พยาธิวิทยาของระบบประสาท (Pathology of the ... - มหาวิทยาลัยนเรศวร

ในโรคที่เกี่ยวของกับความเสื่อมหรือ neurodegenerative disease อาจพบ inclusion หรือลักษณะการ
เปลี่ยนแปลง ที่จําเพาะตอโรคเชน Lewy body ใน Parkinson disease, tangles ใน Alzheimer disease, vacuoles ใน
Creutzfeldt-Jakob disease (CJD) ซึ่งในบางโรคอาจพบใยประสาท หนาตัวและหงิกงอมากขึ้นเรียกวา dystrophic
neurites การติดเชื้อไวรัสสามารถทําใหเกิด inclusion ใน neuron เชนเดียวกับที่พบในตําแหนงอื่นของรางกาย เชน
cytomegalovirus intranuclear และ intracytoplasmic inclusion หรือ rabies intracytoplasmic inclusion (Negri
body) เมื่ออายุมากขึ้น จะมีการสะสม complex lipid ใน cytoplasm เปนสารสีน้ําตาลทอง (lipofuscin)เชนเดียวกับที่พบ
ในเซลลกลามเนื้อหัวใจ
ปฏิกิริยาของ astrocyte ตอการบาดเจ็บและการซอมแซม Astrocyte เปนเซลลหลักที่รับผิดชอบการซอมแซม
(repair/scar formation) ในสมอง กระบวนดังกลาวเรียกวา gliosis ในการตอบสนองตอการบาดเจ็บเซลลจะมีขนาดใหญ
ขึ้น (hypertrophy)และเพิ่มจํานวนมากขึ้น (hyperplasia) นิวเคลียสมีขนาดใหญขึ้นและมีลักษณะใส (vesicular) และ
เห็นนิวคลีโอลัสไดอยางชัดเจน จากเดิมที่มีปริมาณ cytoplasm เพียงเล็กนอยก็จะมองเห็นวามีมากขึ้นและติดสีชมพู
ลอมรอบนิวเคลียสซึ่งอยูตรงกลาง และยังงอกปลายประสาท (stout) ออกไปมากมาย เรียกวา gemistocytic astrocyte
จะพบ extracellular matrix สะสมเพียงเล็กนอย ความแตกตางของการบาดเจ็บที่สมองและการบาดเจ็บบริเวณอื่นคือ
fibroblast จะมีสวนรวมในกระบวนการซอมแซมอยางจํากัด โดยมากจะตามหลัง penetrating trauma หรือลอมรอบ
abscess ในรายที่มี gliosis เปนเวลานานๆ จะเห็น cytoplasm ของ astrocytes มีปริมาณลดลงและตัว cell มีลักษณะ
เปนเสนสายมากขึ้น (fibrillar) เรียกวา fibrillary astrocytes
Rosenthal fiber คือโปรตีนที่รวมตัวกันหนาเปนแทงยาวจาก H+E เราจะเห็นเปนสีชมพูเขมใน astrocytic process ใน
รายที่มี gliosis เปนเวลานานๆ และในเนื้องอก glioma ชนิดที่ไมรายแรง
Corpora amylacea มีขนาด 5-50 μm กลม ซอนกันเปนวงเปนชั้นๆ ติดสีมวงจางใน H+E และยอมติดสี periodic acid-
Schiff (PAS) บงถึง degenerative change ใน astrocyte ซึ่งจะเพิ่มจํานวนมากขึ้นตามอายุ พบไดทุกที่ที่มี astrocytic
end process โดยเฉพาะที่ บริเวณใตเยื่อหุมสมองชั้น pia matter และ รอบๆ ventricle
Cerebral edema (สมองบวม) คือการที่มีสารน้ําสะสมในเนื้อสมอง ตองแยกจาก hydrocephalus ซึ่งเกิดจากการ
เพิ่มขึ้นของ CSF ในบางสวนหรือทุกสวนของ ventricular system แบงกลไกในการเกิด cerebral edema ออกเปน
• Vasogenic edema เกิดเมื่อ blood-brain barrier เสียไป เมื่อมี vascular permeability เพิ่มขึ้น สารน้ําก็จะ
เปลี่ยนที่จาก vascular compartment ไปอยูใน intercellular spaces โดย vasogenic edema สามารถเปนได
ทั้งแบบเฉพาะที่ (เนื่องจาก permeability ของเสนเลือดบริเวณรอบๆบริเวณที่เกิดการอักเสบหรือเนื้องอกนั้นเสีย
ไป) และเปนไดทั่วๆไป
• Cytotoxic edema เกิดจากการบาดเจ็บของ neuron, glial cell หรือ endothelial cell membrane เชนที่พบใน
รายที่ไดรับสารพิษแลวทําใหเกิด hypoxic/ischemic injury ทําให intracellular fluid เพิ่มขึ้น
ลักษณะของสมองจากการตรวจภายนอกจะนุมกวาปกติและบวมใหญขึ้น ในรายที่เปนทั่วทั้งสมองจะพบวา gyri ของ
สมองจะแบนลง, sulci จะตีบแคบ และ ventricle จะถูกกดเบียด
Hydrocephalus โดยปกติ CSFมีหนาที่ปองกันการกระทบกระแทกของเนื้อสมองกับกระโหลกศรีษะ หลังจากที่ CSF ถูก
สรางขึ้นมาจาก choroid plexus ใน ventricle CSF จะไหลไปตาม ventricular system และผาน foramen of Luschka
เอกสารคําสอนพยาธิวิทยาของระบบประสาท Pathology of the nervous system
พญ.จันทิมา แทนบุญ ภาควิชาพยาธิวิทยาและนิติเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรมหาวิทยาลัยนเรศวร
3