08.01.2015 Views

sabunebismetyvelo mecnierebebi maswavleblis profesiuli standarti ...

sabunebismetyvelo mecnierebebi maswavleblis profesiuli standarti ...

sabunebismetyvelo mecnierebebi maswavleblis profesiuli standarti ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>maswavleblis</strong><br />

<strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong><br />

<strong>mecnierebebi</strong><br />

(sabazo da saSualo safexuri)<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

2008 weli<br />

(pirveli redaqcia)<br />

1


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

2


sabazo an/da saSualo safexuris <strong>sabunebismetyvelo</strong><br />

<strong>mecnierebebi</strong>s <strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> unar-Cvevebi<br />

movlenis arsis<br />

warmoCena.<br />

gansazRvra da movlenebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebis<br />

kvlevis sagnis gansazRvra da misi Seswavlis etapebis gamoyofa.<br />

obieqtis an movlenis Sesaswavlad monacemebis sxvadasxva wyarodan/saSualebiT<br />

(mag. eqsperimentis, uSualo dakvirvebis an sainformacio wyaroebidan) mopoveba.<br />

monacemebis klasificireba (daxarisxeba) sxvadasxva parametris mixedviT da mona-<br />

cemebis sxvadasxva saxiT (formiT, xerxiT) warmodgena.<br />

kvlevis Sedegebis analizi da Sefaseba.<br />

struqturebis da procesebis modelireba.<br />

praqtikul samuSaoebTan dakavSirebuli risk-faqtorebis gansazRvra da prevencia.<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong>s ganviTarebis mniSvnelovani etapebis ganxilva<br />

zogad istoriul WrilSi.<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> sferoSi arsebuli codnis gamoyeneba yoveldRiur cxovreba-<br />

Si.<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> problemebis mdgradi ganviTarebis kuTxiT ganxilva.<br />

mecnieruli aRmoCenebis Sedegebis dadebiTi da uaryofiTi gavlenis Sefaseba.<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong>s dakavSireba sxva saswavlo disciplinebTan.<br />

mecnieruli terminologiiT metyveleba (weriTi da zepiri).<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> problemebis gadaWrisas saTanado maTematikuri operaciebis<br />

gamoyeneba.<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

3


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

sabazo an/da saSualo safexuris <strong>sabunebismetyvelo</strong><br />

<strong>mecnierebebi</strong>s <strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> codna<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong>s Seswavlis obieqtebi da miznebi<br />

bunebismetyvelebis adgili mecnierebaTa sistemaSi<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> ideebis Camoyalibebis (formirebis) istoria<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> mecnieruli cnebebi da terminebi<br />

kvlevis meTodebi<br />

kvleva da misi etapebi. cda (damokidebuli da damoukidebeli cvladebi, monacemebi,<br />

sakontrolo cda, ganmeorebiTi cda, cdis oqmi). monacemebis mopovebis gzebi<br />

(cda/eqsperimenti, dakvirveba, gamokiTxva (kiTxvari), informaciis moZieba (interneti,<br />

samecniero literatura da sxva)).<br />

struqturebis da procesebis modelebi<br />

usafrTxoebis wesebi<br />

mdgradi ganviTarebis koncefcia<br />

jansaRi cxovrebis wesis ZiriTadi debulebebi<br />

4


iologia<br />

biologiis Seswavlis obieqti<br />

cocxali sistemebi. Ria, TviTmaregulirebeli, TviTwarmomqmneli sistemebi.<br />

sicocxlis ZiriTadi niSnebi<br />

struqturuli organizacia, sunTqva, gamoyofa, gaRizianebadoba, zrda-ganviTareba,<br />

gamravleba, garemosTan adaptacia.<br />

cocxali sistemebis organizaciis doneebi<br />

molekuluri, ujreduli, qsoviluri, organizmuli, saxeobrivi, ekosistemuri,<br />

biosferuli.<br />

ujredi _ struqturuli erTeuli<br />

ujredis qimiuri Sedgeniloba. araorganuli (wyali, mineraluri marilebi) da<br />

organuli (cilebi, lipidebi, naxSirwylebi, nukleinis mJavebi) nivTierebebi. maTi<br />

struqtura, Tvisebebi, biologiuri roli. ujredebis mravalferovneba (prokariotuli,<br />

eukariotuli). sicocxlis araujreduli formebi _ virusi. agebuleba,<br />

struqturuli erTeulebi, funqciebi.<br />

nivTierebaTa cvla ujredSi<br />

anaboluri da kataboluri reaqciebi. glukozis daSla. glikolizi, duRili,<br />

sunTqva. atf-s sinTezi.<br />

fotosinTezi. qemosinTezi. matriculi tipis reaqciebi _ replikacia, translacia,<br />

transkrifcia.<br />

ujredi _ organizmis zrdisa da gamravlebis safuZveli<br />

ujredis sasicocxlo cikli. interfaza. sxvadasxva saxis ujredebis (prokariotuli,<br />

eukariotuli _ somaturi, sasqeso) gayofa. mitozi. meiozi. memkvidruli<br />

informaciis gadacemis meqanizmebi. am procesebis biologiuri roli.<br />

ujredebis specializacia<br />

qsovilebi, qsovilTa tipebi (mcenareebsa da cxovelebSi). struqturuli Taviseburebebi,<br />

maTi funqciebi.<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

organizmebis gamravleba da ganviTareba<br />

ontogenezi. embrionuli da postembrionuli ganviTareba.<br />

organizmis gamravlebis formebi. usqeso gamravleba. sqesobrivi gamravleba. par-<br />

Tenogenezi. TaobaTa monacvleoba.<br />

memkvidreobiTobisa da cvalebadobis kanonzomierebebi<br />

qromosomebi, genebi. memkvidreobiTobis molekuluri safuZveli. genotipi da fenotipi.<br />

aleluri da araaleluri genebi. dominanturi da recesiuli niSan-Tvisebebi.<br />

sruli da arasruli dominireba. mendelis kanonebi. morganis kanoni. cvalebadobis<br />

formebi _ memkvidruli da modifikaciuri. genetikuri anomaliebis Sedegebi.<br />

5


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

seleqcia<br />

seleqcia da misi meTodebi. genuri inJineria. bioteqnologia.<br />

organizmTa mravalferovneba<br />

sistematika. klasifikaciis principebi. msxvili taqsonomiuri erTeulebis (samefo,<br />

tipi, klasi) damaxasiaTebeli niSnebi (agebuleba, sasicocxlo procesebi). tipobrivi<br />

warmomadgenlebi. saqarTvelos biomravalferovneba.<br />

adamianis anatomia da fiziologia<br />

organoebi da organoTa sistemebi, agebuleba, funqciebi. nivTierebaTa cvla,<br />

kveba, sunTqva, nivTierebaTa transporti, gamoyofa, nervuli da humoruli regulacia,<br />

gamravleba da ganviTareba, higiena da janmrTeloba.<br />

organuli samyaros ganviTarebis Teoriebi<br />

sicocxlis warmoSobis Teoriebi. evoluciuri Teoriis argumentebi. evoluciis<br />

mamoZravebeli Zalebi. evoluciis Sedegebi. makroevolucia, mikroevolucia. saxeoba,<br />

populacia. anTropogenezi.<br />

ekosistema<br />

misi struqtura. bioturi da abioturi komponentebi. nivTierebaTa wrebrunva da<br />

energiis gadacema. producentebi, konsumentebi, reducentebi, kvebiTi kavSirebi,<br />

organizmebze moqmedi faqtorebi _ bioturi, abioturi, anTropogenuri. organizmebs<br />

Soris arsebuli urTierTobis formebi. bunebrivi da xelovnuri ekosistemebi.<br />

biosfero.<br />

garemos dacva<br />

adamiani da garemo. globaluri da lokaluri ekologiuri problemebi. saerTaSoriso<br />

garemosdacviTi konvenciebis mniSvneloba.<br />

maTematikuri aparati<br />

namdvil ricxvebze moqmedebebis Sesruleba sxvadasxva xerxiT. raodenobebis Sedarebis<br />

da Sefasebis sxvadasxva xerxi. fizikur sidideTa sxvadasxva erTeulis<br />

erTmaneTTan kavSiri. albaTobis Teoriis elementebi (genetikur amocanebTan kav-<br />

SirSi). funqciaTa Tvisebebi. monacemTa warmodgenis formebi (sia, cxrilebi, grafikebi,<br />

diagramebi).<br />

6


fizika<br />

kinematikis safuZvlebi<br />

moZraobis saxeebi (wrfivi, mrudwiruli, rxeviTi, brunviTi). traeqtoria, gadaadgileba,<br />

wrfivi Tanabari moZraobis siCqare, saSualo da myisi siCqare, moZraobis<br />

fardobiToba, siCqareTa Sekreba. wrfivi TanabaraCqarebuli moZraoba. aCqareba,<br />

siCqare da gadaadgileba TanabaraCqarebuli moZraobis dros. mrudwiruli mo-<br />

Zraoba, siCqare da aCqareba mrudwiruli moZraobis dros.<br />

urTierTqmedeba meqanikaSi<br />

sxeulTa urTierTqmedeba, Zala. simZimis, xaxunis (uZraobis da srialis), drekadobis<br />

Zalebi, hukis kanoni. niutonis kanonebi, masa _ inertulobis sazomi. masa da wona.<br />

simkvrive. msoflio mizidulobis kanoni. sxeulis impulsi, impulsis mudmivobis<br />

kanoni, reaqtiuli moZraoba. simZimis centri, wonasworoba (mdgradi, aramdgradi,<br />

ganurCeveli). Zalis momenti, martivi meqanizmebi. meqanikuri muSaoba da simZlavre.<br />

cvladi Zalis muSaoba. potenciuri da kinetikuri energia, erTi saxis energiis gadasvla<br />

meoreSi, energiis mudmivobis kanoni meqanikaSi. teqnologiuri procesebis<br />

ganviTareba (safreni aparatebi, manqanebi da sxva), kavSiri meqanikis kanonebTan.<br />

meqanikuri rxevebi da talRebi<br />

meqanikuri rxeva, harmoniuli rxevis gantoleba, rxevis maxasiaTebeli parametrebi.<br />

Tavisufali rxeva, iZulebiTi rxeva, rxevis mileva, rezonansi. ganivi da grZivi<br />

talRa, talRis sigrZe, talRis siCqare. arekvla, difraqcia, interferencia. bgera,<br />

bgeris wyaroebi, bgeris warmoqmna, gavrceleba da aRqma. bgeriTi signalebis<br />

gadacema da miReba organizmebSi, smenis organoebi. eqos warmoqmna. xmamaRloba,<br />

tonis simaRle. ultrabgera da infrabgera. dopleris efeqti.<br />

hidro- da aerostatika, hidrodinamika<br />

wneva. airis wneva, wneva siTxeebSi, paskalis kanoni. hidravlikuri manqana. atmosferuli<br />

wneva, toriCelis cda. amomgdebi Zala, arqimedes kanoni, sxeulTa curvis<br />

pirobebi. siTxeTa dineba, bernulis kanoni. laminaruli da turbulenturi dineba.<br />

kapilaruli movlenebi, zedapiruli daWimuloba, siblante.<br />

optika<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

sinaTlis sxivis gavrcelebis kanonzomierebebi, arekvla, gardatexa, sruli Sinagani<br />

arekvla, STanTqma, dispersia. sxivTa svla Cazneqil da amozneqil linzebSi,<br />

brtyel, Cazneqil da amozneqil sarkeebSi. gamosaxulebis ageba linzaSi da<br />

brtyel sarkeSi. Txeli linzis formula, linzis gamadidebloba. Tanamedrove optikuri<br />

sistemebi, maTi muSaobis principi. mxedveloba da mxedvelobis organoebi,<br />

axlomxedveloba da Sorsmxedveloba, mxedvelobis gaumjobesebis gzebi. fotometria,<br />

sinaTlis Zala, ganaTebuloba. sinaTlis gavrcelebis siCqare (sxvadasxva<br />

mecnieris mier Catarebuli gazomvebi). sinaTlis talRuri buneba, sinaTlis eleqtromagnituri<br />

Teoria. fotoefeqti, fotonebi, sinaTlis kvanturi buneba.<br />

siTburi movlenebi<br />

molekulur-kinetikuri Teoriis ZiriTadi debulebebi. molekulur-kinetikuri<br />

Teoriis ZiriTadi gantoleba, temperatura. nivTierebis agregatuli mdgomareobebi,<br />

gadasvla erTi agregatuli mdgomareobidan meoreSi. fizikuri maxasiaTe-<br />

7


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

blebis cvlileba nivTierebis agregatuli mdgomareobebis cvlilebis dros. Tbogamtarebi<br />

da Tboizolatorebi, Tboregulaciis meqanizmebi organizmebSi. nivTierebaTa<br />

siTburi gafarToeba, wylis anomalia. siTbos raodenoba, kuTri siTbotevadoba.<br />

gamyareba-dnoba, aorTqleba-kondensacia, duRili, duRilis temperatura,<br />

najeri orTqli, najeri orTqlis wnevis damokidebuleba temperaturaze.<br />

dnobis da orTqladqcevis kuTri siTbo, dnobisa da orTqladqcevisaTvis saWiro<br />

siTbos raodenoba. wvis siTbo, siTburi Zravebi (Sigawvis Zrava, turbina), Zravis<br />

mqk. siTburi energiis gadacemis gzebi (konveqcia, gamosxiveba, gamtarebloba).<br />

idealuri airi<br />

idealuri airis mdgomareobis gantoleba, idealuri airis kanonebi. Sinagani energia.<br />

Termodinamikis I da II kanoni, Seqcevadi da Seuqcevadi procesebi, entalpia.<br />

absoluturi temperatura, absoluturi nuli.<br />

myari sxeulis Tvisebebi<br />

myari sxeulis meqanikuri Tvisebebi. deformacia, deformaciis saxeebi. simtkice,<br />

simtkicis zRvari.<br />

eleqtrostatika<br />

orgvari eleqtruli muxti. muxtis mudmivobis kanoni. sxeulTa damuxtva gavleniT<br />

da xaxuniT. eleqtruli veli, el. velis Zalwirebi. damuxtuli sxeulebis<br />

urTierTqmedeba. el. movlenebi bunebaSi. kulonis kanoni, dieleqtrikuli SeRwevadoba.<br />

el. velis daZabuloba, superpoziciis principi. el. velis potenciali,<br />

potencialTa sxvaoba. eleqtrotevadoba, kondensatori, brtyeli kondensatoris<br />

eleqtrotevadoba.<br />

eleqtruli deni<br />

eleqtruli deni. eleqtrogamtarebi da izolatorebi. denis wyaroebi. standartuli<br />

eleqtroduli potenciali. galvanuri elementi. denis Zala, Zabva, gamtaris<br />

winaRoba, winaRobis damokidebuleba temperaturaze. omis kanoni wredis<br />

ubnisaTvis. gamtarTa paraleluri da mimdevrobiTi SeerTeba. denis muSaoba da<br />

simZlavre. denis wyaros emZ, omis kanoni sruli wredisaTvis. denis siTburi da<br />

qimiuri moqmedeba. eleqtruli deni siTxeSi, airSi da vakuumSi. eleqtrolituri<br />

disociaciis Teoria, disociaciis xarisxi da mudmiva. eleqtrolizis kanonebi,<br />

eleqtroqimiuri ekvivalenti. naxevargamtari, el. deni naxevargamtarSi.<br />

magnituri veli<br />

magnituri veli, velis Zalwirebi, denis magnituri moqmedeba, deniani gamtarebis<br />

urTierTqmedeba. magnituri velis induqcia, magnituri nakadi, amperis Zala.<br />

lorencis Zala. cvladi deni, cvladi denis generatori. el. magnituri induqciis<br />

movlena, lencis wesi. TviTinduqcia, induqciuroba. transformatori, el. energiis<br />

gadacema da ganawileba. magnituri velis energia. rxeviTi konturi, energiis<br />

gardaqmna rxeviT konturSi. cvladi eleqtruli veli, eleqtromagnituri talRa,<br />

eleqtromagnituri talRebis skala.<br />

fardobiTobis Teoria<br />

8<br />

fardobiTobis Teoriis ZiriTadi elementebi, misi Seqmnis mniSvneloba. Tanamedrove<br />

sakomunikacio sistemebis moqmedebis principi. lazeris moqmedebis principi.


atomuri da birTvuli fizika.<br />

rezerfordis cda, atomis planetaruli modeli, periodulobis kanoni da perioduli<br />

sistema. boris postulatebi. atomis birTvis aRnagoba, protonisa da neitronis<br />

aRmoCena. bunebrivi radioaqtivoba. α, β da γ gamosxiveba. radioaqtiuri<br />

gamosxivebis biologiuri zemoqmedeba, radioaqtiuri daSlis kanoni, naxevardaSlis<br />

periodi. izotopebi. birTvuli Zalebi, birTvuli reaqtori. jaWvuri reaqcia.<br />

TermobirTvuli reaqciebi. elementarul nawilakTa da urTierTqmedebaTa<br />

Tanamedrove klasifikacia.<br />

maTematikuri aparati.<br />

moqmedebebi namdvil ricxvebze. fizikur sidideTa sxvadasxva erTeulis erTmaneTTan<br />

kavSiri. raodenobebis Sedarebis da Sefasebis sxvadasxva strategia. moqmedebebi<br />

veqtorebze. ricxviTi mimdevrobebis, mwkrivebisa da funqciaTa Tvisebebi.<br />

diferencialuri da integraluri aRricxvis safuZvlebi. monacemTa warmodgenis<br />

formebi (cxrilebi, grafikebi, diagramebi).<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

9


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

qimia<br />

nivTierebis qimiuri arsi, narevi da naerTi<br />

bunebaSi gavrcelebuli nivTierebebi, xelovnurad miRebuli nivTierebebi da maTi<br />

daniSnuleba. nivTierebebis gasufTavebis xerxebi. dispersiuli sistemebi: heterogenuli<br />

da homogenuri narevebi. narevis komponentebad dayofa, Tvisebrivi da<br />

raodenobrivi Sedgenilobis dadgena. qimiuri analizis meTodebi: gravimetria,<br />

titrimetria, fotometria.<br />

xsnarebi<br />

heterogenuli da homogenuri xsnarebi (suspenzia, emulsia, WeSmariti xsnari). koloiduri<br />

xsnarebi (geli da zoli). xsnadoba da xsnadobaze moqmedi faqtorebi<br />

(temperatura, wneva, xsnadobis koeficienti). gaxsnili nivTierebis koncentraciis<br />

gamosaxvis xerxebi (nivTierebis masuri wili, moluri koncentracia).<br />

martivi da rTuli nivTierebebi<br />

martivi da rTuli nivTierebebi, alotropia. metalebi da arametalebi. oqsidebi,<br />

fuZeebi, mJavebi da marilebi, maTi miRebis xerxebi da Tvisebebi. kavSiri sxvadasxva<br />

klasis naerTebs Soris.<br />

nivTierebis raodenoba<br />

moli. avogadros kanoni. airis moluri moculoba. airis fardobiTi simkvrive.<br />

airTa kanonebi. idealuri airis ZiriTadi gantoleba da misi gamoyeneba.<br />

qimiuri reaqciebis klasifikacia<br />

qimiuri reaqciebis klasifikacia steqiometriis, siTburi efeqtis, Jangva-aRdgenis<br />

da Seqcevadobis mixedviT. qimiuri reaqciis siTburi efeqti, enTalpia, ekzo-<br />

Termuli da endoTermuli reaqciebi. qimiuri reaqciis myisieri da saSualo siCqare.<br />

qimiuri reaqciis siCqareze moqmedi faqtorebi. qimiuri reaqciis rigi. moqmed<br />

masaTa kanoni. katalizi da katalizatori. fermentebi, maTi biologiuri roli.<br />

Seqcevadi da Seuqcevadi reaqciebi. qimiuri wonasworoba. wonasworobis mudmiva.<br />

qimiur wonasworobaze moqmedi faqtorebi. le-Satelies principi. Jangva-aRdgenis<br />

reaqciebi, maTi klasifikacia. Jangva-aRdgeniTi reaqciebis tolobebis Sedgena.<br />

eleqtrolituri disociaciis Teoria<br />

eleqtrolituri disociacia, eleqtrolitebi da araeleqtrolitebi. tuteebis,<br />

mJavebisa da marilebis eleqtrolituri disociacia. fuZeebi, mJavebi protolituri<br />

Teoriis mixedviT. eleqtrolituri disociaciis xarisxi da disociaciis<br />

mudmiva. susti, saSualo, Zlieri eleqtrolitebi. ionuri reaqciebi. marilTa<br />

hidrolizi. wylis ionuri namravli da wyalbaduri maCvenebeli (pH). buferuli<br />

xsna rebi.<br />

atomis aRnagoba<br />

periodulobis kanoni, radioaqtiuroba. alfa-, beta- da gama-gamosxiveba. atomis<br />

aRnagobis modelebi. atombirTvuli reaqciebi. masis defeqti. stabiluri da<br />

arastabiluri izotopebi.<br />

10


eleqtronis buneba. eleqtronuli Rrublebi da orbitalebi. kvanturi ricxvebi.<br />

umciresi energiis principi. paulis principi. hundis wesi. eleqtronuli formulebi.<br />

orbitaluri diagramebi. s-, p-, d -, f –elementebi.<br />

qimiur elementTa klasifikaciis istoria. periodulobis kanoni da elementTa perioduli<br />

sistema, periodulobis kanonis Tanamedrove formulireba. perioduli<br />

sistema da atomis aRnagoba.<br />

atomis ZiriTadi maxasiaTeblebi<br />

elementebis atomTa ZiriTadi maxasiaTeblebi: atomis radiusi, ionizaciis potenciali,<br />

eleqtronisadmi swrafva, eleqtrouaryofiToba. Jangvis ricxvi.<br />

qimiuri bma<br />

qimiuri bmebi da molekulaTaSorisi urTierTqmedebis Zalebi. nivTierebaTa Tvisebebis<br />

damokidebuleba nivTierebis agebulebaze. kristaluri mesris tipebi -<br />

ionuri, atomuri, molekuluri, metaluri. qimiuri bmebis warmoqmnis meqanizmebi.<br />

kovalenturi bmis warmoqmnis donor-aqceptoruli meqanizmi. eleqtronuli<br />

orbitalebis hibridizacia. sigma- da pi-bmebi. bmis maxasiaTeblebi: bmis sigrZe,<br />

bmis energia, jeradoba, gezuroba. atomis aRnagoba da valentoba. molekuluri<br />

orbitalebis Teoria.<br />

metalebi<br />

metalTa mdebareoba elementTa periodul sistemaSi. metalis kristaluri struqtura.<br />

metalTa zogadi fizikuri da qimiuri Tvisebebi. metalTa aqtiurobis<br />

mwkrivi, standartuli eleqtroduli potencialebis rigi. galvanuri elementebi.<br />

eleqtrolizi. faradeis kanonebi. eleqtrolizis roli warmoebaSi. metalTa mi-<br />

Rebis zogadi meTodebi. Senadnobebi, maTi Sedgeniloba, Tvisebebi da gamoyeneba.<br />

korozia.<br />

sxvadasxva jgufis elementTa daxasiaTeba<br />

elementTa perioduli sistemis sxvadasxva jgufis warmomadgenlebi, maTi<br />

Sesabamisi martivi da rTuli nivTierebebi: gavrceleba, miReba, fizikuri da qimiuri<br />

Tvisebebi, gamoyeneba. mTavari qvejgufebis elementebis zogadi daxasiaTeba.<br />

kompleqsuri naerTebis zogadi daxasiaTeba.<br />

organuli naerTebi da maTi aRnagoba<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

organuli naerTebis aRnagoba. izomeriis saxeebi (struqturuli, geometriuli,<br />

optikuri, konformaciuli), organuli naerTebis saerTaSoriso nomenklatura.<br />

organuli reaqciebi<br />

organuli reaqciebi (Canacvlebis, mierTebis, eliminirebis). homolituri da heterolituri<br />

tipis reaqciebi. organul naerTTa reaqciebis meqanizmebi. nukleofiluri<br />

da eleqtrofiluri reaqciebi. markovnikovis wesi. atomTa urTierTgavlena<br />

molekulaSi.<br />

organul naerTTa klasebi<br />

organul naerTTa klasebi (naxSirwyalbadebi, spirtebi, fenolebi, aldehidebi,<br />

ketonebi, karbonmJavebi, martivi da rTuli eTerebi, cximebi, amine-<br />

11


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

bi, aminomJavebi, cilebi, heterocikluri naerTebi, nukleinis mJavebi). maT<br />

warmomadgenelTa agebuleba, miReba, Tvisebebi da gamoyeneba. kavSiri organul<br />

naerTTa klasebs Soris.<br />

bunebrivi da sinTezuri organuli naerTebi<br />

bunebrivi da sinTezuri organuli naerTebi. cocxal organizmebSi mimdinare<br />

qimiuri gardaqmnebi: sunTqva, duRili, fotosinTezi. bunebrivi saRebavebi.<br />

organul naerTTa roli bunebaSi, mrewvelobasa da yofa-cxovrebaSi.<br />

maRalmolekuluri naerTebi<br />

maRalmolekuluri naerTebi, maTi aRnagoba, miReba da Tvisebebi. bunebrivi,<br />

xelovnuri da sinTezuri maRalmolekuluri naerTebi.<br />

qimiuri teqnologiebi<br />

qimiuri teqnologiebi: aluminis, amoniakis, gogirdmJavas, meTanolis, eTanolis,<br />

sasuqebis warmoeba. navTobisa da qvanaxSiris gadamuSaveba. Tujisa<br />

da foladis miReba. silikaturi mrewveloba.<br />

maTematikuri aparati<br />

namdvil ricxvebze moqmedebebis Sesruleba sxvadasxva xerxiT. raodenobebis<br />

Sedarebisa da Sefasebis sxvadasxva xerxi, fizikur sidideTa sxvadasxva<br />

erTeulis erTmaneTTan kavSiri.<br />

funqciaTa Tvisebebi.<br />

monacemTa warmodgenis formebi (cxrilebi, grafikebi, diagramebi).<br />

12


geografia<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> standartSi Setanilia sakiTxebi geografiidan, romelic faravs<br />

mxolod sabazo safexuris moTxovnebs. <strong>standarti</strong>s geografiis nawili daxmarebas<br />

gauwevs umaRles saswavleblebs programebis SedgenaSi. geografiis Sinaarsis saki-<br />

Txebi sasertifikacio gamocdebSi ar iqneba Setanili.<br />

sivrceSi orientacia<br />

globusi, adgilis gegma, ruka (zogadi da Tematuri rukebi). horizontis mxareebi, adgilis<br />

gagneba, kompasi. masStabi, kartografiuli proeqciebi. rukaze gamosaxuli obieqtebis,<br />

movlenebis da procesebis gamosaxviTi xerxebi. gradusTa bade, grZedi da ganedi,<br />

ekvatori, tropikebi da polaruli wreebi, sasaaTo sartyelebi, TariRTa cvlis xazi.<br />

amindi da klimati<br />

dedamiwis forma da zoma. dedamiwis brunva RerZisa da mzis garSemo da misi Sedegebi<br />

_ dRe-Ramis cvla, weliwadis droTa cvla, atmosfero, temperaturis cvlileba ganedis<br />

da simaRlis mixedviT. atmosferuli wneva. qarebi, maTi warmoSoba da gavrcelebis<br />

kanonzomierebebi, naleqebi, maTi warmoSoba da gavrcelebis kanonzomierebebi,<br />

amindis prognozi, meteorologiuri xelsawyoebis gamoyenebis principi. klimati,<br />

ganedis, okeanis, dinebebis, reliefis da dedamiwis zedapiris gavlena klimatze,<br />

atmosferuli masebis cirkulacia, maTze damokidebuli amindis tipebi, klimaturi<br />

sartyelebi, atmosferos dacva.<br />

hidrografiuli qseli<br />

mdinare da misi nawilebi. mdinaris kveba, auzi, wyalgamyofi, wyalSemkrebi, gamoyeneba,<br />

dacva, tbebi, wyalsacavebi, miwisqveSa wylebi da myinvarebi. maTi warmoSoba,<br />

gamoyeneba da dacva, myinvarebi _ zewruli da mTis. myinvaris reliefwarmomqmneli<br />

funqcia, msoflio okeaneebi da zRvebi: fskeris reliefi, siRrme, marilianoba. sruteebi,<br />

yureebi, miqceva-moqceva, dinebebi, sameurneo mniSvneloba, dabinZureba da<br />

dacva, hidrografiuli qselis gavlena reliefze, klimatze, meurneobaze.<br />

reliefi<br />

dedamiwis qerqi, filebis moZraoba. dedamiwis zedapiris cvlileba. reliefi, geologiuri<br />

periodebi, teqtonika, endogenuri da egzogenuri procesebi. wiaRiseuli<br />

resursebi, resursebis mdgradi gamoyeneba, reliefis formebi, absoluturi da SefardebiTi<br />

simaRle, maTi kavSiri liTosferos agebulebasTan. reliefis gavlena<br />

klimatze, mcenareebze, cxovelebze, meurneobaze, niadagis tipebi da nayofiereba.<br />

maTi warmoqmna da gavrceleba.<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

bunebrivi zonebi da landSaftebi.<br />

bunebrivi zonebis daxasiaTeba klimatis, niadag-mcenareuli safaris, cxovelTa samyaros<br />

mixedviT. biomebi. bunebriv komponentebs Soris urTierTkavSiri. saxasiaTo<br />

bunebrivi landSaftebi.<br />

adamiani da buneba<br />

bunebrivi resursebi (gavrceleba, mniSvneloba, mdgradi gamoyeneba), resursebis<br />

klasifikacia (amowurvadoba), miwis, wylis, agro-klimaturi, tyis, msoflio okeanis<br />

resursebi.<br />

13


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

bunebis katastrofuli movlenebi<br />

miwisZvra, vulkanizmi, cunami, wyaldidoba, mewyeri, Rvarcofi, setyva, erozia; maTi<br />

gavlena adamianis yofaze da prognozireba.<br />

kosmosuri sxeulebi da astronomiuli movlenebi<br />

mzis sistema, planetebis moZraoba. kosmosur sxeulebze moqmedi gravitaciuli<br />

Zalebi. galaqtikebi. Sexedulebebi samyaros warmoSobaze. kosmosis kvlevis Tanamedrove<br />

teqnologiebi.<br />

14


swavlebis meTodebi<br />

sabazo an/da saSualo safexuris <strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong>s<br />

maswavlebels SeuZlia Sedegebze orientirebuli saswavlo<br />

procesis dagegmva:<br />

grZelvadiani da moklevadiani saswavlo miznebis gansazRvra;<br />

bunebismetyvelebis sagnobriv programaze dafuZnebuli saswavlo gegmis Sedgena,<br />

romelic iTvaliswinebs moswavleebis interesebs, codnas, SesaZleblobebsa da<br />

gamocdilebas;<br />

swavla-swavlebis strategiebis gansazRvra codnis gadacemisa da unar-Cvevebis<br />

gamomuSaveba-ganviTarebisaTvis;<br />

miznis Sesabamisi Sefasebis tipis (ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli) SerCeva,<br />

romelTa saSualebiTac SesaZlebeli iqneba Sefasdes moswavleTa rogorc codna,<br />

aseve unar-Cvevebi;<br />

kriteriumebis gansazRvra da Sefasebis formebis Sedgena sxvadasxva aqtivobisaTvis:<br />

dakvirveba, aRwera, eqsperimentis dagegmva, eqsperimentis Catareba, monacemebis<br />

organizeba (cxrili, diagrama, grafiki da a.S.), cdis Sedegebis analizi,<br />

referati, savele samuSaoebi, modelireba da sxva;<br />

saswavlo procesis efeqturad warmarTvisaTvis <strong>sabunebismetyvelo</strong> sagnebis da<br />

sxva sagnobrivi jgufebis maswavleblebTan TanamSromloba da erToblivi strategiebis<br />

SemuSaveba;<br />

saswavlo procesisaTvis im tipis aqtivobebis dagegmva, romlebic moswavleebs<br />

ganuviTarebs swor damokidebulebas garemomcveli samyaros mimarT.<br />

maswavlebels SeuZlia <strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong>s<br />

swavlebis warmarTva:<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong>s swavlis motivaciisTvis sxvadasxva xerxis gamoyeneba;<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong><br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> <strong>mecnierebebi</strong>s swavlebisTvis prioritetuli aqtivobebis Catareba<br />

saskolo garemoSi da mis gareT (muzeumi, sawarmo, zoologiuri da botanikuri<br />

parki, kvleviTi instituti, bunebrivi garemo);<br />

moswavleebTan muSaobisas maTSi kvleviTi unarebis ganviTarebis xelSewyoba;<br />

moswavleTa Soris <strong>sabunebismetyvelo</strong> sakiTxebze diskusiebis xelSewyoba;<br />

<strong>sabunebismetyvelo</strong> sagnebis swavlis procesSi yvela moswavlis (maTi individualuri<br />

Taviseburebebis gaTvaliswinebiT) CarTulobis uzrunvelyofa;<br />

swavlebisas sakiTxis gamoyenebiTi aspeqtis demonstrireba, raTa moswavleebma<br />

SeZlon miRebuli codnis yoveldRiur cxovrebasTan dakavSireba;<br />

moswavleTaTvis xelmisawvdomi da moxerxebuli xelsawyoebis, masalebis, media-<br />

15


<strong>maswavleblis</strong> <strong>profesiuli</strong> <strong>standarti</strong><br />

da teqnologiuri resursebis moiZieba/Seqmna da gamoyeneba;<br />

aqtivobebis iseTnairad warmarTva, rom moswavleebs ganuviTardeT sakuTari kvlevebisadmi<br />

kritikulad midgomis unari;<br />

aqtivobebis iseTnairad warmarTva, rom moswavleebs ganuviTardeT praqtikul samuSaoebTan<br />

dakavSirebuli usafrTxoebis wesebis dacvis unar-Cveva.<br />

Sedegze da moswavleze orientirebuli saswavlo procesis<br />

Sefasebisas maswavlebels SeuZlia bunebismetyvelebis<br />

gakveTilebze mravalferovani meTodebis gamoyeneba:<br />

saswavlo miznis Sesabamisi kriteriumebis safuZvelze Sefaseba;<br />

Sefasebis sqemebis gamoyeneba;<br />

moswavleTa progresisa da miRwevebis monitoringi;<br />

moswavleTa saWiroebebis, progresisa da miRwevebis aRnusxva da angariSis saxiT<br />

warmodgena;<br />

Sefasebisa da TviTSefasebis monacemebis gamoyeneba momavali saswavlo procesis<br />

dasagegmad.<br />

16

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!