samoqalaqo iniciativa Tanabari monawileobisaTvis - Heinrich Boell ...
samoqalaqo iniciativa Tanabari monawileobisaTvis - Heinrich Boell ...
samoqalaqo iniciativa Tanabari monawileobisaTvis - Heinrich Boell ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>samoqalaqo</strong><br />
<strong>iniciativa</strong><br />
<strong>Tanabari</strong><br />
<strong>monawileobisaTvis</strong>
©hainrih biolis fondi<br />
Tbilisi 2009<br />
<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis<br />
proeqtis finaluri publikacia<br />
avtori: naTia devdariani<br />
redaqtorebi: aidiit roSe, nino beqiSvili<br />
foto garekanze _ hainrih biolis fondi (2009)<br />
winamdebare publikacia gamoica saqarTveloSi evrokavSiris delegaciis<br />
mier dafinansebuli proeqtis “sazogadoebrivi ndobis<br />
Camoyalibeba da marginaluri jgufebis Tanamonawileoba gadawyvetilebis<br />
miRebis procesSi saqarTveloSi gamWvirvale arCevnebis<br />
xelSewyobis gziT” farglebSi (SemdgomSi moxseniebuli saxeliT<br />
„<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“).<br />
publikacia gamoica evrokavSiris daxmarebiT. mis Sinaarsze pasuxismgebelia<br />
hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis regionaluri<br />
biuro da is ar asaxavs evrkavSiris Sexedulebebs.<br />
hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis regionaluri biuro<br />
zovreTis q.38, 0160 Tbilisi, saqarTvelo<br />
u!!!+995 32 38 04 67/68<br />
g!!!+995 32 91 28 97<br />
f!!!info@boell.ge<br />
w!!!www.boell.ge<br />
ISBN: 13 978-9941-9009-6-9<br />
EAN: 9789941800969
hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis<br />
gundi guliTad madlobs uxdis evrokav-<br />
Siris warmomadgenlobas saqarTveloSi<br />
proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> <strong>Tanabari</strong><br />
<strong>monawileobisaTvis</strong>“ dafinansebisaTvis.<br />
aRniSnuli mxardaWera uaRresad<br />
mniSvnelovni iyo. proeqti ar ganxorcieldeboda,<br />
rom ara miznobrivi jgufebis aqtiuri<br />
CarTuloba da fondis mier maTi<br />
sazogadoebaSi integrirebis xelSewyoba.<br />
Cven agreTve madlobas movaxsenebT individualur<br />
monawileebsa da eqspertebs, da<br />
Cvens partnior organizaciebs, _ “<strong>samoqalaqo</strong><br />
kulturis saerTaSoriso centrs” da<br />
“qalTa politikuri resursebis centrs”.
am miznebis gaTvaliswinebiT Cvenma gundma<br />
evrokavSiris finansuri mxardaWeriT<br />
wamoiwyo proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong><br />
Tanaswori monawileobisTvis“. proeqtis<br />
umTavresi mizani iyo qalebis, eTnikuri<br />
umciresobebis da devnilebis politikur<br />
procesebSi CarTvis gziT xeli Seewyo<br />
demokratizaciisaTvis. am Zalisxmevis<br />
Sedegad politikuri debatebis xmaurSi<br />
SesaZlebeli gaxda saqarTvelos amomrCevelTa<br />
yvelaze ufro daucveli wevrebis<br />
xmebis gagoneba. garda amisa, miznobriv<br />
jgufebs saSualeba miecaT xma miewvdinaT<br />
farTo sazogadoebisaTvis da gadawyvetilebis<br />
mimRebi dawesebulebebisaTvis.<br />
qveyanaSi, romelic jerac imkis 70<br />
wlis manZilze arsebiTad daxSuli poliwinasityvaoba<br />
hainrih biolis fondi samxreT kavkasiaSi<br />
muSaobas 2003 wels Seudga. misi mTavari<br />
mizani qveyanaSi Tavisufali, samarTliani<br />
da tolerantuli sazogadoebis ganvi-<br />
Tarebis xelSewyobaa. fondi mxars uWers<br />
da xels uwyobs TanamSromlobas im<br />
calkeul pirovnebebsa da organizaciebs<br />
Soris, vinc, adamianis uflebaTa Zireul<br />
principebze dayrdnobiT, sazogadoebasa<br />
da politikaSi arademokratiuli<br />
da aratolerantuli damokidebulebis<br />
Secvlaze muSaoben. fondi xels uwyobs<br />
eTno-politikuri da teritoriuli konfliqtebis<br />
samarTlian da araZaladobriv<br />
mogvarebas, qveynis mdgrad ganviTarebas<br />
da aseve kritikul sajaro debatebs, raTa<br />
gadawyvetilebis miRebis procesebi demokratiuli<br />
da gamWvirvale gaxdes.
tikuri sistemis Sedegebs, maTi daxmareba,<br />
vinc mwirad iyo warmodgenili da istoriuladac<br />
Seviwroebuli gaxldaT, progresuli<br />
gzaa <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebisa<br />
da demokratiis ganviTarebisTvis.<br />
maxarebs, rom viTardeba <strong>samoqalaqo</strong> iniviativa,<br />
da gansakuTrebiT is, rom evropisa<br />
da saqarTvelos adgilobriv gundebs<br />
Soris safuZveli eyreba saerTo safuZvlebs.<br />
radgan qveyana kvlavac agrZelebs<br />
da aumjobesebs integrirebis process<br />
transatlantikur Tu evropul struqturebSi,<br />
proeqtis mier Seqmnili safuZvlebi<br />
did mniSvnelobas SeiZens momavlis<br />
saqarTvloSic.<br />
msurs, madloba gadavuxado evrokavSiris<br />
warmomadgenlobas mxardaWerisTvis da<br />
imisaTvis, rom SesaZlebloba mogvca,<br />
am proeqtze gvemuSava. agreTve msurs,<br />
madloba movaxseno Cven partnior organizaciebs<br />
mWidro TanamSromlobisaTvis,<br />
radgan swored maTTan TanamSromlobiT<br />
gaxda SesaZlebeli ukeTesi perspeqtivebi<br />
SegveTavazebina saqarTvelos moqalaqeebisTvis.<br />
doqtori iris kempe<br />
hainrih biolis fondis direqtori<br />
samxreT kavkasiaSi
sarCevi<br />
winasityvaoba 5<br />
Sesavali 9<br />
proeqtis mimoxilva 12<br />
problemis analizi 12<br />
proeqtis mizani 17<br />
proeqtis Semadgeneli nawilebi 19<br />
ramdenime savele ambavi 29<br />
daskvna 42<br />
bibliografia 44<br />
danarTi 1: kontaqtebi 45
Sesavali<br />
2007 wels hainrih biolis fondma samxreT kavkasiaSi wamoiwyo samwliani<br />
proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“,<br />
riTac 2003 wlis “vardebis revoluciis” Semdeg dawyebul<br />
socialur da politikur ganviTarebis process gamoexmaura. Zalauflebis<br />
gancda, romelic revoluciis Semdeg saqarTvelos moqalqeebs<br />
daeuflaT, maleve daiTrguna reformebiTa da politikuri<br />
arastabilurobiT. gadawyvetilebis mimRebma pirebma da dawesebulebebma<br />
mniSvnelovanwilad dakarges amomrCevelTa ndoba, rac<br />
kargad gamoikveTa 2008 wlis arCevnebis dros, maSin rodesac mTavroba,<br />
rogorc axalgazrda demokratia, Tavis pirvel gamocdas didi<br />
wnexis qveS abarebda. saqarTvelosTvis, iseve rogorc gardamaval<br />
epoqaSi myofi sxva nebismieri sazogadoebisTvis, didi mniSvneloba<br />
hqonda am arCevnebs, hainrih biolis fondma gaacnobiera am movlenis<br />
mniSvneloba saqarTvelos demokratiul da stabilur saxelmwifod<br />
ganviTarebisaTvis da sapasuxod ganizraxa, ganexorcielebina proeqti,<br />
romelic misi Sexedulebebisa da faseulobebis Sesabamisad,<br />
xels Seuwyobda demokratizaciis procesebs.<br />
hainrih biolis fondi gaxlavT germaniis mwvaneTa politikuri<br />
moZraobis nawili, romelic ganviTarda mTel msoflioSi socializmis,<br />
liberalizmis da konservatizmis tradiciuli politikuri<br />
Sexedulebebis sapasuxod. fondis umTavresi principebi ekologiis,<br />
mdgradi ganviTarebis, demokratiis, adamianTa uflebebis, TviTgamorkvevis<br />
da marTlmsajulebis dacvasa da win wamowevas efuZneba.<br />
fondi gansakuTrebul aqcents akeTebs genderul demokratiaze,<br />
rac socialur emansipacias da mamakacTa da qalTaTvis <strong>Tanabari</strong><br />
uflebebis miniWebas gulisxmobs, kulturuli da eTnikuri umciresobebisTvis<br />
<strong>Tanabari</strong> uflebebis qonaze da imigrantebis sxvaTa<br />
Tanabrad CarTvaze socialur Tu politikur procesebSi (hainrih<br />
9
iolis fondi 1997). demokratizacia mwvane politikis ZiriTadi<br />
principi da politikuri aRzrdis umTavresi sakiTxia; igi aRiqmeba,<br />
rogorc socialur-politikuri procesi, romelic demokratiuli<br />
dawesebulebebisa da moqalaqeTa aqtiuri monawileobiT imarTeba.<br />
<strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis politikuri aRzrda demokratizaciis<br />
procesebis ZiriTad aspeqtad miiCneva, romlis Sedegad SesaZlebeli<br />
xdeba moqalaqeTa politikur procesebSi CarTva da politikuri<br />
aqtiurobis gaRviveba.<br />
saqarTveloSi axali socialur-politikuri garemos Seqmnis sapasuxod<br />
hainrih biolis fondma samxreT kavkasiaSi proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong><br />
<strong>iniciativa</strong> Tanaswori <strong>monawileobisaTvis</strong>“ umTavres miznad<br />
dasaxa marginaluri jgufebisaTvis xelmisawvdomi gaexada aqtiuri<br />
politikuri cxovreba da xeli Seewyo qveyanaSi demokratiuli procesebis<br />
gamWvirvalobisa da am procesebis mimarT ndobis zrdisaTvis.<br />
proeqtis miznobrivi jgufi gaxldaT regionSi mcxovrebi qalebi,<br />
devnilebi da eTnikuri umciresobebi (kerZod azerbaijanelebi<br />
da somxebi). warmodgenil proeqts finansuri mxardaWera aRmouCina<br />
evrokavSiris warmomadgenlobam saqarTveloSi „evropuli <strong>iniciativa</strong><br />
demokratiisa da adamianTa uflebebisaTvis “ programis farglebSi.<br />
proeqtis saqmianobis mzardi efeqturobis da mdgradobis uzrunvelsayofad<br />
proeqti xorcieldeboda adgilobriv arasamTavrobo<br />
organizaciebTan da saqarTvelos sxvadasxva regionebSi momuSave<br />
partniorebTan TanamSromlobiT. garda amisa, proeqti ise iyo<br />
dagegmili, rom calkeuli saqmianobebi mWidrod erwymoda da avsebda<br />
erTmaneTs resursebis gaziarebis da urTierTdaxmarebis gziT.<br />
amocanebi ganawilebuli iyo hainrih biolis fondsa da proeqtis sam<br />
partniors Soris. “saerTaSoriso centri <strong>samoqalaqo</strong> kulturisaTvis”<br />
xelmZRvanelobda amomrCevelTa ganaTlebisa da JurnalistTa<br />
treningebis programebs; “qalTa konsultaciisa da ganaTlebis saer-<br />
TaSoriso centri” pasuxs agebda unarebis ganviTarebis programaze,<br />
romelic miznad isaxavda xeli Seewyo qali politikosebis gaaqtiurebisTvis;<br />
qalTa politikuri resursebis centrs evaleboda piarkampaniis<br />
Catareba marginaluri jgufebis warmosaCenad. hainrih<br />
biolis fondi pasuxismgebeli iyo moexdina proeqtis saerTo koordinireba<br />
da menejmenti, da amasTanave ganexorcielebina adgilobriv<br />
sazogadoebaSi ndobisa da unarebis ganviTarebis programa.<br />
10
winamdebare publikacia gaxlavT proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong><br />
Tanaswori ganviTarebisaTvis“Sejameba da Seqmnilia imisaTvis, rom<br />
mkiTxvels Catarebuli samuSaos ZiriTadi saqmianoba da maTi Sedegebi<br />
gaacnos. dokumenti oTxi nawilisagan Sedgeba. pirveli nawili<br />
gTavazobT proeqtis Sesavals da warmogidegnT organizaciebs,<br />
romlebic xels uwyobdnen mis ganxorcielebas. meore nawili asaxavs<br />
proeqtis saerTo amocanebs, miznobriv jgufebs da ajamebs proeqtis<br />
xuT Semadgenel komponents, romelTa saSualebiTac proeqti<br />
gamowvevebs gamoexmaura. dokumentis mesame nawili Catarebuli<br />
treningebis, sesiebis, interviuebsa da sxva magaliTebze dayrdnobiT<br />
arsebul miRwevebsa da Sedegebs aRwers. dasasruls, hainrih biolis<br />
fondis gundi giziarebT Tavis mosazrebebs zogadad proeqtis<br />
da misi iniciativebis mdgradobis Taobaze.<br />
11
aucilebeli iyo, qarTvel amomrCevelSi aRzrdiliyo demokratiul<br />
struqturebSi garkvevis unari da ndoba maT mimarT; es gansaproeqtis<br />
mimoxilva<br />
hainrih biolis fondi (2008): “amomrCevelTa<br />
ganaTlebis programa”,<br />
marneuli<br />
problemis analizi<br />
2008 wlis arCevnebamde ukve arsebobda araorazrovani moTxovna damatebiT<br />
informaciasa da programebze, romlebic aamaRlebda sazogadoebis<br />
Segnebas imis Taobaze, Tu demokratizaciasTan kavSirSi raoden<br />
saWiro da mniSvnelovania gamWvirvaloba da sajaro debatebi.<br />
hainrih biolis gundma arCia, holistikurad midgomoda sakiTxs da<br />
yuradRebis centrSi moeqcia marginalizebuli jgufebi, imisTvis,<br />
rom saxelmwifos marTvis arsebuli sqemebi da mTavar saerTaSoriso<br />
mxareTa mier dafinansebuli Carevebi Seevso.<br />
12
kuTrebiT Seexeboda eTnikur umciresobebs da iZulebiT gadaadgilebul<br />
pirebs, vinc xSirad mWidro dasaxlebebad cxovroben<br />
uyuradRebod mitovebul provinciul regionebSi. marTvaSi sazogadoebrivi<br />
monawileobis mTavari principi ar funqcionirebda, gansakuTrebiT<br />
xsenebuli jgufebis mimarT. vinaidan decentralizaciis<br />
procesi warumateblad mimdinareobda, regionebSi mcxovrebi mosaxleoba<br />
sul ufro met undoblobas gamoxatavda. amitom, saWiro<br />
gaxda kvalificuri adgilobrivi media-dawesebulebebi, raTa maT<br />
soflis mosaxleobisaTvis saTanado formiT miewodebinaT informacia<br />
saarCevno procesebis Sesaxeb. mcire iyo im JurnalistTa raodenoba,<br />
romlebic umweo socialur jgufebis saWiroebebsa da<br />
gaWirvebas asaxavdnen. media-dawesebulebebi ar ganixileboda, rogorc<br />
<strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis urTierTobis saSualeba sxvadasxva<br />
donis mmarTvel rgolebTan.<br />
arasrulyofilma saarCevno sistemam, romlis naklad ara mxolod<br />
amomrCevelTa arasruli siebi da garTulebuli saarCevno procedura<br />
SeiZleba dasaxeldes, xalxs arCevnebze wasvlis survili<br />
daukarga. demokratiuli struqturebis gamWvirvaloba Seaferxa<br />
partiebis bundovanma manifestebma, da xSir SemTxvevaSi, maTma sruliad<br />
arqonam cxadyo, rom politikosebs aSkarad akliaT politikuri<br />
angariSvaldebulebis grZnoba da ar iTvaliswineben amomrCev-<br />
BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />
“amomrCevelTa ganaTlebis programa”,<br />
marneuli<br />
13
BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />
“amomrCevelTa ganaTlebis programa”,<br />
marneuli<br />
BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />
“amomrCevelTa ganaTlebis programa”,<br />
marneuli<br />
elTa saWiroebebs. moqalaqeebi mwirad<br />
iyvnen informirebulni partiebis xedvis<br />
Taobaze da amitom ar gaaCndaT myari<br />
safuZveli sakuTari Tvalsazrisis Camosayalibeblad.<br />
amasTan, qalebisaTvis gansakuTrebiT<br />
rTuli iyo qarTul politikur<br />
cxovrebaSi CarTva. maT uxdebodaT<br />
daeZliaT ara mxolod sayovelTaod<br />
gavrcelebuli Tvalsazrisi, qalis, rogorc<br />
sajaro figuris miuReblobis<br />
Sesaxeb, aramed sakuTriv partiebSi damkvidrebul<br />
patriarqalur wyobasTan<br />
gamklavebac mouxdaT.<br />
zemoT xsenebul problemaTa pasuxad,<br />
fondi Seecada, Tavisi wvlili Seetana<br />
demokratizaciis procesSi da mis ganviTarebaSi<br />
arsebuli konkretuli naklovanebebis<br />
gamosworebisTvis mieyo<br />
xeli. proeqtis miznobrivi jgufi gaxldaT<br />
qarTveli eleqtorati, kerZod _<br />
qali amomrCevlebi, sxvadasxva eTnikuri<br />
warmomavlobis mqone moqalaqeebi da<br />
agreTve devnilebi samxreT oseTidan da<br />
afxazeTidan. aRniSnuli jgufebi saqarTvelos<br />
sociumis yvelaze ufro marginalizirebuli<br />
nawilia. gadawyvetilebis<br />
mimReb procesebSi maTi CaurTveloba<br />
aferxebs ganviTardes demokratia, rac<br />
yvelasTvis <strong>Tanabari</strong> uflebebisa da SesaZleblobebis<br />
SeTavazebas gulisxmobs.<br />
saqarTvelos somexi da<br />
azerbaijaneli mosaxleoba<br />
Cveni proeqtis farglebSi yuradReba<br />
daeTmo somex da azerbaijanel mosaxleobas,<br />
rogorc saqarTvelos eTnikuri<br />
umciresobis warmomadgenlebs.<br />
saqarTveloSi eTnikuri umciresobis<br />
14
warmomadgenlebi xSirad arc sxvebisgan aRiqmebian da arc Tavs<br />
acxadeben saqarTvelos <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis sruluflebian<br />
wevrebad. dedaqalaqisa da soflis gaxleCa, rac TvalSisacemia saqarTvelos<br />
mTel centralizebul saxelmwifoSi, sxvebTan SedarebiT<br />
ufro metad Caketil somxur da azerbaijanul TemebSi, umciresobis<br />
Cagvrad aRiqmeba. samTavrobo iniciativebiT xSirad ver xerxdeba<br />
am TemTa efeqturi integracia, rac imaSic Cans, rom aRniSnuli<br />
umciresobani arasaTanadod floben oficialur saxelmwifo enas.<br />
qarTul enaSi gawafuloba ki, Tavis mxriv, aucilebeli atributia<br />
erovnul politikaSi CasarTvelad.<br />
afxazeTidan da samxreT oseTidan iZulebiT gadaadgilebuli<br />
pirebi<br />
afxazeTisa da samxreT oseTis de faqto respublikebidan iZulebiT<br />
gadaadgilebul qarTvelebs, rogorc wesi, ar gaaCniaT enobrivi<br />
barieri, magram isini mainc xSirad dganan sazogadoebriv cxovreba-<br />
Si CarTvis siZneleTa winaSe. bevr maTgans surs dabruneba da amitom,<br />
bolomde ar fuZndeba axal samosaxlo adgilze. isini saqarTvelos<br />
mier kontrolirebad teritoriaze xSirad „stumrebad“ aRiqmebian,<br />
srulyofilad ar monawileoben qarTul sazogadoebriv cxovrebaSi,<br />
amitomac, saTanadod ar arian warmodgenilni sazogadoebrivi<br />
problemebis gadawyvetis procesebSi.<br />
qali kandidatebi da politikosebi<br />
qalebis warmomadgenloba saqarTvelos politikur procesebSi jer<br />
kidev Sorsaa imisagan, rom damakmayofilebeli vuwodoT; es didwilad<br />
ganpirobebulia im tradiciuli da damabrkolebeli TvalsazrisiT,<br />
rom qarTveli qalis umTavresi roli diasaxlisoba da<br />
dedobaa. mouxedavad imisa, rom saqarTveloSi qalebs SeuzRudavad<br />
SeuZliaT ganaTlebis miReba, gadawyvetilebis mimReb rgolebSi,<br />
maTi kandidaturebi rogorc wesi, naklebad misaRebia xolme. qar-<br />
Tul politikur scenaze qalebis aseTi TvalSisacemad dabali warmomadgenlobis<br />
erT-erTi mTavari mizezi politikuri partiebisaTvis<br />
damaxasiaTebeli patriarqaluri struqturaa.<br />
qarTuli politikis sayovelTao senia is, rom partiebs faqtobrivad<br />
ar gaaCniaT amomrCevelTa saWiroebebze gaTvlili konkretuli<br />
kursi. es gansakuTrebiT iTqmis qali amomrCevlebis mimarT,<br />
romelTa raodenobac mTeli mosaxleobis naxevarze mets Seadgens.<br />
15
metic, qalebma, vinc umniSvnelo raodenobiT arCeuli iqnen maRal<br />
politikur Tanamdebobebze, ver moaxerxes, daeWiraT mtkice pozicia<br />
genderuli Tanasworobis da qalTa sakiTxebSi, nawilobriv imitomac,<br />
rom amgvari saqmianobisaTvis, SeiZleboda, isini kolegebsa<br />
da farTo sazogadoebas gaekritikebina.<br />
BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />
“seminari adgilobrivi TviTmmarTvelobisTvis”,<br />
quTaisi<br />
16
proeqtis mizani<br />
proeqtiT gaTvaliswinebuli yvela saqmianobis<br />
umTavresi mizani gaxldaT, migve-<br />
Ro ufro gamWvirvale saarCevno procesi,<br />
romelSic CarTuli iqnebodnen qalebi,<br />
eTnikuri umciresobis warmomadgenlebi<br />
da devnilebi. amasTan dakavSirebiT proeqti<br />
aqezebda da mobilizacias uwevda<br />
maT monawileobas arCevnebis procesSi<br />
sxvadasxva doneze, rogorc saparlamento<br />
arCevnebamde, aseve misi mimdinareobis<br />
drosac.<br />
ganxorcilebuli programebis mTavari<br />
mizani iyo <strong>samoqalaqo</strong> ndoba gaeRviveba<br />
iseT marginalur jgufebSi, rogoricaa<br />
eTnikuri umciresobani, devnilebi da<br />
qalebi. amisaTvis gamoyenebuli iyo amomrCevelTa<br />
saganmanaTleblo programebi,<br />
sajaro ganxilvebi da amomrCevelTa mobilizaciaze<br />
mimarTuli media-kampaniebi<br />
sxvadasxva media-saSualebebSi. gamWvirvaloba<br />
da angariSvaldebuleba ndobiT<br />
ganmsWvaluli da motivirebuli eleqtoratis<br />
aRzrdis winapirobaa, amdenad,<br />
proeqtis mimdinareobis mTeli drois<br />
manZilze aqtiurad waxalisdeboda komunikacia<br />
da azrTa gaziareba monawileTa<br />
Soris; kerZod _ amomrCevlebs, <strong>samoqalaqo</strong><br />
sazogadoebis dainteresebul<br />
wevrebsa da politikuri partiebis warmomadgenlebs<br />
Soris.<br />
BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />
“treningebi regionSi mcxovreb<br />
qalTaTvis”, wyaltubo<br />
am konteqstSi arCevnebis win, misi mimdinareobisas<br />
da mis Semdgom, media-dafarvis<br />
xarisxi gadamwyvet rols TamaSobs.<br />
Sesabamisad, proeqti iTvaliswinebda<br />
treningebis Catarebas sxvadasxva mediauwyebebSi<br />
Jurnalisturi reportaJebis<br />
17
momzadebis Temaze. maqsimaluri efeqtis misaRwevad treningebis<br />
monawileTa Semadgenloba mravalferovani iyo, maT Soris iyvnen<br />
erovnul umciresobaTa warmomadgenlebi da iZulebiT gadaadgilebuli<br />
pirebi.<br />
proeqtis saqmianoba mimarTuli iyo marginaluri jgufTa saamomrCevlo<br />
Zalis gazrdisaken, gansakuTrebuli yuradReba eTmobodaT<br />
eTnikur umciresobebs da devnilebs. am jgufebidan SeirCa Sesaferisi<br />
adamianebi, visac CautardaT treningi amomrCevlis uflebebis<br />
da saarCevno proceduraTa Sesaxeb, raTa maT sakuTar garemocvaSi<br />
SeZlebodaT saganmanaTleblo programebis ganxorcieleba.<br />
didi yuradReba daeTmo saqarTveloSi arsebuli im specifikuri<br />
situaciis ganxilvas, romelSic arian qalebi _ amomrCevlebi Tu<br />
politikuri moRvaweebi. sxvadasxva partiebis wevri qalebis dasaxmareblad<br />
gaTvaliswinebuli iyo satreningo programebi. farTo<br />
sazogadoebis mier politikurad aqtiuri qalebis aRiarebis xelSesawyobad<br />
moewyo sajaro ganxilvebi da media-kampaniebi. treningis<br />
kursebis da seminarebis erT-erTi mniSvnelovani aspeqti gaxldaT<br />
is, rom maT eswrebodnen sxvadasxva politikur partiaTa wevri qalbatonebi,<br />
sxvadasxva regionebSi momuSave Jurnalistebi da iuristebi,<br />
romlebic erTobliv strategias SeimuSavebdnen. kursebis Tema<br />
iyo zemoT xsenebuli kampaniebi da saarCevno procesebi, maT Soris<br />
_ partiis programis momzadeba da wardgena.<br />
18
proeqtis Semadgeneli nawilebi<br />
proeqti xuT ZiriTad nawilad iyo gayofili; TiToeuli maTgani<br />
mimarTuli iyo erT calkeul sakiTxze, romlebic erTad saerTo<br />
miznis miRwevas emsaxureboda. TiToeul nawili xorcieldeboda an<br />
romelime partniori organizaciis, an Tavad hainrih biolis fondis<br />
mier. qvemoT mokled aris aRwerili TiToeul am nawilSi warmoebuli<br />
ZiriTadi saqmianobebi.<br />
amomrCevelTa ganaTleba<br />
amomrCevelTa ganaTlebis komponenti momzadda da ganxorcielda<br />
partniori organizaciis, <strong>samoqalaqo</strong> kulturis saerTaSoriso centris<br />
mier; man saqmianobaSi CarTo rogorc sakuTari TanamSromlebi,<br />
aseve asocirebuli trenerebi da konsultantebi. Tavdapirvelad<br />
BHF hainrih biolis fondi (2007): “amomrCevelTa<br />
ganaTlebis programa”, axalqalaqi<br />
SemuSavda kurikulumi trenerTa treningisTvis, romelic saarCevno<br />
proceduraTa teqnikur mxares Seexeboda. treningTa modulebi<br />
Seesabameboda saqarTvelos somexi da azerbaijaneli mosaxleobis<br />
specifikur saWiroebebs. imis gaTvaliswinebiT, rom am TemebSi<br />
mwiria qarTuli enis codna, treningis masalebi maT mSobliur enaze<br />
19
momzadda, xolo Tavad trenerTa treningi rusul enaze warimarTa.<br />
am komponentis farglebSi miznobrivi regionebis - samcxe-javaxe-<br />
Tisa da qvemo qarTlis 14 adgilobriv warmomadgenels (7 somexsa da<br />
7 azerbaijanels) Cautarda trenerTa treningis kursebi TbilisSi.<br />
am treningis msvlelobisas monawileebma SeiZines codna treningis<br />
momzadebis da misi warmarTvis ZiriTadi xerxebis Sesaxeb; siRrmiseulad<br />
gaerkvnen saarCevno proceduraTa sirTuleebSi da moemzadnen<br />
imisaTvis, rom sakuTar regionebSi mosaxleobisTivs miewodebinaT<br />
informacia amomrCevelTa uflebebis Sesaxeb. trenerTa treningis<br />
kursis dasrulebis Semdeg kursdamTavrebulebma Caatares 60 saganmanaTleblo/cnobierebis<br />
asamaRlebeli Sexvedra samcxe-javaxeTisa<br />
da qvemo qarTlis somex da azerbaijanel mosaxleobasTan. amas garda,<br />
uSualod arCevnebis win Catarda kidev 46 damatebiTi Sexvedra.<br />
amomrCevelTa ganaTlebis kampaniis gasaZliereblad axalqalaqSi,<br />
axalcixesa da marneulSi sami Tvis ganmavlobaSi arCevnebis win,<br />
arCevnebis dros da Semdegac, mokle periodSi _ moqmedebda adgilobrivi<br />
sainformacio da sakonsultacio centrebi. isini moqalaqeebs<br />
acnobdnen maT saarCevno uflebebsa da movaleobebs da<br />
sTavazobdnen konsultacias.<br />
amomrCevelTa saganmanaTleblo treningebis da adgilobrivi sakonsultacio<br />
centrebis muSaobis Sedegad samcxe-javaxeTisa da qvemo<br />
qarTlis somexi da azerbaijaneli amomrCevlebi ukeT gaerkvnen<br />
saarCevno procedurebSi da zogadad, demokratiul procesebSi.<br />
proeqtis am nawilis mizani iyo safuZveli Caeyara momavalSi am<br />
miznobrivi jgufebis aqtiuri <strong>monawileobisaTvis</strong> saqarTveloSi<br />
mimdinare demokratiul procesebSi.<br />
genderuli Tanasworoba da qali kandidatebis da politikosebis<br />
SesaZleblobaTa formireba<br />
proeqtis am nawilSi, romelsac erToblivad ganaxorcielebda qal-<br />
Ta sakonsultacio da ganaTlebis saerTaSoriso centri da hainrih<br />
biolis fondi, ZiriTadi yuradReba gamaxvilda qali kandidatebisa<br />
da politikosebisaTvis unarTa formirebisa da SesaZleblobebis<br />
Seqmnis programaze. misi mizani iyo, sxvadasxva geografiuli Tu<br />
eTnikuri warmomavlobis qalebisaTvis saqarTvelos politikur<br />
cxovrebaSi aqtiuri monawileobis SesaZlebloba mieca. programa<br />
xels uwyobda ganxilvis Temebad iseTi sakiTxebis win wamowevas,<br />
20
omelic Seexeboda politikaSi qalTa raodenobas adgilobriv da<br />
erovnul doneebze, agreTve genderuli demokratiis politikas<br />
da standartebs. amomrCevelTa ganaTlebis programis damatebiT<br />
elementad, qali amomrCevlebis motivaciis gazrda xdeboda piaraqciebiT<br />
da qal kandidatebTan da politikosebTan Sexvedrebis<br />
meSveobiT. proeqtis am nawilis mizani gaxldaT, qarTvel qalebSi<br />
gaeCina SegrZneba, rom isini politikuri cxovrebis ganuyofel<br />
nawils Seadgenen, da imavdroulad, daerwmunebinaT isini, gamoeyenebinaT<br />
sakuTari saamomrCevlo uflebebi. proeqtma garkveuli<br />
saxiT SeZlo, Camoeyalibebina TanamSromloba qarTul politikur<br />
partiaTa Soris da saTave daudo genderuli Tanasworobis meqanizmis<br />
miRebas rogorc partiul struqturebSi, aseve maT programebSi.<br />
amave dros, sxvadasxva aqtiobebma SesZina qal amomrCevlebs, kandidatebs<br />
da politikosebs codna, unarebi da pozicia, rom dapirispirebodnen<br />
Sida partiul ierarqebs da sazogadebriv cxovrebaSi sakuTari<br />
adgili daemkvidrebinaT.<br />
BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />
“seminari adgilobrivi<br />
TviTmmarTvelobisTvis”,<br />
axalcixe<br />
Jurnalistebis treningis programa<br />
Jurnalistebis treningis programa SemuSavda da ganxorcielda<br />
<strong>samoqalaqo</strong> kulturis saerTaSoriso centris mier, romelmac ganxorcielebis<br />
procesSi CarTo Tavisi partniori organizacia _ “ka-<br />
21
vkasiis instituti mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebisaTvis”.<br />
proeqtis es nawili iTvaliswinebda kompleqsuri media-kampaniis<br />
Catarebas, rac xels Seuwyobda eTnikuri umciresobis warmomadgeneli<br />
da qali amomrCevlebis monawileobas qarTul politikaSi da<br />
farTo sazogadoebas miznobrivi jgufebis problemebisa da interesebis<br />
Sesaxeb auwyebda. treningSi monawile saqarTvelos sxvadasxva<br />
hainrih biolis fondiHBF (2007): “JurnalistTa treningi”,<br />
bBakuriani<br />
regionebSi moRvawe Jurnalistebi momzaddnen imisaTvis, rom maTi<br />
reportaJebi arCevnebis Sesaxeb miznobrivi jgufebis TvaliT yofiliyo<br />
danaxuli da zogadad maTi mier momzadebuli masala angariSvaldebuli<br />
yofiliyo genderTan da eTnikur urTierTobebTan<br />
mimarTebaSi. monawileebis mier momzadebuli statiebi, romlebic<br />
qalebis, eTnikuri umciresobebisa da devnilebis cxovrebas asaxavda,<br />
adgilobriv gazeTebSi iqna gamoqveynebuli.<br />
arCevnebis sirTuleebs miZRvnili treningebi sagangebod samcxe-javaxeTis<br />
da qvemo qarTlis masmediis warmomadgenlebisTvis tardeboda.<br />
treningis kursi ZiriTadad Seexeboda iseT Temebs, rogoricaa:<br />
22
Tavisufali, samarTliani da demokratiuli arCevnebis saerTaSoriso<br />
standartebi; politikuri CarTulobis sargebeli marginalizebuli<br />
jgufebisaTvis; moqalaqeTa politikuri uflebebi da movaleobebi;<br />
mediis roli arCevnebis periodSi; saarCevno procesebze reporta-<br />
Jis momzadebis ZiriTadi standartebi; umciresobaTa problemebis<br />
media-gaSuqebis mniSvneloba demokratiuli publicistikis ganviTarebis<br />
saqmeSi. somexi da azerbaijaneli Jurnalistebis monawileobis<br />
uzrunvelsayofad kursi tardeboda rogorc qarTul, aseve rusul<br />
enaze.<br />
radganac monawileni sxvadasxva raionebidan iyvnen da gansxvavebuli<br />
eTnikuri warmomavloba hqondaT, am treningma sagrZnobi gavlena<br />
moaxdina eTnikuri Tu genderuli TvalsazrisiT mgrZnobiare masalis<br />
xarisxze sxvadasxva adgilobriv Tu erovnul media-gamoSvebebSi.<br />
piar-kampania marginalur jgufTa warsadgenad<br />
proeqtis es nawili ZiriTadad moamzada da organizeba gauwia “qal-<br />
Ta politikuri resurscentrma”. mas daxmareba gauwia quTaisSi dafuZnebulma<br />
asocirebulma partniorma „Jurnalistebis damoukidebeli<br />
kavSiri“, agreTve politikaSi moRvawe qalebisa da qalTa<br />
organizaciebis qselma. kampaniis mizani iyo, gamWvirvalobisa da<br />
demokratiuli Tanamonawileobis ideis xelSewyoba sruliad saqarTvelos<br />
mosaxleobaSi, gansakuTrebiT _ qalebs, somxebs, azerbaijanelebs<br />
da devnilebs Soris. kampania sazogadoebas acnobda<br />
miznobrivi jgufebis saWiroebebs, xels uwyobda maT monawileobas<br />
saarCevno procesebSi da amkvidrebda marginalur jgufebs, politikosebs<br />
da sazogadoebas Soris dialogs.<br />
miznobrivi jgufebis mimdinare politikuri prioritetebis dasadgenad,<br />
agreTve imis gansasazRvrad, Tu ramdenad Suqdeba xsenebuli<br />
jgufebi qarTul mediaSi, Catarda kvleva da media-analizi. Tormeti<br />
Tvis ganmavlobaSi “qalTa politikuri resurscentri” Tvalyurs<br />
adevnebda qarTul medias, raTa daedgina, Tu ramdenad iyvnen<br />
masSi warmodgenili miznobrivi jgufebi, da media-analizis Semajamebeli<br />
saboloo dokumenti Seedgina. kampaniis specialuri masalebi<br />
(posterebi, broSurebi, flaerebi, video da radio klipebi)<br />
SemuSavda miznobrivi jgufebis saWiroebebis gaTvaliswinebiT da<br />
mTel saqarTveloSi gavrcelda. es saqmianoba mimarTuli iyo amomrCevelTa<br />
mobilizaciisken da cdilobda waeqezebina qalebi, raTa<br />
23
CarTuliyvnen politikur procesebSi.<br />
gansakuTrebuli aqcenti keTdeboda qalebis,<br />
somex da azerbaijanel mosaxleobis<br />
da devnilebis mimarT.<br />
BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />
“sajaro debatebi”, quTaisi<br />
saparlamento arCevnebis wina periodSi<br />
daiwyo da mis Semdeg mcire xans gagrZelda<br />
regularuli tele da radio ganxilvebi.<br />
es ganxilvebi demokratiul faseulobebTan,<br />
samarTlian da gamWvirvale<br />
arCevnebTan, politikur pasuxismgeblobasTan<br />
da mosaxleobis ndobasTan dakavSirebul<br />
sxvadasxva sakiTxebs Seexeboda.<br />
rigi ganxilvebisa gansazRvrulad<br />
iyo mimarTuli eTnikuri umciresobebis,<br />
devnilebisa da qalebis problemebisken.<br />
arCevnebamde radio da telemauwyeblobaSi<br />
gavida reklamebi, raTa miznobrivi<br />
jgufebi mobilizirebuliyo arCevnebSi<br />
monawileobis misaRebad. am programis<br />
farglebSi upiratesoba mieniWa radiogadacemebs,<br />
imisaTvis, rom ukeTesad moecva<br />
saqarTvelos soflad macxovrebeli mosaxleoba.<br />
BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />
“sajaro debatebi”, baTumi<br />
adgilobrivi Temebis unarebisa da<br />
ndobis formireba<br />
proeqtis nawili, romelic adgilobriv<br />
mosaxleTa unarebis ganviTarebasa da<br />
ndobis formirebas Seexeboda, xorcieldeboda<br />
hainrih biolis fondi mier. mis<br />
farglebSi ewyoboda sxvadasxva regioneb-<br />
Si mcxovreb qalTa treningebi, seminarebi<br />
adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlebTan,<br />
sajaro debatebi, diskusiebi<br />
mrgvali magidis garSemo, , sazafxulo<br />
skola axalgazrda regionaluri<br />
liderTaTvis, saerTaSoriso konferen-<br />
24
cia da bolos, mTliani proeqtis Semajamebeli saboloo publikacia.<br />
TiToeuli aspeqti mimarTuli iyo qalTa, eTnikuri umciresobis<br />
warmomadgenelTa da iZulebiT gadaadgilebul pirTa unarebis<br />
ganviTarebaze. sasurveli Sedegis misaRwevad SeirCa sagangebo regionebi:<br />
samcxe-javaxeTi (axalcixe da axalqalaqi), qvemo qarTli<br />
(marneuli da bolnisi), Sida qarTli (gori), imereTi (quTaisi da wyaltubo),<br />
aWara (baTumi) da samegrelo (zugdidi).<br />
treningebis pirveli ciklis Sida evaluaciaze dayrdnobiT gamovlinda<br />
am regionebSi mcxovrebi miznobrivi jgufebis winaSe mdgari<br />
specifikuri problemebi. yovel regions gansxvavebuli siZneleebi<br />
da saWiroebani aRmoaCnda. Sedegad modulebi gadaewyo imgvarad,<br />
rom TiToeul regions miewodebina treningebis individualurad<br />
Sedgenili paketi, rac mxolod mocemul regionTan dakavSirebul<br />
specifikur problemebze iyo mimarTuli. magaliTad: axalqalaqSi,<br />
axalcixeSi, bolnissa da wyaltuboSi sustad iyo ganviTarebuli<br />
arasamTavrobo seqtori; aqedan gamomdinare, am raionebSi treningebi<br />
arasamTavrobo organizaciaTa ganviTarebze, strategiul dagegmvasa<br />
da liderobis sakiTxebze iyo fokusirebuli. axalcixeSi,<br />
zugdidSi, baTumsa da quTaisSi ki aqcenti gakeTda solidarobasa<br />
da koaliciuri muSaobis ganviTarebaze. mowveuli eqspertebis mier<br />
SemuSavebul iqna specialuri satreningo modulebi, romlebic exeboda<br />
adgilobriv TviTmmarTvelobaSi warmomadgenlobiTobis genderulad<br />
dabalansebasa da gadawyvetilebis miRebis procesebSi mosaxleobis<br />
CarTulobasTan dakavSirebul sakiTxebs. am aqtiobebis<br />
paralelurad mowyobilma sajaro debatebma da mrgvali magidis<br />
diskusiebma Tavisi wvlili Seitana kritikuli azrovnebis, azrisa<br />
da gamoxatvis Tavisuflebis kulturis safuZvlis SeqmnaSi.<br />
sazafxulo skola komponentis wina aqtiobebidan SerCeuli<br />
monawileebisTvis moewyo. proeqtis am nawilis mimdinareobis man-<br />
Zilze fondis warmomadgenlebis mier SeirCnen monawileebi, romlebic<br />
iqnebodnen <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis ideebis matareblebi<br />
da Semdgomi ganmaviTareblebi TavianT raionebSi. Sedegad SeirCa<br />
15 monawile axalqalaqidan, axalcixidan, baTumidan, bolnisidan,<br />
goridan, quTaisidan, zugdididan da wyaltubodan. sazafxulo<br />
skola regionaluri liderebisaTvis gayofili iyo sam nawilad,<br />
romelTagan erTi eTmoboda proeqtis menejmentis trenings da<br />
moicavda iseT Temebs, rogoricaa proeqtis Sedgena, proeqtis<br />
25
logikuri matricis SemuSaveba, biujetis Sedgena, monitoringi da<br />
Sefaseba. sazafxulo skolis meore etapze monawileni swavlobdnen,<br />
Tu rogor unda moipovon informacia da ra gziT gamoiyenon igi TavianTi<br />
organizaciebis saWiroebisaTvis. sazafxulo skolis bolo<br />
etapis ganmavlobaSi yuradReba gamaxvilebuli iyo koaliciis Seqmnaze,<br />
liderobasa da lobirebis meqanizmebze.<br />
proeqtis Semajamebeli RonisZieba gaxldaT saerTaSoriso konferencia<br />
“genderuli Tanasworobis gaumjobeseba saqarTveloSi”,<br />
konferenciis pirvel dRes monawileni msjelobdnen kanonproeqtze<br />
genderuli Tanasworobis Sesaxeb, romelic gansaxilvelad<br />
2009 wels waredgina parlaments. konferenciis samuSao jgufebSi<br />
damatebiT oTxi mniSvnelovani Tema ganixileboda. „qalebi politikaSi“<br />
Temis ganxilvisas yuradReba iqna gamaxvilebuli qalis rolze<br />
Tanamedrove politikaSi da saqarTveloSi gadawyvetilebis mimReb<br />
procesebSi qalebis monawileobis SesaZleblobebze. Tema “qalis<br />
roli konfliqtebis daregulirebaSi“ mieZRvna qalis bunebriv,<br />
tradiciul da istoriul rols. xolo Temam „qalTa ekonomikuri<br />
mdgomareobis gaumjobeseba“ dRis wesrigSi daayena qveyanaSi genderuli<br />
problemebis gadaWris aucilebloba, romelic, erTi mxriv,<br />
BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />
“sazafxulo skola regionuli liderebisTvis”,<br />
baTumi<br />
26
ukavSirdeba saxelmwifosa da ojaxis tradiciul modelebs, meore<br />
mxriv ki im axal tendenciebs, romlebic Sromis bazris warmoqmnam<br />
da socialuri uzrunvelyofis sistemaSi momxdarma cvlilebebma<br />
moitana. dabolos, sesia „qali da ganviTareba“ mieZRvna qalis monawileobas<br />
ganviTarebis procesebSi. aRniSnuli sakiTxi ganxilul iqna<br />
sami ZiriTadi perspeqtividan: ganaTleba, bunebrivi resursebi da<br />
sainformacio da sakomunikacio teqnologiebis xelmisawvdomoba.<br />
proeqtis ganxocielebisas warmoiqmna garkveuli siZneleebi,<br />
romelTa mizeziTac zogi aqtioba gadavadda, zogi ki gauqmda. es<br />
sirTuleebi metwilad gamoiwvia politikurma arastabilurobam,<br />
romlis winaswarganWvretac SeuZlebeli iyo. 2007 wlis noemberSi<br />
saqarTveloSi daiwyo masiuri demonstraciebi, amas moyva prezidentis<br />
gancxadeba gadadgomis Sesaxeb da dainiSna vadamdeli saprezidento<br />
arCevnebi, rac daniSnul vadaze, anu 2008 wlis maisze 5 TviT<br />
adre Catarda (Civersi 2009). es garemoeba gansakuTrebiT aisaxa amomrCevelTa<br />
ganaTlebis komponentze. politikurma arastabilurobam<br />
kulminacias rTul winasaarCevno periodSi miaRwia, ramac qali<br />
kandidatebis da politikosebis dawinaurebisaTvis gaTvlili aqtiobebi<br />
Seusabamo gaxada. es aqtiobebi damuSavda da aqcenti gende-<br />
BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />
“saerTaSoriso konferencia”,<br />
Tbilisi<br />
27
ul Tanasworobaze da Tanabar monawileobaze daisva. mogvianebiT,<br />
ruseT-saqarTvelos 2008 wlis omma agvisto-oqtomberSi dagegmili<br />
TiTqmis yvela saqmianoba SeaCera da aman proeqtis Tavdapirveli<br />
vadebi 4 TviT gazarda. miuxedavad amisa, finansebis windaxedulma<br />
marTvam da globaluri krizisiT gamowveulma fasebis klebam Sesa-<br />
Zlebeli gaxada adgilobrivi Temis unarebisa da ndobis formirebis<br />
komponentSi ganxorcielebuliyo iseTi damatebiTi aqtiobebi, rogoricaa<br />
sazafxulo skola.<br />
28
amdenime savele ambavi<br />
jer kidev cota droa gasuli saimisod, rom proeqtis Sedegebze<br />
visaubroT, magram ukve SeiZleba aRvniSnoT ramdenime miRweva, romelic<br />
proeqtis msvlelobisas warmoCinda. qvemoT warmogidgenT<br />
im ramdenime aRmoCenasa da miRwevas, romelic proeqt „<strong>samoqalaqo</strong><br />
<strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“ farglebSi ganxorcielda.<br />
proeqtis erTi nawili im Jurnalistebis momzadebas iTvaliswinebda,<br />
vinc arCevnebs qalebis, eTnikuri umciresobis da devnilebis<br />
TvalTaxedviT gaaSuqebda, da amas garda, moamzadebda arCevnebisas<br />
am jgufebis winaSe mdgari problemebis zogad analizs. proeqti<br />
mizanad isaxavda gansxvavebul jgufTa ideebis warmoCenis da maT<br />
29
problemaTa sxvadasxva perspeqtivaSi ganxilvis gziT Tavisi wvlili<br />
Seetana kritikuli azrovnebis da moqalaqeTa sajaro gamoxatvis<br />
kulturis ganviTarebaSi. Jurnalistebis treningis sesiis<br />
msvlelobisas Seiqmna ramdenime statia, romlebic xazs usvamdnen<br />
genderul, devnilebisa da eTnikuri umciresobis siZneleebs am<br />
miznobrivi jgufebis warmomadgenelTa da mocemuli regionebis<br />
sxva mcxovrebTa perspeqtividan. am publikaciebma, gansakuTrebiT<br />
_ regionebSi, aRniSnul sakiTxebTan dakavSirebiT sazogadoebis<br />
informirebulobis xarisxi gazarda.<br />
JurnalistTa satreningo sesiebis Semdeg daibeWda statebi, romelebic<br />
devnilebis, eTnikur umciresobaTa da regionis sxva moqalaqeTa problemebs<br />
amave miznobrivi jgufebis TvalTaxedvidan aSuqebda. am publikaciebis<br />
Sedegad sazogadoeba, miT ufro, regionebSi, ufro metad<br />
gaTviTcnobierebuli gaxda zemoT aRniSnul sakiTxebSi.<br />
/.../<br />
naTia, 16 wlis: xSiria genderuli uTanasworoba. Tundac, Cveni<br />
raionis magaliTze aviRoT: aq aris gasarTobi saSualebebi, kompiuteruli<br />
TamaSebi, romelsac marto biWebi TamaSoben. gogonebsac<br />
gvaqvs garTobis ufleba.<br />
Tako, 14 wlis: genderuli barieri Semxvedria. magaliTad, roca<br />
banakebSi davdiodi, iq aqtivobebSi meti prioriteti biWebs eni-<br />
Weboda.<br />
zoia, 58 wlis: roca RmerTma qali da mamkaci Seqmna, kacs mianiWa<br />
upiratesoba, romelic pasuxismgeblobasa da mzrunvelobas<br />
iTvaliswinebs. veranairi genderuli Tanasworoba ver Secvlis am<br />
tradicias. miuxedavad imisa, rom qali var, Cemi azriT, mamakacs<br />
meti uflebebi unda hqondes.<br />
Tengo, 30 wlis: genderuli Tanasworoba ar niSnavs feminizms. is<br />
sazRvari, romelic saTuTia, qalma sworad unda gaiaros. marTalia,<br />
qali da mamakaci Tanaswori unda iyos, magram viTarebas gaaCnia,<br />
yvelaferSi ase ar iqneba.<br />
/.../<br />
statia 1: trapaiZe (2008): "qali da mamakaci erTnairi uflebebiT<br />
unda sargeblobdnen", "guria - NEWS"<br />
gansakuTrebiT saintereso iyo 2008 wels regionalur gazeT “guria<br />
- News”-Si gamoqveynebuli qeTi trapaiZis statia. man ganixila gend-<br />
30
eruli uTanasworobis sakiTxebi da aseve, sxvadasxva qveynebis mier<br />
implementirebuli iniciativebi qalsa da mamakacs Soris Tanasworobis<br />
misaRwevad. miuxedavad imisa, rom am iniciativebs mxars uWers<br />
sazogadoeba, problema kvlavac gadauWreli rCeba. amasTanave,<br />
moqalaqeebis mier am sakiTxebis aRqma da maTTan damokidebuleba<br />
sakmaod ara<strong>Tanabari</strong>a da sxvadasxva asakobrov jgufebSi gansxvavebulia.<br />
avtorma gamokiTxa Sida qarTlis mcxovreblebi im mizniT,<br />
raTa daedgina, maTi azriT, unda sargeblobdnen Tu ara qalebi da<br />
mamakacebi <strong>Tanabari</strong> uflebebiT. gamokiTxvebma aCvena is, rom, zogadad,<br />
konsensusia am sakiTxTan dakavSirebiT, magram amasTanave genderuli<br />
uTanasworobis is magaliTebic warmogvidgina, romelebic<br />
yoveldRiur cxovrebaSi gvxvdeba. gansakuTrebiT saintereso iyo<br />
14 wlis Takos pasuxi, romelic acxadebda, rom patriotul banakSi<br />
TamaSebi ufro metad biWebzea orientirebuli (ix. statia 1). Tineijeris<br />
es sayuradRebo SeniSvna SeSfoTebas iwvevs, radgan banakebSi<br />
daufiqreblad dagegmili aqtiobebi genderul uTanasworobas adreul<br />
asakSive nergavs da gogonaTa diskriminacias axdens.<br />
2008 wels gazeT “kaxeTis xmaSi” adgilobrivi respondentebis gamokiTxvis<br />
Sedegad qarTveli da evropeli qalebi erTmaneTs Seadares.<br />
respondentebs ekiTxebodnen, riTi gansxvavdebian erTmaneTisagan<br />
qarTveli da evropeli qalebi. mopasuxeTa azriT, kulturuli<br />
tradiciebi zRudavs qarTveli qalis Tavisuflebas, maSin rodesac<br />
evropeli qalebi sruli TavisuflebiT sargebloben. amasTanave,<br />
maTi TqmiT, Tavisuflebis xarisxze gansxvavebuli sacxovrebeli pirobebic<br />
axdens gavlenas. qarTvel qals xSirad iseT rTul pirobeb-<br />
Si uwevs cxovreba, razedac evropel qals warmodgenac ki ara aqvs.<br />
Tumca, mravali gansxvavebis miuxedavad, qarTveli qalebi Tvlian,<br />
rom ramdenime evropuli Cveuleba misaRebia qarTuli sazogadoebisTvis<br />
da saWiroa Cvens qveyanaSic damkvidrdes.<br />
miRebuli Tvalsazrisis mixedviT, Tu mTavrobaSi qalTa warmomadgenloba<br />
gaizrdeba, qalTa interesebs ufro meti yuradReba mieqceva.<br />
proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />
erT-erTi komponenti am TvalsazriT muSaobas gulisxmobda, es<br />
sakiTxi proeqtis farglebSi JurnalistebTan treningis drosac<br />
ganixiles. satreiningo programaSi CarTulma zugdidelma Jurnalistma<br />
gamoaqveyna statia politikaSi qalTa monawileobis Sesaxeb;<br />
kerZod ki, qalTa CarTulobaze zugdidis politikur cxovrebaSi.<br />
qalTa brZola xmis uflebisTvis, rogorc viciT, saukuneebia rac<br />
31
grZeldeba _ is dasabams 1600 wels iRebs. ocdameerTe saukunis<br />
dasawyisSi qveyanaTa 95%-ma aRiara arCevnebSi qalTa xmis micemis<br />
uflebebi (damenia, 2008:5), magram qalTa monawileoba politikaSi da<br />
maTi warmomadgenloba aRmasrulebel, sakanonmdeblo, Tu sasamarTlo<br />
StoebSi kvlav sakmaod mcirea. zugdidSi qalTa rolze politikaSi<br />
azris gamoxatva sTxoves adgilobriv da devnil mosaxleobas.<br />
umravles SemTxvevaSi, xalxi sakmaod argumentirebulad uWerda mxars<br />
mdedrobiTi sqesis warmomadgenelTa monawileobas politikaSi.<br />
Tumca, amasTanave, gamokiTxulTa SedarebiT mcire nawili Tvlida,<br />
rom “politikaSi qali saWiro ar aris” (ix. statia 2).<br />
monika siWinava: /.../ wavida is dro, roca qali mxolod diasaxlisi<br />
unda yofiliyo. mTavaria, iyo Zlieri adamiani da warmatebuli<br />
qveynis Svili, sqess mniSvneloba ara aqvs. /.../<br />
emzar lomaia, devnili: /.../ qveynis samsaxurSi qalic da kacic unda<br />
iyos, radgan es sakiTxi orive mxares Tanabrad exeba.<br />
ia alfeniZe, devnili: /.../ dRes aucilebelia qalis yofna politikaSi,<br />
radgan qalma kargad icis ojaxis marTva da saxelmwifoc xom<br />
erTi didi ojaxia. /.../<br />
liana sayvareliZe yvelaze cudi is aris, rom qalebi Caerivnen<br />
politikaSi. politikaSi qali saWiro ar aris.<br />
sveta otaCina: /.../ qalis yofna politikaSi stimulia da es saxelmwifos<br />
win waswevs, radgan is aris qveyana, sadac yvelaferi Tanabar<br />
Zalebzea damokidebuli. /.../<br />
statia 2: damenia (2008): “sasurvelia meti qali movides politikaSi”,<br />
“samegrelos qronika”<br />
regionalurma beWdviTma mediam daiwyo im sakiTxebis ganxilvac,<br />
romlebic devnilTa saarCevno molodinebs Seexeboda. erT-erTi<br />
statia am sakiTxebs interviuebis gziT ikvlevda. statiaSi gamoikveTa,<br />
rom devnilebi SeSfoTebas gamoxataven imis gamo, rom saqarTvelos<br />
parlamentSi afxazeTisa da samxreT oseTis maJoritar<br />
deputatebebs ar irCeven. isini fiqroben, rom saWiroa parlamentSi<br />
devnilTa warmomadgenloba, raTa maTi interesebi ufro metad iyos<br />
daculi (ix. statia 3).<br />
32
afxazeTidan devnili mosaxleoba kidev erT arCevnebs xvdeba dapirebebiT.<br />
maT ukve zepirad ician, rom yvela partiis saarCevno programaSi<br />
gamorCeuli adgili uWiravT, rom mTavaria, vinme airCion da,<br />
yvelaferi erTad Tu ar mogvardeba, etapobrivad aucileblad aRmofxvrian<br />
problemebs, es saukeTeso variantia, radgan ramdenime wlis<br />
winaT maT uflebac ki ar hqondaT arCevanis gakeTebisa. kanonmdebloba<br />
maT amjeradac Cagravs, 75 maJoritars Soris afxazeTisa da samaCablos<br />
warmomadgenlebi ar iqnebian. /.../<br />
Tamar guCua, 23 wlis: momavali parlamentisgan velodebi imas, rom<br />
SesakrebTa gadanacvlebiT jami ar icvleba. anu saimedo prognozs<br />
namdvilad ver gavakeTeb. miTumetes, axla, roca maJoritari deputati<br />
afxazeTis warmomadgenlobas ar eyoleba. /.../<br />
eliso xaburzania, 46 wlis: moveli, rom amjerad mainc gaaqtiurdebian<br />
devnilebis problemis mosagvareblad, rom sayofacxovrebo problemebi<br />
mainc mogvardes, cxovrebis ufro kargi pirobebi gvqondes. /.../<br />
lali SamaTava, 43 wlis: bolo periodi did cvlilebebs ar gvTavazobs,<br />
magram mainc ganwyobili xar, rom raRac Seicvalos da Seicvalos sasikeTod.<br />
adamianebi TviTon unda vecadoT, rom es cvlilebebi moxdes.<br />
ver vxedav, rom dRes prioriteti afxazeTia, magram, imedia, xelisufleba<br />
da arCeuli parlamenti gaigeben devnilebis problemebs da<br />
Semobrundebian Cvenken.<br />
xaTuna gogua, 35 wlis: devnilebs arCevnebTan dakavSirebiT amovardnis<br />
periodic gvqonda, radgan arCevnebSi ver vmonawileobdiT, sakanonmdeblo<br />
baza ar arsebobda amisTvis. madloba RmerTs, xelisufleba mixvda,<br />
rom es iyo danaSauli da ukve ramdenime arCevnebia, Cven viRebT monawileobas.<br />
/.../ ver vityvi, rom am arCevnebidan rames velodebi, magram<br />
msurs, ase mainc dadges sakiTxi, Cveni warmomadgeneli parlamentSi<br />
gvyavdes, rom is adamiani pirdapir grZnobdes valdebulebas devnilebis<br />
winaSe. es ar niSnavs, rom afxazeTSi erT an or welSi davbrundebiT,<br />
yvela devnils aqvs ufleba, icxovros adamianur pirobebSi, da es pirobebi<br />
mainc Segviqmnan. es ukve valdebulebaa da xelisuflebam unda<br />
aiRos es valdebuleba sakuTar Tavze, raTa socialur problemebze<br />
mainc gaakeTos aqcenti. me, rogorc devnils, warmomadgeneli unda<br />
myavdes parlamentSi, rom Cemi problemebi mivawvdino. /.../<br />
statia 3: CiniJiSvili (2008): “devnilTa molodini arCevnebidan ar-<br />
Cevnebamde”; ‘postskriptumi’<br />
33
proeqtma „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />
didi mniSvneloba mianiWa im statiebis momzadebas, romlebic<br />
devnilTa arCevnebSi monawileobis problemebs exeboda. amis Sedegad,<br />
yuradReba iqna gamaxvilebuli devnilTa moTxovnebze da aseve<br />
moqalqeTa am jgufis zogad ineteresebze saqarTvelos politikur<br />
cxovrebasTan dakavSirebiT. ramdenime respodentis mier aRiniSna<br />
isic, rom maT arCevnebSi xmis micemis ufleba sacxovrebeli misamar-<br />
Tis registraciasTan dakavSirebuli problemebis gamo dakarges.<br />
1990-iani wlebis konfliqtisa da mis Semdgom periodSi devnilTa<br />
umravlesoba Casaxlebul iqna konfliqturi zonis mimdebare teritoriaze.<br />
droebiTi sacxovrebeli adgili registraciis safuZveli<br />
gaxda. magram, droTa ganmavlobaSi bevrma devnilma socialur-ekonomikuri<br />
mizezebis gamo datova droebiTi sacxovrebeli da sxvagan<br />
gadasaxlda, magram isev pirveladi Casaxlebis adgilas darCa<br />
registrirebuli. swored registraciasTan dakavSirebuli teqnikuri<br />
problemebis gamo, devnilebis nawils arCevnebSi monawileobis<br />
ufleba SeezRuda (ix. statia 4).<br />
/.../<br />
afxazeTis sabediswero movlenebma aiZula leila, Cvil SvilTan<br />
erTad daetovebina soxumi, droebiT galSi, Semdeg cxorowyuSi<br />
cxovrobda. bolos ki ojaxi rusTavSi gadmovida sacxovreblad. /.../<br />
leila Waava: - ltolvilis statusiT cxovreba mtkivneulia,<br />
yovelwuTs gvaxsovs is tragedia, rac gadavitaneT. Tundac is faqti,<br />
rom arCevnebSi ver viRebT monawileobas im ubralo mizezis<br />
gamo, rom Cems sofelSi leisiwWineSi var Cawerili, iq gamgzavreba<br />
Wirs siSoris gamo. rodesac arCevenbSi monawileoba movindome<br />
sacxovrebeli adgilis mixedviT, uari miTxres. aseTive situaciaSi<br />
aRmoCnda Cemi meuRle. 2004 wlis saprezidento arCevnebSi miviReT<br />
monawileoba. wels ki verc saprezidento da verc saparlamento<br />
arCevnebSi ver miveciT xma.<br />
/.../<br />
statia 4: yaralaSvili (2008): “ltolvilTa garkveulma nawilma ar-<br />
CevnebSi monawileoba ver miiRo”, “axali rusTavi”,<br />
saqarTvelos moqalaqeebs Soris arCevnebSi monawileobis dros sir-<br />
Tuleebs marto iZulebiT gadaadgilebuli pirebi ar awydebian. eTnikuri<br />
umciresobebi saqarTvelos ramdenime regionSi xSirad ufro<br />
34
didi problemebis winaSec ki dganan. isini gariyulni arian saqarTvelos<br />
politikuri cxovrebidan da, amave dros, saxelmwifosagan<br />
ver iReben ZiriTad socialur daxmarebas.<br />
BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />
“amomrCevelTa ganaTlebis<br />
programa”, axalqalaqi<br />
aRniSnul Temaze statia ganixiles proeqt „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong><br />
Tanaswori monawileobisTvis“ media analizis dokumentSic,<br />
romelic saerTaSoriso konferenciis “genderuli Tanasworobis<br />
gaumjobeseba saqarTveloSi” msvlelobis dros gavrcelda. konferenciis<br />
monawileebma sofel iormuRanlos mkvidrTa problemebi<br />
Seafases, rogorc SemaSfoTebeli da erTmaneTs mouwodes, daxmarebodnen<br />
am sofelSi mcxovreb umciresobis warmomadgenlebs.<br />
iormuRanlo sagarejos raionSi mdebareobs da iq 21 aTasi adamiani<br />
cxovrobs. es sofeli kaxeTSi eTnikuri azerbaijanlebis yvelaze<br />
didi da mWidro dasaxlebaa. aq 800-mde saskolo da amdenive skolamdeli<br />
asakis bavSvia, magram am dasaxlebas jer kidev ar aqvs sabavSvo<br />
baRebi. skola pataraa da yvela moswavles ver itevs. magram yvelaze<br />
SemaSfoTebeli isaa, rom iormuRanlos mosaxleTa umravlesoba<br />
oficialurad arc ki dabadebula, ar gauvliaT registracia sajaro<br />
reestrSi, ar arseboben oficialur statistikaSi da arc dabadebis<br />
mowmobebi aqvT, amitomac, ar SeuZliaT saganmanaTleblo programebiT<br />
sargebloba (ix. statia 5). am bavSvebis <strong>samoqalaqo</strong> aqtiuroba,<br />
gansakuTrebiT ki xmis micemis uflebebi, gaurkvevelia, radgan<br />
dabadebis mowmobis arqona piradobis mowmobis arqonas niSnavs, amis<br />
gareSe ki, cxadia, SeuZlebelia arCevnebSi monawileoba.<br />
35
eTnikuri azerbaijanelebiT dasaxlebul sofel iormuRanloSi<br />
qarTuli baRis gaxsnas im patarebisTvis iTxoven, romlebic oficialurad<br />
arc ki dabadebulan./.../<br />
metrikis gacemaze uari miTxres, radgan bavSvi samSobiaroSi ar ga-<br />
Cenila. aba samSobiaroSi rogor gaCndeboda, fermaSi viyaviT. iq vin<br />
Camovidoda! meorec eqims bebia qali mirCevnia. /.../ mindoda Svilebs<br />
skolaSi evloT da qarTuli eswavlaT. vfiqrobdi, ganaTlebas<br />
miiReben, warmatebuli adamianebi gamovlen-Tqo. gogos bevri<br />
swavla ar unda, ubralod wera kiTxva minda iswavlos, mere unda<br />
davniSnoT da gaTxovdes. ai, biWs ki mindoda kargad eswavla, magram<br />
miTxres - advokats oras ormocdaaTi lario, mere sasamarTlos<br />
baJio. wyalSi fulis gadayraa da sxva araferi. bavSvi xom arsebobs,<br />
amas ra mowmeebi da advokati unda!-brazobs aidani. /.../<br />
qarTulis pedagogebs bavSvebis mSobliuri ena ar esmiT da qar-<br />
Tulsac amitom ver aswavlian. Cveni enis mcodne specialistebia<br />
saWiro da aucilebelia sofelSi qarTuli baRic gaixsnas, es<br />
saqmes namdvilad uSvelis, - fiqrobs soflis uxucesi javaT amiraslanovi<br />
da mas soflis centrSi Sekrebili sxva adgilobrivebic<br />
eTanxmebian. /.../<br />
statia 5: WabaSvili (2008): “umowmobod dabadebulni”, “24 saaTi”<br />
proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobis“ im<br />
wamowyebaTa miuxedavad, romelic xels uwyobda mediaSi qalebis,<br />
devnilebisa da eTnikuri umciresobis sakiTxTa win wamowevas, media-analizma<br />
cxadyo, rom Catarebuli samuSao sakmarisi ar aris (qalTa<br />
politikuri resurscentri 2008). socialur-politikuri da<br />
ekonomikuri problemebi ZiriTadad mxolod adgilobriv mediaSi<br />
Suqdeba. rac niSnavs, rom es problemebi saqarTvelos sxva raionebamde<br />
ver aRwevs. dedaqalaqSi, sadac Tavmoyrilia politikosTa da<br />
gadawyvetilebis mimRebTa umravlesoba, iseve, rogorc regionebSi,<br />
araferi ician Taviani Tanamoqalaqeebis realuri problemebis da<br />
Sexedulebebis Sesaxeb. informaciis simwire gamoixateba araadekvatur<br />
politikur gadawyvetilebebsa da marginalizirebuli jgufebis<br />
ugulvebelyofaSi. proeqtma Tavisi wvlili Cado am siZneleebis gamosworebis<br />
saqmeSi, magram imisaTvis, rom problema qveynis masStabiT<br />
gadaiWras, msgavsi iniciativebi kvlav unda gagrZeldes.<br />
rogorc proeqtis aRwerisas aRiniSna, „amomrCevlis ganaTlebis“<br />
36
programa SemecnebiT kampanias eweoda soflebSi arCevnebis mniSvnelobis<br />
da procedurebis Sesaxeb. am nawilis Sesrulebisas trenerTa<br />
treningebis monawileebi da regionaluri sainformacio da sakonsultacio<br />
gaerTianebebis koordinatorebi daxmarebas uwevdnen<br />
qarTvel amomrCevlebs. amomrCevlis programis Sedegebis Sefaseba<br />
rTulia, magram Sexvedrebis dros gamovlenili ramdenime SemTxveva<br />
gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia. rogorc winaswar iyo navaraudevi,<br />
amomrCeveli arasakmarisad iyo gacnobierebuli amomrCevlis uflebebSi<br />
da arCevnebis dRis procedurebSi. monawileTa umravlesobas<br />
afiqrebda maTi arCevanis konfedincialuroba da xSirad svamdnen<br />
Semdeg kiTxvebs: „SegviZlia, saidumlod davtovoT Cveni arCevani“<br />
„kamera xom ar afiqsirebs Cvens arCevans“ „xom ar davjarimdebiT,<br />
arCevnebSi monawileoba rom ar miviRoT“ da a.S. am safrTxis SiSiT<br />
zogma monawilem uari Tqva programaSi formalur registrirebaze<br />
da fotografs suraTis gadaRebis neba ar darTo (<strong>samoqalaqo</strong> kulturis<br />
saerTaSoriso centri 2009:5). proeqtze momuSave jgufma<br />
eTikuri mosazrebiT dafara am monawileTa vinaoba da maqsimalurad<br />
ecada gaeTvaliwinebina monawileTa Txovnebi. imave eTikuri<br />
mosazrebebiT Tavdapirvelad ganzraxuli 3-4 saaTiani Sexvedrebi<br />
3 saaTamde Seikveca, rac monawileTa saWiroebebze morgebis mizniT<br />
gakeTda. aseT SemTxvevebSi modulebi fokusirebuli iyo ZiriTadad<br />
im sakiTxebze, rac monawileTa umTavresi interesis sagans warmoadgenda.<br />
iyo SemTxveva, rodesac Sexvedraze mosul qalbatons xelebi<br />
comiT hqonda gasvrili, Sin purs acxobda da radganac treningze<br />
agviandeboda, Sua gzaSi miatova saqme, magram mere, mTeli Sexvedris<br />
ganmavlobaSi wuxda, rom momdevno kviris samyofi puri gamocxoba<br />
ver moaxerxa (mamedova 2009). monawileTa mxridan treningebisTvis<br />
aseT mniSvnelobis miniWeba wamaxalisebeli iyo proeqtze momuSave<br />
gundisTvis, magram, amave dros, isini frTxilobdnen disonansi ar<br />
SeetanaT monawileTa yoveldRiuri cxovrebaSi.<br />
amomrCevelTa ganaTlebis programis Sefasebisas, trenerebTan da regionalur<br />
koordinatorebTan Sexvedrebze gamoikveTa, rom mxolod<br />
xangrZlivi dakvirvebis Sedegadaa SesaZlebeli, Sefasdes monawile-<br />
Ta unari, SeiTvison proeqtis am nawiliT miwodebuli informacia da<br />
ufro metad CaerTon politikur cxovrebaSi. miuxedavad amisa, programis<br />
trenerebis angariSebze dayrdnobiT, SeiZleba davaskvnaT,<br />
rom es Sexvedrebi daexmara monawileebs, aRniSnuli sakiTxebi<br />
SeeswavlaT, dafiqrebuliyvnen da emsjelaT maTze. garda amisa, rig<br />
37
soflebsa da dasaxlebebs adre arasdros<br />
swvevia ganviTarebis romelime proeqti,<br />
bevri monawilisaTvis es saganmanaTleblo<br />
Sexvedrebi ama Tu im sajaro saqmianobaSi<br />
CarTvis pirveli gamocdileba aRmoCnda.<br />
BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />
“saerTaSoriso konferencia”, Tbilisi<br />
BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />
“saerTaSoriso konferencia”, Tbilisi<br />
sazafxulo skolam, romelic proeqtis<br />
farglebSi moewyo, aCvena, rom qalebi da<br />
axalgazrdebi Zlier mowadinebulni arian,<br />
wamoiwyon da waradginon sakuTari proeqtebi.<br />
maT miecaT SesaZlebloba, eswavlaT,<br />
rogor Camoayalibon, dagegmon da ganaxorcielon<br />
maTTvis saintereso iniciativebi.<br />
regionaluri liderebisTvis mowyobili<br />
sazafxulo skolis erT-erTi wyaltuboel<br />
monawileze, qalbaton lali grigolavaze<br />
imdenad didi STabeWdileba moaxdina<br />
proeqtma, rom gadawyvita sakuTari organizacia<br />
„wyaltubos devnil qalTa kavSiri“<br />
daearsebina. es idea gaCnda wyaltuboSi<br />
Catarebuli treningis dros, romelsac am<br />
regionis mcxovrebi devnili qalebi eswrebodnen.<br />
treningebis es sesia qalTa <strong>iniciativa</strong>Ta<br />
mxardaWeras da sajaro cxovrebaSi<br />
monawileobis misaRebad maT waqezebas isaxavda<br />
miznad. proeqtis am nawilma devnili<br />
qalebis imgvari daintereseba gamoiwvia, rom<br />
qalbatoni lali am iniciativisTvis ufro<br />
konkretuli da organizebuli formis micemaze<br />
dafiqrda. sazafxulo skolis seminarebze<br />
SeZenilma unarebma igi daarwmuna,<br />
rom SeZlebda Camoeyalibebina organizacia<br />
da wamoewyo proeqtebi, romlebic wyaltuboeli<br />
devnili qalebis winaSe mdgar problemebis<br />
gadaWras moemsaxureboda (grigolava<br />
2009). organizaciis mizania, daexmaros<br />
wyaltubos raionSi damkvidrebul iZulebiT<br />
gadaadgilebul pirebs da am daxmarebi-<br />
38
sas aqcenti genderul problemebze dasvas. garda amisa, „wyaltuboel<br />
devnil qalTa kavSiris“ gunds proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori<br />
monawileobisTvis“ debatebi maTi raionisTvis metad saWiro<br />
<strong>iniciativa</strong>d miaCniaT da gegmaven, wyaltuboSi msgavsi debatebi mudmivmoqmedi<br />
gaxadon. organizaciam ukve miiRo finansuri mxardaWera<br />
britanuli saerTaSoriso arasamTavrobo organizacia „resursebis<br />
SeTanxmebisgan“ da adgilobriv municipalitetisagan. dagegmilia<br />
raionSi devnilTa ramdenime dazianebuli droebiTi sacxovreblis<br />
SekeTebis dafinanseba. organizacia agreTve apirebs, Seqmnas samuSao<br />
jgufi, romelic, ZiriTadad, adgilobriv municipalitetTan da sxva<br />
saxelisuflebo organizaciebTan imuSavebs _ koordinirebas gauwevs<br />
devnilTa gansaxlebasTan dakavSirebul sakiTxebs da adgilobrivi municipalitetisagan<br />
gamoiTxovs sajaro informacias adgilobrivi Tu<br />
devnili mosaxlebisTvis saintereso Temebze (grigolava 2009).<br />
konferencia „saqarTveloSi genderuli Tanasworobis saWiroebaTa<br />
pasuxad“ iZleoda rogorc azrTa urTierTgacvlis saSualebas,<br />
aseve codnisa da informaciis gaziarebis SesaZleblobas. am<br />
urTierTobis Sedegad xelisuflebis, saerTaSoriso Tu erovnuli<br />
arasamTavrobo organizaciebis, politikuri partiebis warmomadgenlebi<br />
da damoukidebeli eqspertebi ukeT gaecnen genderul<br />
sakiTxebs. amgvari gaxsnilobis Sedegad dagrovda mniSvnelovani<br />
ideebi da wamoiWra ramdenime saintereso <strong>iniciativa</strong>:<br />
xeli Seewyos saqarTvelos demokratizacias moqalaqeTa (gansakuTrebiT<br />
eTnikuri umciresobebis, devnilebis da qalebis) politikur<br />
cxovrebaSi CarTulobis gaZlierebis gziT, da ara mxolod<br />
arCevnebis periodSi; wamowyebul iqnas damatebiTi proeqtebi, romlebic<br />
msgavs problemebze iqneba orintirebuli, Sedegad gaaZlierdes<br />
proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />
iniciativebi.<br />
xeli Seewyos adgilobriv qalTa sabWoebis Seqmnas, rac politikuri<br />
partiebis da adgilobrivi municipalitetebis yuradRebas<br />
miapyrobs genderul problemebze da xels Seuwyobs qalTa CarTvas<br />
sakadro da safinanso resursebis marTvaSi.<br />
dawinaurdnen qalebi aRmasrulebel, sakanonmdeblo da sasamarTlo<br />
StoebSi.<br />
39
daxmareba gaewios qalTa biznes-iniciativebs mikrofinansuri proeqtebis<br />
meSveobiT. konferenciis msvlelobisas moTxrobili iyo ramdenime<br />
warmatebuli mikrodafinansebis Sesaxeb. gamocdilebac aCvenebs<br />
_ rodesac qalebs eZlevaT SesaZlebloba, Seiswavlon marTvis sabaziso<br />
xerxebi da miiRon sesxi biznes-ideis gansaxorcieleblad, isini umetesad<br />
warmatebiT arTmeven Tavs wamowyebas.<br />
moimatos proeqtebis urTierTobis, TanamSromlobis da gamWvirvalobis<br />
xarisxma, raTa maT ukeT upasuxon genderuli Tanasworobis saWiroebebs.<br />
xeli Seewyos mimdinare proeqtebis sajaroobas eleqtronuli gverdis<br />
http://www.ginsc.net/home.phpoption=allnews&mode=1&lang=en, daxmarebiT,<br />
imisaTvis, rom proeqtebi ukeT iyos erTmaneTTan SeTanxmebuli<br />
da da moxerxdes gamocdilebis gaziareba.<br />
xeli Seewyos genderul Tanasworobaze dafuZnebul ganaTlebas dawyebiT<br />
skolebSi da amaRldes maswavlebelTa kompetencia am sakiTxTan<br />
dakavSirebiT. sajaro skolis monawileoba genderuli Tanasworobis<br />
formirebis procesSi umniSvnelovanes winapirobad iqna aRiarebuli.<br />
xeli Seewyos afxazeTidan da samxreT oseTidan, agreTve _ ruseTsaqarTvelos<br />
omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebul pirebis integracias.<br />
sayovelTaod iqna aRiarebuli: miuxedavad imisa, rom<br />
dResdReobiT mwvavea ruseT-saqarTvelos omis dros devnilTa<br />
daxmarebis aucilebloba, ganviTarebis proeqtebi unda moeridos<br />
90-iani wlebis konfliqtebis da ufro mogvianebiT momxdari movlenebis<br />
Sedegad iZulebiT gadaadgilebul pirTa diferenciacias. am<br />
sakiTxis ugulvebelyofam, SesaZloa, savalalo Sedegebi gamoiRos.<br />
moimatos mamakacTa monawileobam zemoT aRniSnul iniciativebsa<br />
da genderuli Tanasworobis programebSi. es <strong>iniciativa</strong> warmoadgina<br />
batonma mixeil ToqmaziSvilma.<br />
azrTa da gamocdilebis gaziarebisTvis platformis momzadebis<br />
garda, konferenciam xeli Seuwyo ganviTarebis sakiTxebze qalaqad<br />
da soflad momuSave adamianebs Soris kavSirebis damyarebas.<br />
monawileebi raionebidan, arasamTavrobo organizaciebis da<br />
genderze momuSave sxva sainiciativo jgufebis warmomadgenlebi<br />
uCiodnen dedaqalaqel TanamoazreebTan urTierTobis naklebobas.<br />
amis gaTvaliswinebiT, gavrcelda konferenciis monawileTa sakon-<br />
40
taqto informacia. danteresebul pirs SeuZlia, agreTve moiZios<br />
regionaluri proeqtebis koordinatorTa da aqtiur monawileTa<br />
sakontaqto informacia winamdebare gamocemaSi (ix. danarTi 1).<br />
konferenciaze bevri saintereso sityva warmoiTqva. qalbatonma<br />
lela gafrindaSvilma (2009) Tavis gamosvlaSi xazi gausva genderuli<br />
Tanasworobis mniSvnelobas da sazogadoebas mouTxro saqarTveloSi<br />
feministuri moZraobis istoria, amasTan dakavSirebiT<br />
moiyvana citata qalbaton kato miqelaZis mier ekaterine gabaSvilisTvis<br />
1918 wels gagzavnili werilidan.<br />
“veraviTari zemodan boZebuli ufleba Cven ver gvixsnis, Tu<br />
TviT qalebi ar movindomebT Cveni adamianuri pirovnebis<br />
aRdgenas. gadaxedeT Cvens ubadruk cxovrebas, Tu ra cota<br />
sWirdebaT mamakacebs saxelisa da avtoritetis mosapoveblad<br />
da ra didi Sroma da tanjva – qalebs, rom ubralo yuradReba<br />
miiqcion. Cven unda SevqmnaT atmosfera qalTa Semoqmedur<br />
ZalTa da aqtiurobis asaRorZineblad da es moxdeba maSin,<br />
roca qalebi daiswavlian sakuTari Tavisa da urTierT<br />
pativiscemas, romelsac miscems maT sazogadoebrivi<br />
cxovreba. is, vinc dRes iZaxis “sworuflebianni varT”-o<br />
, mas arasodes ganucdia sulieri tanjva Tavisi uuflebo<br />
mdgomareobis gamo.. Cven unda SevqmnaT namdvili sulieri<br />
kavSiri, rom aravitarma winaaRmdegobam ar SegvaSinos da<br />
ar gagvacalkaos. saWiro ar aris simravle ricxvisa. Zala<br />
erTobaSia da ara – ricxvSi...”<br />
kato miqelaZe<br />
zemoT aRwerili gaxlavT is saqmianoba, rasac konkretuli da gazomvadi<br />
Sedegebi mohyva. maTgan gansxvavebiT, debatebsa da mrgvali magidis<br />
Sexvedrebs, rac proeqtis finalur etapebze ganxorcielda,<br />
ver eqneboda monawileebze TvalsaCino gavlena; miuxedavad amisa,<br />
maT imdenad cxoveli interesi aRZres sxvadasxva socialur jgufeb-<br />
Si, rom regionalurma organizaciebma TxovniT mimarTes hainrih biolis<br />
fonds, momaval welsac ganagrZos msgavsi saqmianoba.<br />
41
daskvna<br />
proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />
umTavresi mizani gaxldaT, wvlili Seetana saqarTveloSi demokratizaciis<br />
procesSi, moqalaqeTa waqezebiT monawileobis mieRebaze<br />
sazogadoebriv cxovrebaSi da gansakuTrebiT, qveyanaSi mimdinare<br />
arCevnebSi. proeqti fokusirebuli iyo qarTuli sazogadoebis<br />
yvelaze ufro marginalizebul seqtorze, iseTi rogorebic arian<br />
eTnikuri umciresobebi (azerbaijanelebi da somxebi), devnilebi da<br />
qalebi. miznobrivi jgufis informirebulebis amaRleba sazogadoebriv<br />
cxovrebaSi monawileobis sakiTxebze xels uwyobda mosaxleobis<br />
CarTvas saqarTvelos sazogadoebriv cxovrebaSi. proeqtis<br />
farglebSi hainrih biolis fondi TanamSromlobda arasamTavrobo<br />
organizaciebTan, xelisuflebis warmomadgenlebTan, politikur<br />
partiebTan da sxva dainteresebul mxareebTan iseT sakiTxebze,<br />
rogoricaa zemoTxsenebuli miznobrivi jgufebis CarTva politikur<br />
procesebSi da sazogadoebisTvis am jgufebis winaSe mdgari<br />
siZneleebis gacnoba. proeqtSi CarTuli iyvnen adgilobrivi municipalitetebic,<br />
riTac miecaT SesaZlebloba, ara mxolod gaeumjobsebinaT<br />
sakuTari Sida kompetencia, aramed waeqezebinaT mTavrobac,<br />
<strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebasTan sxvadasxva sakiTxebze mWidrod eTanamSromla.<br />
orientireba regionebis ganviTarebaze da samuSao jgufebis qselis<br />
Camoyalibeba mTeli qveynis maStabiT proeqtis didi warmatebaa.<br />
didi Zalisxmeva moxmarda proeqtis saqmianobaTa adgilobriv konteqstTan<br />
SeTanxmebis uzrunvelyofas, ris Sedegadac adgilobrivi<br />
resursebi gaxda proeqtis mdgradobis garanti. proeqtis mdgradoba<br />
damatebiT uzrunvelyo hainrih biolis fondis mier programis<br />
nawilebis adgilobrivi SemsruleblebisaTvis gadacemam. iniciativis<br />
ganxorcielebaSi monawile sami partniori organizaciis garda,<br />
42
proeqtSi CarTuli iyo raionuli organizaciebi da adgilobrivad<br />
momzadebuli TanamSromlebi. es strategia gamoyenebuli iyo imisaTvis,<br />
rom adgilobrivebs gasCenodaT proeqtis mimarT kuTvnilebis<br />
gancda, agreTve ganviTarebuliyo regionaluri resursebi da adgilobriv<br />
kadrebis unarebi im imediT, rom proeqtis iniciativebi<br />
momavalSi damoukideblad ganxorcielebas hpovebdnen. amas garda,<br />
raionis mcxovreblebi, ufro iolad erTvebian dialogSi adgilobriv<br />
trenerebTan, rac aqtiobebis Sedegebs zrdis. es gansakuTrebiT<br />
TvalsaCino iyo eTnikuri umciresobebTan Sexvedrebis dros, sadac<br />
adgilobrivad momzadebuli TanamSromlebis CarTva gadamwyvet<br />
rols TamaSobda enis da saerTo kulturuli Tu tradiciuli Rirebulebebis<br />
gamo.<br />
daxmareba yvelaze efeqturi maSinaa, rodesac procesebSi CarTulia<br />
mimRebi qveynis <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebac da kerZo seqtoric (OEekonomikuri<br />
TanamSromlobisa da ganviTarebis organizacia 2005:3). amitomac,<br />
hainrih biolis fondi Seecada, yvela SesaZlebel SemTxveva-<br />
Si ganviTarebis procesis marTvis sadaveebi mimRebi regionebisTvis<br />
gadaeca da Tavad mxolod proeqtis aqtiobebis marTvaSi daxmarebis,<br />
dagegmvis da monitoringis ufleba SeenarCunebina. aman SesaZlebeli<br />
gaxada, proeqts yvelaze ufro marginalizebul jgufebamdec mieRwia<br />
da maqsimalurad angariSvaldebuli gaexada saqarTvelos moqalaqeTa<br />
winaSe. evrokavSiris finansuri mxardaWeriT ganxorcielda<br />
proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“, romelic<br />
mTlianad regionebze iyo orientirebuli da regionebSi mimdinareobda;<br />
Tanac, is adgilobriv resursebze dafuZnda, nacvlad<br />
imisa, rom Tbilisidan yofiliyo marTuli. hainrih biolis fondma<br />
am proeqtiT kidev erTxel cxadyo, regionebSi, adgilobrivi mosaxleebis<br />
mxardamxar muSaobis mniSvnelovneba. fondi SemdgomSic<br />
iTanamSromlebs proeqtis partniorebTan da monawileebTan da ganagrZobs<br />
proeqtis im komponentebis ganxorcielebas, romelTac<br />
didi gamoxmaureba hqondaT.<br />
43
ibliografia<br />
grigolava, lali (proeqtis monawile) intervius Canaweri, 20 noemberi,<br />
2009<br />
damenia, marine (2008): “sasurvelia meti qali movides politikaSi”,<br />
samegrelos qronika, #3, maisi<br />
ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizacia<br />
(2005/2008): parizis deklaracia daxmarebis efeqturobaze da<br />
akras samoqmedo dRis wesrigze, http://www.oecd.org/document/18/0,3343,<br />
en_2649_3236398_35401554_1_1_1_1,00.html, 2009-11-27<br />
mamedova, kamila (treningi trenerTaTvis programis monawile) intervius<br />
Canaweri, 17 noemberi 2009<br />
trapaiZe, qeTi (2008):“qali da mamakaci erTnairi uflebebiT unda<br />
sarGeblobdnen“, guria- NEWS, 21 aprili<br />
qalTa ganaTlebisa da informaciis saerTaSoriso centri (2009):<br />
daskvniTi angariSi 2007-2009: amomrCevelTa ganaTleba da JurnalistTa<br />
satreiningo programa<br />
qalTa politikuri resurs centri (2008): tele da beWdviTi mediis<br />
monitoringi: saparlamento arCevnebi 2008, dekemberi<br />
yaralaSvili, nino (2008): “ltolvilTa garkveulma nawilma arCevnebSi<br />
monawileoba ver miiRo”, axali rusTavi, 25 agvisto<br />
CiniJiSvili, maka(2008): “devnilTa molodini arCevnebidan arCevnebamde”,<br />
postskriptumi #15, 21-27 aprili<br />
Civers, s. j. (2009): “alyaSi myofi saqarTvelos prezidenti niSnavs<br />
arCevnebs”, niu iork Taims, 9 noemberi<br />
WabaSvili, nino (2008): “umowmobod dabadebulni”, 24 saaTi, 27 marti<br />
hainrih biolis fondi (1997): misiis xedva, http://www.boell.de/foundation/<br />
about-us-2188.html, 2009-11-9.<br />
hainrih biolis fondi (2009): genderuli Tanasworobis gaumjobeseba<br />
saqarTveloSi saqarTveloSi, q-ni lela gafrindaSvilis sityva, sakonferencio<br />
masalebi<br />
------ (2008): “riT gansxvavdeba evropeli da qarTveli qali erTmane-<br />
Tisagan“, kaxeTis xma, 29 ivlisi<br />
44
danarTi 1: kontaqtebi<br />
adgilobrivi Temebis unarebis da ndobis formireba<br />
samcxe-javaxeTi<br />
axalqalaqi<br />
lela WinWarauli 899 569848 lelatchin@yahoo.com qarTuli skolis direqtori,<br />
regionaluri koordinatori<br />
jenara petrosiani 895 532508 jenji@mail.ru regionaluri treneri<br />
nino macukatovi 895 956291 maswavlebeli<br />
larisa karoiani 893 734959 rusuli skolis direqtori<br />
maia armaum 899 116333 monawile<br />
irina aleliSvili 893 474941<br />
maswavlebeli<br />
axalcixe<br />
gia andRulaZe 899 54 02 91 gandguladze@gmail.com demokrat-mesxTa kavSiri<br />
regionaluri koordinatori<br />
guliko beqauri 899 193334 bguliko@mail.ru qalTa regionaluri centri<br />
xatia jaSiaSvili 899 928907 saqarTvelos zrdasrulTa<br />
ganaTlebis asociacia<br />
xaTuna xmalaZe 899 177211 khatuna.9779@yahoo.com garemos dacvis<br />
regionaluri sammarTvelo<br />
qvemo qarTli<br />
bolnisi<br />
marina bJalava 893 123893 Mbjalava@mail.ru asociacia "qali da samyaro"<br />
marneuli<br />
kamila mamedova 899 178029 axalgazrda demokratTa<br />
kavSiri “momavali”<br />
Sida qarTli<br />
gori<br />
marine mRebriSvili 899 534035 contact@biliki.ge sazogadoeba “biliki”<br />
45
aWara<br />
baTumi<br />
nino gabunia<br />
893 257040 womenprogress@yahoo.com kavSiri “progresi”<br />
regionaluri koordinatori<br />
SoTa maxaraZe 899 752062 shota.m@mail.ru samedicino fsiqologiuri<br />
centri “Tanadgoma”<br />
naTia xarati 899 502512 samedicino fsiqologiuri<br />
samegrelo<br />
centri “Tanadgoma”<br />
zugdidi<br />
xaTuna beWvaia 899 966744 tanaziari@hotmail.com reabilitaciisa da gnavi-<br />
Tarebis saqvelmoqmedo<br />
cnetri “Tanaziari”<br />
nana Todua 877 446444 nanatodua@gmail.com asociacia merkuri<br />
imereTi<br />
quTaisi<br />
Tamriko elbaqiZe 893 151335 tamrielb@gol.ge fondi "afxazinterkonti"<br />
regionaluri koordinatori<br />
mariana loTiaSvili 871 557177 m.lotiashvili@mail.ru kavSiri qalebis socialuri<br />
ganaxlebisTvis<br />
esma naWyebia 893 718361 e_nachkebia@yahoo.com klubi “Cveni xedva”<br />
xaTuna bucxrikiZe 893 521900 xatuna_b@mail.ru asociacia saCino<br />
TamTa basilaZe 893 167671 tamta_esd@yahoo.com meriis axalgazrdobis<br />
saqmeTa samsaxuri<br />
wyaltubo<br />
lali grigolava 899 712674 l.grigolava@mail.ru "devnil qalTa kavSiri"<br />
lela JorJoliani 899 456871<br />
liana abulaZe 899 188479<br />
46
Jurnalistebis treningis programa<br />
Tbilisi<br />
Tamuna xomeriki 893 511191 Khomeriki_tamuna@yahoo.com radio “mwvane talRa”<br />
sainformacio samsaxuri<br />
nino korZaia 877 500946 Axali_rustavi@yahoo.com telekompania “mze”, qvemo<br />
qarTlis korespodenti<br />
samcxe-javaxeTi<br />
axalcixe<br />
oTar maWaraSvili 8 99 68 67 66 lion-king-otari@rambler.ru damoukidebeli<br />
Jurnalisti<br />
gvanca gogolaZe 8 55 63 12 44 mesxeTis eqspresi<br />
naTia nebieriZe 8 98 53 62 53 gvirila2@rambler.ru samxreTis karibWe<br />
gulo koxoZe 8 93 10 41 70 guloge@rambler.ru samxreTis karibWe<br />
ekaterine beriZe 8 99 51 38 74 tv_eka@mail.ru elekompania imperia<br />
ninowminda<br />
anna mRdesiani 899-48-96-97 anjutka-m@rambler.ru ninowmindis saTemo radio<br />
karina Rarsliani 895-56-41-74 kara-2286@mail.ru ninowmindis saTemo radio<br />
xanum xaCatrian 8 95 73 04 63 ninowmindis saTemo radio<br />
qvemo qarTli<br />
bolnisi<br />
marika wiqoriZe 8 93 68 42 22 mariko78@mail.ru taimeri<br />
dmanisi<br />
Tea Cxetiani 898 510766 chocho_83@mail.ru GgazeTi “taimeri’’<br />
marneuli<br />
eivaz gaxraniani 893 69 0196 eivaz-g@yandex.ru gazeTi “taimeri’’<br />
rusTavi<br />
maia otiaSvili 8 95 51 97 55 m.otiashvili@mail.ru taimeri<br />
Tea gigauri 8 93 20 81 84 Tamo8888@mail.ru qvemo qarTlis tele-radio<br />
kompania “IV arxi”<br />
Tamar kvantaliani 8 93 32 62 57 tamokvantaliani@mail.ru gazeTi “axali rusTavi”<br />
47
amomrCevelTa ganaTlebis programa<br />
samcxe-javaxeTi<br />
axalcixe<br />
eka abaSiZe 899 90 27 41<br />
neli lomiZe 893 51 38 61<br />
ana xaCaturiani 855 60 68 02<br />
zarine saponjiani 893 12 00 35<br />
gaiane saponjiani 855 20 33 14<br />
axalqalaqi<br />
marika vaxtangisSvili 855 64 80 33<br />
jenera petrosiani 895 53 25 08<br />
nazeli demurCiani 899 11 72 68<br />
ninowminda<br />
narine ginosiani 899 54 91 15<br />
julieta vardaniani 855 49 13 27<br />
qvemo qarTli<br />
gardabani<br />
qerimovi nana 893 10 45 44<br />
zaxrabovi qristina 855 33 43 44<br />
ibragimova maiko 855 54 85 58<br />
sabina bairamova 858 53 03 23<br />
lia darsaveliZe-nasibova 893 12 86 55<br />
runar guseinovi 897 00 02 13<br />
ulvi musaeva 895 37 89 09<br />
karolina koCova 899 45 42 14<br />
marneuli<br />
omar muradasilovi 893 97 17 23<br />
mamedova kamila 899 17 80 29<br />
marina saakiani 895 79 58 99