17.01.2015 Views

samoqalaqo iniciativa Tanabari monawileobisaTvis - Heinrich Boell ...

samoqalaqo iniciativa Tanabari monawileobisaTvis - Heinrich Boell ...

samoqalaqo iniciativa Tanabari monawileobisaTvis - Heinrich Boell ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>samoqalaqo</strong><br />

<strong>iniciativa</strong><br />

<strong>Tanabari</strong><br />

<strong>monawileobisaTvis</strong>


©hainrih biolis fondi<br />

Tbilisi 2009<br />

<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis<br />

proeqtis finaluri publikacia<br />

avtori: naTia devdariani<br />

redaqtorebi: aidiit roSe, nino beqiSvili<br />

foto garekanze _ hainrih biolis fondi (2009)<br />

winamdebare publikacia gamoica saqarTveloSi evrokavSiris delegaciis<br />

mier dafinansebuli proeqtis “sazogadoebrivi ndobis<br />

Camoyalibeba da marginaluri jgufebis Tanamonawileoba gadawyvetilebis<br />

miRebis procesSi saqarTveloSi gamWvirvale arCevnebis<br />

xelSewyobis gziT” farglebSi (SemdgomSi moxseniebuli saxeliT<br />

„<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“).<br />

publikacia gamoica evrokavSiris daxmarebiT. mis Sinaarsze pasuxismgebelia<br />

hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis regionaluri<br />

biuro da is ar asaxavs evrkavSiris Sexedulebebs.<br />

hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis regionaluri biuro<br />

zovreTis q.38, 0160 Tbilisi, saqarTvelo<br />

u!!!+995 32 38 04 67/68<br />

g!!!+995 32 91 28 97<br />

f!!!info@boell.ge<br />

w!!!www.boell.ge<br />

ISBN: 13 978-9941-9009-6-9<br />

EAN: 9789941800969


hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis<br />

gundi guliTad madlobs uxdis evrokav-<br />

Siris warmomadgenlobas saqarTveloSi<br />

proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> <strong>Tanabari</strong><br />

<strong>monawileobisaTvis</strong>“ dafinansebisaTvis.<br />

aRniSnuli mxardaWera uaRresad<br />

mniSvnelovni iyo. proeqti ar ganxorcieldeboda,<br />

rom ara miznobrivi jgufebis aqtiuri<br />

CarTuloba da fondis mier maTi<br />

sazogadoebaSi integrirebis xelSewyoba.<br />

Cven agreTve madlobas movaxsenebT individualur<br />

monawileebsa da eqspertebs, da<br />

Cvens partnior organizaciebs, _ “<strong>samoqalaqo</strong><br />

kulturis saerTaSoriso centrs” da<br />

“qalTa politikuri resursebis centrs”.


am miznebis gaTvaliswinebiT Cvenma gundma<br />

evrokavSiris finansuri mxardaWeriT<br />

wamoiwyo proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong><br />

Tanaswori monawileobisTvis“. proeqtis<br />

umTavresi mizani iyo qalebis, eTnikuri<br />

umciresobebis da devnilebis politikur<br />

procesebSi CarTvis gziT xeli Seewyo<br />

demokratizaciisaTvis. am Zalisxmevis<br />

Sedegad politikuri debatebis xmaurSi<br />

SesaZlebeli gaxda saqarTvelos amomrCevelTa<br />

yvelaze ufro daucveli wevrebis<br />

xmebis gagoneba. garda amisa, miznobriv<br />

jgufebs saSualeba miecaT xma miewvdinaT<br />

farTo sazogadoebisaTvis da gadawyvetilebis<br />

mimRebi dawesebulebebisaTvis.<br />

qveyanaSi, romelic jerac imkis 70<br />

wlis manZilze arsebiTad daxSuli poliwinasityvaoba<br />

hainrih biolis fondi samxreT kavkasiaSi<br />

muSaobas 2003 wels Seudga. misi mTavari<br />

mizani qveyanaSi Tavisufali, samarTliani<br />

da tolerantuli sazogadoebis ganvi-<br />

Tarebis xelSewyobaa. fondi mxars uWers<br />

da xels uwyobs TanamSromlobas im<br />

calkeul pirovnebebsa da organizaciebs<br />

Soris, vinc, adamianis uflebaTa Zireul<br />

principebze dayrdnobiT, sazogadoebasa<br />

da politikaSi arademokratiuli<br />

da aratolerantuli damokidebulebis<br />

Secvlaze muSaoben. fondi xels uwyobs<br />

eTno-politikuri da teritoriuli konfliqtebis<br />

samarTlian da araZaladobriv<br />

mogvarebas, qveynis mdgrad ganviTarebas<br />

da aseve kritikul sajaro debatebs, raTa<br />

gadawyvetilebis miRebis procesebi demokratiuli<br />

da gamWvirvale gaxdes.


tikuri sistemis Sedegebs, maTi daxmareba,<br />

vinc mwirad iyo warmodgenili da istoriuladac<br />

Seviwroebuli gaxldaT, progresuli<br />

gzaa <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebisa<br />

da demokratiis ganviTarebisTvis.<br />

maxarebs, rom viTardeba <strong>samoqalaqo</strong> iniviativa,<br />

da gansakuTrebiT is, rom evropisa<br />

da saqarTvelos adgilobriv gundebs<br />

Soris safuZveli eyreba saerTo safuZvlebs.<br />

radgan qveyana kvlavac agrZelebs<br />

da aumjobesebs integrirebis process<br />

transatlantikur Tu evropul struqturebSi,<br />

proeqtis mier Seqmnili safuZvlebi<br />

did mniSvnelobas SeiZens momavlis<br />

saqarTvloSic.<br />

msurs, madloba gadavuxado evrokavSiris<br />

warmomadgenlobas mxardaWerisTvis da<br />

imisaTvis, rom SesaZlebloba mogvca,<br />

am proeqtze gvemuSava. agreTve msurs,<br />

madloba movaxseno Cven partnior organizaciebs<br />

mWidro TanamSromlobisaTvis,<br />

radgan swored maTTan TanamSromlobiT<br />

gaxda SesaZlebeli ukeTesi perspeqtivebi<br />

SegveTavazebina saqarTvelos moqalaqeebisTvis.<br />

doqtori iris kempe<br />

hainrih biolis fondis direqtori<br />

samxreT kavkasiaSi


sarCevi<br />

winasityvaoba 5<br />

Sesavali 9<br />

proeqtis mimoxilva 12<br />

problemis analizi 12<br />

proeqtis mizani 17<br />

proeqtis Semadgeneli nawilebi 19<br />

ramdenime savele ambavi 29<br />

daskvna 42<br />

bibliografia 44<br />

danarTi 1: kontaqtebi 45


Sesavali<br />

2007 wels hainrih biolis fondma samxreT kavkasiaSi wamoiwyo samwliani<br />

proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“,<br />

riTac 2003 wlis “vardebis revoluciis” Semdeg dawyebul<br />

socialur da politikur ganviTarebis process gamoexmaura. Zalauflebis<br />

gancda, romelic revoluciis Semdeg saqarTvelos moqalqeebs<br />

daeuflaT, maleve daiTrguna reformebiTa da politikuri<br />

arastabilurobiT. gadawyvetilebis mimRebma pirebma da dawesebulebebma<br />

mniSvnelovanwilad dakarges amomrCevelTa ndoba, rac<br />

kargad gamoikveTa 2008 wlis arCevnebis dros, maSin rodesac mTavroba,<br />

rogorc axalgazrda demokratia, Tavis pirvel gamocdas didi<br />

wnexis qveS abarebda. saqarTvelosTvis, iseve rogorc gardamaval<br />

epoqaSi myofi sxva nebismieri sazogadoebisTvis, didi mniSvneloba<br />

hqonda am arCevnebs, hainrih biolis fondma gaacnobiera am movlenis<br />

mniSvneloba saqarTvelos demokratiul da stabilur saxelmwifod<br />

ganviTarebisaTvis da sapasuxod ganizraxa, ganexorcielebina proeqti,<br />

romelic misi Sexedulebebisa da faseulobebis Sesabamisad,<br />

xels Seuwyobda demokratizaciis procesebs.<br />

hainrih biolis fondi gaxlavT germaniis mwvaneTa politikuri<br />

moZraobis nawili, romelic ganviTarda mTel msoflioSi socializmis,<br />

liberalizmis da konservatizmis tradiciuli politikuri<br />

Sexedulebebis sapasuxod. fondis umTavresi principebi ekologiis,<br />

mdgradi ganviTarebis, demokratiis, adamianTa uflebebis, TviTgamorkvevis<br />

da marTlmsajulebis dacvasa da win wamowevas efuZneba.<br />

fondi gansakuTrebul aqcents akeTebs genderul demokratiaze,<br />

rac socialur emansipacias da mamakacTa da qalTaTvis <strong>Tanabari</strong><br />

uflebebis miniWebas gulisxmobs, kulturuli da eTnikuri umciresobebisTvis<br />

<strong>Tanabari</strong> uflebebis qonaze da imigrantebis sxvaTa<br />

Tanabrad CarTvaze socialur Tu politikur procesebSi (hainrih<br />

9


iolis fondi 1997). demokratizacia mwvane politikis ZiriTadi<br />

principi da politikuri aRzrdis umTavresi sakiTxia; igi aRiqmeba,<br />

rogorc socialur-politikuri procesi, romelic demokratiuli<br />

dawesebulebebisa da moqalaqeTa aqtiuri monawileobiT imarTeba.<br />

<strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis politikuri aRzrda demokratizaciis<br />

procesebis ZiriTad aspeqtad miiCneva, romlis Sedegad SesaZlebeli<br />

xdeba moqalaqeTa politikur procesebSi CarTva da politikuri<br />

aqtiurobis gaRviveba.<br />

saqarTveloSi axali socialur-politikuri garemos Seqmnis sapasuxod<br />

hainrih biolis fondma samxreT kavkasiaSi proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong><br />

<strong>iniciativa</strong> Tanaswori <strong>monawileobisaTvis</strong>“ umTavres miznad<br />

dasaxa marginaluri jgufebisaTvis xelmisawvdomi gaexada aqtiuri<br />

politikuri cxovreba da xeli Seewyo qveyanaSi demokratiuli procesebis<br />

gamWvirvalobisa da am procesebis mimarT ndobis zrdisaTvis.<br />

proeqtis miznobrivi jgufi gaxldaT regionSi mcxovrebi qalebi,<br />

devnilebi da eTnikuri umciresobebi (kerZod azerbaijanelebi<br />

da somxebi). warmodgenil proeqts finansuri mxardaWera aRmouCina<br />

evrokavSiris warmomadgenlobam saqarTveloSi „evropuli <strong>iniciativa</strong><br />

demokratiisa da adamianTa uflebebisaTvis “ programis farglebSi.<br />

proeqtis saqmianobis mzardi efeqturobis da mdgradobis uzrunvelsayofad<br />

proeqti xorcieldeboda adgilobriv arasamTavrobo<br />

organizaciebTan da saqarTvelos sxvadasxva regionebSi momuSave<br />

partniorebTan TanamSromlobiT. garda amisa, proeqti ise iyo<br />

dagegmili, rom calkeuli saqmianobebi mWidrod erwymoda da avsebda<br />

erTmaneTs resursebis gaziarebis da urTierTdaxmarebis gziT.<br />

amocanebi ganawilebuli iyo hainrih biolis fondsa da proeqtis sam<br />

partniors Soris. “saerTaSoriso centri <strong>samoqalaqo</strong> kulturisaTvis”<br />

xelmZRvanelobda amomrCevelTa ganaTlebisa da JurnalistTa<br />

treningebis programebs; “qalTa konsultaciisa da ganaTlebis saer-<br />

TaSoriso centri” pasuxs agebda unarebis ganviTarebis programaze,<br />

romelic miznad isaxavda xeli Seewyo qali politikosebis gaaqtiurebisTvis;<br />

qalTa politikuri resursebis centrs evaleboda piarkampaniis<br />

Catareba marginaluri jgufebis warmosaCenad. hainrih<br />

biolis fondi pasuxismgebeli iyo moexdina proeqtis saerTo koordinireba<br />

da menejmenti, da amasTanave ganexorcielebina adgilobriv<br />

sazogadoebaSi ndobisa da unarebis ganviTarebis programa.<br />

10


winamdebare publikacia gaxlavT proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong><br />

Tanaswori ganviTarebisaTvis“Sejameba da Seqmnilia imisaTvis, rom<br />

mkiTxvels Catarebuli samuSaos ZiriTadi saqmianoba da maTi Sedegebi<br />

gaacnos. dokumenti oTxi nawilisagan Sedgeba. pirveli nawili<br />

gTavazobT proeqtis Sesavals da warmogidegnT organizaciebs,<br />

romlebic xels uwyobdnen mis ganxorcielebas. meore nawili asaxavs<br />

proeqtis saerTo amocanebs, miznobriv jgufebs da ajamebs proeqtis<br />

xuT Semadgenel komponents, romelTa saSualebiTac proeqti<br />

gamowvevebs gamoexmaura. dokumentis mesame nawili Catarebuli<br />

treningebis, sesiebis, interviuebsa da sxva magaliTebze dayrdnobiT<br />

arsebul miRwevebsa da Sedegebs aRwers. dasasruls, hainrih biolis<br />

fondis gundi giziarebT Tavis mosazrebebs zogadad proeqtis<br />

da misi iniciativebis mdgradobis Taobaze.<br />

11


aucilebeli iyo, qarTvel amomrCevelSi aRzrdiliyo demokratiul<br />

struqturebSi garkvevis unari da ndoba maT mimarT; es gansaproeqtis<br />

mimoxilva<br />

hainrih biolis fondi (2008): “amomrCevelTa<br />

ganaTlebis programa”,<br />

marneuli<br />

problemis analizi<br />

2008 wlis arCevnebamde ukve arsebobda araorazrovani moTxovna damatebiT<br />

informaciasa da programebze, romlebic aamaRlebda sazogadoebis<br />

Segnebas imis Taobaze, Tu demokratizaciasTan kavSirSi raoden<br />

saWiro da mniSvnelovania gamWvirvaloba da sajaro debatebi.<br />

hainrih biolis gundma arCia, holistikurad midgomoda sakiTxs da<br />

yuradRebis centrSi moeqcia marginalizebuli jgufebi, imisTvis,<br />

rom saxelmwifos marTvis arsebuli sqemebi da mTavar saerTaSoriso<br />

mxareTa mier dafinansebuli Carevebi Seevso.<br />

12


kuTrebiT Seexeboda eTnikur umciresobebs da iZulebiT gadaadgilebul<br />

pirebs, vinc xSirad mWidro dasaxlebebad cxovroben<br />

uyuradRebod mitovebul provinciul regionebSi. marTvaSi sazogadoebrivi<br />

monawileobis mTavari principi ar funqcionirebda, gansakuTrebiT<br />

xsenebuli jgufebis mimarT. vinaidan decentralizaciis<br />

procesi warumateblad mimdinareobda, regionebSi mcxovrebi mosaxleoba<br />

sul ufro met undoblobas gamoxatavda. amitom, saWiro<br />

gaxda kvalificuri adgilobrivi media-dawesebulebebi, raTa maT<br />

soflis mosaxleobisaTvis saTanado formiT miewodebinaT informacia<br />

saarCevno procesebis Sesaxeb. mcire iyo im JurnalistTa raodenoba,<br />

romlebic umweo socialur jgufebis saWiroebebsa da<br />

gaWirvebas asaxavdnen. media-dawesebulebebi ar ganixileboda, rogorc<br />

<strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis urTierTobis saSualeba sxvadasxva<br />

donis mmarTvel rgolebTan.<br />

arasrulyofilma saarCevno sistemam, romlis naklad ara mxolod<br />

amomrCevelTa arasruli siebi da garTulebuli saarCevno procedura<br />

SeiZleba dasaxeldes, xalxs arCevnebze wasvlis survili<br />

daukarga. demokratiuli struqturebis gamWvirvaloba Seaferxa<br />

partiebis bundovanma manifestebma, da xSir SemTxvevaSi, maTma sruliad<br />

arqonam cxadyo, rom politikosebs aSkarad akliaT politikuri<br />

angariSvaldebulebis grZnoba da ar iTvaliswineben amomrCev-<br />

BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />

“amomrCevelTa ganaTlebis programa”,<br />

marneuli<br />

13


BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />

“amomrCevelTa ganaTlebis programa”,<br />

marneuli<br />

BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />

“amomrCevelTa ganaTlebis programa”,<br />

marneuli<br />

elTa saWiroebebs. moqalaqeebi mwirad<br />

iyvnen informirebulni partiebis xedvis<br />

Taobaze da amitom ar gaaCndaT myari<br />

safuZveli sakuTari Tvalsazrisis Camosayalibeblad.<br />

amasTan, qalebisaTvis gansakuTrebiT<br />

rTuli iyo qarTul politikur<br />

cxovrebaSi CarTva. maT uxdebodaT<br />

daeZliaT ara mxolod sayovelTaod<br />

gavrcelebuli Tvalsazrisi, qalis, rogorc<br />

sajaro figuris miuReblobis<br />

Sesaxeb, aramed sakuTriv partiebSi damkvidrebul<br />

patriarqalur wyobasTan<br />

gamklavebac mouxdaT.<br />

zemoT xsenebul problemaTa pasuxad,<br />

fondi Seecada, Tavisi wvlili Seetana<br />

demokratizaciis procesSi da mis ganviTarebaSi<br />

arsebuli konkretuli naklovanebebis<br />

gamosworebisTvis mieyo<br />

xeli. proeqtis miznobrivi jgufi gaxldaT<br />

qarTveli eleqtorati, kerZod _<br />

qali amomrCevlebi, sxvadasxva eTnikuri<br />

warmomavlobis mqone moqalaqeebi da<br />

agreTve devnilebi samxreT oseTidan da<br />

afxazeTidan. aRniSnuli jgufebi saqarTvelos<br />

sociumis yvelaze ufro marginalizirebuli<br />

nawilia. gadawyvetilebis<br />

mimReb procesebSi maTi CaurTveloba<br />

aferxebs ganviTardes demokratia, rac<br />

yvelasTvis <strong>Tanabari</strong> uflebebisa da SesaZleblobebis<br />

SeTavazebas gulisxmobs.<br />

saqarTvelos somexi da<br />

azerbaijaneli mosaxleoba<br />

Cveni proeqtis farglebSi yuradReba<br />

daeTmo somex da azerbaijanel mosaxleobas,<br />

rogorc saqarTvelos eTnikuri<br />

umciresobis warmomadgenlebs.<br />

saqarTveloSi eTnikuri umciresobis<br />

14


warmomadgenlebi xSirad arc sxvebisgan aRiqmebian da arc Tavs<br />

acxadeben saqarTvelos <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis sruluflebian<br />

wevrebad. dedaqalaqisa da soflis gaxleCa, rac TvalSisacemia saqarTvelos<br />

mTel centralizebul saxelmwifoSi, sxvebTan SedarebiT<br />

ufro metad Caketil somxur da azerbaijanul TemebSi, umciresobis<br />

Cagvrad aRiqmeba. samTavrobo iniciativebiT xSirad ver xerxdeba<br />

am TemTa efeqturi integracia, rac imaSic Cans, rom aRniSnuli<br />

umciresobani arasaTanadod floben oficialur saxelmwifo enas.<br />

qarTul enaSi gawafuloba ki, Tavis mxriv, aucilebeli atributia<br />

erovnul politikaSi CasarTvelad.<br />

afxazeTidan da samxreT oseTidan iZulebiT gadaadgilebuli<br />

pirebi<br />

afxazeTisa da samxreT oseTis de faqto respublikebidan iZulebiT<br />

gadaadgilebul qarTvelebs, rogorc wesi, ar gaaCniaT enobrivi<br />

barieri, magram isini mainc xSirad dganan sazogadoebriv cxovreba-<br />

Si CarTvis siZneleTa winaSe. bevr maTgans surs dabruneba da amitom,<br />

bolomde ar fuZndeba axal samosaxlo adgilze. isini saqarTvelos<br />

mier kontrolirebad teritoriaze xSirad „stumrebad“ aRiqmebian,<br />

srulyofilad ar monawileoben qarTul sazogadoebriv cxovrebaSi,<br />

amitomac, saTanadod ar arian warmodgenilni sazogadoebrivi<br />

problemebis gadawyvetis procesebSi.<br />

qali kandidatebi da politikosebi<br />

qalebis warmomadgenloba saqarTvelos politikur procesebSi jer<br />

kidev Sorsaa imisagan, rom damakmayofilebeli vuwodoT; es didwilad<br />

ganpirobebulia im tradiciuli da damabrkolebeli TvalsazrisiT,<br />

rom qarTveli qalis umTavresi roli diasaxlisoba da<br />

dedobaa. mouxedavad imisa, rom saqarTveloSi qalebs SeuzRudavad<br />

SeuZliaT ganaTlebis miReba, gadawyvetilebis mimReb rgolebSi,<br />

maTi kandidaturebi rogorc wesi, naklebad misaRebia xolme. qar-<br />

Tul politikur scenaze qalebis aseTi TvalSisacemad dabali warmomadgenlobis<br />

erT-erTi mTavari mizezi politikuri partiebisaTvis<br />

damaxasiaTebeli patriarqaluri struqturaa.<br />

qarTuli politikis sayovelTao senia is, rom partiebs faqtobrivad<br />

ar gaaCniaT amomrCevelTa saWiroebebze gaTvlili konkretuli<br />

kursi. es gansakuTrebiT iTqmis qali amomrCevlebis mimarT,<br />

romelTa raodenobac mTeli mosaxleobis naxevarze mets Seadgens.<br />

15


metic, qalebma, vinc umniSvnelo raodenobiT arCeuli iqnen maRal<br />

politikur Tanamdebobebze, ver moaxerxes, daeWiraT mtkice pozicia<br />

genderuli Tanasworobis da qalTa sakiTxebSi, nawilobriv imitomac,<br />

rom amgvari saqmianobisaTvis, SeiZleboda, isini kolegebsa<br />

da farTo sazogadoebas gaekritikebina.<br />

BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />

“seminari adgilobrivi TviTmmarTvelobisTvis”,<br />

quTaisi<br />

16


proeqtis mizani<br />

proeqtiT gaTvaliswinebuli yvela saqmianobis<br />

umTavresi mizani gaxldaT, migve-<br />

Ro ufro gamWvirvale saarCevno procesi,<br />

romelSic CarTuli iqnebodnen qalebi,<br />

eTnikuri umciresobis warmomadgenlebi<br />

da devnilebi. amasTan dakavSirebiT proeqti<br />

aqezebda da mobilizacias uwevda<br />

maT monawileobas arCevnebis procesSi<br />

sxvadasxva doneze, rogorc saparlamento<br />

arCevnebamde, aseve misi mimdinareobis<br />

drosac.<br />

ganxorcilebuli programebis mTavari<br />

mizani iyo <strong>samoqalaqo</strong> ndoba gaeRviveba<br />

iseT marginalur jgufebSi, rogoricaa<br />

eTnikuri umciresobani, devnilebi da<br />

qalebi. amisaTvis gamoyenebuli iyo amomrCevelTa<br />

saganmanaTleblo programebi,<br />

sajaro ganxilvebi da amomrCevelTa mobilizaciaze<br />

mimarTuli media-kampaniebi<br />

sxvadasxva media-saSualebebSi. gamWvirvaloba<br />

da angariSvaldebuleba ndobiT<br />

ganmsWvaluli da motivirebuli eleqtoratis<br />

aRzrdis winapirobaa, amdenad,<br />

proeqtis mimdinareobis mTeli drois<br />

manZilze aqtiurad waxalisdeboda komunikacia<br />

da azrTa gaziareba monawileTa<br />

Soris; kerZod _ amomrCevlebs, <strong>samoqalaqo</strong><br />

sazogadoebis dainteresebul<br />

wevrebsa da politikuri partiebis warmomadgenlebs<br />

Soris.<br />

BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />

“treningebi regionSi mcxovreb<br />

qalTaTvis”, wyaltubo<br />

am konteqstSi arCevnebis win, misi mimdinareobisas<br />

da mis Semdgom, media-dafarvis<br />

xarisxi gadamwyvet rols TamaSobs.<br />

Sesabamisad, proeqti iTvaliswinebda<br />

treningebis Catarebas sxvadasxva mediauwyebebSi<br />

Jurnalisturi reportaJebis<br />

17


momzadebis Temaze. maqsimaluri efeqtis misaRwevad treningebis<br />

monawileTa Semadgenloba mravalferovani iyo, maT Soris iyvnen<br />

erovnul umciresobaTa warmomadgenlebi da iZulebiT gadaadgilebuli<br />

pirebi.<br />

proeqtis saqmianoba mimarTuli iyo marginaluri jgufTa saamomrCevlo<br />

Zalis gazrdisaken, gansakuTrebuli yuradReba eTmobodaT<br />

eTnikur umciresobebs da devnilebs. am jgufebidan SeirCa Sesaferisi<br />

adamianebi, visac CautardaT treningi amomrCevlis uflebebis<br />

da saarCevno proceduraTa Sesaxeb, raTa maT sakuTar garemocvaSi<br />

SeZlebodaT saganmanaTleblo programebis ganxorcieleba.<br />

didi yuradReba daeTmo saqarTveloSi arsebuli im specifikuri<br />

situaciis ganxilvas, romelSic arian qalebi _ amomrCevlebi Tu<br />

politikuri moRvaweebi. sxvadasxva partiebis wevri qalebis dasaxmareblad<br />

gaTvaliswinebuli iyo satreningo programebi. farTo<br />

sazogadoebis mier politikurad aqtiuri qalebis aRiarebis xelSesawyobad<br />

moewyo sajaro ganxilvebi da media-kampaniebi. treningis<br />

kursebis da seminarebis erT-erTi mniSvnelovani aspeqti gaxldaT<br />

is, rom maT eswrebodnen sxvadasxva politikur partiaTa wevri qalbatonebi,<br />

sxvadasxva regionebSi momuSave Jurnalistebi da iuristebi,<br />

romlebic erTobliv strategias SeimuSavebdnen. kursebis Tema<br />

iyo zemoT xsenebuli kampaniebi da saarCevno procesebi, maT Soris<br />

_ partiis programis momzadeba da wardgena.<br />

18


proeqtis Semadgeneli nawilebi<br />

proeqti xuT ZiriTad nawilad iyo gayofili; TiToeuli maTgani<br />

mimarTuli iyo erT calkeul sakiTxze, romlebic erTad saerTo<br />

miznis miRwevas emsaxureboda. TiToeul nawili xorcieldeboda an<br />

romelime partniori organizaciis, an Tavad hainrih biolis fondis<br />

mier. qvemoT mokled aris aRwerili TiToeul am nawilSi warmoebuli<br />

ZiriTadi saqmianobebi.<br />

amomrCevelTa ganaTleba<br />

amomrCevelTa ganaTlebis komponenti momzadda da ganxorcielda<br />

partniori organizaciis, <strong>samoqalaqo</strong> kulturis saerTaSoriso centris<br />

mier; man saqmianobaSi CarTo rogorc sakuTari TanamSromlebi,<br />

aseve asocirebuli trenerebi da konsultantebi. Tavdapirvelad<br />

BHF hainrih biolis fondi (2007): “amomrCevelTa<br />

ganaTlebis programa”, axalqalaqi<br />

SemuSavda kurikulumi trenerTa treningisTvis, romelic saarCevno<br />

proceduraTa teqnikur mxares Seexeboda. treningTa modulebi<br />

Seesabameboda saqarTvelos somexi da azerbaijaneli mosaxleobis<br />

specifikur saWiroebebs. imis gaTvaliswinebiT, rom am TemebSi<br />

mwiria qarTuli enis codna, treningis masalebi maT mSobliur enaze<br />

19


momzadda, xolo Tavad trenerTa treningi rusul enaze warimarTa.<br />

am komponentis farglebSi miznobrivi regionebis - samcxe-javaxe-<br />

Tisa da qvemo qarTlis 14 adgilobriv warmomadgenels (7 somexsa da<br />

7 azerbaijanels) Cautarda trenerTa treningis kursebi TbilisSi.<br />

am treningis msvlelobisas monawileebma SeiZines codna treningis<br />

momzadebis da misi warmarTvis ZiriTadi xerxebis Sesaxeb; siRrmiseulad<br />

gaerkvnen saarCevno proceduraTa sirTuleebSi da moemzadnen<br />

imisaTvis, rom sakuTar regionebSi mosaxleobisTivs miewodebinaT<br />

informacia amomrCevelTa uflebebis Sesaxeb. trenerTa treningis<br />

kursis dasrulebis Semdeg kursdamTavrebulebma Caatares 60 saganmanaTleblo/cnobierebis<br />

asamaRlebeli Sexvedra samcxe-javaxeTisa<br />

da qvemo qarTlis somex da azerbaijanel mosaxleobasTan. amas garda,<br />

uSualod arCevnebis win Catarda kidev 46 damatebiTi Sexvedra.<br />

amomrCevelTa ganaTlebis kampaniis gasaZliereblad axalqalaqSi,<br />

axalcixesa da marneulSi sami Tvis ganmavlobaSi arCevnebis win,<br />

arCevnebis dros da Semdegac, mokle periodSi _ moqmedebda adgilobrivi<br />

sainformacio da sakonsultacio centrebi. isini moqalaqeebs<br />

acnobdnen maT saarCevno uflebebsa da movaleobebs da<br />

sTavazobdnen konsultacias.<br />

amomrCevelTa saganmanaTleblo treningebis da adgilobrivi sakonsultacio<br />

centrebis muSaobis Sedegad samcxe-javaxeTisa da qvemo<br />

qarTlis somexi da azerbaijaneli amomrCevlebi ukeT gaerkvnen<br />

saarCevno procedurebSi da zogadad, demokratiul procesebSi.<br />

proeqtis am nawilis mizani iyo safuZveli Caeyara momavalSi am<br />

miznobrivi jgufebis aqtiuri <strong>monawileobisaTvis</strong> saqarTveloSi<br />

mimdinare demokratiul procesebSi.<br />

genderuli Tanasworoba da qali kandidatebis da politikosebis<br />

SesaZleblobaTa formireba<br />

proeqtis am nawilSi, romelsac erToblivad ganaxorcielebda qal-<br />

Ta sakonsultacio da ganaTlebis saerTaSoriso centri da hainrih<br />

biolis fondi, ZiriTadi yuradReba gamaxvilda qali kandidatebisa<br />

da politikosebisaTvis unarTa formirebisa da SesaZleblobebis<br />

Seqmnis programaze. misi mizani iyo, sxvadasxva geografiuli Tu<br />

eTnikuri warmomavlobis qalebisaTvis saqarTvelos politikur<br />

cxovrebaSi aqtiuri monawileobis SesaZlebloba mieca. programa<br />

xels uwyobda ganxilvis Temebad iseTi sakiTxebis win wamowevas,<br />

20


omelic Seexeboda politikaSi qalTa raodenobas adgilobriv da<br />

erovnul doneebze, agreTve genderuli demokratiis politikas<br />

da standartebs. amomrCevelTa ganaTlebis programis damatebiT<br />

elementad, qali amomrCevlebis motivaciis gazrda xdeboda piaraqciebiT<br />

da qal kandidatebTan da politikosebTan Sexvedrebis<br />

meSveobiT. proeqtis am nawilis mizani gaxldaT, qarTvel qalebSi<br />

gaeCina SegrZneba, rom isini politikuri cxovrebis ganuyofel<br />

nawils Seadgenen, da imavdroulad, daerwmunebinaT isini, gamoeyenebinaT<br />

sakuTari saamomrCevlo uflebebi. proeqtma garkveuli<br />

saxiT SeZlo, Camoeyalibebina TanamSromloba qarTul politikur<br />

partiaTa Soris da saTave daudo genderuli Tanasworobis meqanizmis<br />

miRebas rogorc partiul struqturebSi, aseve maT programebSi.<br />

amave dros, sxvadasxva aqtiobebma SesZina qal amomrCevlebs, kandidatebs<br />

da politikosebs codna, unarebi da pozicia, rom dapirispirebodnen<br />

Sida partiul ierarqebs da sazogadebriv cxovrebaSi sakuTari<br />

adgili daemkvidrebinaT.<br />

BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />

“seminari adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobisTvis”,<br />

axalcixe<br />

Jurnalistebis treningis programa<br />

Jurnalistebis treningis programa SemuSavda da ganxorcielda<br />

<strong>samoqalaqo</strong> kulturis saerTaSoriso centris mier, romelmac ganxorcielebis<br />

procesSi CarTo Tavisi partniori organizacia _ “ka-<br />

21


vkasiis instituti mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebisaTvis”.<br />

proeqtis es nawili iTvaliswinebda kompleqsuri media-kampaniis<br />

Catarebas, rac xels Seuwyobda eTnikuri umciresobis warmomadgeneli<br />

da qali amomrCevlebis monawileobas qarTul politikaSi da<br />

farTo sazogadoebas miznobrivi jgufebis problemebisa da interesebis<br />

Sesaxeb auwyebda. treningSi monawile saqarTvelos sxvadasxva<br />

hainrih biolis fondiHBF (2007): “JurnalistTa treningi”,<br />

bBakuriani<br />

regionebSi moRvawe Jurnalistebi momzaddnen imisaTvis, rom maTi<br />

reportaJebi arCevnebis Sesaxeb miznobrivi jgufebis TvaliT yofiliyo<br />

danaxuli da zogadad maTi mier momzadebuli masala angariSvaldebuli<br />

yofiliyo genderTan da eTnikur urTierTobebTan<br />

mimarTebaSi. monawileebis mier momzadebuli statiebi, romlebic<br />

qalebis, eTnikuri umciresobebisa da devnilebis cxovrebas asaxavda,<br />

adgilobriv gazeTebSi iqna gamoqveynebuli.<br />

arCevnebis sirTuleebs miZRvnili treningebi sagangebod samcxe-javaxeTis<br />

da qvemo qarTlis masmediis warmomadgenlebisTvis tardeboda.<br />

treningis kursi ZiriTadad Seexeboda iseT Temebs, rogoricaa:<br />

22


Tavisufali, samarTliani da demokratiuli arCevnebis saerTaSoriso<br />

standartebi; politikuri CarTulobis sargebeli marginalizebuli<br />

jgufebisaTvis; moqalaqeTa politikuri uflebebi da movaleobebi;<br />

mediis roli arCevnebis periodSi; saarCevno procesebze reporta-<br />

Jis momzadebis ZiriTadi standartebi; umciresobaTa problemebis<br />

media-gaSuqebis mniSvneloba demokratiuli publicistikis ganviTarebis<br />

saqmeSi. somexi da azerbaijaneli Jurnalistebis monawileobis<br />

uzrunvelsayofad kursi tardeboda rogorc qarTul, aseve rusul<br />

enaze.<br />

radganac monawileni sxvadasxva raionebidan iyvnen da gansxvavebuli<br />

eTnikuri warmomavloba hqondaT, am treningma sagrZnobi gavlena<br />

moaxdina eTnikuri Tu genderuli TvalsazrisiT mgrZnobiare masalis<br />

xarisxze sxvadasxva adgilobriv Tu erovnul media-gamoSvebebSi.<br />

piar-kampania marginalur jgufTa warsadgenad<br />

proeqtis es nawili ZiriTadad moamzada da organizeba gauwia “qal-<br />

Ta politikuri resurscentrma”. mas daxmareba gauwia quTaisSi dafuZnebulma<br />

asocirebulma partniorma „Jurnalistebis damoukidebeli<br />

kavSiri“, agreTve politikaSi moRvawe qalebisa da qalTa<br />

organizaciebis qselma. kampaniis mizani iyo, gamWvirvalobisa da<br />

demokratiuli Tanamonawileobis ideis xelSewyoba sruliad saqarTvelos<br />

mosaxleobaSi, gansakuTrebiT _ qalebs, somxebs, azerbaijanelebs<br />

da devnilebs Soris. kampania sazogadoebas acnobda<br />

miznobrivi jgufebis saWiroebebs, xels uwyobda maT monawileobas<br />

saarCevno procesebSi da amkvidrebda marginalur jgufebs, politikosebs<br />

da sazogadoebas Soris dialogs.<br />

miznobrivi jgufebis mimdinare politikuri prioritetebis dasadgenad,<br />

agreTve imis gansasazRvrad, Tu ramdenad Suqdeba xsenebuli<br />

jgufebi qarTul mediaSi, Catarda kvleva da media-analizi. Tormeti<br />

Tvis ganmavlobaSi “qalTa politikuri resurscentri” Tvalyurs<br />

adevnebda qarTul medias, raTa daedgina, Tu ramdenad iyvnen<br />

masSi warmodgenili miznobrivi jgufebi, da media-analizis Semajamebeli<br />

saboloo dokumenti Seedgina. kampaniis specialuri masalebi<br />

(posterebi, broSurebi, flaerebi, video da radio klipebi)<br />

SemuSavda miznobrivi jgufebis saWiroebebis gaTvaliswinebiT da<br />

mTel saqarTveloSi gavrcelda. es saqmianoba mimarTuli iyo amomrCevelTa<br />

mobilizaciisken da cdilobda waeqezebina qalebi, raTa<br />

23


CarTuliyvnen politikur procesebSi.<br />

gansakuTrebuli aqcenti keTdeboda qalebis,<br />

somex da azerbaijanel mosaxleobis<br />

da devnilebis mimarT.<br />

BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />

“sajaro debatebi”, quTaisi<br />

saparlamento arCevnebis wina periodSi<br />

daiwyo da mis Semdeg mcire xans gagrZelda<br />

regularuli tele da radio ganxilvebi.<br />

es ganxilvebi demokratiul faseulobebTan,<br />

samarTlian da gamWvirvale<br />

arCevnebTan, politikur pasuxismgeblobasTan<br />

da mosaxleobis ndobasTan dakavSirebul<br />

sxvadasxva sakiTxebs Seexeboda.<br />

rigi ganxilvebisa gansazRvrulad<br />

iyo mimarTuli eTnikuri umciresobebis,<br />

devnilebisa da qalebis problemebisken.<br />

arCevnebamde radio da telemauwyeblobaSi<br />

gavida reklamebi, raTa miznobrivi<br />

jgufebi mobilizirebuliyo arCevnebSi<br />

monawileobis misaRebad. am programis<br />

farglebSi upiratesoba mieniWa radiogadacemebs,<br />

imisaTvis, rom ukeTesad moecva<br />

saqarTvelos soflad macxovrebeli mosaxleoba.<br />

BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />

“sajaro debatebi”, baTumi<br />

adgilobrivi Temebis unarebisa da<br />

ndobis formireba<br />

proeqtis nawili, romelic adgilobriv<br />

mosaxleTa unarebis ganviTarebasa da<br />

ndobis formirebas Seexeboda, xorcieldeboda<br />

hainrih biolis fondi mier. mis<br />

farglebSi ewyoboda sxvadasxva regioneb-<br />

Si mcxovreb qalTa treningebi, seminarebi<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlebTan,<br />

sajaro debatebi, diskusiebi<br />

mrgvali magidis garSemo, , sazafxulo<br />

skola axalgazrda regionaluri<br />

liderTaTvis, saerTaSoriso konferen-<br />

24


cia da bolos, mTliani proeqtis Semajamebeli saboloo publikacia.<br />

TiToeuli aspeqti mimarTuli iyo qalTa, eTnikuri umciresobis<br />

warmomadgenelTa da iZulebiT gadaadgilebul pirTa unarebis<br />

ganviTarebaze. sasurveli Sedegis misaRwevad SeirCa sagangebo regionebi:<br />

samcxe-javaxeTi (axalcixe da axalqalaqi), qvemo qarTli<br />

(marneuli da bolnisi), Sida qarTli (gori), imereTi (quTaisi da wyaltubo),<br />

aWara (baTumi) da samegrelo (zugdidi).<br />

treningebis pirveli ciklis Sida evaluaciaze dayrdnobiT gamovlinda<br />

am regionebSi mcxovrebi miznobrivi jgufebis winaSe mdgari<br />

specifikuri problemebi. yovel regions gansxvavebuli siZneleebi<br />

da saWiroebani aRmoaCnda. Sedegad modulebi gadaewyo imgvarad,<br />

rom TiToeul regions miewodebina treningebis individualurad<br />

Sedgenili paketi, rac mxolod mocemul regionTan dakavSirebul<br />

specifikur problemebze iyo mimarTuli. magaliTad: axalqalaqSi,<br />

axalcixeSi, bolnissa da wyaltuboSi sustad iyo ganviTarebuli<br />

arasamTavrobo seqtori; aqedan gamomdinare, am raionebSi treningebi<br />

arasamTavrobo organizaciaTa ganviTarebze, strategiul dagegmvasa<br />

da liderobis sakiTxebze iyo fokusirebuli. axalcixeSi,<br />

zugdidSi, baTumsa da quTaisSi ki aqcenti gakeTda solidarobasa<br />

da koaliciuri muSaobis ganviTarebaze. mowveuli eqspertebis mier<br />

SemuSavebul iqna specialuri satreningo modulebi, romlebic exeboda<br />

adgilobriv TviTmmarTvelobaSi warmomadgenlobiTobis genderulad<br />

dabalansebasa da gadawyvetilebis miRebis procesebSi mosaxleobis<br />

CarTulobasTan dakavSirebul sakiTxebs. am aqtiobebis<br />

paralelurad mowyobilma sajaro debatebma da mrgvali magidis<br />

diskusiebma Tavisi wvlili Seitana kritikuli azrovnebis, azrisa<br />

da gamoxatvis Tavisuflebis kulturis safuZvlis SeqmnaSi.<br />

sazafxulo skola komponentis wina aqtiobebidan SerCeuli<br />

monawileebisTvis moewyo. proeqtis am nawilis mimdinareobis man-<br />

Zilze fondis warmomadgenlebis mier SeirCnen monawileebi, romlebic<br />

iqnebodnen <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebis ideebis matareblebi<br />

da Semdgomi ganmaviTareblebi TavianT raionebSi. Sedegad SeirCa<br />

15 monawile axalqalaqidan, axalcixidan, baTumidan, bolnisidan,<br />

goridan, quTaisidan, zugdididan da wyaltubodan. sazafxulo<br />

skola regionaluri liderebisaTvis gayofili iyo sam nawilad,<br />

romelTagan erTi eTmoboda proeqtis menejmentis trenings da<br />

moicavda iseT Temebs, rogoricaa proeqtis Sedgena, proeqtis<br />

25


logikuri matricis SemuSaveba, biujetis Sedgena, monitoringi da<br />

Sefaseba. sazafxulo skolis meore etapze monawileni swavlobdnen,<br />

Tu rogor unda moipovon informacia da ra gziT gamoiyenon igi TavianTi<br />

organizaciebis saWiroebisaTvis. sazafxulo skolis bolo<br />

etapis ganmavlobaSi yuradReba gamaxvilebuli iyo koaliciis Seqmnaze,<br />

liderobasa da lobirebis meqanizmebze.<br />

proeqtis Semajamebeli RonisZieba gaxldaT saerTaSoriso konferencia<br />

“genderuli Tanasworobis gaumjobeseba saqarTveloSi”,<br />

konferenciis pirvel dRes monawileni msjelobdnen kanonproeqtze<br />

genderuli Tanasworobis Sesaxeb, romelic gansaxilvelad<br />

2009 wels waredgina parlaments. konferenciis samuSao jgufebSi<br />

damatebiT oTxi mniSvnelovani Tema ganixileboda. „qalebi politikaSi“<br />

Temis ganxilvisas yuradReba iqna gamaxvilebuli qalis rolze<br />

Tanamedrove politikaSi da saqarTveloSi gadawyvetilebis mimReb<br />

procesebSi qalebis monawileobis SesaZleblobebze. Tema “qalis<br />

roli konfliqtebis daregulirebaSi“ mieZRvna qalis bunebriv,<br />

tradiciul da istoriul rols. xolo Temam „qalTa ekonomikuri<br />

mdgomareobis gaumjobeseba“ dRis wesrigSi daayena qveyanaSi genderuli<br />

problemebis gadaWris aucilebloba, romelic, erTi mxriv,<br />

BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />

“sazafxulo skola regionuli liderebisTvis”,<br />

baTumi<br />

26


ukavSirdeba saxelmwifosa da ojaxis tradiciul modelebs, meore<br />

mxriv ki im axal tendenciebs, romlebic Sromis bazris warmoqmnam<br />

da socialuri uzrunvelyofis sistemaSi momxdarma cvlilebebma<br />

moitana. dabolos, sesia „qali da ganviTareba“ mieZRvna qalis monawileobas<br />

ganviTarebis procesebSi. aRniSnuli sakiTxi ganxilul iqna<br />

sami ZiriTadi perspeqtividan: ganaTleba, bunebrivi resursebi da<br />

sainformacio da sakomunikacio teqnologiebis xelmisawvdomoba.<br />

proeqtis ganxocielebisas warmoiqmna garkveuli siZneleebi,<br />

romelTa mizeziTac zogi aqtioba gadavadda, zogi ki gauqmda. es<br />

sirTuleebi metwilad gamoiwvia politikurma arastabilurobam,<br />

romlis winaswarganWvretac SeuZlebeli iyo. 2007 wlis noemberSi<br />

saqarTveloSi daiwyo masiuri demonstraciebi, amas moyva prezidentis<br />

gancxadeba gadadgomis Sesaxeb da dainiSna vadamdeli saprezidento<br />

arCevnebi, rac daniSnul vadaze, anu 2008 wlis maisze 5 TviT<br />

adre Catarda (Civersi 2009). es garemoeba gansakuTrebiT aisaxa amomrCevelTa<br />

ganaTlebis komponentze. politikurma arastabilurobam<br />

kulminacias rTul winasaarCevno periodSi miaRwia, ramac qali<br />

kandidatebis da politikosebis dawinaurebisaTvis gaTvlili aqtiobebi<br />

Seusabamo gaxada. es aqtiobebi damuSavda da aqcenti gende-<br />

BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />

“saerTaSoriso konferencia”,<br />

Tbilisi<br />

27


ul Tanasworobaze da Tanabar monawileobaze daisva. mogvianebiT,<br />

ruseT-saqarTvelos 2008 wlis omma agvisto-oqtomberSi dagegmili<br />

TiTqmis yvela saqmianoba SeaCera da aman proeqtis Tavdapirveli<br />

vadebi 4 TviT gazarda. miuxedavad amisa, finansebis windaxedulma<br />

marTvam da globaluri krizisiT gamowveulma fasebis klebam Sesa-<br />

Zlebeli gaxada adgilobrivi Temis unarebisa da ndobis formirebis<br />

komponentSi ganxorcielebuliyo iseTi damatebiTi aqtiobebi, rogoricaa<br />

sazafxulo skola.<br />

28


amdenime savele ambavi<br />

jer kidev cota droa gasuli saimisod, rom proeqtis Sedegebze<br />

visaubroT, magram ukve SeiZleba aRvniSnoT ramdenime miRweva, romelic<br />

proeqtis msvlelobisas warmoCinda. qvemoT warmogidgenT<br />

im ramdenime aRmoCenasa da miRwevas, romelic proeqt „<strong>samoqalaqo</strong><br />

<strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“ farglebSi ganxorcielda.<br />

proeqtis erTi nawili im Jurnalistebis momzadebas iTvaliswinebda,<br />

vinc arCevnebs qalebis, eTnikuri umciresobis da devnilebis<br />

TvalTaxedviT gaaSuqebda, da amas garda, moamzadebda arCevnebisas<br />

am jgufebis winaSe mdgari problemebis zogad analizs. proeqti<br />

mizanad isaxavda gansxvavebul jgufTa ideebis warmoCenis da maT<br />

29


problemaTa sxvadasxva perspeqtivaSi ganxilvis gziT Tavisi wvlili<br />

Seetana kritikuli azrovnebis da moqalaqeTa sajaro gamoxatvis<br />

kulturis ganviTarebaSi. Jurnalistebis treningis sesiis<br />

msvlelobisas Seiqmna ramdenime statia, romlebic xazs usvamdnen<br />

genderul, devnilebisa da eTnikuri umciresobis siZneleebs am<br />

miznobrivi jgufebis warmomadgenelTa da mocemuli regionebis<br />

sxva mcxovrebTa perspeqtividan. am publikaciebma, gansakuTrebiT<br />

_ regionebSi, aRniSnul sakiTxebTan dakavSirebiT sazogadoebis<br />

informirebulobis xarisxi gazarda.<br />

JurnalistTa satreningo sesiebis Semdeg daibeWda statebi, romelebic<br />

devnilebis, eTnikur umciresobaTa da regionis sxva moqalaqeTa problemebs<br />

amave miznobrivi jgufebis TvalTaxedvidan aSuqebda. am publikaciebis<br />

Sedegad sazogadoeba, miT ufro, regionebSi, ufro metad<br />

gaTviTcnobierebuli gaxda zemoT aRniSnul sakiTxebSi.<br />

/.../<br />

naTia, 16 wlis: xSiria genderuli uTanasworoba. Tundac, Cveni<br />

raionis magaliTze aviRoT: aq aris gasarTobi saSualebebi, kompiuteruli<br />

TamaSebi, romelsac marto biWebi TamaSoben. gogonebsac<br />

gvaqvs garTobis ufleba.<br />

Tako, 14 wlis: genderuli barieri Semxvedria. magaliTad, roca<br />

banakebSi davdiodi, iq aqtivobebSi meti prioriteti biWebs eni-<br />

Weboda.<br />

zoia, 58 wlis: roca RmerTma qali da mamkaci Seqmna, kacs mianiWa<br />

upiratesoba, romelic pasuxismgeblobasa da mzrunvelobas<br />

iTvaliswinebs. veranairi genderuli Tanasworoba ver Secvlis am<br />

tradicias. miuxedavad imisa, rom qali var, Cemi azriT, mamakacs<br />

meti uflebebi unda hqondes.<br />

Tengo, 30 wlis: genderuli Tanasworoba ar niSnavs feminizms. is<br />

sazRvari, romelic saTuTia, qalma sworad unda gaiaros. marTalia,<br />

qali da mamakaci Tanaswori unda iyos, magram viTarebas gaaCnia,<br />

yvelaferSi ase ar iqneba.<br />

/.../<br />

statia 1: trapaiZe (2008): "qali da mamakaci erTnairi uflebebiT<br />

unda sargeblobdnen", "guria - NEWS"<br />

gansakuTrebiT saintereso iyo 2008 wels regionalur gazeT “guria<br />

- News”-Si gamoqveynebuli qeTi trapaiZis statia. man ganixila gend-<br />

30


eruli uTanasworobis sakiTxebi da aseve, sxvadasxva qveynebis mier<br />

implementirebuli iniciativebi qalsa da mamakacs Soris Tanasworobis<br />

misaRwevad. miuxedavad imisa, rom am iniciativebs mxars uWers<br />

sazogadoeba, problema kvlavac gadauWreli rCeba. amasTanave,<br />

moqalaqeebis mier am sakiTxebis aRqma da maTTan damokidebuleba<br />

sakmaod ara<strong>Tanabari</strong>a da sxvadasxva asakobrov jgufebSi gansxvavebulia.<br />

avtorma gamokiTxa Sida qarTlis mcxovreblebi im mizniT,<br />

raTa daedgina, maTi azriT, unda sargeblobdnen Tu ara qalebi da<br />

mamakacebi <strong>Tanabari</strong> uflebebiT. gamokiTxvebma aCvena is, rom, zogadad,<br />

konsensusia am sakiTxTan dakavSirebiT, magram amasTanave genderuli<br />

uTanasworobis is magaliTebic warmogvidgina, romelebic<br />

yoveldRiur cxovrebaSi gvxvdeba. gansakuTrebiT saintereso iyo<br />

14 wlis Takos pasuxi, romelic acxadebda, rom patriotul banakSi<br />

TamaSebi ufro metad biWebzea orientirebuli (ix. statia 1). Tineijeris<br />

es sayuradRebo SeniSvna SeSfoTebas iwvevs, radgan banakebSi<br />

daufiqreblad dagegmili aqtiobebi genderul uTanasworobas adreul<br />

asakSive nergavs da gogonaTa diskriminacias axdens.<br />

2008 wels gazeT “kaxeTis xmaSi” adgilobrivi respondentebis gamokiTxvis<br />

Sedegad qarTveli da evropeli qalebi erTmaneTs Seadares.<br />

respondentebs ekiTxebodnen, riTi gansxvavdebian erTmaneTisagan<br />

qarTveli da evropeli qalebi. mopasuxeTa azriT, kulturuli<br />

tradiciebi zRudavs qarTveli qalis Tavisuflebas, maSin rodesac<br />

evropeli qalebi sruli TavisuflebiT sargebloben. amasTanave,<br />

maTi TqmiT, Tavisuflebis xarisxze gansxvavebuli sacxovrebeli pirobebic<br />

axdens gavlenas. qarTvel qals xSirad iseT rTul pirobeb-<br />

Si uwevs cxovreba, razedac evropel qals warmodgenac ki ara aqvs.<br />

Tumca, mravali gansxvavebis miuxedavad, qarTveli qalebi Tvlian,<br />

rom ramdenime evropuli Cveuleba misaRebia qarTuli sazogadoebisTvis<br />

da saWiroa Cvens qveyanaSic damkvidrdes.<br />

miRebuli Tvalsazrisis mixedviT, Tu mTavrobaSi qalTa warmomadgenloba<br />

gaizrdeba, qalTa interesebs ufro meti yuradReba mieqceva.<br />

proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />

erT-erTi komponenti am TvalsazriT muSaobas gulisxmobda, es<br />

sakiTxi proeqtis farglebSi JurnalistebTan treningis drosac<br />

ganixiles. satreiningo programaSi CarTulma zugdidelma Jurnalistma<br />

gamoaqveyna statia politikaSi qalTa monawileobis Sesaxeb;<br />

kerZod ki, qalTa CarTulobaze zugdidis politikur cxovrebaSi.<br />

qalTa brZola xmis uflebisTvis, rogorc viciT, saukuneebia rac<br />

31


grZeldeba _ is dasabams 1600 wels iRebs. ocdameerTe saukunis<br />

dasawyisSi qveyanaTa 95%-ma aRiara arCevnebSi qalTa xmis micemis<br />

uflebebi (damenia, 2008:5), magram qalTa monawileoba politikaSi da<br />

maTi warmomadgenloba aRmasrulebel, sakanonmdeblo, Tu sasamarTlo<br />

StoebSi kvlav sakmaod mcirea. zugdidSi qalTa rolze politikaSi<br />

azris gamoxatva sTxoves adgilobriv da devnil mosaxleobas.<br />

umravles SemTxvevaSi, xalxi sakmaod argumentirebulad uWerda mxars<br />

mdedrobiTi sqesis warmomadgenelTa monawileobas politikaSi.<br />

Tumca, amasTanave, gamokiTxulTa SedarebiT mcire nawili Tvlida,<br />

rom “politikaSi qali saWiro ar aris” (ix. statia 2).<br />

monika siWinava: /.../ wavida is dro, roca qali mxolod diasaxlisi<br />

unda yofiliyo. mTavaria, iyo Zlieri adamiani da warmatebuli<br />

qveynis Svili, sqess mniSvneloba ara aqvs. /.../<br />

emzar lomaia, devnili: /.../ qveynis samsaxurSi qalic da kacic unda<br />

iyos, radgan es sakiTxi orive mxares Tanabrad exeba.<br />

ia alfeniZe, devnili: /.../ dRes aucilebelia qalis yofna politikaSi,<br />

radgan qalma kargad icis ojaxis marTva da saxelmwifoc xom<br />

erTi didi ojaxia. /.../<br />

liana sayvareliZe yvelaze cudi is aris, rom qalebi Caerivnen<br />

politikaSi. politikaSi qali saWiro ar aris.<br />

sveta otaCina: /.../ qalis yofna politikaSi stimulia da es saxelmwifos<br />

win waswevs, radgan is aris qveyana, sadac yvelaferi Tanabar<br />

Zalebzea damokidebuli. /.../<br />

statia 2: damenia (2008): “sasurvelia meti qali movides politikaSi”,<br />

“samegrelos qronika”<br />

regionalurma beWdviTma mediam daiwyo im sakiTxebis ganxilvac,<br />

romlebic devnilTa saarCevno molodinebs Seexeboda. erT-erTi<br />

statia am sakiTxebs interviuebis gziT ikvlevda. statiaSi gamoikveTa,<br />

rom devnilebi SeSfoTebas gamoxataven imis gamo, rom saqarTvelos<br />

parlamentSi afxazeTisa da samxreT oseTis maJoritar<br />

deputatebebs ar irCeven. isini fiqroben, rom saWiroa parlamentSi<br />

devnilTa warmomadgenloba, raTa maTi interesebi ufro metad iyos<br />

daculi (ix. statia 3).<br />

32


afxazeTidan devnili mosaxleoba kidev erT arCevnebs xvdeba dapirebebiT.<br />

maT ukve zepirad ician, rom yvela partiis saarCevno programaSi<br />

gamorCeuli adgili uWiravT, rom mTavaria, vinme airCion da,<br />

yvelaferi erTad Tu ar mogvardeba, etapobrivad aucileblad aRmofxvrian<br />

problemebs, es saukeTeso variantia, radgan ramdenime wlis<br />

winaT maT uflebac ki ar hqondaT arCevanis gakeTebisa. kanonmdebloba<br />

maT amjeradac Cagravs, 75 maJoritars Soris afxazeTisa da samaCablos<br />

warmomadgenlebi ar iqnebian. /.../<br />

Tamar guCua, 23 wlis: momavali parlamentisgan velodebi imas, rom<br />

SesakrebTa gadanacvlebiT jami ar icvleba. anu saimedo prognozs<br />

namdvilad ver gavakeTeb. miTumetes, axla, roca maJoritari deputati<br />

afxazeTis warmomadgenlobas ar eyoleba. /.../<br />

eliso xaburzania, 46 wlis: moveli, rom amjerad mainc gaaqtiurdebian<br />

devnilebis problemis mosagvareblad, rom sayofacxovrebo problemebi<br />

mainc mogvardes, cxovrebis ufro kargi pirobebi gvqondes. /.../<br />

lali SamaTava, 43 wlis: bolo periodi did cvlilebebs ar gvTavazobs,<br />

magram mainc ganwyobili xar, rom raRac Seicvalos da Seicvalos sasikeTod.<br />

adamianebi TviTon unda vecadoT, rom es cvlilebebi moxdes.<br />

ver vxedav, rom dRes prioriteti afxazeTia, magram, imedia, xelisufleba<br />

da arCeuli parlamenti gaigeben devnilebis problemebs da<br />

Semobrundebian Cvenken.<br />

xaTuna gogua, 35 wlis: devnilebs arCevnebTan dakavSirebiT amovardnis<br />

periodic gvqonda, radgan arCevnebSi ver vmonawileobdiT, sakanonmdeblo<br />

baza ar arsebobda amisTvis. madloba RmerTs, xelisufleba mixvda,<br />

rom es iyo danaSauli da ukve ramdenime arCevnebia, Cven viRebT monawileobas.<br />

/.../ ver vityvi, rom am arCevnebidan rames velodebi, magram<br />

msurs, ase mainc dadges sakiTxi, Cveni warmomadgeneli parlamentSi<br />

gvyavdes, rom is adamiani pirdapir grZnobdes valdebulebas devnilebis<br />

winaSe. es ar niSnavs, rom afxazeTSi erT an or welSi davbrundebiT,<br />

yvela devnils aqvs ufleba, icxovros adamianur pirobebSi, da es pirobebi<br />

mainc Segviqmnan. es ukve valdebulebaa da xelisuflebam unda<br />

aiRos es valdebuleba sakuTar Tavze, raTa socialur problemebze<br />

mainc gaakeTos aqcenti. me, rogorc devnils, warmomadgeneli unda<br />

myavdes parlamentSi, rom Cemi problemebi mivawvdino. /.../<br />

statia 3: CiniJiSvili (2008): “devnilTa molodini arCevnebidan ar-<br />

Cevnebamde”; ‘postskriptumi’<br />

33


proeqtma „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />

didi mniSvneloba mianiWa im statiebis momzadebas, romlebic<br />

devnilTa arCevnebSi monawileobis problemebs exeboda. amis Sedegad,<br />

yuradReba iqna gamaxvilebuli devnilTa moTxovnebze da aseve<br />

moqalqeTa am jgufis zogad ineteresebze saqarTvelos politikur<br />

cxovrebasTan dakavSirebiT. ramdenime respodentis mier aRiniSna<br />

isic, rom maT arCevnebSi xmis micemis ufleba sacxovrebeli misamar-<br />

Tis registraciasTan dakavSirebuli problemebis gamo dakarges.<br />

1990-iani wlebis konfliqtisa da mis Semdgom periodSi devnilTa<br />

umravlesoba Casaxlebul iqna konfliqturi zonis mimdebare teritoriaze.<br />

droebiTi sacxovrebeli adgili registraciis safuZveli<br />

gaxda. magram, droTa ganmavlobaSi bevrma devnilma socialur-ekonomikuri<br />

mizezebis gamo datova droebiTi sacxovrebeli da sxvagan<br />

gadasaxlda, magram isev pirveladi Casaxlebis adgilas darCa<br />

registrirebuli. swored registraciasTan dakavSirebuli teqnikuri<br />

problemebis gamo, devnilebis nawils arCevnebSi monawileobis<br />

ufleba SeezRuda (ix. statia 4).<br />

/.../<br />

afxazeTis sabediswero movlenebma aiZula leila, Cvil SvilTan<br />

erTad daetovebina soxumi, droebiT galSi, Semdeg cxorowyuSi<br />

cxovrobda. bolos ki ojaxi rusTavSi gadmovida sacxovreblad. /.../<br />

leila Waava: - ltolvilis statusiT cxovreba mtkivneulia,<br />

yovelwuTs gvaxsovs is tragedia, rac gadavitaneT. Tundac is faqti,<br />

rom arCevnebSi ver viRebT monawileobas im ubralo mizezis<br />

gamo, rom Cems sofelSi leisiwWineSi var Cawerili, iq gamgzavreba<br />

Wirs siSoris gamo. rodesac arCevenbSi monawileoba movindome<br />

sacxovrebeli adgilis mixedviT, uari miTxres. aseTive situaciaSi<br />

aRmoCnda Cemi meuRle. 2004 wlis saprezidento arCevnebSi miviReT<br />

monawileoba. wels ki verc saprezidento da verc saparlamento<br />

arCevnebSi ver miveciT xma.<br />

/.../<br />

statia 4: yaralaSvili (2008): “ltolvilTa garkveulma nawilma ar-<br />

CevnebSi monawileoba ver miiRo”, “axali rusTavi”,<br />

saqarTvelos moqalaqeebs Soris arCevnebSi monawileobis dros sir-<br />

Tuleebs marto iZulebiT gadaadgilebuli pirebi ar awydebian. eTnikuri<br />

umciresobebi saqarTvelos ramdenime regionSi xSirad ufro<br />

34


didi problemebis winaSec ki dganan. isini gariyulni arian saqarTvelos<br />

politikuri cxovrebidan da, amave dros, saxelmwifosagan<br />

ver iReben ZiriTad socialur daxmarebas.<br />

BHF hainrih biolis fondi (2008):<br />

“amomrCevelTa ganaTlebis<br />

programa”, axalqalaqi<br />

aRniSnul Temaze statia ganixiles proeqt „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong><br />

Tanaswori monawileobisTvis“ media analizis dokumentSic,<br />

romelic saerTaSoriso konferenciis “genderuli Tanasworobis<br />

gaumjobeseba saqarTveloSi” msvlelobis dros gavrcelda. konferenciis<br />

monawileebma sofel iormuRanlos mkvidrTa problemebi<br />

Seafases, rogorc SemaSfoTebeli da erTmaneTs mouwodes, daxmarebodnen<br />

am sofelSi mcxovreb umciresobis warmomadgenlebs.<br />

iormuRanlo sagarejos raionSi mdebareobs da iq 21 aTasi adamiani<br />

cxovrobs. es sofeli kaxeTSi eTnikuri azerbaijanlebis yvelaze<br />

didi da mWidro dasaxlebaa. aq 800-mde saskolo da amdenive skolamdeli<br />

asakis bavSvia, magram am dasaxlebas jer kidev ar aqvs sabavSvo<br />

baRebi. skola pataraa da yvela moswavles ver itevs. magram yvelaze<br />

SemaSfoTebeli isaa, rom iormuRanlos mosaxleTa umravlesoba<br />

oficialurad arc ki dabadebula, ar gauvliaT registracia sajaro<br />

reestrSi, ar arseboben oficialur statistikaSi da arc dabadebis<br />

mowmobebi aqvT, amitomac, ar SeuZliaT saganmanaTleblo programebiT<br />

sargebloba (ix. statia 5). am bavSvebis <strong>samoqalaqo</strong> aqtiuroba,<br />

gansakuTrebiT ki xmis micemis uflebebi, gaurkvevelia, radgan<br />

dabadebis mowmobis arqona piradobis mowmobis arqonas niSnavs, amis<br />

gareSe ki, cxadia, SeuZlebelia arCevnebSi monawileoba.<br />

35


eTnikuri azerbaijanelebiT dasaxlebul sofel iormuRanloSi<br />

qarTuli baRis gaxsnas im patarebisTvis iTxoven, romlebic oficialurad<br />

arc ki dabadebulan./.../<br />

metrikis gacemaze uari miTxres, radgan bavSvi samSobiaroSi ar ga-<br />

Cenila. aba samSobiaroSi rogor gaCndeboda, fermaSi viyaviT. iq vin<br />

Camovidoda! meorec eqims bebia qali mirCevnia. /.../ mindoda Svilebs<br />

skolaSi evloT da qarTuli eswavlaT. vfiqrobdi, ganaTlebas<br />

miiReben, warmatebuli adamianebi gamovlen-Tqo. gogos bevri<br />

swavla ar unda, ubralod wera kiTxva minda iswavlos, mere unda<br />

davniSnoT da gaTxovdes. ai, biWs ki mindoda kargad eswavla, magram<br />

miTxres - advokats oras ormocdaaTi lario, mere sasamarTlos<br />

baJio. wyalSi fulis gadayraa da sxva araferi. bavSvi xom arsebobs,<br />

amas ra mowmeebi da advokati unda!-brazobs aidani. /.../<br />

qarTulis pedagogebs bavSvebis mSobliuri ena ar esmiT da qar-<br />

Tulsac amitom ver aswavlian. Cveni enis mcodne specialistebia<br />

saWiro da aucilebelia sofelSi qarTuli baRic gaixsnas, es<br />

saqmes namdvilad uSvelis, - fiqrobs soflis uxucesi javaT amiraslanovi<br />

da mas soflis centrSi Sekrebili sxva adgilobrivebic<br />

eTanxmebian. /.../<br />

statia 5: WabaSvili (2008): “umowmobod dabadebulni”, “24 saaTi”<br />

proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobis“ im<br />

wamowyebaTa miuxedavad, romelic xels uwyobda mediaSi qalebis,<br />

devnilebisa da eTnikuri umciresobis sakiTxTa win wamowevas, media-analizma<br />

cxadyo, rom Catarebuli samuSao sakmarisi ar aris (qalTa<br />

politikuri resurscentri 2008). socialur-politikuri da<br />

ekonomikuri problemebi ZiriTadad mxolod adgilobriv mediaSi<br />

Suqdeba. rac niSnavs, rom es problemebi saqarTvelos sxva raionebamde<br />

ver aRwevs. dedaqalaqSi, sadac Tavmoyrilia politikosTa da<br />

gadawyvetilebis mimRebTa umravlesoba, iseve, rogorc regionebSi,<br />

araferi ician Taviani Tanamoqalaqeebis realuri problemebis da<br />

Sexedulebebis Sesaxeb. informaciis simwire gamoixateba araadekvatur<br />

politikur gadawyvetilebebsa da marginalizirebuli jgufebis<br />

ugulvebelyofaSi. proeqtma Tavisi wvlili Cado am siZneleebis gamosworebis<br />

saqmeSi, magram imisaTvis, rom problema qveynis masStabiT<br />

gadaiWras, msgavsi iniciativebi kvlav unda gagrZeldes.<br />

rogorc proeqtis aRwerisas aRiniSna, „amomrCevlis ganaTlebis“<br />

36


programa SemecnebiT kampanias eweoda soflebSi arCevnebis mniSvnelobis<br />

da procedurebis Sesaxeb. am nawilis Sesrulebisas trenerTa<br />

treningebis monawileebi da regionaluri sainformacio da sakonsultacio<br />

gaerTianebebis koordinatorebi daxmarebas uwevdnen<br />

qarTvel amomrCevlebs. amomrCevlis programis Sedegebis Sefaseba<br />

rTulia, magram Sexvedrebis dros gamovlenili ramdenime SemTxveva<br />

gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia. rogorc winaswar iyo navaraudevi,<br />

amomrCeveli arasakmarisad iyo gacnobierebuli amomrCevlis uflebebSi<br />

da arCevnebis dRis procedurebSi. monawileTa umravlesobas<br />

afiqrebda maTi arCevanis konfedincialuroba da xSirad svamdnen<br />

Semdeg kiTxvebs: „SegviZlia, saidumlod davtovoT Cveni arCevani“<br />

„kamera xom ar afiqsirebs Cvens arCevans“ „xom ar davjarimdebiT,<br />

arCevnebSi monawileoba rom ar miviRoT“ da a.S. am safrTxis SiSiT<br />

zogma monawilem uari Tqva programaSi formalur registrirebaze<br />

da fotografs suraTis gadaRebis neba ar darTo (<strong>samoqalaqo</strong> kulturis<br />

saerTaSoriso centri 2009:5). proeqtze momuSave jgufma<br />

eTikuri mosazrebiT dafara am monawileTa vinaoba da maqsimalurad<br />

ecada gaeTvaliwinebina monawileTa Txovnebi. imave eTikuri<br />

mosazrebebiT Tavdapirvelad ganzraxuli 3-4 saaTiani Sexvedrebi<br />

3 saaTamde Seikveca, rac monawileTa saWiroebebze morgebis mizniT<br />

gakeTda. aseT SemTxvevebSi modulebi fokusirebuli iyo ZiriTadad<br />

im sakiTxebze, rac monawileTa umTavresi interesis sagans warmoadgenda.<br />

iyo SemTxveva, rodesac Sexvedraze mosul qalbatons xelebi<br />

comiT hqonda gasvrili, Sin purs acxobda da radganac treningze<br />

agviandeboda, Sua gzaSi miatova saqme, magram mere, mTeli Sexvedris<br />

ganmavlobaSi wuxda, rom momdevno kviris samyofi puri gamocxoba<br />

ver moaxerxa (mamedova 2009). monawileTa mxridan treningebisTvis<br />

aseT mniSvnelobis miniWeba wamaxalisebeli iyo proeqtze momuSave<br />

gundisTvis, magram, amave dros, isini frTxilobdnen disonansi ar<br />

SeetanaT monawileTa yoveldRiuri cxovrebaSi.<br />

amomrCevelTa ganaTlebis programis Sefasebisas, trenerebTan da regionalur<br />

koordinatorebTan Sexvedrebze gamoikveTa, rom mxolod<br />

xangrZlivi dakvirvebis Sedegadaa SesaZlebeli, Sefasdes monawile-<br />

Ta unari, SeiTvison proeqtis am nawiliT miwodebuli informacia da<br />

ufro metad CaerTon politikur cxovrebaSi. miuxedavad amisa, programis<br />

trenerebis angariSebze dayrdnobiT, SeiZleba davaskvnaT,<br />

rom es Sexvedrebi daexmara monawileebs, aRniSnuli sakiTxebi<br />

SeeswavlaT, dafiqrebuliyvnen da emsjelaT maTze. garda amisa, rig<br />

37


soflebsa da dasaxlebebs adre arasdros<br />

swvevia ganviTarebis romelime proeqti,<br />

bevri monawilisaTvis es saganmanaTleblo<br />

Sexvedrebi ama Tu im sajaro saqmianobaSi<br />

CarTvis pirveli gamocdileba aRmoCnda.<br />

BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />

“saerTaSoriso konferencia”, Tbilisi<br />

BHF hainrih biolis fondi (2009):<br />

“saerTaSoriso konferencia”, Tbilisi<br />

sazafxulo skolam, romelic proeqtis<br />

farglebSi moewyo, aCvena, rom qalebi da<br />

axalgazrdebi Zlier mowadinebulni arian,<br />

wamoiwyon da waradginon sakuTari proeqtebi.<br />

maT miecaT SesaZlebloba, eswavlaT,<br />

rogor Camoayalibon, dagegmon da ganaxorcielon<br />

maTTvis saintereso iniciativebi.<br />

regionaluri liderebisTvis mowyobili<br />

sazafxulo skolis erT-erTi wyaltuboel<br />

monawileze, qalbaton lali grigolavaze<br />

imdenad didi STabeWdileba moaxdina<br />

proeqtma, rom gadawyvita sakuTari organizacia<br />

„wyaltubos devnil qalTa kavSiri“<br />

daearsebina. es idea gaCnda wyaltuboSi<br />

Catarebuli treningis dros, romelsac am<br />

regionis mcxovrebi devnili qalebi eswrebodnen.<br />

treningebis es sesia qalTa <strong>iniciativa</strong>Ta<br />

mxardaWeras da sajaro cxovrebaSi<br />

monawileobis misaRebad maT waqezebas isaxavda<br />

miznad. proeqtis am nawilma devnili<br />

qalebis imgvari daintereseba gamoiwvia, rom<br />

qalbatoni lali am iniciativisTvis ufro<br />

konkretuli da organizebuli formis micemaze<br />

dafiqrda. sazafxulo skolis seminarebze<br />

SeZenilma unarebma igi daarwmuna,<br />

rom SeZlebda Camoeyalibebina organizacia<br />

da wamoewyo proeqtebi, romlebic wyaltuboeli<br />

devnili qalebis winaSe mdgar problemebis<br />

gadaWras moemsaxureboda (grigolava<br />

2009). organizaciis mizania, daexmaros<br />

wyaltubos raionSi damkvidrebul iZulebiT<br />

gadaadgilebul pirebs da am daxmarebi-<br />

38


sas aqcenti genderul problemebze dasvas. garda amisa, „wyaltuboel<br />

devnil qalTa kavSiris“ gunds proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori<br />

monawileobisTvis“ debatebi maTi raionisTvis metad saWiro<br />

<strong>iniciativa</strong>d miaCniaT da gegmaven, wyaltuboSi msgavsi debatebi mudmivmoqmedi<br />

gaxadon. organizaciam ukve miiRo finansuri mxardaWera<br />

britanuli saerTaSoriso arasamTavrobo organizacia „resursebis<br />

SeTanxmebisgan“ da adgilobriv municipalitetisagan. dagegmilia<br />

raionSi devnilTa ramdenime dazianebuli droebiTi sacxovreblis<br />

SekeTebis dafinanseba. organizacia agreTve apirebs, Seqmnas samuSao<br />

jgufi, romelic, ZiriTadad, adgilobriv municipalitetTan da sxva<br />

saxelisuflebo organizaciebTan imuSavebs _ koordinirebas gauwevs<br />

devnilTa gansaxlebasTan dakavSirebul sakiTxebs da adgilobrivi municipalitetisagan<br />

gamoiTxovs sajaro informacias adgilobrivi Tu<br />

devnili mosaxlebisTvis saintereso Temebze (grigolava 2009).<br />

konferencia „saqarTveloSi genderuli Tanasworobis saWiroebaTa<br />

pasuxad“ iZleoda rogorc azrTa urTierTgacvlis saSualebas,<br />

aseve codnisa da informaciis gaziarebis SesaZleblobas. am<br />

urTierTobis Sedegad xelisuflebis, saerTaSoriso Tu erovnuli<br />

arasamTavrobo organizaciebis, politikuri partiebis warmomadgenlebi<br />

da damoukidebeli eqspertebi ukeT gaecnen genderul<br />

sakiTxebs. amgvari gaxsnilobis Sedegad dagrovda mniSvnelovani<br />

ideebi da wamoiWra ramdenime saintereso <strong>iniciativa</strong>:<br />

xeli Seewyos saqarTvelos demokratizacias moqalaqeTa (gansakuTrebiT<br />

eTnikuri umciresobebis, devnilebis da qalebis) politikur<br />

cxovrebaSi CarTulobis gaZlierebis gziT, da ara mxolod<br />

arCevnebis periodSi; wamowyebul iqnas damatebiTi proeqtebi, romlebic<br />

msgavs problemebze iqneba orintirebuli, Sedegad gaaZlierdes<br />

proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />

iniciativebi.<br />

xeli Seewyos adgilobriv qalTa sabWoebis Seqmnas, rac politikuri<br />

partiebis da adgilobrivi municipalitetebis yuradRebas<br />

miapyrobs genderul problemebze da xels Seuwyobs qalTa CarTvas<br />

sakadro da safinanso resursebis marTvaSi.<br />

dawinaurdnen qalebi aRmasrulebel, sakanonmdeblo da sasamarTlo<br />

StoebSi.<br />

39


daxmareba gaewios qalTa biznes-iniciativebs mikrofinansuri proeqtebis<br />

meSveobiT. konferenciis msvlelobisas moTxrobili iyo ramdenime<br />

warmatebuli mikrodafinansebis Sesaxeb. gamocdilebac aCvenebs<br />

_ rodesac qalebs eZlevaT SesaZlebloba, Seiswavlon marTvis sabaziso<br />

xerxebi da miiRon sesxi biznes-ideis gansaxorcieleblad, isini umetesad<br />

warmatebiT arTmeven Tavs wamowyebas.<br />

moimatos proeqtebis urTierTobis, TanamSromlobis da gamWvirvalobis<br />

xarisxma, raTa maT ukeT upasuxon genderuli Tanasworobis saWiroebebs.<br />

xeli Seewyos mimdinare proeqtebis sajaroobas eleqtronuli gverdis<br />

http://www.ginsc.net/home.phpoption=allnews&mode=1&lang=en, daxmarebiT,<br />

imisaTvis, rom proeqtebi ukeT iyos erTmaneTTan SeTanxmebuli<br />

da da moxerxdes gamocdilebis gaziareba.<br />

xeli Seewyos genderul Tanasworobaze dafuZnebul ganaTlebas dawyebiT<br />

skolebSi da amaRldes maswavlebelTa kompetencia am sakiTxTan<br />

dakavSirebiT. sajaro skolis monawileoba genderuli Tanasworobis<br />

formirebis procesSi umniSvnelovanes winapirobad iqna aRiarebuli.<br />

xeli Seewyos afxazeTidan da samxreT oseTidan, agreTve _ ruseTsaqarTvelos<br />

omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebul pirebis integracias.<br />

sayovelTaod iqna aRiarebuli: miuxedavad imisa, rom<br />

dResdReobiT mwvavea ruseT-saqarTvelos omis dros devnilTa<br />

daxmarebis aucilebloba, ganviTarebis proeqtebi unda moeridos<br />

90-iani wlebis konfliqtebis da ufro mogvianebiT momxdari movlenebis<br />

Sedegad iZulebiT gadaadgilebul pirTa diferenciacias. am<br />

sakiTxis ugulvebelyofam, SesaZloa, savalalo Sedegebi gamoiRos.<br />

moimatos mamakacTa monawileobam zemoT aRniSnul iniciativebsa<br />

da genderuli Tanasworobis programebSi. es <strong>iniciativa</strong> warmoadgina<br />

batonma mixeil ToqmaziSvilma.<br />

azrTa da gamocdilebis gaziarebisTvis platformis momzadebis<br />

garda, konferenciam xeli Seuwyo ganviTarebis sakiTxebze qalaqad<br />

da soflad momuSave adamianebs Soris kavSirebis damyarebas.<br />

monawileebi raionebidan, arasamTavrobo organizaciebis da<br />

genderze momuSave sxva sainiciativo jgufebis warmomadgenlebi<br />

uCiodnen dedaqalaqel TanamoazreebTan urTierTobis naklebobas.<br />

amis gaTvaliswinebiT, gavrcelda konferenciis monawileTa sakon-<br />

40


taqto informacia. danteresebul pirs SeuZlia, agreTve moiZios<br />

regionaluri proeqtebis koordinatorTa da aqtiur monawileTa<br />

sakontaqto informacia winamdebare gamocemaSi (ix. danarTi 1).<br />

konferenciaze bevri saintereso sityva warmoiTqva. qalbatonma<br />

lela gafrindaSvilma (2009) Tavis gamosvlaSi xazi gausva genderuli<br />

Tanasworobis mniSvnelobas da sazogadoebas mouTxro saqarTveloSi<br />

feministuri moZraobis istoria, amasTan dakavSirebiT<br />

moiyvana citata qalbaton kato miqelaZis mier ekaterine gabaSvilisTvis<br />

1918 wels gagzavnili werilidan.<br />

“veraviTari zemodan boZebuli ufleba Cven ver gvixsnis, Tu<br />

TviT qalebi ar movindomebT Cveni adamianuri pirovnebis<br />

aRdgenas. gadaxedeT Cvens ubadruk cxovrebas, Tu ra cota<br />

sWirdebaT mamakacebs saxelisa da avtoritetis mosapoveblad<br />

da ra didi Sroma da tanjva – qalebs, rom ubralo yuradReba<br />

miiqcion. Cven unda SevqmnaT atmosfera qalTa Semoqmedur<br />

ZalTa da aqtiurobis asaRorZineblad da es moxdeba maSin,<br />

roca qalebi daiswavlian sakuTari Tavisa da urTierT<br />

pativiscemas, romelsac miscems maT sazogadoebrivi<br />

cxovreba. is, vinc dRes iZaxis “sworuflebianni varT”-o<br />

, mas arasodes ganucdia sulieri tanjva Tavisi uuflebo<br />

mdgomareobis gamo.. Cven unda SevqmnaT namdvili sulieri<br />

kavSiri, rom aravitarma winaaRmdegobam ar SegvaSinos da<br />

ar gagvacalkaos. saWiro ar aris simravle ricxvisa. Zala<br />

erTobaSia da ara – ricxvSi...”<br />

kato miqelaZe<br />

zemoT aRwerili gaxlavT is saqmianoba, rasac konkretuli da gazomvadi<br />

Sedegebi mohyva. maTgan gansxvavebiT, debatebsa da mrgvali magidis<br />

Sexvedrebs, rac proeqtis finalur etapebze ganxorcielda,<br />

ver eqneboda monawileebze TvalsaCino gavlena; miuxedavad amisa,<br />

maT imdenad cxoveli interesi aRZres sxvadasxva socialur jgufeb-<br />

Si, rom regionalurma organizaciebma TxovniT mimarTes hainrih biolis<br />

fonds, momaval welsac ganagrZos msgavsi saqmianoba.<br />

41


daskvna<br />

proeqtis „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“<br />

umTavresi mizani gaxldaT, wvlili Seetana saqarTveloSi demokratizaciis<br />

procesSi, moqalaqeTa waqezebiT monawileobis mieRebaze<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi da gansakuTrebiT, qveyanaSi mimdinare<br />

arCevnebSi. proeqti fokusirebuli iyo qarTuli sazogadoebis<br />

yvelaze ufro marginalizebul seqtorze, iseTi rogorebic arian<br />

eTnikuri umciresobebi (azerbaijanelebi da somxebi), devnilebi da<br />

qalebi. miznobrivi jgufis informirebulebis amaRleba sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi monawileobis sakiTxebze xels uwyobda mosaxleobis<br />

CarTvas saqarTvelos sazogadoebriv cxovrebaSi. proeqtis<br />

farglebSi hainrih biolis fondi TanamSromlobda arasamTavrobo<br />

organizaciebTan, xelisuflebis warmomadgenlebTan, politikur<br />

partiebTan da sxva dainteresebul mxareebTan iseT sakiTxebze,<br />

rogoricaa zemoTxsenebuli miznobrivi jgufebis CarTva politikur<br />

procesebSi da sazogadoebisTvis am jgufebis winaSe mdgari<br />

siZneleebis gacnoba. proeqtSi CarTuli iyvnen adgilobrivi municipalitetebic,<br />

riTac miecaT SesaZlebloba, ara mxolod gaeumjobsebinaT<br />

sakuTari Sida kompetencia, aramed waeqezebinaT mTavrobac,<br />

<strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebasTan sxvadasxva sakiTxebze mWidrod eTanamSromla.<br />

orientireba regionebis ganviTarebaze da samuSao jgufebis qselis<br />

Camoyalibeba mTeli qveynis maStabiT proeqtis didi warmatebaa.<br />

didi Zalisxmeva moxmarda proeqtis saqmianobaTa adgilobriv konteqstTan<br />

SeTanxmebis uzrunvelyofas, ris Sedegadac adgilobrivi<br />

resursebi gaxda proeqtis mdgradobis garanti. proeqtis mdgradoba<br />

damatebiT uzrunvelyo hainrih biolis fondis mier programis<br />

nawilebis adgilobrivi SemsruleblebisaTvis gadacemam. iniciativis<br />

ganxorcielebaSi monawile sami partniori organizaciis garda,<br />

42


proeqtSi CarTuli iyo raionuli organizaciebi da adgilobrivad<br />

momzadebuli TanamSromlebi. es strategia gamoyenebuli iyo imisaTvis,<br />

rom adgilobrivebs gasCenodaT proeqtis mimarT kuTvnilebis<br />

gancda, agreTve ganviTarebuliyo regionaluri resursebi da adgilobriv<br />

kadrebis unarebi im imediT, rom proeqtis iniciativebi<br />

momavalSi damoukideblad ganxorcielebas hpovebdnen. amas garda,<br />

raionis mcxovreblebi, ufro iolad erTvebian dialogSi adgilobriv<br />

trenerebTan, rac aqtiobebis Sedegebs zrdis. es gansakuTrebiT<br />

TvalsaCino iyo eTnikuri umciresobebTan Sexvedrebis dros, sadac<br />

adgilobrivad momzadebuli TanamSromlebis CarTva gadamwyvet<br />

rols TamaSobda enis da saerTo kulturuli Tu tradiciuli Rirebulebebis<br />

gamo.<br />

daxmareba yvelaze efeqturi maSinaa, rodesac procesebSi CarTulia<br />

mimRebi qveynis <strong>samoqalaqo</strong> sazogadoebac da kerZo seqtoric (OEekonomikuri<br />

TanamSromlobisa da ganviTarebis organizacia 2005:3). amitomac,<br />

hainrih biolis fondi Seecada, yvela SesaZlebel SemTxveva-<br />

Si ganviTarebis procesis marTvis sadaveebi mimRebi regionebisTvis<br />

gadaeca da Tavad mxolod proeqtis aqtiobebis marTvaSi daxmarebis,<br />

dagegmvis da monitoringis ufleba SeenarCunebina. aman SesaZlebeli<br />

gaxada, proeqts yvelaze ufro marginalizebul jgufebamdec mieRwia<br />

da maqsimalurad angariSvaldebuli gaexada saqarTvelos moqalaqeTa<br />

winaSe. evrokavSiris finansuri mxardaWeriT ganxorcielda<br />

proeqti „<strong>samoqalaqo</strong> <strong>iniciativa</strong> Tanaswori monawileobisTvis“, romelic<br />

mTlianad regionebze iyo orientirebuli da regionebSi mimdinareobda;<br />

Tanac, is adgilobriv resursebze dafuZnda, nacvlad<br />

imisa, rom Tbilisidan yofiliyo marTuli. hainrih biolis fondma<br />

am proeqtiT kidev erTxel cxadyo, regionebSi, adgilobrivi mosaxleebis<br />

mxardamxar muSaobis mniSvnelovneba. fondi SemdgomSic<br />

iTanamSromlebs proeqtis partniorebTan da monawileebTan da ganagrZobs<br />

proeqtis im komponentebis ganxorcielebas, romelTac<br />

didi gamoxmaureba hqondaT.<br />

43


ibliografia<br />

grigolava, lali (proeqtis monawile) intervius Canaweri, 20 noemberi,<br />

2009<br />

damenia, marine (2008): “sasurvelia meti qali movides politikaSi”,<br />

samegrelos qronika, #3, maisi<br />

ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizacia<br />

(2005/2008): parizis deklaracia daxmarebis efeqturobaze da<br />

akras samoqmedo dRis wesrigze, http://www.oecd.org/document/18/0,3343,<br />

en_2649_3236398_35401554_1_1_1_1,00.html, 2009-11-27<br />

mamedova, kamila (treningi trenerTaTvis programis monawile) intervius<br />

Canaweri, 17 noemberi 2009<br />

trapaiZe, qeTi (2008):“qali da mamakaci erTnairi uflebebiT unda<br />

sarGeblobdnen“, guria- NEWS, 21 aprili<br />

qalTa ganaTlebisa da informaciis saerTaSoriso centri (2009):<br />

daskvniTi angariSi 2007-2009: amomrCevelTa ganaTleba da JurnalistTa<br />

satreiningo programa<br />

qalTa politikuri resurs centri (2008): tele da beWdviTi mediis<br />

monitoringi: saparlamento arCevnebi 2008, dekemberi<br />

yaralaSvili, nino (2008): “ltolvilTa garkveulma nawilma arCevnebSi<br />

monawileoba ver miiRo”, axali rusTavi, 25 agvisto<br />

CiniJiSvili, maka(2008): “devnilTa molodini arCevnebidan arCevnebamde”,<br />

postskriptumi #15, 21-27 aprili<br />

Civers, s. j. (2009): “alyaSi myofi saqarTvelos prezidenti niSnavs<br />

arCevnebs”, niu iork Taims, 9 noemberi<br />

WabaSvili, nino (2008): “umowmobod dabadebulni”, 24 saaTi, 27 marti<br />

hainrih biolis fondi (1997): misiis xedva, http://www.boell.de/foundation/<br />

about-us-2188.html, 2009-11-9.<br />

hainrih biolis fondi (2009): genderuli Tanasworobis gaumjobeseba<br />

saqarTveloSi saqarTveloSi, q-ni lela gafrindaSvilis sityva, sakonferencio<br />

masalebi<br />

------ (2008): “riT gansxvavdeba evropeli da qarTveli qali erTmane-<br />

Tisagan“, kaxeTis xma, 29 ivlisi<br />

44


danarTi 1: kontaqtebi<br />

adgilobrivi Temebis unarebis da ndobis formireba<br />

samcxe-javaxeTi<br />

axalqalaqi<br />

lela WinWarauli 899 569848 lelatchin@yahoo.com qarTuli skolis direqtori,<br />

regionaluri koordinatori<br />

jenara petrosiani 895 532508 jenji@mail.ru regionaluri treneri<br />

nino macukatovi 895 956291 maswavlebeli<br />

larisa karoiani 893 734959 rusuli skolis direqtori<br />

maia armaum 899 116333 monawile<br />

irina aleliSvili 893 474941<br />

maswavlebeli<br />

axalcixe<br />

gia andRulaZe 899 54 02 91 gandguladze@gmail.com demokrat-mesxTa kavSiri<br />

regionaluri koordinatori<br />

guliko beqauri 899 193334 bguliko@mail.ru qalTa regionaluri centri<br />

xatia jaSiaSvili 899 928907 saqarTvelos zrdasrulTa<br />

ganaTlebis asociacia<br />

xaTuna xmalaZe 899 177211 khatuna.9779@yahoo.com garemos dacvis<br />

regionaluri sammarTvelo<br />

qvemo qarTli<br />

bolnisi<br />

marina bJalava 893 123893 Mbjalava@mail.ru asociacia "qali da samyaro"<br />

marneuli<br />

kamila mamedova 899 178029 axalgazrda demokratTa<br />

kavSiri “momavali”<br />

Sida qarTli<br />

gori<br />

marine mRebriSvili 899 534035 contact@biliki.ge sazogadoeba “biliki”<br />

45


aWara<br />

baTumi<br />

nino gabunia<br />

893 257040 womenprogress@yahoo.com kavSiri “progresi”<br />

regionaluri koordinatori<br />

SoTa maxaraZe 899 752062 shota.m@mail.ru samedicino fsiqologiuri<br />

centri “Tanadgoma”<br />

naTia xarati 899 502512 samedicino fsiqologiuri<br />

samegrelo<br />

centri “Tanadgoma”<br />

zugdidi<br />

xaTuna beWvaia 899 966744 tanaziari@hotmail.com reabilitaciisa da gnavi-<br />

Tarebis saqvelmoqmedo<br />

cnetri “Tanaziari”<br />

nana Todua 877 446444 nanatodua@gmail.com asociacia merkuri<br />

imereTi<br />

quTaisi<br />

Tamriko elbaqiZe 893 151335 tamrielb@gol.ge fondi "afxazinterkonti"<br />

regionaluri koordinatori<br />

mariana loTiaSvili 871 557177 m.lotiashvili@mail.ru kavSiri qalebis socialuri<br />

ganaxlebisTvis<br />

esma naWyebia 893 718361 e_nachkebia@yahoo.com klubi “Cveni xedva”<br />

xaTuna bucxrikiZe 893 521900 xatuna_b@mail.ru asociacia saCino<br />

TamTa basilaZe 893 167671 tamta_esd@yahoo.com meriis axalgazrdobis<br />

saqmeTa samsaxuri<br />

wyaltubo<br />

lali grigolava 899 712674 l.grigolava@mail.ru "devnil qalTa kavSiri"<br />

lela JorJoliani 899 456871<br />

liana abulaZe 899 188479<br />

46


Jurnalistebis treningis programa<br />

Tbilisi<br />

Tamuna xomeriki 893 511191 Khomeriki_tamuna@yahoo.com radio “mwvane talRa”<br />

sainformacio samsaxuri<br />

nino korZaia 877 500946 Axali_rustavi@yahoo.com telekompania “mze”, qvemo<br />

qarTlis korespodenti<br />

samcxe-javaxeTi<br />

axalcixe<br />

oTar maWaraSvili 8 99 68 67 66 lion-king-otari@rambler.ru damoukidebeli<br />

Jurnalisti<br />

gvanca gogolaZe 8 55 63 12 44 mesxeTis eqspresi<br />

naTia nebieriZe 8 98 53 62 53 gvirila2@rambler.ru samxreTis karibWe<br />

gulo koxoZe 8 93 10 41 70 guloge@rambler.ru samxreTis karibWe<br />

ekaterine beriZe 8 99 51 38 74 tv_eka@mail.ru elekompania imperia<br />

ninowminda<br />

anna mRdesiani 899-48-96-97 anjutka-m@rambler.ru ninowmindis saTemo radio<br />

karina Rarsliani 895-56-41-74 kara-2286@mail.ru ninowmindis saTemo radio<br />

xanum xaCatrian 8 95 73 04 63 ninowmindis saTemo radio<br />

qvemo qarTli<br />

bolnisi<br />

marika wiqoriZe 8 93 68 42 22 mariko78@mail.ru taimeri<br />

dmanisi<br />

Tea Cxetiani 898 510766 chocho_83@mail.ru GgazeTi “taimeri’’<br />

marneuli<br />

eivaz gaxraniani 893 69 0196 eivaz-g@yandex.ru gazeTi “taimeri’’<br />

rusTavi<br />

maia otiaSvili 8 95 51 97 55 m.otiashvili@mail.ru taimeri<br />

Tea gigauri 8 93 20 81 84 Tamo8888@mail.ru qvemo qarTlis tele-radio<br />

kompania “IV arxi”<br />

Tamar kvantaliani 8 93 32 62 57 tamokvantaliani@mail.ru gazeTi “axali rusTavi”<br />

47


amomrCevelTa ganaTlebis programa<br />

samcxe-javaxeTi<br />

axalcixe<br />

eka abaSiZe 899 90 27 41<br />

neli lomiZe 893 51 38 61<br />

ana xaCaturiani 855 60 68 02<br />

zarine saponjiani 893 12 00 35<br />

gaiane saponjiani 855 20 33 14<br />

axalqalaqi<br />

marika vaxtangisSvili 855 64 80 33<br />

jenera petrosiani 895 53 25 08<br />

nazeli demurCiani 899 11 72 68<br />

ninowminda<br />

narine ginosiani 899 54 91 15<br />

julieta vardaniani 855 49 13 27<br />

qvemo qarTli<br />

gardabani<br />

qerimovi nana 893 10 45 44<br />

zaxrabovi qristina 855 33 43 44<br />

ibragimova maiko 855 54 85 58<br />

sabina bairamova 858 53 03 23<br />

lia darsaveliZe-nasibova 893 12 86 55<br />

runar guseinovi 897 00 02 13<br />

ulvi musaeva 895 37 89 09<br />

karolina koCova 899 45 42 14<br />

marneuli<br />

omar muradasilovi 893 97 17 23<br />

mamedova kamila 899 17 80 29<br />

marina saakiani 895 79 58 99

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!