกรธ 

0.8 

เคยขอแตไมไดรับการบริจาคแลวโกรธ 

0.4 


0.6 

รวม 100.0(2000) 

สําหรับการไดรับการชวยเหลือในเรื่องสวนตัว ปรากฏวา ผูตอบรอยละ 2.3 ตอบวาเคยขอใหนัก 

การเมืองชวยเหลือฝากคนที่รูจักเขาโรงเรียนหรือเขาทํางาน และไดรับการชวยเหลือทุกครั้ง (ตารางที่ 

4.21) 

ตารางที่ 4.21 รอยละของการขอใหนักการเมืองชวยเหลือฝากคนที่ทานรูจักเขาโรงเรียน/ทํางาน 

ทานเคยขอใหนักการเมืองชวยเหลือฝากคนที่ทานรูจักเขาโรงเรียน/ 

ทํางานหรือไม และในกรณีถานักการเมืองที่ทานขอไมใหความชวย 

เหลือทานจะรูสึกอยางไร 



ไมเคยขอใหชวย 

97.0 

เคยขอ และไดรับการชวยเหลือทุกครั้ง 

2.3 

เคยขอ แตไมไดรับการชวยเหลือ แลวไมโกรธ 

0.4 

เคยขอ แตไมไดรับการชวยเหลือ แลวโกรธ 

0.3 


0.1 

รวม 100.0(2000) 

จะเห็นไดวา ปฏิสัมพันธระหวางนักการเมืองกับประชาชนในสังคมไทยมีหลายรูปแบบ ทั้ง 

แบบที่เปนทางการ เปนงานพิธีกรรม และการชวยเหลือสวนตัวซึ่งบางครั้งมิใชวิธีการที่ถูกตองตาม 

99

ครรลองประชาธิปไตยนัก ผลการศึกษาตอไปนี้ จะไดขยายความลักษณะความสัมพันธดังกลาว จากการ 

สอบถามประสบการณเกี่ยวกับการทุจริตประพฤติมิชอบของเจาหนาที่ของรัฐที่ประชาชนเคยสัมผัสใน 

สังคมไทย 

เมื่อสอบถามเกี่ยวกับความคิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับคอรัปชั่นในเรื่องตางๆ ปรากฏวามี 

เพียงความคิดเห็นเกี่ยวกับการที่เจาหนาที่ของรัฐใหเพื่อนหรือญาติเขาทําสัญญาสัมปทานหรือรับเหมา 

กับรัฐเทานั้นที่ผูตอบสวนใหญเห็นวาเปนการคอรัปชั่น กลาวคือ มีผูตอบวาเปนการคอรัปชั่น รอยละ 

42.3 เห็นวาเปนการติดสินบน รอยละ 28.4 เห็นวาไมเปนการเสียหาย มีรอยละ 10.6 และอีกรอยละ 18.7 

ไมแสดงความคิดเห็นในเรื่องนี้ สวนการใหในลักษณะตางๆ คนสวนใหญมองวาเปน “การติดสินบน” 

กลาวคือ ความคิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับการใหเงินหรือใหของขวัญแกชาวบานระหวางมีการเลือก 

ตั้ง มีผูที่เห็นวา เปนการติดสินบน รอยละ 71.9 เปนแคของขวัญ รอยละ 9.2 เปนการคอรัปชั่น รอยละ 

8.7 และไมมีความเห็น รอยละ 10.3 

สําหรับการใหเงินบริจาคแกเจาหนาที่รัฐในโอกาสขึ้นปใหม หรือกิจกรรมอื่นๆ มีผูที่เห็นวา 

เปนการติดสินบน รอยละ 49.8 เปนแคของขวัญ รอยละ 33.0 เปนการคอรัปชั่น รอยละ 5.5 และไมมี 

ความเห็น รอยละ 11.7 สวนการใหของขวัญหรือทําสิ่งอื่นเพื่อใหเจาหนาที่ ซึ่งมีอํานาจใหเขาทําสัญญา 

กับรัฐพอใจ มีผูเห็นวา เปนการติดสินบน รอยละ 60.7 เปนการคอรัปชั่น รอยละ 14.7 เปนแคของขวัญ 

รอยละ 11.4 และไมมีความเห็น รอยละ 13.2 (ตารางที่ 4.22) 

ตารางที่ 4.22 รอยละของความคิดเห็นตอพฤติกรรมที่สอไปในทางทุจริตประพฤติมิชอบ 

เปนแค 

ของขวัญ 

เปนการติด 

สินบน 

เปนการ 

คอรัปชั่น 

ไมมีความ 

เห็น 

รวม 


การใหเงินหรือใหของขวัญแกชาว 

บานระหวางมีการเลือกตั้ง 

9.2 71.9 8.7 10.3 100.0 

(2000) 

การใหเงินบริจาคแกเจาหนาที่รัฐใน 

โอกาสขึ้นปใหมหรือกิจกรรมอื่นๆ 

การใหของขวัญหรือทําสิ่งอื่นเพื่อให 

เจาหนาที่ซึ่งมีอํานาจใหเขาทําสัญญา 

กับรัฐพอใจ 

การที่เจาหนาที่ระดับใดก็ตามให 

เพื่อนหรือญาติเขาทําสัมปทานหรือ 

รับเหมากับรัฐ 

33.0 49.8 5.5 11.7 100.0 

(2000) 

11.4 60.7 14.7 13.2 100.0 

(2000) 

10.6 28.4 42.3 18.7 100.0 

(2000) 

100

นอกจากนี้ จากผลการศึกษาขางตนยังสะทอนใหเห็นวามีคนจํานวนไมนอยที่มองพฤติกรรม 

หลายๆ อยางวาเปนเรื่องปกติ ซึ่งมีความสอดคลองกับเมื่อสอบถามความคิดเห็นของประชาชนวา “บาง 

ครั้งการคอรัปชั่นในรัฐบาลมีความจําเปนเพื่อใหงานสําเร็จลุลวงไปได” ที่พบวามีผูตอบถึงหนึ่งในหาที่ 

เห็นดวยซึ่งนับวานาเปนหวงและถือเปนอุปสรรคตอการสรางระบบบริหารกิจการบานเมืองที่ดีใหเกิด 

ขึ้น แมวาสวนใหญหรือผูที่ไมเห็นดวยเลย มีรอยละ 45.8 และผูที่ไมคอยเห็นดวย มีรอยละ 25.5 รวมกัน 

กวารอยละ 70 ก็ตาม (ตารางที่ 4.23) 

ตารางที่ 4.23 รอยละของความคิดเห็นตอพฤติกรรมการคอรัปชั่นในรัฐบาลก็มีความจําเปนเพื่อใหงาน 

สําเร็จลุลวงไปได 

บางครั้งการคอรัปชั่นในรัฐบาลก็มีความจําเปนเพื่อให 


งานสําเร็จลุลวงไปได 

เห็นดวยมากที่สุด 


ไมเห็นดวย 

ไมเห็นดวยอยางมาก 

ไมมีความเห็น 

1.6 

20.2 

25.5 

45.8 

6.9 

รวม 100.0(2000) 

ผูตอบคําถามสวนใหญเห็นวาการคอรัปชั่นและการรับสินบนในประเทศไทยอยูในระดับชาติ 

มากกวาระดับทองถิ่น กลาวคือ มีผูตอบถึงรอยละ 40.4 เห็นวาเจาหนาที่สวนใหญในการปกครองระดับ 

ชาติเกี่ยวของกับการคอรัปชั่นและรับสินบน รอยละ 38.2 เห็นวามีเจาหนาที่บางคนที่เกี่ยวของ รอยละ 

16.0 เห็นวาเจาหนาที่เกือบทุกคนเกี่ยวของ และมีเพียงรอยละ 5.1 เทานั้นที่เห็นวาแทบจะไมมีใครเกี่ยว 

ของเลย ในขณะที่ความคิดเห็นตอเจาหนาที่ระดับทองถิ่นนั้น มากกวาครึ่งหรือรอยละ 51.4 เห็นวามีเจา 

หนาที่บางคนเทานั้นที่เกี่ยวของ อีกหนึ่งในสี่คิดวาแทบจะไมมีใครเกี่ยวของเลย และที่เห็นวาเจาหนาที่ 

จํานวนมากเกี่ยวของมีประมาณหนึ่งในหาของผูตอบทั้งหมด (ตารางที่ 4.24) 

101

ตารางที่ 4.24 รอยละของความคิดเห็นตอคอรัปชั่นและการรับสินบนในการปกครองสวนทองถิ่นและ 

ระดับประเทศ 

ทานคิดวาการคอรัปชั่นและการ 

รับสินบนในการปกครองสวน 

ทองถิ่นของทานมีมากแคไหน 

แทบจะไมมี 

ใครเกี่ยวของ 

เจาหนาที่ 

บางคน 

เจาหนาที่ 

สวนใหญ 

เกือบทุก 

คน 

รวม 

26.9 51.4 15.4 6.4 100.0 

(2000) 

ทานคิดวาการคอรัปชั่นและการ 

รับสินบนในการปกครองระดับ 

ประเทศในปจจุบันมีมากแคไหน 

5.1 38.2 40.4 16.0 100.0 

(2000) 

อยางไรก็ตาม ประสบการณและการรับรูเกี่ยวกับการคอรัปชั่นและการติดสินบนของประชาชน 

สวนใหญมาจากแหลงขอมูลระดับรอง กลาวคือ ประมาณครึ่งหนึ่งหรือรอยละ 53.1 รูจากสื่อมวลชน 

เชน โทรทัศน หนังสือพิมพ วิทยุ รอยละ 20.9 เคยฟงจากคนอื่น ขณะที่ผูตอบที่เคยพบเห็นดวยตนเองมี 

รอยละ 19.7 ตามลําดับ (ตารางที่ 4.25) 

ตารางที่ 4.25 รอยละของความคิดเห็นในปที่ผานมาตอประสบการณเกี่ยวกับการคอรัปชั่นและ 

การรับสินบนของเจาหนาที่รัฐ 

ในปที่ผานมาทานเคยมีประสบการณเกี่ยวกับการคอรัปชั่น 

หรือการรับสินบนของเจาหนาที่รัฐ รอยละ (จํานวน) 

เคยพบเห็นดวยตนเอง 

19.7 

สมาชิกในครอบครัว/เพื่อนที่เคยพบเห็นเลาใหฟง 

6.0 

เคยฟงจากคนอื่น 

20.9 

รูจากสื่อมวลชน เชน โทรทัศน หนังสือพิมพ วิทยุ 

53.1 

ไมตอบ 

0.3 

รวม 100.0(2000) 

102

4.4 ความรูความเขาใจเกี่ยวกับการเมืองไทยปจจุบัน 

ขอมูลของผูตอบเกี่ยวกับโลกทัศน ความคิดเห็นและประสบการณของผูตอบที่มีปฏิสัมพันธกับ 

บุคคลหรือองคกรตางๆ โดยเฉพาะนักการเมือง อาจทําใหเขาใจในเบื้องตนไดวา ประชาชนมีลักษณะ 

ทางความคิดพื้นฐานที่คอนขางสนับสนุนระบบการปกครองของประเทศที่ผานมา และในปจจุบันอยาง 

นาพอใจ และมีความคาดหวังที่จะเขามีสวนรวมทางการเมืองมากขึ้น โดยเฉพาะการมีสวนรวมในการ 

ตรวจสอบการใชอํานาจของรัฐบาล อยางไรก็ดี การที่ประเทศจะพัฒนาไปในวิถีทางประชาธิปไตยที่ 

ยั่งยืนได ประเทศจะตองประกอบไปดวยประชาชนที่มีความรูความเขาใจในระบบการปกครองของพวก 

เขาเปนอยางดีในระดับหนึ่ง ในการวิจัยนี้ ผูวิจัยไดเลือกที่จะตรวจสอบระดับความรูความเขาใจในเรื่อง 

สําคัญๆ ของระบบการเมืองไทยในปจจุบัน ไดแก ความรูเกี่ยวกับสิทธิและหนาที่ของประชาชนตามรัฐ 

ธรรมนูญ และความรูเกี่ยวกับกลไกทางดานนิติบัญญัติ รวมทั้งความคิดเห็นที่มีตอการไดปฏิบัติใชและ 

การทํางานของกลไกดังกลาวดวย ดังนี้ 

4.4.1 ความรูเกี่ยวกับสิทธิและหนาที่ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันนับเปนรัฐธรรมนูญฉบับที่มีการบัญญัติคุมครองสิทธิเสรีภาพของ 

ประชาชนมากกวาฉบับใดๆ ที่เคยใชมา ผูวิจัยจึงไดเลือกสิทธิ เสรีภาพ และหนาที่ตามรัฐธรรมนูญบาง 

ประการที่ประชาชนควรมีความรู เพื่อทดสอบระดับความรูพื้นฐานของประชาชนที่มีตอรัฐธรรมนูญ 

เชน สิทธิไดรับการศึกษาขั้นพื้นฐาน 12 ปโดยไมตองเสียคาใชจาย (มาตรา 43) สิทธิที่จะไดรับการ 

บริการสาธารณสุขที่มีคุณภาพและทั่วถึง (มาตรา 52) สิทธิในการรวมดูแล รักษา และใชประโยชนจาก 

ทรัพยากรและสิ่งแวดลอมในทองถิ่น (มาตรา 56) เปนตน ปรากฏวา เรื่องที่ประชาชนทราบสิทธิของตัว 

เองดีที่สุด คือการทราบสิทธิในการรักษาพยาบาลที่ดีและทั่วถึงนั่นคือตอบวาทราบถึงรอยละ 81.1 รอง 

ลงมาไดแกการทราบสิทธิในการรักษาพยาบาลของผูยากไร การที่ประชาชนมีสิทธิดูแลรักษา และสิทธิ 

การใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมในทองถิ่น สิทธิในการขอรับขอมูลขาวสาร 

จากราชการ คือรอยละ 79.3 63.0 และ 60.0 ตามลําดับ รอยละ 54.8 ทราบวาประชาชนมีสิทธิในการ 

ชุมนุมฯ สวนการทราบสิทธิอื่นๆ กวาครึ่งหนึ่งของผูตอบไมทราบในสิทธิของตัวเองในเรื่องการถอด 

ถอนนักการเมือง การถอดถอนนักการเมืองทองถิ่น การมีสิทธิเรียนฟรีถึง ม.6 โดยไมเสียคาเลาเรียน 

เรื่องที่ประชาชนทราบสิทธิของตัวเองนอยที่สุด คือการเขาชื่อเสนอเทศบัญญัติหรือขอบัญญัติที่ใชบังคับ 

ในทองถิ่น คือทราบเพียงรอยละ 28.3 (ตารางที่ 4.26) 

ในเรื่องการเคยใชสิทธิในเรื่องที่กลาวมาแลว ปรากฏวารอยละ 82.5 ตอบวาเคยเห็นผูยากไรใช 

สิทธิในการรักษาพยาบาลฟรี และตัวผูตอบเองเคยใชสิทธิในการรักษาพยาบาลรอยละ 80.3 และรอยละ 

68.5 ตอบวาเคยใชสิทธิในการรวมดูแลรักษา และใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติในทองถิ่น เปนที่ 

นาสนใจวารอยละ 40.2 เคยใชสิทธิขอรับขอมูลขาวสารจากราชการ มีเพียงรอยละ 6.3 และ 9.5 ที่ตอบวา 

เคยใชสิทธิเขาชื่อถอดถอนนักการเมืองและเคยใชสิทธิเขาชื่อเสนอรางกฎหมาย ดูตารางที่ 4.27 

103

ตารางที่ 4.26 รอยละของการทราบและไมทราบสิทธิและหนาที่ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ 

สิทธิและหนาที่ ทราบ ไมทราบ รวม(จํานวน) 

ประชาชนมีสิทธิเรียนฟรีถึง ม.6 โดยไมเสียคาเลาเรียน 44.0 56.1 100.0(2000) 

ประชาชนมีสิทธิไดรับการรักษาพยาบาลที่ดีและทั่วถึง 81.1 18.9 100.0(2000) 

ผูยากไรมีสิทธิไดรับการรักษาพยาบาลฟรี 79.3 20.7 100.0(2000) 

ประชาชนมีสิทธิรวมดูแล รักษา และใชประโยชนจาก 63.0 37.0 100.0(2000) 

ทรัพยากรและสิ่งแวดลอมในทองถิ่น 

ประชาชนมีสิทธิในการชุมนุมโดยสงบซึ่งทางราชการจะ 54.8 45.2 100.0(2000) 

หามไมได 

ประชาชนมีสิทธิเขาชื่อเสนอรางกฎหมาย 38.2 61.8 100.0(2000) 

ประชาชนมีสิทธิเขาชื่อถอดถอนนักการเมือง 48.6 51.4 100.0(2000) 

ประชาชนมีสิทธิเขาชื่อเสนอเทศบัญญัติ/ขอบัญญัติเพื่อใช 28.3 71.7 100.0(2000) 

ในทองถิ่น 

ประชาชนมีสิทธิเขาชื่อถอดถอนนักการเมืองทองถิ่น 47.4 52.6 100.0(2000) 

ประชาชนมีสิทธิขอรับขอมูลขาวสารจากราชการ 60.0 40.0 100.0(2000) 

ตารางที่ 4.27 รอยละของการเคยและไมเคยใชสิทธิและหนาที่ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ 

สิทธิและหนาที่ เคย ไมเคย รวม(จํานวน) 


ประชาชนมีสิทธิไดรับการรักษาพยาบาลที่ดีและทั่วถึง 80.3 19.7 100.0(2000) 




ประชาชนมีสิทธิในการชุมนุมโดยสงบซึ่งทางราชการจะ 25.4 74.6 100.0(2000) 

หามไมได 




104

ผูตอบเกือบทั้งหมดคือกวารอยละ 90.0 ตอบวาพอใจที่ประชาชนมีสิทธิเรียนฟรีถึง ม.6 ผูยาก 

ไรมี สิทธิไดรับการรักษาพยาบาลฟรี ประชาชนมีสิทธิรวมดูแลรักษาและใชประโยชนจาก 

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมในทองถิ่น มีสิทธิชุมนุมโดยสงบ มีสิทธิเขาชื่อเสนอรางกฎหมาย 

เขาชื่อถอดถอนนักการเมือง และขอรับขอมูลขาวสารจากราชการ ดูตารางที่ 4.28 

ตารางที่ 4.28 รอยละของความพึงพอใจของการใชสิทธิและหนาที่ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ 

ความพึงพอใจของการใชสิทธิและหนาที่ พอใจ ไมพอใจ รวม(จํานวน) 





ประชาชนมีสิทธิในการชุมนุมโดยสงบซึ่งทางราชการ 97.1 2.9 100.0(2000) 

จะหามไมได 




ผูตอบรอยละ 80.6 ตอบวาประชาชนสามารถใชสิทธิเขาชื่อเสนอเทศบัญญัติ/ขอบัญญัติเพือใช 

ในทองถิ่น และรอยละ 80.0 ตอบวาสามารถใชสิทธิเขาชื่อถอดถอนนักการเมืองทองถิ่นได ดูตารางที่ 

4.29 

ตารางที่ 4.29 รอยละของการใชสิทธิในชุมชนของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ 

ในชุมชนของทานสามารถใชสิทธิตอไปนี้ไดหรือไม ทําได ไมมีทางทําได รวม(จํานวน) 

ประชาชนมีสิทธิเขาชื่อเสนอเทศบัญญัติ/ขอบัญญัติเพื่อ 80.6 19.4 100.0(2000) 

ใชในทองถิ่น 

ประชาชนมีสิทธิเขาชื่อถอดถอนนักการเมืองทองถิ่น 80.0 20.0 100.0(2000) 

4.4.2 ความเขาใจและความคิดเห็นตอรัฐสภา 

รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดมีการเปลี่ยนแปลงลักษณะของรัฐสภา โดยยังคงรูปแบบสภาคูไว 

แตกําหนดใหที่มาของสมาชิกรัฐสภาตองมาจากการเลือกตั้งของประชาชนทั้งสองสภา กลาวคือ ประชา 

ชนมีสิทธิในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรจากบัญชีรายชื่อพรรคการเมือง นอกจากนี้ นับเปน 

105

ครั้งแรกที่รัฐธรรมนูญบัญญัติใหประชาชนมีสิทธิเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาโดยตรงอีกทางหนึ่งดวย ผู 

ศึกษาไดตั้งคําถามเพื่อทดสอบวาประชาชนมีความรูเกี่ยวกับเรื่องเหลานี้หรือไม ประกอบดวยคําถาม 

ความรูเกี่ยวกับรัฐสภา 7 ขอ ปรากฏวาผูตอบสวนใหญถึงเกือบทั้งหมดไมมีความรูเกี่ยวกับรัฐสภา โดย 

ความรูเกี่ยวกับรัฐสภาที่มีคือ การทราบวารัฐสภาประกอบดวย 2 สภา และสภาผูแทนราษฎรมีอํานาจ 

ตรวจสอบการทํางานของรัฐบาล โดยการเปดอภิปรายไมไววางใจ ดูตารางที่ 4.30 

ตารางที่ 4.30 รอยละของความรูเกี่ยวกับรัฐสภา 

ความรูเกี่ยวกับรัฐสภา ตอบถูก ตอบผิด รวม 


• รัฐสภาไทยประกอบดวย 2 สภาคือสภาผูแทนราษฎร 

และวุฒิสภา 

• ตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน (2540) รัฐสภาประกอบ 

ดวยสมาชิกทั้งสิ้น 500 คน 

66.8 33.2 100.0 

(1,996) 

9.3 90.7 100.0 

(1,997) 

• รางพระราชบัญญัติจะตราขึ้นเปนกฎหมายตองผานการ 

ใหคําแนะนําและยินยอมของรัฐสภา 

49.9 50.1 100.0 

(1,998) 

• วุฒิสภาไมมีอํานาจตรวจสอบการทํางานของรัฐบาล 30.8 69.2 100.0 

(1,998) 

• บทบาทสําคัญของวุฒิสภาคือเปนที่ปรึกษาใหสภาผูแทน 

ราษฎรเพราะไดรับการแตงตั้งจากผูทรงคุณวุฒิทั้งสิ้น 

• สภาผูแทนราษฎรมีอํานาจตรวจสอบการทํางานของรัฐ 

บาลโดยการเปดอภิปรายไมไววางใจ 

• วุฒิสภาไมมีบทบาทในการอนุมัติงบประมาณ แผนดิน 

ตอสภากอน 

8.4 91.6 100.0 

(1,998) 

59.8 40.2 100.0 

(1,997) 

30.1 69.9 100.0 

(1,998) 

เมื่อถามถึงชื่อของประธานรัฐสภา ประธานวุฒิสภา และผูนําฝายคาน มีผูบอกชื่อผูนําฝายคาน 

ไดถูกตองรอยละ 80.1 บอกชื่อประธานรัฐสภาไดถูกตองรอยละ 43.1 แตมีเพียงรอยละ 26.8 เทานั้นที่ 

ทราบชื่อประธานวุฒิสภา ดูตารางที่ 4.31 

106

ตารางที่ 4.31 รอยละของการทราบชื่อประธานรัฐสภา ประธานวุฒิสภาและผูนําฝายคาน 

ถูก ผิด ไมทราบ รวม 


ทานรูหรือไมวาประธานรัฐสภาคนปจจุบัน 43.1 46.0 10.8 100.0(2000) 

มีชื่อวาอะไร 

ทานรูหรือไมวาประธานวุฒิสภาคนปจจุบัน 26.8 59.3 13.9 100.0(2000) 

มีชื่อวาอะไร 

ทานรูหรือไมวาผูนําฝายคานในสภาผูแทน 

ราษฎรมีชื่อวาอะไร 

80.1 15.8 4.1 100.0(2000) 

เมื่อถามถึงความพอใจในการทํางานของรัฐสภา ปรากฏวาผูตอบพอใจในการทํางานของ 

ประธานรัฐสภารอยละ 77.4 รองลงมาไดแกผูนําฝายคานรอยละ 75.5 และประธานวุฒิสภารอยละ 68.5 

ตามลําดับ ดูตารางที่ 4.32 

ตารางที่ 4.32 รอยละของความความพอใจตอการทํางานของรัฐสภา 

ความพอใจตอการทํางาน 

ของรัฐสภา 

ทานมีความพึงพอใจในบท 

บาทและการทําหนาที่ของ 

ประธานรัฐสภาเพียงใด 

พอใจ 

มาก 


พอใจ 


พอใจ 

ไมพอใจ 

เลย 


เห็น/ไมตอบ 

รวม 


17.3 60.1 10.8 1.4 10.3 100.0 

(2000) 


บาทและการทําหนาที่ของ 

ประธานวุฒิสภาเพียงใด 


บาทและการทําหนาที่ของผู 

นําฝายคานในสภาผูแทน 

ราษฎรเพียงใด 

13.2 55.3 12.8 4.0 14.7 100.0 

(2000) 

27.9 47.6 14.5 4.6 5.3 100.0 

(2000) 

รอยละ 75.7 ของผูตอบตอบวาพอใจในความเปนกลางในการปฏิบัติหนาที่ของประธานสภาผู 

แทนราษฎร ดูตารางที่ 4.33 

107

ตารางที่ 4.33 รอยละของความพึงพอใจกับความเปนกลางในการปฏิบัติหนาที่ของประธานรัฐสภา 

ทานมีความพึงพอใจกับความเปนกลางในการปฏิบัติหนาที่ 

ของประธานรัฐสภา 



พอใจมาก 18.2 

คอนขางพอใจ 57.5 

ไมคอยพอใจ 13.3 

ไมพอใจเลย 1.7 

ไมทราบ 9.3 

รวม 100.0(2000) 

ผลการสํารวจนี้แสดงใหเห็นอยางชัดเจนวา ในระดับพื้นที่สมาชิกสภาผูแทนราษฎร (ส.ส.) เปน 

ที่รูจักของประชาชนมากกวาสมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) กลาวคือ ผูตอบสามารถระบุชื่อสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรในจังหวัดของตนเองไดถูกตองรอยละ 67.6 แตสามารถระบุชื่อสมาชิกวุฒิสภาไดถูกตองเพียง 

รอยละ 28.3 ดูตารางที่ 4.34 

ตารางที่ 4.34 รอยละของการทราบชื่อ ส.ส./ส.ว. ในจังหวัด 

ถูก ผิด ไมทราบ รวม(จํานวน) 

ระบุชื่อสมาชิกสภาผูแทนราษฎรในจังหวัด 67.6 10.4 22.0 100.0(2000) 

ของทาน จํานวน 1 คน 

ระบุชื่อสมาชิกวุฒิสภาในจังหวัดของทาน 

จํานวน 1 ทาน 

28.3 11.5 60.2 100.0(2000) 

ความคิดเห็นตอการทํางานของรัฐสภาแมวาจะมิใชประเด็นหลักในการศึกษาครั้งนี้ แตก็นับวามี 

ความสําคัญสําหรับการทําความเขาใจพื้นฐานทางความคิดของประชาชนวา มีทัศนคติอยางไรตอ 

บทบาทและหนาที่ของรัฐสภาปจจุบันในฐานะกลไกหลักของระบอบประชาธิปไตยระบบรัฐสภาซึ่งจะ 

ตองมีความสัมพันธกับกลไกบริหาร ตุลาการ และรวมถึงองคกรอิสระดวยในบริบทการเมืองไทย ตาราง 

ที่ 4.35 แสดงวาประชาชนมีความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของสภาผูแทนราษฎรที่ผานมาเพียงบาง 

เรื่องเทานั้น กลาวคือ การแสดงบทบาทเปนผูแทนราษฎรเพื่อสะทอนความคิดเห็นและปกปอง 

ผลประโยชนตางๆใหแกประชาชนในเขตพื้นที่ของตนเปนเรื่องเดียวที่ผูตอบมากกวาครึ่งหนึ่งพอใจ 

สวนที่พอใจมากกวารอยละ 40 ไดแก การแสดงบทบาทการเปนผูแทนราษฎรของคนทั้งประเทศ (รอย 

ละ 49.6) การตรวจสอบงบประมาณรายจายของรัฐบาล (รอยละ 43.2) การอภิปรายในนโยบายตางๆ 

108

ของรัฐบาล (รอยละ 42.1) การใหความรูความเขาใจทางการเมืองแกประชาชน (รอยละ 41.6) การริเริ่ม 

เสนอกฎหมาย (รอยละ 40.5) อภิปรายแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับรางกฎหมาย (รอยละ 40.7) และความ 

สม่ําเสมอในการเขาประชุมสภาฯของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร (รอยละ 40.3) ตามลําดับ 

ตารางที่ 4.35 รอยละของความพึงพอใจกับบทบาทหนาที่ของสภาผูแทนราษฎร 

สภาผูแทนราษฎร พอใจ 

มาก 


พอใจ 


พอใจ 


เลย 


เห็น 

รวม 


ความสม่ําเสมอในการเขาประชุม 

สภาฯของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

9.4 30.8 21.0 12.9 25.9 100.0 

(2000) 

การริเริ่มเสนอกฎหมาย 8.9 31.6 12.6 4.3 42.6 100.0 

(2000) 

อภิปรายแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับ 

รางกฎหมาย 

10.9 29.8 9.5 3.0 46.9 100.0 

(2000) 

การชวยกลั่นกรองกฎหมายในฐานะ 

กรรมาธิการ/ผูแทนเขาประชุมสภา 

10.5 28.8 7.7 3.6 49.5 100.0 

(2000) 

การแสดงบทบาทการเปนผูแทน 

ราษฎรของคนทั้งประเทศ 

13.3 36.3 15.7 5.2 29.5 100.0 

(2000) 

การแสดงบทบาทเปนผูแทนราษฎร 

เพื่อสะทอนความคิดเห็นและ ปกปอง 

18.1 34.1 12.8 5.6 29.4 100.0 

(2000) 

ผลประโยชนตางๆใหแกประชาชน 

ในเขตพื้นที่ของตน 

การตั้งกระทูถามเพื่อตรวจสอบการ 

ทํางานของฝายบริหาร 

12.1 27.4 9.4 2.6 48.6 100.0 

(2000) 

การอภิปรายในนโยบายตางๆของ 


12.9 29.2 10.9 4.5 42.6 100.0 

(2000) 

การเสนอชื่อขอถอดถอนนักการเมือง 

และขาราชการระดับสูง 

10.4 22.2 8.9 8.1 50.5 100.0 

(2000) 

การตรวจสอบงบประมาณรายจาย 

ของรัฐบาล 

15.8 27.4 9.3 3.7 43.8 100.0 

(2000) 

การใหความรูความเขาใจทางการ 

เมืองแกประชาชน 

18.2 23.4 9.3 15.1 34.0 100.0 

(2000) 

109

นาสนใจวามีผูไมออกความเห็นในสัดสวนที่สูงซึ่งนาจะเปนเพราะผูตอบบางสวนไมทราบหรือ 

ไมไดติดตามการทําหนาที่ของสภาผูแทนราษฎรเทาที่ควร หรือบางสวนอาจเห็นวาสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรชุดนี้เพิ่งทําหนาที่ไดไมนานอยางใดอยางหนึ่งก็ได เชนเดียวกับความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ 

ของวุฒิสภา พบวา ประชาชนสวนใหญแสดงความคิดเห็นในสัดสวนที่ต่ํา แมวาเมื่อเปรียบเทียบสัดสวน 

ของผูที่พอใจจะสูงกวาผูที่ยังไมพอใจก็ตาม แตระดับความพึงพอใจที่มีตอบทบาทหนาที่ของวุฒิสภา 

ต่ํากวารอยละ 50 ทั้งสิ้น โดยความสม่ําเสมอในการเขาประชุมของสมาชิกวุฒิสภาเปนเรื่องที่ผูตอบพอใจ 

มากที่สุด คิดเปนรอยละ 39.0 ขณะที่การใชอํานาจในการถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนงเปนเรื่องที่ 

ผูตอบพอใจในสัดสวนที่ต่ําที่สุด คิดเปนรอยละ 26.3 หรือมากกวา 1 ใน 4 เพียงเล็กนอย (ตารางที่ 4.36) 

ตารางที่ 4.36 รอยละของความพึงพอใจกับบทบาทหนาที่ของวุฒิสภา 

วุฒิสภา 

พอใจ 

มาก 


พอใจ 


พอใจ 


เลย 


เห็น 

รวม 


ความสม่ําเสมอในการเขาประชุม 

ของสมาชิกวุฒิสภา 

10.5 28.5 12.3 4.3 44.6 100.0 

(2000) 

การพิจารณารางพระราชบัญญัติ 10.3 25.1 7.1 3.7 53.9 100.0 

(2000) 

การตั้งกระทูถามเพื่อควบคุมการ 

บริหารราชการแผนดินของวุฒิสภา 

11.7 23.1 4.9 1.4 59.0 100.0 

(2000) 

การเปดอภิปรายทั่วไป เพื่อใหคณะ 

รัฐมนตรีแถลงขอเท็จจริง/ชี้แจง 

13.8 22.9 5.7 2.0 55.7 100.0 

(2000) 

ปญหาเกี่ยวกับการบริหารราชการ 

แผนดิน 

การพิจารณาสอบสวน/ศึกษาเรื่อง 

ใดๆซึ่งอยูในอํานาจหนาที่ของสภา 

9.3 22.4 4.4 1.9 62.1 100.0 

(2000) 

การแตงตั้ง ใหคําแนะนํา/ใหความ 

เห็นชอบใหบุคคลดํารงตําแหนงใน 

องคกรตางๆตามรัฐธรรมนูญ 

การใชอํานาจในการถอดถอน 

บุคคลออกจากตําแหนง 

การพิจารณารายงานขององคกร 

ตามรัฐธรรมนูญ 

9.3 22.5 4.6 1.2 62.5 100.0 

(2000) 

7.9 18.4 8.0 4.9 60.9 100.0 

(2000) 

8.8 22.0 3.5 1.2 64.7 100.0 

(2000) 

110

เมื่อสอบถามความคิดเห็นถึงผลกระทบจากการทํางานของ ส.ว. /ส.ส. ที่มีตอชีวิตประจําวันของ 

ประชาชน พบวา ประชาชนสวนใหญตอบวามีผลกระทบบางมากที่สุด คิดเปนรอยละ 35.6 ในขณะที่มีผู 

ที่ตอบวา มีผลกระทบเล็กนอยรอยละ 22.9 และผูที่ตอบวามีผลกระทบมากมีรอยละ 9.1 แตนาสังเกตวา 

ประชาชนเกือบ 1 ใน 3 หรือรอยละ 32.4 ตอบวาไมมีผลกระทบเลย (ตารางที่ 4.37) 

ตารางที่ 4.37 รอยละของการทํางานของ ส.ส. / ส.ว.มีผลตอชีวิตประจําวัน 

ทานคิดวาการทํางานของ ส.ส. / ส.ว.มีผลตอชีวิตประจํา 

วันของทานมากนอยแคไหน 

มีผลกระทบมาก 

มีผลกระทบบาง 

มีผลกระทบเล็กนอย 

ไมมีผลกระทบเลย 



9.1 

35.6 

22.9 

32.4 

รวม 100.0(2000) 

เมื่อเปรียบเทียบการทํางานของ ส.ส./ส.ว. กอนและหลังการใชรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน พบวา 

ประชาชนประมาณครึ่งหนึ่งหรือรอยละ 49.7 เห็นวา การทํางานของ ส.ส. /ส.ว. หลังการใชรัฐธรรมนูญ 

ฉบับปจจุบันคอนขางดีขึ้น ที่เห็นวา เหมือนเดิม มีรอยละ 37.7 ที่เห็นวา ดีขึ้นมาก มีรอยละ 6.3 และมี 

เพียงรอยละ 5.4 และ รอยละ 1.0 เทานั้นที่เห็นวาคอนขางแยและแยลงมาก ตามลําดับ (ตารางที่4.37) 

ตารางที่ 4.38 รอยละของความคาดหวังตอการทํางานของสมาชิกรัฐสภา (ส.ส. / ส.ว.) 

ความคาดหวังตอการทํางานของ 

สมาชิกสภาผูแทนราษฎรวุฒิสภา 

(ส.ส. / ส.ว.) 

เมื่อเปรียบเทียบกับการทํางานของ 

ส.ส./ ส.ว. ในชวงกอนประกาศใช 

รัฐธรรมนูญปจจุบันทานคิดวาการ 

ทํางานของ ส.ส./ ส.ว. ในปจจุบัน 

เปนอยางไร 

ทานคิดวาการทํางานของ ส.ส./ 

ส.ว.ใน 5 ปขางหนาจะเปนเชนใด 

ดีขึ้น 

มาก 

คอน 

ขางดี 

ขึ้น 

เหมือน 

เดิม 


แยลง 

แยลง 

มาก 

รวม 


6.3 49.7 37.7 5.4 1.0 100.0(2000) 

14.3 50.9 30.4 3.6 0.9 100.0(2000) 

111

ยิ่งไปกวานั้น ประชาชนสวนใหญยังคาดหวังดวยวาอีก 5 ปขางหนาการทํางานของ ส.ส./. ส.ว. 

จะตองดียิ่งขึ้นกวานี้ กลาวคือ มีผูตอบวาดีขึ้นมากเพิ่มขึ้นเปนรอยละ 14.3 และผูตอบวาคอนขางดีขึ้น 

เปนรอยละ 50.9 (ตารางที่ 4.38) 

4.5 การมีสวนรวมทางการเมือง 

ในการวัดระดับการมีสวนรวมในทางการเมือง ไดถามวา “ตั้งแตการเลือกตั้ง ส.ส./ส.ว.ที่ผาน 

มา ทานไดทํากิจกรรมตอไปนี้บางหรือไม และบอยแคไหน” เปนที่นาสังเกตวาในบรรดา 10 กิจกรรม 

กิจกรรมที่ผูตอบ ไมไดเขารวมหรือแทบจะไมไดเขารวมเลย ไดแก ติดตอกับนักการเมือง ชวยผูสมัคร 

บางคนหาเสียง รวมประชาสัมพันธทางการเมือง บริจาคเงินทองสิ่งของฯ กิจกรรมที่ไปรวมมากที่สุด 

คือการไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้งทองถิ่น กิจกรรมที่ไดเขารวมบางคือประมาณรอยละ 20.0 คือชักชวน 

คนอื่นใหไปลงคะแนนเสียง ไปฟงการหาเสียง/แนะนําตัวของผูสมัครรับเลือกตั้ง รวมตัวกับคนอื่นเปน 

กลุมผลประโยชนหรือเปนสมาชิกกลุม ดูตารางที่ 4.39 

ตารางที่ 4.39 รอยละของระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 

ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง บอย 

มาก 


บอย 

นานๆ 

ครั้ง 

ไมเคย 

เลย 

รวม 


ทานเคยคุยเรื่องการเมืองกับคนในครอบครัว 7.2 14.9 38.4 39.5 100.0(2000) 

หรือกับเพื่อน 

ทานมีการรวมตัวกับคนอื่นเปนกลุมผล 10.3 13.7 16.6 59.4 100.0(2000) 

ประโยชนหรือเปนสมาชิกกลุม (เชนกลุม 

อาชีพ กลุมแมบาน สหกรณ ฯลฯ) 

ทานไปรวมในเวทีสาธารณะหรือประชา 7.3 11.6 18.2 63.0 100.0(2000) 

พิจารณที่มีการจัดขึ้นในทองถิ่น 

ทานไปชุมนุมฟงการหาเสียง/แนะนําตัว 16.2 22.0 31.0 30.9 100.0(2000) 

ผูสมัครรับเลือกตั้ง 

ทานไดมีการติดตอกับนักการเมืองหรือผูนํา 1.2 2.0 8.7 88.2 100.0(2000) 


ทานไปชวยผูสมัครบางคนหาเสียง 1.2 2.0 7.3 89.6 100.0(2000) 

ทานใสหมวกหรือสวมเสื้อหรือสติกเกอร 

เพื่อรวมประชาสัมพันธทางการเมืองใน 

ระหวางที่มีการเลือกตั้ง 

1.7 2.7 9.8 85.8 100.0(2000) 

112


ทานไปลงคะแนนในการเลือกตั้งทองถิ่น 

( อบจ. อบต. สจ. สท. สก. สข.) 

ทานพูดชักชวนผูอื่นใหไปลงคะแนนใหผู 

สมัครหรือใหเห็นดวยกับนโยบายของนัก 

การเมืองหรือพรรคที่ทานชื่นชอบ 

ท านเคยบริจาคเงินหรือสิ่ งของเพื่ อ 

สนับสนุนพรรคการเมืองหรือเพื่อชวยผู 

สมัครทั้งระดับทองถิ่นหรือระดับชาติใชหา 

เสียงหรือไม 

บอย คอนขาง นานๆ ไมเคย รวม 

มาก บอย ครั้ง เลย (จํานวน) 

82.6 8.3 5.2 4.0 100.0(2000) 

8.2 19.3 17.2 55.4 100.0(2000) 

0.6 1.1 2.2 96.2 100.0(2000 

รอยละ 81.3 ตอบวาไมเคยใหการสนับสนุนพรรคการเมืองและในทํานองเดียวกันมีเพียงรอย 

ละ 16.8 ที่ตอบวาเปนสมาชิกพรรคการเมือง ดูตารางที่ 4.40 

ตารางที่ 4.40 รอยละของการสนับสนุนพรรคการเมืองและการเปนสมาชิกพรรคการเมือง 


ทานใหการสนับสนุนพรรคการเมืองหรือไม 

ไมสนับสนุน 81.3 

สนับสนุน 18.7 

รวม 100.0(2000) 

ทานเปนสมาชิกพรรคการเมืองหรือไม 

ไมเปน 83.2 

เปน 16.8 

รวม 100.0(2000) 

113

ตัวอยางเกือบทั้งหมดตอบวาไปใชสิทธิเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภา ดู 

ตารางที่ 4.41 

ตารางที่ 4.41 รอยละของการไปใชสิทธิเลือกตั้ง ส.ส.และ ส.ว. 

การเลือกตั้ง ไมไปใชสิทธิ ไปใชสิทธิ รวม(จํานวน) 

การเลือกตั้งส.ว.(ครั้งแรก) 

เมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2543 

4.0 96.0 100.0(2000) 

การเลือกตั้ง ส.ส (ครั้งแรก) 

มื่อวันที่ 6 มกราคม 2544 

2.6 97.4 100.0(2000) 

จากการใชรัฐธรรมนูญและกฎหมายเลือกตั้งใหมทําใหมีการเลือกตั้ง ส.ส. และ ส.ว. ใหมใน 

เขตเลือกตั้งถึงรอยละ 35.4 ในการเลือกตั้งครั้งใหมนี้ ตัวอยางเกือบทั้งหมดตอบวาไดไปลงคะแนน ดูตา 

รางที่ 4.42 

ตารางที่ 4.42 รอยละของการเลือกตั้ง ส.ส./ส.ว. ใหมและการไปใชสิทธิเลือกตั้งใหม 


ในเขตเลือกตั้งของทานมีการเลือกตั้ง ส.ส. / ส.ว. ใหมหรือไม 

ไมมี 

64.6 

มี 

35.4 

รวม 100.0(2000) 

ในกรณีที่มีการเลือกตั้งใหมทานไปเลือกตั้งหรือไม 

ไมไปเลย 

0.3 

ไปบางครั้ง 

5.5 

เลือกตั้งใหมกี่ครั้งก็ไปทุกครั้ง 

94.2 

รวม 100.0(701) 

114

ตัวอยางตอบวามีเหตุผลหรือปจจัยที่สําคัญ 3 ประการ ในการไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้งและ 

พิจารณาผูสมัครนั้นคือ นโยบาย กฎหมายบังคับ และพรรคการเมืองที่สังกัด เมื่อเนนที่ผูสมัครรับเลือก 

ตั้ง ความซื่อสัตย การเปนคนทองถิ่น การทํางานสังคม เปนปจจัยที่สําคัญที่สุด ดูตารางที่ 4.43 

ตารางที่ 4.43 รอยละของปจจัยการไปลงคะแนนเลือกตั้งและปจจัยในการพิจารณาผูสมัคร 

ทานไปลงคะแนนเพราะปจจัยอะไรเปนหลัก 


ชื่อเสียงสวนตัวผูสมัคร 

12.9 

นโยบายทางการเมืองของผูสมัคร 

28.6 

พรรคการเมืองที่ผูสมัครสังกัด 

19.6 

บุคลิกของผูสมัคร 

10.3 

กฎหมายบังคับ 

26.1 


2.5 

รวม 100.0(2000) 

ในการเลือกตั้งแตละครั้งทานพิจารณาผูสมัครจากปจจัย 

อะไรมากที่สุด 

เปนคนทองถิ่น 

22.1 

เคยชวยเหลือทานมากอน 

3.7 

มีชื่อเสียงระดับประเทศ 

1.7 

การศึกษาสูง 

4.0 

มีชื่อเสียงดานความซื่อสัตย 

25.0 

ทํางานเพื่อสังคม 

18.6 

สามารถนําเงินมาใหทองถิ่น 

3.1 

มีวิสัยทัศนและความคิดที่กาวหนา 

15.6 

สัญญาวาจะทําบางสิ่งบางใหชุมชน 

3.5 


2.9 

รวม 100.0(2000) 

เมื่อถามถึงความตั้งใจในการไปใชสิทธิเลือกตั้ง ส.ส. หรือ ส.ว.ในคราวตอไป ผูตอบเกือบทั้ง 

หมดตอบวาจะไปแนนอน เปนที่นายินดีวาผูตอบถึงรอยละ 83.7 ตอบวาอยากจะตรวจสอบ ติดตามการ 

ทํางานของ ส.ส.หรือ ส.ว. ดูตารางที่ 4.44 

115

ตารางที่ 4.44 รอยละของการไปใชสิทธิเลือกตั้งครั้งตอไปและความตองการตรวจสอบทางการเมือง 

ทานตั้งใจจะไปใชสิทธิเลือกตั้ง ส.ส. หรือ ส.ว. 


ครั้งตอไปหรือไม 

ไมไปแนนอน 

1.1 

ยังไมแนใจ 

3.3 

ไปแนนอน 

95.6 

รวม 100.0(2000) 

หลังการเลือกตั้งทานมีความรูสึกอยากตรวจสอบ 


ติดตามการทํางานของ ส.ว./ ส.ส หรือรัฐบาลหรือไม 

ไมตองการ 

ตองการ 

ไมแนใจ 

9.6 

83.7 

6.8 

รวม 100.0(2000) 

4.5.1 ระดับการมีสวนรวม 

ผูวิจัยไดทําการรวมคะแนนจากการสํารวจเรื่องการมีสวนรวมของผูตอบแบบสอบถาม ซึ่งเปน 

ผลจากการดําเนินกิจกรรมและความถี่กิจกรรม และนําคะแนนมาจัดกลุมของการมีสวนรวมและแบง 

เปน 3 กลุมคือ (1) กลุมที่สนใจและมีสวนรวมนอยหรือกลุมผูดู (Onlooker) ไดแกกลุมที่ใหความสนใจ 

ตอขาวสาร และการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง แสดงตนเปนผูสนใจทางการเมืองโดยพูดคุยเรื่องการ 

เมือง ไปลงคะแนนในการเลือกตั้งระดับทองถิ่นและระดับชาติ พยายามชักจูงใหผูอื่นเห็นดวยกับจุดยืน 

ทางการเมืองของตน และรวมประชาสัมพันธทางการเมือง (2) กลุมที่สนใจและมีสวนรวมปานกลาง 

ระดับผูมีสวนรวม (Participants) ไดแกกลุมที่มีการติดตอกับนักการเมือง เคยบริจาคเงินหรือสิ่งของเพื่อ 

สนับสนุนผูสมัครหรือพรรคการเมือง รวมชุมนุมฟงการหาเสียง/แนะนําตัว หรือเขารวมในเวที 

สาธารณะ มีการรวมตัวกับคนอื่นเปนกลุมผลประโยชนหรือเปนสมาชิกกลุม เปนสมาชิกพรรคการเมือง 

และการชวยรณรงคหาเสียงเลือกตั้ง (3) กลุมที่สนใจและมีสวนรวมสูงหรือระดับนักกิจกรรม (Activists) 

ไดแก การเปนผูนํากลุมผลประโยชน การมีตําแหนงและทํางานเต็มเวลาใหแกพรรคการเมือง การไดรับ 

เสนอชื่อใหเขาแขงขันเพื่อชิงตําแหนงทางการเมือง และการไดรับตําแหนงทางการเมือง ผลการศึกษา 

พบวาประชาชนสวนใหญมีระดับการมีสวนรวมอยูในกลุมที่สนใจและมีสวนรวมนอยหรือกลุมผูดู 

(onlooker) มากที่สุด คิดเปนรอยละ 50.4 รองลงมาคือ กลุมที่สนใจและมีสวนรวมปานกลางหรือระดับผู 

มีสวนรวม (participants) คิดเปนรอยละ 47.3 และมีเพียงรอยละ 2.3 เทานั้นที่มีสวนรวมทางการเมือง 

ในระดับสนใจและมีสวนรวมมากหรือนักกิจกรรม (ดังตารางที่ 4.45) 

116

ตารางที่ 4.45 ระดับการมีสวนรวมของประชาชน N= 2,000 

ระดับ จํานวน รอยละ 

สนใจและมีสวนรวมนอย 

(Onlooker) 

1,000 50.4 

สนใจและมีสวนรวมปานกลาง 

(Participants) 

937 47.3 

สนใจและมีสวนรวมมาก 

(Activists) 

46 2.3 

รวม 1983 100.0 

4.5.2 การมีสวนรวมและสภาพเศรษฐกิจสังคม 

นักวิชาการที่มีชื่อเสียงจํานวนมากในตางประเทศ เชน Verba, Nie and Kim (1978) Arterton 

and Hahn (1975) Lipset (1997: 37-52) Diamond (1997: xiii-xliv) และ Conway (2000) และในประเทศ 

ไทย เชน สุจิต บุญบงการและพรศักดิ์ ผองแผว (2527) ธงชัยและเทียนชัย วงศชัยสุวรรณ (2543) และ 

ถวิลวดี บุรีกุล (2543) ยอมรับและยืนยันตรงกันวาสภาพเศรษฐกิจ-สังคมเปนปจจัยสําคัญที่สนับสนุน 

ระบอบประชาธิปไตย และมีผลตอการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน การศึกษานี้ไดนําปจจัย 

ทางดานเศรษฐกิจสังคมที่สําคัญหลายปจจัย ไดแก เพศ อายุ อาชีพ การศึกษา สถานภาพสมรส และเขตที่ 

อยูอาศัย เพื่อหาความสัมพันธระหวางตัวแปรเหลานี้กับการมีสวนรวมทางการเมือง พบวา ระดับการมี 

สวนรวมทางการเมืองมีความแตกตางตามเพศ อายุ อาชีพ สถานภาพสมรส และเขตที่อยูอาศัยอยางมี 

นัยสําคัญทางสถิติ (ตารางที่ 4.46) 

ตารางที่ 4.46 รอยละของระดับการมีสวนรวมทางการเมือง จําแนกตามเพศ อายุ อาชีพ การศึกษา 

สถานภาพสมรสและเขตบาน 

ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง นอย ปานกลาง มาก รวม 

เพศ 


ชาย 45.6 52.1 2.3 100.0 (944) 

หญิง 54.9 42.8 2.3 100.0 (1,039) 

χ 2 = 17.534 df = 2 p = .000 N = 1,983 

117


อายุ 


ต่ํากวา 29 63.9 35.8 0.3 100.0 (288) 

30 – 39 48.3 50.2 1.5 100.0 (460) 

40 – 49 44.9 50.2 4.9 100.0 (488) 

50 – 59 44.8 52.9 2.4 100.0 (382) 

60 ขึ้นไป 55.9 42.7 1.4 100.0 (365) 

χ 2 = 53.999 df = 8 p = .000 N = 1,983 



เกษตรกร 40.9 56.1 3.0 100.0 (1,038) 

คาขายเล็กๆนอยๆ 59.8 39.7 0.5 100.0 (184) 

รับจางทั่วไป คนงาน 61.7 36.1 2.2 100.0 (321) 

รับราชการ/รัฐวิสาหกิจ/องคกรของรัฐ 33.3 63.5 3.2 100.0 (63) 

ไมไดทํางาน / วางงาน 75.0 25.0 100.0 (148) 

อื่นๆ 59.0 38.9 2.2 100.0 (229) 

χ 2 = 112.751 df = 10 p = .000 N = 1,983 



ไมเคยเรียนหนังสือ 62.2 35.7 2.0 100.0 (98) 

ประถมศึกษา (ป.1-ป.4)/ (ป.6 หรือ ป.7) /เทียบเทา 49.4 48.4 2.2 100.0 (1,381) 

มัธยมตน/มัธยมปลาย/ปวช./เทียบเทา 52.4 44.3 3.3 100.0 (361) 

อนุปริญญา/ปวส./ปวท./ปริญญาตรี/โท/ เอก 47.6 51.7 0.7 100.0 (143) 

χ 2 = 11.162 df = 6 p = .084 N = 1,983 



โสดไมเคยแตงงาน 62.5 35.9 1.5 100.0 (259) 

แตงงานอยูดวยกัน/แยกกันอยู/อยูดวยกันโดยไม 48.1 49.3 2.6 100.0 (1,600) 

แตงงาน 

หยา/มาย 55.3 44.7 100.0 (123) 

χ 2 = 22.541 df = 4 p = .000 N = 1,982 

118


เขตบาน 


เทศบาลนคร/เมือง 33.3 60.6 6.1 100.0 (33) 

เทศบาลตําบล 51.4 46.9 1.7 100.0 (473) 

องคการบริหารสวนตําบล 47.1 50.3 2.7 100.0 (1,345) 

กรุงเทพมหานคร 85.6 14.4 100.0 (132) 

χ 2 = 77.997 df = 6 p = .000 N = 1,983 

ผลการศึกษานี้มีความสอดคลองกับขอคนพบของผูเชี่ยวชาญทานอื่นๆ หลายประการ อาทิ 

ปจจัยเรื่องเพศซึ่งมักคาดกันวาเพศชายมีระดับการมีสวนรวมมากกวาเพศหญิง เชน Campbell et al 

(1960) Jenning (1983) และ Rosenstone & Hanson (1993) เปนตน จากตารางขางตน พบวา ระดับการมี 

สวนรวมทางการเมืองมีความแตกตางกันตามเพศ อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (χ 2 = 17.534 ที่ระดับ 0.01) 

โดยที่เพศชายมีระดับการมีสวนรวมทางการเมืองสูงกวาเพศหญิง กลาวคือ กลุมตัวอยางเพศชายสวน 

ใหญมีระดับการมีสวนรวมทางการเมืองระดับปานกลางหรือผูมีสวนรวม (รอยละ 52.1) ขณะที่กลุมตัว 

อยางเพศหญิงมากกวาครึ่งหนึ่ง (รอยละ 54.9) มีระดับการมีสวนรวมอยูในกลุมสนใจและมีสวนรวมทาง 

การเมืองนอยหรือกลุมผูดู 

เชนเดียวกับเรื่องเพศ ระดับการมีสวนรวมทางการเมืองมีความแตกตางกันตามระดับอายุ อยางมี 

นัยสําคัญทางสถิติ (χ 2 = 53.999 ที่ระดับ 0.01) โดยที่ประชาชนในชวงอายุระหวาง 30-60 ป มีระดับการ 

มีสวนรวมทางการเมืองสูงกวาประชาชนกลุมที่มีอายุต่ํากวาและสูงกวา สอดคลองกับผลการศึกษาของ 

Nie Verba and Kim (1974) ที่พบวาผูที่มีอายุนอยกวาจะมีความกระตือรือรน และสนใจทางการเมือง 

นอยกวาผูที่อยูในวัยกลางคน 

ปจจัยที่มักนํามาใชอธิบายเกี่ยวกับการมีสวนรวมทางการเมืองที่สําคัญอีกอันหนึ่งคือ อาชีพ 

เนื่องจากผูที่อยูในบางอาชีพอาจเขามีสวนรวมทางการเมืองเพื่อตอบสนองความสนใจทางการเมืองของ 

ตน หรือเพื่อปกปองผลประโยชนของกลุมของตน ผลการศึกษานี้พบวา ระดับการมีสวนรวมทางการ 

เมืองมีความแตกตางกันตามอาชีพ อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (χ 2 = 112.751 ที่ระดับ 0.01) โดยที่กลุมตัว 

อยางที่เปนขาราชการถึงรอยละ 63.5 มีความสนใจและสวนรวมในระดับปานกลางมากที่สุด รองลงมา 

เปนผูประกอบอาชีพเกษตรกร (รอยละ 56.1) ขณะที่กลุมผูตอบที่วางงาน หรือประกอบอาชีพรับจางทั่ว 

ไป และคาขายเล็กๆนอยๆ สวนใหญมีระดับการมีสวนรวมในลักษณะผูดูอยางไรก็ตาม ผลการศึกษาดัง 

กลาวดูจะสวนทางกับขอคนพบของ Campbell et al (1960) ที่วาอาชีพเกษตรกรมักมีสวนรวมทางการ 

เมืองต่ํากวาอาชีพอื่นๆ ซึ่ง Milbrath (1965) เห็นดวยและใหเหตุผลวาเปนเพราะลักษณะการอยูอาศัยที่ 

คอนขางหางไกลออกไปในชนบท 

119

ผลการวิเคราะหในเรื่องที่อยูอาศัยดังตารางที่ 4.46 ชวยยืนยันลักษณะเฉพาะของประเทศไทย 

เกี่ยวกับการมีสวนรวมทางการเมืองซึ่งแตกตางจากขอคนพบของผูเชี่ยวชาญทั้งสองไดอยางชัดเจน โดย 

พบวา ระดับการมีสวนรวมทางการเมืองมีความแตกตางกันตามเขตที่อยูอาศัย อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ 

(χ 2 = 77.997 ที่ระดับ 0.01) โดยที่กลุมตัวอยางที่อาศัยอยูในเขตองคการบริหารสวนตําบลซึ่งเปนเขตการ 

ปกครองระดับทองถิ่นที่มีลักษณะพื้นที่เปนชนบทมากกวาเขตอื่น มีระดับความสนใจและมีสวนรวม 

ระดับปานกลางมากเปนอันดับที่ 2 คิดเปนรอยละ 50.3 นอยกวาผูที่อาศัยอยูในเขตเทศบาลเมือง/นครเทา 

นั้น ในขณะที่ผูที่อาศัยอยูในกรุงเทพมหานครเปนกลุมตัวอยางที่สนใจและมีสวนรวมนอยมากที่สุดถึง 

รอยละ 85.6 

4.5.3 การศึกษาปจจัยที่มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง 

นอกจากศึกษาการมีสวนรวมในกิจกรรมทางการเมืองที่มีความแตกตางกันตามสภาพเศรษฐกิจ 

สังคมของผูตอบแลว การศึกษานี้ยังไดวิเคราะหปจจัยที่มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมืองโดยมีการ 

ศึกษาในเรื่องของตัวแปรตางๆ อาทิ สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม การอาศัยอยูในเขตเมืองหรือ 

ชนบท การเปดรับขาวสารและความสนใจทางการเมือง ความรูความเขาใจทางการเมือง การสนับสนุน 

ตอระบบการเมือง ประสิทธิภาพทางการเมือง วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม การแบงแยกทางความคิด 

ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา การตรวจสอบทางการเมือง ความเชื่อมั่นตอวิถีทางประชาธิปไตย คานิยม 

ดั้งเดิม ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล ขาวสารและความสนใจทางการเมือง ความเชื่อมั่นตอองค 

กรอิสระ และระดับการมีสวนรวมทางการเมือง ผลการวิเคราะหปรากฏในตารางที่ 4.47 พบวา ปจจัย 

เหลานี้สามารถอธิบายความผันแปรของการมีสวนรวมทางการเมืองไดรอยละ 12.4 (R 2 = 0.124) และมี 

ความสัมพันธกับการมีสวนรวมทางการเมืองไดอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (F = 16.054 ที่ระดับ 0.01) 

ตารางที่ 4.47 การวิเคราะหถดถอยพหุการมีสวนรวมทางการเมือง N = 2,000 

ตัวแปร B Std. Error Beta t Sig. 

คาคงที่ (Constant) 1.037 .119 8.733 .000 

สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม 7.385E-02 .014 .138 5.415 .000** 

การอาศัยอยูในเมือง-ชนบท -.303 .046 -.161 -6.647 .000** 

ความรูความเขาใจทางการเมือง .166 .021 .198 7.934 .000** 

การสนับสนุนตอระบบการเมือง 1.115E-02 .014 .020 .781 .435 

ประสิทธิภาพทางการเมือง 3.967E-02 .014 .073 2.871 .004** 

120


วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม 8.657E-03 .014 .016 .602 .547 

การแบงแยกทางความคิด 1.253E-02 .014 .023 .871 .384 

ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา 2.774E-02 .015 .050 1.793 .073 

การตรวจสอบทางการเมือง 9.593E-03 .016 .017 .611 .541 

ความเชื่อมั่นตอวิถีทางประชาธิปไตย 4.423E-03 .014 .008 .309 .757 

คานิยมดั้งเดิม -2.521E-04 .015 .000 -.017 .987 

ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 1.303E-02 .021 .016 .610 .542 

ขาวสารและความสนใจทางการเมือง .129 .027 .121 4.854 .000** 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 7.190E-02 .025 .076 2.932 .003** 

* *Sig = .01 *Sig= .05 

R 2 = .124 SE. = .5121 F= 16.054 Sig.= .000 

จากตารางขางตนสามารถจัดลําดับความสําคัญของตัวแปรที่มีอิทธิพลตอการมีสวนรวมทางการเมือง 

อยางมีนัยสําคัญทางสถิติจากมากไปนอย ไดแก 

1) ความรูความเขาใจทางการเมือง 

2) การอาศัยอยูในเขตเมือง-ชนบท 

3) สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม 

4) ขาวสารและความสนใจทางการเมือง 

5) ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

6) ประสิทธิภาพทางการเมือง 

โดยที่ความรูความเขาใจทางการเมือง สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม การไดรับขาวสารและ 

ความสนใจทางการเมือง ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระและประสิทธิภาพทางการเมือง มีความสัมพันธ 

เชิงบวกกับการมีสวนรวมทางการเมือง ซึ่งผลการศึกษานี้กลาวไดวา ประชาชนที่ไดรับขาวสาร สนใจ 

เขาใจ มีความรู มีความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ คิดวาตัวเองสามารถมีอิทธิพลทางการเมืองได จะทําใหมี 

สวนรวมทางการเมืองมากดวย ดังนั้น รัฐบาลและหนวยงานที่เกี่ยวของโดยเฉพาะองคกรอิสระตางๆ 

ควรที่จะประชาสัมพันธและกระตุนใหประชาชนมีความรูความเขาใจทางการเมือง โดยเฉพาะการ 

สนับสนุนใหประชาชนไดรับขอมูลขาวสารทางการเมืองที่ถูกตอง เปนกลาง พรอมไปกับการทํางานให 

121

เปนที่เชื่อมั่นของประชาชน สรางบรรยากาศทางการเมืองใหประชาชนรูสึกวาการเมืองเปนเรื่องที่ทุกคน 

เขาใจได ประชาชนทุกคนมีอิทธิพลตอการทํางานของรัฐบาล และและการเลือกตั้งตามวิถีทางของการ 

ปกครองระบอบประชาธิปไตยจะนําไปสูการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นไดจะชวยใหประชาชนมีสวนรวมทาง 

การเมืองเพิ่มขึ้น 

ในขณะที่ปจจัยเกี่ยวกับความแตกตางกันของที่อยูอาศัย กลาวคือ การอาศัยอยูในเขตเมืองหรือ 

ชนบทของประชาชน ซึ่งนาสนใจอยางยิ่งวาคนที่อาศัยอยูในชนบทจะมีสวนรวมทางการเมืองมากกวา 

กลุมคนในเมือง แมวาระดับความรูความเขาใจทางการเมืองของคนเมืองจะสูงกวาก็ตาม ดังนั้น ในการ 

สงเสริมใหประชาชนมีสวนรวมทางการเมืองเพิ่มมากขึ้นนั้น รัฐควรใหความสําคัญกับประชาชนที่ 

อาศัยอยูในเขตเมือง และมีการผลักดันใหเกิดกระบวนการมีสวนรวมในทุกระดับ อยางแทจริง 

4.6 ความเขาใจและความคิดเห็นตอการทํางานของรัฐบาล 

รัฐธรรมนูญไดวางหลักการไวชัดเจนที่จะทําใหฝายบริหารแยกขาดจากฝายสภาซึ่งเปนผลดีใน 

การแบงแยกการทําหนาที่และทําใหการถวงดุลยอํานาจระหวางฝายนิติบัญญัติและฝายบริหารเปนไป 

อยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น ผลการวิจัยในสวนนี้ครอบคลุมผลการวัดระดับความรูความเขาใจที่มีตอบท 

บาทหนาที่ของรัฐบาลตามรัฐธรรมนูญ การวัดระดับความเชื่อมั่นและความคาดหวังของประชาชนตอ 

นายกรัฐมนตรี รัฐบาลเปรียบเทียบกับสถาบันอื่นๆ และการสํารวจความพึงพอใจ ที่มีตอการทํางานที่ 

ผานมาและตอนโยบายของรัฐบาลนี้รวมกับการประเมินความพึงพอใจตอการทํางานของสวนปฏิบัติการ 

อันไดแกกระทรวงตางๆ รวมทั้งการวิเคราะหปจจัยที่มีผลตอความพึงพอใจของประชาชนประกอบกัน 

4.6.1 ความรูความเขาใจเกี่ยวกับรัฐบาล 

รัฐธรรมนูญนี้ตองการใหรัฐบาลมีเสถียรภาพ และนายกรัฐมนตรีมีภาวะความเปนผูนํา เพื่อประ 

สิทธิภาพในการบริหาร ผูศึกษาไดตั้งคําถามขึ้น 8 ขอเพื่อวัดความรูพื้นฐานของกลุมตัวอยางเกี่ยวกับรัฐ 

บาล พบวา ผูตอบสวนใหญจนถึงเกือบทั้งหมดไมมีความรูเกี่ยวกับคุณสมบัติของรัฐบาล โดยความรู 

เกี่ยวกับรัฐบาลที่ทราบ คือรอยละ 77.2 และ 62.4 ทราบวารัฐมนตรีตองจบไมต่ํากวาปริญญาตรี และเมื่อ 

ยุบสภารัฐมนตรีตองออกจากตําแหนง ดูตารางที่ 4.48 

ตารางที่ 4.48 รอยละของขอมูลที่ทานเขาใจเกี่ยวกับรัฐบาล 

ความรูเกี่ยวกับรัฐบาล ตอบถูก ตอบผิด รวม 

บุคคลที่ไดรับการเสนอชื่อเปนนายกรัฐมนตรีตองแสดงวิสัยทัศน 

ตอสภากอน 

4.4 95.6 100.0 

(2,000) 

รัฐมนตรีตองเปน ส.ส.ในขณะเดียวกัน 23.6 76.5 100.0 

(2,000) 

122

ความรูเกี่ยวกับรัฐบาล ตอบถูก ตอบผิด รวม 

รัฐมนตรีตองจบการศึกษาไมต่ํากวาปริญญาตรี 77.2 22.9 100.0 

(2,000) 

คณะรัฐมนตรีตองแถลงนโยบายและไดรับการๆไววางใจจากรัฐ 

สภาดวย 

1.9 98.1 100.0 

(1,999) 

นายกรัฐมนตรีไมตองเปนสมาชิกพรรคการเมืองก็ได 34.1 65.9 100.0 

(1,999) 

รัฐมนตรีอาจเปนหุนสวน/ผูถือหุนในหางหุนสวนหรือบริษัทก็ได 33.1 66.9 100.0 

(1,999) 

รัฐมนตรีมีสิทธิลงคะแนนใหบุคคลในประเด็นที่เกี่ยวของกับ 

กระทรวงที่เขาดูแลอยู 

18.4 81.6 100.0 

(1,999) 

เมื่อมีการยุบสภารัฐมนตรีตองออกจากตําแหนง 62.4 37.6 100.0 

(1,999) 

เมื่อสอบถามถึงความสนใจติดตามเกี่ยวกับการทํางานของรัฐบาล พบวา มีผูติดตามรับชมการ 

อภิปรายไมไววางใจรัฐบาลทางโทรทัศนเปนครั้งคราว รอยละ 52.7 ที่ไมคอยไดติดตาม มีรอยละ 29.2 

และติดตามเปนประจํา มีรอยละ 18.2 (ตารางที่ 4.49) 

ตารางที่ 4.49 รอยละของการติดตามชมการอภิปรายไมไววางใจรัฐบาลผานทางโทรทัศน 

โดยทั่วไปเมื่อมีการอภิปรายไมไววางใจรัฐบาลผานทาง 


โทรทัศน ทานติดตามชมเปนประจํา หรือไม 


เปนประจํา 

18.2 

บางครั้งบางคราว 

52.7 

ไมคอยไดติดตาม 

29.2 

รวม 100.0(2000) 

สวนการติดตามการนําเสนอผลงานของรัฐบาลในเวลา 1 ปที่ผานมาทางโทรทัศน เมื่อเดือน 

มีนาคม 2545 นั้น มีผูที่ตอบวา ติดตามรับชมประมาณ รอยละ 67.3 และไมไดติดตามรับชม รอยละ 32.7 

(ตารางที่ 4.50) 

123

ตารางที่ 4.50 รอยละของการติดตามชมรัฐบาลนายกฯทักษินนําเสนอผลการปฏิบัติงานระยะ 1 ปผาน 

ทางโทรทัศนเมื่อเดือนมีนาคม 2545 

เมื่อรัฐบาลของนายกฯทักษินนําเสนอผลการปฏิบัติงานระยะ 1 

ป ผานทางโทรทัศนเมื่อเดือนมีนาคม 2545 ที่ผานมา ทานไดติด 

ตามชมหรือไม 

ติดตามชม 

ไมไดติดตามชม 



32.7 

67.3 

รวม 100.0(2000) 

4.6.2 ความคิดเห็นตอการทํางานของรัฐบาล 

ในสวนนี้จะไดกลาวถึงผลการศึกษาการสอบถามความคิดเห็นของประชาชนเพื่อประเมินระดับ 

ความพอใจของประชาชนที่มีตอรัฐบาล ผานความเห็นตอนโยบายดานตางๆ ความพอใจตอการทํางาน 

ของกระทรวงในฐานะกลไกทางการบริหาร ตลอดจนความเชื่อมั่นตอรัฐบาล นายกรัฐมนตรีโดยเปรียบ 

เทียบกับสถาบันอื่นๆ 

ผูวิจัยไดถามถึงความพอใจใน 19 นโยบายของรัฐบาลที่ไดแถลงตอรัฐสภาเมื่อวันที่ 26 

กุมภาพันธ 2544 ผลปรากฏวา นโยบายที่ไดรับความพอใจสูงสุด ใน 5 อันดับแรก คือ นโยบายกูยืมเงิน 

เพื่อการศึกษา นโยบายการจัดระเบียบสังคม นโยบายหนึ่งตําบลหนึ่งผลิตภัณฑ นโยบายกองทุนหมูบาน 

และนโยบายสงเสริมการทองเที่ยว 

นโยบายสวนใหญที่ประชาชนพอใจจะเปนนโยบายที่สงผลดีตอประชาชนโดยตรง อาทิ การสง 

เสริมคุณภาพชีวิตและความเปนอยูของประชาชน ผานนโยบายกูยืมเงินเพื่อการศึกษา การกระตุน 

เศรษฐกิจ ผานนโยบายหนึ่งตําบลหนึ่งผลิตภัณฑ กองทุนหมูบาน การสงเสริมการทองเที่ยว นอกจากนี้ 

นโยบายจัดระเบียบทางสังคมก็ไดรับความพอใจอยางมาก สวนหนึ่งที่ทําใหนโยบายเหลานี้ไดรับความ 

พอใจสูงเกิดจากผลจากการดําเนินนโยบายมีความเปนรูปธรรมที่เห็นไดชัด ขณะที่นโยบายที่ไดรับความ 

พอใจรองลงมา เชน กระจายอํานาจ การปฏิรูปการศึกษา การปฏิรูปสาธารณสุข เปนนโยบายที่มีลักษณะ 

เปนการปรับโครงสราง จึงคอนขางเปนเรื่องที่ไกลตัวประชาชน 

124

ตารางที่ 4.51 รอยละของความพึงพอใจนโยบายรัฐบาลชุดปจจุบัน 

นโยบายรัฐบาลชุดปจจุบัน พอใจมาก คอนขาง 

พอใจ 


พอใจ 


เลย 


เห็น 

พักชําระหนี้ใหเกษตรกรรายยอย 45.3 36.7 7.9 1.8 8.4 100.0 

จัดตั้งกองทุนหมูบาน 50.0 34.5 7.7 3.0 5.0 100.0 

โครงการธนาคารประชาชน 42.6 35.2 6.5 1.4 14.4 100.0 

การจัดการกับแรงงานตางดาว 29.8 30.6 15.5 13.5 10.7 100.0 

30 บาทรักษาทุกโรค 47.8 27.7 13.6 8.6 2.4 100.0 

ใหนักศึกษากูยืมเงินเพื่อการศึกษา 60.5 32.4 2.2 0.3 4.7 100.0 

การปฏิรูประบบราชการ 34.1 35.4 9.8 1.7 19.1 100.0 

การกระจายอํานาจใหองคกรสวน 45.5 35.5 6.9 1.2 10.9 100.0 

ทองถิ่น 

การจัดระเบียบสังคม 55.8 30.4 3.6 0.9 9.3 100.0 

หนึ่งตําบลหนึ่งผลิตภัณฑ 48.3 37.0 4.3 0.4 10.1 100.0 

การปฏิรูปการศึกษา 44.0 36.9 6.1 0.7 12.4 100.0 

การสงเสริมการและพัฒนาการ 45.2 38.7 4.9 0.6 10.6 100.0 

ทองเที่ยว 

ปราบปรามยาเสพติด 50.4 27.4 10.6 8.8 2.9 100.0 

การปฏิรูปการเมือง 29.3 34.9 12.4 1.5 22.0 100.0 

การปราบปรามทุจริต คอรัปชั่นใน 38.1 31.6 15.7 6.5 8.2 100.0 

ระบบ ราชการ 

การปฏิรูประบบสาธารณสุข 38.4 41.6 10.2 2.8 7.1 100.0 

การแปรรูปรัฐวิสาหกิจ 19.6 28.1 21.7 16.8 13.8 100.0 

แกปญหาความยากจน 38.0 33.3 13.7 11.0 4.0 100.0 

นโยบายดานสิ่งแวดลอมและ 

ทรัพยากรธรรมชาติ 

33.9 43.5 8.7 2.0 11.9 100.0 

รวม 

นโยบายที่ไดรับความพอใจในระดับรองลงมาหรือกลุมนโยบายที่มีระดับความพอใจต่ํากวารอย 

ละ 80 แตไมต่ํากวารอยละ 70 อันไดแก นโยบายธนาคารประชาชน การปราบปรามยาเสพติด สิ่งแวด 

ลอม 30 บาทรักษาทุกโรค และการแกปญหาความยากจน ในกลุมนี้จะพบวาสวนใหญเปนนโยบายใน 

ดานสงเสริมคุณภาพชีวิตและความเปนอยูของประชาชน อาทิ นโยบายดานสิ่งแวดลอม 30 บาทรักษา 

125

ทุกโรค การแกปญหาความยากจน นโยบายกระตุนเศรษฐกิจ ผานธนาคารประชาชน ปจจัยที่ทําใหความ 

พอใจตอนโยบายเหลานี้รองลงมาอาจเปนเพราะผลจากนโยบายในกลุมนี้ตอบสนองตอประชาชนบาง 

กลุม เชน นโยบายดานสิ่งแวดลอมเปนการแกปญหาแกผูที่ไดรับผลกระทบดานสิ่งแวดลอม นโยบาย 30 

บาทรักษาทุกโรค และธนาคารประชาชน ก็เปนนโยบายที่มีผลตอคนยากจน แตไมมีผลตอคนกลุมอื่น 

นโยบายที่ไดรับความพอใจต่ํากวารอยละ 70 และต่ํากวาเมื่อเปรียบเทียบกับนโยบายดานอื่นๆ 

ไดแก นโยบายปราบปรามคอรัปชั่น ปฏิรูประบบราชการ ปฏิรูปการเมือง แรงงานตางดาว และแปรรูป 

รัฐวิสาหกิจ นโยบายในกลุมนี้เปนนโยบายปรับโครงสราง เชน การปฏิรูปราชการ ปฏิรูปการเมือง แปร 

รูปรัฐวิสาหกิจ และจัดระเบียบและปราบปราม เชน ปราบปรามคอรัปชั่นและแรงงานตางดาว สาเหตุที่ 

นโยบายในกลุมนี้ไดรับความพอใจนอย เกิดจากมีความคิดเห็นประชาชนสวนหนึ่งที่ไมเห็นดวยกับการ 

ดําเนินนโยบายเหลานี้ โดยเฉพาะในประเด็นการแปรรูปรัฐวิสาหกิจ แรงงานตางดาว และการปฏิรูปการ 

เมือง ปฏิรูประบบราชการ (ตารางที่ 4.51) 

เปนที่คาดหวังกันวา “นโยบาย” ทั้งหลายที่คณะรัฐมนตรีประกาศตอสาธารณะ และตองแถลง 

และรับผิดชอบตอสภาผูแทนราษฎรนั้นจะสามารถขับเคลื่อนไปไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล 

ดวยกลไกตามรัฐธรรมนูญที่เอื้ออํานวย กระนั้นเมื่อสอบถามประชาชนถึงผลกระทบของนโยบายที่มีตอ 

ชีวิตประจําวัน พบวา ผูตอบสวนใหญเห็นวานโยบายรัฐบาลมีผลกระทบเพียงเล็กนอยมากที่สุด คิดเปน 

รอยละ 38.2 รองลงมาเห็นวามีผลกระทบบาง รอยละ 31.4 ตอบวามีผลกระทบอยางมากรอยละ 21.6 

และยังมีผูตอบวาไมมีผลกระทบเลยถึงรอยละ 8.8 ตามลําดับ (ตารางที่ 4.52) 

ตารางที่ 4.52 รอยละของนโยบายรัฐบาลมีผลกระทบตอชีวิตประจําวัน 

ทานคิดวานโนบายรัฐบาลมีผลกระทบตอชีวิตประจําวัน 

ของทานมากนอยเพียงใด 

มีผลกระทบอยางมาก 

มีผลกระทบบาง 

มีผลกระทบเพียงเล็กนอย 

มีผลกระทบเลย 



21.6 

31.4 

38.2 

8.8 

รวม 100.0(2000) 

4.6.3 ความพอใจตอการทํางานของกระทรวงตางๆ 

นโยบายของรัฐบาลอาจเปนเพียงกระบวนการในการกําหนดหรือวางแนวทางไปสูเปาหมายที่ 

กําหนดไว แตในการทําใหเกิดผลในทางปฏิบัติ “กระทรวง” ในฐานะกลไกทางการบริหารนับวามีบท 

บาทสําคัญตอความสําเร็จหรือลมเหลว รวมทั้งอาจหมายถึงเครื่องชี้วัดความพอใจหรือไมพอใจในผล 

126

การทํางานของรัฐบาลดวย ผูศึกษาไดสอบถามความพอใจของประชาชนตอการทํางานของกระทรวง 

ตางๆ ซึ่งเปนกระทรวงเดิมกอนมีการปฏิรูประบบราชการและมีการเพิ่มกระทรวง (กอนวันที่ 30 

กันยายน 2545) พบวา 

กระทรวงที่ประชาชนพอใจตอการทํางานมากที่สุด 5 อันดับแรก ไดแก กระทรวงมหาดไทย 

(รอยละ 81.3) กระทรวงศึกษาธิการ (รอยละ76.6) กระทรวงสาธารณสุข (รอยละ 75.2) กระทรวง 

กลาโหม (รอยละ 66.7) และกระทรวงคมนาคม (รอยละ 66.7) จะเห็นไดวากระทรวงในอันดับ 5 นี้ เปน 

กระทรวงที่ดูแล รับผิดชอบ ดานบําบัดทุกข บํารุงสุข การศึกษา การสาธารณสุข การขนสง การสื่อ 

และความมั่นคงของชาติ ปจจัยสําคัญที่นาจะทําใหประชาชนพอใจตอบทบาทหนาที่ของแตละกระทรวง 

ขางตน พิจารณาไดจากนโยบายที่แตละกระทรวง ดูแล รับผิดชอบ อาทิ กระทรวงมหาดไทยที่ดูแล 

นโยบายจัดระเบียบสังคม ซึ่งนโยบายนี้แมจะกระทบตอผลประโยชนของคนบางกลุมบางแตถือวาโดย 

ภาพรวมไดรับการตอบรับเปนอยางดีจากประชาชน กระทรวงศึกษาธิการดูแลนโยบายกูยืมเพื่อการ 

ศึกษา (หากพิจารณาตารางความพอใจตอนโยบายของรัฐบาล จะพบวานโยบายนี้ไดรับความพอใจสูง 

สุด) เชนเดียวกับกระทรวงสาธารณสุขที่ชูนโยบาย 30 บาทรักษาทุกโรคมาตั้งแตเริ่มตั้งรัฐบาล จนเปน 

หนึ่งในนโยบายที่คุนหูและติดปากประชาชน และเปนที่วิพากษวิจารณอยางกวางขวาง นาสังเกตวา 

สัดสวนความพอใจตอการทํางานของกระทรวงนี้แทบจะไมแตกตางจากความพอใจตอนโยบายดังกลาว 

เลย (โปรดพิจารณาตารางที่ 4.52 และ 4.53 ประกอบกัน) 

เมื่อพิจารณาถึงกระทรวงที่ประชาชนไมพอใจในการทํางานมากที่สุด พบวามีถึง 3 กระทรวงที่ 

ประชาชนเกินกวารอยละ 20 แสดงความคิดเห็นไมพอใจ ไดแก กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม 

(รอยละ 24.5) กระทรวงเกษตรและสหกรณ (รอยละ 22.8) และกระทรวงพาณิชย (รอยละ 22.0) นา 

สังเกตวาอํานาจหนาที่ของกระทรวงทั้งสามลวนมีความสําคัญตอชีวิตความเปนอยูในทางเศรษฐกิจและ 

สังคมของประชาชน โดยเฉพาะประชาชนสวนใหญของประเทศที่เปนเกษตรกรและผูใชแรงงาน กลาว 

คือ อํานาจหนาที่เกี่ยวกับการเกษตร การเศรษฐกิจการเกษตร การปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม การชล 

ประทาน การประมง การปศุสัตว การปาไม การพัฒนาที่ดิน และการสหกรณของกระทรวงเกษตรและส 

หกรณ หนาที่เกี่ยวกับการสงเสริมการศึกษาและการประกอบอาชีพ การสงเสริมควบคุมและคุมครอง 

การใชแรงงานของกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม และ มีอํานาจหนาที่เกี่ยวกับการพาณิชย และ 

กิจการทางเศรษฐกิจที่เกี่ยวเนื่องดวยการพาณิชย รวมตลอดทั้งการซื้อขายการแลกเปลี่ยนสินคาการควบ 

คุมและสงเสริมเกี่ยวกับการคาและการะประกันภัยของกระทรวงพาณิชย 

127

ตารางที่ 4.53 รอยละของระดับความพอใจในการทํางานโดยภาพรวมของกระทรวง 

กระทรวง 

พอใจ 

มาก 


พอใจ 


พอใจ 


เลย 

ไมทราบ 

รวม 


กระทรวงมหาดไทย 

กระทรวงกลาโหม 

กระทรวงยุติธรรม 

กระทรวงตางประเทศ 

กระทรวงคมนาคม 

กระทรวงพาณิชย 

กระทรวงเกษตรและสหกรณ 

กระทรวงวิทยาศาสตรฯ 

กระทรวงศึกษาธิการ 

กระทรวงแรงงานฯ 

กระทรวงสาธารณสุข 

กระทรวงอุตสาหกรรม 

สํานักนายกรัฐมนตรี 

ทบวงมหาวิทยาลัย 

27.8 

17.5 

16.2 

12.5 

15.2 

11.0 

17.4 

12.3 

26.2 

16.9 

25.0 

12.2 

13.7 

16.6 

53.5 

49.2 

46.3 

43.9 

51.5 

44.1 

47.6 

38.4 

50.4 

43.1 

50.2 

43.8 

39.9 

41.7 

5.0 

11.0 

13.3 

9.9 

13.3 

17.9 

15.6 

7.6 

8.0 

16.1 

12.1 

9.0 

5.0 

4.0 

0.5 

4.8 

1.4 

1.6 

1.5 

4.1 

7.2 

3.4 

0.9 

8.4 

1.7 

2.3 

3.0 

1.3 

13.2 

17.6 

22.8 

32.2 

18.6 

23.1 

12.1 

38.2 

14.5 

15.4 

11.0 

32.8 

38.4 

36.5 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

หมายเหตุ: เปนการทําสํารวจกอน 30 กันยายน 2545 ที่มีการเพิ่มจํานวนกระทรวงมากขึ้น 

ในสภาวะที่คนสวนใหญตองการหลุดพนจากปญหาความตกต่ําของเศรษฐกิจแนนอนวาความ 

คาดหวังที่มีตอกระทรวงเหลานี้ยอมสูง และหากไมปรากฏผลงานของกระทรวงที่โดดเดนมากพอ 

โอกาสที่คนสวนใหญจะมีความไมพอใจยอมสูงตามไปดวย ทั้งนี้ สําหรับคณะรัฐมนตรีที่มี พ.ต.ท. 

ดร.ทักษิณ ชินวัตรเปนนายกรัฐมนตรีที่ผานมา ปรากฏชื่อรัฐมนตรีที่รับผิดชอบในทั้งสามกระทรวงถูก 

อภิปรายไมไววางใจ และหนึ่งในนั้น คือ นายประพัฒน ปญญาชาติรักษ รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวง 

เกษตรและสหกรณถูกยื่นถอดถอนออกจากตําแหนงดวย นอกจากนี้ ในการปรับคณะรัฐมนตรีครั้งลาสุด 

เพื่อรองรับการปฏิรูประบบราชการ นายอดิศัย โพธารามิกเปนรัฐมนตรีคนเดียวในสามกระทรวงนี้ที่ยัง 

คงนั่งอยูในตําแหนงเดิม (แตก็มีการปรับเปลี่ยนในตําแหนงรัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงพาณิชยดวย 

เชนกัน) 

สิ่งที่นาสนใจไมยิ่งหยอนไปกวาความพอใจหรือไมพอใจของประชาชนก็คือ เมื่อถามถึงความ 

ใจที่มีตอกระทรวงตางๆ พบวา กลุมตัวอยางจํานวนมากตอบวา “ไมทราบ” ซึ่งสะทอนในอีกแงมุมหนึ่ง 

วาการทํางานของกระทรวงตางๆ จํานวนหนึ่งไมเปนที่รูจักของประชาชน ซึ่งในที่นี้มีถึงหากระทรวง 

128

ดวยกันที่ประชาชนมากกวารอยละ 30 หรือประมาณ 1 ใน 3 ขึ้นไป ตอบไมทราบเกี่ยวกับกระทรวงเหลา 

นี้ ไดแก กระทรวงวิทยาศาสตรฯเทากับสํานักนายกรัฐมนตรี (รอยละ 38.5) ทบวงมหาวิทยาลัย (รอยละ 

36.6) กระทรวงอุตสาหกรรม (รอยละ 32.9) และกระทรวงการตางประเทศ (รอยละ 32.3) 

ในเบื้องตนอาจอธิบายไดวา กระทรวงเหลานี้สวนใหญมิไดมีบทบาทหลักในการสนองตอบ 

นโยบายเรงดวนของรัฐบาลมากนัก ขณะที่ภารกิจหนาที่ของกระทรวงก็มิไดเกี่ยวของสัมพันธใกลชิด 

โดยตรงกับประชาชน คงมีเพียงสํานักนายกรัฐมนตรีเทานั้นที่มีภารกิจหลากหลายและหลายเรื่องเปน 

เรื่องที่สําคัญ เกี่ยวของกับชีวิตประจําวันของประชาชน อีกทั้งยังตอบสนองนโยบายสําคัญๆ ของรัฐบาล 

เชน การปราบปรามยาเสพติด การกีฬา การทองเที่ยว เปนตน โดยที่บางนโยบายไดรับความพอใจสูง 

ขณะที่บางนโยบายยังไมเปนที่พอใจเทาที่ควร ดวยภารกิจที่หลากหลายนี้ เมื่อกลาวถึงสํานักนายกรัฐ 

มนตรีขึ้นมาคนมักจะนึกภาพไมออกวาแทที่จริงมีบทบาท อํานาจหนาที่ใดกันแน ซึ่งปญหานี้นับเปนที่ 

ยอมรับจนกระทั่งตองมีการปฏิรูประบบราชการโดยการจัดโครงสรางกระทรวงใหมเพื่อแยกการตอบ 

สนองภารกิจที่หลากหลายเหลานี้ออกจากกันใหชัดเจน 

อาจกลาวไดวา การทํางานของรัฐบาลชุดปจจุบันที่สะทอนผานความคิดเห็นของประชาชนตอ 

นโยบายและการทํางานของกระทรวงตางๆ นี้ โดยภาพรวมถือวาเปนที่พอใจของประชาชน โดยเฉพาะ 

นโยบายเรงดวนที่มีการประชาสัมพันธอยางกวางขวางและไดดําเนินการไปบางแลว ยิ่งไปกวานั้น เมื่อ 

ถามวาที่ผานมาการทํางานของรัฐบาลสามารถแกไขปญหาทางเศรษฐกิจและสังคมไดในระดับใด 

ปรากฏวากลุมตัวอยางมากกวาครึ่งหนึ่งมีความเห็นวาสามารถแกไขปญหาได คือ รอยละ 9.0 ตอบวาแก 

ไขไดมาก รอยละ 56.5 ตอบวาแกไขไดบาง ขณะที่รอยละ 26.9 ตอบวาแกไขไดเพียงเล็กนอย และมีเพียง 

รอยละ 7.7 เทานั้นที่ตอบวาแกไขไมไดเลย (ตารางที่ 4.54) 

ตารางที่ 4.54 รอยละของการแกไขปญหาดานเศรษฐกิจและสังคมของประเทศของรัฐบาลปจจุบัน 

ทานคิดวารัฐบาลปจจุบันสามารถแกไขปญหาดานเศรษฐกิจ 


และสังคมของประเทศไดในระดับใด 


แกไขไดเปนอยางมาก 

9.0 

แกไขไดบาง 

56.5 

แกไขไดเพียงเล็กนอย 

26.9 

ไมสามรถแกไขไดเลย 

7.7 

รวม 100.0(2000) 

129

4.6.4 ความเชื่อมั่นตอรัฐบาลเปรียบเทียบกับสถาบันอื่นๆ 

นอกจากความพอใจที่มีตอผลงานที่ผานมาแลว การศึกษานี้ยังสนใจดวยวารัฐบาลรวมถึงนายก 

รัฐมนตรีภายใตเงื่อนไขทางการเมืองในกรอบเจตนารมณของรัฐธรรมนูญปจจุบัน และผลการทํางานที่ 

ผานมามีผลอยางไรกับความเชื่อมั่นของประชาชนที่มีตอสถาบันทางการเมืองทั้งสอง รวมทั้งเมื่อเปรียบ 

เทียบกับสถาบันอื่นๆ ที่มีความสําคัญตอระบบการเมืองไทยดวย 

ตารางที่ 4.55 แสดงผลความเชื่อมั่นของประชาชนตอสถาบันตางๆ พบวา นายกรัฐมนตรีและรัฐ 

บาลไดรับความเชื่อมั่นจากประชาชนในสัดสวนที่สูง (รอยละ 88.5 และ 84.7 ตามลําดับ) คิดเปนอันดับ 

ที่สามและสี่เมื่อเปรียบเทียบกับสถาบันอื่นๆ โดยนอยกวาทหาร (รอยละ 94.0) และโทรทัศน (รอยละ 

92.3) เพียงสองสถาบันเทานั้น นอกจากนี้ นายกรัฐมนตรีและรัฐบาลซึ่งถือเปนสถาบันทางการเมืองฝาย 

บริหารยังไดรับความเชื่อมั่นจากประชาชนมากกวาสถาบันทางการเมืองฝายนิติบัญญัติ ไดแก รัฐสภา 

โดยรวม (รอยละ 81.8) สมาชิกสภาผูแทนราษฎร (รอยละ 79.7) สมาชิกวุฒิสภา (รอยละ 79.4) และฝาย 

คาน (รอยละ 75.4) ซึ่งไดรับความเชื่อมั่นในกลุมลําดับรองลงมา (อันดับ 6 – 8) อีกดวย 

ตารางที่ 4.55 รอยละของความเชื่อมั่นโดยรวมตอสถาบันตางๆ 

สถาบันตางๆ เชื่อมั่น 

มาก 


เชื่อมั่น 



ไมเชื่อ 

มั่นเลย 

รวม 



นายกรัฐมนตรี 


สมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

สมาชิกวุฒิสภา 

ฝายคาน 

ขาราชการ 

ตํารวจ 

ทหาร 

พรรคการเมือง 

หนังสือพิมพ 

โทรทัศน 

องคกรพัฒนาเอกชน (NGOs) 

21.3 

33.9 

11.3 

10.5 

10.9 

16.8 

11.5 

11.2 

32.5 

9.1 

6.9 

27.2 

9.2 

63.4 

54.6 

70.5 

69.1 

68.5 

58.6 

63.6 

52.6 

61.5 

62.1 

52.3 

65.1 

48.2 

13.3 

9.6 

16.2 

18.9 

17.7 

22.1 

21.8 

25.2 

5.1 

26.9 

35.8 

7.3 

32.4 

2.0 

1.9 

2.0 

1.5 

2.9 

2.5 

3.1 

11.1 

0.9 

1.9 

5.0 

0.5 

10.2 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

100.0(2000) 

130

ผลการศึกษานี้ อาจวิเคราะหในเบื้องตนไดวาความพอใจตอการทํางานของรัฐบาลชุดปจจุบัน 

เปนผลจากความเชื่อมั่นในระดับสูงที่มีตอนายกรัฐมนตรีและรัฐบาล ขณะเดียวกันการทํางานของรัฐ 

บาลที่ผานมาก็ไดสรางความเชื่อมั่นแกประชาชนดวย นอกจากนี้ นาสังเกตวา ความเชื่อมั่นตอฝายการ 

เมืองที่สูงกวาฝายประจํา (ขาราชการพลเรือน) นาจะพอยืนยันเพิ่มเติมไดวาความพอใจตอการทํางาน 

ของกระทรวงตางๆ นั้นเปนผลจากฝายการเมืองคือตัวรัฐมนตรีผูรับผิดชอบเชื่อมโยงกับนโยบายสําคัญที่ 

มีการประกาศออกมาและอยูในความสนใจของสาธารณชนเปนหลัก โดยความพอใจตอการทํางานของ 

ขาราชการในฐานะฝายปฏิบัติเปนปจจัยเสริมเทานั้น 

4.6.5 ความเชื่อมั่นตอรัฐบาลและสภาพเศรษฐกิจสังคม 

การทดสอบความสัมพันธระหวางความเชื่อมั่นตอรัฐบาลและปจจัยทางเศรษฐกิจสังคมจะทําให 

ทราบในเบื้องตนวาความแตกตางทางสภาพเศรษฐกิจสังคมของบุคคลมีผลตอการใหความเชื่อมั่นตอ 

รัฐบาลหรือไม อยางไร และอาจทําใหเขาใจดวยวาคนกลุมใดที่ใหความเชื่อมั่นตอรัฐบาล สําหรับการ 

ศึกษานี้ปจจัยทางดานเศรษฐกิจสังคมที่นํามาพิจารณามีหลายปจจัย ไดแก เพศ อายุ อาชีพ การศึกษา 

สถานภาพสมรส และเขตที่อยูอาศัย ผลการวิเคราะหพบวา ความเชื่อมั่นตอรัฐบาลมีความแตกตางตาม 

อาชีพ และการศึกษา อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (ตารางที่ 4.56) 

ตารางที่ 4.56 รอยละของระดับการมีสวนรวมทางการเมือง จําแนกตามเพศ อายุ อาชีพ การศึกษา 


ความเชื่อมั่นตอรัฐบาล 








มาก 

เพศ 


ชาย 2.1 12.8 63.2 21.9 100.0 (949) 

หญิง 1.8 13.8 63.5 20.8 100.0 (1,042) 

χ 2 = .916 df = 3 p = .821 N = 1,991 

อายุ รอยละ (จํานวน) 

ต่ํากวา 29 2.4 16.6 62.1 19.0 100.0 (290) 

30 – 39 1.9 12.3 68.3 17.5 100.0 (463) 

40 – 49 1.4 13.3 61.6 23.7 100.0 (490) 

50 – 59 1.6 14.3 61.2 22.9 100.0 (384) 

60 ขึ้นไป 2.7 11.0 62.9 23.4 100.0 (364) 

χ 2 = 15.589 df = 12 p = .211 N = 1,991 

รวม 

131

ความเชื่อมั่นตอรัฐบาล 








มาก 



เกษตรกร 1.6 11.7 62.0 24.7 100.0 (1,045) 

คาขายเล็กๆนอยๆ 1.1 20.8 61.2 16.9 100.0 (183) 

รับจางทั่วไป คนงาน 2.2 13.4 64.7 19.7 100.0 (320) 

รับราชการ/รัฐวิสาหกิจ/องคกรของรัฐ 1.5 16.9 66.2 15.4 100.0 (65) 

ไมไดทํางาน / วางงาน 2.7 13.4 66.4 17.4 100.0 (149) 

อื่นๆ 3.5 13.5 66.8 16.2 100.0 (229) 

χ 2 = 28.815 df = 15 p = .017 N = 1,991 



ไมเคยเรียนหนังสือ 3.1 7.2 62.9 26.8 100.0 (97) 

ประถมศึกษา (ป.1-ป.4)/ (ป.6 หรือ ป.7) / 1.7 12.3 62.8 23.3 100.0 (1,388) 

เทียบเทา 

มัธยมตน/มัธยมปลาย/ปวช./เทียบเทา 2.8 16.9 64.9 15.5 100.0 (362) 

อนุปริญญา/ปวส./ปวท./ปริญญาตรี/โท/ เอก 2.1 13.3 63.4 21.3 100.0 (144) 

χ 2 = 25.810 df = 9 p = .002 N = 1,991 



โสดไมเคยแตงงาน 3.1 14.2 63.5 19.2 100.0 (260) 

แตงงานอยูดวยกัน/แยกกันอยู/อยูดวยกัน 1.9 13.5 63.3 21.4 100.0 (1,605) 

โดยไมแตงงาน 

หยา/มาย 0.8 9.6 64.8 24.8 100.0 (125) 

χ 2 = 5.351 df = 6 p = .500 N = 1,990 




เทศบาลตําบล 2.5 14.4 65.8 17.3 100.0 (473) 

องคการบริหารสวนตําบล 1.8 12.5 62.5 23.2 100.0 (1,353) 

กรุงเทพมหานคร 1.5 16.7 65.2 16.7 100.0 (132) 

χ 2 = 12.286 df = 9 p = .198 N = 1,991 

รวม 

132

ผลการศึกษานี้นับวามีความสอดคลองกับผลการศึกษาในเรื่องความเชื่อมั่นตอรัฐบาล (Trust in 

Government Index) ของหลายๆ สถาบันทั่วโลก อาทิ ผลการวิจัยของ Human Science Research 

Council ประเทศแอฟริกาใตที่พบวาความเชื่อมั่นตอรัฐบาลของคนแอฟริกาใตมีความแตกตางกันตาม 

เพศและอายุ อยางไมมีนัยสําคัญทางสถิติ (www.hsrc.ac.za) และ The National Election Studies แหง 

มหาวิทยาลัยมิชิแกน ประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งทําการสํารวจรวบรวมผลการศึกษาในเรื่องนี้มาตั้งแตป 

ค.ศ.1958 จนถึงป ค.ศ.2000 พบวาความเชื่อมั่นตอรัฐบาลของคนอเมริกันแทบจะไมมีความแตกตางกัน 

ระหวางเพศหญิงและเพศชาย แตคอนขางแตกตางกันในเรื่องอาชีพและระดับการศึกษา 

(www.umich.edu/nes) โดยเฉพาะผลการสํารวจในป ค.ศ.2000 พบวา เกษตรกรเปนกลุมที่เชื่อมั่นตอ 

รัฐบาลสูงที่สุด รองลงมาเปนกลุมผูเชี่ยวชาญ แรงานไรฝมือ และแมบาน ซึ่งถือวาใกลเคียงอยางมากกับ 

ผลการวิจัยดังตารางขางตนที่พบวา ความเชื่อมั่นตอรัฐบาลมีความแตกตางกันตามอาชีพ อยางมีนัย 

สําคัญทางสถิติ (χ 2 = 28.815 ที่ระดับ 0.05) โดยที่กลุมตัวอยางที่เปนเกษตรกร มีความเชื่อมั่นตอรัฐบาล 

ในสัดสวนสูงที่สุด คิดเปนรอยละ 86.7 รองลงมาไดแกกลุมอาชีพรับจาง รอยละ 84.4 คนที่วางงาน/ไมมี 

งานทํา รอยละ 83.8 ตามลําดับ ขณะที่กลุมตัวอยางที่เปนขาราชการ/พนักงานของรัฐ/รัฐวิสาหกิจ และ 

ประกอบอาชีพคาขายมีความเชื่อมั่นตอรัฐบาลในสองอันดับทายหรือคิดเปนรอยละ 81.6 และรอยละ 

78.1 ตามลําดับ 

อยางไรก็ตาม ในเรื่องการศึกษา พบวา ขอมูลมีลักษณะสวนทางกันอยางชัดเจน กลาวคือ 

สําหรับคนอเมริกัน คนที่มีการศึกษาสูงกวามีแนวโนมที่จะเชื่อมั่นตอรัฐบาลมากกวาคนที่มีการศึกษาต่ํา 

กวา (www.umich.edu/nes) ในขณะที่ผลการวิเคราะหดังตารางที่ 4.56 พบวา ความเชื่อมั่นตอรัฐบาลมี 

ความแตกตางกันตามระดับการศึกษา อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (χ 2 = 25.810 ที่ระดับ 0.01) โดยกลุมตัว 

อยางที่ไมเคยเรียนหนังสือมีความเชื่อมั่นตอรัฐบาลในสัดสวนสูงที่สุด คิดเปนรอยละ 89.7 รองลงมาได 

แก กลุมตัวอยางที่มีการศึกษาระดับประถมศึกษา รอยละ 86.1 กลุมตัวอยางที่มีการศึกษาตั้งแตระดับ 

อนุปริญญาขึ้นไป รอยละ 84.7 และกลุมตัวอยางที่มีการศึกษาระดับมัธยมศึกษา รอยละ 80.4 เรียงตาม 

ลําดับ 

4.6.6 ปจจัยที่มีผลตอความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 

การศึกษานี้ไดทําการวิเคราะหปจจัยที่มีผลตอความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาลโดยมีการ 

ศึกษาในเรื่องของตัวแปรตางๆ อาทิ สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม การอาศัยอยูในเขตเมืองหรือ 

ชนบท การเปดรับขาวสารและความสนใจทางการเมือง ความรูความเขาใจทางการเมือง การสนับสนุน 

ตอระบบการเมือง ประสิทธิภาพทางการเมือง วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม การแบงแยกทางความคิด 

ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา การตรวจสอบทางการเมือง ความเชื่อมั่นตอวิถีทางประชาธิปไตย คานิยม 

ดั้งเดิม ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล ขาวสารและความสนใจทางการเมือง ความเชื่อมั่นตอ 

องคกรอิสระ และระดับการมีสวนรวมทางการเมือง ผลการวิเคราะหปรากฏในตารางที่ 4.57 พบวา 

133

ปจจัยเหลานี้สามารถอธิบายความผันแปรของความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาลไดรอยละ 18.7 

(R 2 = 0.187) และมีความสัมพันธกับความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาลอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ 

(F = 26.128 ที่ระดับ 0.01) 

ตารางที่ 4.57 การวิเคราะหถดถอยพหุความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาล N = 2,000 



สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม 3.893E-02 .016 .059 2.413 .016* 

การอาศัยอยูในเมือง-ชนบท 2.368E-02 .054 .010 .437 .662 

ความรูความเขาใจทางการเมือง -4.429E-02 .025 -.044 -1.774 .076 

การสนับสนุนตอระบบการเมือง .111 .017 .165 6.684 .000** 

ประสิทธิภาพทางการเมือง 3.532E-02 .016 .053 2.175 .030* 

วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม 3.554E-02 .017 .052 2.107 .035* 

การแบงแยกทางความคิด 2.354E-02 .017 .035 1.393 .164 

ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา 8.613E-02 .018 .128 4.768 .000** 

การตรวจสอบทางการเมือง -1.086E-02 .018 -.016 -.589 .556 

ความเชื่อมั่นตอวิถีทางประชาธิปไตย -1.867E-02 .017 -.027 -1.112 .266 

คานิยมดั้งเดิม 3.028E-02 .018 .042 1.720 .086 

ขาวสารและความสนใจทางการเมือง 5.171E-02 .031 .040 1.647 .100 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ .339 .028 .293 12.269 .000** 

ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 1.796E-02 .029 .015 .610 .542 

* *Sig = .01 *Sig= .05 

R 2 = .187 SE. = .60 F= 26.128 Sig.= .000 

134

จากตารางขางตนสามารถจัดลําดับความสําคัญของตัวแปรที่มีอิทธิพลตอความพึงพอใจตอการ 

ทํางานของรัฐบาล อยางมีนัยสําคัญทางสถิติจากมากไปนอย ไดแก 

1) ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

2) การสนับสนุนตอระบบการเมือง 

3) ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา 

4) สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม 

5) ประสิทธิภาพทางการเมือง 

6) วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม 

โดยที่ทุกตัวแปรมีความสัมพันธเชิงบวกกับความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาล ซึ่งผลการ 

ศึกษานี้กลาวไดวา ประชาชนที่มีความเชื่อมั่นตอการทํางานขององคกรอิสระ มีทัศนคติที่สนับสนุนตอ 

ระบบการเมือง มีความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา มีสถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคมดี เห็นวาตนเอง 

สามารถมีอิทธิพลทางการเมืองได รวมทั้งการมีวัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม จะทําใหมีความพึงพอใจตอ 

การทํางานของรัฐบาลมากดวย ดังนั้น รัฐบาลควรมีสวนในการสงเสริมบทบาทและการทําหนาที่ของ 

องคกรอิสระตางๆ ใหเปนที่รูจักของประชาชน และกระตุนใหประชาชนเขาใจและใหความสําคัญกับ 

ระบบการเมืองของประเทศที่เปนอยู 

นอกจากนี้ แมวาวัฒนธรรมแบบอํานาจนิยมจะเปนวัฒนธรรมที่สวนทางกับวัฒนธรรมแบบ 

ประชาธิปไตย แตตองยอมรับวาวัฒนธรรมแบบนี้เปนลักษณะเฉพาะของสังคมไทย ที่ใหความสําคัญกับ 

ผูนํา การจัดการปญหาแบบเด็ดขาด รวดเร็ว ทันใจ รวมทั้งไมตองการใหมีความคิดเห็นที่แตกตางจากคน 

สวนใหญ ดังนั้น ผูเขามาดํารงตําแหนงสําคัญๆ ในรัฐบาลจะตองตระหนักถึงลักษณะเฉพาะทางวัฒน 

ธรรมอันนี้ โดยสรางความเปนมืออาชีพดวยการคิด ตัดสินใจและลงมือปฏิบัติงานดวยความเฉียบขาด 

รวดเร็ว ซึ่งความรวดเร็ว เฉียบขาดนี้มิใชการกระทําดวยความรวบรัดตัดตอนหรือทําตามอําเภอใจ แตจะ 

ตองเปนไปตามครรลองที่ถูกตองตามหลักการ มิฉะนั้น ประชาชนก็อาจจะยินดีใหอํานาจเด็ดขาดอื่นเขา 

มาจัดการกับความไมชอบธรรมที่เกิดขึ้นนั้นก็ได 

ทัศนคติเชนนี้ของประชาชนคอนขางนาเปนหวง เพราะเปนวัฒนธรรมที่ไมเกื้อหนุนตอ 

กระบวนการพัฒนาประชาธิปไตย แมวารัฐบาลจะทํางานไดเปนที่พอใจของประชาชน แตความพอใจ 

นั้นยังคงเกิดจากการคลอยตามผูนําหรืออาจกลาววาประชาชนยังเปน “ผูรอรับ” มากกวาเปน “ผูเรียก 

รอง” ดังนั้น รัฐบาลที่ตองการนําพาประเทศไปในทิศทางแบบประชาธิปไตยจะตองสงเสริมใหระบบ 

การเมืองเปนระบบแบบเปด ที่ประชาชนสามารถเขามีอิทธิพล/บทบาทในระบบการเมืองได นโยบาย 

ตางๆ ของรัฐบาลจะตองวางอยูบนพื้นฐานของความตองการของประชาชน มิใชนโยบายที่รัฐคิดแทน 

แลวจัดให รัฐบาลจึงสมควรที่จะมีการรวบรวม สํารวจและวิเคราะหความตองการของประชาชนอยาง 

135

เปนระบบ เพื่อจะไดจัดบริการสาธารณะไดมีประสิทธิภาพ เหมาะสมและสอดคลองกับความตองการ 

ของประชาชน 

4.7 ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

ที่ผานมาแมวาประเทศไทยจะมีองคกรที่ทําหนาที่ควบคุมตรวจสอบหลายองคกร แตองคกร 

เหลานั้นยังมีปญหาที่ไมสามารถปฏิบัติภารกิจหนาที่ไดอยางเต็มที่และมีประสิทธิภาพ เนื่องจากยังถูก 

ครอบงําโดยฝายการเมืองหรือฝายขาราชการประจําได รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดวางหลักการเพื่อทํา 

ใหองคกรควบคุมตรวจสอบมีฐานะเปนองคกรอิสระ ซึ่งนอกจากจะเปนการขจัดอุปสรรคในการทําหนา 

ที่ควบคุมตรวจสอบขององคกรตางๆ แลว ยังจะทําใหเกิดระบบการตรวจสอบที่ครบถวน ไมซ้ําซอนกัน 

แตเสริมซึ่งกันและกันตามบทบาทและภาระหนาที่ที่เปนไปตามเจตนารมณของการจัดตั้งแตละองคกร 

อีกทางหนึ่งดวย 

4.7.1 องคกรอิสระกับการเปนที่รูจักของประชาชน 

เมื่อสอบถามถึงระดับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระตางๆ ซึ่งในการศึกษานี้สนใจศึกษาองคกร 

อิสระตามรัฐธรรมนูญและองคกรอิสระตามกฎหมายอื่นที่สําคัญรวม 10 องคกร ปรากฏวา ประชาชน 

จํานวนมากปฏิเสธที่จะใหความเห็นเนื่องจากไมรูจักองคกรอิสระนั้นๆ 

ตารางที่ 4.58 การรูจักองคกรอิสระของประชาชน N = 2,000 

รูจัก ไมรูจัก 

คณะกรรมการการเลือกตั้ง 74.4 25.6 

ศาลยุติธรรม 63.0 37.0 

คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ 56.4 43.6 

ศาลรัฐธรรมนูญ 56.0 44.0 

ศาลปกครอง 51.6 48.4 

คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน* 38.5 61.5 

คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน 29.6 70.4 

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ 26.2 73.8 

ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา 25.3 74.7 

สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ 25.1 74.9 

* คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการฟอกเงินมิใชองคกรอิสระตามความหมายของการวิจัยนี้ แตเปนองคกร 

หนึ่งที่มีอํานาจตรวจสอบและมีสําคัญตอการบรรลุเจตนารมณตามรัฐธรรมนูญ 

136

จากตารางที่ 4.58 พบวามีถึง 5 จาก 10 องคกรที่กลุมตัวอยางรูจักนอยกวารอยละ 50 ไดแก 

คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน (รอยละ 38.5) คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน (รอย 

ละ 29.6) คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ (รอยละ 26.2) ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา (รอยละ 

25.3) และสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคม (รอยละ 25.1) มีเพียงคณะกรรมการการเลือกตั้งองคกรเดียว 

เทานั้นที่กลุมตัวอยางรูจักมากกวารอยละ 70 ในขณะที่องคกรอิสระที่คอนขางจะมีชื่อปรากฏเปนขาว 

ทางสื่อตางๆ บอยครั้งอยางคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ ศาลรัฐธรรมนูญ 

และศาลปกครอง เปนกลุมองคกรอิสระที่มากกวาครึ่งหนึ่งของกลุมตัวอยางรูจักแตก็อยูในสัดสวนที่ไม 

สูงมากคือต่ํากวารอยละ 60 

นอกจากนี้ นาสังเกตวา ศาลยุติธรรมซึ่งไมใชองคกรอิสระใหมที่เพิ่งจะเกิดขึ้นครั้งแรกภายหลัง 

การบังคับใชรัฐธรรมนูญ เพียงแตมีการปรับปรุงในบางเรื่องเพื่อแกไขปญหาการทํางานในอดีตเทานั้น 

แตกลุมตัวอยางถึงรอยละ 37 กลับตอบวาไมรูจัก ซึ่งนาจะเปนสัดสวนที่ไมสอดคลองกับความเปนจริง 

ผูศึกษามีความเห็นในเบื้องตนวาสวนหนึ่งอาจเปนเพราะคนบางกลุมอาจไมรูจักจริงๆเพราะไมมีความจํา 

เปนที่จะตองมีปฏิสัมพันธกับกระบวนการยุติธรรมในชีวิตประจําวัน แตคนสวนใหญที่ตอบวาไมรูจัก 

ในที่นี้นาจะเกิดจากความสับสนในการเรียกชื่อและความไมแนใจวาศาลยุติธรรมในฐานะองคกรอิสระ 

หนึ่งคือหนวยงานเดียวกันกับ “ศาล” ในความรูจักและคุนเคยของประชาชนหรือไมมากกวาที่จะสรุปวา 

ประชาชนสวนใหญไมรูจัก “ศาลยุติธรรม” อยางแทจริง 

4.7.2 ความพอใจตอการทํางานขององคกรอิสระตางๆ 

เมื่อนําสัดสวนเฉพาะกลุมตัวอยางที่รูจักและแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับ “ความพอใจ” ตอการ 

ทํางานที่ผานมาขององคกรอิสระเปรียบเทียบกัน พบวา องคกรอิสระที่ประชาชนพอใจตอการทํางานหา 

อันดับแรกไดแก คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ (รอยละ 85.0) รองลงมาเปนศาลปกครอง (รอย 

ละ 79.1) ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา (รอยละ 78.8) สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (รอย 

ละ 73.3) และศาลยุติธรรม (รอยละ 73.1) ตามลําดับ 

สวนองคกรที่ประชาชนพอใจตอการทํางาน 5 อันดับทาย ไดแก แก คณะกรรมการตรวจเงิน 

แผนดิน (รอยละ 71.5) ศาลรัฐธรรมนูญ (รอยละ 70.3) คณะกรรมการการเลือกตั้ง (รอยละ 70.1) คณะ 

กรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (รอยละ 68.2) และคณะกรรมการปองกันและปราบ 

ปรามการฟอกเงิน (รอยละ 64.7) ตามลําดับ (ตารางที่ 4.59) 

137

ตารางที่ 4.59 รอยละของความพอในการทํางานขององคกร 

พอใจ 

มาก 


พอใจ 


พอใจ 


เลย 

ศาลยุติธรรม 14.6 58.5 21.8 5.1 100.0(2000) 

ศาลรัฐธรรมนูญ 15.1 55.2 25.7 4.0 100.0(2000) 

ศาลปกครอง 16.4 62.7 17.9 2.9 100.0(2000) 

ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา 16.1 62.7 18.5 2.6 100.0(2000) 

คณะกรรมการการเลือกตั้ง 17.7 52.6 25.4 4.3 100.0(2000) 

คณะกรรมการปองกันและปราบปราม 16.5 51.7 27.3 4.4 100.0(2000) 

การทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) 

คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน (ค.ต.ง.) 16.2 55.3 24.2 4.3 100.0(2000) 

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ 15.1 69.9 13.7 1.4 100.0(2000) 

สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคม 13.5 59.8 23.7 3.0 100.0(2000) 

แหงชาติ 

คณะกรรมการปองกันและปราบปราม 

การฟอกเงิน (ป.ป.ง.) 

14.5 50.2 27.2 8.1 100.0(2000) 

รวม 

4.7.3 ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระตางๆ 

นอกจากนี้ เมื่อนําสัดสวนเฉพาะกลุมตัวอยางที่รูจักและแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับ “ความเชื่อ 

มั่น” ตอองคกรอิสระมาเปรียบเทียบกัน พบวา องคกรอิสระที่ประชาชนใหความเชื่อมั่นมากสองอันดับ 

แรกเปนองคกรอิสระประเภทสงเสริมสนับสนุนในเรื่องสิทธิเสรีภาพและประโยชนสวนรวมของ 

ประชาชนไดแก คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ (รอยละ 85.3) และผูตรวจการแผนดินของ 

รัฐสภา (รอยละ 80.0) ขณะที่องคกรอิสระประเภทที่ใชอํานาจศาลเปนกลุมที่ไดรับความเชื่อมั่นจาก 

ประชาชนในอันดับรองๆ ลงมา ไดแก ศาลปกครอง (รอยละ 79.7) ศาลยุติธรรม (รอยละ 75.0) และศาล 

รัฐธรรมนูญ (รอยละ 74.3) ตามลําดับ (ตารางที่ 4.60) 

สําหรับองคกรที่ประชาชนใหความเชื่อมั่น 5 อันดับทาย มีเพียงสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและ 

สังคมแหงชาติเพียงองคกรเดียวเทานั้นที่มีลักษณะเปนองคกรอิสระประเภทไมมีอํานาจตัดสินใจแตมี 

บทบาทสําคัญในการใหคําแนะนําหรือคําปรึกษา ไดรับความเชื่อมั่นมาในอันดับ 6 คิดเปนรอยละ 73.1 

ขณะที่อีก 4 องคกรที่เหลือ (อันดับ 7-10) เปนองคกรอิสระประเภทใชอํานาจตรวจสอบทั้งสิ้น ไดแก 

คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน (รอยละ 73.1) คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ 

138

(รอยละ 72.5) คณะกรรมการการเลือกตั้ง (รอยละ 72.4) และคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการ 

ฟอกเงิน (รอยละ 66.8) ตามลําดับ (ตารางที่ 4.60) 

ตารางที่ 4.60 รอยละของความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 


มาก 





ไมเชื่อมั่น 

เลย 

รวม 

ศาลยุติธรรม 15.1 60.0 19.8 5.2 100.0(2000) 

ศาลรัฐธรรมนูญ 17.5 56.8 22.0 3.7 100.0(2000) 

ศาลปกครอง 16.9 62.9 17.1 3.2 100.0(2000) 

ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา 15.6 64.4 17.2 2.8 100.0(2000) 

คณะกรรมการการเลือกตั้ง 20.0 52.5 24.1 3.4 100.0(2000) 

คณะกรรมการปองกันและปราบปราม 19.3 53.2 23.7 3.8 100.0(2000) 

การทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) 

คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน (ค.ต.ง.) 16.1 57.0 22.5 4.4 100.0(2000) 

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ 15.5 69.8 13.4 1.3 100.0(2000) 

สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคม 14.3 58.8 22.9 4.0 100.0(2000) 

แหงชาติ 

คณะกรรมการปองกันและปราบปราม 

การฟอกเงิน (ป.ป.ง.) 

15.3 51.4 25.3 7.9 100.0(2000) 

จากสัดสวนความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระตางๆ ขางตน ผูวิจัยไดทําการรวมคะแนนความเชื่อมั่น 

ของประชาชนที่มีตอองคกรอิสระตางๆ เพื่อพิจารณาระดับความเชื่อมั่นที่ประชาชนมีตอองคกรอิสระ 

โดยภาพรวม โดยแบงระดับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระโดยภาพรวมเปน 3 ระดับ คือ ความเชื่อมั่น 

ระดับสูง (ตั้งแต 30 คะแนนขึ้นไป) ความเชื่อมั่นระดับปานกลาง (ระหวาง 20-29 คะแนน) และความเชื่อ 

มั่นระดับต่ํา (ต่ํากวา 20 คะแนนลงมา) ผลปรากฏวา กลุมตัวอยางสวนใหญหรือคิดเปนรอยละ 63.9 มี 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระโดยภาพรวม ในระดับปานกลาง ขณะที่ประมาณ 1 ใน 4 หรือ รอยละ 25.2 

มีความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระโดยภาพรวมในระดับสูง สวนกลุมตัวอยางที่มีความเชื่อมั่นในระดับต่ํามี 

เพียงรอยละ 10.9 เทานั้น (ตาราง 4.61) 

139

ตารางที่ 4.61 ระดับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระโดยภาพรวม 

ระดับความเชื่อมั่น จํานวน รอยละ 

ความเชื่อมั่นระดับสูง 418 25.2 

ความเชื่อมั่นระดับปานกลาง 1,061 63.9 

ความเชื่อมั่นระดับต่ํา 181 10.9 

รวม 1,660 100.0 

4.7.4 ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระและปจจัยทางเศรษฐกิจสังคม 

การทดสอบความสัมพันธระหวางความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระและปจจัยทางเศรษฐกิจสังคม 

ทําใหทราบในเบื้องตนวาความแตกตางทางสภาพเศรษฐกิจสังคมของบุคคลมีผลตอการใหความเชื่อมั่น 

ตอองคกรอิสระหรือไม อยางไร และอาจทําใหเขาใจดวยวาคนกลุมใดที่ใหความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

สําหรับการศึกษานี้ปจจัยทางดานเศรษฐกิจสังคมที่นํามาพิจารณามีหลายปจจัย ไดแก เพศ อายุ อาชีพ 

การศึกษา สถานภาพสมรส และเขตที่อยูอาศัย 

ตารางที่ 4.62 รอยละของระดับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ จําแนกตามเพศ อายุ อาชีพ การศึกษา 


ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ ต่ํา ปานกลาง สูง รวม 

เพศ 


ชาย 10.0 64.6 25.4 100.0 (853) 

หญิง 11.9 63.2 24.9 100.0 (807) 

χ 2 = 1.592 df = 2 p = .451 N = 1,660 

อายุ รอยละ (จํานวน) 

ต่ํากวา 29 7.4 67.2 25.4 100.0 (256) 

30 – 39 11.1 66.4 22.5 100.0 (405) 

40 – 49 9.6 64.6 25.8 100.0 (426) 

50 – 59 12.6 60.2 27.2 100.0 (309) 

60 ขึ้นไป 14.0 60.2 25.8 100.0 (264) 

χ 2 = 10.551 df = 8 p = .228 N = 1,660 

140

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ ต่ํา ปานกลาง สูง รวม 



เกษตรกร 8.8 60.2 31.0 100.0 (852) 

คาขายเล็กๆนอยๆ 17.4 64.6 18.0 100.0 (161) 

รับจางทั่วไป คนงาน 10.9 69.7 19.5 100.0 (267) 

รับราชการ/รัฐวิสาหกิจ/องคกรของรัฐ 3.1 73.8 23.1 100.0 (65) 

ไมไดทํางาน / วางงาน 21.4 65.0 13.6 100.0 (103) 

อื่นๆ 11.8 67.5 20.8 100.0 (212) 

χ 2 = 53.851 df = 10 p = .000 N = 1,660 



ไมเคยเรียนหนังสือ 11.1 63.0 25.9 100.0 (54) 

ประถมศึกษา (ป.1-ป.4)/ (ป.6 หรือ ป.7) /เทียบเทา 11.1 62.3 26.6 100.0 (1,126) 

มัธยมตน/มัธยมปลาย/ปวช./เทียบเทา 10.9 67.1 22.1 100.0 (340) 

อนุปริญญา/ปวส./ปวท./ปริญญาตรี/โท/ เอก 9.3 70.0 20.7 100.0 (140) 

χ 2 = 5.601 df = 6 p = .469 N = 1,660 



โสดไมเคยแตงงาน 9.5 66.5 24.0 100.0 (221) 

แตงงานอยูดวยกัน/แยกกันอยู/อยูดวยกันโดยไม 11.1 63.7 25.3 100.0 (1,346) 

แตงงาน 

หยา/มาย 12.0 60.9 27.2 100.0 (92) 

χ 2 = 1.180 df = 4 p = .881 N = 1,660 




เทศบาลตําบล 11.0 67.9 21.1 100.0 (473) 

องคการบริหารสวนตําบล 10.4 61.3 28.3 100.0 (1,353) 

กรุงเทพมหานคร 14.2 72.4 13.4 100.0 (132) 

χ 2 = 20.141 df = 6 p = .003 N = 1,660 

141

ผลการวิเคราะหพบวา ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระมีความแตกตางตามอาชีพ อยางมีนัยสําคัญ 

ทางสถิติ (χ 2 = 53.851 ที่ระดับ 0.01) โดยกลุมตัวอยางที่เปนเกษตรกร มีความเชื่อมั่นระดับสูงตอองคกร 

อิสระในสัดสวนสูงที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับอาชีพอื่น คิดเปนรอยละ 31.0 รองลงมาไดแกกลุมตัวอยางที่ 

เปนขาราชการ/พนักงานของรัฐ/รัฐวิสาหกิจ คิดเปนรอยละ 23.1 ในขณะที่กลุมตัวอยางที่ไมไดทํางาน/ 

วางงาน มีความเชื่อมั่นระดับสูงตอองคกรอิสระในสัดสวนต่ําที่สุด คิดเปนรอยละ 13.6 (ตารางที่ 4.62) 

นอกจากนี้ ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระมีความแตกตางตามเขตที่อยูอาศัย อยางมีนัยสําคัญทาง 

สถิติ (χ 2 = 20.141 ที่ระดับ 0.01) อีกปจจัยหนึ่งดวยและเปนที่นาสนใจวาคนที่อาศัยอยูในเขตชนบทมี 

แนวโนมที่จะใหความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระมากกวากลุมตัวอยางที่อาศัยอยูในเขตพื้นที่ที่มีความเปน 

เมือง กลาวคือ มีเพียงรอยละ 10.4 ของผูที่อาศัยอยูในเขตองคการบริหารสวนตําบลเทานั้นที่เชื่อมั่นตอ 

องคกรอิสระในระดับต่ํา รองลงมาคือผูอาศัยอยูในเขตเทศบาลตําบล เทศบาลเมือง/นคร และ 

กรุงเทพมหานคร คิดเปนรอยละ 11.0 รอยละ 14.8 และรอยละ 14.2 ตามลําดับ (ตารางที่ 4.62) 

4.7.5 ปจจัยที่มีผลตอความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

การวิเคราะหปจจัยที่มีผลตอความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ ไดทําการศึกษาในเรื่องของตัวแปร 

ตางๆ อาทิ สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม การอาศัยอยูในเขตเมืองหรือชนบท การเปดรับขาวสาร 

และความสนใจทางการเมือง ความรูความเขาใจทางการเมือง การสนับสนุนตอระบบการเมือง ประสิทธิ 

ภาพทางการเมือง วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม การแบงแยกทางความคิด ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา 

การตรวจสอบทางการเมือง ความเชื่อมั่นตอวิถีทางประชาธิปไตย คานิยมดั้งเดิม ความพอใจตอการ 

ทํางานของรัฐบาล ขาวสารและความสนใจทางการเมือง ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล และ 

ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง ผลการวิเคราะหปรากฏในตารางที่ 4.60 พบวา ปจจัยเหลานี้สามารถ 

อธิบายความผันแปรของความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระไดรอยละ 18.1 (R 2 = 0.181) และมีความสัมพันธ 

กับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (F = 25.151 ที่ระดับ 0.01) 

142

ตารางที่ 4.60 การวิเคราะหถดถอยพหุความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ N = 2,000 



สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม 4.858E-03 .014 .009 .346 .729 

การอาศัยอยูในเมือง-ชนบท -.187 .047 -.095 -3.996 .000** 

ความรูความเขาใจทางการเมือง -2.028E-02 .022 -.023 -.935 .350 

การสนับสนุนตอระบบการเมือง 9.461E-02 .014 .164 6.581 .000** 

ประสิทธิภาพทางการเมือง -8.519E-03 .014 -.015 -.603 .547 

วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม -1.675E-02 .015 -.029 -1.142 .254 

การแบงแยกทางความคิด -1.975E-02 .015 -.034 -1.345 .179 

ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา -5.916E-03 .016 -.010 -.374 .708 

การตรวจสอบทางการเมือง 1.272E-02 .016 .021 .795 .427 

ความเชื่อมั่นตอวิถีทางประชาธิปไตย -6.175E-03 .015 -.010 -.423 .672 

คานิยมดั้งเดิม 5.422E-02 .015 .086 3.556 .000** 

ขาวสารและความสนใจทางการเมือง -3.473E-02 .027 -.031 -1.273 .203 

ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 7.481E-02 .026 .071 2.932 .003** 

ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล .256 .021 .295 12.269 .000** 

* *Sig = .01 *Sig= .05 

R 2 = .181 SE. = .5223 F= 25.151 Sig.= .000 

จากตารางขางตนสามารถจัดลําดับความสําคัญของตัวแปรที่มีอิทธิพลตอความเชื่อมั่นตอองคกร 

อิสระ อยางมีนัยสําคัญทางสถิติจากมากไปนอย ไดแก 

1) ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 

2) การสนับสนุนตอระบบการเมือง 

3) การอาศัยอยูในเมือง-ชนบท 

143

4) คานิยมแบบดั้งเดิม 

5) ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง 

โดยที่ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล การสนับสนุนตอระบบการเมือง คานิยมแบบดั้งเดิม 

และระดับการมีสวนรวมทางการเมือง มีความสัมพันธเชิงบวกกับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ ซึ่งผล 

การศึกษานี้กลาวไดวา ประชาชนที่มีความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล มีทัศนคติที่สนับสนุนตอ 

ระบบการเมืองที่เปนอยู มีคานิยมแบบดั้งเดิม และเขามีสวนรวมทางการเมืองสูงขึ้น จะทําใหมีความเชื่อ 

มั่นตอองคกรอิสระมากดวย ดังนั้น องคกรอิสระตางๆ จะตองแสดงบทบาทและทําหนาที่ของตนเองให 

ชัด ใหสมกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะในแงของการเปนองคกรตรวจสอบการใชอํานาจ 

ตลอดจนการเปนองคกรที่มีการประชาสัมพันธ เผยแพร ใหความรูเกี่ยวกับการเมืองใหมภายใตรัฐธรรม 

นูญ ใหประชาชนตระหนักถึงความสําคัญและไดรับทราบชองทางที่สามารถเขาถึงระบบการเมืองที่เปด 

กวางมากกวาในอดีต ประชาชนก็จะใหความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระทั้งหลายมากขึ้น 

นอกจากนี้ ปจจัยเกี่ยวกับความแตกตางกันของที่อยูอาศัย กลาวคือ การอาศัยอยูในเขตเมืองหรือ 

ชนบทของประชาชน ซึ่งนาสนใจอยางยิ่งวาคนที่อาศัยอยูในชนบทจะมีความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

มากกวากลุมคนที่อาศัยอยูในเมือง แมวาระดับความรูความเขาใจทางการเมืองของคนที่อาศัยอยูในเมือง 

จะสูงกวาก็ตาม ดังนั้น นอกจากการเนนสรางความเขาใจและชี้ใหเห็นถึงความสําคัญขององคกรอิสระ 

ตางๆ ผานการประชาสัมพันธใหทั่วถึงซึ่งอาจใชไดดีกับคนในสังคมชนบทแลว การปฏิบัติหนาที่โดยยึด 

หลักความถูกตอง และแสดงศักยภาพในการเปนองคกรตรวจสอบทางการเมืองที่มีคุณภาพ ปราศจาก 

การครอบงําของอิทธิพลหรือผลประโยชนใดๆ ยอมสามารถชนะใจคนในสังคมเมืองไดในที่สุด 

ผลการศึกษานี้ สะทอนถึงการเมืองภายหลังการบังคับใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย 

พุทธศักราช 2540 มาไดระยะเวลา 5 ปที่มีการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ดีขึ้นมากกวาในอดีต ทั้งใน 

เรื่องการมีสวนรวมของประชาชน การสนับสนุนตอระบบการเมืองที่พยายามวางรากฐานใหแกเสถียร 

ภาพทางการเมืองของรัฐบาล ควบคูไปกับการมีกลไกตรวจสอบเปนชองทางเขาสูระบบการเมืองที่เปด 

กวางและหลากหลาย อยางไรก็ตาม กระบวนการเหลานี้ยังจะตองมีการผลักดันและดําเนินการอยางเอา 

จริงเอาจังตอไป ทั้งนี้ คณะผูวิจัยมีขอคนพบและขอสังเกตที่นาสนใจจะนําสรุปรวมไวในบทถัดไป 

พรอมไปกับการใหขอเสนอแนะที่คาดวาจะเปนประโยชนบางประการไวดวย 

144


สรุปและเสนอแนะ 

การศึกษาวิจัยเรื่องการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชนและความคิดเห็นตอการทํางาน 

ของรัฐบาลและองคกรอิสระ มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาประเด็นตางๆ ที่เกี่ยวของกับการมีสวนรวมทาง 

การเมืองของประชาชน ตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 และสํารวจ 

ความคิดเห็นของประชาชนตอการทํางานของรัฐบาลและองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ตลอดจน 

วิเคราะหระดับการมีสวนรวมของประชาชนและความพอใจตอการทํางานของสถาบันดังกลาว เพื่อ 

เสนอแนะทางการปรับปรุงแกไขตอไปโดยการศึกษาวิเคราะหเอกสาร และเก็บขอมูลภาคสนาม 

ดวยแบบสอบถาม จํานวน 2,000 ตัวอยาง จาก 42 จังหวัดทั่วประเทศ โดยใชการสุมแบบกลุมและ 

เปนระบบตามระเบียบวิธีวิจัยที่กําหนดในบทที่ 3 และเสนอผลในบทที่ 4 จึงทําการสรุปและจัดทํา 

ขอเสนอแนะ ดังตอไปนี้ 

5.1 สรุป 

จากผลการศึกษาวิจัยที่นําเสนอในบทที่ 4 สามารถสรุปผลโดยแบงแยกออกเปน 4 ประเด็น 

หลักๆ คือ ขอมูลเบื้องตนเกี่ยวกับประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้ง การสวนรวมทางการเมือง ความคิดเห็น 

ของประชาชนตอรัฐบาล และความคิดเห็นของประชาชนตอองคกรอิสระ ดังมีรายละเอียดตอไปนี้ 

5.1.1 ขอมูลเบื้องตนเกี่ยวกับประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้ง 

การศึกษานี้พบวาประชาชนที่ตอบแบบสอบถาม ซึ่งเปนชายรอยละ 47.7 หญิงรอยละ 52.3 

สวนใหญติดตามขาวสารทางการเมืองทางโทรทัศนทุกวัน โดยที่กวารอยละ 90 ติดตามขาวสารการ 

เมืองจากโทรทัศน นอกจากนี้ ประชาชนยังรับทราบขอมูลขาวสารเกี่ยวกับการเลือกตั้งจากปาย 

ประชาสัมพันธของรัฐและผูนําทองถิ่น 

สําหรับเรื่องของความคิดเห็นในทางการเมืองนั้น พบวาประชาชนกวารอยละ 90 เห็นวา 

การปกครองในระบอบประชาธิปไตยดีอยูแลว และไววางใจตอรัฐบาลมาก แตอยางไรก็ตาม 

ประชาชนกวารอยละ 80 เห็นวาการเมืองมีความสลับซับซอน ประชาชนยังขาดความรูความเขาใจ 

ควรใหความรูแกประชาชน และที่นาเปนหวงคือประชาชนเกือบรอยละ 80 เห็นวาการปกครอง 

ประเทศตกเปนของคณะบุคคลซึ่งเปนคนสวนนอย ประชาชนธรรมดาไมสามารถทําอะไรไดมาก 

ทั้งๆ ที่ประชาชนถึงรอยละ 83 ตองการตรวจสอบการทํางานของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและ 

สมาชิกวุฒิสภา ฉะนั้น จะทําอยางไรใหประชาชนทราบสิทธิตางๆ ของตนเอง โดยเฉพาะอยางยิ่ง 

สิทธิที่จะมีสวนรวมในการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ โดยการเขาชื่อเสนอกฎหมายหรือขอบัญญัติ 

เพื่อใชบังคับในทองถิ่น และสิทธิในการเขาชื่อเสนอใหถอดถอน นักการเมืองทั้งระดับชาติและระดับ 

145

ทองถิ่น แตอยางไรก็ตาม ก็เปนสิ่งดีที่ประชาชนคิดวาหากเขาไปใชสิทธิ เลือกตั้งจะทําใหสามารถ 

เปลี่ยนแปลงการเมืองได 

ประชาชนสวนใหญเห็นวาผูนํารัฐบาลเปรียบเสมือนหัวหนาครอบครัวใหญ ดังนั้นควร 

ทําตามการตัดสินใจของเขา เพราะฉะนั้นรัฐบาลควรระมัดระวังในการทํางานใหมาก และที่นา 

แปลกใจคือประชาชนยอมใหทหารเขามาควบคุมจัดการในกรณีที่มีการทุจริตคอรัปชั่นมาก 

ในประเทศ ซึ่งแสดงใหเห็นวาประชาชนไมมั่นใจวากระบวนการเลือกตั้งจะเปลี่ยนแปลงการปกครอง 

ไปในทาง ที่ดีได 

ประชาชนประมาณรอยละ 53 เห็นวาไมควรทนฟงความคิดเห็นทางการเมืองที่แตกตางจาก 

คนสวนใหญ ซึ่งแสดงใหเห็นวาคนสวนนอยมีโอกาสแสดงความคิดเห็นไดยาก 

สําหรับเรื่องนโยบายและการดําเนินกิจกรรมตางๆ ของรัฐบาล พบวาประชาชนกวารอยละ 

80 เห็นวารัฐบาลควรรักษาความเปนเจาของรัฐวิสาหกิจ ( เชน การไฟฟา โทรศัพท )ไวเชนเดิม แสดง 

วาประชาชนสวนใหญไมตองการใหรัฐบาลแปรรูปรัฐวิสาหกิจ และกวารอยละ 90 เห็นวาเราควร 

รักษาวัฒนธรรมของชาติไวแทนที่จะรับวัฒนธรรมตางชาติเขามาแทนที่ 

ประชาชนเกือบรอยละ 90 เห็นวารัฐบาลควรมีอํานาจในการตัดสินใจเกี่ยวกับเรื่องตางๆของ 

ทองถิ่นมากขึ้นกวานี้ สิ่งนี้นับเปนสิ่งที่นาเปนหวงเพราะเปนแนวคิดที่สวนทางกับการกระจายอํานาจ 

ที่ตองการใหทองถิ่นดูแลปกครองตนเอง สาเหตุที่เปนเชนนี้ อาจเพราะประชาชนไมเชื่อถือและไมไว 

ใจนักการเมืองทองถิ่น แตไวใจรัฐบาลมากกวา 

สวนเรื่องของความคิดเห็นอื่นๆ ตอรัฐสภา พบวาประชาชนประมาณรอยละ 80 เห็นวา 

ฝายคานในสภาผูแทนราษฎรแมจะมีอํานาจนอยกวา แตจะชวยควบคุมรัฐบาลมิใหใชอํานาจไปในทาง 

ที่ผิดได 

ประชาชนกวารอยละ 90 เห็นวาควรเปดเผยขอมูลของสมาชิกรัฐสภาใหสาธารณชนทราบ 

เพราะจะชวยลดปญหาการคอรัปชั่นได และเห็นวาการทําประชาพิจารณมีความจําเปนตอกระบวน 

การตัดสินใจในการกําหนดนโยบายของชาติ 

ประชาชนสวนใหญใหความสําคัญกับปากทองมากกวาประชาธิปไตย และกวารอยละ 90 

เห็นวาผูหญิงก็มีความสามารถในการเปนผูนําประเทศเชนเดียวกับผูชายและผูที่มีการศึกษานอยหรือ 

ไมมีการศึกษาก็สามารถแสดงความคิดเห็นทางการเมืองไดดีเทากับผูที่มีการศึกษาสูง 

สําหรับการทราบสิทธิของตนเองตามรัฐธรรมนูญนั้น ประชาชนกวารอยละ 80 ทราบสิทธิ 

ในการรักษาพยาบาลที่ดีและทั่วถึง และกวารอยละ 70 ทราบวาผูยากไรมีสิทธิไดรับการรักษาพยาบาล 

ฟรี และกวารอยละ 60 ทราบวามีสิทธิรวมดูแล รักษา และใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและ 

สิ่งแวดลอมในทองถิ่น ในการนี้ ประชาชนเคยใชสิทธิรักษาพยาบาลถึงรอยละ 80 และใชสิทธิรวม 

ดูแล รักษา และใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมในทองถิ่น รอยละ 68 ในทาง 

ตรงกันขามประชาชนทราบสิทธิทางการเมืองนอยมาก เชน ทราบวามีสิทธิเขาชื่อเสนอเทศบัญญัติ 

146

หรือขอบัญญัติเพื่อใชในทองถิ่นเพียงรอยละ 28 ทราบวามีสิทธิเขาชื่อเสนอรางกฎหมาย รอยละ 38 

และทราบวามีสิทธิเขาชื่อถอดถอนนักการเมืองรอยละ 47-48 และเคยใชสิทธิทางการเมืองเชนเขาชื่อ 

เสนอรางกฎหมายและถอดถอนนักการเมืองไมถึงรอยละ 10 ซึ่งแสดงใหเห็นวาประชาชนสวนใหญ 

สนใจเกี่ยวกับสิทธิที่ใกลตัวมากกวาสิทธิในทางการเมือง 

เมื่อสอบถามความรูเกี่ยวกับรัฐสภา ประชาชนสวนใหญทราบวารัฐสภาประกอบดวย 2 สภา 

คือ สภาผูแทนราษฎรและวุฒิสภา และสภาผูแทนราษฎรมีอํานาจตรวจสอบการทํางานของรัฐบาล 

โดยเปดอภิปรายไมไววางใจ โดยที่สามารถระบุชื่อสมาชิกสภาผูแทนราษฎรในจังหวัดได อยางไร 

ก็ตาม ประชาชนสวนใหญไมสามารถระบุชื่อสมาชิกวุฒิสภาไดและไมทราบบทบาทอํานาจหนาที่ 

ของวุฒิสภาวามีอยางไรบาง 

ประชาชนสวนใหญไมทราบชื่อประธานรัฐสภาและประธานวุฒิสภาคนปจจุบัน แตทราบชื่อ 

ผูนําฝายคาน 

ประชาชนมีความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรมากที่สุดคือการ 

แสดงบทบาทการเปนผูแทนราษฎรเพื่อสะทอนความคิดเห็นและปกปองผลประโยชนใหประชาชน 

ในพื้นที่ และการใหความรูความเขาใจทางการเมืองแกประชาชน สวนพอใจนอยที่สุดไดแกการริเริ่ม 

เสนอกฎหมายของสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

ประชาชนมีความพึงพอใจตอบทบาทหนาที่ของสมาชิกวุฒิสภามากที่สุดคือการอภิปราย 

ทั่วไปเพื่อใหคณะรัฐมนตรีแถลงขอเท็จจริงและชี้แจงปญหาเกี่ยวกับการบริหารราชการแผนดิน 

สวนพอใจนอยที่สุดไดแกการใชอํานาจในการถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนง 

5.1.2 การมีสวนรวมทางการเมือง 

ประชาชนสวนใหญ คือประมาณ 63% ยอมรับวาการประทวงเปนวิธีการที่ดีที่ประชาชน 

สามารถแสดงความคิดเห็นได เปนการมีสวนรวมทางการเมืองซึ่งเปนไปตามเจตนารมณรัฐธรรมนูญ 

ประชาชนเห็นดวยกับการปกครองระบอบประชาธิปไตย โดยที่เห็นวาการอภิปรายในสภา 

ทําใหการพิจารณาอนุมัติกฎหมายเปนไปดวยความรอบคอบรัดกุม ประชาชนมีสิทธิในการแสดง 

ความคิดเห็นไดโดยการชุมนุมหรือประทวง แตเรื่องการกระจายอํานาจนั้นประชาชนยังไมเขาใจ 

หลักการกระจายอํานาจอยางแทจริง โดยที่เห็นไดจากการที่ประชาชนคิดวานายกรัฐมนตรีเปน 

เสมือน หัวหนาครอบครัวที่จะดูแลปกปองประชาชน ประชาชนจึงตองการใหนายกรัฐมนตรีและ 

หรือรัฐบาลเปนผูตัดสินใจในเรื่องเกี่ยวกับทองถิ่น ซึ่งไมเปนไปตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ 

ที่ตองการใหกระจายอํานาจใหทองถิ่นปกครองตนเอง ทั้งนี้เนื่องจากประชาชนขาดความรูความเขา 

ใจนั่นเอง ดังนั้น รัฐบาลและหนวยงานที่เกี่ยวของตองใหความรูความเขาใจเจตนารมณของ 

การกระจายอํานาจ ประชาชนจะไดรับประโยชนอะไรบาง เพื่อใหเกิดความเชื่อมั่นที่จะใหทองถิ่น 

ปกครองตนเอง 

147

ชองทางการมีสวนรวมของประชาชนคือ การไปใชสิทธิเลือกตั้ง โดยที่ประชาชนรอยละ 

96 ไปใชสิทธิเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาครั้งแรก และรอยละ 97 ไปใชสิทธิเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรครั้งแรก ซึ่งนับวาเปนจํานวนมากที่สุดครั้งหนึ่งเทาที่เคยมีการเลือกตั้งในประเทศไทย 

นอกจากนี้ เมื่อมีการเลือกตั้งใหมทั้งเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาและเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

ประชาชนก็ไปใชสิทธิเลือกตั้งใหมทุกครั้ง ถึงรอยละ 94.2 และหากมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทน 

ราษฎรและสมาชิกวุฒิสภาในอนาคต ประชาชนก็จะไปใชสิทธิเลือกตั้งอีกถึงรอยละ 95.6 สาเหตุที่ 

เปนที่เชนนี้เนื่องจากมีกฎหมายบังคับใหประชาชนไปใชสิทธิเลือกตั้งนั่นเอง 

ชองทางการมีสวนรวมทางการเมืองอื่นๆ ตามที่รัฐธรรมนูญกําหนด ไดแก การเขาชื่อเสนอ 

กฎหมายทั้งกฎหมายระดับทองถิ่นและกฎหมายระดับชาติ ประชาชนใชสิทธิดังกลาวนอยมาก 

กลาวคือ เคยใชสิทธิเขาชื่อเสนอรางกฎหมายเพียงรอยละ 9.5 เทานั้นทั้งนี้เนื่องจากประชาชนไมทราบ 

วามีสิทธิดังกลาว คือทราบวามีสิทธิเขาชื่อเสนอเทศบัญญัติหรือขอบัญญัติที่บังคับใชในทองถิ่น 

เพียงรอยละ 28.3 และทราบวามีสิทธิเขาชื่อเสนอรางกฎหมายเพียงรอยละ 38.2 

การเขาชื่อรองขอใหถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนง ประชาชนใชสิทธิดังกลาวนอยมาก 

กลาวคือ เคยใชสิทธิเขาชื่อรองขอใหถอดถอนเพียงรอยละ 6.3 เทานั้นทั้งนี้เนื่องจากประชาชน 

ไมทราบวามีสิทธิดังกลาว คือทราบวามีสิทธิเขาชื่อรองขอใหถอดถอนนักการเมือง รอยละ 48.6 

และทราบวามีสิทธิเขาชื่อรองขอใหถอดถอนนักการเมืองทองถิ่น 47.4 

จากการรวมคะแนนการสํารวจเรื่องการมีสวนรวม ซึ่งเปนผลจากการดําเนินกิจกรรมและ 

ความถี่กิจกรรม และนําคะแนนมาจัดกลุมของการมีสวนรวมและแบงเปน 3 กลุมคือ (1) กลุมที่สนใจ 

และมีสวนรวมนอยหรือกลุมผูดู (Onlooker) ไดแกกลุมที่ใหความสนใจตอขาวสาร และการ 

เปลี่ยนแปลงทางการเมือง แสดงตนเปนผูสนใจทางการเมืองโดยพูดคุยเรื่องการเมือง ไปลงคะแนนใน 

การเลือกตั้งระดับทองถิ่นและระดับชาติ พยายามชักจูงใหผูอื่นเห็นดวยกับจุดยืนทางการเมืองของตน 

และรวมประชาสัมพันธทางการเมือง (2) กลุมที่สนใจและมีสวนรวมปานกลางระดับผูมีสวนรวม 

(Participants) ไดแกกลุมที่มีการติดตอกับนักการเมือง เคยบริจาคเงินหรือสิ่งของเพื่อสนับสนุน 

ผูสมัครหรือพรรคการเมือง รวมชุมนุมฟงการหาเสียง/แนะนําตัว หรือเขารวมในเวทีสาธารณะ มีการ 

รวมตัวกับคนอื่นเปนกลุมผลประโยชนหรือเปนสมาชิกกลุม เปนสมาชิกพรรคการเมือง และการชวย 

รณรงคหาเสียงเลือกตั้ง (3) กลุมที่สนใจและมีสวนรวมสูงหรือระดับนักกิจกรรม (Activists) ไดแก 

การเปนผูนํากลุมผลประโยชน การมีตําแหนงและทํางานเต็มเวลาใหแกพรรคการเมือง การไดรับ 

เสนอชื่อใหเขาแขงขันเพื่อชิงตําแหนงทางการเมือง และการไดรับตําแหนงทางการเมือง ผลการศึกษา 

พบวาประชาชนผูตอบแบบสอบถามรอยละ 61.2 มีสวนรวมทางการเมืองในระดับสนใจและมีสวน 

รวมนอยหรือระดับผูดู รอยละ 50.4 มีสวนรวมทางการเมืองระดับสนใจและมีสวนรวมปานกลางหรือ 

ระดับผูมีสวนรวม รอยละ 47.3 และมีเพียงรอยละ 2.3 เทานั้นที่มีสวนรวมทางการเมืองในระดับสนใจ 

และมีสวนรวมมากหรือนักกิจกรรม 

148

5.1.3 ความคิดเห็นของประชาชนตอรัฐบาล 

นโยบายสวนใหญที่ประชาชนพอใจจะเปนนโยบายที่สงผลดีตอประชาชนโดยตรง อาทิ การ 

สงเสริมคุณภาพชีวิตและความเปนอยูของประชาชน ผานนโยบายกูยืมเงินเพื่อการศึกษาการกระตุน 

เศรษฐกิจผานนโยบายหนึ่งตําบลหนึ่งผลิตภัณฑ กองทุนหมูบาน การสงเสริมการทองเที่ยว 

นอกจากนี้นโยบายจัดระเบียบทางสังคมก็ไดรับความพอใจอยางมาก สวนหนึ่งที่ทําใหนโยบายเหลานี้ 

ไดรับความพอใจสูงเกิดจากผลจากการดําเนินนโยบายมีความเปนรูปธรรมที่เห็นไดชัด ขณะที่ 

นโยบายที่ไดรับความพอใจรองลงมา เชน กระจายอํานาจ การปฏิรูปการศึกษา การปฏิรูป สาธารณสุข 

เปนนโยบายที่มีลักษณะเปนการปรับโครงสราง จึงคอนขางเปนเรื่องที่ไกลตัวประชาชน 

นโยบายที่ไดรับความพอใจในระดับรองลงมาหรือกลุมนโยบายที่มีระดับความพอใจต่ํากวา 

รอยละ 80 แตไมต่ํากวารอยละ 70 อันไดแก นโยบายธนาคารประชาชน การปราบปรามยาเสพติด 

สิ่งแวดลอม 30 บาทรักษาทุกโรค และการแกปญหาความยากจน ในกลุมนี้จะพบวาสวนใหญเปน 

นโยบายในดานสงเสริมคุณภาพชีวิตและความเปนอยูของประชาชน อาทิ นโยบายดานสิ่งแวดลอม 

30 บาทรักษาทุกโรค การแกปญหาความยากจน นโยบายกระตุนเศรษฐกิจ ผานธนาคารประชาชน 

ปจจัยที่ทําใหความพอใจตอนโยบายเหลานี้รองลงมาอาจเปนเพราะผลจากนโยบายในกลุมนี้ 

ตอบสนองตอประชาชนบางกลุม เชน นโยบายดานสิ่งแวดลอมเปนการแกปญหาแกผูที่ไดรับผล 

กระทบดานสิ่งแวดลอม นโยบาย 30 บาทรักษาทุกโรค และธนาคารประชาชน ก็เปนนโยบายที่มีผล 

ตอคนยากจน แตไมมีผลตอคนกลุมอื่น 

นโยบายที่ไดรับความพอใจต่ํากวารอยละ 70 และต่ํากวาเมื่อเปรียบเทียบกับนโยบายดาน 

อื่นๆ ไดแก นโยบายปราบปรามคอรัปชั่น ปฏิรูประบบราชการ ปฏิรูปการเมือง แรงงานตางดาว และ 

แปรรูปรัฐวิสาหกิจ นโยบายในกลุมนี้เปนนโยบายปรับโครงสราง เชน การปฏิรูปราชการ ปฏิรูปการ 

เมือง แปรรูปรัฐวิสาหกิจ และจัดระเบียบและปราบปราม เชน ปราบปรามคอรัปชั่นและแรงงาน 

ตางดาว สาเหตุที่นโยบายในกลุมนี้ไดรับความพอใจนอย เกิดจากมีความคิดเห็นประชาชนสวนหนึ่งที่ 

ไมเห็นดวยกับการดําเนินนโยบายเหลานี้ โดยเฉพาะในประเด็นการแปรรูปรัฐวิสาหกิจ แรงงาน 

ตางดาว และการปฏิรูปการเมือง ปฏิรูประบบราชการ 

กระทรวงที่ประชาชนพอใจตอการทํางานมากที่สุด 5 อันดับแรก ไดแก กระทรวงมหาดไทย 

(รอยละ 81.3) กระทรวงศึกษาธิการ (รอยละ76.6) กระทรวงสาธารณสุข (รอยละ 75.2) กระทรวง 

กลาโหม (รอยละ 66.7) และกระทรวงคมนาคม (รอยละ 66.7) จะเห็นไดวากระทรวง ในอันดับ 5 นี้ 

เปนกระทรวงที่ดูแล รับผิดชอบ ดานบําบัดทุกข บํารุงสุข การศึกษา การสาธารณสุข การขนสง 

การสื่อ และความมั่นคงของชาติ ปจจัยสําคัญที่นาจะทําใหประชาชนพอใจตอบทบาทหนาที่ของ 

แตละกระทรวงขางตน พิจารณาไดจากนโยบายที่แตละกระทรวง ดูแล รับผิดชอบ อาทิ กระทรวง 

มหาดไทยที่ดูแลนโยบายจัดระเบียบสังคม ซึ่งนโยบายนี้แมจะกระทบตอผลประโยชนของคน 

149

บางกลุมบาง แตถือวาโดยภาพรวมไดรับการตอบรับเปนอยางดีจากประชาชน กระทรวงศึกษาธิการ 

ดูแลนโยบายกูยืมเพื่อการศึกษา (หากพิจารณาตารางความพอใจตอนโยบายของรัฐบาลจะพบวา 

นโยบายนี้ไดรับความพอใจสูงสุด) เชนเดียวกับกระทรวงสาธารณสุขที่ชูนโยบาย 30 บาทรักษา 

ทุกโรคมาตั้งแตเริ่มตั้งรัฐบาล จนเปนหนึ่งในนโยบายที่คุนหูและติดปากประชาชน และเปนที่วิพากษ 

วิจารณอยางกวางขวาง นาสังเกตวาสัดสวนความพอใจตอการทํางานของกระทรวงนี้แทบจะไม 

แตกตางจากความพอใจตอนโยบายดังกลาวเลย 

กระทรวงที่ประชาชนไมพอใจการทํางานมากที่สุด โดยที่มี 3 กระทรวงที่ประชาชนเกินกวา 

รอยละ 20 ไมพอใจการทํางาน ไดแก กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม ไมพอใจรอยละ 24.5 

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไมพอใจรอยละ 22.8 กระทรวงพาณิชย ไมพอใจรอยละ 22.0 

ซึ่งกระทรวงทั้งสามลวนมีความสําคัญตอชีวิตความเปนอยูในของประชาชน โดยเฉพาะอยางยิ่ง 

ประชาชนสวนใหญของประเทศซึ่งเปนเกษตรกรและผูใชแรงงาน ในสภาวะที่คนสวนใหญตองการ 

หลุดพนจากปญหาความตกต่ําของเศรษฐกิจแนนอนวาความคาดหวังที่มีตอกระทรวงเหลานี้ยอมสูง 

และหากไมปรากฏผลงานของกระทรวงที่โดดเดนมากพอโอกาสที่คนสวนใหญจะมีความไมพอใจ 

ยอมสูงตามไปดวย ทั้งนี้ สําหรับคณะรัฐมนตรีที่มี พ.ต.ท. ดร.ทักษิณ ชินวัตรเปนนายกรัฐมนตรี 

ที่ผานมา ปรากฏชื่อรัฐมนตรีที่รับผิดชอบในทั้งสามกระทรวงถูกอภิปรายไมไววางใจ และหนึ่งในนั้น 

คือ นายประพัฒน ปญญาชาติรักษ รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณถูกยื่นถอดถอน 

ออกจากตําแหนงดวย นอกจากนี้ ในการปรับคณะรัฐมนตรีครั้งลาสุดเพื่อรองรับการปฏิรูประบบ 

ราชการ นายอดิศัย โพธารามิก เปนรัฐมนตรีคนเดียวในสามกระทรวงนี้ที่ยังคงนั่งอยูในตําแหนง 

เดิม 

ประชาชนพึงพอใจการทํางานของนายกรัฐมนตรี รอยละ 87.4 พอใจการทํางานของรัฐบาล 

รอยละ 84.4 ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบกับฝายนิติบัญญัติแลวจะเห็นไดวาประชาชนพึงพอใจการทํางานของ 

ฝายบริหารมากกวาฝายนิติบัญญัติ ดังจะเห็นไดจากการที่ประชาชนพึงพอใจการทํางานของรัฐสภา 

รอยละ 79.6 พึงพอใจการทํางานของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรรอยละ 76.1 พึงพอใจการทํางานของ 

สมาชิกวุฒิสภารอยละ 77.1 และพึงพอใจการทํางานของฝายคานรอยละ 74.3 

จากการสํารวจความเชื่อมั่นของประชาชน ปรากฎวานายกรัฐมนตรีและรัฐบาลไดรับความ 

เชื่อมั่นจากประชาชนในสัดสวนที่สูง คือรอยละ 88.5 และ 84.7 ตามลําดับ คิดเปนลําดับที่สามและสี่ 

รองลงมาจากทหาร ซึ่งประชาชนมีความเชื่อมั่นถึงรอยละ 94 และเชื่อมั่นตอโทรทัศน รอยละ 92.3 

หากเปรียบเทียบกับฝายนิติบัญญัติแลว ปรากฎวาฝายบริหารไดรับความเชื่อมั่นจากประชาชนมากกวา 

ฝายนิติบัญญัติ ไดแก เชื่อมั่นตอสมาชิกรัฐสภาโดยรวม 81.8 เชื่อมั่นตอสมาชิกสภาผูแทนราษฎร 

รอยละ 79.7 เชื่อมั่นตอสมาชิกวุฒิสภา รอยละ 79.4 และเชื่อมั่นตอฝายคาน รอยละ 75.4 

อาจกลาวไดวา การทํางานของรัฐบาลชุดปจจุบันที่สะทอนผานความคิดเห็นของประชาชน 

ตอนโยบายและการทํางานของกระทรวงตางๆ นี้ โดยภาพรวมถือวาเปนที่พอใจของประชาชน 

150

โดยเฉพาะนโยบายเรงดวนที่มีการประชาสัมพันธอยางกวางขวางและไดดําเนินการไปบางแลว 

ยิ่งไปกวานั้น ประชาชนสวนใหญเห็นวารัฐบาลสามารถแกไขปญหาทางเศรษฐกิจและสังคมได 

โดยที่ประชาชนมีความเชื่อมั่นตอตัวนายกรัฐมนตรีและรัฐบาลสูงมาก แตอยางไรก็ตามยังไมสูงเทา 

กับทหารและโทรทัศนซึ่งประชาชนมีความเชื่อมั่นถึงกวารอยละ 90 ซึ่งเปนประเด็นที่นาสนใจมาก 

วาเหตุใดจึงเปนเชนนี้ 

5.1.4 ความคิดเห็นของประชาชนตอองคกรอิสระ 

ผูวิจัยไดศึกษาถึงความคิดเห็นของประชาชนตอองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญและองคกร 

อื่นๆ อาทิ ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลปกครอง ศาลยุติธรรม คณะกรรมการการเลือกตั้ง คณะกรรมการปอง 

กันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ผูตรวจการแผนดินของ 

รัฐสภา และสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ซึ่งองคกรเหลานี้ถูกจัดตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญ 

และมีอํานาจหนาที่แตกตางกันแตลวนเปนไปเพื่อพิทักษสิทธิของประชาชน ตรวจสอบการใชอํานาจ 

รัฐ และเสริมสรางเสถียรภาพทางการเมือง อยางไรก็ดี องคกรเหลานี้เพิ่งมีการจัดตั้งมาไดไมนาน และ 

เริ่มปฏิบัติหนาที่ไปบางแลว ประชาชนเริ่มรูจักบาง การสํารวจความคิดเห็นของประชาชนตอองคกร 

เหลานี้ จึงถือวาเปนการประเมินผลการใชรัฐธรรมนูญไดอยางยิ่ง จากผลการศึกษาพบวา 

ประชาชนรูจักคณะกรรมการการเลือกตั้งมากที่สุด คือ รอยละ 74.4 ลําดับรองลงมา คือ ศาล 

ยุติธรรม ประชาชนรูจัก รอยละ 63.0 และลําดับที่สามไดแก คณะกรรมการปองกันและปราบปราม 

การทุจริตแหงชาติ ประชาชนรูจัก รอยละ 56.4 ลําดับที่สี่ไดแกศาลรัฐธรรมนูญ ประชาชนรูจักรอยละ 

56.0 และลําดับที่หาประชาชนรูจักรอยละ 51.6 ไดแก ศาลปกครอง สวนองคกรที่ประชาชนรูจัก 

นอยที่สุดสามลําดับสุดทาย ไดแก สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ประชาชนรูจักรอยละ 

25.1 ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา ประชาชนรูจัก รอยละ 25.3 และคณะกรรมการสิทธิมนุษยชน 

แหงชาติ ประชาชนรูจัก รอยละ 26.2 เปนที่นาสังเกตวาองคกรที่ทําหนาที่พิทักษสิทธิของประชาชน 

แตประชาชนกลับไมรูจัก 

จะเห็นไดวา องคกรอิสระสวนใหญยังไมคอยเปนที่รูจักของประชาชนเทาที่ควร แตก็ไมอาจ 

สรุปไดในทันทีวาหาปแหงการมีรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันที่ผานมาลมเหลวในการมีองคกรอิสระ 

เนื่องจากตองเขาใจในประการหนึ่งวา องคกรอิสระทั้งหลายมิไดกําเนิดและทําหนาที่ไดทันทีเมื่อมี 

การประกาศใชรัฐธรรมนูญ หากแตองคกรอิสระตางๆ ลวนมีอายุการปฏิบัติงานที่คอนขางสั้น สามป 

บางสองปบางและบางองคกรเพิ่งจัดตั้งแลวเสร็จไมถึงหนึ่งป 

องคกรอิสระที่ประชาชนพึงพอใจในการทํางานมากที่สุด คือ คณะกรรมการการเลือกตั้ง 

โดยที่ประชาชนพอใจในการทํางานรอยละ 52.3 รองลงไปประชาชนพอใจการทํางานของศาล 

ยุติธรรม รอยละ 46.1 ศาลปกครองรอยละ 40.1 ศาลรัฐธรรมนูญรอยละ 38.6 และคณะกรรมการ 

ปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) รอยละ 38.4 ซึ่งจะเห็นไดวาองคกรที่ประชาชนมี 

151

ความพึงพอใจในการทํางานมากกวารอยละ 50 มีเพียงองคกรเดียวคือ คณะกรรมการการเลือกตั้ง แตมี 

ผูมีความพึงพอใจเพียงรอยละ 52.3 เทานั้น 

องคกรอิสระที่ประชาชนพึงพอใจในการทํางานนอยที่สุด คือ สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและ 

สังคมแหงชาติ ประชาชนพอใจการทํางานเพียงรอยละ 18.3 รองลงไปคือ ผูตรวจการแผนดินของ 

รัฐสภา ประชาชนพอใจการทํางานรอยละ 19.9 คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน (ค.ต.ง.) ประชาชน 

พอใจการทํางานรอยละ 21.1 คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติประชาชนพอใจการทํางานรอยละ 

22.1 และคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน (ป.ป.ง.) ประชาชนพอใจการทํางาน 

รอยละ 24.9 ซึ่งจะเห็นไดวาประชาชนพึงพอใจตอองคกรเหลานี้นอยมาก คือไมถึงรอยละ 30 สาเหตุ 

ที่เปนเชนนี้เนื่องจากประชาชนสวนใหญไมรูจักองคกรอิสระตางๆ นั่นเอง อนึ่งผูวิจัยถามเฉพาะผูที่ 

ตอบวารูจักองคกรเหลานั้นกอน แลวจึงถามความพึงพอใจ ผูที่ไมรูจักจะไมทําการตอบตอ 

เมื่อถามถึงความเชื่อมั่นของประชาชนตอองคกรอิสระตางๆ ปรากฎวา ประชาชนที่รูจักองค 

กรอิสระมีความเชื่อมั่นตอคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติถึงรอยละ 85.3 เชื่อมั่นตอผูตรวจการ 

แผนดินของรัฐสภา รอยละ 80.0 เชื่อมั่นตอศาลปกครองรอยละ 79.7 เชื่อมั่นตอศาลยุติธรรมรอยละ 

75.0 และเชื่อมั่นตอศาลรัฐธรรมนูญรอยละ 74.3 สวนองคกรที่ประชาชนเชื่อมั่นนอยที่สุดสามลําดับ 

สุดทาย ไดแก คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน (ป.ป.ง.) ประชาชนเชื่อมั่นรอยละ 

66.8 คณะกรรมการการเลือกตั้ง ประชาชนเชื่อมั่นรอยละ 72.4 และคณะกรรมการปองกันและ 

ปราบปรามการทุจริต (ป.ป.ช.) ประชาชนเชื่อมั่นรอยละ 72.5 

กลาวโดยสรุป ประชาชนยังไมคอยรูจักองคกรอิสระมากนัก องคกรอิสระที่ประชาชนรูจัก 

มากสวนใหญเปนองคกรอิสระที่มีชื่อปรากฎผานสื่อตางๆ บอยครั้ง สาเหตุที่เปนเชนนี้ก็เปนไปตาม 

ผลการวิจัยที่วาประชาชนสวนใหญไดรับทราบขอมูลขาวสารดานการเมืองผานทางสื่อมวลชน 

โดยเฉพาะอยางยิ่งโทรทัศน ดังนั้น การที่องคกรอิสระจะทําประชาสัมพันธใหไดผลดี ควรทําการ 

ประชาสัมพันธทางโทรทัศน นอกจากนี้ ผลการสํารวจความพึงพอใจเปนที่นาสนใจอยางยิ่งและควร 

นําพิจารณาหาเหตุผล เนื่องจากองคกรอิสระที่ประชาชนพึงพอใจในการทํางานมากที่สุดไดแก 

คณะกรรมการการเลือกตั้ง ประชาชนพึงพอใจในการทํางานเพียงรอยละ 52.3 เทานั้น ดังนั้น องคกร 

อิสระมีภารกิจที่จําเปนรีบดวนในการประชาสัมพันธองคกรและผลงานประจําป ทั้งนี้ เพื่อให 

ประชาชนรูจักและพึงพอใจในการทํางานขององคกรอิสระ อันจะนํามาซึ่งความเชื่อมั่นตอองคกร 

อิสระตอไป 

5.1.5 ความสัมพันธของปจจัยตางๆ และความเชื่อมโยงกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ 

ผลการวิเคราะหปจจัยที่มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง ความพึงพอใจตอการทํางานของ 

รัฐบาล และความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ อันจะไดนําไปสูการทดสอบผลการศึกษาตามกรอบแนวคิด 

152

ของการศึกษาการบรรลุเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ สามารถสรุปความสัมพันธของปจจัยตางๆ ดัง 

แผนภาพตอไปนี้ 


ปจจัยที่มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง 

ปจจัยทางเศรษฐกิจ - สังคม (+. 138 ) 

การอาศัยอยูในเมือง - ชนบท (-. 161 ) 

ความรูความเขาใจทางการเมือง (+. 198) 

การสนับสนุนตอระบบการเมือง 

ประสิทธิภาพทางการเมือง ( + . 073 ) 

วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม 

การแบงแยกทางความคิด 

ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา 

การตรวจสอบทางการเมือง 

ความเชื่อมั่นในวิถีทางประชาธิปไตย 

คานิยมดั้งเดิม 

ความสนใจทางการเมือง (+. 121 ) 

ความพอใจตอการทํา งานของรัฐบาล 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ (+. 076) 



*( ) standardized coefficient 

จากการศึกษาปจจัยตางๆ และปจจัยที่คาดวาจะมีผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง พบวา 

ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการมีสวนรวมทางการเมือง เรียงตามลําดับความสําคัญ ไดแก ความรูความเขาใจ 

ทางการเมือง การอาศัยอยูในเขตเมือง-ชนบท สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม ขาวสารและความ 

สนใจทางการเมือง ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ และประสิทธิภาพทางการเมือง โดยที่ความรูเขาใจ 

ทางการเมือง สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม การไดรับขาวสารและความสนใจทางการเมือง 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ และประสิทธิภาพทางการเมืองมีความสัมพันธเชิงบวกกับการมีสวน 

รวมทางการเมือง กลาวไดวา ประชาชนที่ไดรับขาวสาร สนใจ มีความรูความเขาใจทางการเมือง มี 

ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ และคิดวาพวกเขาสามารถมีอิทธิพลในทางการเมืองได จะทําใหมีสวน 

รวมทางการเมืองมากดวย 

153

ในขณะที่ปจจัยเกี่ยวกับความแตกตางกันของที่อยูอาศัยมีความสัมพันธเชิงลบกับการมีสวน 

รวมทางการเมือง แมวาระดับความรูความเขาใจทางการเมืองของคนเมืองจะสูงกวาก็ตาม กลาวคือ 

คนที่อาศัยอยูในชนบทจะมีสวนรวมทางการเมืองมากกวากลุมคนในเมือง 


ปจจัยที่มีผลตอความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 

ปจจัยทางเศรษฐกิจ - สังคม (+. 059 ) 

การอาศัยอยูในเมือง - ชนบท 


การสนับสนุนตอระบบการเมือง (+.165) 

ประสิทธิภาพทางการเมือง ( + . 053 ) 

วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม (+. 052 ) 


ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา (+. 128) 





คว ามเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ (+. 293) 


ความพึงพอใจตอการ 



เมื่อศึกษาถึงที่มีอิทธิพลตอความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาล พบวามีปจจัยที่มีอิทธิพล 

เรียงตามลําดับความสําคัญ ไดแก ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ การสนับสนุนตอระบบการเมือง 

สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม ประสิทธิภาพทางการเมือง และการมีวัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม 

โดยที่ความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ การสนับสนุนตอระบบการเมือง สถานภาพทางเศรษฐกิจและ 

สังคม ประสิทธิภาพทางการเมือง และการมีวัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม มีความสัมพันธเชิงบวกกับ 

ความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาล ซึ่งผลการศึกษานี้กลาวไดวา ประชาชนที่มีความเชื่อมั่นตอ 

การทํางานขององคกรอิสระ มีทัศนคติที่สนับสนุนตอระบบการเมือง มีความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา 

มีสถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคมดี เห็นวาตนเองสามารถมีอิทธิพลทางการเมืองได รวมทั้งการมี 

154

วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม จะทําใหมีความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาลมากดวย นอกจากนี้ 

การที่ประชาชนที่เชื่อมั่นองคกรอิสระมากขึ้นเทาใดจะทําใหพวกเขามีความพอใจตอการทํางานของ 

รัฐบาลมากขึ้นนั้น เนื่องมาจากหากองคกรอิสระทํางานมีประสิทธิภาพโดยทําหนาที่คุมครองสิทธิของ 

ประชาชน ตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ จะทําใหรัฐบาลทํางานอยูในกรอบของรัฐธรรมนูญและมี 

ธรรมาภิบาลมากขึ้น จนเปนเหตุใหประชาชนพึงพอใจตอการทํางานของรัฐ 


ปจจัยที่มีผลตอความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ 

ปจจัยทางเศรษฐกิจ -สังคม 

การอาศัยอยูในเมือง -ชนบท ( - . 095 ) 


การสนับสนุนตอระบบการเมือง (+. 164) 

ประสิทธิภาพทางการเมือง 

วัฒนธรรมแบบอํานาจนิยม 


ความเชื่อมั่นตอระบบรัฐสภา 



คานิยมดั้งเดิม (+. 086 ) 


ระดับการมีสวนรวมทางการเมือง (+. 071) 

ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล ( +.295) 

ความ เชื่อมั่นตอ 



ป ัจจัยที่มีอิทธิพลตอความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระเรียงตามลําดับความสําคัญ ไดแก ความพอ 

ใจตอการทํางานของรัฐบาล การสนับสนุนตอระบบการเมือง การอาศัยอยูในเมือง-ชนบท การมีคา 

นิยมแบบดั้งเดิม และระดับการมีสวนรวมทางการเมืองโดยที่ความพอใจตอการทํางานของรัฐบาล 

การสนับสนุนตอระบบการเมือง คานิยมแบบดั้งเดิม และระดับการมีสวนรวมทางการเมือง มีความ 

สัมพันธเชิงบวกกับความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ ซึ่งกลาวไดวา ประชาชนที่มีความพอใจตอการ 

155

ทํางานของรัฐบาล มีทัศนคติที่สนับสนุนตอระบบการเมืองที่เปนอยู มีคานิยมแบบดั้งเดิม และเขามี 

สวนรวมทางการเมืองสูงขึ้น จะทําใหมีความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระมากดวย 

นอกจากนี้ ปจจัยเกี่ยวกับความแตกตางกันของที่อยูอาศัยมีความสัมพันธเชิงลบกับความเชื่อ 

มั่นตอองคกรอิสระ กลาวคือ คนที่อาศัยอยูในชนบทจะมีความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระมากกวากลุมคน 

ที่อาศัยอยูในเมือง 

จากผลการวิเคราะหปจจัยที่มีผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง ความพึงพอใจตอการทํางาน 

ของรัฐบาล และความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระ สามารถบูรณาการความสัมพันธของปจจัยตางๆ เชื่อม 

โยงกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญไดดังแผนภาพตอไปนี้ 


บูรณาการความสัมพันธของปจจัยตางๆ และความเชื่อมโยงกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ 

ประสิทธิภาพ 


วัฒนธรรม 

อํานาจนิยม 

ปจจัยทางสังคม 

และเศรษฐกิจ 

(+. 053) 

(+ . 073) 

(+ .138) 

ขาวสารและ 

การรับรู 

(+ .052) 

(+ .059) 


ระบบรัฐสภา 



(+ .121) 

(+ .128) 



ความรูความเขาใจ 


(+ .071) 

การสนับสนุนตอ 

ระบบการเมือง 

(+ .165) 

(+ .164) 

(+ .295) 

(+ .076) 

(+ .198) 

(- .161) 



การอาศัยอยูใน 

เมือง-ชนบท 

(+ .086) 

(- .095) 



156

ผลจากการบูรณาการปจจัยตางๆ เชื่อมโยงกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญสะทอนใหเห็นถึง 

สิ่งที่ควรใหความสําคัญเพื่อการบรรลุเจตนารมณของรัฐธรรมนูญหลายประการ โดยเฉพาะการให 

ความรูความเขาใจทางการเมืองแกประชาชน โดยอาศัยชองทางผานสื่อที่มีประสิทธิภาพ ดวยขอมูลที่ 

แมนยําและเปนกลางซึ่งมีผลโดยตรงตอการสงเสริมการมีสวนรวมของประชาชนใหกวางขวางขึ้น 

และเมื่อประชาชนมีระดับการมีสวนรวมทางการเมืองที่สูงก็มีแนวโนมที่จะใหความเชื่อมั่นตอองคกร 

อิสระ ทําใหองคกรอิสระมีความเขมแข็งและสามารถทําหนาที่เปนกลไกเพื่อสรางความสุจริตโปรง 

ใสใหกับระบบการเมืองไดอยางแทจริง ในขณะเดียวกันองคกรอิสระตางๆ จะตองแสดงบทบาทและ 

ทําหนาที่ของตนเองใหชัด ใหสมกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะในแงของการเปนองคกร 

ตรวจสอบการใชอํานาจ ตลอดจนการเปนองคกรที่มีการประชาสัมพันธ เผยแพร ใหความรูเกี่ยวกับ 

การเมืองใหมภายใตรัฐธรรมนูญ ใหประชาชนตระหนักถึงความสําคัญและไดรับทราบชองทางที่ 

สามารถเขาถึงระบบการเมืองที่เปดกวางมากกวาในอดีต ประชาชนก็จะใหความเชื่อมั่นตอองคกร 

อิสระทั้งหลายมากขึ้น และเปนการสงเสริมระบบการเมืองแบบมีสวนรวมในทางกลับกันดวย 

สําหรับความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาลนั้น หากรัฐสภาปฏิบัติหนาที่ไดอยางมีประ 

สิทธิภาพ ประชาชนมีความเชื่อมั่นในการทํางานในหนาที่ฝานิติบัญญัติที่คอยตรวจสอบรัฐบาลแลว 

รัฐบาลก็จะไดรับความพอใจจากประชาชนมากดวย 

นอกจากนี้ การมีสวนรวมในทางการเมืองจัดเปนปจจัยสําคัญ แตการที่ประชาชนมีระดับการ 

มีสวนรวมทางการเมืองที่สูงมิไดสะทอนภาพดานดีเพียงอยางเดียว หากแตมีสิ่งพึงระวังที่อาจติดตาม 

มาดวย ซึ่งผลการวิจัยนี้พบวา การที่คนตัดสินใจเขามีสวนรวมทางการเมืองมากขึ้น อาจมีสาเหตุจาก 

ความไมเชื่อมั่นในประสิทธิภาพทางการเมือง อันเปนประสบการณที่มีใหเห็นในอดีต โดยเปนการจัด 

การปญหาดวยพลังของประชาชนที่ออกมาชุมนุมเรียกรอง ซึ่งถือเปนดานดีที่สะทอนใหเห็นความ 

ตระหนักในสิทธิเสรีภาพ และการมีสวนรวมของประชาชน หากทวาการแสดงออกเพื่อแกปญหานี้ 

ขาดซึ่งความเขาใจระหวางกันก็อาจนําไปสูความรุนแรง และความเสียหายได เจตนารมณที่มุงสราง 

การเมืองแบบมีสวนรวมอาจถูกบิดเบือนและมิใชสิ่งที่พึงปรารถนา ดังนั้น ในการสงเสริมใหประชา 

ชนมีสวนรวมทางการเมืองเพิ่มมากขึ้นนั้น ผูเกี่ยวของทุกฝายตองรวมกันผลักดันการเมืองที่สงเสริม 

การมีสวนรวม โดยเนนระบบการเมืองที่กระจางชัด โปรงใสไมปดบังอําพราง สามารถตอบคําถาม 

สาธารณะไดทุกเรื่อง เปนการเมืองที่ไมเห็นแกพวกพองและไมผูกขาดอํานาจไวที่คนกลุมใดกลุมหนึ่ง 

ทั้งนี้ ตองแสดงใหเปนที่มั่นใจไดวาเปนระบบการเมืองของประชาชนทุกคน และการเลือกตั้งตามวิถี 

ทางของการปกครองระบอบประชาธิปไตยจะนําไปสูการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นได 

นอกจากนี้ แมวาวัฒนธรรมแบบอํานาจนิยมจะเปนวัฒนธรรมที่สวนทางกับวัฒนธรรมแบบ 

ประชาธิปไตย แตตองยอมรับวาวัฒนธรรมแบบนี้เปนลักษณะเฉพาะของสังคมไทย ที่ใหความสําคัญ 

กับผูนํา การจัดการปญหาแบบเด็ดขาด รวดเร็ว ทันใจ รวมทั้งไมตองการใหมีความคิดเห็นที่แตกตาง 

จากคนสวนใหญ ดังนั้น ผูเขามาดํารงตําแหนงสําคัญๆ ในรัฐบาลจะตองตระหนักถึงลักษณะเฉพาะ 

157

ทางวัฒนธรรมอันนี้ โดยสรางความเปนมืออาชีพดวยการคิด ตัดสินใจและลงมือปฏิบัติงานดวยความ 

เฉียบขาด รวดเร็ว และคํานึงถึงความตองการของคนสวนใหญเปนหลัก ซึ่งความรวดเร็ว เฉียบขาดนี้ 

มิใชการกระทําดวยความรวบรัดตัดตอนหรือทําตามอําเภอใจ แตจะตองเปนไปตามครรลองที่ถูกตอง 

ตามหลักการ มิฉะนั้น ประชาชนก็อาจจะยินดีใหอํานาจเด็ดขาดอื่นเขามาจัดการกับความไมชอบ 

ธรรมที่เกิดขึ้นนั้นก็ได (จากการศึกษาของสถาบันพระปกเกลา) ซึ่งไมเปนผลดีตอเจตนารมณของ 

รัฐธรรมนูญที่มุงสงเสริมเสถียรภาพของรัฐบาล 

สําหรับปจจัยเกี่ยวกับความเชื่อมั่นตอประสิทธิภาพทางการเมืองนั้น พบวามีความสัมพันธ 

เชิงลบกับความพึงพอใจตอการทํางานของรัฐบาล กลาวคือคนที่เห็นวาระบบการเมืองเปนเรื่องซับ 

ซอนยากแกการเขาใจ รวมทั้งเปนเรื่องเฉพาะของคนบางกลุมที่คนธรรมดาเขาไปมีอิทธิพลไดนอยจะ 

พอใจตอการทํางานของรัฐบาลมาก อาจกลาวไดวาเปนความพอใจที่เกิดขึ้นในสภาวะที่ประชาชนรอ 

รับประโยชนโดยยอมใหคนอื่นคือรัฐบาลคิดแทนตน มากกวาเปนความพอใจที่เกิดขึ้นจากการเขาใจ 

สภาพปญหาและความตองการของตนและทองถิ่น แลวพยายามผลักดันใหเกิดการสนองตอบ รัฐบาล 

จึงเปนที่ซึ่งประชาชนที่มีทัศนคติทางการเมืองเชนนี้ฝากความหวังใหเปนผูจัดการปญหาตางๆ แทน 

ดังนั้น แมวารัฐบาลจะทํางานไดเปนที่พอใจของประชาชน แตก็ยังคอนขางนาเปนหวง และเกิดขึ้น 

จากพื้นฐานทางความคิดที่ไมเกื้อหนุนตอกระบวนการพัฒนาประชาธิปไตย 

5.2 ขอเสนอแนะ 

จากบทสรุปดังกลาวขางตน คณะผูวิจัยพิจารณาและมีขอเสนอแนะเพื่อใหบรรลุเจตนารมณ 

ของรัฐธรรมนูญ ในเรื่องของการสรางการมีสวนรวมของประชาชน และการทําใหการเมืองมีเสถียร 

ภาพ ดังตอไปนี้ 

เนื่องจากความรูความเขาใจทางการเมืองเปนปจจัยสําคัญของการเสริมสรางการมีสวนรวม 

ในทางการเมือง และจากการศึกษาพบวาประชาชนยังขาดความรูความเขาใจทางการเมืองอยู ดังนั้น 

ควรมีแนวทางในการเสริมสรางความรูและทัศนคติที่ดีตอประชาชน ดังนี้ 

(1) ใหความรูและเสริมสรางทัศนคติที่ดีแกประชาชนและผูบริหารทองถิ่น และปลูกฝงคา 

นิยมแบบประชาธิปไตย 

(1.1) รัฐบาลและหนวยงาน/สถาบันทางวิชาการตางๆ ควรใหความรูพื้นฐานเกี่ยวกับ 

การเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตย เจตนารมณของรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะเรื่อง 

การกระจายอํานาจใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น และสิทธิและหนาที่ของประชาชนซึ่งเปนประเด็น 

ที่ประชาชนมีความรูนอยที่สุด 

(1.2) รัฐบาลและหนวยงาน/สถาบันทางวิชาการตางๆ ควรจัดหลักสูตรเกี่ยวกับสิทธิและ 

หนาที่ของชนชาวไทย โดยเนนในเรื่องสิทธิทางการเมืองและการมีสวนรวมของประชาชนตาม 

158

รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 ผลดีและผลเสียของการใชสิทธิและไมใชสิทธิทางการเมือง ทั้งนี้เพื่อให 

ตระหนักถึงสิทธิหนาที่ของตนเองและเขามาใชสิทธิของตนเองใหมากยิ่งขึ้น 

(1.3) การใหขอมูลขาวสารทางการเมือง ฝายสื่อตางๆ สถาบันการศึกษาและหนวยงานที่เกี่ยว 

ของควรปลูกฝงคานิยมแบบประชาธิปไตยแกประชาชน เยาวชน กลุมตางๆ อยางทั่วถึง 

ขอสังเกตในการดําเนินการใหความรูและจัดหลักสูตรเพื่อการศึกษาทั้งในระบบและนอก 

ระบบมีดังนี้ 

- แบงการดําเนินการเปน 2 ระยะ โดยที่ระยะเริ่มแรกควรกําหนดกลุมเปาหมายเปนผูบริหาร 

ทองถิ่น ผูนําทองถิ่น และปราชญชาวบาน เพื่อใหบุคคลเหลานี้นําความรูไปเผยแพรตอไป ทั้งนี้เนื่อง 

จากผลการศึกษาวิจัยพบวาประชาชนรับทราบขอมูลขาวสารเกี่ยวกับการเลือกตั้งจากผูนําทองถิ่น และ 

ประชาชนมักจะเชื่อถือใหไววางใจในบุคคลดังกลาว 

ระยะที่สอง ขยายกลุมเปาหมายใหกวางขวางยิ่งขึ้น โดยดําเนินการรวมกับผูบริหารทองถิ่น 

ผูนําทองถิ่น และปราชญชาวบาน 

- การดําเนินการตองรวมมือกันระหวางรัฐบาลและหนวยงาน/สถาบันทางวิชาการตางๆ เพื่อ 

ใหมีพลังและเปนไปในแนวทางเดียวกัน โดยใหรัฐบาลเปนเจาภาพ 

- ควรมีการประเมินผลการดําเนินโครงการทั้งกอนและหลังการดําเนินโครงการ และทําสรุป 

ปญหาอุปสรรคตางๆ เพื่อใชเปนแนวทางการดําเนินโครงการตอๆ ไป 

- เนื่องจากประชาชนติดตามขาวสารทางการเมืองทางโทรทัศนมากที่สุด ขอมูลขาวสารที่ 

เสนอทางโทรทัศนจึงควรถูกตอง เปนกลาง และพอเพียงที่จะทําใหประชาชนมีความรูความเขาใจใน 

ทางการเมือง นอกจากนี้ ประชาชนจํานวนมากรับทราบขอมูลจากปายประชาสัมพันธและผูนําทอง 

ถิ่น ขอมูลที่ผูนําทองถิ่นมีจึงมีความสําคัญเพื่อใหสื่อสารแกประชาชนไดถูกตอง 

(2) เสริมสรางความสามารถในการเขามีสวนรวมในทางการเมืองของประชาชนโดยปรับปรุง 

แกไขหลักเกณฑและชองทางในการเขามีสวนรวมของประชาชนใหงาย สะดวก รวดเร็ว ประหยัด 

ตลอดจนการสรางชองทางในการรวมรับรูขอมูลขาวสารทางการเมือง การสนับสนุนใหประชาชนเขา 

รวมกิจกรรมทางการเมืองไมวาจะเปนการรวมกิจกรรมกับหนวยงานตางๆ ของรัฐ เอกชนหรือพรรค 

การเมือง โดยที่รัฐตองมีงบประมาณในสวนนี้และใหการสนับสนุนงบประมาณอยางพอเพียงตอการ 

ทํางานดานนี้ขององคกรตางๆ ที่เกี่ยวของ อีกทั้งพยายามขจัดปญหาอุปสรรคตอการมีสวนรวมของ 

ประชาชน เชน 

- การเขาชื่อเสนอรางกฎหมาย และการเขาชื่อเสนอใหถอดถอนนักการเมืองและผูบริหาร 

ระดับสูง ประชาชนที่ริเริ่มจะตองรับภาระคาใชจายทั้งหมดเปนจํานวนมาก ตองแกไขใหลดนอยลง 

หรือใหรัฐรับภาระคาใชจายดังกลาว 

159

- การไปใชสิทธิเลือกตั้ง รัฐบาลและคณะกรรมการการเลือกตั้งตองอํานวยความสะดวก 

ในการไปใชสิทธิเลือกตั้ง เชน จัดใหมีหนวยเลือกตั้งกลางสําหรับประชาชนซึ่งอยูนอกภูมิลําเนาไดใช 

สิทธิเลือกตั้ง ณ ที่อยูอาศัย 

- การติดตอกับองคกรอิสระ อาทิ การใชสิทธิฟองรองตอศาลปกครอง ควรปรับปรุงให 

ประชาชนสามารถใชสิทธิไดโดยสะดวก ไมมีขั้นตอนที่ยุงยากซับซอนมาก 

ทั้งนี้ ในการปรับปรุงแกไขหลักเกณฑ วิธีการในการเขามีสวนรวมของประชาชนดังกลาว 

ขางตน จําเปนจะตองมีการศึกษาวิจัยอยางละเอียดรอบคอบ และตองดําเนินการอยางเปนระบบ สิ่งใด 

ที่กอใหเกิดปญหาตองแกไขไมวาจะเปนกฎหมาย กฎ ระเบียบ ขอบังคับตางๆ ก็ตาม ซึ่งใน 

รายละเอียดนั้น โปรดศึกษาจากรายงานวิจัยในชุดโครงการวิจัยติดตามและประเมินผลบังคับใช 

รัฐธรรมนูญของสถาบันพระปกเกลา 

(3) การสนับสนุนกิจกรรมที่เสริมสรางการมีสวนรวมในทางการเมือง อาทิ รัฐบาลโดย 

กระทรวง ทบวง กรม และหนวยงานที่เกี่ยวของ ควรจัดใหมีรางวัลทองถิ่นดีเดน โดยที่ประเมินผล 

จากการมีสวนรวมดานตางๆ ของประชาชนในแตละทองถิ่น เพื่อใหประชาชนตระหนักและตื่นตัวที่ 

จะเขามีสวนรวมดานตางๆ ซึ่งอาจเปนการเพิ่มงบประมาณใหกับทองถิ่นที่มีระดับการมีสวนรวมของ 

ประชาชนสูงหรือผานเกณฑ 

(4) รัฐบาลจะตองมีการรวบรวม สํารวจและวิเคราะหความตองการของประชาชนอยางเปน 

ระบบ เพื่อจะไดจัดทํานโยบายและใหบริการสาธารณะไดอยางมีประสิทธิภาพ เหมาะสมและสอด 

คลองกับความตองการของประชาชน ทั้งนี้เพราะรัฐบาลที่เหมาะกับสภาพการณปจจุบัน คือรัฐบาลที่ 

มุงนําพาประเทศไปในทิศทางแบบประชาธิปไตย เปนรัฐบาลที่สงเสริมใหระบบการเมืองเปนระบบ 

แบบเปดที่ประชาชนสามารถเขามีอิทธิพล/บทบาทในระบบการเมืองได โดยเฉพาะนโยบายตางๆ 

ของรัฐบาลจะตองอยูบนพื้นฐานความตองการของประชาชน มิใชนโยบายที่รัฐคิดแทนแลวจัดใหดัง 

เชนในอดีต นอกจากนี้ นโยบายตางๆ ตองทําใหเปนจริงและเกิดผลเปนรูปธรรม เพราะจากการศึกษา 

พบวานโยบายของรัฐบาล ยังมีนโยบายที่ประชาชนมีความพอใจนอยเพราะยังไมเห็นรูปธรรม เชน 

นโยบายดานการปฏิรูประบบการศึกษา ราชการ และการเมือง ตลอดจนนโยบายการจัดการกับความ 

ยากจน สวนนโยบายการแปรรูปรัฐวิสาหกิจนั้นควรผานความเห็นชอบของประชาชนดวย 

(5) เนื่องจากประชาชนยังรูจักองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญนอยมาก องคกรอิสระจึงควรเรง 

ดําเนินการดังตอไปนี้ 

160

(5.1) ประชาสัมพันธองคกรในทุกรูปแบบในเชิงรุก โดยที่เนนเรื่องประโยชนที่ประชาชนจะ 

ไดรับจากองคกรอิสระ โครงสรางองคกร อํานาจหนาที่ ชองทางการติดตอองคกร ตลอดจนผลการ 

ดําเนินงานในแตละป ซึ่งอาจดําเนินกิจกรรมโดยจัดทําโครงการตางๆ ในเชิงรุก เชน 

- จัดโครงการองคกรอิสระพบประชาชนโดยที่ใหมีองคกรอิสระตางๆ เขารวมโครงการ 

เพื่อแนะนําองคกรและรับเรื่องจากประชาชนในพื้นที่ 

- จัดโครงการรวมระหวางองคกรอิสระกับประชาชน โดยที่ใหประชาชนเขามีสวนรวมใน 

ภารกิจขององคกรอิสระดวย 

องคกรอิสระที่จําเปนจะตองดําเนินกิจกรรมในลักษณะดังกลาวขางตน ไดแก องคกรอิสระ 

ที่มีอํานาจหนาที่ในการปกปองคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน และองคกรอิสระที่มีอํานาจ 

หนาที่ในการสะทอนความคิดเห็นความตองการของประชาชน เพราะการดําเนินงานขององคกร 

อิสระดังกลาวจะประสบความสําเร็จและบรรลุเจตนารมณรัฐธรรมนูญได ประชาชนมีสวนสําคัญเปน 

อยางยิ่ง 

องคกรอิสระที่มีอํานาจหนาที่ในการปกปองคุมครองสิทธิเสรีภาพและสะทอนความคิดเห็น 

ความตองการของประชาชนซึ่งตองเรงดําเนินโครงการดังกลาวขางตนไดแก คณะกรรมการสิทธิ 

มนุษยชนแหงชาติ ผูตรวจการแผนดินของรัฐสภา สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ 

ทั้งนี้เนื่องจากผลการศึกษาวิจัยพบวาประชาชนรูจักองคกรดังกลาวเพียงไมถึงรอยละ 30 ซึ่งนับวา 

เปนสัดสวนที่นอยมาก 

(5.2) องคกรอิสระตองปฏิบัติหนาที่อยางโปรงใสมีธรรมาภิบาลเพื่อใหประชาชนเชื่อมั่นใน 

การทํางาน โดยเฉพาะองคกรอิสระที่ทําหนาที่ตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ เพราะตราบใดที่องคกร 

อิสระทําหนาที่ไดดีประชาชนจะเชื่อมั่น และความเชื่อมั่นตอองคกรอิสระมีความสัมพันธเชิงบวกกับ 

การมีสวนรวมในทางการเมือง ซึ่งทั้งสองปจจัยนี้เสริมสรางความเขมแข็งใหกันและกัน 

สิ่งที่องคกรอิสระทั้งหลายพึงดําเนินการโดยเรงดวนก็คือการประชาสัมพันธองคกร ใหเปนที่ 

รูจักของประชาชน ใหทราบถึงบทบาทอํานาจหนาที่ ความสําคัญตอระบบการเมือง และประโยชนตอ 

ประชาชน รวมถึงการประชาสัมพันธเกี่ยวกับชองทางที่ประชาชนจะสามารถเขาถึงองคกรอิสระนั้นๆ 

ไดสะดวก รวดเร็วและไดรับการสนองตอบอยางทั่วถึงและเปนธรรม ทั้งนี้ ผลการศึกษาในเรื่องความ 

เชื่อมั่นไดแสดงใหเห็นชัดเจนแลววา ประชาชนสวนใหญที่รูจักองคกรอิสระนั้นๆ จะมีความเชื่อมั่น 

ตอองคกรดังกลาวในระดับที่นาพอใจ โดยเฉพาะองคกรอิสระที่มีบทบาทในการสงเสริมสิทธิเสรีภาพ 

และสรางความเปนธรรมใหแกประชาชนโดยรวมที่ประชาชนดูจะฝากความหวังไวมากที่สุด 

(6) สื่อมวลชนตองมีธรรมาภิบาลในการทําหนาที่อยางจริงจัง โดยเฉพาะโทรทัศนควรนํา 

เสนอขอมูลขาวสารที่ถูกตองและเปนกลาง เนื่องจากผลการศึกษาวิจัยพบวาประชาชนรับทราบขอมูล 

ขาวสารทางการเมืองจากโทรทัศน 

161

บรรณานุกรม 

ภาษาไทย 

โคทม อารียา. “การมีสวนรวมของประชาคมในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร,” ใน คูมือ 

บอ. และ อสร. เลือกตั้ง สมาชิกสภาผูแทนราษฎร. กรุงเทพฯ: สํานักงานคณะกรรมการ 

การเลือกตั้ง, 2543. 

จรูญ สุขภาพ. หลักรัฐศาสตร ฉบับพิสดาร: แนวคิดทฤษฎีประยุกต. กรุงเทพฯ: บริษัทสํานักพิมพ 

ไทยวัฒนาพาณิช, 2515. 

เจมส แอล เครตัน. คูมือการมีสวนรวมของประชาชนในกระบวนการตัดสินใจของชุมชน. แปลโดย 

ศ.นพ.วันชัย วัฒนศัพท. นนทบุรี: ศูนยสันติวิธีเพื่อการพัฒนาประชาธิปไตย, 2543. 

เดโช สวนานนท. จดหมายเหตุฉบับยอ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540. ใน 

รวมสาระรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน. กรุงเทพฯ : บริษัทพิฆเณศ พริ้นติ้งเซ็นเตอร จํากัด 

, 2541. 

ดํารง ดีสกุล. “การสงเสริมใหประชาชนมีสวนรวมทางการเมือง: ศึกษากรณีการใหรางวัลในการมา 

ใชสิทธิเลือกตั้ง” วิทยานิพนธมหาบัณฑิต ภาควิชาการปกครอง จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 

,2522. 

แถมสุข นุมนนท. สภารางรัฐธรรมนูญ : เสนทางการปฏิรูปการเมืองไทย. กรุงเทพฯ : บริษัท 

ธรรมดาเพรส จํากัด, 2545. 

ไชยรัตน เจริญสินโอฬาร. “ประชาสังคมและสิทธในการไมเชื่อฟงรัฐของประชาชน,” ใน จุดจบรัฐ 

ชาติสูชุมชนาธิปไตย, พิทยา วองกุล (บก.), โครงการวิถีทรรศน ชุดโลกาภิวัตน ลําดับที่ 2, 

กรุงเทพฯ : อมรินทร พริ้นติ้ง แอนด พลับลิชชิ่ง, 2540 :67-81. 

เชาวนะ ไตรมาศ. ขอมูลพื้นฐาน 66 ป ประชาธิปไตย. กรุงเทพมหานคร: บ.สุขุมและบุตร จํากัด, 

2542. 

162

นคร พจนวรพงษ และอุกฤษ พจนวรพงษ. ขอมูลประวัติศาสตรการเมืองไทย, พิมพครั้งที่ 2. 

กรุงเทพฯ : สํานักพิมพไทยวัฒนาพานิช, 2543. 

บวรศักดิ์ อุวรรณโณ. ภาพรวมของรัฐธรรมนูญฉบับใหม ใน รวมสาระรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน. 

กรุงเทพฯ : บริษัทพิฆเณศ พริ้นติ้งเซ็นเตอร จํากัด, 2541. 

และคณะ. “รายงานการศึกษาวิจัยเรื่องบทเรียนจากการเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาเพื่อปรับปรุง 

ระบบการเลือกตั้งใหดีขึ้น.” สถาบันพระปกเกลา สนับสนุนโดยสํานักงานกองทุน 

สนับสนุนการวิจัย, 2543. 

และปทมา สูบกําปง. บทบาทและอํานาจหนาที่ของวุฒิสภา ตามรัฐธรรมนูญแหงราช 

อาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540.พิมพครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : สถาบันพระปกเกลา, 2543. 

บุญเลิศ คธายุทธเดช (ชางใหญ) และประยงค คงเมือง, บรรณาธิการ. รวมสาระรัฐธรรมนูญ 

ฉบับประชาชน, พิมพครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพมติชน,2541. 

ปรัชญา เวสารัชช. รายงานการวิจัยการมีสวนรวมของประชาชนในกิจกรรมเพื่อพัฒนาชนบท. 

กรุงเทพฯ: สถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2528. 

ประชัน รักพงษ และ รักฎา บรรเทาสุข. “รายงานการเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภา พ.ศ. 2543 จังหวัด 

เชียงใหม.” โครงการวิจัยเรื่องพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกวุฒิสภา พ.ศ. 2543. สถาบัน 

พระปกเกลา, 2543. 

ถวิลวดี บุรีกุล และ โรเบิรต บี อัลบริททัน. “ความตอเนื่องของประชาธิปไตยในประเทศไทย: 

การเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภา 2543,” เอกสารประกอบการประชุมวิชาการสมาคมรัฐศาสตร 

และรัฐประศาสนศาสตรแหงประเทศไทย. 8-10 ธันวาคม 2543, สถาบันพระปกเกลา. 

2543. 

ธีรพล เกษมสุวรรณ. “ความรูสึกเมินหางทางการเมืองกับการมีสวนรวมทางการเมืองใน 

กรุงเทพมหานคร.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาปกครอง จุฬาลงกรณ 

มหาวิทยาลัย, 2528. 

163

ธงชัย วงศชัยสุวรรณ และเทียนชัยวงศชัยสุวรรณ. “รายงานการวิจัย เรื่อง การมีสวนรวมทางการ 

เมืองของประชาชนชั้นกลาง.” กรุงเทพฯ: กองการพิมพ สํานักงานเลขาธิการสภาผูแทน 

ราษฎร, 2543. 

พงศเทพ เทพกาญจนา. ศาลตามรัฐธรรมนูญฉบับปจุบัน ใน รวมสาระรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน. 

กรุงเทพฯ : บริษัทพิฆเณศ พริ้นติ้งเซ็นเตอร จํากัด, 2541. 

วิษณุ วรัญู. รายงานการวิจัยเรื่ององคกรของรัฐที่เปนอิสระ. กรุงเทพฯ : สํานักงานกองทุน 

สนับสนุนการวิจัย (สกว.), 2538. 

สํานักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง. 4 ป กกต. กรุงเทพมหานคร: บริษัท สามเจริญพาณิชย 

(กรุงเทพ) จํากัด, 2545. 

สถาบันพระปกเกลา. บทเรียนจากการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร เพื่อปรับปรุงระบบเลือกตั้ง 

ใหดีขึ้น. กรุงเทพฯ : บริษัทอักษรโสภณ จํากัด, 2544. 

สถาบันกฎหมายอาญา. รัฐธรรมนูญของเรา. พิมพครั้งที่ 3 . กรุงเทพฯ : บริษัทโรงพิมพเดือนตุลา 

จํากัด, 2541. 

สถาบันกฎหมายอาญา . รัฐธรรมนูญใหมมีอะไรใหม. พิมพครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : บริษัทโรงพิมพ 

เดือนตุลา จํากัด, 2541. 

เอนก เหลาธรรมทัศน และคณะ. วิพากษสังคมไทย. กรุงเทพมหานคร: สมาคมสังคมศาสตรแหง 

ประเทศไทยและสํานักพิมพอมรินทร, 2538. 

เอนก เหลาธรรมทัศน. การเมืองของพลเมืองสูสหัสวรรษใหม. กรุงเทพมหานคร: โครงการจัดพิมพ 

คบไฟ, 2543. 

อมร รักษาสัตย, บรรณาธิการ. การเมืองการปกครองไทยตามรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน. 

กรุงเทพมหานคร : วี เจ ปริ้นติ้ง, 2544. 

164

ภาษาตางประเทศ 

Almond, Gabriel, and Sidney Verba. The Civic Culture. Princeton: Princeton University Press, 

1963. 

Almond, Gabriel and Sidney Verba. The Civic Culture : Political Attitudes and Democracy in 

Five Nation. Boston: Little, Brown and Company, 1965. 

Arterton, Christopher F. and Harlan Hahn. Political Participation. Washington D.C.: The 

American Political Science Association, 1975. 

Ball R., Alan. Modern Politics & Government, sixth edition. London : Macmillan Press Ltd, 

2000. 

Boutros-Ghali, Boutros. “An Agenda for Democratization,” In Global Democracy, Barry Holden 

(ed), New York: Routledage, 2000. 

Bullock, Alan and Oliver Stattybrass. The Harper Dictionary of Modern Thought. New York: 

Harper and Row Publisher, 1977. 

Conway M.M. Political Participation in the United States. Washington D.C.: CQ Press, 2000. 

Dahl, Robert A. Polyarchy: Participation and Opposition. New Haven: Yale University 

Press, 1971. 

Diamond, Larry and Marc F.Plattner. Democracy in East Asia. Baltimore and London: 

The Johns Hopkins University Press, 1998. 

Diamond, Larry. “Introduction: In Search of Consolidation,” In Consolidating the Third 

Wave Democracies: Regional Challenges, Larry Diamond, Marc Plattner, Yun-han 

165

Cohen, J.M. and Uphoff, N. Rural Development Participation: Concept and Measure for 

Project Design Implementation and Evaluation. New York: Cornell University, 1977. 

Chu, and Hung-mao Tien (eds), Baltimore and London: The John Hopkins University 

Press, 1997. 

Erwin, William. Participation Management: Concept, Theory and Implementation. Atlanta: 

Ga. Georgia State University Press, 1976. 

Etzioni-Halevy, Eva. Class and Elites in Democracy and Democratization: A Collection of 

Readings. New York & London: Garland Publishing, Inc.,1997. 

Feinland, Gary. “Citizen Participation in the Context of Solid Waste Management Decision 

Making.” Master’s thesis, Faculty of Environmental Science&Forestry, State University 

of New York Col, 1997. 

Fishkin, James S. The Voice of the People: Public Opinion and Democracy. New Haven and 

London: Yale University Press, 1995. 

Fraenkel R. Jack and Wallen E. Norman. How to Design and Evaluate in Education.2 nd ed. USA, 

McGraw-Hill, 1993. 

Gorsuch, Richard L. Factor Analysis. New Jersey : Lawrence Erlbaum Associates 

Publishers, 1983. 

Krongkaew, Medhi. Governance Issues and the 8 th Plan, Paper prepared for the 

Development Evaluation Division. NESDB, May 1977. 

Hague, Rod. et al. Comparative Government and Politics : An Introduction. Basing 

Stoke: Macmillan, 1992. 

166

Held, David. Models of Democracy. Cambridge: Polity Press, 1987. 

Held, David. Democracy and the Global Order. Stamford, California: Stamford 

University Press, 1995. 

Heywood, Andrew. Politics. London: Macmillan Press Ltd, 1997. 

Huntington, Samuel and Joan Nelson, No Essay Choice. Cambridge Massachusetts: Harvard 

University Press,1967. 

Huntington, Samuel P. The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century. 

Norman and London: University of Oklahoma Press, 1993. 

Laothamatas, Anek. “A Tale of Two Democracies: Conflicting Perception of Elections and 

Democracy in Thailand,” In The Politics of Elections in Southeast Asia, R.H. Taylor 

(ed), New York: Cambridge University Press, 1996. 

Laothamatas, Anek. “Development and Democratization: A Theoretical Introduction Reference to 

the Southeast Asian and East Asian Cases,” In Democratization in Southeast and East 

Asia, Anek Laothamatas (ed), Chiang Mai: Silkworm Books and Singapore: The Institute 

of Southeast Asian Studies ISEAS, 1997 :1-20. 

Lipset, Seymour Martin. “Some Social Requisites of Democracy,” In Class and Elites in 

Democracy and Democratization: A Collection of Reading, Eva Etzioni-Halevy (ed), 

New York & London: Garland Publishing, Inc. 1997 :37-42. 

Maisrikrod Surin. “The Making of Thai Democracy,” In Democratization in Southeast and 

East Asia, Anek Laothamatas (ed), Chiang Mai: Silkworm Books and Singapore: The 

Institute of Southeast Asian Studies ISEAS, 1997 :159-165. 

167

McClosky, Herbert. “Political Participation,” Internation Encyclopedia of the Social Science 12, 

1968. 

Mclean, Iain. Concise Dictionary of Politics. Oxford, New York: Oxford University Press, 1996. 

Milbrath, Lester W. Political Participation: How and Why Do People Get Involved in 

Politics Chicago: Rand Mc.Nally & Company, 1965. 

Milbrath, Lester and M.L.Goel. Political Participation : How and Why do People get 

Involved in Politics. Chicago: Rand Macnally, 1965: 18-26. 

Nie, Norman H. and Sidney Verba. “Political Participation,” In Handbook of Political Science, 

Fred I. Greenstein and Nelson Polsby (eds.), Readings, Mass: Addison Wesley, 1975. 

Nie, Norman, Sydney Verba, and Jae-On Kim. "Participation and the Life-Cycle," 

Comparative Politics, 6 (April): 319-40. 

Rose, Nikolas. Powers of Freedom: Reframing Political Thought. Cambridge: Cambridge 

University Press. 

Roth , David F. and Frank L. Wilson. The Comparative Study of Politics. Eaglewood Cliffs, 

N.J.: Prentice-Hall, 1980. 

Samudavanija, Chai-Anan and Parichart Chotiya. “Beyond Transition in Thailand,” In 

Democracy in East Asia, Larry Diamond and Marc F. Platter (eds), Maryland USA.: 

The John Hopkins University Press and The National Endowment for Democracy, 1998 

:147-170. 

Sherrill, K.S. and David J.Vogler. Power, Policy and Participation : An Introduction to 

American Government. New York : Harper&Row Publishers, 1982. 

168

Sorensen, George. Democracy and Democratization: Process and Prospects in a 

Changing World. Boulder, Colorado: Westview Press, 1998. 

Verba, Sydney, Norman Nie, and Jae-On Kim. Participation and Political Equality : A Seven - 

Nation Comparison. London, New York, Melbourne: Cambridge University Press, 

1978. 

Weiner, Myron. “Political Participation : Crisis of the Political Process," In Crises and 

Sequence in Political Development, Leonard Binder et al (eds), Princeton: Princeton 

University Press, 1971 :160-163. 

169

Download à¹à¸à¸·à¹à¸­à¸«à¸² - à¸ªà¸à¸²à¸à¸±à¸à¸à¸£à¸°à¸à¸à¹à¸à¸¥à¹à¸²

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Download à¹à¸à¸·à¹à¸à¸«à¸² - à¸ªà¸à¸²à¸à¸±à¸à¸à¸£à¸°à¸à¸à¹à¸à¸¥à¹à¸²