Justice and Law

Justice and Law Justice and Law

supremecourt.ge
from supremecourt.ge More from this publisher
01.12.2014 Views

N2 '12 N2 #2(33)’12

N2<br />

'12<br />

N2<br />

#2(33)’12


N<br />

marTlmsajuleba<br />

2(33)<br />

'12<br />

da<br />

kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong><br />

#2(33)'12<br />

Legal Journal


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong><br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlosa da saqarTvelos mosamarTleTa asociaciis iuridiuli Jurnali<br />

LEGAL JOURNAL OF THE SUPREME COURT OF GEORGIA AND OF THE JUDGES’ ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

redaqtori<br />

nino ZiZiguri<br />

redaqtoris TanaSemwe<br />

irma beqauri<br />

nomerze muSaobdnen:<br />

inga alaviZe<br />

leila koSkaZe<br />

marine vasaZe<br />

dizaini:<br />

besik danelia<br />

fotouzrunvelyofa:<br />

daviT xizaniSvili<br />

saredaqcio sabWo:<br />

diana berekaSvili<br />

Tamar zambaxiZe<br />

inga kvaWantiraZe<br />

konstantine kublaSvili<br />

zaza meiSvili<br />

valeri cercvaZe<br />

Editorial Board:<br />

DIANA BEREKASHVILI<br />

TAMAR ZAMBAKHIDZE<br />

INGA KVACHANTIRADZE<br />

KONSTANTINE KUBLASHVILI<br />

ZAZA MEISHVILI<br />

VALERI TSERTSVADZE<br />

saqarTvelos mosamarTleTa<br />

asociacia<br />

JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

akrZalulia aq gamoqveynebuli masalebis<br />

gadabeWdva, gamravleba an gavrceleba<br />

komerciuli mizniT, saqarTvelos<br />

mosamarTleTa asociaciisa da saqarTvelos<br />

uzenaesi sasamarTlos werilobiTi<br />

nebarTvisa da wyaros miTiTebis gareSe.<br />

Editor:<br />

NINO DZIDZIGURI<br />

Assistant to Editor:<br />

IRMA BEKAURI<br />

The issue was prepared by:<br />

INGA ALAVIDZE<br />

LEILA KOSHKADZE<br />

MARINE VASADZE<br />

Designed by<br />

BESIK DANELIA<br />

Photo support by<br />

DAVIT KHIZANISHVILI<br />

English version of articles has been provided by C<strong>and</strong>idates<br />

of <strong>Law</strong> faculty of Tbilisi State University<br />

uak (UDC) 340.11+340.130.5<br />

m-306<br />

ISSN 1512-259X<br />

2


sarCevi/CONTENTS<br />

5<br />

nunu kvantaliani<br />

mizezobrivi kavSiris dadgenis problemebi samedicino<br />

muSakis marTlsawinaaRmdego qmedebasa da pacientisaTvis<br />

miyenebul zians Soris<br />

CHALLENGES OF ESTABLISHING CAUSAL LINK BETWEEN AN OFFENCE OF A<br />

MEDICAL WORKER AND DAMAGE CAUSED TO A PATIENT<br />

NUNU KVANTALIANI<br />

17<br />

qeTevan mesxiSvili<br />

erTiani ganzogadebuli sasamarTlo praqtikis arsebobis<br />

mizanSewoniloba sasamarTlo sistemaSi<br />

IMPORTANCE OF UNIFORM, GENERILIZED COURT PRACTICE IN THE JUDICIARY<br />

KETEVAN MESKHISHVILI<br />

25<br />

Tea suxitaSvili<br />

pasuxismgebloba sakuTari da mesame piris moqmedebisaTvis<br />

LIABILITY FOR THE OWN ACTIONS AND ACTIONS OF THE THIRD PERSONS<br />

TEA SUKHITASHVILI<br />

38<br />

ekaterine lafaCi<br />

ijaris xelSekruleba romis samarTalsa da Zvel qarTul<br />

samarTalSi, rogorc Tanamedrove ijaris xelSekrulebis<br />

istoriuli winapari<br />

THE LEASE CONTRACT IN ROMAN LAW AND IN OLD GEORGIAN LAW AS A<br />

HISTORICAL PREDECESSOR OF THE MODERNS LEASE CONTRACT<br />

EKATERINE LAPHACHI<br />

51<br />

nino xoluaSvili<br />

uflebamonacvleobis zogadi mimoxilva<br />

GENERAL OVERVIEW OF SUCCESSION<br />

NINO KHOLUASHVILI<br />

59<br />

TinaTin xaWvani<br />

SejibrebiTobis principi (SedarebiTi analizi)<br />

ADVERSARIAL PRINCIPLE (COMPARATIVE ANALYSES)<br />

TINATIN KHACHVANI<br />

73<br />

emzar gagniZe<br />

SejibrebiTobis principi nafic msajulTa mier gansaxilvel<br />

saqmeebSi<br />

PRINCIPLE OF ADVERSARIALITY IN THE JURY TRAIL CASES<br />

EMZAR GAGNIDZE<br />

3


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

79<br />

qeTevan qistauri<br />

inkviziciidan SejibrebiTobamde<br />

FROM INQUISITION TO ADVERSARIALITY<br />

KETEVAN KISTAURI<br />

93<br />

qeTevan gardafxaZe, ia xarazi<br />

saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis specialuri debulebebis<br />

samarTlebrivi aspeqtebi<br />

LEGAL ASPECTS OF SPECIAL PROVISIONS OF THE TAX CODE<br />

KETEVAN GARDAPHKHADZE, IA KHARAZI<br />

105<br />

Tamar vefxvaZe<br />

saqarTvelos integracia evropis erTian sahaero sivrceSi<br />

INTEGRATION OF GEORGIA IN COMMON EUROPEAN AIRSPACE<br />

TAMAR VEPKVADZE<br />

117<br />

amiran zenaiSvili<br />

socialuri dialogi _ rogorc koleqtiuri xelSekrulebis<br />

dadebis safuZveli<br />

SOCIAL DIALOGUE – AS BASIS FOR SIGNING JOINT AGREEMENT<br />

AMIRAN ZENAISHVILI<br />

4


samedicino momsaxurebis miRebisas pacientis sicocxlisa<br />

da janrTelobisaTvis zianis miyenebis gamo valdebulebebis<br />

warmoSobis pirobebi igivea, rogorc yvela<br />

deliqtur valdebulebaSi: ziani, marTlwinaaRmdegoba, mizezobrivi<br />

kavSiri, brali, xolo maTi specifika ganisazRvreba<br />

samedicino momsaxurebis xasiaTiT.<br />

kanonismieri moTxovnis safuZvlebze saubaria maSin,<br />

roca mocemulia garkveuli kanonismieri winapirobani,<br />

romlebic ar warmoadgenen mxareTa xelSekrulebiT dadebuli<br />

SeTanxmebis sagans. Tumca, xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli<br />

gansakuTrebuli urTierTobani ar gamoricxaven<br />

paralelurad, kanonismieri moTxovnis safuZvlebis ganxilvas.<br />

aseT SemTxvevaSi, saubaria moTxovnaTa konkurenciaze<br />

kanonismier da xelSekrulebiT gaTvaliswinebul<br />

moTxovnis safuZvlebs Soris. 1 sayovelTaod aRiarebulia,<br />

rom asanazRaurebeli ziani unda mdgomareobdes mxolod<br />

`iuridiulad daculi interesis~ (`interet juridiquement promizezobrivi<br />

kavSiris<br />

dadgenis problemebi<br />

samedicino muSakis<br />

marTlsawinaaRmdego<br />

qmedebasa da<br />

pacientisaTvis<br />

miyenebul zians Soris<br />

nunu kvantaliani<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mosamarTle,<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis doqtoranti<br />

5


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

tege~) darRvevaSi, rom es ziani unda `dadgindes safuZvlianad~ (certain) da ar iyos `hipo-<br />

Tetiuri~ an `navaraudevi~, `SesaZlo~ (`hypothetique“ an `eventuel~), dabolos, igi unda warmoadgendes<br />

mopasuxis qmedebaTa `pirdapir da uSualo Sedegs~ (`une suite immediate et<br />

directe~). aRniSnul maqsimebze dayrdnobiT, sasamarTloebs SeuZliaT uaryon zianis anaz-<br />

Raurebis Sesaxeb deliqturi sarCelebi Sexedulebisamebr, Tu marTebulad CaTvlian<br />

msgavs nabijs. 2<br />

imisaTvis, rom movales daekisros qonebrivi pasuxismgebloba zianis anazRaurebis<br />

saxiT, TiToeul konkretul SemTxvevaSi unda gairkves, warmoadgens Tu ara ziani movalis<br />

moqmedebis (umoqmedobis) Sedegs, e.i. arsebobs Tu ara mizezobrivi kavSiri movalis<br />

marTlsawinaaRmdego moqmedebasa (umoqmedobasa) da kreditoris zians Soris. 3 samoqalaqo<br />

samarTalSi samarTaldarRvevis sruli Semadgenloba aucilebelia saerTo wesis<br />

safuZvelze qonebrivi pasuxismgeblobis dakisrebisaTvis, kanoniT gaTvaliswinebuli<br />

zogierTi gamonaklisis garda. magaliTad, kanoniT gaTvaliswinebulia situaciebi,<br />

rodesac pasuxisgeblobis dakisrebisaTvis sakmarisia mxolod zogierTi miTiTebuli<br />

pirobis arseboba. amdenad, im faqts, arsebobs Tu ara zarali an brali damnaSavis<br />

qmedebaSi, ara aqvs samoqalaqosamarTlebrivi mniSvneloba. amasTan, nebismier SemTxvevaSi,<br />

konkretuli an momavali (abstraqtuli) xarjebis anazRaurebis Taobaze moTxovnis<br />

dayenebisas unda damtkicdes valdebulebis darRvevasa (Seusruleblobas) da danakargs<br />

Soris mizezobrivi kavSiri, aseve, zaralis odenoba. 4<br />

erTaderTi SezRudva asanazRaurebeli zianis moculobisa aris iuridiulad faseuli<br />

mizez-Sedegobrivi kavSiris arseboba mopasuxis pasuxismgeblobis gamomwvev qmedebebsa<br />

da miyenebul zians Soris. germaniis uzenaesi saimperio sasamarTlos praqtikis<br />

Tanaxmad, amgvari mizez-Sedegobrivi kavSiri arsebobs, Tu mopasuxis mier miRweuli<br />

mizani misi moqmedebis Sedegi iyo. es moqmedeba `pasuxobda saganTa realur mdgomareobas,<br />

ara mxolod gansakuTebul da uCveulo garemoebebs, romlebsac gonieri adamiani<br />

yoveldRiur cxovrebaSi mxedvelobaSi ar miiRebs~ (adekvaturi mizez-Sedegobrivi kav-<br />

Sirebis doqtrina: lehre vom `adaquaten kausalzusammenhang~; mag., TGT 158,38; 170,136).<br />

analogiur Tvalsazriss iziarebs avstriisa da Sveicariis sasamarTloebi. 5<br />

mecnierebam mizezobrivi kavSiris mravali Teoria SeimuSava (aucilebeli da SemTxveviTi<br />

mizezobrivi kavSiris Teoria, SesaZleblobisa da sinamdvilis Teoria da sxv.)<br />

unda CavTvaloT, rom praqtikasTan yvelaze axlo dgas pirdapiri da arapirdapiri mizezobrivi<br />

kavSiris Teoria. am Teoriis mixedviT, mizezobrivi kavSiris dadgenisas<br />

gadamwyveti mniSvneloba unda mieces movlenebs Soris obieqturi kavSiris arsebobas<br />

da imas, rom mizezs da Sedegs mniSvneloba aqvs mxolod mocemul konkretul SemTxvevaSi.<br />

piris marTlsawinaaRmdego moqmedeba mxolod maSinaa zianis mizezi, roca es pirdapir<br />

(uSualod) dakavSirebulia zianTan. 6 samarTalSi mizezobrivi kavSiri ganisazRvreba<br />

rogorc aucilebeli kavSiri movlenebs Soris, sadac erTi movlena (mizezi) win<br />

uswrebs sxvas (Sedegs) da warmoSobs mas. aseTi ganmarteba mocemulia TiTqmis yvela<br />

leqsikonsa da enciklopediaSi. amis gaTvaliswinebiT, Cven SegviZlia mizezobrivi kavSiri<br />

Semdegnairad ganvmartoT: es aris movlenaTa Soris obieqturad damoukidebeli savaldebulo<br />

kavSiri, rodesac erTi movlena (mizezi) win uswrebs sxvas (Sedegs) da<br />

6


warmoSobs mas. 7 TeoriaSi arsebuli winaaRmdegobis gamosworeba hqondaT ganzraxuli<br />

germanel civilistebs, roca amuSavebdnen `adekvaturi mizezobriobis~ Teorias, romelic<br />

farTod gamoiyeneba sasamarTlo praqtikaSi. am Teoriis mixedviT, erT-erTi pirobac<br />

SeiZleba aRmoCndes sakmarisi Sedegis mizezad, piroba romelic qmnis misi dadgomis<br />

obieqtur SesaZleblobas. 8 mizezobrivi kavSiris dadgenis aucilebloba aRiarebulia<br />

evropuli sasamarTlos praqtikiTac.<br />

mizezobrivi kavSiris arseboba konvenciiT gaTvaliswinebuli uflebis darRvevasa<br />

da saxelmwifos mier nakisri saerTaSoriso samarTlebrivi valdebulebis Seusruleblobas<br />

Soris (rac Sesabamisi pozitiuri an negatiuri valdebulebis darRveviT gamoixateba),<br />

faqtobrivad, erTaderTi sayrdenia uflebis darRvevis gamo saxelmwifos saerTaSoriso<br />

samarTlebrivi pasuxismgeblobisa. 9 imisaTvis, raTa saxelmwifos daekisros<br />

pasuxismgebloba konvenciis darRvevisaTvis, aucilebelia arsebobdes mizezobrivi kav-<br />

Siri misi mxridan uflebis dacvis pozitiuri an negatiuri valdebulebis Seusruleblobasa<br />

da individualuri uflebis darRvevas Soris. 10 unda vigulisxmoT, rom konvenciis<br />

darRvevis aRiarebis yoveli faqti, praqtikulad, yovelTvis aseTi mizezobrivi<br />

kavSiris arsebobas emyareba. mniSvneloba ara aqvs, miuTiTa Tu ara masze evropulma<br />

sasamarTlom da hqonda Tu ara mas am filosofiuri kategoriis WrilSi saerTod gacnobierebuli<br />

es garemoeba. 11<br />

am debulebiT xelmZRvaneloben gadawyvetilebis gamotanisas, roca sxeulis dazianebiT<br />

miyenebuli zianis anazRaureba vrceldeba zianis gamomwvev Sedegebzec, romlebic<br />

araswori mkurnalobis Sedegad, mogvianebiT iCens Tavs. amasTan, gaTvaliswinebulia<br />

gamocdili eqimis Secdomis Sedegebi da ara samedicino xelovnebis elementaruli<br />

da safuZvelmdebi principebis uxeSi darRveviT gamowveuli ziani (RGZ 102,230;<br />

RGJW 1937,990). zianis mimyenebeli piri pasuxs agebs im SemTxvevaSic, Tu dazaralebuli<br />

gripis epidemiis msxverpli gaxdeba. epidemia ki, im hospitalSi gavrcelda, sadac is<br />

samkurnalod moaTavses (RGZ 105,264). 12<br />

samoqalaqo kodeqsis 412-e muxlis Sinaarsidan Cans, rom qarTuli samarTali `uSualo<br />

mizezis~ poziciazea, rac `adekvaturi mizezisagan~ bevrad arafriT gansxvavdeba.<br />

ufro metic, vinaidan anazRaurebadia movalisaTvis winaswar savaraudo ziani, am<br />

kuTxiT, aqve SeiZleba davinaxoT saerTo samarTalSi cnobili midgomebic. 13 saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsi upiratesobas aniWebs pirdapir mizezobriv kavSirs, anu am<br />

Teoriis Tanaxmad, mizezobrivi kavSiris dadgenisas gadamwyveti mniSvneloba unda<br />

mieces movlenebs Soris obieqturi kavSiris arsebobas da imas, rom mizezsa da Sedegs<br />

mniSvneloba aqvs mxolod konkretul SemTxvevaSi. piris marTlsawinaaRmdego qmedeba<br />

mxolod maSinaa zianis mizezi, roca es pirdapir (uSualod) dakavSirebulia damdgar<br />

zianTan. 14<br />

qarTuli sasamarTlo praqtikis analizi adasturebs, rom sasarCelo moTxovna samedicino<br />

momsaxurebisas miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze ar kmayofildeba swored<br />

im safuZvliT, rom sasamarTlom ver daadgina mizezobrivi kavSiri pacientisaTvis<br />

arasasurvel Sedegsa da samedicino momsaxurebis gamwevis moqmedebas Soris. es problema<br />

gansakuTrebulad mwvaved dgas maSin, rodesac pacienti droulad ar zrunavs Tavisi<br />

7


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

uflebebis dasacavad informaciisa da mtkicebulebebis droulad moZiebaSi an/da sasamarTlo<br />

wesiT uflebis dacvisas mtkicebis tvirTis kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT<br />

gauwevlobaSi. 15<br />

mizezobrivi kavSiri SeiZleba iyos martivi da kompleqsuri. martivi mizezobrivi<br />

kavSiris gansazRvra ar aris Zneli _ es aris moqmedebis (umoqmedobis) jaWvi, rac qmnis<br />

marTlsawinaaRmdego qmedebas. kompleqsuri mizezobrivi kavSiri warmoadgens ramdenime<br />

marTlsawinaaRmdego qmedebis SemTxveviT erTobliobas, romlebic mavne Sedegis dadgomis<br />

aucilebeli pirobaa. aseTi erTmaneTTan dakavSirebuli situaciebis jaWvi, romel-<br />

Sic zianis miyeneba xdeba sxvadasxva piris marTlsawinaaRmdego qmedebis erTobliobiT,<br />

pirveli moqmedeba ar ganpirobebs aucileblad meores, meore ki, mesames da a.S. 16<br />

xSir SemTxvevaSi, mizezobrivi kavSiris dadgena samoqalaqo davebze rTuli ar aris,<br />

radgan zogierT saqmeze unda dadgindes obieqturi kavSiri mopasuxe mxaris mier daSvebul<br />

samarTaldarRvevasa da im zians Soris, rac meore mxares miadga. TvalnaTliv Cans<br />

_ erTi movlena _ mizezi (magaliTad, xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli samSeneblo<br />

masalis vadaSi gadaucemloba) win uswrebs meore movlenas _ Sedegs (zians) da uSualod<br />

warmoSobs mas. Tumca, im SemTxvevaSi, rodesac mxaris mier miyenebuli marTlsawinaaRmdego<br />

Sedegi dakavSirebulia gare Zalis moqmedebasTan, romelic arsebiTad moqmedebs<br />

zaralis miyenebis procesze, mizezobrivi kavSiris arsebobis an ararsebobis dadgena<br />

sakmaod rTulia. ufro zustad, samedicino momsaxurebis Sedegad warmoSobili zianis<br />

am momsaxurebis gamwevis qmedebasTan kavSiris dasadgenad unda gamoiricxos araerTi<br />

zianis savaraudod warmomSobi faqtori (pacientis brali, adamianis organizmis Tavisebureba<br />

da sxva). amavdroulad, am kategoriis davebze sasamarTlo praqtikaSi aris<br />

SemTxvevebi, rodesac janmrTelobisaTvis miyenebul ziansa da samedicino momsaxurebis<br />

gamwevis moqmedebas Soris mizezobrivi kavSiri aSkaraa da igi gansakuTrebul mtkicebas<br />

ar saWiroebs. 17<br />

ufro xSiria SemTxvevebi, rodesac mizezobrivi kavSiris dadgena sakmaod rTulia,<br />

radgan pacientisaTvis damdgari arasasurveli Sedegi yovelTvis samedicino momsaxurebiT<br />

ar dgeba. erTmniSvnelovnad mtkiceba imisa, rom daavadebis drouli diagnostika<br />

da mkurnalobis swori taqtikis SerCeva gamoricxavda uaryofiT Sedegs, ar SeiZleba,<br />

vinaidan adamianis organizmis specifikis gamo, gamojanmrTelebis garantireba SeuZlebelia.<br />

aseve, problematuria mizezobrivi kavSiris garkveva, rodesac pacients samedicino<br />

momsaxureba miRebuli aqvs sxvadasxva dawesebulebaSi. samoqalaqosamarTlebrivi<br />

pasuxismgebloba unda daekisros mxolod im pirs, vinc marTlsawinaaRmdegod moqmedebda.<br />

Tuki pacientisaTvis damdgari zianis miyenebaSi samedicino momsaxurebis gamwevebs<br />

erTdroulad miuZRvis, rasakvirvelia, yvelam pasuxi unda agos imisda mixedviT,<br />

Tu ra wili ziani miayena pacients, 18 Tumca, aseT SemTxvevaSi, sakmaod rTulia imis dadgena,<br />

Tu konkretulad romeli samedicino momsaxurebis gamwevis moqmedebam gamoiwvia<br />

ziani. problematuria ganmeorebiT Catarebuli samedicino momsaxurebis an sadavo momsaxurebis<br />

Sedegad samedicino momsaxurebis gagrZelebis saWiroebis sakiTxis gamorkveva.<br />

aseT SemTxvevaSi, damoukideblad unda gairkves TiToeuli samedicino momsaxurebis<br />

mier gaweuli moqmedebebi. 19<br />

8


mizezobrivi kavSiris dasadgenad sasamarTlo valdebulia Seafasos yvela is mizezi,<br />

ramac gamoiwvia pacientisaTvis arasasurveli Sedegi da maTi kavSiri warmoSobil zian-<br />

Tan. am kategoriis davebSi, zianis warmomSobi mizezebis Seswavlas gansakuTrebuli<br />

datvirTva aqvs, radgan janmrTelobis dazianeba SeiZleba mohyves ara mxolod mcdar<br />

samedicino moqmedebas, aramed avadmyofobis paTologiis specifikurobas, adamianis<br />

organizmis individualur Taviseburebebsa da zog SemTxvevaSi, TviT pacientis mier<br />

iseTi valdebulebebis darRvevas, rogoricaa samedicino momsaxurebis gamwevisaTvis<br />

swori informaciis miwodeba gadatanili daavadebebis, organizmis sxvadasxva wamlebTan<br />

reagirebis, eqimis daniSnulebis Sesrulebis da sxva pirobebis Seusruleblobas. am<br />

sakiTxebis gamosarkvevad mniSvnelovania sasamarTlo-samedicino eqspertizis daskvna.<br />

samedicino momsaxurebisas warmoSobil ziansa da marTlsawinaaRmdego moqmedebas Soris<br />

mizezobrivi kavSiris dadgena didwilad damokidebulia eqpertis daskvnaze, romelic<br />

rogorc sasamarTlo praqtikis analizi adasturebs, xSirad arasrulia an amave<br />

saqmeze warmodgenil sxva daskvnasTan winaaaRmdegobaSia. am kategoriis davebTan<br />

dakavSirebiT ki, specialuri codna saqmis ganmxilveli sasamarTlosaTvis gansakuTrebulad<br />

mniSvnelovania. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis Tanaxmad, Tu<br />

saqmis ganxilvasTan dakavSirebul sakiTxze mosamarTles specialuri codna ar gaaCnia,<br />

sasamarTlos SeuZlia Tavisi iniciativiT daniSnos eqspertiza _ saqmis ganxilvis nebismier<br />

stadiaze, mxolod im SemTxvevaSi, Tu aRniSnuli sakiTxis ganmartebas arsebiTi<br />

mniSvneloba aqvs saqmis gadawyvetisaTvis da mis gareSe gadawyvetilebis gamotana SeuZlebelia.<br />

20<br />

sasamarTlo praqtikis Sedegad Camoyalibda st<strong>and</strong>artuli sakiTxebi, romelic<br />

gamosakvlevad egzavneba eqsperts da iZleva saSualebas dadgindes mizezobrivi kavSiri<br />

samedicino personalis qmedebasa da pacientisaTvis miyenebul zians Soris. aRniSnulis<br />

naTel dasturs warmoadgens sasamarTlos mier eqspertisaTvis dasmuli kiTxvebi erTerTi<br />

pacientis sarCelTan dakavSirebiT: iyo Tu ara 2003 wlis 20 dekembers n.w-ze operaciis<br />

Catareba ganpirobebuli sasicocxlo CvenebiT, ramdenad misaRebi da swori iyo<br />

m.w-isaTvis Catarebuli operatiuli mkurnaloba Sardis buStis struqturulad SeWmuxvnis<br />

gamo da SeiZleboda Tu ara alternatiuli mkurnalobis Catareba; SeiZleba Tu<br />

ara CaiTvalos n.w-isaTvis Catarebuli operacia warmatebulad; SeiZleba Tu ara aseTi<br />

operaciis sworad Catarebis Sedegad ganviTardes Tirkmlebis qronikuli ukmarisoba<br />

perioduli kaTeterizaciis adekvaturi gamoyenebis SemTxvevaSi; operaciamde hqonda<br />

Tu ara n.w-s Sardis buStis qimiuri damwvroba? SeiZleba Tu ara operaciis Semdgom<br />

periodSi SexorcebiT daavadebis SesaZlo ganviTareba ukuCvenebad CaiTvalos. 21<br />

sxva saqmeSi sasamarTlom samedicino momsaxurebis gamwevis moqmedebasa da zians<br />

Soris mizezobrivi kavSiri eqspertizis kategoriuli daskvnis safuZvelze gamoarkvia.<br />

sasamarTlo eqspertizis sasamarTlo-samedicino eqspertis # daskvnaze dayrdnobiT<br />

palatam dadgenilad miiCnia, rom Sps `d-Si~ 2008 wlis 24 ivliss Catarebuli abortis<br />

dros ar Sesrulda saSvilosnos srulyofili gamofxeka, adgili hqonda saSvilosnoSi<br />

embrionis nawilebis CarCenas, ramac ganapiroba Semdgomi garTulebebis ganviTareba:<br />

saSvilosnos Rrus ganmeorebiTi gamofxeka da 2008 wlis 3 agvistos operaciis Catarebis<br />

9


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

aucilebloba. 3 agvistos operacia Sesrulda dadgenili diagnozis Sesabamisi moculobis<br />

farglebSi. 2008 wlis 21 oqtombers n.m-vma mimarTa sefsisis sawinaaRmdego erovnul<br />

centrs, sadac daesva diagnozi _ marcxena sakvercxis mravalkameriani hemoragiulserozuli<br />

kista (gaxeTqili), Zlieri SexorcebiTi procesi mcire menjis RruSi. amave<br />

wlis 22 oqtombers, n. m-vs sefsisis sawinaaRmdego erovnul centrSi gaukeTda operacia<br />

_ mucelkveTa, Sexorcebebis gaTiSva, marcxena sakvercxis kistis amokveTa, mcire menjis<br />

Rrus sanacia, drenireba. 22<br />

aqve aRsaniSnavia, rom sasamarTlo-samedicino eqspertizis daskvnis arsebobis<br />

SemTxvevaSic, mizezobrivi kavSiris dadgena rTulia an zogjer SeuZlebelic, vinaidan,<br />

sasamarTlo praqtikaSi iSviaTad aris eqspertis kategoriuli daskvnebi. savaraudo<br />

xasiaTis samedicino eqspertizis daskvnis SemTxvevaSi, aucilebeli xdeba damatebiTi<br />

an ganmeorebiTi eqspertizis Catareba, rac aWianurebs saqmis ganxilvas. aris SemTxvevebi,<br />

rodesac eqsperti sakiTxis gamokvlevis saTanado meTodologiis ararsebobis gamo<br />

uars acxadebs davis gadawyvetisaTvis mniSvnelovani sakiTxebis gamokvlevaze. am<br />

kategoriis davebze eqspertizis daskvnaSi gamoyenebuli specialuri teqnologiis gamo,<br />

saWiro xdeba eqspertis mowveva sasamarTlo sxdomaze da misgan rogorc specialistisagan<br />

ganmartebis miReba, rac aseve, problemebs warmoSobs saqmis ganxilvis ekonomiurobis<br />

TvalsazrisiT.<br />

samedicino momsaxurebis gamwevis moqmedebasa da pacientisaTvis damdgar uaryofiT<br />

Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris dasadgenad gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba samedicino<br />

dokumentaciis Seswavlas. kanoniT, samedicino Canawerebi ganmartebulia rogorc<br />

samedicino momsaxurebis gamwevis mier qaRaldze, agreTve informaciis sxvadasxva matareblebze,<br />

maT Soris, kompiuterSi dafiqsirebuli informacia pacientisaTvis samedicino<br />

momsaxurebis gawevasTan dakavSirebiT; 23 amavdroulad, eqimi da janmrTelobis dacvis sxva<br />

personali valdebuli arian saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis<br />

ministris mier damtkicebuli samedicino dokumentaciis warmoebis wesis Sesabamisad: a)<br />

dadgenili wesiT awarmoon Canawerebi samedicino dokumentaciaSi; b) arasamuSao adgilze<br />

samedicino daxmarebis aRmoCenisas werilobiT asaxon da daniSnulebisamebr gadascen<br />

informacia gaweuli samedicino daxmarebis Sesaxeb. 24 aRniSnuli normebis analizi cxadyofs,<br />

rom samedicino dokumentacia saTanadod unda iyos gaformebuli, risi darRvevac arTulebs<br />

saqmeze realuri viTarebis dadgenas. mxolod am dokumentebis gamokvleva iZleva saSualebas<br />

dadgindes ra moqmedeba ganaxorciela samedicino personalma da ramdenad sworad iqna<br />

samedicino Careva gaweuli. dokumentaciis warmoeba iwyeba pacientis samedicino momsaxurebis<br />

miRebis mimarTvis momentidan da grZeldeba momsaxurebis damTavrebis momentamde. am<br />

mtkicebulebaTa gamokvleva iZleva saSualebas obieqturad Sefasdes samedicino daxmarebis<br />

gamwevis mier Catarebuli yvela moqmedebis, maT Soris, diagnostikuri da samkurnalo Ronis-<br />

Ziebebis marTlzomiereba.<br />

sasamarTlo praqtikaSi xSirad ikveTeba samedicino dokumentaciis gaformebis<br />

defeqtebi (ganxorcielebuli momsaxurebis arasrulyofilad an saerTod miuTiTebloba),<br />

rac arTulebs samedicino personalis qmedebis Sefasebas. pacientis samedicino<br />

dokumentacia detalurad da srulyofilad unda asaxavdes pacientis mdgomareobas<br />

10


ogorc mkurnalobis dawyebamde, aseve, mis mimarT Catarebul yvela samedicino Carevas.<br />

dokumentacia aseve, unda moicavdes pacientis an misi kanonieri warmomadgenlisaTvis<br />

samedicino momsaxurebis gawevis Taobaze winaswar informaciis miwodebis, xolo kanoniT<br />

gaTvaliswinebuli aucileblobis SemTxvevaSi, ganzraxuli samedicino Carevis Sesaxeb<br />

informaciis miwodebis pacientis an kanonieri warmomadgenlis xelmoweriT dadasturebas.<br />

dokumentaciaSi Sesworebebis Setanis SemTxvevaSi, Sesworebis ganxorcielebis<br />

safuZveli naTlad unda irkveodes.<br />

xazgasmiT unda aRiniSnos, rom samedicino dokumentaciis arasaTanadod warmoeba an<br />

misi ararseboba ganixileba, rogorc samedicino momsaxurebis gamwevis mier ama Tu im<br />

samedicino Carevis Seusrulebloba. ufro zustad, rom vTqvaT, janmrTelobis dacvis<br />

sferoSi samedicino dokumentaciis warmoebis maregulirebeli danawesebidan da mtkicebis<br />

tvirTis ganawilebis samoqalaqo saproceso kodeqsiT gaTvaliswinebuli normebidan<br />

gamomdinare, mtkicebis tvirTi am SemTxvevaSi samedicino momsaxurebis gamwevzea,<br />

romelmac misi qmedebis kanoniereba samedicino dokumentaciis meSveobiT unda daamtkicos.<br />

daskvna<br />

valdebulebis Seusruleblobis an arajerovani SesrulebisaTvis pasuxismgebloba,<br />

rogorc wesi, dadgeba gansazRvruli pirobebis arsebobisas. garda imisa, rom unda arsebobdes<br />

ziani, movales pasuxismgebloba daekisreba, Tu ziani miyenebulia marTlsawinaaRmdego<br />

moqmedebiT, marTlsawinaaRmdego moqmedebasa da zians Soris arsebobs mizezobrivi<br />

kavSiri da zianis mimyenebels miuZRvis brali. mizezobrivi kavSiris mniSvneloba<br />

samoqalaqosamarTlebrivi pasuxismgeblobis gansazRvrisas ZiriTadi da gadamwyvetia,<br />

radgan am kavSiris daudgenloba samoqalaqosamarTlebriv pasuxismgeblobas<br />

gamoricxavs.<br />

rogorc zogadad zianis, aseve, arasaTanado samedicino momsaxurebis gamo moqalaqis<br />

sicocxlisa da janrTelobisaTvis miyenebuli zianis Sedegad valdebulebebis warmoSobis<br />

savaldebulo pirobaa _ samedicino momsaxurebis gamwevis qmedebasa (moqmedebasa<br />

da umoqmedebobas) da damdgar zians Soris mizezobrivi kavSiris arseboba.<br />

am valdebulebiTsamarTlebriv urTierTobaSi, misi mkveTrad gamoxatuli specifikurobidan<br />

gamomdinare, mizezobrivi kavSiris dadgenis sakiTxi sakmaod problematuria.<br />

qarTuli sasamarTlo praqtikis analizi adasturebs, rom samedicino momsaxurebisas<br />

miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze sasarCelo moTxovna xSirad swored im<br />

safuZvliT ar kmayofildeba, rom sasamarTlom pacientisaTvis arasasurvel Sedegsa<br />

da samedicino momsaxurebis gamwevis moqmedebas Soris mizezobrivi kavSiri ver daadgina.<br />

aRniSnuli ZiriTadad, gamowveulia imiT, rom pacienti droulad ar zrunavs Tavisi<br />

uflebebis dasacavad informaciisa da mtkicebulebebis droulad moZiebaSi an/da sasamarTlo<br />

wesiT uflebis dacvisas mtkicebis tvirTis kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT<br />

gauwevlobaSi. zemoT ganxiluli problemebi am sakiTxis gamokvlevis aucileblobasa<br />

da aqtualobas adasturebs.<br />

11


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

h. boelingi, p. lutringhausi, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis<br />

calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi, Tbilisi,<br />

2009, gv. 50.<br />

2<br />

k. cvaigerti, h. kotci, SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali<br />

kerZo samarTlis sferoSi, Tbilisi, 2001, t. 2, gv. 319.<br />

3<br />

z. axvlediani, valdebulebiTi samarTali, Tbilisi, 1999, gv .68.<br />

4<br />

Êàëàéêîâ Ñ., Ïðè÷èííàÿ ñâÿçü, êàê îñíîâàíèå ãðàæäàíñêî-ïðàâîâîé<br />

îòâåòñòâåííîñòè, Ãðàæäàíñêîå ïðàâî, http://www.Allpravo.Ru<br />

5<br />

k. cvaigerti, h. kotci, SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali<br />

kerZo samarTlis sferoSi, Tbilisi, 2001, t. 2, gv. 292.<br />

6<br />

zurab axvlediani, valdebulebiTi samarTali, Tbilisi, 1999, gv. 68.<br />

7<br />

Êàëàéêîâ Ñ., Ïðè÷èííàÿ ñâÿçü, êàê îñíîâàíèå ãðàæäàíñêî-ïðàâîâîé<br />

îòâåòñòâåííîñòè, Ãðàæäàíñêîå ïðàâî, http://www. Allpravo.Ru<br />

8<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I I I , Tbilisi,<br />

2011, gv. 369.<br />

9<br />

e. gociriZe, gamoxatvis Tavisufleba konfliqtur RirebulebaTa<br />

samarTliani dabalansebis konteqstSi (adamianis uflebaTa<br />

evropuli konvenciisa da strasburgis sasamarTlos iurisprudenciis<br />

mixedviT), sadisertacio naSromi, Tbilisi, 2007, gv. 473.<br />

10<br />

iqve, gv. 476.<br />

11<br />

iqve, gv. 478.<br />

12<br />

k. cvaigerti, h. kotci, SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali<br />

kerZo samarTlis sferoSi, Tbilisi, 2001, t. 2, gv. 292.<br />

13<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I I I , Tbilisi,<br />

2011, gv. 370.<br />

14<br />

z. ZlieriSvili, qonebis sakuTrebaSi gadacemis xelSekrulebaTa<br />

samarTlebrivi buneba, Tbilisi, 2010, gv. 66.<br />

15<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 102-e muxli,<br />

http://www.parliament.ge<br />

16<br />

Êàëàéêîâ Ñ., Ïðè÷èííàÿ ñâÿçü, êàê îñíîâàíèå ãðàæäàíñêî-ïðàâîâîé<br />

îòâåòñòâåííîñòè, Ãðàæäàíñêîå ïðàâî, http,www. Allpravo.Ruix.: amave<br />

kvlevaSi _ didi xnis ganmavlobaSi iuridiul literaturaSi<br />

ganixileboda Semdegi magaliTi: adamiani moxvda tramvais qveS da<br />

dakarga fexi. amis Semdeg mas gaukeTes operacia arasteriluri<br />

instrumentebiT, daiwyo gangrena da igi gardaicvala. vin unda<br />

CaiTvalos zianis mimyeneblad: mxolod qirurgi, Tu tramvais<br />

mZRoli. v. m. vofsoni werda, rom `im SemTxvevaSi Tu<br />

dazaralebuls gauwies saTanado daxmareba, maSin ubeduri<br />

SemTxvevis bunebrivi SedegiT iqneboda mxolod Sromisuunarobis<br />

dakargva~, magram vinaidan `operacia gaukeTes arasteriluri<br />

instrumentebiT, rac Cveulebrivad iwvevs seriozul Sedegs, maT<br />

Soris, sikvdils~, `dazaralebulis gardacvalebisa da misi<br />

ojaxisaTvis miyenebuli zianis mizezi aris eqimis moqmedeba (4).<br />

magram cnobili ar iyo rodis moxda dazaralebulis organizmSi<br />

infeqcia: travmis miRebis Tu operaciis dros. usamarTlo iqneba<br />

zianis anazRaurebis dakisreba mxolod qirurgze da im<br />

iuridiuli piris pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba, romlis<br />

saqmianoba dakavSirebulia mometebuli safrTxis wyarosTan. maSin<br />

samoqalaqo pasuxismgebloba daekisreba orive pirs, romelTa<br />

12


moqmedebebsa da miyenebul zians Soris aris kompleqsuri<br />

mizezobrivi kavSiri: gaugebaria, ra kriteriumebiT unda<br />

vixelmZRvaneloT, rom ganvsazRvroT TiToeuli zianis<br />

mimyeneblis pasuxismgebloba.<br />

17<br />

magaliTad, pacientsa da samedicino dawesebulebas Soris davaSi<br />

saapelacio palatam ar gaiziara klinikis mosazreba mis<br />

moqmedebasa da damdgar Sedegs Soris mizezobrivi kavSiris<br />

ararsebobis Sesaxeb da daaskvna: dadgenilia klinikis mier<br />

ganxorcielebul samedicino Carevasa da pacient m.c-lis `c~<br />

hepatitiT dainficirebas Soris mizezobrivi kavSiri da am<br />

moqmedebiT damdgari zianis arseboba. udavod dadgenilia, rom<br />

pacient m.c-s klinikaSi gastro-intensiuri sisxldenis<br />

sawinaaRmdego mkurnalobis dawyebamde (10.04.2010 w.) RviZlis<br />

funqciur sinjebSi darRveva ar hqonia. janmrTelobis<br />

mdgomareobis gauareseba emTxveva aRniSnuli klinikidan gaweris<br />

(13.04.2010 w.) Semdgom periods. sasamarTlo miiCnevs, rom<br />

gansaxilvel SemTxvevaSi, saxezea axali mwvave HCV infeqcia<br />

replikaciis fazaSi da Sesabamisad, adgili aqvs mizezobriv<br />

kavSirs mopasuxe samkurnalo dawesebulebaSi mosarCelis<br />

mkurnalobasa da damdgar Sedegs Soris. palatis es daskvna<br />

efuZneba saqmeSi warmodgenil mtkicebulebebs: samedicino<br />

daxmarebis xarisxis eqspertizis 2010 wlis 3 agvistos daskvnaSi<br />

aRniSnulia, rom klinikaSi mkurnalobisas m.c-s RviZlis funqciur<br />

sinjebSi darRveva ar hqonia, daavadeba ki, mwvaved viTardeba<br />

mkurnalobidan daaxloebiT erT TveSi. klinikaSi m.c-s Cautarda 7<br />

transfuzia. gadasxmuli satransfuzio saSualebebi damzadebuli<br />

iyo 7 donoris sisxlidan. 6 donori warmoadgenda aqtiur, xolo<br />

erTi rezervis donors. aqedan, donor S.a-s donaciis Semdgom<br />

05.05.2010 aRmoaCnda HHCV (+) da RW (+) infeqcia, ris gamoc igi<br />

dawunebul donorTa rigSi iqna gadayvanili. 22.09.2010 Catarebuli<br />

Semowmebis Sedegad donor p.p-s aRmoaCnda HHCV infeqcia. saqmeSi<br />

warmodgenilia saqarTvelos eqimTa asociaciis wevris, sruli<br />

profesoris e. v-Zis mier asociaciis direqtorTa sabWos<br />

Tavmjdomarisadmi gagzavnili werili, romlis Tanaxmad, ver xdeba<br />

pacient m.c-s infeqciiT daavadebis wyaroze miTiTeba, vinaidan<br />

HCV infeqciis dros SemTxvevebis konkretuli wyaros dadgena<br />

praqtikulad SeuZlebelia inkubaciuri periodis didi<br />

variabilobis gamo (1-24 kvira). konkretulad, pacient m.c-s<br />

daavadeba SesaZlebelia ganviTarebuliyo misi klinikaSi<br />

mkurnalobasTan kavSirSi (gadaesxa sisxli, utardeboda<br />

mravlobiTi invaziuri manipulaciebi). Tumca, kvlevis aranairi<br />

meTodiT araa SesaZlebeli am faqtis dadastureba an uaryofa.<br />

saqmeSi warmodgenilia saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da<br />

socialuri dacvis saministros samedicino saqmianobis<br />

saxelmwifo regulirebis saagentos 06.08.2010 Semowmebis aqti,<br />

romlis Tanaxmad, transfuziis win ar aris miRebuli pacient m.c-s<br />

Tanxmoba sisxlisa da misi komponentebis gadasxmis operaciaze,<br />

ministris 2009 wlis 19 martis #108/n brZanebis Sesabamisad. amave<br />

Semowmebis aqtiT irkveva, rom arc erT donors, ara aqvs<br />

Catarebuli yovelwliuri mTliani klinikuri analizi, riTac<br />

dairRva ministris 05.12.2000 wlis brZanebis `sisxlisa da misi<br />

13


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

komponentebis donorobis winaaRmdeg Cvenebebis gansazRvris<br />

Sesaxeb~ me-4 Tavis me-20 muxlis moTxovna. sasamarTlo sxdomaze<br />

specialistis saxiT mowveuli `infeqciuri paTologiis, Sidsisa<br />

da klinikuri imunologiis samecniero-praqtikuli centris~ eqiminfeqcionistis<br />

v. q-lis ganmartebiT, irkveva, rom `C~ hepatiti<br />

ganekuTvneba iseT virusebs, romelTa SeWra organizmSi<br />

SesaZlebelia ise moxdes, rom veranairi xelsawyoTi da veranairi<br />

winaswari kvleviT ver iqnas dadgenili an gamoricxuli. Tu<br />

kvlevis Sedegad daemTxva m.c-s da donoris genotipi, miuxedavad<br />

amisa, dainficirebis wyaros dadgena asi procentiT ver moxdeba,<br />

vinaidan kvlevisaTvis ar arsebobs sisxlis nimuSi, romelic<br />

gadaesxa m.c-s da mniSvnelovania is garemoebac, rom m.c.<br />

mkurnalobs da Tu igi am periodSi ganikurna, faqtobrivad<br />

SeuZlebeli iqneba genotipis dadgenac. im SemTxvevaSi Tu ar<br />

emTxveva m.c-s da dainficirebuli donori pirebis genotipi,<br />

SesaZlebelia gamoiricxos dainficirebis faqti. amdenad, udavoa,<br />

rom sakiTxis specifikidan gamomdinare, kategoriuli mtkiceba,<br />

rom pacientis dainificireba `C~ hepatititiT moxda ama Tu im<br />

wyarodan, kvlevis Tanamedrove meTodebiT praqtikulad<br />

SeuZlebelia. amasTan, mocemul SemTxvevaSi, gasaTvaliswinebelia,<br />

rom mosarCele aris socialurad daucveli fizikuri piri, xolo<br />

mopasuxe _ soliduri inteleqtualuri da finansuri potencialis<br />

mqone samedicino dawesebuleba, romelsac gacilebiT meti<br />

SesaZleblobebi aqvs mosarCelisaTvis zianis miyenebaSi misi<br />

arabraleulobis dasadastureblad. Tumca, am mimarTulebiT<br />

mopasuxes Tavisi wili mtkicebis tvirTis realizeba ar<br />

mouxdenia. kerZod, mas ar miuRia aranairi zomebi donorebis<br />

(S.a-uri, p.p-o) adgilsamyofelis dadgenisa da maTi eqspertizaze<br />

wardgenis mizniT. aRsaniSnavia is garemoeba, rom am eqspertiziT,<br />

albaTobis sakmaod maRali xarisxiT, SesaZlebelia<br />

gamoricxuliyo mopasuxe klinikis brali mosarCelisaTvis zianis<br />

miyenebaSi, Tu dadgindeboda, rom donorebis da m.c-s genotipi<br />

iyo sxvadasxva (susg #as-1779-1757-2011 2012 weli, 9 Tebervali).<br />

18<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 463-476-e muxli,<br />

http://www.parliament.ge Sead. germaniis samoqalaqo kodeqsi, §830.<br />

deliqtSi Tanamonawileebi da CarTuli pirebi(1) _ Tu zians<br />

ayenebs ramdenime piri erToblivad Cadenili deliqtis Sedegad,<br />

maSin nebismieri maTgani pasuxismgebelia zianisaTvis. analogiuri<br />

wesi moqmedebs, Tu SeuZlebelia dadgindes, ramdenime<br />

monawileTagan romelma miayena ziani Tavisi moqmedebis Sedegad.<br />

§840. wamqezeblebi da damxmare pirebi(2) _ uTanabrdebian<br />

deliqtSi Tanamonawileebs. ramdenime piris pasuxismgebloba(1) _<br />

Tu ramdenime piri erTdroulad aris valdebuli deliqtidan<br />

gamomdinare zianisaTvis, maSin isini pasuxs ageben rogorc<br />

solidaruli movaleebi.<br />

19<br />

erT-erT samoqalaqo saqmeSi sasamarTlom ar daakmayofila<br />

pacientis moTxovna arasworad Catarebuli samedicino Carevis<br />

Semdeg sxva samedicino CarevisaTvis gaweuli xarjebis<br />

anazRaurebaze Semdegi dasabuTebiT: eqspertizis komisiuri<br />

sasamarTlo samedicino eqspertis # daskvnis safuZvelze<br />

14


sasamarTlom miuTiTa, rom Sps `d-Si~ n.m-s operaciuli<br />

mkurnaloba Cautarda saSvilosnosa da marjvena sakvercxis<br />

paTologiasTan dakavSirebiT, xolo sefsisis sawinaaRmdego<br />

erovnul centrSi daudginda marcxena sakvercxis kistis gaxeTqva,<br />

rac ar aris dakavSirebuli klinika `d-Si~ Catarebul<br />

mkurnalobasTan. aRniSnuli garemoebebis gaTvaliswinebiT,<br />

palatam ar gaiziara n.m-is miTiTeba, rom Sps `d-is~ mier<br />

miyenebuli materialuri zianis odenoba 7514 laria, radganac<br />

saqmis masalebiT irkveva, rom `d-Si~ Catarebuli mkurnalobis<br />

saerTo Rirebulebam Seadgina 987 lari, xolo sefsisis<br />

sawinaaRmdego centrSi Catarebuli operacia da Sesabamisi<br />

mkurnaloba Sps `d-Si~ Catarebul mkurnalobasTan ar aris<br />

dakavSirebuli. saafTiaqo momsaxurebis qviTrebisa da salaros<br />

Semosavlis orderebis safuZvelze, sasamarTlom miuTiTa, rom<br />

aRniSnuli momsaxureba gaweulia 2008 wlis oqtomberSi.<br />

mosarCelis ganmartebiT, aRniSnuli medikamentebisa da<br />

samedicino momsaxurebis miReba mas dasWirda sefsisis<br />

sawinaaRmdego erovnul centrSi mkurnalobis dros. imis<br />

gaTvaliswinebiT, rom sefsisis sawinaaRmdego erovnul centrSi<br />

Catarebuli operacia da mkurnaloba ar aris dakavSirebuli Sps<br />

`d-Si~ Catarebul mkurnalobasTan, mxaris mier warmodgenili<br />

saafTiaqo qviTrebSi miTiTebuli Tanxa sasamarTlom ar miiCnia<br />

Sps `d-is” mier miyenebuli zianis odenobis ganmsazRvrel<br />

mtkicebulebad (susg #as-280-265-201026 aprili,2010 weli, 26<br />

aprili).<br />

20<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 162-e muxli,<br />

http://www.parliament.ge<br />

21<br />

susg #as-109-946-2010<br />

22<br />

susg #as-280-265-20.10.2010, 26 aprili.<br />

23<br />

kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb, me-4 m., http://www.parliament.ge<br />

24<br />

kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb, 43-e m., http://www.parliament.ge<br />

15


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

CHALLENGES OF<br />

ESTABLISHING CAUSAL<br />

LINK BETWEEN AN<br />

OFFENCE OF A MEDICAL<br />

WORKER AND DAMAGE<br />

CAUSED TO A PATIENT<br />

NUNU KVANTALIANI<br />

Judge at the Supreme Court of Georgia,<br />

PHD student at the Georgian Technical University<br />

Responsibility for not fulfilment or insufficient fulfilment of an<br />

obligation as a rule derives only in case certain conditions exist. Despite<br />

the existence of damage there should be following conditions to levy<br />

responsibility on debtor: damage shall be caused by an offence, there shall<br />

be a causal link between the offence <strong>and</strong> damage <strong>and</strong> an offender shall be<br />

guilty. Establishment of causal link is core <strong>and</strong> crucial with regards to civil<br />

responsibility, as non existence of a causal link exclude any civil<br />

responsibility<br />

As with regards to damage in general, in case of damaging a patient’s<br />

life <strong>and</strong> health a must condition for developing respective obligations is<br />

establishment of causal link between medical service (action or restrain<br />

from action) <strong>and</strong> certain damage.<br />

Establishment of causal link in case of this type of obligatory-legal<br />

relations is one of the most challenging because of its mostly specific nature.<br />

The Georgian trial practise shows that in majority of cases a court does not<br />

grant favourable decisions to applicants because of not being able to<br />

establish causal link between a medical service <strong>and</strong> not preferred results<br />

of medical care. The reasons for this result is that normally patients do not<br />

take all measures for the protection of their rights in terms of collecting<br />

information <strong>and</strong> evidences in due time <strong>and</strong>/or in terms of observing rules<br />

for burden of proof with this regard. The problems raised in this thesis<br />

prove necessity <strong>and</strong> importance of examining this topic.<br />

16


erTiani ganzogadebuli<br />

sasamarTlo praqtikis<br />

arsebobis<br />

mizanSewoniloba<br />

sasamarTlo sistemaSi<br />

qeTevan mesxiSvili<br />

Tbilisis saapelacio sasamarTlos mosamarTle,<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis doqtoranti<br />

tendencia, rom mesame instanciis sasamarTlo warmoadgens<br />

doqtrinaluri tipis instancias, romlis yvelaze<br />

mniSvnelovani funqcia qveyanaSi erTiani sasamarTlo praqtikis<br />

Camoyalibebaa, droTa ganmavlobaSi sul ufro da<br />

ufro Zlierdeba. erTiani, ganzogadebuli sasamarTlo<br />

praqtikisaken swrafva, upirveles yovlisa, ganpirobebulia<br />

im mizniT, rom sasamarTlo qveyanaSi swrafad da efeqtianad<br />

axorcielebdes marTlmsajulebas, ar xdebodes<br />

instanciebs Soris saqmeTa „gadaTamaSeba~ e.w. „ping-pongi~,<br />

msgavs sakiTxebze mxareebi ar iRebdnen samarTlebrivad<br />

gansxvavebul Sedegs, rac Zireulad xelyofs mxareTa Tanasworuflebianobasa<br />

da sasamarTlos winaSe Tanabaruflebianobis<br />

princips. ama Tu im samarTlebrivi Sedegis dadgoma<br />

damokidebuli ar unda iyos, Tu romeli sasamarTlo<br />

an mosamarTle ganixilavs saqmes, rac mniSvnelovan gavlenas<br />

axdens sazogadoebis mxridan sasamarTlos mimarT<br />

ndobis xarisxze. erTsa da imave samarTlebriv sakiTxze<br />

warmoebuli sasamarTlo saqmis ganxilva erTsa da imave Sedegs<br />

unda iZleodes, sxva SemTxvevaSi, sazogadoebaSi yalibdeba<br />

gancda, rom mas arasworad moeqcnen, sasamarTlom<br />

kanoni arasworad gamoiyena an ganmarta, ufro metic,<br />

sasamarTlo dainteresebuli iyo saqmis SedegiT da a. S. 1<br />

17


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

amdenad, sasamarTlo damoukideblobisa da miukerZoeblobis yvela zemoaRniSnuli<br />

principis jerovnad dacvisa da ganxorcielebis miznebisaTvis, uaRresad didi mniSvneloba<br />

eniWeba erTiani sasamarTlo praqtikis Camoyalibebas.<br />

erTian ganzogadebul sasamarTlo praqtikaze msjelobisas, gansakuTrebuli mniSvneloba<br />

eniWeba mosamarTlis arsisa da funqciis garkvevas. aRniSnuli mizniT samar-<br />

Tlebriv literaturaSi xSirad amboben, rom mosamarTle, marTalia, ar qmnis kanons,<br />

Tumca, ganmartavs, Tu ras ambobs kanoni. 2<br />

mosamarTlis ZiriTadi arsi da daniSnuleba kontinenturi evropis qveyanaSi dawerili<br />

normis safuZvelze konfliqtis mogvarebaa. Sesabamisad, mosamarTle SezRudulia<br />

dawerili kanoniTa da mxareTa nebiT, maT mier wardgenili faqtobrivi garemoebebis<br />

Sefasebis Sedegad miiRos sasamarTlom gadawyvetileba. Sesabamisad, mniSvnelovania<br />

imis garkveva, Tu sad gadis zRvari dawerili qveynis samarTlis qveyanaSi mosamarTlisaTvis<br />

dawesebul SezRudvebsa da samosamarTlo Tavisuflebas Soris. mosamarTle Tavisufali<br />

da damoukidebelia gadawyvetilebis miRebisas, Tumca, mis Tavisuflebas aqvs<br />

farglebi. Tavisufleba ar unda cdebodes kanonis CarCoebsa da mxareTa moTxovnebs. 3<br />

sasamarTlo Tavisuflebis gamoxatulebaa, mosamarTlis uflebaa, ixelmZRvanelos<br />

Sinagani rwmeniT, Tumca, aRniSnuli TavisuflebisaTvis dawesebul zRvars warmoadgens<br />

Sinagani rwmenis dafuZnebis valdebuleba mxaris mier warmodgenil faqtebsa da<br />

mtkicebulebebze. mosamarTlis saqmianobaa kanonis gamoyeneba da ara sakuTari SexedulebebisaTvis<br />

farTo asparezis micema. 4 amdenad, samosamarTlo Tavisufleba zRvardadebuli<br />

Tavisuflebaa. sasamarTlo TavisuflebisaTvis garkveuli CarCoebis daweseba<br />

rigi faqtorebiT aris ganpirobebuli. aRniSnuli, upirveles yovlisa, TviT mosamarTlis<br />

funqciuri daniSnulebidan momdinareobs. TvalsaCinoebisaTvis, Tu gavavlebT<br />

paralels mosamarTlesa da kanonmdebels Soris, aSkara gaxdeba, Tu ratom aris mosamarTle<br />

SezRuduli TavisuflebiT aRWurvili gadawyvetilebebis miRebisas. magali-<br />

TisaTvis, kanonmdebeli uflebamosilia iyos kanonis miRebis iniciatori, rac niSnavs,<br />

rom mas ufleba aqvs warmoadginos sakiTxis gadawyvetis miseuli versia. Sesabamisad,<br />

mis mier inicirebuli da sakanonmdeblo organos mier mowonebuli kanoni savaldebuloa<br />

mTeli qveynisaTvis. gansxvavebiT mosamarTlisagan, romelic saqmes mxolod im SemTxvevaSi<br />

ixilavs, Tu mas mxare mimarTavs da Sesabamis faqtebsa da aRniSnuli faqtebis damadasturebel<br />

mtkicebulebebs warudgens. amasTan, mosamarTle, Tavisi SexedulebiT<br />

ki ar wyvets warmodgenil konfliqts, aramed kanonis safuZvelze, mosarCelis moTxovnis<br />

farglebSi. mis mier miRebuli gadawyvetileba savaldebuloa mxolod saqmeSi monawile<br />

pirebisaTvis da ara yvela pirisaTvis, mTeli qveynis masStabiT. 5<br />

amdenad, mosamarTlis e.w. `zRvardadebuli~ Tavisuflebis pirobebSi, mniSvnelovania<br />

erTiani, ganzogadebuli sasamarTlo praqtikis arseboba.<br />

erTiani ganzogadebuli sasamarTlo praqtikis Camoyalibebis ZiriTadi Tanmdevi<br />

Sedegebia:<br />

1. swrafi da efeqtiani marTlmsajuleba _ maSin, rodesac mosamarTlem icis sasamarTlo<br />

praqtika, igi gadawyvetilebas iRebs damkvidrebuli sasamarTlo praqtikis<br />

Sesabamisad, rac ganapirobebs sasamarTlos mier swrafi marTlmsajulebis ganxorci-<br />

18


elebas. precedentis doqtrina xels uwyobs saqmis efeqtian warmoebas da droul gadawyvetas,<br />

ramdenadac adreul saqmeebze sakiTxis konkretuli samarTlebrivi gadawyveta<br />

SesaZlebelia gamoyenebul iqnes Semdgom saqmeebSic, siRrmiseuli ganxilvis gareSe.<br />

6 ra Tqma unda, mxedvelobaSi misaRebia is gamonaklisebi, rodesac sazogadoebrivi<br />

ganviTarebis dinamika iwvevs samarTlis adekvatur ganviTarebas, rac sasamarTlo praqtikazec<br />

aisaxeba.<br />

2. sazogadoebis unaris ganviTareba Tavad moagvaros konfliqti _ ganzogadebuli<br />

sasamarTlo praqtikis pirobebSi, sasamarTlo gadawyvetilebaTa gasaCivrebis xarisxi<br />

mcirdeba, vinaidan mxare informirebulia aRniSnuli kategoriis davebze sasamarTlos<br />

poziciis Taobaze. Sesabamisad, mxare cdilobs konfliqtis ufro metad mogvarebas,<br />

vinaidan man icis, Tu ra samarTlebrivi Sedegi dadgeba sasamarTlosaTvis mimarTvis<br />

SemTxvevaSi. amdenad, arsebobs ra. kanonis codnis prezumfcia, ganzogadebuli<br />

sasamarTlo praqtikis pirobebSi, aseve, moqmedebs aRniSnuli kategoriis davebze<br />

sasamarTlo praqtikis codnis prezumfciac, rac, Tavis mxriv, zrdis sazogadoebis mar-<br />

TlSegnebasa da samarTlianobis gancdas.<br />

3. sasamarTloSi saqmeTa nakadis Semcireba _ saxelmwifo rac ufro demokratiulia,<br />

samarTlebrivad ganviTarebulia, sazogadoebas rac ufro meti ndoba aqvs sasamarTlos<br />

mimarT, miT maRalia saqmeTa Sedinebis xarisxi sasamarTloSi. Sesabamisad,<br />

sasamarTlo sistemis gantvirTvis erT-erTi aprobirebuli meTodi swored sasamarTlos<br />

ganzogadebuli praqtikis popularizaciaa, rac niSnavs, rom etapobrivad sazogadoeba<br />

gadadis konfliqtis TviTdaregulirebis meqanizmze, anu sakiTxis mogvarebas<br />

cdilobs imgvarad, rogorc amas sasamarTlo msgavsi kategoriis saqmeebze axorcielebs,<br />

zedmeti danaxarjebis gareSe, anu sasamarTlosaTvis mimarTvis gareSe. aRniSnuli ki,<br />

pirdapirproporciulad aisaxeba sazogadoebis marTlSegnebis amaRlebaze.<br />

4. samarTlis ganviTareba _ erTiani sasamarTlo praqtikis pirobebSi, sasamarTlo<br />

SedarebiT gantvirTulia martivi kategoriis davebisagan. miT ufro, aRniSnuli exeba<br />

doqtrinaluri tipis sasamarTlos, anu kasacias, Sesabamisad, saboloo instanciis sasamarTlo<br />

orientirebulia ara konfliqtebis mogvarebaze, aramed erTiani sasamarTlo<br />

praqtikis Camoyalibebaze da Sesabamisad, samarTlis ganviTarebaze, romelic Semdegom<br />

qvemdgomi instanciis sasamarTloebisaTvis davebis swrafad da efeqtianad gadawyvetis<br />

qvakuTxedia. amasTan, sakasacio instanciis sasamarTlos mier normis ganmarteba, xSir<br />

SemTxvevaSi, axali sakanonmdeblo cvlilebis ganxorcielebis maprovocirebeli garemoebaa,<br />

xolo normis Secvlamde, anu sakanonmdeblo doneze cvlilebis ganxorcielebamde,<br />

samarTalurTierTobis mowesrigebis saukeTeso legitimuri gzaa.<br />

aRsaniSnavia, rom dawerili samarTali ar aris sakmarisi yvela saxis SesaZlo samar-<br />

Tlebrivi sakiTxis gadasawyvetad. SesaZloa, rom ama Tu im kanonis miRebis Semdgom<br />

Seicvalos Tavad sazogadoeba an Seiqmnas situacia, romelic parlaments ar hqonda<br />

gaTvaliswinebuli kanonis gamocemisas. aseT SemTxvevaSi, normis ganmartebas da Sesabamisad,<br />

aRniSnuli uflebamosilebis mqone organos, uaRresad didi datvirTva aqvs samarTalurTierTobebis<br />

mowesrigebis procesSi, sakanonmdeblo doneze cvlilebis<br />

ganxorcielebamde. 7<br />

19


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

erTian sasamarTlo praqtikaze msjelobisas mniSvnelovania samarTliani balansis<br />

dacva zemoaRniSnul Rirebulebebsa da mosamarTlis uflebas Soris, ganmartos kanoni<br />

Tavisi Sexedulebisamebr. Sesabamisad, marTalia, ganzogadebuli praqtikis aucilebloba<br />

calsaxaa zemoaRwerili Sedegebis miRwevis miznebisaTvis, Tumca, niS<strong>and</strong>oblivia<br />

im samarTlebrivi meqanizmebis dacva da SenarCuneba, romelic zRvardadebuli da<br />

araTviTnebobaSi gadasuli samosamarTlo samarTlis ganviTarebas Seuwyobs xels.<br />

niS<strong>and</strong>oblivia, rom sasamarTlo samarTlis ganviTarebis erT-erTi umniSvnelovanesi<br />

wyaroa, vinaidan, yvelaze ukeT, swored normaTSefardebis procesSi vlindeba sazogadoebis<br />

ganviTarebis tendenciebi, rac, erTi mxriv, sakanonmdeblo cvlilebebis maprovocirebeli<br />

faqtoria, xolo meore mxriv, sasamarTlo praqtikis Secvlis, problematikis<br />

sxvagvarad danaxvisa da normis sxva WrilSi ganmartebis safuZveli. 8<br />

dReisaTvis, saqarTveloSi erTiani, ganzogadebuli praqtikis Camoyalibebis tendenciaa,<br />

ramac zemoaRwerili Sedegebi naTeli, TvalsaCino da xelmisawvdomi gaxada. Tumca,<br />

aqve aRsaniSnavia, rom miuxedavad im dadebiTi mxareebisa, rac erTiani ganzogadebuli<br />

praqtikis Camoyalibebas aqvs, aseve, gaTvaliswinebulia samosamarTlo samarTlis ganvi-<br />

Tarebisa da samosamarTlo Tavisuflebis SezRudvasTan dakavSirebuli faqtorebi. amitom,<br />

amoqmedebulia yvela is berketi, romelic uzrunvelyofs erTi mxriv, erTiani<br />

praqtikis Camoyalibebas, normis erTgvarovnad ganmartebas, erTian marTlmsajulebas<br />

da meore mxriv, samosamarTlo TviTSemoqmedebis Tavisuflebas. aRniSnuli mizniT,<br />

yoveli saqme, romlis gadawyveta praqtikis Sesabamisia, saqarTvelos uzenaesi sasamar-<br />

Tlos mier dauSveblad miiCneva, xolo saqme, romelzec miRebuli gadawyvetileba<br />

ewinaaRmdegeba damkvidrebul sasamarTlo praqtikas, arsebiTad gansaxilvelad daSvebis<br />

kanonismieri safuZvelia. arsebiTad ganxilvis Sedegad ki, an praqtika icvleba an<br />

praqtikis sawinaaRmdego gadawyvetilebis gauqmebis gziT, kidev erTxel esmeba xazi<br />

damkvidrebuli praqtikis sisworesa da aqtualobas. amdenad, praqtikis sawinaaRmdego<br />

gadawyvetilebis miReba SesaZlebelia. ufro metic, praqtikis Secvlis saWiroebis<br />

pirobebSi, praqtikis sawinaaRmdego gadawyvetilebis miReba savaldebulocaa. praqtikisagan<br />

gansxvavebuli yoveli gadawyvetileba praqtikis Secvlis mcdelobaa, rac ormag<br />

dasabuTebas da motivacias saWiroebs, raTa masSi is Tanamedrove tendenciebi iqnes<br />

asaxuli, ramac normis sxvagvari ganmartebis saWiroeba Seqmna. aseTi gadawyvetilebis<br />

miRebiTa da SemdgomSi kanonier ZalaSi SesvliT xdeba damkvidrebuli praqtikis misadageba<br />

socialur procesebTan, saxelmwifoebrivi ganviTarebis dinamikasTan an sulac<br />

samarTlis ganviTarebis Tanamedrove tendenciebTan. 9<br />

saqarTveloSi precedentis doqtrinis funqcionirebis mizniT, gansakuTrebiT aRsaniSnavia,<br />

is sakanonmdeblo regulaciebi, romliTac ganmtkicebulia saqarTvelos uzenaesi<br />

sasamarTlos roli da daniSnuleba saxelmwifo sistemaSi, uzrunvelyos erTiani<br />

sasamarTlo praqtikis Camoyalibeba, rac Tavis mxriv, precedentis doqtrinis damkvidrebis<br />

erT-erTi kanonismieri safuZvelia. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos miTi-<br />

Tebuli funqcia momdinareobs `saerTo sasamarTloebis Sesaxeb~ organuli kanonidan.<br />

uzenaesi sasamarTlosaTvis aRniSnuli funqciis miniWeba imiTac aris ganpirobebuli,<br />

rom uzenaesi sasamarTlo saboloo instanciis sasamarTloa, misi gadawyvetileba upi-<br />

20


obod Sedis ZalaSi. amasTan, uzenaesi sasamarTlos wevrTa daniSvnaSi monawileobas<br />

iRebs saqarTvelos parlamenti, Sesabamisad, TeoriaSi arsebobs mosazreba, rom sakanonmdeblo<br />

organos garkveuli monawileobiT dakompleqtebuli marTlmsajulebis organo<br />

ufro metad aris valdebuli miiRos mTeli sazogadoebisaTvis samarTliani<br />

gadawyvetileba, raRa Tqma unda, marTlmsajulebis ZiriTad principebze dayrdnobiT,<br />

sadac gansakuTrebiT xazgasasmeli da yuradsaRebi SejibrebiTobisa da sasamarTlos<br />

winaSe Tanasworobis principia. warmomadgenlobiT demokratiaSi mTeli sazogadoebisaTvis<br />

samarTliani gadawyvetilebebi miiReba warmomadgenlobiTi organoebis mier.<br />

warmomadgenlebisa da umaRlesi sasamarTloebis legitimuri amocanaa, iRvwodnen rogorc<br />

samarTlebrivi Sexedulebebis `piligrinebi~ da es procesi gonivruli argumentaciis<br />

CarCoebSi moaqcion. demokratiuli legitimaciis gagebidan gamomdinare, es procesi<br />

emsaxureba umravlesobis konsesusunarianobis dadgenas, maSasadame, miRebul iqnas<br />

iseTi gadawyvetilebebi, romlebic umravlesobis samarTlianobis SegrZnebas Seesabameba<br />

da amis gamo, umravlesobis mier iqneba aRiarebuli. 10 amdenad, samarTliania gadawyvetileba,<br />

Tu igi sazogadoebaSi samarTlianobis gancdas badebs. miT metia sazogadoebis<br />

ndoba sasamarTlos mimarT, rac ufro metad samarTlianad miiCnevs obieqturi,<br />

miukerZoebeli, saqmisadmi interesis armqone moqalaqe gadawyvetilebas. Tumca, aqve<br />

unda aRiniSnos, rom samarTlianobis dadgenis upirvelesi wyaro TviT saqmeSi monawile<br />

mxarea. Tu igi sasamarTlos ar miscems mtkicebulebebiT dadasturebul faqtebs,<br />

sasamarTlo ver miscems faqtebs saTanado samarTlebriv Sefasebas. amdenad, samarTliani<br />

sasamarTlo molodini unda arsebobdes maSin, rodesac mxare sasamarTlos samarTlianobis<br />

dadgenis SesaZleblobas miscems.<br />

precedentis doqtrinasTan dakavSirebiT aRsaniSnavia ori midgoma, rac gaTvaliswinebulia<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsiT, kerZod, erTiani ganzogadebuli<br />

praqtikis SemuSavebisa da praqtikaSi danergvis mxriv aRsaniSnavia qvemdgomi sasamarTlos<br />

e.w. `valdebuleba~ daemorCilos damkvidrebul praqtikas da Tavad uzenaesi<br />

sasamarTlos valdebuleba, misdios mis mier damkvidrebul praqtikas. aRniSnuli midgoma<br />

momdinareobs saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 391-e muxlis me-5<br />

nawilis `b~ qvepunqtidan, sadac miTiTebulia, rom sakasacio saCivari qonebriv da sxva<br />

araqonebriv davebze dasaSvebia, Tu saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba gansxvavdeba<br />

am kategoriis saqmeebze saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos manamde arsebuli<br />

praqtikisagan. amdenad, im SemTxvevaSi, Tu saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba<br />

ewinaaRmdegeba damkvidrebul praqtikas, aRniSnuli saqme sakasacio wesiT arsebiTad<br />

gansaxilvelad daSvebis kanonismieri winapirobaa. rac Seexeba Tavad sakasacio instanciis<br />

mier damkvidrebuli praqtikis dacvas, aRniSnuli valdebuleba arapirdapir,<br />

Tumca mainc gamomdinareobs saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis im debulebidan,<br />

kerZod, 391 1 -e muxlis pirveli nawilis `b~ da `g~ qvepunqtebidan, sadac miTiTebulia,<br />

rom didi palata ixilavs saqmes, rodesac sakasacio palata ar iziarebs sxva<br />

sakasacio palatis mier adre Camoyalibebul samarTlebriv Sefasebas (normis ganmartebas)<br />

an kidev didi palatis mier adre Camoyalibebul samarTlebriv Sefasebas (normis<br />

ganmartebas).<br />

21


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, dawerili samarTlis qveyanaSi erTiani ganzogadebuli<br />

praqtikis arseboba sasicocxlod aucilebeli procesia swrafi da efeqtiani<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebis miznebisaTvis. amasTan, daculi unda iyos<br />

balansi efeqtian marTlmsajulebasa da samosamarTlo Tavisuflebas Soris, romelic<br />

Tavis mxriv, samarTlis ganviTarebis erT-erTi umniSvnelovanesi wyaroa.<br />

precedentuli doqtrinis arsebobis ZiriTadi moTxovnebia sasamarTlo gadawyvetilebaTa<br />

sajarooba da gadawyvetilebaTa gamoqveynebis sistemis arseboba, romlis meSveobiTac<br />

uzrunvelyofili iqneba maTi xelmisawvdomoba qveynis samarTlebrivi sazogadoebisaTvis.<br />

11 unda iTqvas, rom precedentuli doqtrinis arsebobis zemoaRniSnuli<br />

moTxovnebi saqarTveloSi miRweulia, kerZod, uzrunvelyofilia gadawyvetilebaTa<br />

sajarooba, danergilia aRniSnul gadawyvetilebaTa moZiebis efeqtiani programa, 12 ganxorcielebulia<br />

gamotanil gadawyvetilebaTa sistematizacia davebis kategorizaciis<br />

mixedviT, 13 amoqmedebulia Zireuli sasamarTlo ganmartebebis popularizaciis reJimi, 14<br />

sistemuri formiT Camoyalibebulia praqtikis ganzogadebis ZiriTadi Sedegebi, 15 rac<br />

sazogadoebisaTvis gasagebi eniT aris asaxuli sasamarTlo rekomendaciebSi. amdenad,<br />

saxezea yvela is teqnikuri Tu samarTlebrivi berketi, romelic erTiani praqtikis<br />

danergvis da efeqtianad gamoyenebis SesaZleblobas iZleva.<br />

22


SeniSvnebi:<br />

1<br />

T. Bingham, "The Rule of <strong>Law</strong>", Penguin Books, London, 2008, p. 51.<br />

2<br />

T. Bingham, The Rule of <strong>Law</strong>, Penguin Books, Engl<strong>and</strong>, 2011, p. 45.<br />

3<br />

Sheryl J. Grana, Jane C.Ollenburger, Mark Nikolas, „The Social Context of <strong>Law</strong>“,<br />

second edition, Upple Saddle River, New Jersey, 2002, p. 134-135.<br />

4<br />

Tom Bingham, The Rule of <strong>Law</strong>, Penguin Books, Engl<strong>and</strong>, 2011, p. 52.<br />

5<br />

Sheryl J. Grana, Jane C.Ollenburger, Mark Nikolas, „The Social Context of <strong>Law</strong>“,<br />

second edition, Upple Saddle River, New Jersey, 2002, p. 16-137.<br />

6<br />

ture Sai, `precedentebis gamoyeneba _ norvegiuli meTodologia<br />

da praqtika~, konferenciis masalebi Temaze _ `uzenaesi sasamarTloebis<br />

mier sakuTari gadawyvetilebebisa da evrosasamarTlos ganCinebebis<br />

gamoyeneba saqarTvelosa da norvegiaSi,~ 2012 wlis 25 aprili,<br />

Tbilisi, saqarTvelo.<br />

7<br />

ture Sai, `precedentebis gamoyeneba _ norvegiuli meTodologia<br />

da praqtika~, konferenciis masalebi Temaze _ `uzenaesi sasamarTloebis<br />

mier sakuTari gadawyvetilebebisa da evrosasamarTlos ganCinebebis<br />

gamoyeneba saqarTvelosa da norvegiaSi,~ 2012 wlis 25 aprili,<br />

Tbilisi, saqarTvelo.<br />

8<br />

Amartya Sen, The Idea of <strong>Justice</strong>, Te Belknap Press of Farvard University Press Cambridge,<br />

Massachusetts, 2009, p. 78.<br />

9<br />

Schnur, E.M. „<strong>Law</strong> <strong>and</strong> Society“, New York, 1968, p. 27.<br />

10<br />

rainhold cipeliusi, `iuridiuli meTodebis moZRvreba~, gamomcemloba<br />

`beki~, miunxeni, 2006, gv. 21.<br />

11<br />

ture Sai, `precedentebis gamoyeneba _ norvegiuli meTodologia<br />

da praqtika~, konferenciis masalebi Temaze _ `uzenaesi sasamarTloebis<br />

mier sakuTari gadawyvetilebebisa da evrosasamarTlos ganCinebebis<br />

gamoyeneba saqarTvelosa da norvegiaSi,~ 2012 wlis 25 aprili,<br />

Tbilisi, saqarTvelo.<br />

12<br />

http://prg.supremecourt.ge/;<br />

13<br />

http://www.supremecourt.ge/court-decisions/civil-cases/;<br />

14<br />

http://www.supremecourt.ge/ganmartebebi/;<br />

15<br />

http://www.supremecourt.ge/uniform-court-practice/recommendations-on-civil-cases/;<br />

23


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

IMPORTANCE OF UNIFORM,<br />

GENERILIZED COURT<br />

PRACTICE IN THE JUDICIARY<br />

KETEVAN MESKHISHVILI<br />

Judge of Tbilisi Appellate Court,<br />

PHD Student of Georgian Technical University<br />

Existence of common, generalized court practice in the continental<br />

European countries is vitally important in order to ensure speedy <strong>and</strong><br />

effective administration of justice. Along with that, it is important to<br />

maintain balance between effective judiciary <strong>and</strong> freedom of judiciary,<br />

that represents the source of development for the legal system. Trend to<br />

develop <strong>and</strong> generalize uniform courts practice. This is conditioned with<br />

the fact that administration of justice in Georgia is h<strong>and</strong>led in speedy <strong>and</strong><br />

effective manner, cases should not move backwards <strong>and</strong> forwards between<br />

the instances. Parties should not receive legally different outcome on the<br />

similar disputes. Otherwise, public gets the feeling that they were treated<br />

unfairly, court misused or misinterpreted the law, <strong>and</strong> even more, court<br />

was interested in the outcome of the case, etc. Thus, common court practice<br />

is crucial for ensuring independence <strong>and</strong> impartiality of the courts.<br />

24


pasuxismgebloba<br />

sakuTari da mesame<br />

piris moqmedebisaTvis<br />

Tea suxitaSvili<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis iuridiuli fakultetis doqtoranti<br />

saerTo wesis mixedviT, samoqalaqo samarTlis normebi<br />

subieqtis pasuxismgeblobas upiratesad, sakuTari moqmedebebisaTvis<br />

adgens. pasuxismgeblobis aseTi wesi ganixileba<br />

rogorc Zveli romis samarTalSi, ise romanul-germanul<br />

da raRa Tqma unda, saqarTvelos samoqalaqo kodeqs-<br />

Sic.<br />

romis valdebulebiTi samarTlis erT-erTi mTavari<br />

principi mdgomareobda SemdegSi _ aravis aqvs ufleba mesame<br />

piris saxeliT dados garigeba; is, vinc ar monawileobs<br />

valdebulebiT samarTalurTierTobaSi, ar SeuZlia iyos<br />

kreditori an movale. Tumca, aqve unda aRvniSnoT, rom am<br />

principis savaldebulo xasiaTi romis samarTlis sawyisi<br />

pozicia iyo, rac Semdgom sxvadasxva kanonebiT iqna SezRuduli.<br />

pasuxismgebloba sakuTari qmedebisaTvis. pasuxismgebloba<br />

sakuTari qmedebisaTvis akveliusis kanonis erT-erTi<br />

mTavari moTxovnaa. kanonis pirvelsave TavSi naTqvamia, rom<br />

Tu piri marTlsawinaaRmdegod (ukanonod) moklavs sxvis<br />

monas an oTxfexa cxovels, romelic Sinaur cxovelebs<br />

miekuTvneba, mas miusjian mesakuTrisaTvis nivTis im safasuris<br />

gadaxdas, rac ukanaskneli wlis ganmavlobaSi am<br />

nivTis umaRles (sabazro) fass warmoadgenda. amave kanonis<br />

mesame Tavis Tanaxmad, Tu vinme monas an im oTxfexa cxovels<br />

daWris (zians miayenebs), romelic `Sinaur pirutyvs~<br />

miekuTvneba; an, Tu piri daWris (zians miayenebs) an moklavs<br />

im oTxfexa cxovels, romelsac `Sinaur pirutyvs~ ar miakuTvneben,<br />

magaliTad, ZaRls an gareul cxovels. aseT<br />

25


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

SemTxvevaSi, iseve rogorc kanonis pirveli Tavis Tanaxmad. pasuxismgebloba mxolod im<br />

pirs ekisreba, visma moqmedebamac gamoiwvia ziani. oRond am kanonis mesame Tavis Tanaxmad,<br />

zianis mimyenebels daekisreba ara im odenobis Tanxis gadaxdis valdebuleba, rac im wlis<br />

ganmavlobaSi am nivTis fass warmoadgenda, aramed im Rirebulebisa, romelic nivTs bolo<br />

ocdaaT dRes hqonda. 1<br />

saxelSekrulebo samarTalurTierTobis darRvevis Taviseburebaa, rom gansxvavebiT<br />

arasaxelSekrulebo samarTalurTierTobisagan, valdebulebis damrRvevi pasiur subieqtTa<br />

wre winaswar cnobilia. is SeiZleba iyos mxolod xelSekrulebis monawile,<br />

romelic samarTaldarRvevamde ukve imyofeboda xelSekrulebis meore mxaresTan samar-<br />

Tlebriv urTierTobaSi. Sesabamisad, es faqti safuZvels gvaZlevs vTqvaT, rom saxel-<br />

Sekrulebo valdebulebis darRveviT warmoSobili pasuxismgeblobac upiratesad<br />

samarTaldamrRvevs unda daekisros.<br />

valdebulebiTi samarTlis arsi imaSi mdgomareobs, rom kreditori uflebamosilia<br />

movales raime moqmedebis Sesruleba mosTxovos, xolo movale valdebulia, Seasrulos<br />

moTxovna. aqedan gamomdinare, yoveli Sesruleba gulisxmobs valdebulebis arsebobas.<br />

movalem valdebuleba unda Seasrulos jerovnad, keTilsindisierad, daTqmul drosa<br />

da adgilas. movalis mxriv, am moTxovnaTa Seusrulebloba, anu valdebulebis darRveva<br />

kreditors aZlevs uflebas, valdebulebis darRveviT gamowveuli zianis anazRaureba<br />

mosTxovos movales (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 394-e muxli). garda aRniSnulisa,<br />

arsebobs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 408-e muxliT dadgenili saerTo wesi,<br />

romlis mixedviTac, movalem, romelic valdebulia aanazRauros ziani, unda aRadginos<br />

is mdgomareoba, romelic iarsebebda, rom ar damdgariyo anazRaurebis mavaldebulebeli<br />

garemoeba. rac niSnavs, rom ziani unda anazRaurdes naturiT. kerZod, ganadgurebuli<br />

nivTis sanacvlod kreditors unda gadaeces imave gvarisa da xarisxis nivTi an<br />

movalis mier aRdgenili nivTi da a.S.<br />

analogiurad wydeba subieqtis pasuxismgebloba deliqtur valdebulebebSi. kodeqsis<br />

992-e muxlSi vkiTxulobT, rom piri, romelic sxva pirs marTlsawinaaRmdego, ganzraxi<br />

an gaufrTxilebeli moqmedebiT miayenebs zians, valdebulia aunazRauros mas es<br />

ziani. anu samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlSi gamoxatulia bralis principi _ ar arsebobs<br />

pasuxismgebloba bralis gareSe. amasTan, es sulac ar niSnavs, rom moqmedeba, romlis<br />

Sedegadac dairRva dazaralebulis ufleba, piradad pasuxismgebeli piris mier<br />

iyos Cadenili.<br />

amrigad, pasuxismgeblobis gansaxilveli saxis zogadi wesi mokled SeiZleba Semdegnairad<br />

CamovayaliboT: samoqalaqo pasuxismgebloba daekisreba im pirs, vinc Tavisi<br />

moqmedebiT daarRvia valdebuleba an miayena ziani.<br />

pasuxismgebloba mesame piris moqmedebisaTvis. pasuxismgebloba sakuTari moqmedebisaTvis<br />

samoqalaqo pasuxismgeblobis zogadi wesia da ara imperatiuli moTxovna.<br />

marTalia, romis samarTali, mis sawyis periodSi mkacrad icavda princips _ aravis aqvs<br />

ufleba, mesame piris saxeliT dados garigeba, magram es principi maleve SeizRuda jer<br />

kidev 12 tabulis kanoniT da ganviTareba hpova monis mesakuTrisa da mamis xelisuflebis<br />

uflebamosilebebSi. romis samarTali farTo SesaZleblobas iZleoda, rom movalis<br />

26


mier nakisr valdebulebebze pasuxismgebloba fideiusors dakisreboda. iustinianes<br />

instituciebis mesame wignis XX titulSi vkiTxulobT: promisorebis 2 magier valdebulebas,<br />

Cveulebriv, sxvebi kisruloben, romlebsac fideiusorebs uwodeben. fideiusori<br />

yvela saxis valdebulebaSi SeiZleba arsebobdes – realurSi, verbalurSi, literalurSi<br />

da konsesualurSi. fideiusoris pasuxismgebloba SezRudulia da ar SeiZleba<br />

mas im promisorze ufro meti marTebdes, romlis Tavdebobac man ikisra. 3<br />

mesame piris pasuxismgeblobas awesebs romis samarTali maSinac, Tu mona mesakuTris,<br />

anu monaTmflobelis (an mamis Zalauflebis qveS myofi Svili mamis) brZanebiT dadebs<br />

garigebas. aseT SemTxvevaSi, pretori monis mesakuTris (mamis) winaaRmdeg miscems sar-<br />

Cels da Sesabamisad, pasuxismgeblobac maT daekisrebaT, radgan xelSekrulebis amgvarad<br />

damdebi piri monis mesakuTris (mamis) mindobil pirad iTvleba.<br />

rogorc cnobilia, romis samarTali deliqturi magaliTebis simravliT gamoirCeva,<br />

romlebic pasuxismgebel pirad monis mesakuTres aRiarebda. Tumca, aqve unda aRiniSnos,<br />

rom pasuxismgeblobis dakisreba xdeboda ara bralze miTiTebiT, aramed mesakuTris<br />

xelqveiTis mier Cadenili qmedebis gamo. Zveli romis sazogadoebriv-ekonomikuri<br />

da politikuri cxovrebis Taviseburebaa, rom Tavisufali moqalaqe, monaTmflobeli,<br />

Tavis saqmianobas misi Zalauflebis qveS myofi pirebisa da monebis meSveobiT warmar-<br />

Tavda, isini, Tavisufali moqalaqeebi, maTi sruluflebiani mepatroneni iyvnen. swored<br />

es iyo safuZveli, rom xelqveiTTa mier Cadenil deliqtze pasuxismgeblobac maT ekisrebodaT.<br />

am TvalsazrisiT, sainteresoa noqsaluri sarCelebi. iustinianes instituciebis<br />

meoTxe wignis VI I I titulis Tanaxmad, yvela noqsaluri sarCeli im piris winaaRmdeg<br />

aris mimarTuli, romlis xelisuflebasac samarTaldamrRvevi eqvemdebareba, radgan<br />

Tu samarTaldarRvevas Seni mona Caidens, maSin igi vidre Seni xelisuflebis qveS<br />

aris, sarCeli Sens winaaRmdeg iqneba wardgenili. noqsaluri sarCeli warmoiqmneba monis<br />

mier samarTaldarRvevis Cadenis SemTxvevaSi. Tu magaliTad, monam qurdoba an qonebis<br />

Zarcva Caidina, an vinmes ziani, an Seuracxyofa miayena. noqsaluri sarCelis safuZvelze<br />

monis mesakuTres, rogorc pasuxismgebel pirs, ufleba eZleva miyenebuli zianis Rirebuleba<br />

gadaixados an zianis mimyenebeli mona dazaralebuls sakuTrebaSi gadasces.<br />

rogorc vxedavT, monis moqmedebisaTvis pasuxismgebloba ki, ekisreba monaTmflobels,<br />

magram mis braleulobaze araferia naTqvami.<br />

Tanamedrove mravalferovani samoqalaqosamarTlebrivi brunvis pirobebSi faqtobrivad,<br />

SeuZlebelia mkacrad davicvaT principi _ `aravis aqvs ufleba mesame piris saxeliT<br />

dados garigeba~ an `is, vinc ar monawileobs valdebulebiT urTierTobaSi, ar<br />

SeuZlia iyos kreditori an movale.~ amitom ukve franguli samoqalaqo kodeqsi farTod<br />

gamoiyenebs pasuxismgeblobas mesame piris qmedebisaTvis. kodeqsis 1384-e muxliT<br />

pasuxismgebloba wesdeba mesame piris moqmedebiT gamowveuli zianisaTvis im piris mimarT,<br />

visac evaleba samarTaldamrRvevis qmedebebze zedamxedvelobis ganxorcieleba.<br />

germanuli samoqalaqo kodeqsi sxvisi moqmedebiT gamowveuli zianis anazRaurebis<br />

pasuxismgeblobis sakiTxs ufro detalurad ganixilavs. calke normebiT regulirdeba<br />

suliT avadmyofobisa da asakis gamo qmeduunaro pirebis mier miyenebuli zianisaTvis<br />

pasuxismgebloba. Tu franguli samoqalaqo kodeqsi cxovelisa da uZravi nivTiT<br />

27


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

gamowveuli zianisaTvis calsaxad yovelTvis maT mesakuTres akisrebs pasuxismgeblobas,<br />

germanul samoqalaqo kodeqsSi aseTi pasuxismgebloba gadanawilebulia mesakuTres,<br />

mflobelsa da calkeul SemTxvevaSi, momvlelebs (zedamxedvelebs) Soris.<br />

pasuxismgebloba mesame piris moqmedebisaTvis saxelSekrulebo urTierTobebSi.<br />

mesame piris moqmedebiT miyenebuli zianisaTvis pasuximgeblobas iTvaliswinebs saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsis 396-e muxli. masSi naTqvamia, rom `movalem Tavisi kanonieri<br />

warmomadgenlis da im pirTa moqmedebisaTvis, romelTac igi iyenebs sakuTar valdebulebaTa<br />

Sesasruleblad, iseTive moculobiT unda agos pasuxi, rogorc sakuTari braleuli<br />

moqmedebis dros.~ dasaxelebuli norma gansazRvravs im mesame pirTa wres, visi<br />

moqmedebebiTac warmoiSoba pasuxismgebloba. esenia, kanonieri warmomadgenlebi da<br />

pirebi, romlebsac garkveuli valdebulebis Sesruleba xelSekrulebiT aqvT dakisrebuli.<br />

saxelSekrulebo samarTalSi sxvisi moqmedebiT gamowveuli pasuxismgeblobis urTierTobebSi<br />

monawile mesame pirebi, romelTa moqmedebamac SeiZleba gamoiwvios samoqalaqo<br />

pasuxismgebloba _ or jgufad SeiZleba davyoT. pirvels miekuTvneba piri, romelic<br />

kanonieri warmomadgenlobis safuZvelze moqmedebs, xolo meore jgufs miekuTvneba<br />

piri, romelic warmomadgenlobiT uflebamosilebas davalebis xelSekrulebis safuZvelze<br />

axorcielebs. am urTierTobebs saerTo aqvT is, rom mSoblebi, rogorc Svid<br />

wlamde asakis bavSvebis kanonieri warmomadgenlebi, qmeduunaro pirebis meurveebi da<br />

davalebis xelSekrulebis safuZvelze rwmunebulebi, orive warmomadgenlobiT uflebamosilebas<br />

axorcieleben. mSoblebi da meurveebi kanonis safuZvelze axorcieleben<br />

warmomadgenlobas da maT kanonieri warmomadgenlebi ewodebaT, xolo davalebis<br />

xelSekrulebis safuZvelze ganxorcielebul qmedebas saxelSekrulebo warmomadgenloba<br />

ewodeba. warmomadgenlobis Taviseburebaa, rom warmomadgeneli sakuTari nebis<br />

gamoxatviT, warmodgenilis saxeliTa da xarjiT, misi interesebisaTvis debs garigebas<br />

samoqalaqo kodeqsis me-12, 709-e, 1198-e, 1293-e muxlebis safuZvelze. me-12, 1198-e<br />

muxlebis Tanaxmad, mSoblebi Tavisi arasrulwlovani Svilebis kanonieri warmomadgenlebi<br />

arian da gansakuTrebuli rwmunebulebis gareSe gamodian maTi uflebebisa da<br />

interesebis dasacavad mesame pirebTan urTierTobaSi. aseTive uflebamosileba vrceldeba<br />

kodeqsis 1293-e muxliT gaTvaliswinebul meurveebze da maT saqmianobaze. rac<br />

Seexeba saxelSekrulebo warmomadgenlobas, misi legaluri definiciidan (kodeqsis 709-<br />

e muxli) irkveva, rom davalebis xelSekrulebiT rwmunebuli valdebulia Seasrulos<br />

misTvis davalebuli moqmedeba marwmuneblis saxeliTa da xarjze.<br />

kanonieri warmomadgenlobis safuZvlebi samoqalaqo kodeqsiT aris dadgenili da<br />

dakavSirebulia piris qmedunarianobasTan. kodeqsis me-12 muxli Svid wlamde asakis<br />

arasrulwlovans (mcirewlovans) qmeduunarod miiCnevs. qmeduunarod aris miCneuli<br />

aseve piri, romelic Wkuasustobis an suliT avadmyofobis gamo sasamarTlos mier qmeduunarod<br />

iqneba aRiarebuli. imis gaTvaliswinebiT, rom dasaxelebuli pirebi moklebulni<br />

arian unars Tavisi nebiTa da moqmedebiT ganaxorcielon samoqalaqo uflebebi<br />

da movaleobebi, samoqalaqo urTierTobebSi uSualod ar monawileoben. am pirebis<br />

uflebebs ganaxorcieleben maTi kanonieri warmomadgenlebi – mSoblebi an meurve,<br />

28


omlebic qmeduunaro piris saxeliT dadeben garigebebs, garigebis Sedegad warmoSobil<br />

uflebebsa da movaleobebs ki, qmeduunaro piri SeiZens. 4<br />

orive SemTxvevaSi, rogorc kanoniT, ise saxelSekrulebo warmomadgenlobiT ur-<br />

TierTobebSi warmomadgenlis moqmedebiT gamowveuli zianisaTvis warmodgenilis pasuxismgebloba<br />

imiT unda aixsnas, rom warmomadgeneli warmodgenilis saxeliTa da xarjiT<br />

moqmedebs misive uflebebisa da interesebis dasacavad, garigebis Sedegad uflebebi<br />

da movaleobebic mas warmoeSoba (samoqalaqo kodeqsis 104-e muxli) da Sesabamisad, uaryofiTi<br />

SedegebisaTvis riski warmodgenilis mxarezea. amitom, samoqalaqo kodeqsis<br />

396-e muxli warmomadgenlis moqmedebiT gamowveul uaryofiT Sedegebze pasuxismgeblobas<br />

warmodgenil pirs akisrebs.<br />

mesame piris moqmedebisaTvis pasuxismgeblobis gansazRvrisas, aucilebelia, braleulobis<br />

sakiTxis dadgenac. calkeul SemTxvevebSi, warmodgenili piri pasuxs agebs mesame<br />

piris moqmedebisaTvis, rogorc sakuTari bralisaTvis. sxva SemTxvevaSi, is pasuxs<br />

agebs mesame piris moqmedebisaTvis, magram ara sakuTari bralisaTvis. mesame piris moqmedebisaTvis<br />

pasuxismgeblobis dakisrebisaTvis braleulobis sakiTxis gadawyvetas is<br />

mniSvneloba unda mieniWos, rom mesame piris moqmedebisaTvis, magram sakuTari bralisaTvis<br />

pasuxismgeblobis dakisrebis SemTxvevaSi, warmodgenils regresuli moTxovnisaTvis<br />

sarCelis ufleba ar unda mieces. sxva SemTxvevaSi, mesame piris moqmedebisa<br />

da misive bralisaTvis warmodgenilisaTvis pasuxismgeblobis dakisreba safuZvels<br />

iZleva am ukanasknelma braleuli pirisagan regresis wesiT moiTxovos zianis anazRaureba.<br />

dabolos, Tanamedrove samoqalaqo samarTali iseT SemTxvevebsac icnobs, roca<br />

romis samarTlis msgavsad, subsidialuri pasuxismgeblobis dros, mSobels arasrulwlovani<br />

Svilis braleuli moqmedebisaTvis daekisreba pasuxismgebloba, magram<br />

regresis wesiT zianis anazRaurebis ufleba ar gaaCnia, an pasuxismgebloba daekisreba<br />

bralis gareSe.<br />

zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovania imis garkveva, Tu rodis agebs<br />

pasuxs marwmunebeli Tavisi bralisaTvis da rodis _ mesame piris bralisaTvis. rogorc<br />

ukve iTqva, kanonier warmomadgenlobasTan maSin gvaqvs saqme, roca pirs ar miuRwevia<br />

Svidi wlis asakisaTvis an Wkuasustobis, an suliT avadmyofobis gamo sasamarTlos<br />

mier aRiarebulia qmeduunarod. bunebrivia, aseTi piri moklebulia SesaZleblobas,<br />

TviTon airCios warmomadgeneli da ramdenadac qmeduunaro piri misi kanonieri warmomadgenlis<br />

arCevaSi monawileobas ar Rebulobs, amitom warmomadgenlis mier mesame<br />

pirisaTvis zianis miyenebaSi warmodgenils brali ar miuZRvis. is pasuxs agebs warmomadgenlis<br />

moqmedebisa da misive bralisaTvis. Sesabamisad, qmeduunaro pirs misi<br />

kanonieri wamomadgenlis mimarT warmoeSoba ufleba regresis wesiT moiTxovos zianis<br />

anazRaureba. magaliTad, Tu mcirewlovanis kanonieri warmomadgenlis (dedis) braleuli<br />

qmedebiT mesame pirs miadga ziani, rac warmodgenilis (mcirewlovani Svilis) qonebiT<br />

iqna anazRaurebuli, am ukanasknelis meore kanonieri warmomadgenlis _ mamis meSveobiT<br />

regresis wesiT SeiZleba moTxovnili iyos zianis anazRaureba.<br />

sxva SemTxvevaSi, rodesac meurve meurveobaSi myofi piris sacxovrebel saxls gaaqiravebs,<br />

qiravnobis xelSekrulebiT miRebul Semosavalze sakuTrebis ufleba war-<br />

29


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

modgenils (meurveobaSi myof pirs) warmoeSoba. amitom, amave xelSekrulebiT gamowveul<br />

uaryofiT Sedegebze pasuxismgeblobac mas ekisreba. amasTan, imis gaTvaliswinebiT, rom<br />

mcirewlovanisaTvis meurvis daniSvnaSi TviTon mcirewlovani ar monawileobs da misi<br />

nebis gareSe xdeba misTvis meurvis amorCeva da daniSvna, meurvis braleul moqmedebas<br />

meurveobaSi myof pirs ver SevracxavT. amitom, meurvis marTlsawinaaRmdego moqmedebiT<br />

gamowveuli zianisaTvis warmodgenili pasuxs agebs meurvis braleuli moqmedebisaTvis<br />

da Sesabamisad, regresis uflebac saxeze gveqneba.<br />

gansxvavebul mdgomareobasTan gvaqvs saqme saxelSekrulebo warmomadgenlobiT<br />

urTierTobebSi. amjeradac, marTalia, rwmunebulis moqmedebisaTvis pasuxismgebloba<br />

marwmunebels ekisreba, magram kanonieri warmomadgenlobisagan gansxvavebiT, misive bralisaTvis.<br />

marwmuneblis brali amjerad imaSi vlindeba, rom man Tavis droze warmomadgenlis<br />

SerCevisas ver gansazRvra am ukanasknelis SesaZleblobebi, kvalifikacia da<br />

sxva monacemebi, rac davalebis xelSekrulebiT gaTvaliswinebul valdebulebaTa jerovan<br />

Sesrulebas uzrunvelyofda. amitom warmomadgenlis mimarT mas regresis ufleba<br />

ar warmoeSoba. gaTvaliswinebuli unda iyos isic, rom uaryofiTi SedegebisaTvis calsaxad<br />

marwmuneblisaTvis pasuxismgeblobis dadgena ar iqneboda swori. aseT SemTxvevaSi,<br />

kanoni xels Seuwyobda rwmunebuls valdebulebis keTilsindisierad Sesrulebis<br />

movaleobis ugulebelyofas. samarTlianobis principidan gamomdinarec ar iqneba<br />

swori, rwmunebulis ganzraxi moqmedebiT an marwmunebulis miTiTebebis sawinaaRmdegod<br />

ganxorcielebuli moqmedebidan warmoSobili zianis anazRaurebis pasuxismgeblobac<br />

marwmunebels daekisros.<br />

saxelSekrulebo samarTalSi sxvisi moqmedebisaTvis pasuxismgeblobis subieqtTa<br />

meore jgufs miekuTvneba uSualod xelSekrulebis monawile mxareebi, magram ara is<br />

mxareebi, romelTa moqmedebamac gamoiwvia pasuxismgebloba. aq mesame piris saxiT, romlis<br />

moqmedebamac warmoSva pasuxismgebloba, kreditorTan raime samarTlebriv urTierTobaSi<br />

ar imyofeba, amitom kreditori uflebamosilia, saxelSekrulebo valdebulebis<br />

Seusruleblobis an arajerovani SesrulebisaTvis moTxovnebi Tavis movales<br />

wauyenos da ara mesame pirs. am SemTxvevaSi, kreditoris winaSe movale pasuxs agebs<br />

mesame piris mier xelSekrulebis Seusruleblobis an arajerovani SesrulebisaTvis.<br />

aseTi pasuxismgeblobis mkafio magaliTia samoqalaqo kodeqsis 632-e muxli. saerTo<br />

wesis mixedviT, menardem piradad unda Seasrulos xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli<br />

samuSao; magram xSiria SemTxvevebi, rodesac samuSaos moculobis, sirTulis, specifikis<br />

gaTvaliswinebiT menarde ver SeZlebs yvela samuSaos Sesrulebas. amitom kodeqsis 632-e<br />

muxli SesaZleblobas iZleva menardem garkveuli samuSaoebis Sesruleba sxvas mi<strong>and</strong>os.<br />

aseT SemTxvevaSi, ukve praqtikaSi damkvidrebuli terminebis mixedviT, saqme gveqneba<br />

generalur menardesTan da qvemenardesTan, magram SemkveTis mimarT maTi samarTlebrivi<br />

damokidebuleba gansxvavebulia. qvemenardesa da SemkveTs Soris raime samarTlebrivi<br />

urTierToba ar warmoiSoba. menardesa da qvemenardes Soris dadebuli e.w. qvenardobis<br />

xelSekrulebiT qvemenarde generaluri menardis winaSea pasuxismgebeli, xolo generaluri<br />

menarde SemkveTis winaSe pasuxs agebs rogorc uSualod mis mier Sesrulebuli<br />

samuSaosaTvis, ise mesame piris _ qvemenardis mier valdebulebis Seusruleblobis an<br />

30


arajerovani SesrulebisaTvis. gansxvaveba am or moments Soris aris is, rom pirvel<br />

SemTxvevaSi, menarde sakuTari braleuli moqmedebisaTvis agebs pasuxs, meore SemTxvevaSi<br />

ki _ qvemenardis bralisaTvis. amitom kreditoris (SemkveTis) dakmayofilebis Semdeg<br />

generaluri menarde uflebamosilia regresis wesiT qvemenardes mosTxovos zianis<br />

anazRaureba.<br />

samoqalaqo kodeqsi icnobs mesame piris braleuli moqmedebisaTvis pasuxismgeblobis<br />

sxva SemTxvevebsac. ase magaliTad, 686-e muxlis mesame nawilSi naTqvamia, rom<br />

pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebis mizniT gadamzidvels ar SeuZlia miuTiTos arc<br />

gadazidvisaTvis gamoyenebuli satransporto saSualebis naklze da arc am saSualebis<br />

gamqiraveblis an damqiraveblis momsaxure personalis bralze. es ki metyvelebs, rom<br />

Tu daqiravebuli satransporto saSualeba aRmoCnda nakliani, ramac gamoiwvia uaryofiTi<br />

Sedegi, pasuxismgebloba ara satransporto saSualebis gamqiravebels, aramed misi,<br />

rogorc mesame piris bralisaTvis pasuxismgebloba gadamzidvels daekisreba. amitom<br />

zianis anazRaurebis SemTxvevaSi gadamzidveli uflebamosilia regresis wesiT misTvis<br />

miyenebuli zianis anazRaureba satransporto saSualebis gamqiravebels mosTxovos.<br />

mesame piris moqmedebisaTvis pasuxismgeblobis Tavisebur magaliTs warmoadgens<br />

notariusis pasuxismgebloba notariusis Semcvlelis ukanono moqmedebiT gamowveuli<br />

zianisaTvis. `notariatis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, notariusi uflebamosilia<br />

samuSaoze aryofnis droisaTvis, saqarTvelos notariusTa palatasTan SeTanxmebiT,<br />

daniSnos misi Semcvleli piri. notariusi valdebulia Semcvlel pirTan gaaformos<br />

xelSekruleba. amave xelSekrulebaSi notariusma unda gansazRvros notariusis SemcvlelisaTvis<br />

Sromis anazRaurebis odenoba. yovelive es qmnis erTgvar gaurkvevlobas,<br />

Tu ra saxis pasuxismgeblobas gamoiwvevs notariusis Semcvlelis ukanono moqmedebiT<br />

damdgari ziani _ mesame piris moqmedebisaTvis, Tu muSakis mier samsaxurebrivi movaleobis<br />

SesrulebasTan dakavSirebiT. muSakis mier samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas<br />

mesame pirisaTvis zianis miyenebisaTvis pasuxismgeblobis Tavisebureba is aris,<br />

rom muSaki samsaxurebriv movaleobas SromiTi xelSekrulebis safuZvelze asrulebs<br />

damsaqmeblis saxeliT. notariusis Semcvleli ki, sanotaro moqmedebebs asrulebs notariusTan<br />

dadebuli samoqalaqo xelSekrulebis safuZvelze, Tavisi saxeliT. damsaqmeblisagan<br />

gansxvavebiT sanotaro biuro ar aris iuridiuli piri da arc notariusia<br />

individualuri mewarme. damsaqmebeli misi muSakis qmedebisaTvis pasuxs agebs, rogorc<br />

sakuTari moqmedebisa da bralisaTvis da amitom mas regresiT zianis anazRaurebis moTxovnis<br />

ufleba ara aqvs. rac Seexeba notariuss, dasaxelebuli kanonis 26-e muxlis safuZvelze,<br />

ufleba aqvs notariusis Semcvlels regresis wesiT mosTxovos miyenebuli<br />

zianis anazRaureba. aRniSnulidan gamomdinare, notariusis pasuxismgebloba notariusis<br />

Semcvlelis marTlsawinaaRmdego moqmedebiT miyenebuli zianisaTvis miekuTvneba<br />

pasuxismgeblobas mesame piris moqmedebisaTvis, rac gaTvaliswinebulia samoqalaqo<br />

kodeqsis 396-e muxliT.<br />

pasuxismgebloba mesame piris moqmedebisaTvis deliqtur urTierTobebSi. saqar-<br />

Tvelos samoqalaqo kodeqsis 396-e muxlis Sesaxeb saubrisas, kidev erTxel unda davazustoT,<br />

rom igi exeba pasuxismgeblobas mesame piris moqmedebisaTvis saxelSekrulebo<br />

31


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

urTierTobebSi. is ar unda gavaigivoT kodeqsis 994-e muxlTan. kanonmdebels aq mxedvelobaSi<br />

aqvs arasrulwlovanis marTlsawinaaRmdego moqmedebiT (deliqtiT) miyenebuli<br />

zianisaTvis pasuxismgeblobis dakisreba arasrulwlovanis kanonieri warmomadgenlebisaTvis,<br />

maSin rodesac kodeqsis 396-e muxli piriqiT _ saxelSekrulebo urTierTobebSi<br />

kanonieri warmomadgenlis qmedebisaTvis pasuxismgeblobas warmodgenils _ qmeduunaro<br />

pirs akisrebs.<br />

samoqalaqo pasuxismgeblobis dakisrebisaTvis upirvelesad saWiroa gavarkvioT,<br />

aris Tu ara piri deliqtunariani. sxvadasxva qveynis samoqalaqo kodeqsebi deliqtunarianobas<br />

sxvadasxvanairad wyvets. magaliTad, safrangeTis samoqalaqo kodeqsis<br />

mixedviT, fizikuri piris deliqtunarianoba da qmedunarianoba erTdroulad, Tvrameti<br />

wlis, anu srulwlovanebis miRwevidan warmoiSoba. safrangeTis samoqalaqo kodeqsis<br />

1384-e muxliT mSoblebi, ramdenadac isini aRmzrdelobiT uflebamosilebas axorcieleben,<br />

solidarulad ageben pasuxs maTTan mcxovrebi arasrulwlovani Svilebis mier<br />

miyenebuli zianisaTvis. amave kodeqsis 388-e muxlis Tanaxmad ki, arasrulwlovanad<br />

iTvleba piri, romelsac Tvrameti wlis asakisaTvis ar miuRwevia. aqve gvinda aRvniSnoT,<br />

rom 1974 wels samoqalaqo kodeqsis 388-e muxlSi ganxorcielebul cvlilebamde<br />

srulwlovaneba da Sesabamisad, sruli qmedunarianoba da deliqtunarianoba 21 wlis<br />

asakidan warmoiSoboda. deliqtunarianobis warmoSobis kriteriumebis srulyofilebiT<br />

gamoirCeva germaniis samoqalaqo kodeqsi. kodeqsis 828-e paragrafi Svid wlamde asakis<br />

bavSvs calsaxad deliqtuunarod miiCnevs, xolo Svididan Tvramet wlamde asakis arasrulwlovanis<br />

deliqtunarianad cnobisaTvis kanoni individualur midgomas moiTxovs.<br />

kerZod, 828-e paragrafSi naTqvamia _ is, vinc miaRwia Svidi wlis asaks, magram jer Tvrameti<br />

wlis ar Sesrulebula, pasuxs ar agebs miyenebuli zianisaTvis, Tu marTlsawinaaRmdego<br />

moqmedebis Cadenis droisaTvis ar SeeZlo Tavisi moqmedebis mniSvnelobis<br />

Secnoba. dabolos, ruseTis federaciis samoqalaqo kodeqsis 1073-e muxlis Tanaxmad,<br />

fizikuri piris deliqtunarianoba warmoiSoba 14 wlis asakidan.<br />

nebiT Tu uneblieT, pirdapir Tu arapirdapir Zveli qarTuli samarTlis gamoZaxilia<br />

moqmedi samoqalaqo kodeqsiT gansazRvruli deliqtunarianobis ZiriTadi niSnebi. vaxtang<br />

meeqvsis samarTlis wignis 187-e muxlSi vkiTxulobT: `aTs wlamdis ymawvilis<br />

naqnaris rasac feris saqmisa, avis kacis naqnars, avs saqmesTan ar Caigdebis. Tavis tols<br />

uzams Tu ufross, ymawvilobiT da uWkuobiT uqnia, safaTerakosaviT aris; misman mSobelman,<br />

misis ymawvilobisagan mkvdars samarxi misces, da daWrilsa da dasneulebuls<br />

saaqimo misces. sxvas veras Seua.~ 5 qarTuli samoqalaqo samarTali erT adgilas ar<br />

gaCerebula. moqmedma samoqalaqo kodeqsma fizikuri piris deliqtunarianobis warmo-<br />

SobisaTvis germanuli samoqalaqo kodeqsis modeli airCia. am modeliT rogorc vnaxeT,<br />

kanoni piris deliqtunarianad cnobis moments or periodad yofs. qarTuli samoqalaqo<br />

kodeqsis 994-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, pirveli periodi moicavs piris aT<br />

wlamde asaks, roca igi calsaxad deliqtuunarod aris miCneuli, meore periodi iwyeba<br />

aTi wlidan da mTavrdeba piris Tvrameti wlis Sesrulebamde. Tavisebureba meore periodis<br />

yoveli calkeuli samarTaldamrRvevis individualizaciaa. rac niSnavs, rom aT<br />

welze meti asakis, magram arasrulwlovanis deliqtunarianobis dadgenisaTvis unda<br />

32


gairkves, samarTaldamrRvevs zianis miyenebisas SeeZlo Tu ara misi moqmedebis mniSvnelobis<br />

gageba. qmedunarianobis msgavsad, deliqtunarianoba dakavSirebulia piris<br />

janmrTelobasTanac. piri, romelic Wkuasustobis an suliT avadmyofobis gamo sasamarTlos<br />

mier qmeduunarod aris aRiarebuli da marTlsawinaaRmdegod zians miayenebs<br />

sxvas, mas zianis anazRaurebis valdebuleba ar ekisreba. deliqtuunarod miiCneva aseve,<br />

piri, romelic droebiT ugono an sulieri moSlilobis mdgomareobaSi yofnisas miayenebs<br />

mesame pirs zians. aseTi piri pasuxismgeblobisagan ar gaTavisufldeba Tu aseT<br />

mdgomareobaSi TviTon Caiyena Tavi alkoholuri sasmelis an msgavsi saSualebebis gamoyenebiT.<br />

deliqtuunaro piri pasuxs ar agebs im zianisaTvis, rac man sxvas miayena. magram es<br />

sulac ar niSnavs, rom deliqtuunaro piris mier miyenebuli zianisaTvis pasuxi aravin<br />

agos. deliqtuunaro piris mier miyenebuli zianisaTvis pasuxs ageben mSoblebi da<br />

deliqtuunaroze meTvalyureobis valdebuli pirebi. mecnier iuristTa Soris aTeuli<br />

wlebis ganmavlobaSi mimdinareobs dava, mocemul SemTxvevaSi pasuxismgebloba dadgeba<br />

mesame piris _ arasrulwlovanis bralisaTvis Tu warmomadgenlis sakuTari bralisaTvis.<br />

profesori Salva CikvaSvili meore pozicias iziarebs da amtkicebs, rom `mSoblebi<br />

da meTvalyureobaze valdebuli pirebi zianisaTvis damoukideblad ageben pasuxs da<br />

ara sxvisi bralisaTvis~ da rom ‘mSoblis da meurvis (mzrunvelis) brali gamoixateba<br />

imaSi, rom maT zedamxedvelobis gareSe datoves bavSvi zianis miyenebis momentSi, aseve,<br />

Svilebis (sameurveo pirebis) cudad aRzrdaSi. 6<br />

mSoblis braleuli moqmedeba Svilis zedamxedvelobis gareSe datovebisa da cudi<br />

aRzrdis Sesaxeb mraval kiTxvas badebs. arasrulwlovanis gaukontrolebeli qceva,<br />

cudi aRzrda SeiZleba calkeul SemTxvevebSi marTlac, mizezobriv kavSirSi iyos arasrulwlovanis<br />

moqmedebiT gamowveul zianTan, magram ra vqnaT, Tu mSobelma yvelaferi<br />

gaakeTa Svilis kargi aRzrdisaTvis, magram arasrulwlovanma marTlsawinaaRmdego moqmedebiT<br />

ziani mainc miayena sxvas? braleulobis principidan gamomdinare _ ar arsebobs<br />

pasuxismgebloba bralis gareSe, logikuri iqneboda Tu mSobels, rogorc arabraleul<br />

pirs gavaTavisuflebT pasuxismgeblobidan, magram mSobeli arasrulwlovani Svilebis<br />

moqmedebisaTvis qonebrivi xasiaTis pasuxismgeblobas didi xania mieCvia. es dRev<strong>and</strong>eli<br />

socialuri cxovrebis ganuyofeli movlenaa da mSoblebi mas ar `aprotesteben~. maTTvis<br />

ufro miuRebeli da mtkivneulia Svilis mier uRirsi saqcielis Cadena da sayveduri<br />

maTi misamarTiT, rom cudi Svili aRzardes. amitom samoqalaqo kodeqsis 994-e muxlis<br />

ganxilvisas, es unda gaviTvaliswinoT. amiT konkretulad imis Tqma gvinda, rom CvenTvis<br />

miuRebelia Svilis cudad aRzrdis esoden didi tvirTi mSobels davakisroT faqtobrivad<br />

yovelgvari Semowmebis gareSe; magram ra Tqma unda, es xels ar gviSlis arasrulwlovanis<br />

qmedebiT warmoSobili zianisaTvis pasuxismgebloba mSobels davakisroT.<br />

bralis gareSe pasuxismgeblobis aseT Semadgenlobas jer kidev, romis samarTali icnobda.<br />

mamis xelisuflebis qveS myofi piris, aseve, monis aramarTlzomieri moqmedebiT<br />

warmoSobili zianisaTvis pasuxismgebloba mamas da monis mepatrones (monaTmflobels)<br />

ekisreboda maT braleulobaze miTiTiTebis gareSe. deliqtuunaro piris aramarTlzomieri<br />

moqmedebisaTvis mSoblisaTvis (meurvisaTvis) pasuxismgeblobis dakisreba maTive<br />

33


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

bralisaTvis XIX-XX saukunis pirvel naxevarSi germaniaSi, safrangeTsa da saerTo samar-<br />

Tlis qveynebSi gabatonebuli bralis principis gavlenis Sedegi unda iyos. am periodisaTvis<br />

bralis principis aqtiur gamoyenebas mecnierebi inglisur-amerikul socialur<br />

darvinizms ukavSireben. 7<br />

Cvens saamayod unda iTqvas, rom jer kidev, vaxtang VI-is samarTlis wigniT aTi wlis<br />

asaks miuRweveli arasrulwlovanis marTlsawinaaRmdego moqmedebiT miyenebuli zianisaTvis<br />

misi mSobeli pasuxs agebda bralze miTiTebis gareSe. 8<br />

arasrulwlovanis qmedebiT miyenebuli zianisaTvis mSoblis pasuxismgebloba saku-<br />

Tari bralisaTvis farTod iyo danergili sabWoTa samoqalaqo kodeqsebiT (ix.: mag.,<br />

saqarTvelos ssr 1964 wlis samoqalaqo samarTlis kodeqsis 464-e muxli), rac socialisturi<br />

cxovrebis wesebisa da darvinizmis xelovnuri SerCevis meTodiT axali adamianis<br />

aRzrdisa da Camoyalibebis Tavisebur ideologias warmoadgenda. vfiqrobT, analogiuri<br />

midgomiT xasiaTdeba dRes ruseTis federaciis samoqalaqo kodeqsis 1073-e muxli.<br />

masSi naTqvamia, rom ToTxmet wlamde asakis arasrulwlovanis mier miyenebuli zianisaTvis<br />

pasuxs ageben maTi mSoblebi (meurveebi) Tu ver daamtkiceben, rom ziani maTi<br />

braliT ar aris miyenebuli. anu kanoni uSvebs SesaZleblobas, rom arasrulwlovanis<br />

mier miyenebuli ziani misi mSoblis (meurvis) braleul moqmedebaze iyos damokidebuli.<br />

amgvari braleuli qmedeba ki, unda gamovlindes cud aRzrdaSi da arasrulwlovanze<br />

saTanado zedamxedvelobis ganuxorcieleblobaSi. 9<br />

saqarTvelos 1997 wlis samoqalaqo kodeqsma Tavi daaRwia amgvar ideologiur wnexs.<br />

kodeqsis 994-e muxliT, axla ukve arasrulwlovanis marTlsawinaaRmdego moqmedebiT<br />

miyenebuli zianisaTvis meTvalyureobaze valdebuli piris (mSoblis) pasuxismgebloba<br />

gamoiricxeba, Tu maT ar SeeZloT zianis Tavidan acileba. rogorc vxedavT, aq saubaria<br />

ara bralze, aramed _ SemTxveviTobaze. magaliTad, roca meTvalyureobaze valdebulma<br />

pirma (mSobelma) avadmyofobis gamo ver SeZlo zianis Tavidan acileba. saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsma romis samarTliseuli modeli airCia, romelic aseve, miesadageba<br />

vaxtang VI-is samarTlis wigniT ganmtkicebul princips, roca mSobeli misi deliqtuunaro<br />

Svilis moqmedebisaTvis faqtobrivad bralis gareSe agebs pasuxs. amitom vfiqrobT,<br />

profesor S. CikvaSvilis zemoaRniSnuli debuleba ruseTis samoqalaqo kodeqss<br />

ufro miesadageba, vidre _ saqarTvelos samoqalaqo kodeqss.<br />

dazRvevis xelSekruleba, rogorc pasuxismgebloba mesame piris moqmedebisaTvis.<br />

samoqalaqo samarTlis mecnierebaSi aqtiurad ganixileba sakiTxi pasuxismgeblobaSi<br />

sadazRvevo urTierTobis mniSvnelobis Taobaze. o. iofe da m. Sargorodski<br />

miiCneven, rom upirvelesad, pasuxismgebloba aris sanqcia samarTaldarRvevisaTvis,<br />

amitom mcdaria mtkiceba imis Sesaxeb TiTqos sadazRvevo SemTxvevis dadgomiT gamowveuli<br />

zianis mzRvevelis mier anazRaureba misi pasuxismgeblobaa. 10 arsebobs aRniSnuli<br />

mosazrebis sapirispiro poziciac, 11 rasac ufro veTanxmebiT, radgan piri, romelic<br />

xelSekrulebiT kisrulobs valdebulebas an kanoniT evaleba sxvisi braleuli moqmedebiT<br />

miyenebuli zianis anazRaureba, mis moqmedebasa da damdgar Sedegs Soris mizezobrivi<br />

kavSiris, bralis niSnebisa da mis qmedebaSi samarTaldarRvevis ararsebobis<br />

miuxedavad, igi pasuxismgebel pirad unda iyos miCneuli. winaaRmdeg SemTxvevaSi, Tu<br />

34


o. iofesa da m. Sargorodskis princips gavyvebiT _ ar arsebobs pasuxismgebloba samar-<br />

TaldarRvevis gareSe _ aseTive warmatebiT SegviZlia vamtkicoT Cvens mier zemoT<br />

motanil magaliTze, rom qvemenardis braleuli moqmedebiT gamowveuli zianis anazRaurebis<br />

pasuxismgebloba SemkveTis winaSe generalur menardes ar ekisreba, radgan ziani<br />

am ukanasknelis aramarTlzomieri moqmedebiT ar yofila gamowveuli. amitom notariusis<br />

samoqalaqo pasuxismgeblobis (igive avtomflobelis samoqalaqo pasuxismgeblobis)<br />

dazRvevis xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli sadazRvevo SemTxveviT gamowveuli<br />

zianis mzRvevelis mier anazRaureba sxva araferia, Tu ara am ukanasknelis mier notariusis<br />

nacvlad pasuxismgeblobiT Tavisi Tavis SeboWva. winaaRmdeg SemTxvevaSi mivi-<br />

RebT, rom notariusis samoqalaqo pasuxismgeblobis dazRvevis magaliTidan gamomdinare,<br />

sanotaro moqmedebis procesSi klientisaTvis miyenebuli ziani anazRaurdeba,<br />

magram ise, rom pasuxismgebeli subieqti ar gvyavs, rac aradamajerebeli da SeuZlebelia.<br />

mas Semdeg rac gavarkvieT, rom sadazRvevo SemTxveviT gamowveuli zianis anazRaureba<br />

mzRvevelis pasuxismgeblobaa, axla saWiroa ganvsazRvroT misi braleulobis<br />

sakiTxi. aq ori momenti iqcevs yuradRebas. Tu zianis miyenebis wyaro xelSekrulebis<br />

subieqtia, magaliTad, rogorc es Cvens mier zemoT motanil notariusis samoqalaqo<br />

pasuxismgeblobis dazRvevasTan gvaqvs saqme, miCneuli unda iyos, rom mzRveveli pasuxs<br />

agebs sakuTari bralisaTvis, radgan xelSekrulebiT TviTon SeiboWa ufleba, radgan<br />

notariusis aramarTlzomieri moqmedebisaTvis ikisra pasuxismgebloba. aseTive wesi<br />

unda gavrceldes maSinac, roca zianis gamomwvevi, anu sadazRvevo SemTxvevis wyaro<br />

aris buneba _ wyaldidoba, miwisZvra, gvalva da a.S. sxva SemTxvevasTan gveqneba saqme,<br />

roca sadazRvevo SemTxvevis wyaro sadazRvevo xelSekrulebis ara monawile subieqtia.<br />

aseT SemTxvevaSi, mzRvevels pasuxismgebloba daekisreba mesame piris moqmedebisa da<br />

bralisaTvis. magaliTad, rodesac sadazRvevo kompaniis mier dazRveul avtomanqanas<br />

gareSe piri daazianebs, mzRveveli damzRvevs zians aunazRaurebs da Tavis mxriv,<br />

regresis wesiT mesame pirs mosTxovs zianis anazRaurebas. pirveli SemTxvevisaTvis ki,<br />

mzRveveli notariusis mimarT regresis uflebas ver moipovebs.<br />

35


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

romis samarTlis Zeglebi, iustinianes instituciebi, profesor<br />

nugzar surgulaZis Targmani, Tbilisi, 2002, gv. 214, 217.<br />

2<br />

promisori _ piri, romelic verbaluri an literaluri formiT<br />

kisrulobs raime moqmedebis Sesrulebas.<br />

3<br />

romis samarTlis Zeglebi, iustinianes instituciebi, Tbilisi,<br />

2002, gv. 182-183.<br />

4<br />

winamdebare naSromSi Cven ar ganvixilavT SezRuduli qmedunariani<br />

pirebis pasuxismgeblobis sakiTxs, radgan samoqalaqo samarTali<br />

maTTvis pasuxismgeblobis gansxvavebul reJims adgens.<br />

5<br />

vaxtang VI-is samarTlis wigni, teqsti gamosacemad moamzada Tina<br />

enuqiZem, Tbilisi, 1955, gv. 96.<br />

6<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meoTxe,<br />

tomi I I , avtorTa koleqtivi, mTavari redaqtori lado Wanturia,<br />

Tbilisi, 2001, gv. 393.<br />

7<br />

konrad cvaigerti, hain kotci, SedarebiTi samarTalmcodneobis<br />

Sesavali kerZo samarTlis sferoSi, Tbilisi, 2001, gv. 338.<br />

8<br />

vaxtang VI-is samarTlis wigni, Tbilisi, 1995, gv. 96.<br />

9<br />

Êîììåíòàðèé ê ãðàæäàíñêîìó êîäåêñó Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè,<br />

÷àñòü âòîðàÿ, Ìîñêâà. 1999, ñòð. 680.<br />

10<br />

Î. Èîôôå, Ì. Øàðãîðîäñêèé, Âîïðîñû òåîðèè ïðàâà, Ìîñêâà,<br />

1961, ñòð. 314 è äð. "Îòâåòñòâåííîñòü åñòü ïðåæäå âñåãî ñàíêöèÿ çà<br />

ïðàâîíàðóøåíèå, ïîýòîìó îøèáî÷íî óòâåðæäåíèå, ÷òî ñòðàõîâùèê<br />

íåñåò îòâåòñòâåííîñòü çà óáûòêè âûçâàííûå íàñòóïëåíèåì<br />

ñòðàõîâîãî ñëó÷àÿ".<br />

11<br />

ix.: Âèòîëüä Âàðêàëëî, Îá îòâåòñòâåííîñòè ïî ãðàæäàíñêîìó<br />

ïðàâó, Ìîñêâà, 1978, ñòð. 116.<br />

36


LIABILITY FOR THE OWN<br />

ACTIONS AND ACTIONS OF<br />

THE THIRD PERSONS<br />

TEA SUKHITASHVILI<br />

The PHD Student of the <strong>Law</strong> Faculty<br />

of Ivane Javakhishvili Tbilisi State University<br />

Civil liabilities should be divided in accordance with the certain criteria,<br />

depending on the aim. There is difference in contractual <strong>and</strong> non contractual<br />

liability according to the grounds of their origin <strong>and</strong> according to its<br />

distribution (subsidiary <strong>and</strong> solidary) important type of liability is the one<br />

for own action <strong>and</strong> actions of the third persons. Liability for the own action<br />

is a very general rule <strong>and</strong> is based on the principle of guilt, which implies –<br />

there is no liability without the guilt. However, this does not mean that action,<br />

that has violated the right of the damaged, was committed by the responsible<br />

person. In practice, <strong>and</strong> not only, it is important to analyze liability for the<br />

action of the third persons. Presented article focuses on that.<br />

In modern environment of diversified civil relations, it is practically<br />

impossible to strictly follow the principle – “no one is entitled to sign an<br />

agreement on behalf of a third person” or “a person may not be a debtor or a<br />

creditor if he / she does not participate in m<strong>and</strong>atory relations”. Bearing in<br />

mind, these circumstances, we tried to provide a comprehensive overview<br />

of the liability for third persons’ actions in contractual relations <strong>and</strong> liability<br />

for third persons’ actions in delict relations; We have split these two <strong>and</strong><br />

described their peculiarities.<br />

We consider especially important section of the article where we discuss<br />

the issue of guilt in relation with the liability for the action of the third persons.<br />

In certain cases, a person is kept liable for the actions of the third persons, or<br />

for the own guilt, or the guilt of a third party, that did not cause disputes in<br />

scientific literature so far. Defining issue of guilt also has another meaning.<br />

We believe that, in case of imposing liability for the for the action of the<br />

third persons, but he own guilt, respondent should not be granted the right of<br />

regressive request complaint, otherwise, imposing liability of the respondent<br />

provides grounds that the latter asks for the reimbursement from the guilty<br />

person through the regressive rule.<br />

37


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

ijaris xelSekruleba ideba rogorc sasoflo-sameurneo<br />

daniSnulebis miwis nakveTebze, ise arasasoflo-sameurneo<br />

daniSnulebis miwaze, agreTve, sxvadasxva Senobanagebobebis<br />

sargeblobaSi gadacemis dros. saqarTveloSi,<br />

vidre miwis privatizacia daiwyeboda, sasoflo-sameurneo<br />

miwebis daaxloebiT 50% ijariT iyo gacemuli. ijariT<br />

SeiZleba gaices rogorc miwis nakveTi, aseve mTlianad sasoflo<br />

meurneoba. aseve aRsaniSnavia, rom garkveuli specifikiTa<br />

da TaviseburebebiT xasiaTdeba saxelmwifos<br />

mier kerZo pirebisaTvis ijaris xelSekrulebiT gadacemuli<br />

qonebis sakiTxi.<br />

ijaris xelSekruleba uZvelesi droidan farTod gamoiyeneboda<br />

qarTul samarTalSi. qonebis sargeblobaSi gadacema,<br />

nayofis (Semosavlis) miRebis SesaZleblobiT, saSuaijaris<br />

xelSekruleba<br />

romis samarTalsa da<br />

Zvel qarTul<br />

samarTalSi, rogorc<br />

Tanamedrove ijaris<br />

xelSekrulebis<br />

istoriuli winapari<br />

ekaterine lafaCi<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis iuridiuli fakultetis doqtoranti kerZo<br />

samarTlis mimarTulebiT<br />

I. Sesavali<br />

38


lebas iZleva, rom samoqalaqo samarTlis subieqtebma isargeblon am qonebiT da miiRon<br />

misgan sargebeli. es Zalian mniSvnelovania, radgan maSin, rodesac uZravi qoneba ise<br />

Zvirdeba, rom maTze sakuTrebis uflebis mopoveba ara marto dabali fenisaTvis, aramed<br />

saSualo fenisaTvisac TiTqmis SeuZlebelia, ijaris xelSekrulebis gaformeba sauke-<br />

Teso gamosavalia.<br />

ijaris xelSekrulebis qira gacilebiT naklebia da ekonomikuri mdgomareobis gaumjobesebis<br />

realuri Sansi sakmaod maRalia. swored amitom, mizanSewonilia, kidev ufro<br />

daixvewos es xelSekruleba, raTa mxareebis, meijarisa da moijaris uflebebi sakmarisad<br />

iqnes daculi. praqtikam cxadyo is naklovanebebi, rac mas axasiaTebs. aRsaniSnavia,<br />

rom ijaris sakiTxebi sxvadasxva normatiul aqtSia mimobneuli, garda amisa, xSir<br />

SemTxvevaSi, arsebobs garkveuli Seusabamoba samoqalaqo kodeqssa da sxvadasxva normatiul<br />

aqtebs Soris. garkveuli specifikisaa saxelwifos sakuTrebaSi arsebuli<br />

rogorc sasoflo-sameurneo, ise arasasoflo sameurneo miwis ijariT gacemis sakiTxebi.<br />

imisaTvis, rom problema mogvardes, aucilebelia ijaris xelSekrulebis istoriuli<br />

warmomavlobis Seswavla.<br />

sainteresoa, rom ijaris xelSekrulebis sakiTxebi sxvadasxva qveynis samarTalSi<br />

gansxvavebulad wesrigdeba, ZiriTadi normebi samoqalaqo kodeqsSia Tavmoyrili, xolo<br />

miwasTan dakavSirebiT ki, zogierT qveyanaSi miRebulia miwis kodeqsebi, zogSi ki _<br />

calke kanonebi sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwebze. ‘dualisturi sistemis kerZo<br />

samarTlis qveynebSi aseTad gvevlineba samoqalaqo kodeqsebi da debulebebi, romlebic<br />

aseve, Seicaven specialur normebs sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwebis Sesaxeb.<br />

garda amisa, uZravi qonebis daqiravebaze _ sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwis<br />

ijaraze, sacxovrebeli sadgomisa da savaWro samrewvelo Senobebis daqiravebaze yvela<br />

ganviTarebul qveyanaSi miRebulia mravalricxovani specialuri aqtebi.~ 1<br />

II. ijaris xelSekruleba romis samarTlis mixedviT<br />

ijaris xelSekruleba miekuTvneba im xelSekrulebaTa ricxvs, romelic jer kidev,<br />

romis civiluri samarTlidan aris cnobili. Tanamedrove ijaris xelSekrulebis prototipad<br />

romis samarTalSi qonebis qiravnobis xelSekruleba gvevlineba. 2<br />

imisaTvis, rom srulyofilad iqnes gamokvleuli sakiTxi, aucilebelia Seswavla,<br />

Tu ra gza ganvlo, rogor Camoyalibda esa Tu is instituti Tanmedrove saxiT. amitom<br />

metad sainteresoa ijaris xelSekrulebis warsulis gamokvleva da Sesabamisad, mokle<br />

istoriuli eqskursi.<br />

`...romis samarTlis mixedviT, meijares ekisreboda valdebuleba, uzrunveleyo<br />

moijaris sasargeblod nivTiT daubrkolebeli sargebloba.~ 3<br />

romaelebi erTmaneTisgan ganasxvavebdnen ori saxis qiravnobas: nivTis qiravnobas<br />

da momsaxurebis qiravnobas. 4 kidev erTi mosazrebis mixedviT, romis samarTalSi qiravnobis<br />

sami saxe arsebobda: nivTebis qiravnoba, momsaxurebis qiravnoba da samuSaos<br />

qiravnoba an nardoba. am sam saxes saerTo is hqonda, rom erTi mxare valdebuli iyo<br />

39


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

Sesabamisi mxarisaTvis sargeblobis ufleba mieca, xolo meore mxares unda gadaexada<br />

am sargeblobisaTvis garkveuli fuladi anazRaureba. 5 swored nivTebis qiravnobis xel-<br />

Sekruleba miiCneoda ijaris xelSekrulebad. miwis nakveTis moijares ewodeboda koloni,<br />

xolo sacxovrebeli Senobebis moijares ki, inkvilini. 6<br />

momsaxurebis qiravnobis dros saqme exeboda samuSao Zalis daqiravebas, savaraudod,<br />

aq igulisxmeba monebis ijariT gacema. am dros sagnad gvevlineba xeliT muSaoba, romelic<br />

garkveuli fuladi anazRaurebis sanacvlod xorcieldeboda. gansakuTrebuli<br />

pirobebi iyo gaTvaliswinebuli Tavisufali profesiis adamianebisaTvis. 7<br />

iustinianes digestebis mixedviT, qiravnobis xelSekruleba ganxilulia, rogorc<br />

nasyidobis (yidva-gayidvis) xelSekrulebis msgavsi xelSekruleba. amave digestebis mixedviT,<br />

qonebis qiravnobisa da nasyidobis xelSekruleba samarTlis erTsa da imave normebs<br />

eqvemdebareboda. am Sexedulebis safuZvelia, is rom nasyidobis xelSekruleba<br />

iTvleba dadebulad, roca mxareebi sasyidelze (fasze) SeTanxmdebodnen. xolo qiravnobis<br />

xelSekruleba maSin iTvleboda dadebulad, Tu SeTanxmdebodnen qiraze. amave<br />

Sexedulebis mixedviT, es ori xelSekruleba ise hgavs erTmaneTs, rom xSir SemTxvevaSi,<br />

garCeva, Tu romeli xelSekrulebaa dadebuli: qiravnobis Tu nasyidobis, sakmaod Znelia. 8<br />

romaeli iuristebi nasyidobisa da qiravnobis xelSekrulebas Soris gansxvavebas<br />

imaSi xedavdnen, rom nasyidobis xelSekrulebis dros myidveli iZenda mudmiv mflobelobas,<br />

maSin roca qiravnobis dros nivTi, momsaxureba, samuSao droebiTi xasiaTis iyo. 9<br />

es ori xelSekruleba imdenad gansxvavebuli niSnebiT xasiaTdeboda, rom maTi mgavseba<br />

mxolod fasis gansazRvris niSniT marTebuli ar unda iyos... nasyidobis xelSekrulebiT<br />

xdeba sakuTrebis uflebis gadacema, xolo ijara-qiravnobis xelSekrulebis<br />

dros ki, droebiT sargeblobaSi gadacema. rac adasturebs, rom am ori xelSekrulebis<br />

erT samarTlebriv WrilSi ganxilva ver moxerxdeba.<br />

ijaris xelSekrulebis dasadebad aucilebeli iyo xelSekrulebis sagnisa da qiris<br />

gansazRvra da Sesabamisad, es ori piroba iyo arsebiTi.<br />

iyo ra konsensualuri, xsenebuli xelSekruleba eyrdnoboda TviT SeTanxmebas qiravnobis<br />

Sesaxeb da iuridiuli Zalis mosapoveblad, am xelSekrulebaSi garda qiravnobis<br />

sagnisa, unda yofiliyo fiqsirebuli da dadgenili daqiravebuli Sromis sazRauri<br />

_ qira. amasTan, aucilebeli iyo, rom qira gansazRvruliyo garkveulad rogorc<br />

orive mxaris neba da ara rogorc erT-erTi kontrahentis neba.<br />

romis samarTlis mixedviT, xelSekrulebis Sewyvetis safuZvlad miCneuli iyo vadis<br />

gasvla. Tumca es ar gamoricxavda, rom xelSekruleba vadis gasvlis Semdegac gagrZelebuliyo<br />

mdumare ganaxlebis gziT. am SemTxvevaSi, damqiravebeli sargeblobda daqiravebuli<br />

nivTiT, xolo gamqiravebuli regularulad Rebulobda qiras da Sesabamisad,<br />

Tu romelime mxares ar hqonda xelSekrulebis Sewyvetis survili _ xelSekrulebis<br />

vada iTvleboda gagrZelebulad. roca daqiravebul `nivTs~ damqiraveblisaTvis ukve<br />

aRar mohqonda dapirebuli efeqti, maSin damqiravebeli uflebamosili iyo calmxrivad<br />

moeSala xelSekruleba. 10<br />

aseTive uflebas iZenda gamqiravebelic, rodesac mas gaqiravebuli nivTi sWirdeboda an<br />

rodesac damqiravebeli daqiravebuli nivTis qiras ar ixdida zedized ori wlis manZilze.<br />

40


mniSvnelovania aRiniSnos, rom meijare gadascemda moijares nivTs im mizniT, rom<br />

esargebla da mieRo nayofi. 11<br />

rac Seexeba xelSekrulebis vadis sakiTxs romis samarTlis mixedviT, SesaZlebeli<br />

iyo xelSekrulebis dadeba vadis ganusazRvrelad. am SemTxvevaSi, mxareebs ufleba hqondaT<br />

nebismier dros gasuliyvnen xelSekrulebidan, magram erTi mxaris mier Sesruleba<br />

meore mxaresac avaldebulebda... kerZod, es is SemTxvevaa, roca moijare winaswar gadaixdida<br />

saijaro qiras da es ukve avaldebulebda meijares daecva xelSekruleba Sesabamisi<br />

vadis ganmavlobaSi. 12<br />

romis samarTalSi sakmaod mkacri wesebi iyo im pirisaTvis, romelic daqiravebul<br />

nivTs ar daabrunebda xelSekrulebis vadis gasvlis Semdeg.<br />

kerZod, Tuki damqiraveblis mier nivTis daubruneblobis gamo saqme sasamarTlomde<br />

mividoda, maSin aseTi damqiravebeli qonebis damtaceblad ganixileboda da mas ekisreboda<br />

ara marto daqiravebuli nivTis ukan dabruneba, aramed am nivTis Rirebulebis<br />

gadaxdis valdebulebac.<br />

aRsaniSnavia, rom romis samarTali efuZneboda nivTis qiravnobis xelSekrulebis<br />

valdebulebiTsamarTlebriv xasiaTs. Tanamedrove samoqalaqo samarTalisaTvis kargadaa<br />

cnobili qonebis qiravnobis sanivTosamarTlebrivi xasiaTi: nivTze midevnebis Tviseba<br />

da damqiraveblis, rogorc mflobelis, sanivTosamarTlebrivi dacva, rac romis<br />

samarTalSi ar arsebobda. es wesi naTlad ikveTeba gaqiravebuli nivTis gasxvisebis<br />

dros. am dros gasxvisebis faqtis gamo qiravnobis xelSekruleba TavisTavad ar wydeboda.<br />

am SemTxvevaSi, pasuxismgebloba gamqiravebels ekisreboda. damqiravebels nivTiT<br />

sargeblobis ufleba gasxvisebis Semdeg im SemTxvevaSi eniWeboda, Tuki axali mesakuTre<br />

Tanxmobas ganacxadebda.<br />

romis samarTlis recepciis Sedegad evropis qveynebis samoqalaqo samarTalma ganicada<br />

didi gavlena da SeiTvisa qonebis qiravnobis ZiriTadi damaxasiaTebeli niSnebi.<br />

am mizezis gamo, sxvadasxva qveynis kanonmdeblobis mixedviT, qonebis qiravnobis xel-<br />

Sekruleba dRemde inarCunebs Tavis arss. 13<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSi ijaris xelSekruleba imave ZiriTadi niSan-<br />

TvisebebiT xasiaTdeba, ra niSnebiTac romis samarTalSi qonebis qiravnobis (ijaris)<br />

xelSekruleba xasiaTdeboda.<br />

III. ijaris xelSekruleba Zveli qarTuli samarTlis mixedviT<br />

1. ijaris cnebis mokle istoria<br />

Zveli qarTuli samarTlidan moyolebuli ijaris (qonebis qiravnobis) xelSekruleba<br />

miekuTvneba im xelSekrulebaTa ricxvs, romelic jer kidev, romis civiluri samarTlidan<br />

aris cnobili. Tanamedrove ijaris xelSekrulebis prototipad romis samarTal-<br />

Si qonebis qiravnobis xelSekruleba gvevlineba.<br />

41


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

Zvel qarTul samarTalSi ijaris xelSekruleba metad farTod gamoiyeneboda. amas<br />

mowmobs araerTi Zveli qarTuli samarTlis istoriuli Zegli. qarTul valdebulebiT<br />

samarTalTan dakavSirebiT araerT mkvlevars gamouTqvams Tavisi azri. ivane javaxiSvilis<br />

kvlevis mixedviT, miwis aReb-micemoba xdeboda samSeneblod, saaRalod, sabegrod<br />

da sakabalod. miwis aReba gasaSeneblad gulisxmobda `yanis~ gacemas an `sanaxevrod~ an<br />

`saziarod~, am or termins gansxvavebuli mniSvneloba unda hqonoda. savaraudod, `yanaY<br />

saziaroY~ saerTo mflobelobasaca da damuSavebasac gulisxmobda da rasakvirvelia,<br />

mosavlis Tanasworad gayofasac, e. i. orTave monawiles aqac mosavlis naxevar-naxevari<br />

ergeboda. termini `yanaY sanaxevroY~ ki, TiTqos marto mosavlis naxevris uflebaunarianobis<br />

gamomxatveli unda yofiliyo.~ 14 kargad Tu davukvirdebiT, SesaZlebelia<br />

msgavsebis aRmoCena dRev<strong>and</strong>el aRnagobis xelSekrulebasTan, kerZod, miwis aReba xdeboda<br />

venaxis gaSenebis mizniT da venaxis naxevari mosargeblis sakuTreba xdeboda.<br />

msgavseba aris imaSic, rom aramesakuTre gamSenebels ufleba hqonda kuTvnili venaxis<br />

nacvlad patronisagan misi safasuri aeRo. xolo rac Seexeba `sanaxevro yanas~ is, am<br />

SemTxvevaSi, naTelia misi msgavseba dRev<strong>and</strong>el ijaris xelSekrulebasTan, vinaidan<br />

swored nayofis miRebis (mosavlis saxiT) ufleba hqonda am tipis mosargebles da mosavlis<br />

naxevars qiris saxiT uxdida mesakuTres, anu xdeboda qiris naturiT gadaxda.<br />

miwis saaRalod gacema-miRebis sakiTxi garkveulwilad bundovania. irkveva, rom xdeboda<br />

saaRalod gacema glexebze. ar Cans saaRalod gadasacemi miwis gadasacem pirTa<br />

wre. dabolos, `Rala~ dasamuSaveblad aRebuli miwis qiras warmoadgenda, amasTanave<br />

suladad, TviT mosavlis garkveuli raodenobiT (procentiT) gadaxdils. `begara~ sxvisi<br />

uZravi sakuTrebis patronTan SeTanxmebul sargebloba-gamoyenebas warmoadgenda.<br />

sabegrod aRebuli miwis samagierod mebegres piradi da qonebrivi valdebuleba awva,<br />

romelic garkveuli samsaxuriTa da mosacemliT gamoixateboda. 15<br />

maSasadame, sabegrod da saaRalod gacema-aReba orive garkveuli safasuris sanacvlod<br />

sargeblobaSi gadacemas niSnavda. orive SemTxvevaSi, mxareebs Soris warmoiSoboda<br />

valdebulebiTsamarTlebrivi urTierToba. Cveni azriT, Soreul warsulSi arsebuli<br />

urTierTobebi es dRev<strong>and</strong>eli qiravnobisa da ijaris xelSekrulebebis Soreuli winaparia.<br />

marTalia feodaluri wyobileba iyo, Tavisi damaxasiaTebeli niSan-TvisebebiT<br />

da Tanamedrove Tanasworuflebianobisagan Sors mdgari, magram savsebiT cxadia, rom<br />

am SemTxvevaSi, miwis aseTi formebiT aReb-micemas axasiaTebda sargeblobaSi gadacemis<br />

xelSekrulebebis elementebi. vinaidan iseTi ZiriTadi maxasiaTeblebi, rogoricaa<br />

sargeblobaSi gadacema garkveuli qiris sanacvlod, rac gulisxmobs nayofis miRebis<br />

SesaZleblobasac, swored dRev<strong>and</strong>eli ijaris xelSekrulebis arsebiTi pirobaa.<br />

ivane javaxiSvili gamoTqvams mosazrebas, termin `kabalasTan~ dakavSirebiT. kerZod,<br />

`kabala~ arabulidan modis da `niSnavs xelSekrulebas, simtkices, dasasrul, ijarasa<br />

da saijaro fulsac niSnavda. `kabala~ moskovis samefos XVI s. socialuri cxovrebis<br />

terminologiaSic iyo miRebuli da TaTrebis wyalobiT iyo ruseTSi Sesuli. TaTrul<br />

sabuTebSi kabala valis xelwerilis mniSvnelobiTac ixmareboda... qarTuli Zeglebis<br />

cnobebi sakabalod micemis Sesaxeb rusul wyaroebTan SedarebiT ramdenime saukuniT<br />

42


adrindelia da maT Soris, qronologiuris garda, arsebiTi gansxvavebacaa: Tu ruseTSi<br />

kabala vals niSnavda da aRebul valSi gadasaxdel sargebels, saqarTveloSi uZrav qonebas<br />

exeba: `nikorwmindels cxilaTis `miwa~ SeuZenia (`mobige~) da imaTTvisve, visganac<br />

SeuZenia, miucia `sakabalod~. is garemoeba, rom sabuTSi naTqvamia, amis `mowme arian<br />

kacnio~ cxadyofs, rom miwis sakabalod micema valdebulebiTs xelSekrulebas warmoadgenda.~<br />

16<br />

amave mosazrebas aviTarebs iakob futkaraZe Tavis naSromSi, rodesac wers, `qonebrivi<br />

qiravnobis saxe da monaTesave institutebi mecamete saukunemdeli masalebis mixedviT,<br />

ivane javaxiSvilma ganixila Tavis fundamentur gamokvlevaSi `qarTuli samar-<br />

Tlis istoria.~ am naSromSi, saxeldobr ki, valdebulebiTi samarTlisaTvis gankuTvnil<br />

ganyofilebaSi, gansaxilvel sakiTxebs exeba me-4 Tavi. aq kvlevis sagania sxvisi miwis<br />

damuSavebiTa da xmarebiT warmoSobili samarTlebrivi urTierTobani.~ 17<br />

adreul periodSi qiravnobasa da ijaras Soris mkveTri mijna ar iyo gavlebuli.<br />

termini `ijara~ sakmaod adreuli periodidan Cndeba, magaliTad, Tamar CitoSvilis<br />

azriT, `termini `ijara~ uZvelesi droidan aris Cvens enaSi Semosuli. 18 magaliTad, `amas<br />

vevedrebodiT maTs simaRles qarelSi rom samRebro aris, imis ijaris wyaloba miyoT,<br />

rogorc batonis Tqvenis wyalobis wigni mqondes, numc Tqven momiSliT,~ 19 es mowmobs,<br />

rom jer kidev, feodalur periodSi ijara sakmaod farTod gamoiyeneboda.<br />

Zvel qarTul samarTlSi qiravnobisa da mis safuZvelze warmoSobili valdebulebiTi<br />

urTierTobebis gamosaxatavad gamoiyeneboda termini `qira~ da `mizdi.~ termini<br />

`qira~ da misi Zirisagan nawarmoebi sxva sityvebi aRbuRa aTabag-amirspasalarisa da<br />

vaxtang VI-is sjuldeblobaSi gvxvdeba. es termini gvxvdeba, agreTve vaxtang mefis<br />

`dasturlamaSi.~ 20<br />

2. mxareTa nebis Tavisuflebis niSnebi<br />

gvianfeodaluri periodis qarTuli masalebidan irkveva, rom `samRebroTa ijara<br />

sruli nebayoflobisa da Tavisufali Sesaqmebis Sedegia. saijarod gamocxadebuli saqme<br />

garkveuli xnis ganmavlobaSi (40 dRe) Riaa konkurentebisaTvis: vinc mets gaiRebs,<br />

mas miecema.~ 21 aRniSnuli monakveTi mowmobs, rom termini ijara gavrcelebuli da miRebuli<br />

iyo samoqalaqo samarTlebriv urTierTobebSi da mxareTa nebis Tavisuflebis<br />

niSnebiTac xasiaTdeboda. sainteresoa is faqtic, rom konkurenciis elementebi Cndeba,<br />

anu 40 dRis ganmavlobaSi SeeZlo yvelas ganecxadebina Tavisi survili ijaris xelSekrulebis<br />

dadebis Sesaxeb, magram am pirobebis mixedviT, gaimarjvebda is, vinc yvelaze<br />

met Tanxas gaiRebda, anu is, vinc daakmayofilebda konkursis pirobebs. Tavisuflebis<br />

elementebia, agreTve, vaxtang VI-is samarTlis wignSic.<br />

marTalia, `feodaluri samarTlisaTvis ucxoa dayofa samoqalaqo, saojaxo da administraciul<br />

dargebad da a. S. masSi umetesad Cveulebis xelSekruleba _ sigelebisa da<br />

servitutebis gziT yalibdeba da jgufdeba patronymobis ganmsazRvreli normebi _<br />

saeklesio, samoqalaqo da sxva.~ Sesabamisad, aseTi dayofa ar arsebobs, magram calkeuli<br />

43


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

Zeglebis Seswavlisas irkveva, rom sakmaod kargad iyo ganviTarebuli samoqalaqo samar-<br />

Tali da ara marto samoqalaqo samarTali, magaliTad, daviT batoniSvilis samarTalSi<br />

valdebulebiTi samarTlis institutebidan mowesrigebis sagans warmoadgens nasyidoba,<br />

gacvliloba, Cuqeba, sesxi, naTxovroba, anabari da amanaTi, qonebis qiravnoba, piradi<br />

qiravnoba da a. S. rac niSnavs, rom marTalia, feodalur samarTalSi ar iyo dayofa<br />

samarTlis dargebad, magram maTi Seswavlis Sedegad irkveva, rom samarTlis sxvadasxva<br />

dargebisaTvis damaxasiaTebeli institutebi arsebobs da viTardeba. maTi damaxasiaTebeli<br />

zogierTi elementi dRemde SemorCenilia umniSvnelo cvlilebebiT. magaliTad,<br />

Cvens gansaxilvel sakiTxs rac Seexeba, aRsaniSnavia is faqti, rom ijaris (qiravnobis)<br />

xelSekrulebas axasiaTebs nebis gamovlenis Tavisuflebis elementebi. kerZod, ijaris<br />

xelSekruleba feodalur periodSic mxareTa nebis SeTanxmebis safuZvelze ideboda.<br />

amasTan, aRsaniSnavia isic, rom qonebrivi qiravnobis urTierTobani mxareTa nebis<br />

garda sasamarTlos gadawyvetilebis Sedegadac myardeboda. `gamonaklisis saxiT, Zvel<br />

qarTul samarTalSi dasturdeba iseTi SemTxveva, rodesac qiravnobis safuZvels ar<br />

warmoadgenda xelSekrulebis mxareTa Tavisuflad gamomJRavnebuli neba.~ 22<br />

3. qiravnobis saxeebi Zvel qarTul samarTalSi<br />

daviT batoniSvilis samarTalSi calkea saubari `uZravis qiravnobaze,~ calkea gamoyofili<br />

`pirutyvis qiravnoba.~ orive SemTxvevaSi saubaria qonebis sargeblobaSi gadacemaze<br />

da igulisxmeba, rom rogorc miwa, aseve pirutyvi sargeblobaSi gadaecemoda<br />

ara marto sargeblobis mizniT, aramed nayofis miRebis mizniTac.<br />

marTalia, am SemTxvevebSi saubaria qiravnobaze, magram vinaidan ijarisa da qiravnobis<br />

xelSekrulebebi Tavisi arsiT msgavsi xelSekrulebebia, Tanac ganxilul samarTlis<br />

ZeglSi ivaraudeba nayofis miRebis SesaZleblobac, logikuria daskvna, rom am SemTxvevaSi,<br />

es xelSekrulebebi dRev<strong>and</strong>eli ijaris xelSekrulebis winaparia. yovelive zemoaRniSnuli<br />

mowmobs ijaris xelSekrulebis did mniSvnelobas ara marto dReisaTvis,<br />

aramed warsulSic. samoqalaqo samarTlis TvalsazrisiT, sainteresoa, vaxtang meeqvsis<br />

samarTlis wignTa krebuli, sadac saubaria qiravnobis sakiTxze, kerZod, `vin visgan<br />

iTxovos qiriTa da daiWiros miwa anu sxva rame... vin visgan iqiraos moZravi Tu uZravi,~ 23<br />

aqedan irkveva, rom qiravnoba xdeboda nayofis miRebis mizniTac, aseve, xdeboda rogorc<br />

uZravi, ise moZravi nivTebis qiravnoba. es qiravnoba ki, Cveni azriT, sxva araferia, Tu<br />

ara dRev<strong>and</strong>eli ijaris xelSekrulebis winapari.<br />

ijara da qiravnoba feodalur sinamdvileSi mometebuladac ki iyo ganviTarebuli,<br />

vinaidan isini sakuTrebas moklebul adamianebs xels uwyobdnen garkveuli miznebis<br />

aRsrulebaSi. Sesabamisad, am institutebSi saxelSekrulebo Tavisuflebac sakmarisadaa<br />

gaTvaliswinebuli, rac Seuferxebeli brunvisaTvis iyo aucilebeli. `masalebidan<br />

irkveva, rom qiravnobis xelSekruleba, formalur-iuridiuli gagebiT mainc, mxareTa<br />

nebis Tavisufali gamovlinebiT warmoiqmneba.~ 24 Tumca, mxareTa Soris ufleba-movaleobaTa<br />

samarTliani balansi xSirad darRveulia _ damqiravebeli arakeTilsindisierebisaTvis<br />

gadametebulad isjeba. ase magaliTad, Tu damqiravebeli ar gadaixdis qiras<br />

44


da amasTan, gamqiravebelsac uCivlebs, maviwroebso da gamtyundeba, man qirac unda gadaixados,<br />

saqonelic unda daabrunos da misi fasic unda gadaixados. 25<br />

4. qiris sakiTxebi<br />

dReisaTvis, termini `qira~ gamoiyeneba rogorc qiravnobis, ise ijaris xelSekrulebebSi<br />

daTqmuli sasyidlis gamosaxatavad. sainteresoa is faqti, rom es termini damkvidrda<br />

Zvel saqarTveloSi da dRemde TiTqmis imave mniSvnelobiT gamoiyeneba.<br />

`qiris odenobas, formalur-iuridiulad, xelSemkvreli mxareebi Tanasworuflebianobis<br />

sawyisebze miRweuli urTierTSeTanxmebiT adgendnen. isini angariSs asworebdnen<br />

SeTanxmebis mixedviT. 26 zogadsamarTlebrivi wesiT sazRauri Tavisufali molaparakebis<br />

gziT unda ganesazRvraT gamqiravebelsa da damqiravebels. sainteresoa, rom<br />

qiris sakiTxi iseTive saxiT wydeboda rogorc Tanamdrove saqarTvelos samoqalaqo<br />

kodeqsis mixedviT wesrigdeba, kerZod, rogorc ijaris, ise qiravnobis xelSekrulebis<br />

dadebisas moijarem (damqiravebelma) meijares (gamqiravebels) unda gadauxados<br />

daTqmuli saijaro qira.<br />

Tumca, Zveli qarTuli samarTlis wyaroebidan is faqtic ikveTeba, rom odenobis<br />

gansazRvris mxriv gadamwyveti sityva, Cveulebriv, nivTis mesakuTres ekuTvnoda. ase<br />

magaliTad, vaxtangis samarTlis 250-e muxlSi, is nawili, sadac kanonmdebeli saWirod<br />

miiCnevs Ralaze `Serigebas~ miwis `patronobis pirobiT.~ 27 Tumca es, ar niSnavs, rom Tu<br />

moijares `Ralis~ sakiTxi ganuzomlad maRali moeCveneboda, mas ar SeeZlo uaris Tqma<br />

aseT urTierTobaze.<br />

qiris gadaxdis periodulobis sakiTxic mxareTa SeTanxmebiT wydeboda, kerZod, qiris<br />

gadaxda SeiZleboda momxdariyo daTqmuli periodulobiT, dasawyisSi an dasasruls.<br />

Tu miwas nagebobis aSenebis mizniT aiRebdnen, maSin damqiravebeli qiras Cveulebriv<br />

ixdida da sargeblobda, vidre gamqiravebeli Senobis fass ar gadauxdida. aq aRsaniSnavia,<br />

rom qarTuli samarTlis mixedviT, rusulisagan gansxvavebiT, nageboba ar<br />

ganixileboda viTarca miwis sargeblobis sazRauri. aseTi saxis qiravnoba sxva araferia<br />

Tu ara dRev<strong>and</strong>eli aRnagoba, romelic swored Senobis agebis mizniT ideba. magram<br />

dRev<strong>and</strong>eli aRnagobisagan swored vadis sakiTxiT 28 gansxvavdeba, radgan aRnagobis vadaa<br />

ara umetes 49 weli. xolo aseTi ijaris xelSekruleba ganusazRvreli vadiT dadebulad<br />

iTvleboda. am mosazrebis dasturia Semdegi _ `...miwis nakveTis qiravnoba xdeboda<br />

nagebobis samSeneblod. nageboba xelSekrulebiT daTqmuli vadis gasvlis Semdeg rCeboda<br />

miwis mesakuTres, romelsac masze sakuTrebis ufleba misi aSenebisTanave warmoeSoboda...<br />

amgvari urTierTobisaTvis damaxasiaTebeli iyo, rom misi moqmedebis vada<br />

20-25 wels da zogjer, ufro metxansac grZeldeboda. Tu SevadarebT qiravnobis am<br />

niSan-Tvisebas romaul superficiasTan, romlidanac Tanamedrove aRnagobis uflebas<br />

daedo safuZveli, aSkarad Cans maTi msgavseba.~ 29<br />

daviT batoniSvilis samarTalSi saubaria rogorc qiris gadaxdaze, aseve, qiris gadauxdelobis<br />

SemTxvevaSi zianis anazRaurebazec. `...msajulni, araTu, mxolod imas miacemineben,<br />

raodensaca rames Sehpirebia, da kvalad masac, raodenica ugulismodgonleo-<br />

45


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

biTa da daudevnelobiTa wauxdenia.~ 30 pirutyvis qiravnobisas ganxilulia is SemTxveva,<br />

Tuki pirutyvi mouvlelobiT daSavdeba an mokvdeba. am SemTxvevaSi, damqiravebeli<br />

valdebulia `nacvlad misa aRudginos patronsa missa.~ meijare (damqiravebeli) pasuxs<br />

agebda agreTve ijariT aRebuli nivTis (daqiravebuli nivTis) dazianebisa da ganadgurebis<br />

SemTxvevaSi. rac savsebiT samarTliani da logikuricaa.<br />

qiris gadaxda SeiZleboda fuliT an naturiT. ZiriTadad, qiris gadaxda feodaluri<br />

urTierTobidan gamomdinare, naturiT xdeboda. Tumca, ar iyo gamoricxuli qiris<br />

fuladi saxiT gadaxdac. qira ama Tu im samsaxuris gaweviTac SeiZleboda gastumrebuliyo.<br />

calkeul SemTxvevebSi, qiris gadaxdis naturaluri, fuladi da SromiTi formebis<br />

SeerTeba-Sexamebac ar iyo gamoricxuli. sazRauris ragvaroba zustad, saxeldebiT<br />

unda yofiliyo xelSekrulebaSi aRniSnuli da gansazRvruli. Tanamedrove samoqalaqo<br />

samarTalSic qiris sakiTxebi analogiurad wesrigdeba, kerZod, moijares qiris<br />

gadaxda SeuZlia rogorc fuliT, ise naturiT da daTqmuli periodulobiT. qiris urC<br />

gadamxdels Zveli qarTuli kanonmdeblobiT jarima ekisreboda. axali samoqalaqo kodeqsis<br />

mixedviT, gamqiravebels SeuZlia xelSekruleba moSalos vadamde, Tu damqiravebelma<br />

qira ar gadaixada sami Tvis ganmavlobaSi. digestebis mixedviT ki, qiravnobis<br />

xelSekrulebis Sewyvetis safuZvlad miiCneoda damqiraveblis mxridan ori Tvis qiris<br />

gadauxdeloba. 31<br />

5. vada<br />

Zvel qarTul samarTalSi ijaris xelSekrulebis vadis sakiTxi gansakuTrebuli<br />

TaviseburebebiT ar xasiaTdeba. rogorc Cvenamde moRweuli Zeglebidan irkveva, ijaris<br />

(qiravnobis) xelSekruleba ideboda gansazRvruli an ganusazRvreli vadiT. Zvel qar-<br />

Tul samarTalSi qonebis qiravnobis esa Tu is konkretuli vada ar iyo gansazRvruli<br />

feodaluri saqarTvelos kanonmdeblobiT: vadebis dadgena, mxareTa neba-survilis<br />

mixedviT xdeboda. ganusazRvreli vadiT qiravnobis xelSekrulebis dadebis mtkicebulebaa,<br />

rom rodesac nagebobis aSeneba xdeboda daqiravebul miwaze, maSin qiravnoba<br />

dadebulad iTvleboda im vadiT, vidre gamqiravebeli Senobis safasurs ar gadauxdida<br />

damqiravebels. es ki. winaswar, garkveuli ar iyo, amitomac aseTi xelSekruleba ganusazRvreli<br />

vadiT dadebulad iTvleboda. sainteresoa i. futkaraZis kvleva ijaris<br />

xelSekrulebis vadis sakiTxTan dakavSirebiT, romlis mixedviTac, saqarTvelosa da<br />

mTel kavkasiaSi XIX_XX saukuneTa mijnazec miwis grZelvadiani ijaris vada daaxloebiT<br />

4_30 wliT ganisazRvreboda. saerTod ki, memamules ufro ainteresebda moklevadiani<br />

ijara, vinaidan aseT viTarebaSi mas qiris gazrdis meti SesaZlebloba eqmneboda. moklevadiani<br />

ijaris praqtika farTod iyo gavrcelebuli gvianfeodalur saqarTveloSi.<br />

rogorc wesi, erTi wliT ideboda xolme samRebros, abanos, wisqvilisa da sxvaTa<br />

saijaro xelSekruleba. Tu mxareebi ijaris vadis gasvlis Semdeg kvlav moisurvebdnen<br />

samarTlebriv urTierTobaTa gagrZelebas, maSin isini axal xelSekrulebas dadebdnen.<br />

32<br />

46


6. forma<br />

sainteresoa ijaris (qiravnobis) xelSekrulebis formis sakiTxic. qonebis qiravnoba<br />

Cveulebriv, zepirad ideboda. ar Cans, saWiro iyo Tu ara am dros mowmeTa T<strong>and</strong>aswreba.<br />

rogorc i. futkaraZis kvlevidan irkveva, sityvierad da mowmeebis gareSe xdeboda cxenis,<br />

joris Tu sxva tvirTmzidi pirutyvis qiravnoba. gavrcelebuli iyo agreTve,<br />

saijaro xelSekrulebis werilobiTi formac. werilobiTi xelSekrulebis dadebas mowmeebic<br />

eswrebodnen xolme da sabuTSi maTi vinaobac aRiniSneboda. mowmeebTan erTad<br />

sabuTis damweris vinaobis aRniSvnac iyo miRebuli. aucilebel saWiroebas warmoadgenda<br />

sabuTis Sedgenis TariRis miTiTebac, ramdenadac xelSekrulebis vada swored<br />

aqedan iangariSeboda. 33 sabuTi moijaris saxeliT gaicemoda da iyo ganviTarebuli da<br />

Sesabamisad, bevri sakiTxi gadmotanilia axal qarTul samarTalSi.<br />

agreTve, werilobiT formdeboda miwis aReba venaxis gasaSeneblad. aqedan Cans, rom<br />

arsebobda miwis nakveTis droebiT sargeblobaSi gadacema venaxis gaSenebis mizniT. es<br />

faqti imaze metyvelebs, Tu rogori ganviTarebuli yofila saqarTveloSi saxelSekrulebo<br />

samarTlis sakiTxebi.<br />

7. gaqiravebuli nivTiT sargeblobis uflebis SenarCuneba mesakuTris mier<br />

Zveli qarTuli samarTlis mixedviT, erTmaneTisagan ar imijneboda uZravi da moZravi<br />

nivTebis qiravnoba.<br />

gamqiravebeli zogjer inarCunebda gaqiravebuli nivTiT sargeblobis uflebas, rac<br />

sagangebod, saxeldebiT da zustad unda yofiliyo aRniSnuli xelSekrulebaSi. aseTi<br />

pirobis daTqmas sagnis bunebrivi Tvisebebi, nivTis ragvaroba ganapirobebda. qarTuli<br />

dokumentebiT dasturdeba ijariT gacemul abanoSi mepatronis ojaxis wevrTa ufaso<br />

banaobis SesaZlebloba: `Tqveni abano ijariT mogveciT... patronebi romelic moxvideT,<br />

ustumroT, sabaneblaT Tqven TeTri ar unda gamogarToT.~ 33<br />

am sakiTxze saubrisas unda iTqvas, rom dRev<strong>and</strong>eli samoqalaqo kodeqsi gaqiravebuli<br />

nivTiT damqiraveblis sargeblobis Taobaze arafers ambobs. Tumca, SesaZlebelia<br />

imis varaudi, rom Tu mxareebi SeaTanxmdebodnen, maSin SesaZlebeli iyo, rom gamqiravebels<br />

SeenarCunebina gaqiravebuli nivTiT sargeblobis ufleba. Zveli qarTuli<br />

samoqalaqo samarTali uamrav dispoziciur normebs Seicavda da mxareebs aZlevda<br />

arCevis Tavisuflebas.<br />

savsebiT cxadia, rom `...qiravnoba da ijara yvela drois samaraTalSi ganviTarebulia,<br />

vinaidan isini saxelmwifosa da sazogadoebis ekonomikuri arsebobis ganmsazRvrel<br />

institutebs warmoadgendnen. 34<br />

ijaris xelSekrulebis ganxilvisas gamoikveTa, rom jer kidev, adrefeodalur periodSi<br />

Cans ijaris xelSekrulebis Canasaxi. garda amisa, sakmaod kargadaa ganviTarebuli<br />

xelSekrulebis Tavisuflebis elementebi, marTalia ara im saxiT, rogorc Tanamedrove<br />

samoqalaqo samarTalSia, magram faqtia, rom xelSekruleba ideboda mxareTa SeTanxmebis<br />

47


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

safuZvelze. marTalia, aris SemTxevevebi, roca xdeba xelSekrulebis dadeba nebis sawinaaRmdegod,<br />

arsebobs iseTi magaliTic, rodesac xelSekruleba sasamarTlos gadawyvetilebis<br />

safuZvelze daido. ijaris xelSekrulebis analizisas irkveva isic, rom arsebobda<br />

moZravi da uZravi nivTebis ijaris erTmaneTisagan gamijvna.<br />

kargadaa ganviTarebuli formisa da vadis sakiTxebi. marTalia, im periodisaTvis<br />

notariusi ar arsebobda, magram werilobiTi formiT xelSekrulebis dadebisas mowmeebis<br />

daswrebis savaldebulo moTxovna arsebobda. es ki, mxareTa interesebis dacvis<br />

maRal doneze metyvelebs.<br />

IV. daskvna<br />

istoriuli wyaroebis kvlevis Sedegad warmoCnda, rom saqarTveloSi jer kidev,<br />

adreul periodSi arsebobda ijaris xelSekrulebis Canasaxebi, romlebic garkveuli<br />

drois ganmavlobaSi ganviTarda da Tanamedrove saxiT Camoyalibda. am mxriv, didi roli<br />

Seasrula romis samarTalmac. irkveva, rom saqarTveloSi saijaro urTierTobebi nebis<br />

gamovlenis Tavisuflebis sawyisebze xorcieldeboda. marTalia, xSir SemTxvevaSi es<br />

Tavisufleba izRudeboda, magram TavisTavad is faqti, rom arsebobda nebis gamovlenis<br />

Tavisuflebis principi, metad mniSvnelovania. aris SemTxvevebi, rodesac ijaris xel-<br />

Sekruleba sasamarTlos gadawyvetilebis safuZvelzec warmoiSoboda. garda amisa,<br />

ijarisaTvis SeiZleba iTqvas, konkursic imarTeboda, magaliTad, rodesac xelSekruleba<br />

ideboda im pirTan, romelic ufro maRal qiras SesTavazebda da amis Taobaze<br />

winaswar acxadebdnen. aRsaniSnavia, rom Tanamedrove pirobebSi saxelmwifos sakuTrebaSi<br />

arsebuli miwis ijariT gacemis erT-erTi wesia, swored auqcioni, romlis drosac<br />

imarjvebs is, vinc yvelaze maRal qiras ixdis.<br />

amrigad, gairkva, rom Zvel qarTul samarTalSi ijaris xelSekruleba sakmaod daxvewili<br />

formiT arsebobda. yvela drosa da yvela qveynis samarTalSi wina planzea wamoweuli<br />

miwis samarTlebrivi mowesrigebis sakiTxi. Tanamedrove ijaris xelSekrulebaze<br />

didi gavlena moaxdina, rogorc Zvelma qarTulma, aseve, romis samarTalma.<br />

48


SeniSvnebi:<br />

1<br />

ix.: Áðàãèíñêèé Ì., Âèòðÿíñêèé Â., Äîãîâîðû î ïåðåäà÷å<br />

èìóùåñòâà, II, Ì., 2005; 352.<br />

2<br />

ijaris xelSekrulebis istoriuli winapari iyo qiravnobis<br />

xelSekruleba.<br />

3<br />

Äîæäåâ Ä., Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî, Ì., 2004, 583.<br />

4<br />

nadareiSvili g., romis samoqalaqo samarTlis safuZvlebi, Tb.,<br />

1994, 167.<br />

5<br />

Áðàãèíñêèé Ì., Âèòðÿíñêèé Â., Äîãîâîðû î ïåðåäà÷å èìóùåñòâà, II,<br />

Ì., 2005; 380. Äîæäåâ Ä., Ðèìñêîå ÷àñòíoå ïðàâî, Ì., 2004, 582.<br />

6<br />

Ìàíóåë Õåóñóñ Ãàðñèà Ãàððèäî, Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî, Ì., 2005,<br />

619-620.<br />

7<br />

Ìàíóåë Õåóñóñ Ãàðñèà Ãàððèäî, Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî, Ì., 2005, 224.<br />

8<br />

Äèãåñòû Þñòèíèàíà, Êíèãà äåâÿòíàäöàòàÿ, Òîì III, Ì., 2003, 707.<br />

9<br />

Áðàãèíñêèé Ì., Âèòðÿíñêèé Â., Äîãîâîðû î ïåðåäà÷å èìóùåñòâà, II,<br />

Ì., 2005; 380. Äîæäåâ Ä., Ðèìñêîå ÷àñòíoå ïðàâî, Ì., 2004, 582.<br />

10<br />

nadareiSvili g., romis samoqalaqo samarTlis safuZvlebi, Tb.,<br />

1994, 168.<br />

11<br />

Ìàíóåë Õåóñóñ Ãàðñèà Ãàððèäî, Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî, Ì., 2005, 620.<br />

12<br />

Äîæäåâ Ä., Ðèìñêîå ÷àñòíoå ïðàâî, Ì., 2004, 583.<br />

13<br />

Áðàãèíñêèé Ì., Âèòðÿíñêèé Â., Äîãîâîðû î ïåðåäà÷å èìóùåñòâà, II,<br />

Ì., 2005; 380. Äîæäåâ Ä., Ðèìñêîå ÷àñòíoå ïðàâî, Ì., 2004, 392.<br />

14<br />

javaxiSvili iv., Txzulebani Tormet tomad, t. VI I , Tb., 1984, 316-317.<br />

15<br />

javaxiSvili iv., Txzulebani Tormet tomad, t. VI I , Tb., 1984, 319.<br />

16<br />

javaxiSvili iv., Txzulebani Tormet tomad, t. VI I , Tb., 1984, 320.<br />

17<br />

futkaraZe i., `qarTuli valdebulebiTi samarTlis istoriis<br />

narkvevebi~, Tb., 1976, gv. 61.<br />

18<br />

CitoSvili T., `agraruli samarTlis sakiTxebi~, Tb., 2002,<br />

`meridiani~, 92.<br />

19<br />

qarTuli samarTlis Zeglebi, t. VII, 1984, 157.<br />

20<br />

futkaraZe i., `qarTuli valdebulebiTi samarTlis istoriis<br />

narkvevebi~, Tb., 1976, 64-69.<br />

21<br />

berZeniSvili n., saqarTvelos istoriis sakiTxebi, wigni IV, Tb., 1967, 32.<br />

22<br />

futkaraZe i., qarTli valdebulebiTi samarTlis institutebi<br />

(istoriul-iuridiuli gamokvleva), Tb., 2002, 30.<br />

23<br />

qarTuli samarTlis Zeglebi, t I, 320.<br />

24<br />

futkaraZe i., qarTli valdebulebiTi samarTlis institutebi<br />

(istoriul-iuridiuli gamokvleva), Tb., 2002, 30.<br />

25<br />

zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb.,<br />

2005. 38.<br />

26<br />

samarTali batoniSvilis daviTisa, d. furcelaZis gamocema, 1964, 110.<br />

27<br />

futkaraZe i., `qarTuli valdebulebiTi samarTlis istoriis<br />

narkvevebi~, Tb., 1976, 82.<br />

28<br />

futkaraZe i., `qarTuli valdebulebiTi samarTlis istoriis<br />

narkvevebi~, Tb., 1976, 73.<br />

29<br />

zoiZe b., `recenzia iakob futkaraZis sadoqtoro disertaciaze<br />

`qarTuli valdebulebiTi samarTlis institutebi~ (istoriulsamarTlebrivi<br />

gamokvleva), Jurnali `adamiani da konstitucia~,<br />

Tb., #1, 2002, 172.<br />

30<br />

samarTali batonisSvilis daviTisa, d. furcelaZis gamocema, Tb., 1964, 11.<br />

31<br />

ix.: Áðàãèíñêèé Ì., Âèòðÿíñêèé Â., Äîãîâîðû î ïåðåäà÷å èìóùåñòâà,<br />

II, Ì., 2005; 380; Äîæäåâ Ä., Ðèìñêîå ÷àñòíoå ïðàâî, Ì., 2004, 391<br />

32<br />

futkaraZe i., `qarTuli valdebulebiTi samarTlis istoriis<br />

narkvevebi~, Tb., 1976, 75.<br />

33<br />

futkaraZe i., `qarTuli valdebulebiTi samarTlis istoriis<br />

narkvevebi~, Tb., 1976, 90.<br />

49


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

THE LEASE CONTRACT IN<br />

ROMAN LAW AND IN OLD<br />

GEORGIAN LAW AS A<br />

HISTORICAL<br />

PREDECESSOR OF THE<br />

MODERNS LEASE<br />

CONTRACT<br />

EKATERINE LAPHACHI<br />

The PHD Student of the <strong>Law</strong> Faculty of Ivane Javakhishvili Tbilisi State<br />

University<br />

The Modern Lease Contract’s predecessor is the Property Rent Contract.<br />

The Lease Contract was widely used in Georgian <strong>Law</strong> from Ancient Times.<br />

The legal regulation of l<strong>and</strong> issues is at the front line of all legal systems of<br />

all times.<br />

Historical Studies revealed that in Georgia there were some inceptions<br />

of the Lease Contract at the very early periods <strong>and</strong> time by time they<br />

developed <strong>and</strong> transformed into modern form. The Roman law contributed<br />

a lot in this development. It was revealed that leasing relations were<br />

developing on the basis of free will. Certainly in many cases this freedom<br />

was limited but it is very important that the principle of declaration of free<br />

will existed. The contracts were made not only as a result of declaration of<br />

free will but as a result of court decision. The analysis of Lease Contracts<br />

shows that there was a distinction between lease contracts for movable<br />

<strong>and</strong> immovable property.<br />

The issues of form <strong>and</strong> duration of lease were also well-developed.<br />

Certainly there was no notary service in that period but in cases of written<br />

contracts the attendance of witnesses was a must condition, which<br />

respectively means high level of protection of contract parties.<br />

Consecutively the study shows that in Old Georgian law the Lease<br />

Contract existed in highly developed form.<br />

Both the Old Georgian <strong>and</strong> the Roman laws highly influenced the<br />

development of the modern Lease Contract.<br />

50


uflebamonacvleoba (Succession) moqmedi kanonmdeblobis<br />

mixedviT ganimarteba, rogorc uflebebisa da movaleobebis<br />

an calkeuli uflebebis gadasvla erTi piridan meore<br />

pirze. uflebamonacvleoba SeiZleba ganxorcieldes<br />

kanonis, xelSekrulebis an sxva iuridiuli dokumentis<br />

ZaliT. Tavad termini `uflebamonacvleoba~ romis samarTlidan<br />

momdinareobs da memkvidreobas ukavSirdeba. romis<br />

kerZo samarTalSi memkvidreebis mier samkvidros damtoveblis<br />

mTeli uflebebisa da movaleobebis SeZenas ewodeboda<br />

memkvidreobiT miReba an memkvidreoba (Succession).<br />

samkvidros damtovebeli gagebuli iyo, rogorc piri, romelic<br />

sicocxlis ganmavlobaSi warmoadgenda samkvidro<br />

uflebebisa da movaleobebis matarebels. misi sikvdilis<br />

Semdeg es uflebebi da movaleobebi versad gauCinardebodnen,<br />

isini mTlianad unda gadascemoda memkvidreebs,<br />

rogorc mis uflebamonacvleebs.<br />

veTanxmebiT samarTlis doqtrinaSi arsebul mosazrebas,<br />

romlis mixedviT uflebamonacvleoba axali samarTlebrivi<br />

urTierTobis warmoSobas ar gulisxmobs. d. meieri<br />

Tvlida, rom valdebulebaTa monawileni an ekuTvnis<br />

mas Tavidan an Semdgom uerTdeba sxvis sanacvlod, xdeba<br />

pirTa Secvla, ise rom pirTa Secvlisas TviT valdebuleba<br />

igive rCeba. 1 icvleba mxolod masSi monawile pirTa Semadgenloba.<br />

aRniSnuls iziareben mTeli rigi mecnierebi. 2 o.<br />

iofe wers: subieqtis Secvlisas narCundeba valdebulebis<br />

Sinaarsi, maSin roca valdebulebis Sinaarsis Secvlisas<br />

igive pirTa Soris valdebulebiTi kavSiri wydeba da warmouflebamonacvleobis<br />

zogadi mimoxilva<br />

nino xoluaSvili<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />

doqtoranti<br />

51


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

iSoba axali saxis valdebuleba. amitom, pirvel SemTxvevaSi, saubaria valdebulebaTa<br />

Secvlaze, xolo meore SemTxvevaSi, mis Sewyvetaze.~ 3<br />

zogierTi mecnieris azriT, samarTalurTierTobaSi axali subieqtis, uflebamonacvlis<br />

Semosvla TavisTavad axali urTierTobis warmoSobas gulisxmobs. maTi mosazrebiT,<br />

qonebrivi uflebebi saerTod ar aris samoqalaqo uflebaTa obieqti, rac gulisxmobs,<br />

rom mas ar axasiaTebs brunvaunarianoba; sxva sityvebiT rom vTqvaT, ar SeiZleba qonebrivi<br />

uflebebis erTi piridan meoreze gadacema. Tu igi warmoeSva erT pirs, masTanve<br />

unda Sewydes. mflobelis Secvla dauSvebelia. aRniSnul midgomasTan dakavSirebiT<br />

sainteresoa kidev erTi mosazreba: sxvis mflobelobaSi SeiZleba gadavides nivTi da<br />

ara ufleba. ufleba da movaleoba ideologiuri kategoriebia, romelTac drosa da<br />

sivrceSi moZraoba ar SeuZliaT. magaliTad, sakuTrebis uflebis gadasvla niSnavs,<br />

garkveuli iuridiuli faqtis safuZvelze sakuTrebis uflebis erTi pirisaTvis Sewyvetas<br />

da sxva pirisaTvis igive an gansxvavebuli SinaarsiT warmoSobas. aRniSnuli mosazrebis<br />

Tanaxmad, reorganizaciisas arsebuli uflebamovaleobani wydeba da identuri<br />

saxiT uflebamonacvleebze warmoiSoba. 4<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, jer kidev, romis samarTali icnobda kreditorTa moTxovnis<br />

uflebis gadasvlas memkvidreze movalis gardacvalebis SemTxvevaSi. Tumca, isic<br />

unda aRiniSnos, rom pirTa aseTi Secvla valdebulebaSi ara Rrma mecnierul kvlevebs,<br />

aramed erTgvar mistikur Teziss eyrdnoboda: memkvidre mamkvidreblis pirovnuli gamgrZelebelia.<br />

am SemTxvevaSi, memkvidreze mamkvidreblis yvela ufleba gadadioda garda<br />

mkacrad pirovnulisa. kreditoris mier movalis mimarT Tavisi moTxovnis gadacema<br />

sxvisTvis dauSvebeli iyo: `vinmesaTvis erTxel SeZenili stipulacia (moTxovnis<br />

ufleba) Cveulebriv sxvaze ar gadadis garda memkvidrisa. aravin ar SeiZleba moqmedebdes<br />

sxvisi saxeliT legisaqciur (sasamarTlo) procesSi.~ 5 memkvidre xdeboda memkvidreobiT<br />

miRebuli moTxovnebis kreditori da memkvidreobiT miRebuli valebis movale.<br />

valdebulebiTsamarTlebriv urTierTobaSi nebismieri mxaris Secvla SesaZlebeli iyo<br />

mxolod novaciis meSveobiT, romlis ZaliTac novirebuli valdebuleba wydeboda da<br />

mis adgilas warmoiSoboda axali valdebuleba. memkvidreoba niSnavda gardacvlili<br />

piris uflebebisa da movaleobebis sxva pirze gadasvlas sayovelTao wesrigis Sesanar-<br />

Cuneblad da rogorc arsebuli uryevi sazogadoebrivi urTierTobis garantias. 6 yvelaze<br />

gavrcelebuli iyo samkvidros damtoveblis uflebebisa da movaleobebis mTeli<br />

kompleqsis miReba. amasTan, zogierT SemTxvevaSi, pirs SeeZlo mieRo raRac calkeuli<br />

ufleba Sesabamisi, xSirad mZime, movaleobis gareSe. swored amas efuZneboda memkvidreobis<br />

dayofa e.w. universalur da singularul memkvidreobad. `universaluri iyo<br />

iseTi memkvidreoba, romlis drosac memkvidreze gadadioda mamkvidreblis rogorc<br />

uflebebi, ise movaleobebi, xolo singularuli memkvidreobis ZaliT memkvidreze gadadioda<br />

mxolod calkeuli uflebebi (magaliTad legati).~ 7<br />

Tanamedrove kontinenturi evropis kanonmdeblobiT memkvidreoba ganixileba rogorc<br />

universaluri uflebamonacvleoba, romlis Sedegadac gardacvlilis qoneba mTeli<br />

moculobiT (aqtivebi da pasivebi) gadadis mis memkvidreebze. rac Seexeba inglissa<br />

da aSS-s, mamkvidreblis qoneba pirvel etapze mindobili sakuTrebis uflebiT gadadis<br />

52


gardacvlilis e.w. `pirad warmomadgenelze,~ romelic Semdgom memkvidreebs samkvidros<br />

mxolod im nawils gadascems, rac mamkvidreblis kreditorebTan angariSsworebis<br />

Semdgom darCeba.<br />

zogierTi qveynis kanonmdebloba saerTod ar icnobs valis gadakisrebisa da moTxovnis<br />

daTmobis instituts, magaliTad, safrangeTi. zogierT qveyanaSi ki, aRniSnuli<br />

gaTvaliswinebulia kanonmdeblobaSi da miRebulia Cveulebriv samoqalaqo samarTlebriv<br />

urTierTobebSi.<br />

saqarTveloSi moTxovnis daTmobisa da valis gadakisrebis maregulirebeli normebi<br />

samoqalaqo kodeqsis sanivTo samarTlis wignSia Tavmoyrili. `faqtobrivad arc moTxovnis<br />

daTmoba da arc valis gadakisreba ar cvlis mxareTa Soris arsebul ZiriTadi<br />

urTierTobis Sinaarss. icvlebian mxolod moTxovnisa da valis subieqtebi. Tu moTxovna<br />

erTi piris sakuTrebas wyvets am moTxovnaze, samagierod am moTxovnis SemZeni<br />

iZens masze sakuTrebas. amitomaa, rom am SemTxvevaSi saxezea sanivTo samarTlebrivi<br />

garigeba.~ 8<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 199-e muxli iTvaliswinebs moTxovnis daTmobas.<br />

aRniSnuli muxlis mixedviT kreditors SeuZlia, movalis Tanxmobis gareSe, moTxovna<br />

mesame pirs dauTmos, Tu es ar ewinaaRmdegeba valdebulebis arss, movalesTan mis<br />

SeTanxmebas an kanons. movalesTan moTxovnis daTmobis SeTanxmeba maSinaa savaldebulo<br />

Tu arsebobs movalis pativsadebi interesi. moTxovnis daTmobis Sesaxeb mflobelsa<br />

da mesame pirs Soris ideba xelSekruleba, romelic iuridiul literaturaSi cesiis<br />

saxelwodebiTaa cnobili. Zveli romis samarTalSi moTxovnis daTmobis instituts<br />

`novacia~ ewodeboda. mogvianebiT `novacias~ cesiis xelSekruleba Caenacvla da igi<br />

xelSekrulebis damoukidebel saxed Camoyalibda. Tavdapirvelad cesioneri sasamarTloSi<br />

moTxovnis wardgenas axorcielebda cedentis saxeliT da gamodioda rogorc misi<br />

warmomadgeneli.<br />

kanonmdebeli arc pirdapir da arc arapirdapir ar gansazRvravs periods Tu rodisaa<br />

SeasaZlebeli kreditoris mier mesame pirisaTvis moTxovnis daTmoba. moTxovnis uflebis<br />

warmoSobis momentidan kreditors nebismier dros SeuZlia ganaxorcielos `moTxovnis~<br />

daTmoba. maSin roca reorganizaciis ganxorcielebisaTvis kanoniT mkacrad<br />

gansazRvruli vadebis dacva uwevT mewarme subieqtebs.<br />

Tavdapirveli kreditoris (cedentis) uflebebi axal kreditorze imave moculobiT<br />

gadadis, ra moculobiTac arsebobda moTxovnis daTmobis momentSi. amasTan, moTxovnis<br />

daTmobiT axal mflobelze gadadis misi uzrunvelyofis saSualebebi da moTxovnasTan<br />

dakavSirebuli sxva uflebebiT (ssk 201.1 m.). winamdebare wesidan gamonakliss warmoadgenes<br />

sabanko garantia. ssk 883-e muxlis Tanaxmad, `sabanko garantiidan gamomdinare,<br />

beneficiaris kuTvnili moTxovnis ufleba garantis mimarT ar SeiZleba gadaeces<br />

sxva pirs, Tu garantiiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli.~ SesaZlebelia garantiiT<br />

gaTvaliswinebuli iyos beneficiaris mier sxva pirisaTvis moTxovnis uflebis daTmobis<br />

SesaZlebloba, magram amisaTvis saWiroa movalis (garantis) Tanxmoba, rac aRniSnuls<br />

ganasxvavebs kreditoris mier moTxovnis daTmobisaTvis gaTvaliswinebuli zogadi wesisagan.<br />

53


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

zemoaRniSnulis sawinaaRmdegod SeiZleba davaskvnaT, rom reorganizaciis dros<br />

uflebamonacvleebze gadadis ara mxolod ZiriTadi uflebebi, aramed valdebulebis<br />

Sesrulebis uzrunvelyofis (aqcesoruli) saSualebebic.<br />

reorganizaciis safuZvelze ganxorcielebuli uflebamonacvelobisagan gansxvavebiT,<br />

cesiis dros valdebulebis mxareebi sxva pirebiT icvlebian. cesiis dros Tu<br />

kreditorma srulad ar daTmo Tavisi moTxovnis ufleba, anu ar gavida valdebulebidan,<br />

maSin cesia baTilia. aRniSnul gansxvavebaze saubrobs qarTveli civilisti o. lomiZe<br />

Tavis naSromSi. misi azriT, `moTxovnis daTmoba yovelTvis iwvevs valdebulebaSi pirTa<br />

cvlilebas. gamonaklisis saxiT SeiZleba iTqvas, rom SesaZloa daTmobil iqnas calkeuli<br />

uflebamosilebani valdebulebaSi pirTa Secvlis gareSec. aseT gamonakliss warmoadgens<br />

iuridiuli piris reorganizacis zogierTi SemTxveva. 9<br />

rogorc zemoT ukve aRvniSneT, valdebulebaSi pirTa Secvlis dros icvleba subieqturi<br />

Semadgenloba, xolo sistemuri kavSiri uflebamosilebasa da valdebulebas Soris<br />

narCundeba. zemoxsenebuli avtori eTanxmeba pozicias, romlis Tanaxmad, cesiis<br />

dros axal kreditorze gadadis Tavdapirveli kreditoris ara mxolod calkeuli uflebebi<br />

da movaleobebi, aramed gadasvlis momentSi arsebuli ufleba-movaleobaTa<br />

erToblioba. 10<br />

ssk 198-e muxlis pirveli punqtis Tanaxmad, `moTxovna da ufleba, romelTa daTmoba<br />

da dagiravebac SesaZlebelia, maTma mflobelma SeiZleba sakuTrebad gadasces sxva<br />

pirs. moTxovnebi da uflebebi axal pirze gadadis iseTsave mdgomareobaSi, rogorSic<br />

isini Zveli mflobelis xelSi iyvnen.~ kreditori Tavadaa uflebamosili gadawyvitos<br />

dauTmos Tu ara sxvas Tavis moTxovna. Tumca, amasTan dakavSirebiT Tavs iCens erTi<br />

problema, aqvs Tu ara `specialur subieqts~ ufleba dauTmos moTxovnis ufleba sxva<br />

pirs? mecnierTa umravlesoba am sakiTxTan dakavSirebiT miiCnevs, rom im moTxovnaTa<br />

daTmoba, romelic mWidrodaa dakavSirebuli kreditoris pirovnulobasTan dauSvebelia.<br />

igive mosazrebas uWers mxars qarTveli mecnieri z. axvlediani: `moTxovnis<br />

daTmobis dros movalis Tanxmoba saWiro ar aris, ramdenadac kreditoris pirovnebas<br />

saerTod ar SeuZlia, rom gavlena moaxdinos movalis mier valdebulebis Sesrulebaze.<br />

Tumca, SesaZloa, rom kreditoris pirovnebas arsebiTi mniSvneloba hqondes movalisaTvis,<br />

aseT SemTxvevaSi moTxovnis daTmoba ar daiSveba. amitomaa, rom moTxovnis mflobels<br />

SeuZlia movalis Tanxmobis gareSe moTxovna mesame pirs dauTmos, Tu es ar ewinaaRmdegeba<br />

valdebulebis arss, movalesTan mis SeTanxmebas an kanons. movalis pativsadebi<br />

interesebis arsebobisas SesaZlebelia SeTanxmeba daTmobis dauSveblobis Sesaxeb.~ 11<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 632-e muxlis Tanaxmad, `menardem piradad unda<br />

Seasrulos samuSao mxolod im SemTxvevaSi, roca es gamomdinareobs konkretuli garemoebebidan<br />

an samuSaos xasiaTidan.~ nardobis xelSekruleba Tavisi arsiT gulisxmobs<br />

menardis mier SemkveTisaTvis konkretuli samuSaos Sesrulebis valdebulebas nake-<br />

Tobis/nivTis damzadebas, Seqmnas da sxva. Sesabamisad, damkveTi menardes arCevs imis<br />

mixedviT Tu ramdenad gamocdilia igi am saqmeSi. amdenad nardobis xelSekrulebaSi<br />

menardis mier samuSaos Sesrulebas `piradad~ didi yuradReba eqceva. maSin roca<br />

damkveTi konkretul SemTxvevaSi `a~ iqneba Tu `b~ gadamwyveti mniSvneloba ara aqvs.<br />

54


Tuki nardobis xelSekrulebiT gaTvaliswinebulia didi moculobis samuSaos Sesruleba<br />

menardes ufleba aqvs gamoiyenos mesame piri e.w. qvenardobis xelSekrulebis safuZvelze.<br />

miuxedavad xelSekrulebaSi mesame piris monawileobisa pasuxismgebloba nardobis<br />

xelSekrulebis SesrulebisaTvis ekisreba Tavdapirvel, ZiriTad menardes. sskis<br />

396-e muxlis Tanaxmad, `movalem Tavisi kanonieri warmomadgenlis da im pirTa moqmedebisaTvis,<br />

romelsac igi iyenebs sakuTari valdebulebis Sesasruleblad, iseTive<br />

moculobiT unda agos pasuxi, rogorc sakuTari braleuli moqmedebis dros.~ xsenebuli<br />

muxli cxadia kreditoris winaSe pasuxismgeblobas Tavdapirvel movales akisrebs. Tumca,<br />

es ar gamoricxavs mesame pirebis samoqalqo pasuxismgeblobas, cxadia, maT menardis<br />

sasargeblod regresis wesiT, daekisrebaT pasuxismgebloba.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 203-e muxli gansazRvravs valis gadakisrebis wess.<br />

aRniSnuli muxlis mixedviT, moTxovnis mflobelTan dadebuli xelSekrulebiT vali<br />

SeiZleba Tavis Tavze aiRos mesame pirmac. aseT SemTxvevaSi, mesame piri daikavebs Tavdapirveli<br />

movalis adgils. rogorc muxlis Sinaarsidan Cans, moTxovnis daTmobisagan<br />

gansxvavebiT am SemTxvevaSi, arsebiTia moTxovnis mflobelisa da mesame piris SeTanxmeba,<br />

Tumca Tavdapirvel movales ufleba aqvs ar daeTanxmos am SeTanxmebas da TviTon<br />

gadaixados vali. xolo Tu valis gadakisrebis Sesaxeb SeTanxmdebian Tavdapirveli movale<br />

da mesame piri am SemTxvevaSi, valis gadakisrebis namdviloba damokidebulia<br />

moTxovnis mflobelis Tanxmobaze. `axal movales~ SeuZlia moTxovnis mflobelis winaaRmdeg<br />

wamoayenos yvela is Sesagebeli, romelic gamomdinareobs moTxovnis mflobelsa<br />

da Tavdapirvel movales Soris arsebuli urTierTobidan. magram amave dros mas ara<br />

aqvs ufleba gaqviTos is moTxovnebi, romlebic Tavdapirvel movales ekuTvnoda. erTi<br />

mniSvnelovani momenti, romelic valis gadakisrebas ukavSirdeba esaa moTxovnis<br />

uzrunvelyofaTa saSualebebis bedi. ssk-is 206-e muxlis mixedviT valis gadakisrebis-<br />

Tanave wydeba moTxovnis uzrunvelsayofad gaTvaliswinebuli Tavdeboba da giravnoba,<br />

Tuki Tavmdebi an damgiravebeli ar ganacxadebs Tanxmobas am urTierTobis gagrZelebaze.<br />

samoqalaqo kodeqsi aseve, icnobs moTxovnis daTmobas ara mxolod mxareTa SeTanxmebiT,<br />

aramed kanonis safuZvelze (m. 905). aseT SemTxvevaSi moTxovnis daTmobis safuZveli<br />

SeiZleba iyos rogorc kanoni, ise sasamarTlos an kompetenturi organos gadawyvetileba.<br />

magaliTad, kanoni adgens, Tu Tavdebi daakmayofilebs kreditors masze gadadis<br />

kreditoris moTxovna. aseve, SeiZleba iTqvas im SemTxvevebze, roca moTxovnis ufleba<br />

gadadis uflebamonacvleebze. magaliTad, mamkvidreblis moTxovna gadadis memkvidreebze.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi calkeul wignebSi sxvadasxva uflebasTan Tu<br />

valdebulebasTan mimarTebaSi iyenebs cnebas `uflebamonacvle.~ aRsaniSnavia is<br />

garemoeba, rom uflebamonacvle zustad igive statusiT moixsenieba, rogorc misi winamorbedi<br />

da aRWurvilia zustad imave uflebebiTa da movaleobebiT. magaliTad,<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 143-e muxlis Tanaxmad: `Tu nivTi, romlis mimarTac<br />

arsebobs sanivTo moTxovna, uflebamonacvleobis gziT mesame piris mflobelobaSi<br />

aRmoCndeba, maSin uflebrivi winamorbedis mflobelobaSi gasuli x<strong>and</strong>azmulobis vada<br />

55


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

gamoiyeneba agreTve uflebamonacvlis mimarTac.~ am muxlis Sinaarsidan Cans, rom ara<br />

mxolod ufleba-movaleobani, aramed kanonis mixedviT gaTvaliswinebuli x<strong>and</strong>azmulobis<br />

vadac imave saxiT ucvlelad vrceldeba uflebamonacvleze. Sesabamisad, ar<br />

SeiZleba gaviziaroT rig mecnierTa mosazreba, rom uflebamonacvleobis dros axali<br />

urTierToba warmoiSoba. ganxiluli muxlis magaliTze, es mosazreba aSkarad ususuria.<br />

sainteresoa samoqalaqo saproceso institutis moqmedeba uflebamonacvleobis<br />

SemTxvevebze. magaliTisaTvis ganvixiloT saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis<br />

272-e muxlis `b~ punqti, romlis Tanaxmad, sasamarTlo mxareTa gancxadebiT an Tavisi<br />

iniciativiT Sewyvets saqmiswarmoebas Tu: `arsebobs sasamarTlos kanonier ZalaSi<br />

Sesuli gadawyvetileba an ganCineba, romelic gamotanilia davaze imave mxareebs Soris<br />

imave saganze da imave safuZvliT;~ aRniSnuli muxlis Tanaxmad, SegviZlia davaskvnaT,<br />

rom Tuki mxareebs Soris sasamarTlos mier miRebuli da kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebis<br />

Semdgom am urTierTobaSi warmoiSva uflebamonacvleoba da uflebamonacvlem<br />

imis gamo, rom mis mimarT arasasurveli sasamarTlo gadawyvetileba unda<br />

aRsruldes, kvlav mimarTos sasamarTlos davis ganxilvisaTvis. im mecnierebis mosazrebis<br />

mixedviT, romlebic miiCneven rom uflebamonacvleoba axal samrTlebriv urTierTobas<br />

warmoSobs da urTierTobis monawile aris sxva piri, sasamarTlos ar eqneboda<br />

zemoaRniSnuli muxlis gamoyenebis ufleba. ar aris gamoricxuli es mosazreba zogierTma<br />

advokatma, praqtikosma iuristma gaiziaros da mimarTos sasamarTlos msgavsi<br />

davis ganxilvisaTvis. amdenad mizanSewonilad mimaCnia samoqalaqo saproceso kodeqsis<br />

272-e muxlSi Sevides cvlileba da Camoyalibdes Semdegi redaqciiT: sasamarTlo mxareTa<br />

gancxadebiT an Tavisi iniciativiT Sewyvets saqmiswarmoebas Tu: `b) arsebobs sasamarTlos<br />

kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetileba an ganCineba, romelic gamotanilia<br />

davaze imave mxareebs Soris imave saganze da imave safuZvliT. mxared ganixileba mosar-<br />

Cele an mopasuxe, aseve, maTi uflebamonacvle.~<br />

daskvis saxiT SeiZleba iTqvas, rom valdebuleba es ar aris pirovnuli Tvisebis<br />

matarebeli, igi qonebrivi xasiaTisaa, qonebrivi ufleba-movaleoba ki, gadacemaunariania.<br />

cneba `uflebamonacvleoba~ swored ufleba-movaleobebis gadacemas gulisxmobs<br />

da sxvagvarad misi ganmarteba SeuZlebelia.<br />

56


SeniSvnebi:<br />

1<br />

Àãàðêîâ Ì.Ì., Ïåðåâîä äîëãà// Ïðàâî è æèçíü. 1993. ¹3.<br />

2<br />

b. zoiZe, z. axvlediani, q. qoqraSvili, v. visermani, J. mor<strong>and</strong>ieri,<br />

l. enekcerusi, v. ansoni, e. jenksi, o. iofe da sxvebi.<br />

3<br />

Èîôôå Î.Ñ., Îáÿçàòåëüñòâåííîå ïðàâî. Ì. 1975.<br />

4<br />

Áåëîâ Â.À., Ïðàâîïðååìñòâî â ñâÿçè ñ çàêîíîäàòåëüíîé êîíöåïöèåé<br />

êâàëèôèêàöèè èìóøåñòâåííûõ ïðàâ êàê îáúåêò ãðàæäàíñêèõ÷ ïðàâ<br />

// Çàêîíîäàòåëüñòâî. 1998. ¹6.<br />

5<br />

d. doJdevi, romis kerZo samarTali, 1997.<br />

6<br />

n. v. mixailova, a.a. ivanovi, s.r. asaniZe, romis samarTali, Tbilisi,<br />

2009. gv. 187.<br />

7<br />

v. metreveli, romis samarTali, safuZvlebi, Tbilisi, 1995, gv. 95-<br />

96.<br />

8<br />

b. zoiZe, sanivTo samarTali, Tb., 1999, gv. 16.<br />

9<br />

Ëîìèäçå Î., Óñòóïêà ïðàâà (öåññèÿ) // Ðîññèéñêàÿ þñòèöèÿ. 1998.<br />

¹5, ñòð. 17.<br />

10<br />

Ëîìèäçå Î., Ïåðåõîä îáÿçàòåëüñòâåííûõ ïðàâ: îáùèå ïðàâèëà è<br />

èñêëþ÷åíèÿ // Ðîññèéñêàÿ þñòèöèÿ. 2002. ¹9. ñòð. 16.<br />

11<br />

z. axvlediani, b. zoiZe, j. xecuriani, l. Wanturia, saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meore, Tbilisi, 1999.<br />

57


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

GENERAL OVERVIEW OF<br />

SUCCESSION<br />

NINO KHOLUASHVILI<br />

PHD student Georgian Technical University<br />

The main subject of the present article is succession as one of the most<br />

important institute of the Civil <strong>Law</strong>. The author also reviews existing scholar<br />

opinions <strong>and</strong> provisions of acting legislation of succession. The importance<br />

of the mentioned subject is proved by the variety of scholars’ positions <strong>and</strong><br />

court practice. For the purpose of the article court practice have been reviewed<br />

(decisions of courts of all three instances), which gives us grounds to conclude<br />

that there is a problem of misunderst<strong>and</strong>ing an essence of succession as at<br />

the stage of initiating court applications as well as during court hearings.<br />

There are cases when a party (through its legal representative, attorney)<br />

applies to a court with the request of establishing successor while the<br />

succession is explicitly at place <strong>and</strong> there is no need for court deliberation.<br />

Misguiding legal counseling <strong>and</strong> consequent court application is an extra<br />

financial burden for an applicant <strong>and</strong> loss of time for courts.<br />

Based on the mentioned practical overview the article proposes some<br />

suggesting of the author for legal amendments, which lead to specification<br />

<strong>and</strong> clear definition of main aspects with regards to succession <strong>and</strong> solve<br />

existing problems.<br />

As a conclusion we can once more highlight that obligation does not<br />

have personal character, but is of property nature; on the other h<strong>and</strong> property<br />

rights <strong>and</strong> duties are grantable. The term ‘succession’ in essence means<br />

granting of rights <strong>and</strong> duties <strong>and</strong> it is impossible to interpret it in another<br />

way.<br />

58


saqarTvelos uzenaes<br />

sasamarTloSi gaimarTa<br />

samecniero konferencia<br />

Temaze _ `SejibrebiTobis<br />

principi sisxlis<br />

samarTlis procesSi.~<br />

konferencia saqarTvelos<br />

uzenaesi sasamarTlosa da<br />

ivane javaxiSvilis<br />

saxelobis Tbilisis<br />

saxelmwifo universitetis<br />

urTierTTanamSromlobis<br />

memor<strong>and</strong>umis farglebSi<br />

Catarda da<br />

monawileobdnen<br />

universitetis profesormaswavleblebi,<br />

doqtorantebi,<br />

studentebi. zogadad,<br />

konferenciam xeli Seuwyo<br />

samecniero wreebSi<br />

SejibrebiTobis principis<br />

Sesaxeb diskusias, aseve,<br />

marTlmsajulebis am<br />

umniSvnelovanesi<br />

principis Sesaxeb<br />

informaciis gavrcelebas<br />

farTo sazogadoebaSi.<br />

gTavazobT konferenciaSi<br />

monawile studentTa<br />

moxsenebebs, romlebmac<br />

mowoneba daimsaxura,<br />

rogorc praqtikos<br />

iuristTa Soris, aseve,<br />

samecniero wreebSi.<br />

SejibrebiTobis<br />

principi<br />

(SedarebiTi analizi)<br />

TinaTin xaWvani<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis iuridiuli fakultetis studenti<br />

Sesavali<br />

SedarebiTi analizi Zalze mniSvnelovania nebismieri sakiTxis<br />

Seswavlis dros, radgan SesaZleblobas iZleva<br />

mkiTxveli gaecnos sazRvargareT arsebul realobas, msoflios<br />

sxvadasxva qveynis kanonmdeblis mier arCeuli midgomis<br />

av-kargianobas. Jan pradelis ganmartebiT SedarebiTi<br />

sisxlis samarTlis definicia Semdegnairad SeiZleba<br />

Camoyalibdes: igi warmoadgens sisxlis samarTlis or (an<br />

ramdenime) iuridiul erTobas Soris msgavsebisa da gansxvavebis<br />

Seswavlas. 1 saqarTvelos sisxlis samarTlis procesSi<br />

wminda SejibrebiTobis principis danergva dResdReobiT<br />

metad aqtualuri Temaa. kanonmdeblis aRniSnulma<br />

nabijma azrTa sxvadasxvaoba gamowvia. sazogadoebis erTi<br />

nawili miiCnevs, rom wminda SejibrebiTi procesi gaumar-<br />

Tleblad zRudavs sasamarTlos uflebamosilebebs. sazogadoebis<br />

meore nawilis azriT ki, procesis Sereuli modelisagan<br />

gansxvavebiT, romlis pirobebSic mosamarTles faqtobrivad<br />

winaswar uyalibdeba Sinagani rwmena, neitraluri<br />

mosamarTlis monawileobiT gamarTuli wminda SejibrebiTi<br />

procesis midgoma, bevrad ufro samarTliania.<br />

vfiqrobT, interessmoklebuli ar unda iyos, ganvixiloT<br />

sazRvargareTis qveynebis sisxlis saproceso samarTlis<br />

Taviseburebani SejirebiTobis principTan dakavSirebiT.<br />

gavecnoT, rogorc inkviziciuri, ise SejibrebiTi procesis<br />

momxreTa argumentebs.<br />

59


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

winamdebare naSromSi SevecdebiT mokled mimovixiloT sazRvargareTis qveynebSi<br />

arsebuli midgomebi, agreTve ZiriTad samarTlebriv sistemebs Soris gansxvavebebi.<br />

saqarTvelo, axali saproceso kodeqsiT, arsebiTad dauaxlovda anglo-amerikuli<br />

samarTlis qveynebs, amitom mokled SevexebiT inglissa da amerikaSi arsebul midgomebs.<br />

saintereso iqneba ramdenime sityviT im msgavsebebze visaubroT, romelic wina redaqciis<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqssa da kontinenturi evropis<br />

qveynebis sisxlis samarTlis saproceso sistemebs Soris arsebobda. naSromis bolo<br />

nawili eTmoba evrosasamarTlos praqtikas SejibrebiTobis principis darRvevasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

§1. ZiriTadi sisxlissamarTlebrivi sistemebis mokle mimoxilva<br />

msoflioSi gavrcelebuli sisxlissamarTlebrivi sistemebidan ramdenime ZiriTadi<br />

modeli SeiZleba gamoiyos, esenia: saerTo samarTlis (e.w. anglo-amerikuli samarTlis<br />

qveynebi), civiluri, igive kontinenturi evropis da islamuri modelebi. saerTo samar-<br />

Tlis qveynebis (mag.: didi britaneTi, amerikis SeerTebuli Statebi) sisxlissamarTlebrivi<br />

sistemebi, e.w. winaaRmdegobriv sawyiszea dafuZnebuli, rac gulisxmobs, rom<br />

procesze warmodgenilia ori dapirispirebuli mxare _ advokati, rogorc braldebulis<br />

damcveli da bralmdebeli, rogorc saxelmwifosa da xalxis warmomadgeneli. CveulebiTi<br />

samarTlis sistema emyareba sasamarTlo gadawyvetilebas, rogorc precedents,<br />

romelic SeiZleba SemdgomSi zemdgomi instanciis sasamarTloSi iqnes gamoyenebuli.<br />

civiluri samarTalis qveynebSi ki, romlis klasikur magaliTebsac warmoadgenen SvedeTi,<br />

safrangeTi an germania, gavrcelebulia inkviziciuri modeli, romelic braldebuls,<br />

Cveulebriv, ufro nakleb uflebebs aniWebs. igi, ZiriTadad, winaswar gamoZiebasa<br />

da werilobiT samarTals emyareba. islamuri samarTali, romelic arabul qveyneb-<br />

Sia gavcelebuli, religiur Rirebulebebzea orientirebuli da Sesabamisad, misi Ziri-<br />

Tadi normebi yuranidan momdinareobs. magaliTad, saudis arabeTis sisxlissamarTlebrivi<br />

sistema mTlianad muslimanur religiur kulturasTanaa integrirebuli.<br />

erTi-ori sityviT unda SevexoT afrikis qveynebis sisxlissamarTlebriv sistemebsac.<br />

afrika is kontinentia, romelmac gasuli saukunis manZilze udavod yvelaze radikaluri<br />

cvlilebebi ganicada. kolonializmisa da tradiciebis erTgvarma dapirispirebam<br />

warmoSva, rom afrikis umravles qveyanaSi evropeli `dampyroblebis~ mier Setanili<br />

wes-Cveulebebi adgilobriv CveulebiT samarTalTan winaaRmdegobaSi aRmoCnda.<br />

magaliTisaTvis aviRoT tompsonisa da poteris mier 1997 wels siera leoneSi Catarebuli<br />

kvleva, romelmac naTelyo, rom adgilobrivi CveulebiTi samarTali inglisidan<br />

importirebul samarTalTan mniSvnelovan konfliqtSi iyo. profesori adleri agreTve<br />

saubrobs alJirze, sadac siera leones msgavsad, safrangeTidan importirebuli samar-<br />

Tali adgilobriv islamuri tendenciebis mqone samarTlis sistemas daupirispirda. 2<br />

ganvixiloT is ori ZiriTadi samarTlebrivi sistema, romelsac anglo-amerikuli<br />

da kontinenturi samarTlis qveynebi qmnian. anglo amerikuli-samarTlisaTvis damaxasa-<br />

60


iaTebelia SejibrebiTi procesi, romelic ori Tanasworuflebiani mxaris dapirispirebas<br />

gulisxmobs. maT mtkicebulebaTa mopovebis procesSi Tanabari procesualuri<br />

uflebebi aqvT. aRniSnuli modelis farglebSi mosamarTle neitraluri arbitris<br />

rolSi gvevlineba. SejibrebiT procesze saubrisas gamoyofen mis 3 ZiriTad maxasiaTebels:<br />

mxareTa dapirispirebuloba, zepiroba da sajarooba (The trial has thus three essential<br />

characteristics; it is confrontative, oral, <strong>and</strong> public). SejibrebiTobis pirobebSi mosamarTles saku-<br />

Tari iniciativis gamovlena ar SeuZlia, aramed igi mxolod mis winaSe warmodgenil<br />

mtkicebulebebs unda daeyrdnos da maTgan gamomdinare gansajos. ucxour literaturaSi<br />

xatovnad amboben, rom igi meorea duelSi (He is present as a second in the duel). mosamarTle<br />

am erTgvar Serkinebas akvirdeba da bolos acxadebs, Tu vinaa gamarjvebuli.<br />

igi arc braldebisa da arc dakiTxvis procesSi ar iRebs aqtiur monawileobas. procesi<br />

duelia Tanabari Rirebulebebis mqone samarTlebrivi iaraRebiT. 3<br />

anglo-amerikuli samarTlis sistemaSi zepiri mtkicebulebebis upiratesobis sakiTxi<br />

safuZvels iRebs inglisur CveulebiT samarTalSi: `inglisuri procesis yvelaze<br />

mniSvnelovan Rirebulebad, rogorc samoqalaqo, agreTve sisxlis saqmeebze, iTvleba<br />

zepiroba. bevrad ufro didi wona aqvs procesze warmodgenili mowmeebis Cvenebebs,<br />

vidre werilobiTs, romlebic maT manamde misces. 4 SejibrebiTi procesi sapolicio<br />

gamoZiebiT iwyeba, romelic calsaxad araneitraluria da mas Semdeg, rac fokusirdeba<br />

eWvmitanilze, braldebis damadasturebeli mtkicebulebebis Segrovebiskenaa mimarTuli.<br />

dapirispirebis sawyisze dafuZnebuli procesi neitraluri gadawyvetilebis mim-<br />

Rebi subieqtis winaSe tardeba, mosamarTle iqneba es Tu nafic msajulTa sasamarTlo,<br />

romelTac saqmis araviTari winaswari codna ara aqvT. am pirobebSi TiToeuli mxare<br />

cdilobs gadawyvetilebis mimRebi Tavisi poziciis patiosnebaSi daarwmunos. procesi<br />

gangrZobadia da damyarebulia zepirobis principze (magaliTad: braldebulis sawinaaRmdego<br />

Cveneba mowmeebma uSualod sasamarTloSi unda miscen; jvaredini dakiTxvis<br />

principi). es modeli gavrcelebulia britaneTsa da mis yofil koloniebSi, rogoricaa<br />

avstralia, kanada da amerikis SeerTebuli Statebi. tradiciulad, CveulebiTi samar-<br />

Tlis qveynebSi iyeneben ara kodeqsebs, aramed sasamarTlos gadawyvetilebebs. dadebiT<br />

mxareebTan erTad asaxeleben aRniSnuli modelis uaryofiT mxareebsac. SejibrebiTi<br />

procesis T<strong>and</strong>ayolil sisusted miiCneven, rom erT mxaresaa braldeba, romelsac dacvisagan<br />

gansxvavebiT meti resursi aqvs. aRniSnuli moicavs profesional sapolicio<br />

Zalebs da sakmaod maRali Semosavlis mqone prokurorebs, romlebic rogorc wesi,<br />

Sesabamisi unar-CvevebiTa da enTuziazmiT arian aRWurvilni. 5<br />

ganvixiloT e.w. inkviziciuri modelic, Tumca, aRniSnuli termini mocemul TemaSi<br />

pirobiTia, radgan wminda SejibrebiTi procesi Tanamedrove pirobebSi faqtobrivad<br />

aRar arsebobs. yvela qveyanam, ase Tu ise, aRiara SejibrebiTobis principi sasamarTlo<br />

warmoebis etapze. am stilis qveynebisTvis, romelTac sxvagvarad Sereuli modelis<br />

qveynebsac uwodeben, ZiriTadad, damaxasaiTebelia, rom inkviziciuroba wina sasamar-<br />

Tlo, sxvagvarad rom vTqvaT, sagamoZiebo etapze vlindeba, sadac mosamarTle procesis<br />

sxva subieqtebTan erTad aqtiurad aris Cabmuli mtkicebulebaTa mopovebis procesSi.<br />

61


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

aRniSnuli modelis qveynebi gaxlavT safrangeTi, germania da a.S. tradiciul inkviziciur<br />

modelSi, Teoriulad neitraluri subieqti axorcielebs sisxlis samarTlis<br />

saqmis gamoZiebas da mosamarTles, an mosamarTleTa kolegias sagamoZiebo masalebTan<br />

(dosiesTan) sruli kavSiri aqvT. procesi SedarebiT moklexniania da nafici msajulebis<br />

monawileobis gareSe tardeba. braldebuls SesaZloa arc hqondes TviTgaTqmaze uaris<br />

garantirebuli ufleba da aseT pirobebSi SesaZloa, arc advokatis roli iyos gansakuTrebuli.<br />

procesi xSirad ar aris gangrZobadi da ar Seicavdes yvela mowmis daswrebis<br />

aucileblobas. rogorc wesi, inkviziciuri modelis qveynebSi sisxlis samarTlis<br />

saqmis mwarmoebeli subieqtebis Yyvelanairi moqmedeba sisxlis samarTlis kodeqsSi _<br />

erTiani kodificirebul aqtSia gawerili. aRniSnuli modelis momxreebs Semdegi argumentebi<br />

moaqvT: im pirobebSi, rodesac mosamarTle neitraluria da Tavad awarmoebs<br />

gamoZiebas, faqtobrivad, usargeblo xdeba damcvelis instituti, Sesabamisad, braldebuls<br />

naklebi xarjis gaReba uwevs. agreTve procesze mowmeTa gamoZaxeba ar aris<br />

saWiro, radgan maTi Cvenebebi ukve dosieSia Setanili. radgan sistema ase efeqtianad<br />

muSaobs, praqtikaSi iseTi institutis saWiroebis sakiTxi sasamarTloTa gansatvirTavad,<br />

rogoric saproceso SeTanxmebaa, aRar dgas. mowmeebi, magaliTad eqspertebi, Tu<br />

isini procesze arian warmodgenilni, miiCnevian ara mxared, aramed sasamarTlos mowmeebad,<br />

maTi dakiTxvac bunebrivia sasamarTlos prerogativaa. miuxedavad zemoT CamoTvlili<br />

upiratesobebisa, bevri am sistemas, rogorc braldebulis uflebebis Semz-<br />

Rudavs, akritikebs, upirveles yovlisa, zepirobis principis naklebobis da zog Sem-<br />

TxvevaSi, damcvelis ararsebobis gamo. xSir SemTxvevaSi, mosamarTlisTvis, romelic<br />

garkveulwilad saxelmwifo aparats warmoadgens, mTliani saqmis sadaveebis mindoba,<br />

moqalaqeebSi eWvis gancdas iwvevs. mosamarTleebs xSirad ar ZaluZT sakuTari Tavis<br />

Cveulebriv moqalaqed warmodgena, rogorc amas nafici msajulebi SeZlebdnen. 6<br />

sabolood, SeiZleba daveTanxmoT profesor damaskas, romelic am ori sistemis<br />

umTavres ganmasxvavebel niSnad mxareTa rols miiCnevda. misi azriT, SejibrebiT procesSi<br />

gamoZiebis mamoZravebelia sakuTari interesi da ara saxelmwifo interesi, rogorc<br />

es inkviziciurSia. 7 SejibrebiT procesSi ar gvyavs gamomZiebeli mosamarTle,<br />

romelic eZiebs simarTles, aq mTavaria mxareTa mondomeba.<br />

§2.SejibrebiTi procesi saerTo samarTlis qveynebSi da paralelebi<br />

saqarTvelosTan<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi arc Tu ise didi xnis winaT<br />

ganxorcielebulma cvlilebebma Cveni qveynis midgoma sisxlis samarTlis procesis<br />

mTeli rigi institutebisadmi arsebiTad Secvala. kerZod, saqarTveloSi manamde arsebuli<br />

procesis Sereuli modeli wminda SejibrebiT modelze gadavida. axali procesis<br />

pirobebSi mosamarTle SedarebiT pasiur subieqtad iqca, imdenad ramdenadac mas<br />

mtkicebulebaTa mopovebis procesSi ukve aranairi ufleba ar darCa da yvelaferi<br />

faqtobrivad mxareTa neba-survilzea mindobili. vfiqrobT, uintereso ar iqneba Seda-<br />

62


ebiTi analizis WrilSi ganvixiloT im qveynebis midgoma SejibrebiTobis principisadmi,<br />

romelSic saerTod iSva wminda SejibrebiTi procesi. wminda SejibrebiT process,<br />

romlis praqtikaSi danergvasac saqarTvelo axla iwyebs, didi istoria aqvs inglissa<br />

da amerikaSi. aqedan gamomdinare, ganvixiloT anglo-amerikuli samarTlis<br />

qveynebis midgoma am sakiTxisadmi.<br />

sisxlis samarTlis procesi, saqarTvelos msgavsad, inglisSic iyofa e.w. winasasamar-<br />

Tlo gamoZiebad da arsebiT ganxilvad. marTalia, axali procesis farglebSi Tavad<br />

termini `winasasamarTlo gamoZieba~ aRar gvxvdeba, magram misi Sinaarsi dRes ukve gamo-<br />

Ziebis cnebaSia moazrebuli. inglisis samZebro samsaxurTa specifikidan gamomdinare<br />

winasasamarTlo etapze jer e.w. sapolicio gamoZieba tardeba, romlis Semdegac policia<br />

saqmis masalebs gvirgvinis sabraldebo samsaxurs gadascems. marTalia, saqarTveloSi<br />

msgavsi dayofa ar arsebobs, magram SeiZleba vTqvaT, rom aRniSnuli organoebi<br />

da `Cveneburi~ prokuratura erTsa da imave qmedebebs axorcieleben, kerZod, axdenen<br />

mtkicebulebaTa aRmoCenas da maT saproceso damagrebas kanoniT dadgenili wesiT, ra-<br />

Ta SemdgomSi arsebiT ganxilvaze jerovnad daicvan saxelmwifos pozicia da amtkicon<br />

piris braleuloba. aRniSnulis paralelurad inglisSic, iseve rogorc CvenTan, dacvis<br />

mxares ufleba aqvs Caataros paraleluri gamoZieba. es yovelive gulisxmobs, rom Tavad<br />

braldebuli an misi damcveli mtkicebulebaTa mosapoveblad atareben braldebisagan<br />

damoukidebel sagamoZiebo moqmedebebs. gamoZiebis dasrulebis Semdeg, saqmis arsebiT<br />

ganxilvaze, braldeba da dacva warmodgenilni arian rogorc modave mxareeebi.<br />

kidev erTi paralelis gavleba SeiZleba inglisur da qarTul models Soris. sssk-s<br />

83-e muxlis me-6 nawilis msgavsad, romelic mxareebs avaldebulebs gaucvalon<br />

erTmaneTs mtkicebulebebi winasasamarTlo sxdomamde ara ugvianes 5 dRisa, inglisur<br />

samarTalSic arsebobs e.w. `mtkicebulebaTa gaxsnis~ valdebuleba (disclosure).<br />

aRniSnuli proceduris mniSvneloba imaSi mdgomareobs, rom inglisuri sisxlis samar-<br />

Tlis procesi bolomde SejibrebiTia, ese igi procesis winasasamarTlo stadiebze ar<br />

arsebobs rogorc `erTiani sisxlis samarTlis saqme~ (inkviziciuri midgomisagan gansxvavebiT)<br />

im gagebiT, rom winasasamarTlo warmoebisas TiToeuli mxare damoukideblad<br />

agrovebs mtkicebulebebs da qmnis Tavis `dosies~ _ (saqmis) masalebs. procesis garkveul<br />

etapze mxare faqtobrivad ar flobs utyuar informarcias, Tu ra mtkicebulebebs<br />

waradgens sasamarTloSi misi oponenti. 8 Tumca, saintereso momentia, rom dacvisagan<br />

gansxvavebiT, braldebas ufleba aqvs ar gaxsnas iseTi mtkicebulebebi, romelmac<br />

`SesaZloa xeli Suwyos dacvas daicvas misi poziciebi.~ aRniSnuli midgoma dagmo<br />

evrosasamarTlom, Tumca, am sakiTxze odnav mogvianebiT SevCerdebiT. aRsaniSnavia, rom<br />

Temaze muSaobisas gacnobili literaturis farglebSi ar Segvxvedria anglo-amerikul<br />

samarTalSi, qarTul realobaSi arsebuli dacvis mxaris e.w. sagamonakliso uflebis<br />

msgavsi instituti, rac kidev erTxel adasturebs, rom qarTuli procesi sakuTriv<br />

misTvis damaxasiaTebel Taviseburebebs Seicavs da ar warmoadgens dasavluri<br />

modelebis zust kopirebas.<br />

63


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

arsebiTad, inglisis msgavsi midgomebia sisxlis samarTlis procesSi SejibrebiTobis<br />

principis mimarT amerikaSic. sainteresoa, rom aSS-Si xSirad SevxvdebiT sisxlis samar-<br />

Tlis saqmeTa Semdegnair saxelwodebebs `ilinoisis Stati smitis winaaRmdeg,~ `aSS<br />

merfis winaaRmdeg.~ faqtobrivad, es detali naTelyofs, rom procesi ganimarteba,<br />

rogorc sarCeli, wayenebuli im pirisadmi, romelmac Caidina danaSauli. 9<br />

marTalia, zogierTi amerikeli Teoretikosi momxrea, rom rogorc es kontinenturi<br />

evropis qveynebis procesisTvisaa damaxasiaTebeli, saqmeze WeSmariteba dadgindes, magram<br />

StatebSi mainc kvlav ufro aqtualurad rCeba midgoma, rom `iuristis mizans warmoadgens<br />

brZolis mogeba da ara sasamarTlosaTvis faqtebis dadgenaSi daxmarebis aRmoCena.~<br />

10 winasasamarTlo etapze SejibrebiTobis maRali xarisxis kidev erTi dasturia saqme<br />

_ `eskobedo ilinoisis winaaRmdeg.~ aRniSnul saqmeSi aSS-is uzenaesma sasamarTlom<br />

eskobedos braldeba gaauqma da aRiara eWvmitanilis ufleba hyavdes advokati sapolicio<br />

dakiTxvis dros. mosamarTle artur goldbergma aRniSnul saqmeSi policiis qmedeba<br />

konkretuli pirovnebis, braldebulis dakiTxvad CaTvala, vidre mowmeTa zogad<br />

gamokiTxvad, amitom gamoZiebis muSakTa aRniSnuli qmedeba ganxilul iqna aSS-is<br />

konstituciis me-6 nawilis darRvevad, romelic pirovnebas aZlevs garantias gamoiyenos<br />

dacvis ufleba mas Semdeg, rac aRiarebul iqneba sawyis etapze eWvmitanilad. 11<br />

metad saintereso mosazreba aqvs ielis samarTlis skolis profesor damaskas, romelic<br />

ambobs, rom Tu mosamarTle miiCnevs, rom misma Caurevlobam (`idealuri rolis<br />

ucvlelobam~ _ abiding by his ideal role) SesaZloa, gavlena moaxdinos procesze an Selaxos<br />

sajaro interesi, mas SeuZlia aqtiurad CaerTos procesis mimdinareobaSi. aRniSnul<br />

`darRvevas~ da pasiuri rolidan gadaxvevas damaska SejibrebiTi sistemis ufunqciobis<br />

gamosworebis surviliT xsnis. misi azriT, SejibrebiTi procesi moiTxovs minimum, miaxloebiT<br />

Tanasworobas mxareTa Soris, raTa sworad ifunqcioniros da Tu SesaZleblobaTa<br />

balansi seriozuladaa darRveuli, mosamarTlis Careva SesaZlebelia. 12 Tumca,<br />

avtori iqve aRar ganmartavs, konkretulad ra SemTxvevaSi iqneba sasamarTlos Careva<br />

gamarTlebuli, piriqiT, miuTiTebs, rom es qmedeba arcerT SemTxvevaSi mxareebis<br />

`wisqvilze ar unda asxamdes wyals.~<br />

sabolood, SeiZleba vTqvaT, rom SejibrebiTi procesis qvakuTxedia, rom mosamarTle<br />

Tavis ganyenebul rols inarCunebs da misi mxridan nebismieri Careva inkviziciurobis<br />

gamovlinebad ganixileba. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsic bunebrivia,<br />

am midgomas iziarebs da mosamarTles erTaderT, TiTqosda inkviziciur elements utovebs,<br />

romelic mxareTaTvis damazustebeli kiTxvis dasmaSi gamoixateba, Tumca, radganac<br />

aRniSnuli mxareebTan SeTanxmebiT xorcieldeba, mosamarTlis mxridan yovelgvari<br />

TviTneburi Careva gamoricxulia.<br />

§3.franguli inkviziciuri modelis mokle analizi da Sedareba ssssk-is wina<br />

redaqciasTan<br />

Sereuli (pirobiTad, inkviziciuri) modelis klasikur magaliTebad, rogorc wesi,<br />

ganixilaven safrangeTisa da germaniis sisxlis samarTlis procesebs. aRsaniSnavia, rom<br />

64


ukanasknel wlebSi am qveynebSi ganxorcielebuli reformebi gvarwmunebs, rom kontinentur<br />

evropaSic nel-nela SeiniSneba wminda SejibrebiTi modelisaken swrafvis tendencia.<br />

ganvixiloT safrangeTis magaliTi. safrangeTSi informaciis Sesvlis momentidan<br />

Tavdapirvel e.w. mokvlevas sapolicio organoebi axorcieleben prokurorTan mWidro<br />

kavSirSi. sabolood, swored es ukanaskneli wyvets saqmis gamomZiebeli mosamarTlisaTvis<br />

gadacemis sakiTxs. mas Semdeg, rac winaswari gamoZiebis mosamarTles, prokuroris<br />

(an dazaralebulis _ e.w. kerZo devnis SemTxvevaSi) iniciativiT gadaecema saqme,<br />

igi iwyebs winaswar sasamarTlo gamoZiebas. gamoZiebis mosamarTle orsaxovani ianusis<br />

msgavsi figuraa: igi flobs sxvadasxva tipis Zalauflebas, erTi mxriv, aRWurvilia<br />

saqmis gamoZiebis uflebamosilebiT, rac niSnavs, rom TviTon axorcielebs sagamoZiebo<br />

moqmedebas an maT Catarebas, oficialuri sagamoZiebo davalebebis saxiT (commission<br />

rogatoire) avalebs sasamarTlo policiis organoebs, xolo meore mxriv, axorcielebs sasamarTlo<br />

funqciebs: iRebs gadawyvetilebebs eWvmitanilis winaswari patimrobis, Cxrekis,<br />

amoRebis Catarebis Sesaxeb, gamoZiebis dasasruls ki, wyvets saqmis Semdgomi warmar-<br />

Tvis sakiTxs. 13 safrangeTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 81-e muxlis pirveli<br />

nawilis Tanaxmad, `kanoniT dawesebul farglebSi, gamoZiebis mosamarTles SeuZlia Caataros<br />

nebismieri moqmedeba, romelsac saWirod Tvlis WeSmaritebis dasadgenad. igi<br />

moiZiebs rogorc damnaSaveobis, agreTve udanaSaulobis damadasturebel mtkicebulebas~<br />

(The investigating judge undertakes in accordance with the law any investigative step he deems<br />

useful for the discovery of the truth. He seeks out evidence of innocence as well as guilt). 14<br />

aRniSnulidan gamomdinare, naTeli xdeba, rom mosamarTles iseTi sagamoZiebo moqmedebebis<br />

ganxorcielebis ufleba aqvs, rogoricaa SemTxvevis adgilis daTvaliereba,<br />

dakiTxva, dapirispireba, eqspertiza, Cxreka, amoReba da a.S. aqve unda aRvniSnoT, rom<br />

zogadi wesis Tanaxmad, mosamarTle yvela sagamoZiebo moqmedebas damoukideblad axorcielebs,<br />

Tumca, kanoni mas uflebas aniWebs saWroebis SemTxvevaSi, moaxdinos zogierTi<br />

uflebis delegireba sxva Tanamdebobis pirebze calkeul davalebaTa micemiT. 15 praqtikaSi,<br />

umravles SemTxvevaSi, swored ase xdeba da mosamarTlis davalebiT ZiriTadad,<br />

policiis oficrebi moqmedeben. umTavresi, rac inkviziciur da SejibrebiT sistemas<br />

ganasxvavebs aris, rom inkviziciur sistemaSi mosamarTlis mTavari movaleoba saqmeze<br />

WeSmaritebis dadgenaa, maSin rodesac SejibrebiTobis pirobebSi procesi aRniSnulisaken<br />

sulac ar aris mimarTuli. zemoT ganxiluli normidan gamomdinare, frangul<br />

samarTalSi mosamarTle yvelanairi saSualebiT cdilobs saqmeze WeSmaritebis dadgenas.<br />

igi moipovebs rogorc braldebis, ise dacvis mxaris sasargeblo mtkicebulebebs.<br />

aq wina planzea wamoweuli sajaro interesi, SejibrebiT procesisgan gansxvavebiT, sadac<br />

piradi interesi mZlavrobs da TavianTi saqmis bedi Tavad mxareebis gadasawyvetia.<br />

1998 wlis 20 Tebervlis saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsic procesis<br />

umTavres amocanad WeSmaritebis dadgenas miiCnevda. aRniSnuli kodeqsis me-18<br />

muxlis Tanaxmad, gamomZiebeli, prokurori, mosamarTle da sasamarTlo valdebulni<br />

arian utyuarad daadginon, moxda Tu ara danaSauli, vin Caidina igi da gaarkvion<br />

mtkicebis sagnis yvela sxva garemoeba sisxlis samarTlis saqmesTan dakavSirebiT. imave<br />

65


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

muxlis me-2 nawilSi mocemuli iyo, rom saqmis garemoebaTa gamokvleva unda iyos<br />

yovelmxrivi, obieqturi da sruli. erTnairi gulmodginebiT unda gairkves eWvmitanilisa<br />

da braldebulis rogorc mamxilebeli, ise gamamarTlebeli, agreTve maTi pasuxismgeblobis<br />

damamZimebeli da Semamsubuqebeli garemoebebi. imave ideas axmovanebs 437-e<br />

muxlis me-2 nawili, romlis Tanaxmadac, sasamarTlo sxdomis Tavmjdomare yvela Rones<br />

mimarTavs mtkicebulebaTa gamokvlevis procesSi `WeSmaritebis dasadgenad.~ uwindeli<br />

redaqciis sisxlis samarTlis kodeqsSi mravlad SevxdebiT inkviziciurobis gamovlinebebs,<br />

romelic kidev erTxel adasturebs, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis procesi<br />

iseTive Sereuli tipis gaxldaT, rogoric zemoT ganxiluli franguli modelia. imave<br />

437-e muxlis me-2 nawilis bolo winadadeba mosamarTles aZlevda uflebas sakuTari<br />

iniciativiT ganeridebina yvelaferi, rac, misi azriT, saqmis ganxilvasTan ar iyo dakav-<br />

Sirebuli. dRev<strong>and</strong>el pirobebSi es moqmedeba mxareebTan SeTanxmebiT xorcieldeba.<br />

128-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, sasamarTlos, mxareTa SuamdgomlobiT, mTeli rigi<br />

saproceso moqmedebebis ganxorcieleba SeeZolo. aqve aRvniSnoT, rom imave muxlis me-3<br />

nawili mas, franguli modelis msgavsad, SesaZleblobas aZlevda daevalebina am moqmedebebis<br />

Sesruleba gamomZieblisaTvis an prokurorisaTvis. aRsaniSnavia, rom Sereuli<br />

tipis qveynebSi, inkviziciuroba ZiriTadad, winasagamoZiebo etapze vlindeba, xolo<br />

rac Seexeba saqmis arsebiT ganxilvas, aq ukve, rogorc wesi, SejibrebiTobis principi<br />

srulad aris daculi. saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis wina redaqciis<br />

me-15 muxli ganamtkicebda iseT mniSvnelovan princips, rogoric SejibrebiTobaa.<br />

saqmis sasamarTlo ganxilvis etapze sasamarTlos mxareTa Tanasworobis dacvis valdebuleba<br />

hqonda. isini sargeblobdnen uflebiT Tanasworobis safuZvelze warmoedginaT<br />

mtkicebulebebi, monawileoba mieRoT maT gamokvlevaSi, ganecxadebinaT Suamdgomlobebi<br />

Tu acilebebi, gamoeTqvaT sakuTari azri sisxlis samrTlis saqmis nebismier<br />

sakiTxze.<br />

davubrundeT frangul models da vTqvaT, rom safrangeTis sssk-is 81-e muxli erTi<br />

SexedviT, TiTqos sakmaod bevris uflebas aniWebs mosamarTles gamoZiebis etapze.<br />

miuxedavad amisa, arsebobs mTeli rigi SezRudvebi, rac rogorc zemoT aRvniSneT,<br />

procesis yvela stadiaze SejibrebiTobis principis mzard tendenciaze miuTiTebs.<br />

upirvelesad, unda vTqvaT, rom winaswari gamoZiebis mosamarTleebi sul ufro da ufro<br />

naklebi raodenobis saqmeebSi aqtiuroben. 2005 wlis monacemebiT, safrangeTSi warmoebaSi<br />

myofi 1.1 milioni saqmidan, sul raRac, 33 000 aTasi iqna mosamarTleebis mier<br />

gamoZiebuli. amasTan, gamomZiebeli mosamarTleebi `gamoiyenebian~ mxolod garkveuli<br />

tipis saqmeebze, _ mkvleloba an gaupatiureba, agreTve iseT saSualo xarisxis dana-<br />

Saulebze, rogoricaa miTviseba, saxelmwifo saxsrebis aradaniSnulebisamebr gamoyeneba<br />

da korufcia. 16<br />

obieqturi WeSmaritebis Zieba evalebaT procesis mwarmoebel subieqtebs agreTve<br />

saberZneTSi, hol<strong>and</strong>iaSi, belgiaSi, germaniaSi, saerTod, kontineturi evropis qveynebis<br />

umravlesobaSi, aseve, laTinur amerikaSi, iaponiaSi da a.S.<br />

vfiqrobT, interesmoklebuli ar unda iyos Cveni mezobeli somxeTis sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsis ZiriTadi mimarTulebebis gacnoba. somxeTis sisxlis<br />

66


samarTlis kodeqsis 23-e muxli procesis SejibrebiTobas ganamtkicebs. aRniSnuli<br />

muxlis 1-li nawilis Tanaxmad, saproceso moqmedebebi SejibrebiTobis principis<br />

safuZvelze unda warimarTos. sisxlis samarTlis saqmis gamoZieba, dacva da saqmis<br />

saboloo gadawyvetileba erTmaneTisagan unda iyos gamoyofili da sxvadasxva pirebisa<br />

da organoebis mier warimarTos. mniSvnelovania, 23-e muxlis me-3 nawili, romlis Tanaxmadac,<br />

sasamarTlo ar aris braldebisa da dacvis mxardamWeri organo da mxolod<br />

samarTlisa da kanonisadmi inarCunebs da gamoxatavs interess. Tumca, me-4 nawili awesebs,<br />

rom sasamarTlo mxareTa mosazrebebiT ar aris SezRuduli da sakuTari iniciativiT<br />

SeuZlia mimarTos yvela zomas, raTa sisxlis samarTlis saqmeze simarTle daadginos.<br />

naTelia, rom Tu saWirod CaTvlis, mosamarTles SeuZlia simarTlis dadgenaSi<br />

Tavad CaerTos. aRniSnuli gvafiqrebinebs, rom somxeTis sisxlis samarTlis procesi<br />

jer kidev, aRiarebs inkviziciurobis niSnebs. piradad Cven, SeuZleblad migvaCnia<br />

SejibrebiTobis dacva im pirobebSi, rodesac `WeSmaritebis~ Ziebas Tavad sasamarTlo<br />

iwyebs, radgan mis mier Catarebuli nebismieri moqmedeba Tu mopovebuli mtkicebuleba<br />

uciloblad iqneba erT-erTi mxarisaTvis tendenciuri. metad misasalmebelia, rom<br />

saqarTvelos msgavsad, somxeTSic igegmeba mTeli rigi cvlilebebi sisxlis samarTlis<br />

procesSi. kerZod, dagegmili reformebis Tanaxmad, aucilebelia gaZlierdes SejibrebiTi<br />

procesis elementebi winasasamarTlo warmoebis etapze, vinaidan SejibrebiToba<br />

braldebulis uflebebis efeqtianad dacvis upirvelesi garantiaa. miuxedavad imisa,<br />

rom SejibrebiToba qveynis konstituciasa da sxva mTel rig specifikur kanonebSia<br />

ganmtkicebuli, saerTaSoriso eqspertebis daskvniT, somxeTSi saTanadod mainc ar aris<br />

uzrunvelyofili winasasamarTlo etapze. mxareTa Tanasworoba SejibrebiTi procesis<br />

Semadgeneli Tvisebaa, amitomac sisxlis samarTlis kanonmdeblobaSi igi mkafiod unda<br />

iqnes gawerili. mxareTa Tanasworoba gulisxmobs, rom maT unda hqondeT Tanabari<br />

saSualebebi da SesaZleblobebi, raTa TavianTi argumentebi warmoadginon da meore<br />

mxares Seejibron. amasTan, saerTaSoriso rekomendaciebis mixedviT, bralmdeblis<br />

uflebamosilebebi winasagamoZiebo etapze naTlad unda gaiweros da zogierTi maTgani<br />

Semcirdes. 17<br />

§4.evrosasamarTlos midgoma SejibrebiTobis principis darRvevasTan<br />

dakavSirebiT<br />

evrosasamarTlos gancxadebiT, `sisxlis samarTlis saqmeSi SejibrebiTi procesis<br />

ufleba gulsxmobs, rom rogorc braldebas, ise dacvas unda mieces meore mxaris mier<br />

warmodgenili mosazrebebisa da mtkicebulebebis gacnobisa da maTze sakuTari azris<br />

gamoTqmis SesaZlebloba. zemoT mocemuli gansazRvrebis nawils sainteresod miiCneven,<br />

radgan im pirobebSi, rodesac sasamarTlom mkafiod ganacxada, rom es ufleba vrceldeba<br />

rogorc braldebis, agreTve dacvis mxareze _ aRniSnuli Teoriulad SeuZlebelia,<br />

radgan konvenciis teqstis Tanaxmad, mxolod individebma SeiZleba isargeblon adamianis<br />

uflebaTa saerTaSoriso instrumentebis dacviT da am pirobebSi braldebis mxare<br />

calsaxad, gamoiricxeba, rogorc saxlmwifo aparati da ara konkretuli fizikuri<br />

67


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

piri.~ 18 garda amisa, asaxeleben kidev im arguments, rom braldebas dacvis mxaris argumentebze<br />

pasuxis gacemis SesaZlebloba yovelTvis ar eqneba, vinaidan sasamarTlo procesze<br />

bolo sityva, rogorc wesi, braldebuls ekuTvnis. Cveni azriT, es ukanaskneli<br />

pozicia qarTuli realobis fonze cota sustad gamoiyureba, radgan process axasia-<br />

Tebs garkveuli Tanmimdevroba. aRniSnuli gulisxmobs, rom mxareebi Tanmimdevrulad<br />

warmoTqvamen Sesaval sityvas, ikvleven mtkicebulebebs, atareben pirdapir da jvaredin<br />

dakiTxvas, Semdeg gamodian daskvniTi sityviT da aqvT replikebis gacxadebis ufleba.<br />

aseT pirobebSi, saeWvoa, rom braldebulma Tavis saboloo sityvaSi iseTi ram Tqvas,<br />

rom braldebis mxaris uuflebobam masze komentari gaakeTos, arsebiTad Secvalos<br />

sasamarTlos azri ama Tu im sakiTxze.<br />

precedentuli samarTali SejibrebiTi procesis uflebaze ar aris mravalferovani<br />

da ZiriTadad, 2 tipis saqmeebs moicavs. saqmeebis pirvel jgufSi dacva moklebuli iyo<br />

SesaZleblobas, jerovani pasuxi gaeca prokuraturis wardginebebze, meore ki, Seexeba<br />

braldebis mier mtkicebulebebis gamJRavnebis valdebulebas. 19<br />

saerTaSoriso WrilSi SejibrebiTobis principze saubrisas, aucilebelia vaxsenoT<br />

adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxli, romelic samarTliani sasamarTlos<br />

uflebas uzrunvelyofs. evrosasamarTlos praqtikaSi araerTi precedentia,<br />

rodesac ganmcxadeblis mtkicebiT, braldeba mtkicebulebebs ar gascemda da aRniSnuli<br />

calsaxad arRvevda misTvis miniWebul uflebebs procesis nebismier stadiaze<br />

hqonoda informacia, Tu ris gamoyenebas apirebda braldeba mis winaaRmdeg. marTlac,<br />

braldebis organoebs xSirad axasiaTebs tendencia ar gaamJRavnon saqmesTan dakavSirebuli<br />

garkveuli masalebi, magaliTad, angariSebi, Canawerebi, gancxadebebi da<br />

informacia mowmeTa Sesaxeb. am SemTxvevebisaTvis sasamarTlom gansazRvra ZiriTadi<br />

wesi: `sasamarTlo Tvlis, rom me-6 muxlis 1-li punqtiT gansazRvruli samarTlianobis<br />

moTxovnis mixedviT, romelic aRiarebulia inglisur samarTalSi, braldebis organoebma<br />

dacvas unda gaumxilon nivTieri mtkicebuleba braldebis winaaRmdeg an mis sasargeblod.<br />

mocemul saqmeSi aRniSnulis Seusruleblobam gamoiwvia xarvezi sasamarTlo<br />

ganxilvaSi~ (Edwards vs UK).<br />

saerTod, unda vTqvaT, rom SejibrebiToba metad farTo cnebaa da dacvis mxarisaTvis<br />

mTeli rigi im uflebamosilebis miniWebas gulisxmobs, rac SeiZleba imTaviTve braldebasac<br />

hqondes. adamianis uflebaTa evropuli konvencia, iseve rogorc samoqalaqo<br />

da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti da adamianis uflebaTa amerikuli<br />

konvencia ganamtkiceben braldebulis uflebas hqondes sakmarisi dro da saSualeba<br />

sakuTari dacvis mosamzadeblad. `saSualebebi~ sakmaod zogadi cnebaa da Tavis<br />

TavSi moicavs braldebis arsisa da safuZvlis Sesaxeb informaciis miRebis uflebas,<br />

damcvelis daxmarebis uflebas, mowmeTa gamoZaxebisa da dakiTxvis uflebas. 20 SejibrebiTobis<br />

pirobebSi mniSvnelovania braldebis Sesaxeb informirebis ufleba. evrosasamarTlos<br />

gancxadebiT (braldebuls aqvs ufleba), `misTvis gasageb enaze, dauyovnebliv<br />

da dawvrilebiT ecnobos wardgenili braldebis arsi da safuZveli~ _ ganamtkicebs<br />

adamianis uflebaTa evropuli konvencia (me-6 (3) muxli). 21 sakmarisi SesaZleblobebis<br />

68


qonis ufleba Tavis TavSi moicavs braldebulis uflebas, gaecnos braldebis mtkicebulebebs.<br />

evrosasamarTlom atlanis saqmeSi daadgina, rom braldebis mxarem, romelic<br />

gamudmebiT uaryofda, rom ar arsebobda aranairi `gauxsenli~ mtkicebuleba, veRar<br />

SeZlo uSualod procesze sasamarTlosaTvis gaecno namdvili pozicia, rodesac aRmoCnda,<br />

rom arsebobda garkveuli gaumxeleli mtkicebulebebi, romlebic aumjobesebda<br />

dacvis mxaris pozicias. 22<br />

sabolood, SeiZleba iTqvas, rom adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo SejibrebiTobis<br />

principis darRvevas ganixilavs adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6<br />

muxlis WrilSi, romelic ganamtkicebs samarTliani sasamarTlos uflebas da bunebrivia,<br />

SejibrebiToba srulyofili sasamarTlo procesis erT-erTi Semdgeneli nawilia.<br />

Cvenda sasixarulod unda iTqvas, rom saqarTvelos mimarT adamianis uflebaTa evropul<br />

sasamarTlos SejibrebiTi procesis ganxorcielebasTan dakavSirebuli darRvevebi<br />

arcerT saqmeSi ar gamouvlenia.<br />

daskvna<br />

daskvnis saxiT, SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelom 2010 wlis 1 oqtombridan amoqmedebuli<br />

cvlilebebiT sisxlis samarTlis procesSi arsebiTad axali midgomebi danerga<br />

da SeuerTda im qveynebis ricxvs, romlebic wminda SejibrebiT models iziareben. aRniSnuli<br />

gadawyvetileba, ra Tqma unda, naCqarevad miRebuli ar yofila, aramed igi aSS-is,<br />

didi britaneTisa da sxva mTeli rigi ganviTarebuli qveynebis gamocdilebis analizsa<br />

da maTi procesualuri samarTlis saukeTeso Tvisebebis kompilacias warmoadgenda.<br />

vfiqrobT, mniSvnelovania, rom saqarTvelo erTxel da samudamod sabWouri `naSTebisagan~<br />

Tavisufldeba. reformebi mniSvnelovania imdenad, ramdenadac Tanamedrove<br />

pirobebSi sul ufro ukana planze iwevs saxelmwifo instituciebis roli da mniSvneloba<br />

sazogadoebisaTvis mniSvnelovan aqtivobebSi da wina planze Tavad sazogadoebisve<br />

aqtiuroba inacvlebs. XXI saukune axal gamowvevebs qmnis da friad misasalmebelia,<br />

rom saqarTvelo regionis masStabiT novatoris rolSi gamodis da mezobeli<br />

saxelmwifoebisaTvis magaliTi xdeba. zemoT motanili somxeTis magaliTic naTelyofs,<br />

rom kavkasiis regionis qveynebi nel-nela iCenen miswrafebas sisxlis samarTlis procesis<br />

wminda SejibrebiTi modelisaken, romelic saqmis sadaveebs Tavad mxares <strong>and</strong>obs<br />

da dRev<strong>and</strong>el pirobebSi metad progresulia.<br />

69


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. Jan pradeli, SedarebiTi sisxlis samarTali, 1995;<br />

2. evrogaerTianebis qveynebis sisxlis samarTlis saproceso<br />

sistemebi (Targmani _ k.wiqariSvilis), 2002.<br />

3. Stefan treqseli, adamianis uflebebi sisxlis samarTlis<br />

procesSi, Tbilisi, 2009;<br />

4. k. f. gucenko, dasavleTis saxelmwifoTa sisxlis samarTlis<br />

procesi, 2007;<br />

5. Mathieu Deflem, Am<strong>and</strong>a J. Swygart Comparative criminal justice, Purdue<br />

university, West Lafayette, Indiana , 2001;<br />

6. Adhémar Esmein, A history of continental criminal procedure with special<br />

reference to france, New jersey, 2000 ;<br />

7. Lirieka Meintjes van der Walt, Comparative method: Comparing legal systems<br />

<strong>and</strong>/or legal cultures?, 2006;<br />

8. Craig M. Bradley , Criminal Procedure ( A Worldwide Study), Second Edition,<br />

North Carolina, 2007;<br />

9. Mirjan R. Damaska, Structures of Authority <strong>and</strong> Comparative Criminal Procedure,<br />

1975;<br />

10. (Escobedo v Illinois) ix.: http://en.wikipedia.org/wiki/Escobedo_v._Illinois<br />

11. Criminal Procedure Code of the French Republic (English version) ix.: http://<br />

legislationline.org/download/action/download/id/1674/file/<br />

848f4569851e2ea7eabfb2ffcd70.htm/preview<br />

12. Inquisitorial system / modern use in France ix. http://en.wikipedia.org/wiki/<br />

Inquisitorial_system<br />

13. OSCE/ODIHR Note on the Concept Paper on the Reform of Criminal Procedure<br />

Legislation in Armenia, Warsaw, 4 November 2010, ix. :www.legislationline.org<br />

14. The Strasbourg jurisprudence ix.: http://www.publications.parliament.uk/pa/<br />

ld200304/ldjudgmt/jd040205/hc-2.htm<br />

SeniSvebi:<br />

1<br />

Jan pradeli, SedarebiTi sisxlis samarTali, 1995, gv. 6.<br />

2<br />

Mathieu Deflem, Am<strong>and</strong>a J. Swygart Comparative criminal justice, Purdue<br />

university, West Lafayette, Indiana, 2001, p. 53-54.<br />

3<br />

Adhémar Esmein, A history of continental criminal procedure with special<br />

reference to france, New jersey, 2000, p. 6.<br />

4<br />

Lirieka Meintjes van der Walt, Comparative method: Comparing legal systems<br />

<strong>and</strong>/or legal cultures?, 2006, p. 53.<br />

5<br />

Craig M. Bradley, Criminal Procedure (A Worldwide Study), Second Edition,<br />

North Carolina, 2007, p. xviii.<br />

6<br />

Craig M. Bradley, Criminal Procedure (A Worldwide Study), Second Edition,<br />

North Carolina, 2007, p. xvii, xviii<br />

7<br />

Lirieka Meintjes van der Walt, Comparative method: Comparing legal systems<br />

<strong>and</strong>/or legal cultures?, 2006, p. 55.<br />

8<br />

k.f. gucenko, dasavleTis saxelmwifoTa sisxlis samarTlis<br />

procesi, 2007, gv. 161, 165.<br />

9<br />

iqve, gv. 213-214.<br />

10<br />

k.f. gucenko, dasavleTis saxelmwifoTa sisxlis samarTlis<br />

procesi, 2007, gv. 263.<br />

70


11<br />

(Escobedo v Illinois) ix.: http://en.wikipedia.org/wiki/Escobedo_v._Illinois<br />

12<br />

Mirjan R. Damaska, Structures of Authority <strong>and</strong> Comparative Criminal<br />

Procedure, 1975, p. 524.<br />

13<br />

evrogaerTianebis qveynebis sisxlis samarTlis saproceso<br />

sistemebi (Targmani _ k. wiqariSvilis), 2002, gv. 126.<br />

14<br />

Criminal Procedure Code of the French Republic (English version) ix.:<br />

http://legislationline.org/download/action/download/id/1674/file/<br />

848f4569851e2ea7eabfb2ffcd70.htm/preview<br />

15<br />

k.f. gucenko, dasavleTis saxelmwifoTa sisxlis samarTlis<br />

procesi, 2007, gv. 431.<br />

16<br />

Inquisitorial system / modern use in France ix. http://en.wikipedia.org/wiki/<br />

Inquisitorial_system<br />

17<br />

OSCE/ODIHR Note on the Concept Paper on the Reform of Criminal Procedure<br />

Legislation in Armenia, Warsaw, 4 November 2010, p. 15-16 ix.:<br />

www.legislationline.org<br />

18<br />

Stefan treqseli, adamianis uflebebi sisxlis samarTlis<br />

procesSi, Tbilisi, 2009, gv. 115.<br />

19<br />

iqve, gv. 116.<br />

20<br />

Stefan treqseli, adamianis uflebebi sisxlis samarTlis<br />

procesSi, Tbilisi, 2009, gv. 243.<br />

21<br />

iqve, gv. 225.<br />

22<br />

The Strasbourg jurisprudence, ix. http://www.publications.parliament.uk/pa/<br />

ld200304/ldjudgmt/jd040205/hc-2.htm<br />

71


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

Supreme Court of Georgia<br />

hosted scientific conference<br />

dedicated to the issue _<br />

“Adversarial Principle in the<br />

Criminal Procedure”.<br />

Conference was held within<br />

the framework of the<br />

memor<strong>and</strong>um between the<br />

Supreme Court of Georgia <strong>and</strong><br />

Ivane Javakhishvili State<br />

University <strong>and</strong> professors,<br />

scholars, PHD Students <strong>and</strong><br />

other students participated in it.<br />

The Conference promoted<br />

discussion on the adversarial<br />

principle, as well as raising<br />

public awareness on this<br />

important principle among wider<br />

public.<br />

We offer students ‘<br />

presentations that were<br />

appreciated by practitioner<br />

lawyers as well as by the<br />

scholars.<br />

ADVERSARIAL PRINCIPLE<br />

(COMPARATIVE ANALYSES)<br />

TINATIN KHACHVANI<br />

Ivane Javakhishvili Tbilisi State University<br />

<strong>Law</strong> Faculty Student<br />

We can say that the Comparative Criminal <strong>Law</strong> is a sphere that has not<br />

been so well studied by Georgian scholars, thus working on this topic is<br />

twice as much responsibility <strong>and</strong> is much more difficult. Despite the<br />

challenges, working on the article was extremely interesting. Comparative<br />

analyses allows to look at the issue <strong>and</strong> analyze it from various perspectives,<br />

view opinions of different authors regarding certain problematic issues.<br />

Presented article was an effort to analyze adversarial principle in criminal<br />

law based on the examples of several countries. Introduction provides short<br />

overviews on basics of criminal law systems. General importance of<br />

adversarial principle in Anglo-American <strong>and</strong> civil law countries is also<br />

analyzed in this section. Besides the general overview, article also offers<br />

peculiarities of each system in relation with the adversarial principle. Author<br />

analyzes similarities between criminal procedure code of Georgia <strong>and</strong> other<br />

countries. Article discusses those norms of Armenian Criminal Procedure<br />

Code that strengthen adversarial principle. As well as the changes that are<br />

foreseen in this country in the near future. Final part of the article is dedicated<br />

to the case law of the European Court <strong>and</strong> those international acts that directly<br />

or indirectly strengthen principle of adversariality.<br />

.<br />

72


SejibrebiTobis<br />

principi nafic<br />

msajulTa mier<br />

gansaxilvel saqmeebSi<br />

emzar gagniZe<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis studenti<br />

Sesavali<br />

nafic msajulTa sasamarTlo erTgvar siaxles warmoadgens<br />

qarTuli marTlmsajulebis sistemaSi. saqarTvelos axalma<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma, romelic ZalaSi<br />

2010 wlis 1 oqtombridan Sevida, mniSvnelovani cvlilebebi<br />

Seitana qarTuli sisxlis samarTlis sistemaSi. am mxriv,<br />

yuradsaRebi siaxlea SejibrebiTobis principze dafuZnebuli<br />

sistemis SemoReba, nacvlad inkviziciuri sistemisa da nafic<br />

msajulTa institutis danergva. moqalaqeebi gadamwyvet<br />

rols asruleben piris braleulobisa da udanaSaulobis<br />

sakiTxis gadawyvetaSi. mosamarTle ki, kanonis eqspertia,<br />

romelic damoukidebeli damkvirveblis saxiT moqmedebs.<br />

igi uzrunvelyofs samarTliani sasamarTlos Catarebas rogorc<br />

braldebulis, aseve, braldebis mxareTaTvis. 1 swored<br />

aRniSnuli siaxlidan gamomdinare, nafic msajulTa instituti,<br />

dResdReobiT, qarTul samarTlebriv sivrceSi erT-erTi<br />

yvelaze aqtualuri Temaa.<br />

Cvens mier Seswavlil iqna saqarTveloSi nafic msajulTa<br />

monawileobiT gamarTuli procesebi da vfiqrobT, rom mkiTxvelisaTvis<br />

saintereso iqneba studentis TvaliT danaxuli<br />

SejibrebiTobis principis mniSvneloba nafic msajulTa<br />

mier gansaxilvel saqmeebze da saqarTvelos axali sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsiT SemoTavazebuli siaxle<br />

SejibrebiTobis principTan dakavSirebiT.<br />

73


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

nafic msajulTa institutis warmoSobis mokle istoriuli eqskursi<br />

nafic msajulTa sasamarTlos xangrZlivi istoria aqvs. aRniSnuli institutis samSoblod<br />

didi britaneTi moixsenieba. nafici msajulebi warmoadgenen faqtebis damdgen instancias,<br />

romelTac samarTlebriv sakiTxebze miTiTebebs aZlevs mosamarTle. nafic msajulTa<br />

sasamarTlo faqtebis erTaderTi arbitria da misi gadawyvetileba wmidaTawmidad<br />

(something sacrosainct) miiCneva. 2 miuxedavad amisa, SegviZlia vTqvaT, rom nafic msajulTa<br />

intitutis Canasaxi sazogadoebis ganviTarebis adreul etapzec SeimCneoda. magaliTad,<br />

saberZneTSi, sk<strong>and</strong>inaviis qveynebSi, romSi, norvegiasa da SvedeTSi.<br />

didi britaneTis msgavsad, nafic msajulTa sasamarTlo gavrcelda mis yofil koloniebsa<br />

da sxva qveynebSi, romlebic adre imyofebodnen didi britaneTis gavlenis qveS da<br />

Semdeg, saerTo samarTlis sistemas SeuerTdnen. magaliTad, aSS, irl<strong>and</strong>ia, avstralia,<br />

kanada da axali zel<strong>and</strong>ia. 3<br />

kontinenturi evropis modeli mosamarTlesa da msajulebs Soris funqciebis mkacr<br />

gadanawilebas gulisxmobs, sadac piris braleulobis sakiTxs wyveten nafici msajulebi,<br />

mosamarTle ki, ufardebs sasjels da wyvets procesualur sakiTxebs. 4 rac Seexeba kontinenturi<br />

evropis qveynebs, Tavdapirvelad, msajulTa avtoriteti aqac maRali iyo. Tumca, am<br />

qveynebSi gavrcelebul msajulTa saxes Znelad SeiZleba ewodos nafici msajulebi.<br />

aSkaraa, rom isini msajulTa gansxvavebul nairsaxeobas ganekuTvnebian. maT sxvadasxva<br />

qveyanaSi sxvadasxva saxelwodebiT moixsenieben. amasTan, sasamarTlos mier marTlmsajulebis<br />

ganxorcielebaSi moqalaqeTa monawileobis kidev erTi forma arsebobs _ saqmeebs<br />

ganixilavs kolegia, romelic Sedgeba mosamarTlisa da ara iuristi (arCeviTi) wevrebisagan.<br />

maT italiaSi _ saxalxo sasamarTloebs, ruseTSi _ saxalxo msajulebs, germaniaSi _<br />

Sefenebs, xolo safrangeTSi asizebs uwodeben. SemdgomSi ki, am saxelwodebebma transformacia<br />

ganicades. 5<br />

rac Seexeba sakiTxs, icnobda Tu ara saqarTvelo nafic msajulTa instituts Tavisi<br />

ganviTarebis adreul etapze, SegviZlia vivaraudoT, rom aRniSnuli institutis msgavsi<br />

Canasaxi xevsureTis CveulebiT samarTalSi arsebobda. xevsureTis CveulebiTi samarTlis<br />

mixedviT, SeirCeoda 4-dan 12-mde kacisagan (rCeuli pirebisagan) Semdgari sasamarTlo<br />

da isini Zveli adaT-wesebis mixedviT Serigebis, qurdobis, ganqorwinebisa da sxva msgavs<br />

saqmeebs ixilavdnen. CvenTvis mniSvnelovania is faqti, rom SerCeul pirebs msajulebs<br />

uwodebdnen. 6<br />

mogvianebiT, 1919 wlis 17 ianvars, saqarTvelos mTavrobam miiRo kanoni `nafic msajulTa<br />

sasamarTlos SemoRebis Sesaxeb.~ am kanonis Tanaxmad, nafici msajulebi 12 kacis<br />

SemadgenlobiT, mosamarTlisagan damoukideblad wyvetdnen braldebulis damnaSaved<br />

cnoba-arcnobis sakiTxs. aRniSnuli kanoniT, gansazRvruli iyo, Tu vis SeeeZlo monawileoba<br />

mieRo nafic msajulTa sasamarTloSi, rogorc nafic msajuls. aRsaniSnavia, rom swored<br />

dasaxelebuli periodi unda miviCnioT saqarTveloSi nafic msajulTa sasamarTlos<br />

pirvelsawyisad.<br />

74


SejibrebiTobis principis asaxva nafic msajulTa sasamarTloSi<br />

sisxlis samarTlis axali saproceso kodeqsis miRebiT, saqarTveloSi sisxlis samarTlis<br />

saqmeebze SejibrebiTobis axleburi sistema Semovida. amasTan, SejibrebiTobis princips<br />

Zveli sisxlis samarTlis saproceso kodeqsic icnobda, Tumca, ara im saxiT, ra saxiTac<br />

aRniSnuli principi dRes moqmed sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSia asaxuli. Zveli<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT ganmtkicebuli SejibrebiTobis principis mixedviT,<br />

mxareTa funqciebi da sisxlis samarTlis saqmis gadawyvetis funqcia erTmaneTisagan<br />

gamijnuli iyo. 7 dRes moqmedi sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT ganmtkicebulia<br />

wminda SejibrebiTobis principi, romelic saerTo samarTlis qveynebidan SemoviReT.<br />

wminda SejibrebiTobis principis mixedviT, sasamarTlo procesebze mosamarTleebi aRar<br />

aqveyneben mtkicebulebebs da ar xdeba mowmeTa dakiTxva; am principis Tanaxmad, prokuroris/<br />

advokatis funqciaa warmoadginos Tavisi saqme da dakiTxos mowmeebi. Tu prokurori/<br />

advokati Tavis saqmes Tavs ver gaarTmevs, mtkicebulebebi da Cvenebebi verasodes miva<br />

mosamarTlemde an nafic msajulebamde, romlebmac saqme unda gadawyviton. aRniSnulis<br />

Tanaxmad, mTlianad mxareebs akisriaT is tvirTi, romliTac unda uzrunvelyon, maTi<br />

Suamdgomlobis mxardamWeri mtkicebulebis mosamarTlemde da nafic msajulebamde<br />

mitana. maT aseve, unda SeZlon, rom maTTvis arasasurveli mtkicebulebebi ar iqnes<br />

ganxiluli. yovelive amis gansaxorcieleblad prokurorebi/advokatebi maRal doneze<br />

unda daeuflon SejibrebiTobis sistemas da uzrunvelyon momzadebis saTanado xarisxi.<br />

aRsaniSnavia, rom SejibrebiTobis principi nafic msajulTa institutSi gamokveTiladaa<br />

asaxuli. swored amitom nafic msajulTa sasamarTlo saerTo samarTlis qveynebSi SejibrebiTobis<br />

procesis nawilad miiCneva, sadac mosamarTle miukerZoebeli arbitria<br />

da mtkicebulebaTa gamokvlevis procesSi ar monawileobs. 8<br />

SeiZleba iTqvas, rom axali saproceso kodeqsis miRebamde, CvenTan realurad ar<br />

yofila SejibrebiTi procesi, vinaidan ar SeiZleba SejibrebiTi procesi ewodos, rodesac<br />

advokati mimarTavs prokurors/gamomZiebels SuamdgomlobiT sagamoZiebo moqmedebis<br />

Catarebis Taobaze, rogorc xdeboda dRemde moqmedi sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsiT. SejibrebiTi procesi arc maSin arsebobs, rodesac mosamarTle dakiTxavs<br />

mowmes da mowmis pasuxi pirdapir Tu arapirdapir aucileblad aZlevs xels romelime<br />

mxares da arc maSin gvaqvs SejibrebiToba, rodesac mosamarTle garkveul mosazrebas<br />

gamoTqvams. sakiTxisadmi amgvari midgoma uaryofilia dRes moqmedi sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsiT. axali kodeqsis mixedviT, mosamarTle ki ar dakiTxavs mowmes,<br />

aramed kiTxvasac ki, ver dasvams mxareebTan SeTanxmebis gareSe.<br />

SejibrebiTobis principis mniSvneloba yvelaze mkafiod vlindeba nafic msajulTa<br />

mier gansaxilvel saqmeebSi. aRniSnuli principi nafic msajulTa sasamarTloSi mosamarTlis<br />

pasiurobaSi gamoixateba. sasamarTloSi saqmis ganxilvisas mosamarTle miukerZoebeli<br />

arbitris rols asrulebs da igi aqtiurad ar monawileobs saqmis ganxilvaSi, magaliTad,<br />

ar dakiTxavs mowmeebs da ver svams kiTxvebs sakuTari iniciativiT; mosamarTle pasiuria<br />

mtkicebulebaTa mopovebis dros, ver gamoiZaxebs mowmes; sakuTari iniciativiT ver<br />

75


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

Seamcirebs braldebas da verc dauSveblad cnobs mtkicebulebas, radgan yovelive es<br />

xorcieldeba mxaris Suamdgomlobis safuZvelze. mosamarTlis pasiurobaze migvaniSnebs,<br />

rom igi moklebulia uflebamosilebas daabrunos saqme gamoZiebaSi. SejibrebiTobis<br />

principis uSualo gamovlinebaa isic, rom mxareebi Tavad gansazRvraven TavianT moTxovnebs<br />

da Tavadve amyareben mosazrebebs. mtkicebulebaTa mopoveba da sasamarTloSi wardgena<br />

mxareTa prerogativaa. mxareebs ekisrebaT mowmeTa sasamarTloSi gamocxadebis uzrunvelyofa.<br />

yovelive aRniSnuli mxareebs ubiZgebs, rom isini ufro metad motivirebulni da ufro<br />

metad CarTulni iyvnen procesis msvlelobaSi.<br />

zemoT xsenebuli sakiTxebis ganxilvisas, araerTxel aRiniSna, rom SejibrebiTobis<br />

principi siaxles warmoadgens qarTuli marTlmsajulebis sistemaSi. am mxriv, vfiqrobT,<br />

ismis kiTxva, Tu ras unda movelodeT aRniSnuli principis damkvidrebis Sedegad?<br />

SejibrebiTobis principis arsze zemoT ukve visaubreT da amjerad yuradRebas gavamaxvilebT<br />

mis mosalodnel Sedegebze. Cveni azriT, SejibrebiTobis principis ganviTareba xels<br />

Seuwyobs mxareTa samarTlebrivi donis amaRlebas, vinaidan xsenebul principze agebuli<br />

procesis warmarTvisaTvis aucilebelia saqmis maRal doneze momzadeba, raTa mosamarTlisa<br />

da nafici msajulebis winaSe prokuroris/advokatis gamosvla iyos damajerebeli. vinaidan<br />

SejibrebiTobis principis safuZvelze saqmis sasamarTlo ganxilvisas mosamarTle pasiur<br />

rols asrulebs, mxare eWvqveS ver daayenebs misi obieqturobis sakiTxs da mxarisaTvis<br />

uaryofiTi Sedegis dadgoma gamowveuli iqneba mxolod da mxolod misive arajerovani<br />

momzadebis doniT, Sesabamisad, moimatebs sazogadoebis mxridan sasamarTlosadmi ndoba.<br />

studentis TvaliT danaxuli nafic msajulTa sasamarTlo procesi<br />

mas Semdeg, rac 2010 wlis 1 oqtombridan ZalaSi Sevida sisxlis samarTlis axali<br />

saproceso kodeqsi, romlis erT-erT umniSvnelovanes siaxles nafic msajulTa institutis<br />

SemoReba warmoadgenda, sazogadoeba gansakuTrebuli interesiT elodeboda nafic msajulTa<br />

monawileobiT gamarTul realur process. aRniSnuli procesis gamarTvas kidev ufro<br />

didi interesiT eloda iuridiul sferoSi moRvawe profesorTa da studentTa segmenti.<br />

2011 wlis 9 noembers, nafic msajulTa monawileobiT dainiSna pirveli procesi. aRniSnuli<br />

TariRi istoriuli mniSvnelobisaa da qveynis TiToeul moqalaqes, miT umetes, samarTliT<br />

dainteresebul pirebs didi survili hqondaT am movlenis monawileni gamxdariyvnen.<br />

Sesabamisad, rogorc students didi interesi mqonda aRniSnuli procesis mimarT da<br />

aqtiurad daveswari dRemde gamarTul orive process. mimaCnia, rom saintereso iqneba<br />

studentis TvaliT danaxuli realuri procesi da am procesebTan dakavSirebuli Sefasebebi.<br />

Temis saTauridan gamomdinare, yuradRebas gavamaxvilebT sakiTxze, Tu ra kuTxiT<br />

hpova asaxva SejibrebiTobis principma nafic msajulTa sasamarTlo procesSi. upirvelesad,<br />

aRsaniSnavia, rom mosamarTlem Tavi gaarTva masze dakisrebul mZime misias. marTalia,<br />

SejibrebiTobis principis mixedviT, mosamarTle pasiur rols asrulebs, magram misi<br />

roli amasTan gazrdilia imdenad, ramdenadac mas evaleba uzrunvelyos SejibrebiTobis<br />

principis dacva mTeli procesis mimdinareobisas, rac advili saqme ar aris.<br />

76


mosamarTlis mxridan SejibrebiTobis principis dacvis mkafio gamoxatuleba iyo,<br />

rodesac erTma mxarem mowmes dausva kiTxva, Tu romeli braldebuli iyo konkretuli<br />

pirovneba, ara da es pirovneba saerTod ar imyofeboda braldebulebs Soris sxdomis<br />

darbazSi. miuxedavad imisa, rom kiTxvis moxsnis safuZveli saxeze iyo, kerZod is, rom<br />

mxares mowme da nafici msajulebi SecdomaSi Sehyavda, mosamarTlem ver moxsna kiTxva,<br />

radganac meore mxares es ar gauprotestebia.<br />

rac Seexeba mxareebs, unda aRiniSnos, rom rogorc braldebis, ise dacvis mxridan<br />

procesis mimarT pasuxismgebloba igrZnoboda, Tumca, aqve unda iTqvas, rom braldebis<br />

mxare ufro ukeTesad gamoiyureboda, vidre dacvis mxare. dacvis mxridan, Cveni azriT,<br />

yvelaze didi minusi iyo, rom advokati polemikaSi Sedioda mowmeebTan da mas emCneoda<br />

agresia konkretuli mowmeebis mimarT.<br />

sabolood, vfiqrobT, aRniSnuli procesebi dadebiTad unda Sefasdes da imedi viqonioT,<br />

rom nafic msajulTa sasamarTlos SemoReba gaamarTlebs, rac xels Seuwyobs samoqalaqo<br />

sazogadoebis samarTlebrivi donis amaRlebas. amgvari varaudi Catarebuli procesebidan<br />

naTlad ikveTeba.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

kinboli j., qarTuli sasamarTlo sistema ukeTesobisken icvleba,<br />

Jur. `marTlmsajuleba da kanoni~, 2009, N4, gv. 10.<br />

2<br />

evrogaerTianebis qveynebis sisxlis samarTlis saproceso sistemebi,<br />

(Targmani inglisuridan), kristine van den vingaerti (red.), Tb., 2002,<br />

gv. 95.<br />

3<br />

iorhendi, l., wiqariSvili l., nafic msajulTa sasamarTlo, Tb., 2007,<br />

gv. 11 12.<br />

4<br />

vidmari n., nafic msajulTa sasamarTlo: (saerTo samarTlis qveynebi):<br />

samarTali da Tanamedrove problematika, Tb., 2005, gv. 6.<br />

5<br />

WaWua v., nafic msajulTa institutis warmoSobisa da ganviTarebis<br />

ZiriTadi tendenciebi, Jur. `qarTuli samarTlis mimoxilva~ 8/2005-<br />

3/4, gv. 10.<br />

6<br />

nafic msajulTa sasamarTlo, warmoSobisa da ganviTarebis mokle<br />

istoria, (saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo), Tb., 2010, gv. 16-17.<br />

7<br />

meiSvili z., jorbenaZe o., saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis komentari, Tb., 2007, gv. 66.<br />

8<br />

saxelmZRvanelo sasamarTlo unar-CvevebSi, Tb., 2012, gv. 22.<br />

77


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

PRINCIPLE OF<br />

ADVERSARIALITY IN<br />

THE JURY TRAIL CASES<br />

EMZAR GAGNIDZE<br />

Ivane Javakhishvili Tbilisi State University<br />

<strong>Law</strong> Faculty Student<br />

New Criminal Procedure Code of Georgia has introduced significant<br />

changes to the Georgian justice system. Among those, the most important<br />

is the jury trail system. Presented Article provides an overview on the<br />

realization of the adversarial principle on jury trails.<br />

You know that adversariality principle has its peculiarities during the<br />

jury trail case proceedings. Article offers a short overview regarding the<br />

background of establishment of jury trail court <strong>and</strong> its development. You<br />

know, that this institute has a long history. Its motherl<strong>and</strong> is Great Britain<br />

<strong>and</strong> due its influence it was spread among the colonies <strong>and</strong> other countries,<br />

that later joined common law system countries. As for the continental<br />

European countries, originally, jury trail had high influence here. Though,<br />

juries’ institute that operated in these countries could hardly be named as<br />

jury trail institute. It is obvious, that they belonged to a different type of<br />

jury. It is worth mentioning that for Georgia was familiar with jury trail<br />

institute <strong>and</strong> similar institute existed in Khevsureti <strong>Law</strong> of Customs.<br />

Introduction of the Jury Trail is Georgian justice system is a very<br />

interesting novelty <strong>and</strong> along with that implementation of the adversarial<br />

principle as well.<br />

Article focuses on the peculiarities of the jury trail hearings <strong>and</strong><br />

implementation of the adversarial principle.<br />

78


inkviziciidan<br />

SejibrebiTobamde<br />

qeTevan qistauri<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis studenti<br />

axalma sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma saqarTvelos<br />

marTlmsajulebis sistemaSi mniSvnelovani cvlilebebi<br />

Semoitana. misi sajarod gacxadebuli mizania mxareebs<br />

Soris sruli Tanasworuflebianobis uzrunvelyofa<br />

da SejibrebiTobis principis ganxorcieleba samarTalwarmoebis<br />

iseT sistemaSi, romelic aqamde, ZiriTadad,<br />

inkviziciuri iyo. eqspertebi, romlebic am kanonproeqtze<br />

muSaobdnen, miiCneven, rom axali sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsi, udavod, progresuli nabijia qarTul kanonSemoqmedebiT<br />

saqmianobaSi.<br />

sisxlis samarTalwarmoebis arsis Tanamedrove gagebisaken<br />

mimavali gza xangrZlivi da rTuli iyo. TiToeuli<br />

qveyana Tavisi gziT miiswrafoda. mraval faqtorTa gaTvaliswinebiT,<br />

romlebic konkretul qveyanaSi moqmedebdnen,<br />

yalibdeba araerTgvarovani warmodgenebi sisxlis samarTlis<br />

saqmis warmoebis sakvanZo sakiTxebze. aseT sakiTxebs,<br />

upirvelesad, miekuTvneba: sisxlis samarTlis saqmis ganxilvisas<br />

mosamarTlisa da sasamarTlos saproceso mdgomareoba,<br />

braldebulisa da misi damcvelis saproceso uflebaTa<br />

moculoba, bralmdeblisa da gamomZieblis saproceso<br />

ufleba-movaleobani, mtkicebis miznebisa da Sinaarsis<br />

gansazRvra da a. S. swored, am sakvanZo sakiTxebis gadawyveta<br />

saSualebas gvaZlevs, visaubroT sisxlis<br />

samarTlis procesis sxvadasxva formebis arsebobis SesaZleblobis<br />

Sesaxeb. 1<br />

79


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

I. braldebiTi procesi<br />

braldebiTi procesi, romelic monaTmflobelur periodSi Caisaxa, gansakuTrebiT<br />

ganviTarda feodaluri sazogadoebis arsebobis pirvel etapebze. am periodis sisxlis<br />

samarTlis procesisaTvis damaxasiaTebelia kerZosamarTlebrivi xasiaTi, radgan<br />

sazogadoeba jer kidev, araa imdenad konsolidirebuli, rom Seignos da daicvas sajaro<br />

interesebi, amitom masSi ZiriTadad, naTesauri kavSirebi batonobs. danaSauli jer<br />

kidev, miiCneva kerZosamarTlebriv qmedebad, romelic zianis momtania ara mTeli sazogadoebisaTvis,<br />

aramed mxolod dazaralebulisa da misi gvarisaTvis. ase, magaliTad,<br />

Zveli inglisuri braldebiTi procesis mixedviT, mefis mkvlelobisTvisac ki, mis gvars<br />

gamosasyids uxdidnen, iseve rogorc episkoposis mkvlelobisaTvis. mxolod samarTlis<br />

ganviTarebis Semdgom etapze gaxda mefis mkvleloba saxelmwifo danaSauli, romelic<br />

fuladi kompensaciiT ar gamoisyideboda. 2<br />

braldebiTi procesisTvis damaxasiaTebelia bralmdeblis gansakuTrebuli mdgomareobis<br />

aRiareba, romlis rolSic xSirad danaSaulisagan dazaralebuli piri gamodioda.<br />

swored mis nebaze iyo damokidebuli saqmis aRZvra da Sewyveta. 3 amasTan, kerZo<br />

bralmdebeli piradad atarebda mtkicebis tvirTs, romelic dakavSirebuli iyo sisxlissamarTlebriv<br />

devnasTan. mis valdebuleba iyo, moeZebna da sasamarTloSi mieyvana<br />

damnaSave. igi aseve, pasuxismgebeli iyo dausabuTebeli braldebisaTvis. rac Seexeba<br />

dacvis mxares, mas warmoadgenda Tavad braldebuli an misi axloblebi, romlebic<br />

mxolod kerZo interesebiT moqmedebdnen. aRsaniSnavia, rom Zvelad, sisxlis samarTalSi<br />

piradi pasuxismgeblobis principis ararseboba ganapirobebda im garemoebas, rom<br />

danaSaulebrivi qmedebis Sedegad gamoyenebuli sanqcia SeiZleboda damnaSavis naTesavebs<br />

dakisrebodaT. aRniSuli ki, uSualo kavSirSi iyo sisxlis aRebis CveulebasTan.<br />

amasTan, adamianis pirovneba misi gvarisagan ar gamoiyofoda, aramed igi mTeli gvaris<br />

warmomadgenelad miiCneoda. braldebulis piradi Sexedulebebi mis saproceso statusSic<br />

gamoixateboda. mis survilze iyo damokidebuli sisxlissamarTlebrivi sarCelis<br />

cnoba da pasuxisgeba an sarCelze SewinaaRmdegeba. braldebulis saproceso uflebebi<br />

zustad iseTive moculobis iyo, rogorc bralmdeblis. mxareTa Tanasworoba maTi<br />

uflebebis TanasworobiT gamoixateboda. braldebuls, bralmdebelis msgavsad, ekisreboda<br />

im masalis (mtkicebulebis) warmodgenis valdebuleba, romelic procesis<br />

safuZvels Seadgenda. 4<br />

rogorc cnobilia, sazogadoebis ganviTarebis nebismier etapze sisxlis samarTlis<br />

procesSi mxareTa SejibrebiToba miznad isaxavs mtkicebulebaTa Sekrebas. gamonaklisi<br />

arc gansaxilveli periodia. im dros braldebiTi procesi formaluri iyo, rac mtkicebulebaTa<br />

moZiebisa da warmodgenis procedurazec aisaxeboda. sazogadoeba moklebuli<br />

iyo Semecnebis adekvatur saSualebebs da samarTlianobis gasarkvevad RmerTs<br />

mimarTavda. amitom braldebiT procesSi mtkiceba mimarTuli iyo ara saqmis arsisaken,<br />

aramed mis gareT _ zebunebrivi Zalebisaken. mtkicebis saSualebad gvevlineboda orTabrZolebi,<br />

gawmendiTi ficis dadeba da a.S. romlebic urTulesi wesebiT tardeboda da<br />

romelTa darRvevac davaSi damarcxebas niSnavda. RmerTi ki, modaveTa simarTles imiT<br />

80


gansazRvravda, rom mxares rTuli Sejibrebis mogebaSi exmareboda. sasamarTlos ainteresebda<br />

ara WeSmariteba, aramed darwmuneba, rom braldebuls Seswevs unari gauZlos<br />

wamebas, orTabrZolas, daificos ise, rogorc wesia da sxv.<br />

orTabrZola sabraldebo procesSi, rogorc mtkicebis mTavari saSualeba, marto<br />

mxareebs Soris ar imarTeboda. amgvarad, SeiZleboda gadawyvetiliyo mowmis acileba<br />

da saCivari ganaCenze. amasTan, orTabrZola kerZo omis `yvela yvelas winaaRmdeg~ Semsubuqebis<br />

saSualebac iyo. braldebiTi procesi cvlida sisxlis aRebas, radgan ori gvaris<br />

omis nacvlad imarTeboda maTi warmomadgenlebis dapirispireba Suamavlis winaSe. Semdeg<br />

ki, jgufuri orTabrZola individualuriT Seicvala. iTvleboda, rom orTabrZolaSi<br />

(ordaliaSi) gamarjvebuli warmoadgenda davaSi gamarjvebuls. 5<br />

aqve unda SevexoT sasamarTlos saproceso mdgomareobas. kerZo sawyisi mis SezRudul<br />

uflebamosilebazec aisaxeboda. igi mxolod sisxlissamarTlebrivi sarCelisa da<br />

masze SewinaaRmdegebis farglebSi moqmedebda. sasamarTlos pasiuri mdgomareoba ekava,<br />

rac gamoixateboda mosamarTlis minimalur TavisuflebaSi. igi warmoadgenda mxareTa<br />

Sejibrebis ubralo mowmes, radgan mas sakuTari iniciativiT mtkicebulebis Sekrebis<br />

ufleba ar hqonda. mtkicebis roli, rogorc zemoT aRvniSneT, mxareTa Soris Tanabrad<br />

iyo ganawilebuli. amasTan, mtkicebis procesis wesebis sirTule sasamarTlos SesaZleblobas<br />

aZlevda, maTi darRveva Taviseburad ganemarta, rac mosamarTlis TviTnebobas<br />

iwvevda. aRsaniSnavia, rom braldebiTi procesis mtkicebis wesebis ganmartebis<br />

Tavisufleba mtkicebulebaTa Sinagani rwmeniT Sefasebis Canasaxia.<br />

sasamarTlos kerZo mdgomareobas naTlad gamoxatavs is faqtic, rom Zvel procesSi<br />

wagebuli mxare orTabrZolaSi iwvevda mosamarTles, romelmac ganaCeni daadgina. yovel<br />

samarTaldarRvevaSi erTmaneTs upirispirdeboda sami mxare: mosarCele, mopasuxe da<br />

mosamarTle. TiToeuli maTgani mtrulad iyo ganwyobili danarCeni oris mimarT, magram<br />

oris kavSiri wyvetda saqmes mesamis winaaRmdeg.<br />

sainteresoa, rogor xorcieldeboda aRniSnuli procesi adreul civilizaciaSi.<br />

mesopotamiaSi, umetes SemTxvevaSi, mosarCelis, anu dazaralebuli piris valdebulebas<br />

warmoadgenda mopasuxis sasamarTloSi miyvana. Tumca, gansakuTrebiT saSiSi damnaSavis<br />

dakaveba da dapatimreba mefis moxeleTa saqme iyo. sasamarTloSi mtkicebulebebis<br />

warmodgena mxareebs (mosarCelesa da mopasuxes) Tanabrad evalebodaT. jer kidev, Sumerul<br />

kanonebSi iyo definirebuli alibisa da nivTmtkicebis cneba. mtkicebulebis mniSvnelovan<br />

saSualebad miiCneoda mowmis Cveneba, gansakuTrebiT, Tu is ficiTa da ordaliebiT (wyliT<br />

gamocda) iyo ganmtkicebuli. sayuradReboa is faqti, rom `Sak~-is Tanaxmad, ordaliebis<br />

gamoyeneba (anu RvTis msjavri) aramxolod braldebulis, aramed bralmdeblis mimarTac<br />

gamoiyeneboda. `Sak~-ebiT, ordali ficis Semowmebis saSualebad gamodioda da masze uaris<br />

Tqma aramxolod bralis aRiarebas, aramed TviTdawyevlas niSnavda. fici qurumebis winaSe<br />

ideboda: ificebdnen mefis, RmerTebis, wminda adgilebis saxeliT. qurumebi aqtiurad<br />

monawileobdnen ordaliebis organizebasa da dakiTxvaSi. rigi saqmeebis mimarT ki,<br />

savaldebulo iyo mtkicebulebis saxiT werilobiTi dokumentebis warmodgena. 6<br />

rac Seexeba Zvel indur samarTalwarmoebas, romelic dawvrilebiT aris aRwerili<br />

rogorc arThaSastraSi, ise gvi<strong>and</strong>eli periodis dharmaSastrebSi aRniSnulia, rom<br />

81


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

samarTalwarmoeba iwyeboda sasamarTloSi sasarCelo gancxadebis SetaniTa da mosarCelisa<br />

da Semdeg mopasuxis dakiTxviT. saqmis xasiaTidan gamomdinare, TiToeuli mxare<br />

uflebamosili iyo, rwmunebuli warmoedgina, romelic garantias, pirobas iZleoda<br />

sasamarTlos gadawyvetilebis aRsrulebasTan dakavSirebiT. am dros mopasuxes Sesageblis<br />

(braldebis) Setanis ufleba ar hqonda, garda iseTi SemTxvevebisa, roca qurdobis,<br />

vaWarTa SeTanxmebis darRvevisa da mxareTa Soris kamaTis saqmeebi ganixileboda. mopasuxis<br />

mier bralis aRiarebis SemTxvevaSi, sasamarTlo ganxilva wydeboda, winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi ki, mas eZleoda vada pasuxis mosamzadeblad (pirvel SemTxvevaSi _ 3-dan 7<br />

dRemde, meore SemTxvevaSi _ Tvenaxevari). Tu mopasuxe, imave dRes dasabuTebulad ver<br />

gaabaTilebda mosarCelis Cvenebas, igi dajarimdeboda. mosarCelisa an mopasuxis mier<br />

marTlmsajulebisaTvis Tavis arideba bralis aRiarebad ganixileboda.<br />

Zv. indoeTSi uZvelesi droidan mtkicebulebaTa saSualebad ordaliebi _ RvTis<br />

msjavri iyo cnobili. iajnavalkiaSi dawvrilebiTaa aRwerili xuTi didi ordali [sasworiT,<br />

cecxliT, wyliT (wminda da ubralo) da SxamiT]. Tumca, maTi gamoyeneba SesaZlebeli<br />

iyo, jer erTi _ mxareTa TanxmobiT, meore _ avtoritetuli mtkicebulebis ararsebobis<br />

SemTxvevaSi _ dokumenti, mowmis Cveneba, nivTiT sargeblobis faqti da mesamec _ sajarod.<br />

7<br />

rac Seexeba islamur sasamarTlo process, Cveulebriv, igi sabraldebo xasiaTs atarebda.<br />

saqmis aRZvra xdeboda ara saxelmwifo organoebis, aramed dainteresebuli pirebis<br />

mier (gamonakliss warmoadgenda saxelmwifo xelisuflebis organoebis winaaRmdeg<br />

mimarTuli danaSauli). sasamarTloSi saqmis ganxilva sajarod mimdinareobda, rogorc<br />

wesi, meCeTSi. mxareebs saqme TviTon unda ewarmoebinaT advokatebis dauxmareblad.<br />

ZiriTad mtkicebulebad iTvleboda mxareTa aRiareba, mowmeTa Cveneba da fici. saqme<br />

erT sxdomaze unda gadawyvetiliyo, dauSvebeli iyo misi gadatana meore dRisaTvis.<br />

arsebiTad, sasamarTlo procesi, mxareTa Tavisebur SejibrSi gadaiqceoda, sadac<br />

bunebrivia, Raribi da mdidari warmomavlobis pirebi Tanabar mdgomareobaSi ver iqnebodnen.<br />

gadawyvetilebis gamotanis dros mosamarTle didi TavisuflebiT sargeblobda,<br />

mas sakuTari Sexedulebisamebr gamohqonda gadawyvetileba (mxareTa mimarT piradi<br />

simpaTia-antipaTiis gaTvaliswinebiTa da maTi socialuri mdgomareobis Sesabamisad).<br />

sasamarTloSi, mtkicebulebaTa Sefasebis dros, formalizmi batonobda. kerZod, srulfasovan<br />

mtkicebulebad iTvleboda mxolod `Rirseuli~ ori muslimi mamakacis mowmeoba.<br />

qalis mowmeoba naxevar mtkicebulebad miiCneoda da mxolod im SemTxvevaSi, rodesac<br />

saxeze ar iyo s<strong>and</strong>o da safuZvliani mtkicebuleba. sasamarTlo dasaSvebad miiCnevda<br />

ficis dadebas, rac evaleboda rogorc mopasuxes, aseve braldebul mxares. ficis dadeba<br />

xdeboda sazeimo viTarebaSi alahis saxeliT, amis gamo igi gansakuTrebiT saimedo<br />

mtkicebulebad iyo aRiarebuli. mas braldebulis pasuxismgeblobisgan gaTavisufleba<br />

an/da sasjelis zomis Semsubuqebac ki, SeeZlo. braldebulis aRiarebiTi Cveneba, Tu is<br />

srulwlovani da Seracxadi piris mier iqna micemuli, yovelgvari zewolisa da iZulebis<br />

gareSe, sakmaris mtkicebulebad miiCneoda da sasamarTlos SeeZlo gadawyvetileba mxolod<br />

masze dayrdnobiT gamoetana. 8<br />

82


ac Seexeba saqarTvelos, feodalur periodSi, umTavresad sabraldebo procesi<br />

fiqsirdeba, romelic, rogorc zemoT aRvniSneT, sasamarTlo procesis uZvelesi<br />

formaa. misTvis damaxasiaTebeli iyo mTeli rigi principebi, romlidanac calke unda<br />

gamoiyos SejibrebiTobis principi, rac saqmiswarmoebisas mxareTa Tanaswor uflebebSi<br />

gamoixateboda. isini saqmis dawyebis iniciatorebi iyvnen. swored mxareebi agrovebdnen<br />

damamtkicebel sabuTebs da warudgendnen gansaxilvelad mosamarTleebs. mosamar-<br />

TleTa roli pasiuria, mtkicebulebaTa SekrebaSi isini monawileobas ar iReben, maT<br />

mxolod mxareTa mier warmodgenili masalebi unda SeeswavlaT, SeefasebinaT da amis<br />

safuZvelze gamoetanaT ganaCeni. ar tardeboda araviTari winaswari gamoZieba, arsebobda<br />

mxolod saqmis sasamarTlo ganxilva. sabraldebo procesis sxva principebia:<br />

zepiroba da sajarooba. yvela es principi uxsovari droidan moqmedebda saqarTvelos<br />

sasamarTlo warmoebaSi. 9<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, braldebiTi procesi, romelsac xSirad kerZoSejibrebiT<br />

process uwodeben, damaxasiaTebelia monaTmflobeluri sazogadoebisaTvis da adreuli<br />

feodalizmisaTvis. Zvel braldebiT process miekuTvneba warmoeba Zvel saber-<br />

ZneTSi, Zvel romSi, inglisSi (XI I saukunemde), safrangeTSi (XI-XI I saukuneebSi), germaniaSi<br />

(X-XI I I saukuneebSi) da sxv. 10<br />

II. samZebro (inkviziciuri) procesi<br />

samZebro procesi iseve, rogorc braldebiTi, monaTmflobelur sazogadoebaSi warmoiSva<br />

da farTod gavrcelda absolutizmis epoqaSi. mis ayvavebas ukavSireben `kudianebze<br />

nadirobis~ epoqas, romelsac eklesia axorcielebda. aRniSnuli procesis wesebis<br />

Tanaxmad, mosamarTles, Tavis funqciebTan erTad, unda ganexorcielebina gamomZieblis,<br />

bralmdeblisa da garkveulwilad, damcvelis funqciebi. braldebuli moklebuli iyo<br />

dacvis uflebas. igi warmoadgenda procesis ara subieqts, aramed obieqts. aseTi procesisaTvis<br />

tipuri iyo e. w. formalur mtkicebulebaTa sistema, romelic mtkicebulebaTa<br />

SefasebasTan dakavSirebul mkacr reglamentaciaSi gamoixateboda. magaliTad,<br />

braldebulis aRiareba, romelic mtkicebulebaTa dedoflad miiCneoda, rom qals ufro<br />

naklebad unda daujero, vidre kacs, mdidars ufro metad, vidre Raribs da a. S. rac<br />

Seexeba wamebas, igi warmoadgenda `mtkicebulebaTa dedoflis~ _ aRiarebis mopovebis<br />

mniSvnelovan xerxs. 11<br />

istoriuli analizi gviCvenebs, rom sazogadoebis ganviTarebis gansazRvrul periodSi<br />

inkviziciuri procesi legitimuri xdeba. rogorc aRniSnuli sakiTxis mkvlevari<br />

a. simonovi aRniSnavs, inkviziciuri procesi aucilebeli iyo sazogadoebisaTvis, rogorc<br />

buldozeri, romelic asworebda feodalur moedans axali Senobis asaSeneblad. 12<br />

samZebro procesis saproceso mniSvneloba isaa, rom masSi Cndeba stadiebi da gansakuTrebuli<br />

Tanamdebobis pirebi, romlebic Semdgom gamomZieblad da prokurorebad<br />

iwodebian. sagamoZiebo procesi axdens iseT mtkicebulebaTa reglamentacias rogori-<br />

83


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

caa: mowmeTa Cvenebebi, braldebulis aRiareba, werilobiTi da nivTieri mtkicebulebebi.<br />

swored aq Caeyara safuZveli sasamarTlo gadawyvetilebebis gadasinjvis instituts.<br />

gansakuTrebiT detalurad inkviziciur procesSi muSavdeba misTvis ZiriTadi<br />

stadia _ winaswari gamoZieba, romelic iyofa saerTo, Semajamebeli da specialuri<br />

gamoZiebis etapebad.<br />

kerZoSejibrebiTi procesis samZebroTi Secvla kanonzomieri iyo. adamiani mivida<br />

daskvnamde, rom danaSauli zians ayenebda ara mxolod dazaralebulsa da mis gvars,<br />

aramed mTel sazogadoebas [samZebro (inkviziciur) procesSi danaSaulebrivi qmedebiT<br />

dazaralebulad aRiarebulia mTeli sazogadoeba]. rac Seexeba braldebuls, igi warmoadgens<br />

danaSaulis Sesaxeb faseuli informaciis mflobels, romlis misaRebadac seriozuli<br />

iZuleba gamoiyeneboda. amasTan, braldebulis mimarT moqmedebs ara udanaSaulobis,<br />

aramed damnaSaveobis prezumfcia. uzenaesi interesebisaTvis igi valdebulia,<br />

dakiTxvisas yvelaferi aRiaros. procesisaTvis cnobilia SemTxvevebi, rodesac braldebuls,<br />

sakuTari danaSaulis Sesaxeb sxvadasxva da cru CvenebisaTvis, sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgebloba daekisra. 13<br />

saxelmwifo interesebis realizaciisaTvis sasamarTlos valdebulebas warmoadgenda,<br />

gaerkvia obieqturi WeSmariteba da amis safuZvelze gadaewyvita saqme. igi process<br />

formaluri bralmdeblis gareSe iwyebda, TviTon ayenebda sabraldebo Teziss da<br />

mtkicebulebiT amyarebda mas (bralmdeblis funqcia). WeSmaritebis dasadgenad sasamar-<br />

Tlos unda wamoeyenebina da Seemowmebina sawinaaRmdego versia _ dacviTi Tezisi (dacvis<br />

funqcia). garda amisa, saqmis gadawyveta (iusticiis funqcia) aseve, sasamarTlos prerogativa<br />

iyo. mosamarTle warmoadgenda procesis erTaderT qmedunarian monawiles,<br />

romelic ar iyo SezRuduli raime sazRvrebiT. Zebnis sajaro interesi zRudavda mis<br />

pirovnul uflebas. yvela misi moqmedeba kanoniT mkacrad iyo reglamentirebuli.<br />

mTlianobaSi, samZebro sisxlis samarTlis procesisaTvis ganmsazRvrelia saxelmwifo<br />

interesebis gabatoneba pirovnebis interesebze, rac sasamarTlo warmoebis monawileTa<br />

saproceso mdgomareobaSi gamoixateba. kanonis mkacri moTxovnebis Sesabamisad,<br />

procesis mwarmoebeli organo procesis sxva monawileebis mimarT Tavis calmxriv, Zalauflebriv<br />

uflebamosilebebs axorcielebs. samZebro procesSi bralmdeblis, damcvelisa<br />

da sasamarTlos valdebulebebi ekisreba saqmis mwarmoebel organos, romelsac<br />

WeSmaritebis dadgenisa da gadawyvetilebis miRebisas mxareTa daxmareba ar esaWiroeba. 14<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, am tipis procesisisaTvis damaxasiaTebelia mtkicebulebaTa<br />

formaluri sistema, romlis arsia, rom mosamarTle mtkicebulebebs misTvis<br />

„gareSe~ kriteriumebiT afasebs (isini detaluradaa miTiTebuli kanonSi). utyuar mtkicebulebad<br />

miiCneva bralis aRiareba, damnaSavis adgilze dakaveba, ori sarwmuno mowmis<br />

Cveneba. aqve unda aRiniSnos, rom samZebro procesi sxvadasxvagvaria: sagamoZiebo procesSi<br />

braldebuls aqvs zogierTi saproceso ufleba, SesaZlebelia daSvebul iqnes<br />

damcveli, ganxilvis sagani SezRudulia braldebiT, amasTan, gabatonebulia werilobiToba<br />

da ar aris uSualo warmoeba; viwro gagebiT, „samZebro~ procesSi braldebuli<br />

ivaraudeba damnaSaved, wameba ki, formalurad akrZalulia, moqmedebs mtkicebulebaTa<br />

formaluri, mkacrad reglamentirebuli sistema, werilobiToba da saidumlooba;<br />

84


samZebro procesis inkviziciur formas axasiaTebs wameba da SeiZleba hqondes rogorc<br />

zepiri (formaluri mtkicebulebebis gareSe), aseve, werilobiTi forma. 15<br />

inkviziciuri procesis mxriv, sainteresoa, Zveli CineTi, sadac Tavdapirvelad<br />

SejibrebiTobiTi procesi moqmedebda, Tumca, procesis aRniSnuli saxe adreve uTmobs<br />

adgils samZebro tipis process, romelic droTa ganmavlobaSi, sabolood gabatonda.<br />

ZvelCinuri samarTalwarmoeba danaSaulis gamoZiebas gansakuTrebul moxeles<br />

avalebda. sagamoZiebo moqmedebebi iwyeboda samazro an saolqo mmarTvelobis organoSi,<br />

gancxadebis an dasmenis Setanis Semdeg. dasmena, gansakuTrebiT qurdobis an mkvlelobis<br />

saqmeze, Zalzed zustad unda yofiliyo gansazRvruli, radgan uzustoba damsmenis<br />

dasjis safuZvels warmoadgenda. dasmenaze „ufleba~ pirdapir iyo damokidebuli piris<br />

socialur mdgomareobasa da mis adgilze sisxliT naTesauri kavSirebis sistemaSi<br />

(garda saxelmwifosa da imperatoris winaaRmdeg Cadenili danaSaulisa). 16<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, feodalur saqarTveloSi procesis ZiriTadi forma sabraldeboa,<br />

Tumca, samZebro procesis elementebic Cans. magaliTad, vaxtangis samarTlis<br />

wignis me-4 muxlSi saubaria iasaulis mier sagamoZiebo funqciis Sesrulebaze. igi<br />

igzavneboda mosamarTlis mier saqmis adgilze gamosarkvevad da amdenad, mis moqmedebas<br />

samZebro xasiaTi hqonda. mxedvelobaSia misaRebi is garemoebac, rom vaxtang IV-is<br />

samarTlis wigniTac da sxva ZeglebiTac mosamarTle saqmis ganxilvisas arcTu pasiur<br />

rols asrulebda. igi ar kmayofildeboda mxareTa mier warmodgenili sabuTebiT da<br />

TviTon iRebda garkveul zomebs masalebis, mtkicebulebebis Sesakrebad. 17<br />

XVI I I saukunis I I naxevris araerT sasamarTlo xasiaTis dokumentSi pirdapir aris<br />

mocemuli, rom sasamarTlo process win uZRvis winaswari gamoZieba, rac samZebro<br />

procesisTvisaa damaxasiaTebeli. aseve, mosamarTlis aqtiuri roli swored samZebro<br />

procesis arsebobaze miuTiTebs. 18<br />

samZebro procesma mospo sasamarTlo warmoebis kerZo xasiaTi, masSi sajarooba<br />

Semoitana da procesis Tanamedrove sajaroSejibrebiTi tipis warmoSobis winapirobebi<br />

Seqmna.<br />

III. SejibrebiTobis principi Tanamedrove sisxlis samarTalSi<br />

saqarTvelos 1998 wlis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma pirvelad saqarTvelos<br />

marTlmsajulebis sistemaSi SejibrebiTobis principi Semoitana. kerZod, me-15<br />

muxlSi mocemuli iyo sisxlis samarTlis procesis SejibrebiToba, romlis Tanaxmadac:<br />

1. sisxlis samarTlis procesi xorcieldeba mxareTa Tanasworobisa da SejibrebiTobis<br />

safuZvelze. 2. braldebis, dacvisa da saqmis gadawyvetis funqciebi gamoyofilia erTmaneTisagan<br />

da ar SeiZleba daekisros erTsa da imave organos an erTsa da imave Tanamdebobis<br />

pirs. 3. mxareebs sruli Tanasworobis safuZvelze ufleba aqvT warmoadginon<br />

mtkicebulebani, monawileoba miiRon maT gamokvlevaSi, ganacxadon Suamdgomloba da<br />

acileba, gamoTqvan sakuTari azri sisxlis samarTlis saqmis nebismier sakiTxze. 4.<br />

SejibrebiToba winaswar gamoZiebaSi uzrunvelyofilia imiT, rom: braldebis funqcia<br />

85


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

ekisreba prokurors, agreTve dazaralebuls, samoqalaqo mosarCelesa da maT warmomadgenlebs;<br />

dacvis ufleba aqvT braldebuls, damcvels, samoqalaqo mopasuxesa da<br />

mis warmomadgenels; dawesebulia sasamarTlo kontroli gamomZieblisa da prokuroris<br />

im saproceso moqmedebaze, romelic dakavSirebulia moqalaqeTa konstituciuri uflebebisa<br />

da Tavisuflebebis SezRudvasTan; eWvmitanils, braldebuls, damcvelsa da<br />

procesis sxva monawiles am kodeqsiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT<br />

ufleba aqvT sasamarTloSi gaasaCivron gamomZieblis an prokuroris uari Suamdgomlobis,<br />

saCivrisa Tu gancxadebis dakmayofilebaze. 5. sasamarTlo ar aris sisxlissamar-<br />

Tlebrivi devnis organo, ar asrulebs dacvisa da braldebis funqcias. sasamarTlo<br />

braldebisa da dacvis mxareebs uqmnis saWiro pirobebs mtkicebulebaTa wardgenisaTvis,<br />

maTi yovelmxrivi da sruli gamokvlevisaTvis. 6. sasamarTlo SeboWili ar aris mxareTa<br />

mosazrebebiT.<br />

mxareTa Tanasworoba da SejibrebiToba, marTalia, erTgvarad SezRuduli formiT,<br />

magram mainc xorcieldeboda winaswari gamoZiebis stadiaze. SezRudva mdgomareobda<br />

imaSi, rom winaswar gamoZiebaSi prokurori axorcielebda sisxlissamarTlebrivi devnis<br />

funqcias da TviTonve Rebulobda saqmis gamoZiebasTan dakavSirebiT yvela sakiTxze<br />

gadawyvetilebas. braldebuli da damcveli axorcielebdnen dacvis funqcias iseT<br />

pirobebSi, roca maT ar hqondaT mtkicebulebaTa Segrovebisa da wardgenis Tanabari<br />

SesaZlebloba. 19<br />

miuxedavad imisa, rom sasamarTlo ar warmoadgenda winaswari gamoZiebis mwarmoebel<br />

an/da winaswar gamoZiebaze saproceso xelmZRvanelobis ganmaxorcielebel organos,<br />

zemoaRniSnuli me-15 muxlis definiciidan gamomdinare, dawesebuli iyo sasamarTlo<br />

kontroli gamomZieblisa da prokuroris im saproceso moqmedebasa da gadawyvetilebaze,<br />

romelic dakavSirebuli iyo adamianis konstituciiT daculi uflebebisa da Tavisuflebebis<br />

SezRudvasTan. magaliTad: aRkveTis RonisZiebis, braldebulis Tanamdebobidan<br />

gadayenebis, qonebaze yadaRis dadebis SemTxvevaSi da a.S. 20<br />

axalma sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma, aseve, erT muxlSi gaaerTiana mxareTa<br />

Tanasworoba da SejibrebiToba, kerZod, me-9 muxlis Tanaxmad: 1. sisxlis samarTlis<br />

devnis dawyebisTanave sisxlis samarTlis procesi xorcieldeba mxareTa Tanasworobisa<br />

da SejibrebiTobis safuZvelze. 2. mxares ufleba aqvs, am kodeqsiT dadgenili wesiT<br />

daayenos Suamdgomloba, moipovos, sasamarTlos meSveobiT gamoiTxovos, waradginos<br />

da gamoikvlios yvela Sesabamisi mtkicebuleba.<br />

kanonmdeblis mier me-3 muxlis me-5 nawilSi ganmartebulia Tu vin miiCneva procesSi<br />

mxared. kerZod, mxares warmoadgens braldebuli, msjavrdebuli, gamarTlebuli, maTi<br />

advokati, gamomZiebeli da prokurori. Sesabamisad, dazaralebuli, gansxvavebiT Zveli<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsisagan, aRar aris mxare. ver daveTanxmebiT doqtorant<br />

daviT beniZes, romelic Tavis naSromSi miuTiTebs, rom dazaralebulis braldebis<br />

mxared aryofna, kodeqsis Rirsebaze ki ar metyvelebs, aramed procesis erT-erTi<br />

ZiriTadi monawilis uflebebis yovlad gaumarTlebel SezRudvebze miuTiTebs. dedisTvis<br />

im uflebis warTmeva, rom Seafasos da gaasaCivros misi SexedulebiT sasamar-<br />

Tlos ukanono da dausabuTebeli ganaCeni, Svilis mkvlelobasTan dakavSirebiT, warmo-<br />

86


adgens adamianis diskriminacias. aRniSnulTan mimarTebaSi unda iTqvas, rom saxelmwifom<br />

Tavis Tavze aiRo sakuTari moqalaqeebis interesebis dacva. swored saxelmwifo<br />

dgas adamianis darRveuli uflebebis sadarajoze. rac Seexeba dazaralebuls, igi<br />

sisxlis samarTlis procesSi mowmis statusiT sargeblobs, Tumca, misgan gansxvavdeba<br />

procesis mimdinareobis Sesaxeb informirebulobis maRali xarisxiT. amasTan, mas SeuZlia<br />

zianis anazRaurebis moTxovniT idavos samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT.<br />

sisxlis samarTlis procesSi SejibrebiTobis principis jerovnad gansaxorcieleblad,<br />

aucilebelia dacvisa da braldebis mxaris uflebrivi gaTanabreba. saqarTvelos<br />

konstituciis 42-e muxlis me-3 punqtis Tanaxmad, dacvis ufleba garantirebulia.<br />

swored am uflebaSi naTlad aris gamoxatuli marTlmsajulebisa da pirovnebis<br />

interesebis urTierTkavSiri. braldebuls Tu ar Caudenia danaSauli, maSin dacvis ufleba<br />

xels uwyobs misTvis wardgenili braldebis uaryofas, xolo damnaSaveobis SemTxvevaSi<br />

_ misi pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli garemoebebis gamovlenas.<br />

aRsaniSnavia, rom dacvis ufleba garantirebulia ara marto Sida kanonmdeblobaSi<br />

aramed mTel rig saerTaSoriso aqtebSi.<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 39-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, braldebuls<br />

ufleba aqvs, sakuTari xarjiT, TviTon an/da advokatis daxmarebiT moipovos<br />

mtkicebuleba. amasTan, kanonmdebelma mtkicebulebebis mopovebisaTvis damatebiTi<br />

berketebi Seqmna. kerZod, amave muxlis me-2 nawilis mixedviT, Tu mtkicebulebebis mopovebisaTvis<br />

saWiroa iseTi sagamoZiebo an sxva saproceso moqmedebis Catareba, romelsac<br />

braldebuli an misi advokati damoukideblad ver atarebs, igi uflebamosilia,<br />

Sesabamisi ganCinebis gamotanis SuamdgomlobiT mimarTos mosamarTles gamoZiebis<br />

adgilis mixedviT. mosamarTle ki, valdebulia, miiRos yvela zoma, raTa braldebis<br />

mxarisaTvis cnobili ar gaxdes dacvis mxaris mier mtkicebulebis mopoveba.<br />

amasTan, dacvis ufleba moqmedebas iwyebs konkretuli piris mimarT dakavebis an<br />

braldebulad cnobis momentidan da mTavrdeba saproceso saqmianobis da Sesabamisi<br />

saproceso urTierTobis damTavrebasTan erTad.<br />

aRsaniSnavia, rom dacvis ufleba warmoadgens udanaSaulobis prezumciis realizaciis<br />

umniSvnelovanes garantias, sisxlis samarTlis saqmis yvela garemoebis samarTliani<br />

gadawyvetis safuZvels. braldebulis ufleba, iyolios damcveli, arsebiTad<br />

Seucvleli da bunebrivi uflebaa. `uari miTxariT me an imas, vinc me avirCie Cemi qonebis,<br />

Cemi Rirsebis, cxovrebisa da Tavisuflebis dacvaze da maSin Tqven daamsxvrevT bunebrivi<br />

samarTlianobis wmindaTawminda kanons~ _ aRniSnavda maqsimilian robespieri. 21<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis mixedviT damkvidrda<br />

mxareTa Tanasworobisa da SejibrebiTobis sruliad axali modeli, ris safuZvelzec<br />

mtkicebulebaTa mopoveba da wardgena mxareTa privilegiaa. braldebisa da dacvis<br />

mxare Tanabrad arian uflebamosilni kanoniT dadgenili wesis dacviT moipovon<br />

mtkicebuleba. amasTan, sssk 44-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, im garemoebaTa gamosakvlevad,<br />

romelic amarTlebs braldebuls an/da amsubuqebs mis pasuxismgeblobas,<br />

advokatma yvela kanonieri saSualeba da xerxi unda gamoiyenos. xolo advokatis mier<br />

mtkicebulebebis mopovebis kanoniT dadgenili wesis darRveviT mopovebuli mtkicebu-<br />

87


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

leba da amgvari mtkicebulebis safuZvelze kanonierad mopovebuli sxva mtkicebuleba,<br />

Tu is auaresebs braldebulis samarTlebriv mdgomareobas, dauSvebelia da iuridiuli<br />

Zala ara aqvs (akrZaluli xis nayofis Teoria).<br />

saproceso kanonmdeblobis Tanaxmad, advokati uflebamosilia Caataros gamokiTxva,<br />

dakiTxva, sagamoZiebo eqsperimenti, amocnoba, eqspertizis daniSvna, gvamis eqshumacia,<br />

nimuSis aReba. miuxedavad imisa, rom mxareebs sagamoZiebo moqmedebebis Catarebisas<br />

aqvT Tanabari uflebebi da movaleobebi, sssk-is 111-e muxlSi mocemulia gamonaklisi,<br />

romlis Tanaxmadac, dacvis mxare ar aris uflebamosili sasamarTlos mimarTos SuamdgomlobiT<br />

Cxrekisa da amoRebis Catarebis Taobaze.<br />

SejibrebiTobis principis uzrunvelsayofad gansakuTrebiT aRsaniSnavia sssk-is 83-e<br />

muxliT gaTvaliswinebuli SesaZlo mtkicebulebaTa Taobaze informaciis gacvla<br />

mxareebis mier. kerZod, sisxlis samarTlis procesis nebismier stadiaze dacvis mxaris<br />

moTxovna braldebis mxaris im informaciis gacnobis Taobaze, romlis mtkicebulebad<br />

sasamarTloSi wardgenasac braldebis mxare apirebs, dauyovnebliv unda dakmayofildes.<br />

amasTan, braldebis mxare valdebulia zemoT aRniSnulis SemTxvevaSi, dacvis mxares<br />

gadasces mis xelT arsebuli gamamarTlebeli mtkicebulebebi. dacvis mxaris moTxovnis<br />

dakmayofilebis Semdeg, braldebis mxare uflebamosilia dacvis mxarisagan miiRos is<br />

informacia, romlis mtkicebulebad sasamarTloSi wardgenasac dacvis mxare apirebs,<br />

xolo informaciis gacvlis moTxovnis Semdeg, im momentisaTvis arsebuli masalis mxarisaTvis<br />

sruli moculobiT gadaucemloba iwvevs am masalis dauSvebel mtkicebulebad<br />

cnobas.<br />

mxareTa movaleobas warmoadgens winasasamarTlo sxdomis gamarTvamde ara ugvianes<br />

5 dRisa, erTmaneTs da sasamarTlos miawodon im momentisaTvis maT xelT arsebuli<br />

sruli informacia, romlis mtkicebulebad sasamarTloSi wardgenasac apireben. amas-<br />

Tan, kanonmdeblis mier amave muxlis me-5 nawiliT dawesebulia garkveuli gamonaklisi,<br />

romlis Tanaxmadac, dacvis mxaris ufleba informaciis gadacemis Taobaze SeiZleba<br />

braldebis mxaris SuamdgomlobiT SezRudos sasamarTlom mxolod operatiul-sam-<br />

Zebro RonisZiebis Sedegad miRebuli informaciis nawilSi da mxolod winasasamarTlo<br />

sxdomamde.<br />

kanonmdebeli cdilobs daabalansos mxareTa uflebebi da movaleobebi, is Tu erT<br />

mxares raime privilegias aniWebs, Tavis mxriv, meore mxaresac aRWuravs gansakuTrebuli<br />

uflebiT. dacvis mxaresTan mimarTebaSi unda aRinoSnos misi sagamonakliso ufleba,<br />

romlis Tanaxmadac, is uflebamosilia, ar gadasces braldebis mxares dacvis uzrunvelsayofad<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovani mtkicebuleba, rac ar iwvevs sasamarTloSi<br />

saqmis arsebiT ganxilvaze am mtkicebulebis dauSveblobas. am SemTxvevaSi, dacvis mxares<br />

daekisreba jarima da saproceso xarjebis anazRaureba. aRniSnuli jarima unda iyos<br />

Semakavebeli xasiaTis, miyenebuli zianis proporciuli da unda Seesabamebodes mxaris<br />

finansur mdgomareobas. rogorc praqtika gviCvenebs aRniSnul uflebas dacvis mxare<br />

ZiriTadad, ar iyenebs, radgan es pirdapir aris dakavSirebuli finansur mxaresTan.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT, mxareebs Soris SejibrebiToba<br />

uzrunvelyofilia rogorc gamoZiebis etapze, aseve, saqmis sasamarTlo ganxilvisas.<br />

88


sssk-is 25-e muxlSi mocemulia sasamarTlo procesis SejibrebiToba da mxareTa<br />

Tanasworoba. kerZod, sasamarTlo valdebulia mxareebs TavianTi uflebebisa da kanonieri<br />

interesebis dasacavad Seuqmnas Tanabari SesaZleblobebi ise, rom arcerT maTgans<br />

ar mianiWos upiratesoba. amasTan, sasamarTlos ekrZaleba braldebis damadasturebel<br />

an dacvis xelSemwyob mtkicebulebaTa damoukideblad mopoveba da gamokvleva, aRniSnuli<br />

mxolod mxareebis kompetenciaa. amave muxlis me-3 nawilSi mocemulia mosamar-<br />

Tlis valdebuleba, ganaCenis an sxva Semajamebeli sasamarTlo gadawyvetilebis gamotanamde<br />

ar gamoTqvas azri braldebulis (msjavrdebulis) damnaSaved Tu udanaSaulod<br />

cnobis Taobaze. rodesac sasamarTlo sxdomaSi orive mxare monawileobs, erTi mxaris<br />

SuamdgomlobasTan an saCivarTan dakavSirebiT, sasamarTlo ismens meore mxaris azrsac.<br />

aqve xazgasmiT aRsaniSnavia, mosamarTlis mier kiTxvis dasmis sakiTxi. mogexsenebaT,<br />

igi uflebamosilia gamonaklis SemTxvevaSi, mxareebTan SeTanxmebis Sedegad dasvas damazustebeli<br />

kiTxva, Tu es aucilebelia samarTliani sasamarTlos uzrunvelsayofad.<br />

literaturaSi xSirad gamoTqvamen ukmayofilebas aRniSnulTan dakavSirebiT da<br />

miuTiTeben, rom mosamarTles yvela SemTxvevaSi unda hqondes kiTxvis dasmis ufleba.<br />

amasTan, am uflebis realizacia ar unda iyos damokidebuli mxareTa neba-survilze,<br />

magram Cveni azriT, swored rom SejibrebiTobis principidan gamomdinare daawesa kanonmdebelma<br />

es SezRudva. mxareebs ekisrebaT valdebuleba, ar gamorCeT faqti, mtkicebuleba,<br />

dausvan mowmes saTanado kiTxva, raTa uzrunvelyofil iqnes samarTliani<br />

sasamarTlo, magram rodesac isini amas ver axerxeben da rCeba raime gaurkveveli garemoeba,<br />

amoqmeddeba mosamarTlis uflebamosileba, magram misi ganxorcileba, rogorc<br />

zemoT aRvniSneT, mxareTa Tanxmobazea damokidebuli. amasTan, rogorc praqtikosi iuristebi<br />

aRniSnaven, rodesac mosamarTle iyenebs kanonmdeblis mier miniWebul kiTxvis<br />

dasmis uflebas, is TiTqosda Tavis pozicias afiqsirebs gansaxilvel saqmesTan dakav-<br />

SirebiT da erT-erTi mxarisken ixreba (gansakuTrebiT, nafic msajulTa mier saqmis<br />

ganxilvisas).<br />

daskvna<br />

daskvnis saxiT SegviZlia vTqvaT, saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma<br />

inkviziciidan SejibrebiTobamde xangrZlivi da rTuli gza ganvlo. axali sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis sajarod gacxadebuli mizani ki _ mxareTa Tanasworoba<br />

da SejibrebiToba, warmoadgens qarTuli marTlmsajulebis sistemis umniSvnelovanes<br />

princips, radgan SejibrebiTobis princips aqvs aramarto Teoriuli, aramed didi praqtikuli<br />

mniSvneloba. rogorc zemoT aRvniSneT, sisxlis samarTlis procesma gazarda<br />

advokatis funqciebi. isini uflebamosilni arian Caataron gamoZieba da damoukideblad<br />

moipovon mtkicebulebebi. mocemuli reforma xels Seuwyobs advokatTa korpusis ganviTarebas.<br />

miuxedavad aRniSnulisa, isini (advokatebi) xSirad miuTiTeben, rom axalma<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsma maT ki ar mianiWa mTeli rigi uflebebi, piriqiT<br />

SezRuda isini. advokatebi xSirad apelireben im faqtze, rom maT ara aqvT resursebi<br />

damoukidebeli gamoZiebis sawarmoeblad. gamoiTqva mosazreba kerZo deteqtivis ins-<br />

89


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

titutis SemoRebis Sesaxeb, rogorc praqtika gviCvenebs es instituti ukve aTeuli<br />

welia warmatebiT gamoiyeneba inglisSi. am qveynis sisxlis samarTalwarmoebis specifikis<br />

gamo, dacvis ganxorcielebisas maT profesiul movaleobas warmoadgens e. w. paraleluri<br />

gamoZiebis organizacia _ gamamarTlebel mtkicebulebaTa uSualo Segroveba <strong>and</strong>a<br />

TanamSromlobis damyareba kerZo deteqtivebTan, sxva specialistebTan, romlebic<br />

saWironi arian dacvis mtkicebulebaTa `dasamuSaveblad.~ kerZo deteqtivis institutis<br />

SemoReba qarTul marTlmsajulebaSi, Cveni azriT, xels Seuwyobda dacvis mxares mtkicebulebaTa<br />

mopovebaSi, magram aRniSnuli sakmaod did resursebs moiTxovs (finansur<br />

mxaresTan aris dakavSirebuli) da sakiTxavia ramdenad uRirs es braldebuls?<br />

SejibrebiTobis principidan gamomdinare, procesis mTeli tvirTi gadasulia<br />

mxareebze. dacvis mxaris wagebis SemTxvevaSi, braldebuls Tu vinmes mimarT SeiZleba<br />

hqondes pretenzia, upirvelrsad advokatis mimarT, radgan swored is axorcielebda<br />

misi uflebebis dacvas. verc im mosazrebas daveTanxmebi, rom SejibrebiTma procesma<br />

daamdabla mosamarTlis statusi. mosamarTle aqtiuri arbitria, mas ekisreba valdebuleba<br />

warmarTos procesi kanonmdeblobis Sesabamisad, ar dauSvas wesrigis dar-<br />

Rveva, ganumartos procesis monawileebs sakuTari uflebebi da movaleobebi, wesrigis<br />

darRvevis SemTxvevaSi mimarTos Sesabamis RonisZiebas da a.S. amasTan, mxareebTan Se-<br />

Tanxmebis safuZvelze igi uflebamosilia dasvas damazustebeli kiTxva, Tu es aucilebelia<br />

samarTliani sasamarTlos uzrunvelsayofad da rac mTavaria, igi warmoadgens<br />

erTaderT uflebamosil pirs, romelsac gamoaqvs saboloo gadawyvetileba<br />

saqarTvelos saxeliT.<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. saqarTvelos konstitucia;<br />

2. sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, 1998;<br />

3. sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, 2010;<br />

4. v. metreveli, qarTuli samarTlis istoria, Tbilisi, 2008;<br />

5. k. kekelia, sasamarTlo organizacia da procesi saqarTveloSi<br />

ruseTTan SeerTebis win, t. 1, Tbilisi, 1970;<br />

6. l. v. golovko, b. a. filimonovi, k. f. gucenko, dasavleTis<br />

saxelmwofoTa sisxlis samarTlis procesi, 2007;<br />

7. d. beniZe, Tbilisis ekonomikur urTierTobaTa sax. universiteti,<br />

samecniero Sromebis krebuli, Tbilisi, 2009;<br />

8. i. aqubardia, dacvis xelovneba, Tbilisi, 2011;<br />

9. m. gariSvili, sazRvargareTis qveynebis samarTlis istoria<br />

(leqciebis kursi), Tbilisi, 2008;<br />

10. sisxlis samarTlis procesi (zogadi nawilis calkeuli<br />

institutebi), avtorTa koleqtivi, Tbilisi, 2009;<br />

11. z. meiSvili, o. jorbenaZe, saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsis komentarebi, Tbilisi, 2006;<br />

12. Ìåùåðÿêîâ Þ. Â.Ôîðìû óãîëîâíîãî ñóäîïðîèçâîäñòâà. Ë. 1990.<br />

90


SeniSvnebi:<br />

1<br />

k.f. gucenko, l.v. golovko, b.a. filimonovi, dasavleT<br />

saxelmwifoTa sisxlis samarTlis procesi, Tbilisi, 2007, 11.<br />

2<br />

d. beniZe, SejibrebiTobis Tavisebureba braldebiT da samZebro<br />

(inkviziciuri) tipis procesSi, Tbilisi, 2009, gv. 103.<br />

3<br />

k. f. gucenko, l. v. golovko, b.a. filimonovi, dasavleT<br />

saxelmwifoTa sisxlis samarTlis procesi, Tbilisi, 2007, gv. 11.<br />

4<br />

d. beniZe, SejibrebiTobis Tavisebureba braldebiT da samZebro<br />

(inkviziciuri) tipis procesSi, Tbilisi, 2009, gv. 104.<br />

5<br />

iqve, gv. 106.<br />

6<br />

m. gariSvili, sazRvargareTis qveynebis samarTlis istoria<br />

(leqciebis kursi), Tbilisi, 2008, gv. 58.<br />

7<br />

iqve, gv. 59-60.<br />

8<br />

m. gariSvili, sazRvargareTis qveynebis samarTlis istoria<br />

(leqciebis kursi), Tbilisi, 2008, gv. 269.<br />

9<br />

v. metreveli, qarTuli samarTlis istoria, Tbilisi, 2008, gv. 415.<br />

10<br />

iqve, gv. 105.<br />

11<br />

k.f. gucenko, l.v. golovko, b.a. filimonovi, dasavleT<br />

saxelmwifoTa sisxlis samarTlis procesi, Tbilisi, 2007, 12<br />

12<br />

d. beniZe, SejibrebiTobis Tavisebureba braldebiT da samZebro<br />

(inkviziciuri) tipis procesSi, Tbilisi, 2009, gv. 121.<br />

13<br />

Ìåùåðÿêîâ Þ. Â., Ôîðìû óãîëîâíîãî ñóäîïðîèçâîäñòâà, Ë.,1990,65.<br />

14<br />

d. beniZe, samecniero Sromebis krebuli (Tbilisis konomikur<br />

urTierTobaTa saxelmwifo universiteti), Tbilisi, 2009, gv. 113-114.<br />

15<br />

Ìåùåðÿêîâ Þ. Â.Ôîðìû óãîëîâíîãî ñóäîïðîèçâîäñòâà. Ë., 1990,<br />

22-23.<br />

16<br />

m. gariSvili, sazRvargareTis qveynebis samarTlis istoria<br />

(leqciebis kursi), Tbilisi, 2008, gv. 59-60.<br />

17<br />

v. metreveli, qarTuli samarTlis istoria, Tbilisi, 2008, gv. 416<br />

18<br />

m. kekelia, sasamarTlo organizacia da procesi saqarTveloSi<br />

ruseTTan SeerTebis win, t.1, Tbilisi, 1970, gv. 272.<br />

19<br />

sisxlis samarTlis procesi, avtorTa koleqtivi, Tbilisi, 2009,<br />

gv. 151.<br />

20<br />

z. meiSvili, o. jorbenaZe, saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsis komentarebi, Tbilisi, 2006, gv. 6.<br />

21<br />

i. aqubardia, dacvis xelovneba, Tb., 2011, gv. 41-46.<br />

91


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

FROM INQUISITION TO<br />

ADVERSARIALITY<br />

KETEVAN KISTAURI<br />

Ivane Javakhishvili Tbilisi State University<br />

<strong>Law</strong> Faculty Student<br />

New Criminal Procedure Code has introduced number of significant<br />

changes to the Georgian justice system. Its publicly declared goal is to<br />

ensure full equality of parties <strong>and</strong> implementation of the adversarial principle<br />

in the justice system that was inquisitorial. This issue is still critical,<br />

as the implemented reform caused disputes between scholars as well as<br />

practitioners. Presented article shall allow readers to observe the process<br />

of transformation from inquisitorial to adversarial.<br />

As you know, new Criminal Procedure Code had to go a long <strong>and</strong> difficult<br />

way before it became what it is now. Each <strong>and</strong> every historic form of<br />

the Procedure has individual characteristics. Part of accusation is characterized<br />

with private legal nature, as the public is not yet so consolidated to<br />

realize public interests, thus it is still governed by relatives’ relations. As<br />

for the inquisitorial procedure as a whole, criminal investigative procedures<br />

are determined by state interests versus interests of the individuals.<br />

It is especially interesting to see realization of the adversarial principle<br />

in modern criminal law. In accordance with the new Criminal Procedure<br />

Code, adversarial principle is maintained at the court hearings as well as at<br />

the investigation stage. In addition, I have focused on the basic changes<br />

made to the criminal procedure code. This mainly refers to the procedural<br />

position of the damaged person, margins of appreciation of a judge, amount<br />

of rights provided for the defendant <strong>and</strong> his / her attorney, etc.<br />

92


saqarTvelos<br />

sagadasaxado kodeqsis<br />

specialuri debulebebis<br />

samarTlebrivi aspeqtebi<br />

(sagadasaxado kodeqsis novaciis Sesaxeb _<br />

`oqros sia~, avtorizebuli ekonomikuri<br />

operatori)<br />

qeTevan gardafxaZe<br />

saqarTvelos daviT aRmaSeneblis saxelobis universitetis<br />

samarTlis skolis dekani, profesori<br />

ia xarazi<br />

saqarTvelos daviT aRmaSeneblis saxelobis universitetis<br />

profesori<br />

ukanasknel dros SesamCnevad izrdeba saxelmwifosa da<br />

samarTlis roli saqonlis, samuSaoebis, momsaxurebisa da<br />

sxvadasxva informaciis saerTaSoriso gacvlis regulirebaSi.<br />

saxelmwifo emyareba ra, konkretul iuridiul aqtebs,<br />

adgens saqarTvelos ekonomikur teritoriaze saqonlisa<br />

da satransporto saSualebebis gadaadgilebis Sesabamis<br />

sasaqonlo operaciebs, krefs gadasaxadebs, amtkicebs<br />

portalSi (saqarTvelos ekonomikur sazRvarTan mdebare<br />

kontrolis zonaSi) mgzavrebis, saqonlisa da satransporto<br />

saSualebebis mimarT sagadasaxado kodeqsiT dadgenil<br />

procedurebs da sagareo-ekonomikuri saqmianobis<br />

monawileebze samarTlebrivi da mmarTvelobiTi zemoqmedebis<br />

sxva formebs.<br />

`gansakuTrebuli fuZemdebluri mniSvneloba sagadasaxado-sabaJo<br />

samarTlis funqcionirebisa da ganviTarebisaTvis<br />

saqarTvelos 1995 wlis konstitucias eniWeba, sadac<br />

Cadebulia saqarTvelos demokratiuli da civilizebuli<br />

principebi, saqarTvelos demokratiisa da samarTlebrivi<br />

sistemebisa da misi calkeuli dargebis, maT<br />

93


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

Soris, sagadasaxado-sabaJo samarTlis ganviTarebis safuZvlebi.~ 1 gansakuTrebuli<br />

aqcenti gvinda gavakeToT konstituciis me-3 muxlze, romlis `v~ punqtis Tanaxmad,<br />

mxolod saqarTvelos umaRles saxelmwifo organoTa gansakuTrebul gamgeblobas<br />

ganekuTvneba `sagareo vaWroba, sabaJo da satarifo reJimebi.~ aRniSnulma muxlma gamokveTa<br />

saqarTvelos sagadasaxado-sabaJo politika (ekonomikuri politika), romelic<br />

aris `saxelmwifos mier dadgenili erTgvari `TamaSis wesebi~ sagadasaxado-sabaJo saqmis<br />

sferoSi, romlis mizani gacvliT ganpirobebuli ganawilebiTi marTvaa.~ 2<br />

saqarTvelos sagadasaxado politika viTardeba sayovelTaod aRiarebul saerTaSorisosamarTlebriv<br />

normebsa da praqtikasTan harmonizaciisa da unifikaciis mimarTulebiT.<br />

am SemTxvevaSi, upirvelesi primati ganekuTvneba evrosabWos sabaJo kodeqssa da sabaJo<br />

procedurebis gamartivebisa da harmonizaciis saerTaSoriso (kiotos) konvencias.<br />

saqarTvelos axali sagadasaxado kodeqsi araerTi novaciiT gamoirCeva, romelic<br />

samomavlod xels Seuwyobs saxelmwifo organoebsa da bizness Soris saqmiani, partnioruli,<br />

civilizebuli urTierTobis Camoyalibebas, romelzec mniSvnelovnadaa damokidebuli<br />

qveynis ekonomikuri gaZliereba da TiToeuli moqalaqis keTildReobac.<br />

sagadasaxado kodeqsis novaciuri muxlebi, mraval sasikeTos hpirdeba ara marto<br />

ekonomikuri, sasaqonlo operaciebis gamomyenebelT da agreTve im fizikur pirebs,<br />

romlebic iuridiuli piris Seqmnis gareSe ewevian saqonlis gatana-Semotanas (saqonlis<br />

gadaadgilebas) qveynis ekonomikur teritoriaze. erT-erT mniSvnelovan novacias warmoadgens<br />

sagadasaxado kodeqsis 224-e muxli (`oqros sia~, avtorizebuli ekonomikuri<br />

operatori), aseve, saqarTvelos finansTa ministris 2010 wlis #993 brZanebiT damtkicebuli<br />

instruqciiT `saqarTvelos ekonomikur teritoriaze saqonlis gadaadgilebisa<br />

da gaformebis Sesaxeb~ novaciuri Tavi XXI (mux. 80-89) `oqros sia~. aRniSnuli sagadasaxado<br />

samarTlebrivi (ekonomikuri) instituti adre moqmedi sagadasaxado da sabaJo<br />

kodeqsebisaTvis ucxo iyo. misi Semotana sagadasaxado kodeqsSi ganapiroba msoflio<br />

savaWro organizaciis (romlis wevric aris saqarTvelo) mier aRniSnuli programis<br />

SemuSavebam, romelic kargad aprobirebuli meTodia msoflio savaWro organizaciis<br />

bevri wevri qveynisaTvis.<br />

mainc ra sasikeTos sTavzobs igi eqsport-importis sasaqonlo operaciis gamomyenebelT?<br />

vidre am kiTxvas pasuxs gavcemdeT, visaubroT muxlis Sesaxeb (sagadasaxado<br />

kodeqsi, mux. 224), Tu ra upiratesobas hpirdeba igi am siaSi Sesul pirebs. `oqros siaSi~<br />

SetaniT pirs eniWeba ufleba, kuTvnili saqonlis saqarTvelos ekonomikur teritoriaze<br />

Semotana gatanisas isargeblos gamartivebuli procedurebiT da importis gadasaxdelebis<br />

gadaxdis gansxvavebuli wesiT.<br />

saidan modis es instituti? ras unda elodos am programaSi CarTvisas biznesmeni?<br />

`oqros sia~ msoflio savaWro organizaciam daamkvidra da igi ukve kargad aprobirebuli<br />

meTodia msoflios wevr qveynebSi. `oqros siis~ wevri qveynebi unda akmayofilebdnen<br />

mTel rig kriteriumebs, romlebsac konkretuli qveyana SeimuSavebs.<br />

`saqarTvelos mTavrobam SeimuSava axali programa, romelic miznad saqarTvelos<br />

ekonomikuri sazRvris gadmokveTis gamartivebas isaxavs, rac sazRvris saqonliT gadmomkveT<br />

pirebs finansuri resursebis dazogvis saSualebas miscems. misi SemuSavebisas<br />

94


evrokavSirisa da amerikis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos eqspertebis gamocdileba<br />

iqna gaziarebuli da is varianti SeirCa, rac qarTuli sinamdvilisaTvis yvelaze<br />

misaRebi iyo. `oqros siis~ mizania saxelmwifo organosa da kerZo samarTlis subieqtebs<br />

Soris TanamSromlobis Tanamedrove moTxovnebze dafuZnebuli programis danergva da<br />

urTierTndobis amaRleba, saerTaSoriso vaWrobisa da investiciebis xelis Sewyoba.<br />

`oqros siis~ amoqmedeba, rogorc misi avtorebi aRniSnaven, kontrolis organoebis<br />

procedurebis gamartivebis meSveobiT, administraciuli resursebis ufro efeqtianad<br />

gamoyenebis saSualebas iZleva.~ 3<br />

`oqros siis~ monawileebs ufleba aqvT sasaqonlo deklaracia eleqtronulad waradginon,<br />

saqonlis gaformeba da masTan dakavSirebuli sxva sagadasaxado procedurebi<br />

ki, sazRvarze moaxdinon. amasTan erTad, maT saSualeba eZlevaT Semotanili tvirTi<br />

Semosavlebis samsaxuris sawyobis nacvlad sakuTar sawyobSi moaTavson da deklaraciiT<br />

gansazRvruli gadasaxadi 30 samuSao dReSi gadaixadon. mocemuli siis wevris mier<br />

wardgenili deklaracia da dokumentebi detalur Semowmebasac ar eqvemdebareba.<br />

`oqros siis~ programiT gaTvaliswinebulia importirebuli saqonlis gatarebis 3<br />

SesaZlo reJimi: mwvane, lurji an wiTeli. mwvane reJimSi gava saqoneli, romelic daubrkoleblad<br />

gaformda da sagadasaxado operaciebi warmatebiT dasrulda; lurj reJim-<br />

Si gatarebuli saqoneli ganbaJebulia (dRes sagadasaxado procedura dasrulebulia),<br />

magram gadamowmebas saWiroebs, xolo wiTeli reJimi srul sagadasaxado procedurebs<br />

niSnavs.<br />

Tavdapirvelad `oqros siaSi~ moxvdnen is kompaniebi, romlebic biznessaqmianobas<br />

`TeTrad~ awarmoebdnen, Tumca aRsaniSnavia, rom am siaSi mosaxvedrad mxolod keTilsindisiereba<br />

sakmarisi ar iyo, arsebobda mTeli rigi kriteriumebi, romlebsac am siaSi<br />

moxvedris msurveli kompaniebi daakmayofilebdnen: kompaniebi dRg-s gadamxdelad unda<br />

yofiliyvnen registrirebuli, hqonodaT deklarirebuli saqonlis satarifo Rirebulebis<br />

maRali maCvenebeli, aranakleb 10 mln larisa; gadaxdili importis gadasaxdelebis<br />

maRali maCvenebeli, romelic ar unda yofiliyo 1,8 mln larze naklebi; kompanias<br />

ar unda hqonoda sabaJo-sagadasaxado samarTaldarRveva; unda waredgina minimum 100 000<br />

evros sabanko garantia da 100 Sevsebuli deklaracia. arsebobda ramdenime damatebiTi<br />

piroba, ris gamoc kompanias SeiZleba uari mieRo `oqros siaSi~ CarTvaze, maT Soris:<br />

sabaJosTan angariSsworebis arsebuli davalianeba, saerTaSoriso auditebi da saerTa-<br />

Soriso ekonomikuri urTierTobebi, kompanias sabaJo (sagadasaxado) organoebisaTvis<br />

cnobili saqmianobis aranakleb 2-wliani gamocdileba unda hqonoda.<br />

programaSi aseve, monawileoba SeeZloT (SeuZliaT) diplomatiuri statusis mqone<br />

saerTaSoriso organizaciebs, saqarTveloSi akreditebuli qveynis saelCoebs, sakonsulo<br />

dawesebulebebs, `saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis<br />

wesis Sesaxeb~ saqarTvelos 2004 wlis kanoniT gaTvaliswinebul saministroebs.<br />

eqspertebis azriT, 4 `oqros sias~ aqvs rogorc dadebiTi, aseve uaryofiTi mxareebi.<br />

uaryofiTad SeiZleba CaiTvalos, rom SeRavaTebs miiRebs msxvili biznesi, xolo mcire<br />

da saSualo biznesi daCagrul mdgomareobaSi aRmoCndeba. nawili am mosazrebas ar iziarebs<br />

da aRniSnavs, rom saqarTvelos ekonomikur sazRvarze rigebi swored msxvili<br />

95


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

import eqsportis gamoa. eqspertebi am siis amoqmedebis dadebiT mxaresac xedaven, rom<br />

sagadasaxado administrireba da funqciebi ufro efeqtiani gaxdeba, xolo kompaniebs<br />

ufro swrafi da ukeTesi momsaxurebis saSualeba miecema. Tumca, dadebiTTan erTad,<br />

rogorc aRvniSneT, riskis faqtoric iCens Tavs da riskis faqtors am SemTxvevaSi, ara<br />

sagadasaxados TanamSromeli, aramed kompiuteri gansazRvravs.<br />

zogi eqspertis azri sapirispiroa. isini iziareben xelisuflebis mosazrebas da<br />

Tvlian, rom nebismier ekonomikur sazRvarze rigs swored msxvili biznesis tvirTi<br />

qmnis da Tu am proeqtis amuSavebiT portals 5 msxvili biznesis tvirTi moakldeba,<br />

aqedan sargebels mcire da saSualo biznesic miiRebs. isini tvirTs swrafad gaaformeben<br />

da es finansur danaxarjebsac Seamcirebs, vinaidan tvirTis sawyobSi gadasatanad manqanebis<br />

daqiraveba aRar mouwevT. msxvili biznesis warmomadgenlebisaTvis ki, upiratesoba<br />

tvirTis martivad Semotana iqneba.<br />

miuxedavad aseTi mimzidveli pirobebisa, `oqros sia~, romelic 2009 wels amoqmedda<br />

saqarTvelos finansTa ministris 2009 wlis 21 oqtombris #679 brZanebiT, dRes realurad<br />

moqmedebs, mTeli datvirTviT albaT male amoqmeddeba. Tavidanve msxvili biznesis<br />

nawili mas skeptikurad Sexvda, rac bunebrivia. amis mizezi albaT isicaa, rom msxvili<br />

biznesmenebi am axali institutisadmi jer kidev, ver flobdnen srul informacias<br />

an iqneb am axali novaciisadmi Segueba da ndobis faqtori naklebi iyo, rogorc xdeba<br />

xolme yoveli axlis danergvisas.<br />

ra efeqti eqneba `oqros siis~ amoqmedebas?<br />

bolomde pozitivebze Znelia saubari, es instituti axalia, albaT daxvewasac moiTxovs.<br />

programis dadebiTi mxare albaT isaa, rom firmebs gauadvildebaT Semosavlebis<br />

samsaxurs daqvemdebarebuli portalis organoebTan urTierToba da is procedurebi,<br />

romlebsac didi dro sWirdeboda, romelic SedarebiT nakleb droSi mogvardeba.<br />

imuSavebs Tu ara saqarTveloSi es programa, praqtika gviCvenebs. cxadia, igi yvelaze<br />

ar gavrceldeba, radgan firmebma SeiZleba sxva miznebisaTvis gamoiyenon. cxadia, aris<br />

riskis faqtorebic, rom `oqros sia~ importior-eqsportiorebma kontrab<strong>and</strong>is wyarod<br />

ar aqcion. mTavari problemaa, rom adamianebma, romelTac SeeZlebaT gamartivebuli<br />

procedurebiT gadalaxon saqarTvelos saxelmwifo sazRvari da ekonomikur sivrceSi<br />

Semoitanon saqoneli, es ar gamoiyenon gaformebuli, proceduraCatarebuli saqonlis<br />

gverdiT saqarTvelos Sida bazarze kontrab<strong>and</strong>uli saqonlis Semosatanad.<br />

dReisaTvis `oqros siaSi~ monawile kompaniebis raodenoba izrdeba. Sps `gorgia~,<br />

Sps `aliansi-saqarTvelo~, Sps `qarTuli sadistribucio marketinguli kompania~, Sps<br />

`Sarm treidingi~, Sps `demasi~, ss `visol petrolium jorjia~da sxva. es is kompaniebia,<br />

romlebic sagadasaxado TanamSromlobis programiT gaTvaliswinebuli privilegiiT<br />

isargebleben. maT gadaecaT `oqros siis~ statutis damadasturebeli sertifikatebi.<br />

`saqarTvelos ekonomikur teritoriaze saqonlis gadaadgilebisa da gaformebis wesis<br />

Sesaxeb~ instruqciis me-80 muxlis Tanaxmad: „oqros siaSi~ Seyvanil pirs (SemdgomSi<br />

96


_ „oqros siis~ monawile) eniWeba ufleba, kuTvnili saqonlis saqarTvelos ekonomikur<br />

teritoriaze Semotanisas an/da gatanisas isargeblos gamartivebuli procedurebiT<br />

da importis gadasaxdelebis gadaxdis gansxvavebuli vadebiT. aRniSnuli statusis miReba<br />

pirs ar ukrZalavs sagadasaxado kanonmdeblobiT dadgenili, am Tavisagan gansxvavebuli<br />

wesiT ganaxorcielos saqonlis saqarTvelos ekonomikur teritoriaze Semotana<br />

an saqarTvelos ekonomikuri teritoriidan gatana da saqonlis gaformeba.~<br />

gamartivebuli procedurebi ar gamoiyeneba Semdegi saqonlis gadaadgilebis SemTxvevaSi:<br />

a) SezRudulad brunvadi masalebi (im SemTxvevis garda, roca aRniSnuli saqonlis<br />

mimRebi an gamgzavnia „saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa<br />

da saqmianobis wesis Sesaxeb~ saqarTvelos 2004 wlis kanoniT gaTvaliswinebuli saministro<br />

an saxelmwifo saqveuwyebo dawesebuleba); b) birTvuli da radiaciuli obieqtebi,<br />

birTvuli masalebi, radiaqtiuri nivTierebebi, radiaqtiuri narCenebi, mineralebi<br />

(wiaRiseuli), romlebisaganac praqtikulad SesaZlebelia birTvuli masalebis miReba,<br />

yvelaferi, rac damzadebulia birTvuli masalisagan an radiaqtiuri nivTierebisagan<br />

an Seicavs maT, rogorc Semadgenel nawils, agreTve birTvuli teqnologiebi an `nouhauebi~<br />

(im SemTxvevis garda, roca aRniSnuli saqonlis mimRebi an gamgzavnia „saqarTvelos<br />

mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

2004 wlis kanoniT gaTvaliswinebuli saministro an saxelmwifo saqveuwyebo<br />

dawesebuleba); g) „gadaSenebis safrTxis winaSe myofi veluri florisa da faunis saxeobebiT<br />

saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb~ konvenciis (CITES) danarTebSi Setanili<br />

saxeobebi, maTi nawilebi da derivatebi; d) iaraRi da sabrZolo masalebi (im SemTxvevis<br />

garda, roca aRniSnuli saqonlis mimRebi an gamgzavnia „saqarTvelos mTavrobis struqturis,<br />

uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli<br />

saministro an saxelmwifo saqveuwyebo dawesebuleba); e) specialur kontrols<br />

daqvemdebarebuli samkurnalo saSualebebi; v) milsadeni transportiT da eleqtrogadamcemi<br />

xazebiT gadaadgilebuli saqoneli; z) „oqros siis~ monawilis mier an misi<br />

daniSnulebiT erTi satransporto saSualebiT (garda sahaero da sazRvao transportisa),<br />

sarkinigzo transportis SemTxvevaSi, erTi konteineriT, cisterniT an vagoniT<br />

erTdroulad gadaadgilebuli sxvadasxva sasaqonlo operaciaSi mosaqcevad gankuTvnili<br />

saqoneli; T) erTi satransporto saSualebiT (garda sahaero da sazRvao transportisa)<br />

erTdroulad gadaadgilebuli saqoneli, romlis mimRebs an gamgzavns „oqros<br />

siis~ monawilesTan erTad warmoadgens sxva piri (im SemTxvevaSic, roca es piri „oqros<br />

siis~ monawilea).<br />

rogoria „oqros siis~ monawilis statusis miniWebis pirobebi? Tu zemoT aRniSnuli<br />

instruqciiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, `oqros siis~ monawilis statusis misa-<br />

Rebad aucilebeli pirobebia: 6<br />

a) Semosavlebis samsaxuris mier k<strong>and</strong>idatis SerCevis an k<strong>and</strong>idatis gancxadebis<br />

registraciis kalendaruli Tvis pirveli ricxvidan wina erTi wlis (uwyveti 12 kalendaruli<br />

Tvis) ganmavlobaSi: a.a) sagareo-ekonomikuri saqmianobis gamocdileba; a.b)<br />

saqarTvelos ekonomikur teritoriaze importSi an/da eqsportSi deklarirebuli<br />

97


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

saqonlis satarifo Rirebulebis maRali maCvenebeli _ aranakleb 5,0 mln larisa; a.g)<br />

gadaxdili importis gadasaxdelebis odenobis maRali maCvenebeli _ aranakleb 900 000<br />

larisa, an saqonlis importis an/da eqsportis mizniT wardgenili sasaqonlo deklaraciebis<br />

didi odenoba _ aranakleb 100-isa;<br />

b) Semosavlebis samsaxuris mier k<strong>and</strong>idatis SerCevis an k<strong>and</strong>idatis gancxadebis<br />

registraciis kalendaruli Tvis pirveli ricxvis mdgomareobiT: b.a) saqarTvelos sagadasaxado<br />

kodeqsis 289-e muxlis me-7 nawiliT (rodesac saqarTvelos ekonomikur sazRvarze<br />

saxelmwifo kontrolis gverdis avliT an misgan malulad gadatanili an gadmotanili<br />

saqonlis satarifo Rirebuleba aRemateba 10 000 lars) da sagadasaxado kodeqsis<br />

289-e muxlis me-10 nawiliT gaTvaliswinebuli sagadasaxado samarTaldarRvevebisaTvis<br />

pasuxismgeblobis dakisrebis Taobaze ZalaSi Sesuli gadawyvetilebis ararseboba<br />

(roca gasulia 6 Tve aRniSnuli samarTaldarRvevebisaTvis pasuxismgeblobis<br />

dakisrebis Taobaze gadawyvetilebebis ZalaSi Sesvlidan); b.b) dRg-is gadamxdelad<br />

registracia. instruqciis 81-e muxlis pirveli punqtiT gansazRvruli pirobebi ar<br />

vrceldeba Semdeg subieqtebze: a) saerTaSoriso (saxelmwifoTaSorisi, samTavrobaTa-<br />

Sorisi) organizaciebi, ucxoeTis diplomatiuri warmomadgenlobebi, masTan gaTanabrebuli<br />

dawesebulebebi da sakonsulo dawesebulebebi; b) saqarTvelos parlamenti; g)<br />

„saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli saministroebi da saxelmwifo saqveuwyebo<br />

dawesebulebebi; d) saqarTvelos erovnuli banki; e) saqarTvelos sakonstitucio<br />

sasamarTlo da saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo; v) aWaris avtonomiuri respublikis<br />

mTavroba, TviTmmarTveli qalaqebis: Tbilisis, baTumis, quTaisis da rusTavis adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis aRmasrulebeli organoebi (meriebi); z) saqarTvelos sapatriarqo.<br />

ra SeiZleba kidev iTqvas am axali sagadasaxado institutis Sesaxeb, romelic jer<br />

kidev, daxvewis procesSia? Semosavlebis samsaxuri periodulad axorcielebs „oqros<br />

siis~ k<strong>and</strong>idatTa SerCevas samsaxurSi arsebuli informaciis safuZvelze, instruqciis<br />

81-e muxliT dadgenili pirobebis gaTvaliswinebiT: 1. pirs „oqros siis~ monawilis statusi<br />

eniWeba Semosavlebis samsaxuris ufrosis brZanebis safuZvelze da ASYCUDA-Si<br />

daSvebisaTvis eniWeba momxmareblis specialuri saxeli da kodi. 2. Tu „oqros siis~<br />

monawiles survili aqvs, saqonlis miwodeba ganaxorcielos Tavis sawyobSi (romelic<br />

uzrunvelyofs saqonlis daculobas da Senaxvas), waradgens informacias aseTi sawyobis<br />

saxeobis, farTobis, Senaxvis pirobebis, misamarTisa da kuTvnilebis Taobaze (Senobanagebobis<br />

an/da Ria moednis sakuTrebis damadasturebeli amonaweri sajaro reestridan<br />

an aranakleb erTi wlis vadiT dadebuli sargeblobis eqskluziuri uflebis (ijara,<br />

qiravnoba, uzufruqti an sxv.) damadasturebeli dokumenti da amonaweri sajaro<br />

reestridan). 3. „oqros siis~ monawilis TiToeul sawyobs calkeuli misamarTis mixedviT<br />

eniWeba xuTniSna cifruli kodi Semosavlebis samsaxuris ufrosis brZanebiT.<br />

instruqciis novaciuri muxli 83-e exeba „oqros siis~ monawilis statusis gauqmebas,<br />

kerZod: 1. statusis miniWebidan 3 Tvis Semdeg Semosavlebis samsaxuri axorcielebs<br />

„oqros siis~ monawilis sagadasaxado davalianebis arsebobis gadamowmebas da davalia-<br />

98


nebis arsebobis SemTxvevaSi, ugzavnis mas sagadasaxado moTxovnas. 2. Semosavlebis<br />

samsaxuri amowmebs „oqros siis~ monawilis mier 81-e muxliT gansazRvruli pirobebis<br />

dakmayofilebis mdgomareobas kalendaruli wlis ganmavlobaSi erTxel, romelic<br />

aiTvleba statusis miniWebis momentidan. 3. „oqros siis~ monawilis mier 81-e muxliT<br />

gansazRvruli pirobebis daukmayofileblobis an/da sagadasaxado moTxovniT gansaz-<br />

Rvruli davalianebis gadauxdelobis SemTxvevaSi, xorcieldeba „oqros siis~ monawilis<br />

statusis gauqmeba Semosavlebis samsaxuris ufrosis brZanebis gamocemiT. amasTan,<br />

sagadasaxado kodeqsis 289-e muxlis me-7 an/da me-10 nawilebiT gaTvaliswinebuli<br />

sagadasaxado samarTaldarRvevebisaTvis pasuxismgeblobis dakisrebis Taobaze ZalaSi<br />

Sesuli gadawyvetileba warmoadgens „oqros siis~ monawilis statusis dauyovnebliv<br />

gauqmebis safuZvels. 4. „oqros siis~ monawilis statusis gauqmebis Semdeg yofili<br />

„oqros siis~ monawilis daniSnulebiT saqarTvelos ekonomikur teritoriaze Semotanili<br />

da portalSi wardgenili saqoneli, im saqonlis CaTvliT, romlis Semotanamdec<br />

wardgenili iyo sasaqonlo deklaracia an saqarTvelos ekonomikuri teritoriidan<br />

gasatani deklarirebuli saqoneli saxelmwifo kontrolis qveS gadaadgildeba mowmobiT.<br />

„oqros siis~ monawiles saqonlis importSi gaformebis mizniT, ufleba aqvs waradginos<br />

sasaqonlo deklaracia: a) winaswar _ saqonlis saqarTvelos ekonomikur teritoriaze<br />

Semotanamde an saqonlis portalSi wardgenidan ara ugvianes momdevno samuSao<br />

dRisa da isargeblos instruqciis novaciuri 85-e muxliT gaTvaliswinebuli gamartivebuli<br />

procedurebiT; b) saqonlis portalSi wardgenis Semdeg, me-20 muxliT dadgenil<br />

vadebSi da isargeblos 86-e muxliT gaTvaliswinebuli gamartivebuli procedurebiT;<br />

g) saqonlis mimarT gamoyenebuli nebismieri sasaqonlo operaciis (garda eqsportisa)<br />

importiT Secvlis mizniT. gaformebis sagadasaxado organos deklaracia waredgineba<br />

eleqtronulad, ASYCUDA-s meSveobiT, xolo deklaraciaze dasarTavi, 24-e muxliT<br />

gansazRvruli dokumentebi deklaraciasTan erTad waredgineba eleqtronulad an inaxeba<br />

deklarantTan, romelic valdebulia, moTxovnisamebr warudginos isini sagadasaxado<br />

organos. importis gadasaxdelebi gadaxdili unda iqnes saqonlis gaSvebis TariRidan<br />

ara ugvianes 30 kalendaruli dRisa.<br />

`oqros siis~ monawilis mier saqonlis Semotana gamartivebuli procedurebiT xorcieldeba,<br />

kerZod: „oqros siis~ monawilis mier deklaraciis winaswar wardgenisas,<br />

winaswar deklarirebuli saqonlis saqarTvelos ekonomikur teritoriaze Semotanisas,<br />

portalSi xorcieldeba saxelmwifo kontrolis RonisZiebebi. identifikaciis saSualebebis<br />

mTlianobis darRvevis, dauluqavi satransporto saSualebis (garda im<br />

SemTxvevisa, roca SeuZlebelia saqonlis gabarituli moculobis gamo satransporto<br />

saSualebis daluqva) SemTxvevaSi, agreTve garegnuli daTvalierebis Sedegad saqonlis<br />

gafuWebis, dazianebis aSkara niSnebis arsebobisas, xorcieldeba gaformebis adgilamde<br />

saqonlis saxelmwifo kontrolis qveS gadaadgileba. zemoT aRniSnulis SemTxvevaSi,<br />

gaTvaliswinebuli garemoebebis ararsebobisas saqonlis mflobelis (gadamzidavis)<br />

mier portalSi waredgineba satransporto dokumentebi _ saqonlis nasyidobis xel-<br />

Sekruleba/angariS-faqtura/sxva saangariSsworebo dokumenti da ecnobeba, rom<br />

99


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

saqonlis mimRebs (importiors) warmoadgens „oqros siis~ monawile, agreTve gaformebis<br />

sagadasaxado organos kodi da deklaraciis registraciis nomeri. satransporto saSualebis,<br />

saqonlis gamomgzavnisa da mimRebis identificirebis SemTxvevaSi, portalis<br />

uflebamosili TanamSromeli ASYCUDA-s gamoyenebiT axorcielebs deklaraciis<br />

damuSavebas, ris Semdegac deklaraciisaTvis ganisazRvreba Sesabamisi derefani.<br />

mainc ra SeRavaTiani RonisZiebebi xorcieldeba sagadasaxado kodeqsisa da aRniSnuli<br />

instruqciis mixedviT `oqros siis~ monawilis mier qveynis ekonomikur sazRvarze<br />

saqonlis gadaadgilebisas? riT aris igi mimzidveli msxvili biznesisaTvis? ra sasikeTos<br />

hpirdeba igi am novaciuri institutis gamoyenebisas import-eqsportiorebs?<br />

pirveli da mTavari aseTi formiT saqonlis gadaadgilebisas qveynis ekonomikur teritoriaze<br />

gamartivebuli procedurebis gamoyenebaa „oqros siis~ monawilis mier, ker-<br />

Zod: deklaraciis winaswar warudgenloba. ufro konkretulad: 1. „oqros siis~ monawilis<br />

mier saqonlis winaswari deklarirebis ganuxorcieleblobis SemTxvevaSi, saqarTvelos<br />

ekonomikur teritoriaze Semotanisas, portalSi xorcieldeba saqonlis zogadi<br />

deklarireba da saxelmwifo kontrolis RonisZiebebi. 2. portalis mier gaicema aRricxvis<br />

mowmoba (garda TIR-wignakiT gadaadgilebis SemTxvevisa), romliTac xorcieldeba<br />

„oqros siis~ monawilis sawyobamde an mis mier SerCeuli sawyobis daniSnulebiT saqonlis<br />

gadaadgileba. 3. sasaqonlo deklaraciis wardgenamde identifikaciis saSualebebi<br />

ar ixsneba da saqoneli ar CamoitvirTeba. 4. „oqros siis~ monawilis mier importis deklaracia<br />

gaformebis sagadasaxado organos waredgineba aRniSnuli instruqciiT dadgenil<br />

vadebSi. 5. gaformebis sagadasaxado organos deklaracia waredgineba eleqtronulad,<br />

ASYCUDA-s meSveobiT, xolo deklaraciaze dasarTavi dokumentebi deklaraciasTan<br />

erTad waredgineba eleqtronulad an inaxeba deklarantTan, romelic valdebulia,<br />

moTxovnisamebr warudginos isini sagadasaxado organos. 6. gamoiyeneba dabegvris<br />

SeRavaTiani meqanizmi.<br />

sagadasaxado kodeqsis novaciuri 224-e muxli da instruqciis Sesabamisi novaciuri<br />

muxlebi (80-89) gansxvavebulad aregulirebs gansakuTrebul procedurebs TIR-wignakiT<br />

gadaadgilebuli saqonlis gaSvebisas, kerZod, im SemTxvevaSi, rodesac TIR-wignakiT 7<br />

gadaadgilebuli saqonlis gaSveba xorcieldeba portalidan. Semosavlebis samsaxuris<br />

ufrosis brZanebis Sesabamisad, portali uzrunvelyofs TIR-wignakis monacemebis<br />

Setanas aRricxvis mowmobis eleqtronul formatSi. im SemTxvevaSi ki, rodesac TIRwignakiT<br />

gadaadgilebuli saqonlis gaSveba ar xorcieldeba portalidan, gadaadgilebuli<br />

saqonlisa da satransporto saSualebebis TIR-wignakis Sesaxeb monacemebi kanonmdeblobiT<br />

dadgenili wesiT, Seitaneba eleqtronul bazaSi.<br />

im SemTxvevaSi, Tu „oqros siis~ monawiles ganzraxuli aqvs saqarTvelos ekonomikur<br />

teritoriaze Sesabamisad Semotanili saqonlis mimarT importisagan gansxvavebuli<br />

sasaqonlo operaciis gamoyeneba, igi valdebulia: a) mimarTos gaformebis sagadasaxado<br />

organos da aRniSnulis mier gacemuli aRricxvis mowmobiT uzrunvelyos saqonlis<br />

wardgena mis mier SerCeul gaformebis sagadasaxado organoSi; b) instruqciis me-20<br />

muxliT dadgenil vadebSi 8 ganaxorcielos sasaqonlo deklaraciis wardgena (operaciis<br />

gansazRvris dasruleba).<br />

100


instruqciis novaciuri 89-e muxli gansazRvravs gamartivebuli procedurebs im<br />

pirTaTvis, romlebic avtomaturad iZenen „oqros siis~ monawilis statuss. „oqros siis~<br />

monawilis statuss avtomaturad (brZanebis gamocemis gareSe), mxolod am muxliT<br />

gaTvaliswinebuli gamartivebuli procedurebiT sargeblobisaTvis, iZens: a) fizikuri<br />

piri _ saqarTvelos ekonomikur teritoriaze sahaero transportiT Semotanili,<br />

saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis 199-e muxlis „d.a.~ qvepunqtiT gaTvaliswinebul<br />

daubegrav raodenobasa da Rirebulebaze meti da 3 000 laramde Rirebulebis kvebis<br />

produqtebis (maT Soris, safosto gzavnilis SemTxvevaSi) an/da amave muxlis „d.z.~<br />

qvepunqtiT gaTvaliswinebul daubegrav raodenobasa da Rirebulebaze meti da 10 000<br />

laramde Rirebulebis saqonlis (saqonelTa jgufis) importisas; b) fizikuri piri<br />

safosto gzavnilis SemTxvevaSi, saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis 199-e muxlis „d.v.~<br />

qvepunqtiT gaTvaliswinebul daubegrav raodenobasa da Rirebulebaze meti da 10 000<br />

laramde Rirebulebis saqonlis (saqonelTa jgufis) importisas; g) piri (garda fizikuri<br />

pirisa) safosto gzavniliT Semotanili, 10 000 laramde Rirebulebis saqonlis<br />

(saqonelTa jgufis) importisas; d) piri, saqonlis importSi moqcevis mizniT, gaformebis<br />

ekonomikur zonaSi sagadasaxado organos mier Sevsebuli deklaraciiT gaformebisas.<br />

zemoT aRniSnuli muxlis pirveli punqtis `a~_ `g~ qvepunqtebiT gaTvaliswinebul<br />

SemTxvevebSi, saqonlis deklarireba xorcieldeba gamartivebuli deklaraciiT, xolo<br />

importis gadasaxadebis gadaxda xdeba deklaraciisaTvis registraciis nomris miniWebis<br />

TariRidan ara ugvianes, 30 kalendaruli dRisa, xolo saqonlis importSi moqcevis<br />

mizniT, gaformebis ekonomikur zonaSi sagadasaxado organos mier Sevsebuli deklaraciiT<br />

gaformebisas, importis gadasaxdelebi gadaxdili unda iqnes saqonlis gaSvebidan<br />

ara ugvianes, 5 kalendaruli dRisa, xolo am instruqciis 82-e muxliT gaTvaliswinebuli<br />

„oqros siis~ monawilis kuTvnili saqonlis gaformebisas _ ara ugvianes, 30<br />

kalendaruli dRisa.<br />

dabolos, 1. sagadasaxado kodeqsis novaciuri 224-e muxli da instruqciis novaciuri<br />

80_89-e muxlebi mraval sasikeTos hpirdeba am muxlebis momxmareblebs. pirvel rigSi,<br />

msxvil kompaniebs, radgan qveynis ekonomikur sazRvarTan gadasaadgilebeli tvirTebis<br />

simravle, romelTa mimarT gaformebisa da sxva sagadasaxado procedurebis ganxorcieleba<br />

ayovnebda tvirTebs, xSir SemTxvevaSi, dReebic ki, sWirdeboda tvirTebis gaformebas,<br />

_ dRes es procedura dadebiTad gadawyvita `oqros siam~, radgan msxvili kompaniebi,<br />

romlebic didi raodenobis tvirTebs gadaadgileben sazRvarze, maTTvis axali<br />

gaformebis sistema moqmedebs, kerZod, maT SeuZliaT tvirTi portalSi Semotanidan<br />

TavianT sawyobSi gaaformon, bunebrivia, sagadasaxado organos muSakTan erTad, an<br />

gaformebis sagadasaxado organoSi, specialuri wesebiT, riTac garkveuli SeRavaTi<br />

miecemaT im saqonlis gadamaadgilebel pirebs, romlebic SedarebiT mcire tvirTs<br />

gadaitanen qveynis ekonomikur teritoriaze; 2. amasTan, maTze dabegvris specialuri,<br />

saSeRavaTo reJimi vrceldeba; 3. ganitvirTeba Semosavlebis samsaxurs daqvemdebarebuli<br />

portalebi, romlebic daubrkoleblad, drois mcire monakveTSi gaaformeben sxva,<br />

SedarebiT mcire gabaritul tvirTebs, romelTa mesakuTreebsac, `oqros siis~ amoqmedebamde,<br />

rigebSi dgoma uwevdaT (didgabarituli tvirTebis gaformebas didi dro<br />

101


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

mihqonda); 4. mTavari sikeTe, rac am novaciuri muxlis amoqmedebas mohyva, is aris, rom<br />

droSi igebs mewarmec da bunebrivia, sagadasaxado organoc, romelsac meti SesaZlebloba<br />

eqmneba, raTa umokles vadaSi gaaformos tvirTebi da gauSvas Sesabamisi sasaqonlo<br />

deklaraciiT gacxadebul operaciaSi (magaliTad, importSi) da sxva.<br />

`oqros siis~ (avtorizebuli ekonomikuri operatoris) SemoRebiT Semosavlebis<br />

samsaxuri imedovnebs, rom pirobebis gamartivebis Semdeg `oqros siaSi~ gawevrianebis<br />

survils kidev meti kompaniebi SeuerTdeba da programa ufro mimzidveli gaxdeba<br />

importiorebisaTvis, rac xels Seuwyobs maTi droisa da zogadad, sagadasaxado sistemis<br />

saerTaSoriso stardartebTan harmonizacias, radgan analogiuri programebi moqmedebs<br />

evrokavSiris TiTqmis yvela qveyanaSi. magram, naTqvamia, yvela novacias didi sifrTxiliT<br />

unda mivudgeT, rom am novaciuri muxlebis Sesabamisad, saqonlis gaformebis gamartivebuli<br />

procedurebis gamoyenebiT, qveynis sazRvarze ar SemoaRwios kontrab<strong>and</strong>ulma<br />

saqonelma.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

ia xarazi, sabaJo samarTali, Tb; 2010, gv. 4.<br />

2<br />

ia xarazi, sabaJo samarTali, Tb; 2010, gv. 4<br />

3<br />

ia xarazi, saqarTvelos sagadasaxado samarTali, Tb. 2011, gv. 246.<br />

4<br />

zogierTi informacia aRebulia internet-saitidan.<br />

5<br />

portali _ sakontrolo gamSvebi punqtia qveynis ekonomikur<br />

sazRvarTan.<br />

6<br />

ix.: saqarTvelos finansTa ministris 2010 wlis #993 brZanebiT<br />

damtkicebuli instruqciis `saqarTvelos ekonomikur<br />

teritoriaze saqonlis gadaadgilebisa da gaformebis Sesaxeb~<br />

mux. 81.<br />

7<br />

vgulisxmobT satranzito tvirTis gadaadgilebas saqarTvelos<br />

ekonomikur sazRvarze.<br />

8<br />

saubaria `sasaqonlo operaciis gansazRvris vadebze~. dawvr. ix.:<br />

Sesabamisi instruqciis mux.. 20, sadac sagareo-ekonomikuri<br />

saqmianobis sasaqonlo nomenklaturebis sxvadasxva kodebiT<br />

dadgenili saqonlis gadaadgilebisaTvis sxvadasxva vadebia<br />

dawesebuli, vTqvaT, instruqciis me-20 muxlis 1-li punqtis<br />

Tanaxmad, ses esn-is 8701, 8702, 8703, 8704, 8705, 8711 (romlis Zravis<br />

moculoba 5o sm kubze metia) da 8716 (misabmelebi da<br />

naxevradmisabmelebi) sasaqonlo poziciebiT gaTvaliswinebuli<br />

meqanikuri satransporto saSualebebis deklarireba xdeba<br />

saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros monacemTa<br />

avtomatizebul bazaSi satransporto saSualebis registraciis an<br />

mowmobis Sevsebis TariRidan 45 kalendarul dReSi da sxv.<br />

102


LEGAL ASPECTS OF<br />

SPECIAL PROVISIONS OF<br />

THE TAX CODE<br />

KETEVAN GARDAPHKHADZE<br />

Dean of <strong>Law</strong> School, Professor<br />

Davit Agmashenebeli Georgian University<br />

IA KHARAZI<br />

Professor, Davit Agmashenebeli Georgian University<br />

The new provisions of the Tax code are very promising not only for the<br />

users of economic <strong>and</strong> good-related operations but for natural persons as<br />

well who are involved in export-import of goods (movement of goods)<br />

without establishing a legal entity within economic territory of the country.<br />

One of the most important novelty is article 224 of the Code (“the Golden<br />

List”, Authorized Economic Operator), also the innovative Chapter XXI<br />

(art. 80-89) “the Golden List” of the Instruction about “Movement <strong>and</strong><br />

registration of goods within the Georgian Economic Territory” approved<br />

by the decree of the Minister of Finance No993 of 2012. The mentioned<br />

tax law (economic) institute was not known for the previous editions of<br />

Tax <strong>and</strong> Customs Codes. Introduction of this institute is connected to the<br />

elaboration of this programme by the World Trade Organisation (WTO).<br />

Georgia is the member of WTO. This method is the well-used one among<br />

lots of members of the WTO.<br />

What is the real use of this institute for the export-importers of goods?<br />

Before we answer this question lets discuss article 224 of the Tax Code,<br />

what kind of privilege does it give to persons in the list? By including in<br />

“the Golden List” a person gets the right to simplified procedure while<br />

importing or exporting goods <strong>and</strong> right to different rules for paying import<br />

fees.<br />

Where this institute comes from? What kind of benefits should a<br />

businessman expect while being included in this programme? What kind<br />

of positive <strong>and</strong> negative influence has this process?<br />

103


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

“The Golden List” was introduced by the WTO <strong>and</strong> it is well-used in many member states. The members of<br />

“the Golden List” should meet number of requirements elaborated specifically by each country.<br />

The Georgian Government elaborated the new economic programme, which has as a main goal simplification<br />

of crossing Economic Border of Georgia which gives an opportunity to persons crossing the border with goods<br />

to save their financial resources. In the elaboration of this institute experts of European Union <strong>and</strong> USAID were<br />

involved <strong>and</strong> finally the model was agreed which is the most acceptable for the Georgian reality. The goals of<br />

“the Golden List” are also to promote establishment of programme based on modern requirements of cooperation<br />

between the state agencies <strong>and</strong> private law actors <strong>and</strong> to increase mutual trust, support to International trade<br />

<strong>and</strong> investments. According to the authors, implementation of “the Golden List” through simplification of<br />

control units’ procedures gives the possibility for efficient use of administrative resources.<br />

104


saqarTvelos<br />

integracia evropis<br />

erTian sahaero<br />

sivrceSi<br />

Tamar vefxvaZe<br />

grigol robaqiZis saxelobis universitetis doqtoranti<br />

evropis gaerTianebis idea saukuneebis ganmavlobaSi<br />

moazrovneTa da politikosTa gansjis sagani iyo. jer kidev,<br />

1795 wels, kantma Tavis naSromSi `maradiuli mSvidoba~<br />

Camoayaliba evropis qveynebis federaciis idea, romelic<br />

mimarTuli iqneboda mSvidobis uzrunvelsayofad. u. Cer-<br />

Cilma ki, 1946 wels, Tavis erT-erT gamosvlaSi gaaJRera<br />

`evropis SeerTebuli Statebis~ idea, raTa Seqmniliyo<br />

gaerTianebuli da demokratiuli `didi evropa~.<br />

saukuneebis winaT, moazrovneebisagan gansxvavebiT, politikosebi<br />

da saxelmwifos meTaurebi _ napoleonisa da<br />

hitleris epoqaSi, am ideis xorcSesxmas omisa da Zaladobis<br />

gziT cdilobdnen.<br />

1945 wels, gaeros Seqmna novatoruli samarTlebrivi<br />

normebis Camoyalibebis safuZveli gaxda. gaeros mier Camoyalibebuli<br />

saerTaSoriso samarTlis normebiT omi kanongareSed<br />

gamocxadda. saerTaSoriso samarTalSi aRniSnuli<br />

principis damkvidrebam Zireuli cvlileba gamoiwvia<br />

msoflio masStabiT. kerZod, evropis qveynebi mividnen im<br />

daskvnamde, rom unda Seqmniliyo evropis kavSiri ara<br />

Zalismieri meTodebis gamoyenebiT, aramed mSvidobisa da<br />

ekonomikuri integraciis niSnebze dayrdnobiT.<br />

evropis gaerTianebis iniciatorad SegviZlia miviCnioT<br />

moazrovne Jan mone. man Camoayaliba idea, romelis mixedviTac,<br />

qvanaxSirisa da foladis erToblivad warmoeba<br />

105


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

(omisaTvis iaraRis dasamzadeblad) evropis gaerTianebis sawindari iqneboda. qvanaxSirisa<br />

da foladis erTobliv mwarmoebel qveynebad monem safrangeTi da germania miiCnia,<br />

agreTve ar gamoricxavda warmoebis procesSi sxva evropuli qveynebis CarTvasac. mones<br />

mier Camoyalibebul ideas xorci Seasxa safrangeTis sagareo saqmeTa ministrma robert<br />

Sumanma, romelmac aqtiuri molaparakebebis warmoeba daiwyo evropaSi qvanaxSirisa da<br />

foladis mompovebel eqvs wamyvan qveyanasTan (belgia, safrangeTi, germaniis federaciuli<br />

respublika, italia, luqsemburgi da niderl<strong>and</strong>ebi). 1951 wels, swored am qveynebs<br />

Soris daido parizis xelSekruleba. mas mogvianebiT mohyva 1957-1958 wlebis romis<br />

ori xelSekruleba. es xelSekrulebebi miiCneva evropis gaerTianebis upirveles wyaroebad.<br />

evropis gaerTianebaSi Zireuli cvlilebebi Seitana 1992 wlis maastrixtis xelSekrulebam,<br />

romliTac daarsda evropis kavSiri (EU).<br />

evropis gaerTianebaSi moiazreba wevri qveynebis rogorc politikuri, aseve, ekonomikuri<br />

kavSiri. wevri saxelmwifoebi wlebis manZilze erTmaneTs codnasa da gamocdilebas<br />

uziarebdnen, saerTo momavlis Sesaqmnelad TavianT resursebs aerTianebdnen da<br />

dReisaTvis, Seqmnes stabiluri sivrce ekonomikisa da demokratiis ganviTarebisaTvis.<br />

evrokavSiri ekonomikur kavSirSi moiazrebs wevr qveynebs Soris sxvadasxva sferoSi<br />

TanamSromlobas. maT Soris, gansakuTrebuli adgili ukavia transportis sferos,<br />

kerZod _ samoqalaqo aviaciaSi TanamSromlobas. evropis erTiani sahaero sivrcis Seqmnis<br />

idea safuZvels iRebs romis xelSekrulebidan, romlis mixedviTac, dadginda prezumfcia,<br />

rom mokavSire qveynebis erovnuli ekonomika SeiZleba gaerTi<strong>and</strong>es im mizniT,<br />

raTa xalxisa da saqonlis gadaadgilebis efeqtiani sistema Camoyalibdes.<br />

romis xelSekrulebis meoTxe Tavi satransporto urTierTobebs aregulirebs. xel-<br />

Sekrulebis 84-e muxli miuTiTebs, rom meoTxe TavSi Camoyalibebuli normebi gamoiyeneba<br />

mxolod saavtomobilo, sarkinigzo da Sida sazRvao transportze. amave muxlis<br />

meore nawilSi aRniSnulia, rom evropis sabWos aqvs ufleba erTsulovani gadawyvetilebiT<br />

aRniSnuli normebi gamoiyenos sahaero transportzec.<br />

evropis sabWos erTsulovani Tanxmoba saWiroa mxolod meoTxe TavTan mimarTebaSi<br />

sahaero transportze, xelSekrulebebis danarCeni muxlebis gamoyenebisas Tanxmoba<br />

saWiro ar aris. amis naTel magaliTs warmoadgens evropis sasamarTlos 1974 da 1986<br />

wlebis gadawyvetilebani.<br />

1974 wlis `frangi mezRvaurebis~ saqmeze sasamarTlom daadgina, rom romis xelSekrulebiT<br />

gansazRvruli debulebani, rogoricaa Tavisufali gadaadgilebis ufleba,<br />

SeiZleba gavrceldes sahaero transportzec, iseve rogorc sxva saxeobis transportze.<br />

1986 wlis saqme `safrangeTis prokuratura lukas ases winaaRmdeg~, sasamarTlom<br />

mianiSna, rom romis xelSekrulebis konkurenciuli samarTlis debulebebi avtomaturad<br />

vrceldeba sahaero transportze.<br />

meoce saukunis 80-ian wlebamde, evrokavSirs ar miuRia iseTi Zireuli samarTlebrivi<br />

normebi, romliTac daaregulirebda saaviacio bazars. amis mizezi SesaZloa imaSi mdgomareobda,<br />

rom wevr qveynebs surdaT saaviacio dargisaTvis nacionaluri statusis SenarCuneba.<br />

regulirebis pirveli mcdeloba iyo 1987 wels, evrogaerTianebis mier<br />

106


miRebuli liberalizaciis pirveli paketi. aRniSnuli paketis miRebis winapirobas<br />

warmoadgenda aSS-is mier gatarebuli politika, romelsac mohyva amerikuli aviakompaniebis<br />

msoflio da evropul bazarze gabatoneba. evropa mivida daskvnamde, rom unda<br />

SemoeRo regulirebis erTiani wesi, romliTac konkurencias gauwevda momZlavrebul<br />

amerikul aviakompaniebs.<br />

1986 wels, cvlilebebi Sevida romis xelSekrulebaSi, romlis mixedviTac, gaerTianeba<br />

kisrulobs valdebulebas, raTa momavalSi, 1992 wlis 31 dekembramde, Seqmnas erTiani<br />

Sida bazari. Sida bazari moiazreboda rogorc kavSiri sazRvrebis gareSe, sadac<br />

uzrunvelyofili iqneboda fizikuri pirebis, saqonlis, momsaxurebisa da kapitalis<br />

Tavisufali gadaadgileba.<br />

cvlileba Seexo agreTve, satransporto normebs, kerZod, romis xelSekrulebis 84-e<br />

muxls, romlis mixedviTac, meoTxe Tavis Sesabamis muxlebTan mimamrTebaSi satransporto<br />

sakiTxebis ganxilvisas, sabWos gadawyvetilebis miReba SeeZlo ukve kvalificiuri<br />

umravlesobiT da ara erTxmad, rogorc mocemuli iyo pirvelad teqstSi. evrogaerTianebis<br />

mier SemuSavda liberalizaciis sami paketi, romlebiTac etapobrivad<br />

dainerga da ganxorcielda is ZiriTadi RonisZiebani, romlebic mimarTuli iyo evropis<br />

saaviacio bazris gaerTianebisaken.<br />

liberalizaciis pirveli paketiT regulirebis politika gavrcelda regionul da<br />

ZiriTad aeroportebze sahaero mimosvlis ganxorcielebisas da aviagadamzidavebs<br />

misca SesaZlebloba gamoeyenebinaT haeris mexuTe Tavisufleba. 1 amasTan, gadamyvangadamzidavebs<br />

mieniWaT SeRavaTiani tarifis Tavisuflad dawesebis ufleba, magram<br />

gaerTianebis prerogativas kvlav ganekuTvneboda tarifebis damtkicebis ufleba.<br />

liberalizaciis meore paketi miRebuli iqna 1990 wels. bazarze daSveba ukve SesaZlebeli<br />

gaxda haeris mesame, 2 meoTxe 3 da mexuTe TavisuflebiT yvela aeroportTan<br />

mimarTebaSi. gafarTovda dabali tarifebis avtomaturi damtkicebis zonebi da zedmetad<br />

maRali tarifebis uaryofis valdebuleba dawesda.<br />

liberalizaciis mesame paketi ZalaSi Sevida 1993 wels. aRniSnuli paketiT evrokav-<br />

Siris teritoriaze dawesda licenzirebis saerTo kriteriumebi, SemoRebuli iqna<br />

erTiani sahaero gadamyvan-gadamzidavis statusi. aviakompaniebs mieniWaT gadayvanagadazidvis<br />

uflebebi nebismieri mimarTulebiT evrokavSiris teritoriaze.<br />

Tavdapirvelad evrogaerTianebis mier Camoyalibebuli normebi mxolod mis wevrebze<br />

vrceldeboda. magram mogvianebiT, evropis qveynebi mividnen im daskvnamde, rom lokaluri<br />

samarTlis normebis areali unda gaefarToebinaT. aRniSnulis aucilebloba<br />

gansakuTrebiT, sahaero samarTalSi gamoixateba, radganac samoqalaqo aviaciis funqcionireba<br />

lokalurad wamoudgenelia, vinaidan masze moqmedebs iseTi faqtorebi, rogoricaa:<br />

msoflio ekonomikis globalizacia, warmoebisa da realizaciis axali bazrebis<br />

Camoyalibeba, saqmiani urTierTobebis transnacionalizacia, konkurenciis zrda, aliansebis<br />

Camoyalibeba, turizmis ganviTareba da sxva. swored, 2003 wels, sabWos komunikeSi<br />

`gafarToebis Sesaxeb~, Camoyalibda mosazreba evropis samezoblo programis Semu-<br />

SavebasTan dakavSirebiT. mogvianebiT, mas mohyva strategiuli dokumenti `evropis<br />

107


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

samezoblo politikis Sesaxeb~ (2004 wels), romliTac ganisazRvra konkretuli vadebi<br />

da pirobebi arawevr qveynebTan TanamSromlobisaTvis. 2006-2007 wlebSi masSi Setanili<br />

iqna damatebebi samomavlo strategiul gegmebTan dakavSirebiT. satransporto sferoSi<br />

aRniSnuli dokumentebis amosavali wertili iyo erTiani evropis saaviacio sivrcis<br />

Seqmna, sadac gawevrianebuli iqneboda rogorc evrokavSiris, aseve, misi samxreTiT da<br />

aRmosavleTiT mosazRvre mezobeli qveynebi.<br />

evropis samezoblo politikis (ENP) umTavresi amocanaa Tavidan agvacilos mosalodneli<br />

arasaxarbielo SemTxvevebi, axali gamyofi xazebi, rac SeiZleba warmoiSvas<br />

evrokavSiris wevr qveynebsa da arawevr qveynebs Soris urTierTobis Sedegad, 4 aseve,<br />

uzrunvelyos demokratiis, stabilurobis da keTildReobis gavrceleba misi sazRvrebis<br />

irgvliv.<br />

samezoblo politika miznad isaxavs evrokavSirsa da mis mezobel qveynebs Soris<br />

politikuri, ekonomikuri da kulturuli urTierTobebis mxardaWeras. satransporto<br />

sferoSi igi mimarTulia satransporto kavSirebis gasaZliereblad da satransporto<br />

moqmedebis mosawesrigeblad _ mokle da xangrZlivi periodis ganmavlobaSi. gegmis<br />

mixedviT, saaviacio sferoSi gansaxorcielebel RonisZiebebs ganekuTvneba:<br />

gaawevrianos mezobeli qveynebi sahaero momsaxurebis srulyofis Sesaxeb xelSekrulebaSi;<br />

gaagrZelos sahaero mimosvlis marTvis sistemebis modernizacia;<br />

uzrunvelyos saaviacio usafrTxoeba, uSiSroeba evrokavSirsa da mezobel qveynebs<br />

Soris saerTaSoriso donis st<strong>and</strong>artebis Sesabamisad;<br />

gaawevrianos mezobeli qveynebi erTiani evropis sahaero sivrceSi.<br />

aRniSnuli miznebis misaRwevad evrokavSiri intensiur molaparakebebs awarmoebs arawevr<br />

qveynebTan da axorcielebs programebs harmonizaciis uzrunvelsayofad. molaparakebebis<br />

Sedegad, daido mTeli rigi ormxrivi SeTanxmebani evrokavSirsa da mis mezobel<br />

qveynebs Soris.<br />

evrokavSirsa da saqarTvelos Soris urTierToba samezoblo politikis Camoyalibebamde,<br />

damoukideblobis aRdgenis pirvelive wlebidan daiwyo da dRemde aqtiur TanamSromlobaSi<br />

gamoixateba. 1996 wels evrokavSirsa da saqarTvelos Soris dadebuli<br />

iqna partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmeba (PCA), romelmac safuZveli<br />

Cauyara am or subieqts Soris urTierTobas. Tavdapirvelad aRniSnuli xelSekruleba<br />

daido 10 wlis vadiT. vadis gasvlis Semdgom, igi ukve avtomaturad yovelwliurad<br />

grZeldeba, momdevno erTi wliT.<br />

SeTanxmeba iTvaliswinebs intensiur TanamSromlobas politikur, savaWro, ekonomikur,<br />

sainvesticio, sakanonmdeblo, samarTlebriv, sasazRvro, satransporto da sxva<br />

sferoebSi. 1996 wlis SeTanxmebiT, mxareebma erTmaneTs mianiWes upiratesi xelSewyobis<br />

reJimi sxvadasxva sferoSi. magram aRsaniSnavia, rom upiratesi xelSewyobis reJimi ar<br />

iqna dawesebuli sahaero transportze (SeTanxmebis 24-e muxli, 1 nawili). satransporto<br />

bazarze mxareebi TanamSromloben komerciul safuZvelze, SeuzRudavi SeRwevis principis<br />

Sesabamisad.<br />

108


1996 wlis xelSekrulebaSi ZiriTadad, saubaria sazRvao gadayvana gadazidvebze da<br />

aRniSnulia, rom sahaero gadayvana-gadazidvis normebi SeiZleba ganisazRvros specialuri<br />

SeTanxmebiT, romelic mxareebs SeuZliaT dadon aRniSnuli SeTanxmebis ZalaSi<br />

Sesvlis Semdeg (muxli 33).<br />

1996 wlis SeTanxmebis 58-e muxli transportis sferos Seexeba. aRniSnuli muxliT<br />

mxareebi valdebulebas kisruloben, rom ganaviTaron da ganamtkicon transportis sferoSi<br />

TanamSromloba. sahaero sferoSi aRniSnuli gamoixateba satransporto sistemis<br />

gardaqmnasa da modernizaciaSi, satransporto seqtoris privatizaciaSi, globaluri<br />

sistemis formirebaSi, kerZod, aeroportebis eqspluataciisa da sahaero navigaciis<br />

infrastruqturis modernizaciasa da ganviTarebaSi. gansakuTrebuli yuradReba eTmoba<br />

amerikavkasiis regionSi damoukidebel saxelmwifoebs Soris da sxva mezobel qveyneb-<br />

Tan mimosvlas, aseve, im marSrutebisa da transevropuli kavSirebis modernizacias,<br />

romlebic ganixileba TRASECA-s proeqtSi. 5<br />

2006 wlis 17 maiss, daido xelSekruleba saqarTvelos mTavrobasa da evrogaerTianebas<br />

Soris sahaero momsaxurebis garkveuli aspeqtebis Sesaxeb, romelic 2006 wlis 18<br />

ivliss, saqarTvelos parlamentis mier ratifikaciiT ZalaSi Sevida. aRniSnulma xelSekrulebam<br />

cvlilebebi da damatebebi Seitana saqarTvelosa da evrogaerTianebis wevr<br />

saxelmwifoebs Soris manamde dadebul xelSekrulebebSi. cvlilebebi Seexo evrogaer-<br />

Tianebis wevr saxelmwifoebTan (avstria, belgia, kviprosi, germania, saberZneTi, ungreTi,<br />

irl<strong>and</strong>ia, latvia, litva, niderl<strong>and</strong>ebi, poloneTi, didi britaneTi) dadebuli<br />

xelSekrulebebis muxlebs:<br />

1. wevr saxelmwifoTa mier gadamyvan-gadamzidavis daniSvna (muxli 2). aqve aRvniSnavT,<br />

rom zemoT CamoTvlili qveynebis garda, es cvlileba agreTve vrceldeba isl<strong>and</strong>iis<br />

respublikasTan, lixtenStainis samTavrosTan, norvegiis samefosTan da Sveicariis<br />

konfederaciasTan dadebul xelSekrulebebze;<br />

2. nebarTvebisa da uflebamosilebebis miniWebis uaryofa, anulireba, SeCereba an<br />

SezRudva (muxli 2);<br />

3. regulirebis kontroli (muxli 3);<br />

4. saaviacio sawvavis dabegvra (muxli 4);<br />

5. evrogaerTianebis farglebSi gadazidvis tarifebi (muxli 5).<br />

xelSekrulebis ZalaSi Sesvlis Semdeg, manmade xelmoweril xelSekrulebebTan koliziisas,<br />

upiratesoba eniWeba 2006 wlis xelSekrulebas.<br />

aqve aRsaniSnavia erTi garemoeba, romlis mixedviTac, saqarTvelosa da evropis gaerTianebas<br />

Soris dadebuli xelSekrulebis mizans ar warmoadgens evrogaerTianebasa<br />

da saqarTvelos Soris saerTo mimosvlis mTliani moculobis gazrda, gadazidvebis<br />

balansze gavlena an arsebuli ormxrivi sahaero momsaxurebis xelSekrulebebis debulebebSi<br />

mimosvlis uflebasTan dakavSirebuli cvlilebebis Setana.<br />

2010 wlis dekembers, xeli moewera xelSekrulebas saqarTvelosa da evrokavSiris<br />

wevr saxelmwifoebs Soris erTiani sahaero sivrcis Sesaxeb, romelic 2011 wels, saqar-<br />

Tvelos parlamentis mier damtkicda. evropis erTiani saaviacio sivrcis Camoyalibebis<br />

109


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

iniciatori iyo evrokomisia. Tavdapirvelad, igi evrokavSiris wevr qveynebs moicavda,<br />

magram mogvianebiT, mas SeuerTda evrokavSiris arawevri qveynebic.<br />

erTiani sahaero sivrcis SeqmniT, saaviacio bazris urTierTxelmisawvdomobis principze<br />

dayrdnobiT, evropis teritoriaze marTvisa da regulirebis novatoruli normebi<br />

Camoyalibda. amis naTeli magaliTia liberaluri politikis warmoeba, monopoliis<br />

akrZalva da konkurenciis xelSewyoba. jer kidev, romis konvenciis 85-e da 86-e muxlebiT<br />

aikrZala monopoliuri qmedebebis ganxorcieleba. aRniSnuli momavalSi ganmtkicebuli<br />

iqna evropis sabWos 1962 wlis me-17 regulaciiT. sabWom ganmarta, rom konkurencia<br />

aris yvelaze kargi saSualeba ekonomikuri aqtivobisa da aucilebelia sacxovrebeli<br />

st<strong>and</strong>artebisa da samuSao adgilebis uzrunvelsayofad. 6<br />

sahaero samarTalSi evropis masStabiT konkurenciis amkrZalavi qmediTi normebi<br />

1993 wlidan dawesda. manamde sahaero transportis bazari moicavda saxelmwifo bazrebis<br />

jgufs. TiToeul qveyanaSi saSinao sahaero mimosvlebi imarTeboda Sidasaxelmwifoebrivi<br />

normebiT, romlebic konkurenciis daSvebisa da xelSewyobis donidan sakmaod<br />

Sors idga. evropaSi saerTaSoriso sahaero gadayvana-gadazidva regulirdeboda saxelmwifoebs<br />

Soris dadebuli ormxrivi SeTanxmebebis safuZvelze. miuxedavad imisa, rom<br />

aRniSnuli SeTanxmebebi SedarebiT liberaluri iyo, isini mainc Seicavdnen sakuTrebisa<br />

da bazarze SeRwevis garkveul SezRudvebs (xSir SemTxvevaSi, mxolod erT aviakompanias<br />

eZleoda gadayvana-gadazidvis ganxorcielebis ufleba). 7 rac Seexeba saerTaSoriso<br />

tarifebs, isini `iatas~ rekomendaciebis safuZvelze mTavrobis mier wesdeboda.<br />

liberalizaciis procesma gaauqma bazarze SeRwevis instituciuri barierebi da wevr<br />

saxelmwifoebs bazarze daubrkoleblad Sesvlis ufleba miecaT.<br />

konkurenciis damaxasiaTebeli niSan-Tvisebaa, rom aviakompaniebi moqmedebdnen<br />

komerciul safuZvelze da ar sargeblobdnen subsidirebiT. saqarTvelosa da evrokavSirs<br />

Soris dadebuli SeTanxmebis me-8 muxliT, saxelmwifoebi kisruleben valdebulebas,<br />

rom aviasawarmoebs ar gauwion iseTi daxmareba, romelmac SeiZleba uaryofiTad<br />

imoqmedos aviaciis sferoSi mxareTa Soris vaWrobaze. aRsaniSnavia, rom konkurenciuli<br />

normebis daweseba miznad isaxavs xeli Seuwyos Tavisufali sabazro ekonomikis ganvi-<br />

Tarebas. es ar gulisxmobs, rom kavSiris politika dafuZnebulia SezRudvebze, aramed,<br />

TanamSromloba wevr qveynebs Soris daSvebulia da exmareba efeqtianobis amaRlebaSi<br />

kavSiris SigniT da gareT. ZiriTadi biZgi evrokavSiris konkurenciuli normebisa aris<br />

daicvas `xelsayreli erTiani ekonomika~. 8<br />

2011 wlis xelSekrulebiT mxareebs SesaZlebloba eZlevaT isargeblon SeTanxmebidan<br />

gamomdinare yvela upiratesobiT, romelic efuZneba liberaluri politikis gatarebas,<br />

maT Soris, bazrebze SeRwevadobiT da orive mxaris momxmareblisaTvis mrewvelobis<br />

dargebisa da muSaxelisaTvis maqsimaluri sargeblis miniWebiT.<br />

evrokavSiris teritoriaze erTiani sahaero sivrcis SeqmniT uzrunvelyofili iqneba<br />

sahaero marTvis sistemis arqiteqturis Secvla, frenebis usafrTxoeba da sahaero<br />

sivrcis gamtarunarianobis gazrda. aRniSnuli procesi imarTeba evropis sahaero<br />

moZraobis marTvis gegmis (EATM Master Plan) mixedviT, romlis erT-erTi mniSvnelovani<br />

komponentia erTiani cis danergvis evropuli/adgilobrivi (ESSIP/LSSIP) meqanizmi. igi<br />

110


moicavs evropuli erTiani cisa da adgilobrivi erTiani cis danergvis procesebs, romlis<br />

srulyofisaTvis aucilebelia masSi monawile qveynebis saaviacio seqtoris (erovnuli<br />

regulirebis/zedamxedvelobis organo, sahaernaosno momsaxurebis provaideri,<br />

aeroportebis operatorebi da Tavdacvis uwyeba) CarTuloba. procesis marTva xorcieldeba<br />

evropis sahaero navigaciis usafrTxoebis saagentos (EUROCONTROL) mier.<br />

evrokavSirsa da saqarTvelos Soris urTierTobaSi, dadebuli saerTaSoriso xelSekrulebebis<br />

garda, mniSvnelovan rols asrulebs strategiuli samoqmedo gegmebi, romlebiTac<br />

evrokomisia gansazRvravs im politikur da ekonomikur parametrebs, romelTa<br />

daxmarebiT qveynebis mier miRweuli progresis Sefaseba xdeba. samoqmedo gegmebi agebulia<br />

saerTo principebze dayrdnobiT, magram gansxvavdeba TanamSromlobis TvalsazrisiT,<br />

qveynis saWiroebisa da saerTo interesebis Sesabamisad.<br />

2006 wlis 14 noembers, evrokavSirsa da saqarTvelos Soris damtkicebuli iqna evropis<br />

samezoblo politikis samoqmedo gegma (ENP AP), misi mizania ufro mWidro ormxrivi<br />

urTierTobebis damyareba, romelic gascdeba partniorobisa da TanamSromlobis xel-<br />

Sekrulebis farglebSi TanamSromlobas. aRniSnuli gegmiT, saqarTvelom da evrokav-<br />

Sirma ikisres ufro Rrma ekonomikuri integraciisa da ormxrivi politikuri TanamSromlobis<br />

ganmtkicebis valdebuleba.<br />

transportis sferoSi TanamSromloba gansazRvrulia evropis samezoblo politikis<br />

samoqmedo gegmis 4.6 TaviT. transportis sferoSi daxmarebis gawevis miznebia:<br />

sakanonmdeblo da saregulacio sistemis evropul da saerTaSoriso st<strong>and</strong>artebTan<br />

daaxlovebis procesi;<br />

satransporto infrastruqturis strategiis SemuSaveba;<br />

TanamSromloba navigaciis sferoSi;<br />

sagzao moZraobisa da satransporto debulebebis srulyofa;<br />

portebis seqtoris restruqturizacia da daxmareba Sesabamisi<br />

konvenciebis ganxorcielebis saqmeSi.<br />

2005 wlis martSi, evrokavSiris komisiam daamtkica komunike, romelic gvTavazobs<br />

2010 wlisaTvis evropis erTiani saaviacio sivrcis gafarToebas evrokavSiris mezobeli<br />

qveynebis Seyvanis gziT. 2006 wlis evropis samezoblo politikis samoqmedo gegmis<br />

mixedviT, saaviacio sferoSi daxmarebis gansaxorcielebel prioritetul RonisZiebas<br />

ganekuTvneba saqarTvelos evropis erTian saaviacio sivrceSi gawevrianeba. aRniSnuli<br />

RonisZieba ukve ganxorcielda, rac 2010 wlis dekemberSi, saqarTvelosa da evrokavSirs<br />

Soris xelSekrulebis dadebiT gamoixata.<br />

evrokavSirsa da saqarTvelos Soris TanamSromlobis ZiriTadi miznebi da prioritetebi<br />

Camoyalibebulia strategiis ganmsazRvrel dokumentSi (CSP), romelic momzadebulia<br />

evrokavSiris mier da aRwers politikur, ekonomikur da socialur situacias,<br />

instituciebis mdgomareobas saqarTveloSi, aseve, iTvaliswinebs 2007-2013 wlebSi,<br />

saqarTvelosadmi finansuri daxmarebis gawevas. masSi gansazRvrulia, Tu rogor unda<br />

ganviTardes ufro intensiuri urTierTobebi qveyanasTan. dokumentiT rva prioritetuli<br />

sfero aris gansazRvruli, sadac gansakuTrebuli adgili transportis sferos<br />

ukavia.<br />

111


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

dokumentis moqmedebis periodSi saqarTvelo pirvelad iqneba SerCeuli axali `evropis<br />

samezoblo da partniorobis instrumentisaTvis~ (ENPI), romlis mizania teqnikuri<br />

daxmarebisa (TACIS-is 9 dokumentiT gaTvaliswinebuli) da finansuri daxmarebis gazrda<br />

investiciebis mozidvis gziT.<br />

saqarTvelos kanomdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis procesi<br />

metad rTuli da Sromatevadia, radgan orive mxaris interesebia gasaTvaliswinebeli.<br />

1996 wlis partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebaSi aRniSnulia,<br />

rom mxareebi valdebulni arian samarTlebrivi kuTxiT iTanamSromlon erTmaneTTan.<br />

rac gulisxmobs saqarTvelos arsebuli da momavali kanonmdeblobis harmonizacias<br />

evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan. saqarTvelom ikisra valdebuleba, rom Sidasaxelmwifoebriv<br />

kanonmdeblobas T<strong>and</strong>aTan SesabamisobaSi moiyv<strong>and</strong>a evrogaerTianebis<br />

kanonmdeblobasTan (mux. 43.1). SeTanxmebaSi Camoyalibebulia is sferoebi (maT Soris<br />

satransporto sfero), sadac harmonizaciis miRweva gardauvali aucileblobaa<br />

(mux. 43.2).<br />

1997 wlis 2 seqtembers, saqarTvelos parlamentis #828-Is dadgenilebiT, 1998 wlis<br />

1 seqtembridan saqarTvelos parlamentis mier miRebuli yvela kanoni da sxva normatiuli<br />

aqti unda Seesabamebodes evrokavSiris mier dadgenil st<strong>and</strong>artebs da normebs.<br />

Tavis mxriv, evrokavSirma ikisra valdebuleba teqnikuri daxmareba gauwios saqarTvelos,<br />

romelic moicavs: seminarebs, eqspertTa gacvlas, staJirebas, kanondeblobis<br />

miRebaze konsultaciebs, kanondeblobis TargmnisaTvis daxmarebas da sxva.<br />

2007-2008 wlebSi erTiani satransporto administraciis mier evrokavSiris samezoblo<br />

politikis farglebSi SemuSavebuli iqna samoqmedo gegma _ `saqarTvelos saaviacio<br />

kanonmdeblobis harmonizacia evropul saaviacio kanonmdeblobasTan.~ aRniSnul gegmaSi<br />

gawerilia yvela im RonisZiebebis detaluri CamonaTvali, romelic dagvexmareba<br />

sakanonmdeblo normatiuli bazis harmonizaciaSi evrokavSiris saaviacio kanonmdeblobasTan<br />

mimarTebaSi.<br />

proeqtis ganxorcieleba 2011 wlis aprilidan daiwyo da xorcieldeba sajaro samsaxuris<br />

daZmobilebis programa TWINNING-is 10 mxardaWeriT. proeqtis Rirebuleba<br />

Seadgens 1 250 000 evros da gawerilia 18 Tveze.<br />

90-iani wlebidan moyolebuli dRemde Sidasaxelmwifoebriv normebSi Setanili iqna<br />

mTeli rigi cvlilebebi, romlebic Seexo sahaero kodeqss, transportis sferos marTvisa<br />

da regulirebis Sesaxeb kanons, samoqalaqo kodeqsis 21-e Tavs. miRebuli iqna mTeli<br />

rigi samarTlebrivi aqtebi, romlebic SemuSavda evropuli kanonmdeblobis harmonizaciis<br />

safuZvelze (aviaspecialistTa sertificirebis wesebi, sahaero xomaldis eqspluatantis<br />

sertificirebis wesi, sahaero transportiT saxifaTo tvirTis gadazidvis wesi,<br />

saaviacio SemTxvevebisa da incidentebis samsaxurebrivi mokvlevis wesebi, sahaero<br />

xomaldebis safrenosno eqspluataciis wesebi, sahaero xomaldebis safrenosno vargisianobisa<br />

da registraciis wesi).<br />

saqarTvelos gawevrianeba evrokavSiris erTian sahaero sivrceSi erovnuli samoqalaqo<br />

aviaciis ganviTarebis sawindaria. aRniSnul sivrceSi SesvliT qarTul aviakompaniebs<br />

eZlevaT SesaZlebloba SeaRwion evropul bazarze. amasTan, evropuli aviakompa-<br />

112


niebis qarTul aviabazarze Semosvla damatebiT samuSao adgilebs Seqmnis da erovnul<br />

aviakompaniebs miscems SesaZleblobas gawevri<strong>and</strong>nen aviakompaniaTa aliansebSi. evrokavSiris<br />

mier damkvidrebuli liberalizaciisa da konkurenciis damcavi normebis Sidasaxelmwifoebriv<br />

samarTalSi implementacia ekonomikis ganviTarebisa da aRorZinebis<br />

sawindari iqneba. miuxedavad mTeli rigi dadebiTi faqtorebisa, qarTul mxares didi<br />

sifrTxile marTebs, raTa Zlierma evropulma aviakompaniebma ar moaxdinon SedarebiT<br />

susti qarTuli aviakompaniebis STanTqma. aRniSnulis Tavidan asacileblad, saxelmwifom<br />

unda SeimuSavos iseTi samarTlis normebi, romliTac uzrunvelyofili iqneba<br />

konkurenciul garemoSi erovnuli aviakompaniebis arseboba da ganviTareba. amasTan,<br />

qarTulma mxarem unda gaiTvaliswinos im evropuli qveynebis magaliTi, sadac erTian<br />

evropul bazarze Sesvlam garkveuli uaryofiTi Sedegebi gamoiRo, kerZod:<br />

Sida mimosvlebis ganviTarebis Seferxeba, romelTa safuZvelzec gauqmda araekonomikuri,<br />

magram mniSvnelovani sahaero gadayvana gadazidvebi, radganac konkurencia<br />

gamZafrda mTavar samagistralo marSrutebze;<br />

erovnuli gadamyvan-gadamzidavebis SeugueblobaSi ufro Ria savaWro garemocvas-<br />

Tan;<br />

Zlieri konkurenciis zewolis gamo, aviakompaniebis usafrTxoebisa da uSiSroebis<br />

sakiTxebze dafinansebis wyaroebis SemcirebaSi.<br />

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, saqarTvelom unda gaiTvaliswinos evropuli qveynebis<br />

gamocdileba, romlebic ukve wlebia nergaven da aumjobeseben liberalizaciis<br />

elementebs rogorc evrokavSiris SigniT, aseve mis mezoblebTan, samezoblo politikis<br />

elementebidan gamomdinare.<br />

evrokavSiris mier SemuSavebuli liberalizaciis politikiT uzrunvelyofili iqna<br />

am regionSi saaviacio sferos warmatebulad regulireba. amitomac, evrokavSiris<br />

gamocdilebis gaziareba da Sidasaxelmwifoebriv samarTalSi danergva, metad mniSvnelovania<br />

Cveni saxelmwifosaTvis. evrokavSiris wevri qveynebi msoflio masStabiT miiCneva<br />

rogorc mniSvnelovani da sasurveli aviapartniorebi. evropis saaviacio bazarze<br />

Sesvla msoflios aviasawarmoebisaTvis ganviTarebisa da winsvlis sawindaria. amasTan,<br />

evropis erTiani sahaero sivrcis Camoyalibebam garkveuli zemoqmedeba moaxdina ormxriv<br />

saerTaSoriso sahaero SeTanxmebebze, radganac regionuli normebis daweseba mis<br />

wevr qveynebs aiZulebs garkveul CarCoebSi moeqcnen da imoqmedon dawesebuli normebis<br />

Sesabamisad.<br />

saqarTvelo, rogorc ganviTarebadi da amavdroulad, evropa-aziis gzajvaredinze<br />

mdebare qveyana gverds ver auvlis evropis teritoriaze mimdinare liberalizaciis<br />

procesebs. piriqiT, saqarTvelom yvela arsebuli resursi unda gamoiyenos, rom gaxdes<br />

Zlieri evropis ganuyofeli nawili. Cveni kanonmdeblobis harmonizacia evrokavSiris<br />

kanonmdeblobasTan ki, dagvexmareba Sidasaxelmwifoebriv samarTalSi davnergoT<br />

samarTlis is ZiriTadi normebi, romlebic ukve wlebis ganmavlobaSi evropaSi warmatebulad<br />

funqcionirebs. amasTan, aucilebelia saqarTvelom uzrunvelyos erovnuli<br />

gadamyvan-gadamzidavTa interesebis dacva liberaluri politikis gatarebis TvalsazrisiT,<br />

rac ukve warmatebiT xorcieldeba.<br />

113


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. 1995 wlis saqarTvelos konstitucia;<br />

2. 1996 wlis saqarTvelos sahaero kodeqsi;<br />

3. 1997 wlis saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi;<br />

4. d. geferiZe, Tanamedrove sahaero samarTali, Tb., 2009;<br />

5. Paul Stephen Demspey. European Aviation <strong>Law</strong>. Kluwer <strong>Law</strong> International, The<br />

Hague. 2004;<br />

6. Paul P. Craig. EU law: texts, cases <strong>and</strong> materials. Fourth edition. Oxford<br />

University Press. 2008;<br />

7. Martin Bartlic. The impact of EU law on the regulation of international air<br />

transportation. Ashgate Publishing Company. Engl<strong>and</strong>. 2007;<br />

8. Shawcross <strong>and</strong> Beaumont, Air <strong>Law</strong>, 5-th edition, London, 2004;<br />

9. Lowenfield A. Aviation <strong>Law</strong>: Cases <strong>and</strong> Materials, 1981;<br />

10. General B. Cheng, The <strong>Law</strong> of International Air Transport, London, 1992;<br />

11. Malcolm N. Show, International <strong>Law</strong>, fourth edition, Cambridge University<br />

Press, 2001;<br />

12. www.icao.org<br />

13. www.eurocontrol.int<br />

14. www.gcaa.ge<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

haeris mexuTe Tavisufleba _ mesame saxelmwifodan momavali an<br />

masSi mimavali mgzavrebis, wamosaRebi an wasaRebi tvirTis an<br />

fostis pirveli saxelmwifos teritoriaze sahaero xomaldidan<br />

Camosxmis da gadmotvirTvis ufleba an privilegia.<br />

2<br />

haeris mesame Tavisufleba _ aviagadamzidavis registraciis<br />

saxelmwifoSi sahaero xomaldze ayvanili mgzavrebis, wasaRebi<br />

fostisa da tvirTis pirveli saxelmwifos teritoriaze<br />

Camosxmisa da gadmotvirTvis ufleba an privilegia.<br />

3<br />

haeris meoTxe Tavisufleba _ aviagadamzidavis registraciis<br />

saxelmwifoSi mimavali mgzavrebis, wasaRebi fostisa da tvirTis<br />

pirveli saxelmwifos teritoriaze sahaero xomaldze miRebis<br />

ufleba an privilegia.<br />

4<br />

Paul Stephen Demspey. European Aviation <strong>Law</strong>. Kluwer <strong>Law</strong> International, The<br />

Hague. 2004. P. 57.<br />

5<br />

TRASECA-satransporto derefani _ evropa, kavkasia, azia.<br />

6<br />

Paul P. Craig. EU law: texts, cases <strong>and</strong> materials. Fourth edition. Oxford<br />

University Press. 2008. P. 1044.<br />

7<br />

d. geferiZe, saerTaSoriso sahaero samarTali, Tb., 2009, gv. 218.<br />

8<br />

Martin Bartlic. The impact of EU law on the regulation of international air<br />

transportation. Ashgate Publishing Company. Engl<strong>and</strong>. 2007. P. 15.<br />

9<br />

TACIS-is programa SemuSavebulia evrokavSiris mier, romlis<br />

mizanicaa xeli Seuwyos sabazro ekonomikaze gadasvlas,<br />

demokratiis ganviTarebasa da kanonis uzenaesobas evrokavSirsa<br />

da mis mezobel qveynebs (aRmosavleT evropa da centraluri azia<br />

_ yofili sabWoTa kavSiris qveynebi) Soris, aseve, mezobeli<br />

qveynis kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

daaxlovebas. transportis sferoSi evrokomisiis daxmareba<br />

xorcieldeba TACIS-is regionuli programis `satransporto<br />

114


derefani evropa_kavkasia_azia~ (TRACECA) saSualebiT. misi<br />

mizania vaWrobisa da investiciebis xelSewyoba TACIS-is regionSi<br />

arsebuli satransporto qselebis erTmaneTTan da evropis<br />

satransporto qselebTan dakavSirebis gziT.<br />

10<br />

TWINNING _ sajaro samsaxuris daZmobilebis programa, romelic<br />

Seiqmna 1998 wels evrokavSiris iniciativiT da miznad isaxavs<br />

evrokavSiris wevri saxelmwifoebisa da beneficiari qveynis<br />

administraciebis TanamSromlobas instituciuri ganviTarebis,<br />

evrokavSiris samarTlebrivi normebisa da st<strong>and</strong>artebis<br />

daaxloebis kuTxiT.<br />

115


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

INTEGRATION OF GEORGIA<br />

IN COMMON EUROPEAN<br />

AIRSPACE<br />

TAMAR VEPKHVADZE<br />

PHD Student of Grigol Robakidze University<br />

Article offers an overview of the basic characteristics of the common<br />

European airspace, trends of its further development, as well as legal relations<br />

between European Union <strong>and</strong> Georgia based on those legal norms that<br />

regulate relations between these two bodies. There are opinions expressed<br />

regarding integration of Georgia in common European airspace as well reasoning<br />

that this integration shall serve as prerequisite for the development of<br />

the Georgian civil aviation.<br />

The work reviews fundamental legal norms of the European liberal policy<br />

<strong>and</strong> Agreements signed between Georgian <strong>and</strong> European Union in 1996,<br />

2006 <strong>and</strong> 2011. Having analyzed all, author concludes that Georgia’s membership<br />

in the European Union common airspace shall be prerequisite for<br />

the development of Georgian civil aviation. This will allow Georgian air<br />

companies to have access to the European market, <strong>and</strong> on the contrary European<br />

air companies shall provide additional job opportunities here. Georgian<br />

air companies will have opportunities to join alliances of air companies.<br />

Implementation of EU norms safeguarding liberalization <strong>and</strong> competition<br />

at the national level shall lay grounds for the development <strong>and</strong> growth<br />

of the economy.<br />

Despite number of advantages related with Georgia’s integration in<br />

common European airspace, Georgian side should watch carefully to avoid<br />

absorption of the week Georgian air companies by strong European air<br />

companies. In order to avoid this, state should elaborate legal norms that<br />

will allow Georgian air companies to exist <strong>and</strong> develop in the competitive<br />

environment.<br />

116


socialuri dialogi _<br />

rogorc koleqtiuri<br />

xelSekrulebis dadebis<br />

safuZveli<br />

amiran zenaiSvili<br />

qarTul-amerikuli universitetis<br />

samarTlis skolis doqtoranti<br />

1. socialuri dialogis ganmarteba<br />

socialur dialogs saerTaSoriso organizaciebi Semdegnairad<br />

ganmartaven, Sromis saerTaSoriso organizaciis<br />

(ILO) TvalsazrisiT, socialuri dialogi unda moicavdes<br />

molaparakebebis, konsultaciebis an informaciis gacvlis<br />

yvela saSualebas _ samTavrobo, damqiraveblebisa da<br />

dasaqmebulTa warmomadgenlebs Soris. igi SeiZleba arsebobdes<br />

sammxrivi procesis saxiT, mTavrobis, rogorc oficialuri<br />

warmomadgenlis CarTulobiT an daqiravebuldamqiraveblis<br />

ormxrivi urTierTobebis saxiT, aseve, mTavrobis<br />

mxridan monawileobis gareSe. koncentracia SeiZleba<br />

iyos araformaluri an instituciuri, xSir SemTxvevebSi<br />

ki _ maTi kombinirebiT. socialuri dialogis mTavari mizania<br />

mxareTa Soris konsensusis miRwevis xelSewyoba da dasaqmebis<br />

sferos monawileebis demokratiuli CarTuloba.<br />

warmatebuli socialuri dialogis struqturebsa da procesebs<br />

aqvT potenciali, rom gadawyviton mniSvnelovani<br />

ekonomikuri da socialuri sakiTxebi, xeli Seuwyon karg<br />

mmarTvelobas, socialur da sawarmoo keTildReobas, stabilurobas<br />

da daaCqaron ekonomikuri progresi. 1<br />

Sromis saerTaSoriso organizacia `socialur dialog-<br />

Si~ aseve, moiazrebs iseT mravalferovan procesebsa da<br />

praqtikas, rogoricaa `molaparakebebi, konsultaciebi an<br />

ubralod informaciis gacvla xelisuflebis, dasaqmebul-<br />

Ta da damsaqmebelTa warmomadgenlebs Soris, romelTa mizania<br />

saerTo interesebis gamokveTa-Camoyalibeba ekonomikuri<br />

da socialuri politikis sferoSi. 2<br />

117


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

socialuri dialogi umniSvnelovanes rols asrulebs Tanaswori da saTanado samu-<br />

Sao pirobebi hqondeT dasaqmebulebs _ Tavisuflebis, Tanasworuflebianobis, usafrTxoebisa<br />

da adamianuri Rirsebis dacvis mxriv. socialuri dialogi moicavs molaparakebebis,<br />

konsultaciebis, informaciis urTierTgacvlis yvela formas samTavrobo,<br />

damqiraveblebisa da dasaqmebulTa organizaciebis warmomadgenlebs Soris, erToblivi<br />

interesebis sakiTxebSi. igi SeiZleba iyos nebismieri komunikaciuri aqtivoba socialuri<br />

partniorebis monawileobiT, raTa zemoqmedeba moaxdinon molaparakebis sakiTxebis<br />

daregulirebasa da SemuSavebaze.<br />

efeqtiani dialogi gulisxmobs uflebas, rom adamianebma Tavisuflad Seqmnan jgufebi<br />

TavianTi interesebis dacvis xelSewyobisaTvis. gaerTianebebisa da koleqtiuri<br />

molaparakebebis Tavisufleba ILO-s erT-erT fundamentur princips warmoadgens. `asociaciebisa<br />

da koleqtiuri garigebebis Tavisuflebis Sesaxeb~ 87 da 98 konvenciebis<br />

miRebidan mokle droSi, ILO mivida daskvnamde, rom asociaciebis Tavisuflebis konvenciis<br />

SesabamisobaSi moyvana zedamxedvelobis proceduras saWiroebda, gansakuTrebiT<br />

im qveynebSi, sadac jer kidev, zemoaRniSnuli konvenciebi ar iyo ratificirebuli. Sedegad,<br />

1951 wels ILO-m Camoayaliba asociaciebis Tavisuflebis komiteti (CFA), raTa<br />

reagireba moexdina asociaciebis Tavisuflebis darRvevebze, miuxedavad imisa, ratificirebuli<br />

iyo Tu ara konvenciebi ama Tu im konkretul qveynebSi. 3<br />

socialuri dialogis realuri efeqtis xarisxi sxvadasxva qveynebisa da regionebis<br />

mixedviT cvalebadia. igi SeiZleba arsebobdes rogorc sammxrivi procesi, mTavrobis,<br />

rogorc oficialuri warmomadgenlis CarTulobiT an daqiravebul-damqiraveblis ormxrivi<br />

urTierTobebis saxiT (profkavSirebi da damqiravebelTa organizaciebi), mTavrobis<br />

mxridan monawileobis gareSe. koncentracia SeiZleba iyos araformaluri an instituciuri,<br />

xSir SemTxvevebSi ki, kombinirebuli. dialogi arsebobs saxelmwifoebriv,<br />

regionul an sawarmoo doneebze, SeiZleba iyos interprofesiuli, seqtoruli an kombinirebuli<br />

saxiT.<br />

ETUC ganmartebiT socialuri dialogi aris molaparakebebis procesi, romlis<br />

Sedegadac sazogadoebis sxvadasxva warmomadgenlebi (anu `socialuri partniorebi~)<br />

aRweven SeTanxmebas, rom erTad imuSaon ama Tu im politikasa da saqmianobaSi. socialuri<br />

dialogi tardeba rogorc saxelmwifoebriv da dargobriv (seqtorul), ise saerTo<br />

evropul doneze. socialuri dialogis `ormxrivoba~ aerTianebs muSebsa da damqiraveblebs,<br />

socialuri dialogis `sammxrivoba~ ki, procesSi aseve, rTavs mTavrobebs an<br />

evrogaerTianebis warmomadgenlebs. 4 igi unda moicavdes molaparakebebis, konsultaciebisa<br />

da informaciis ubralo gacvlis yvela formas mTavrobis warmomadgenlebs,<br />

damqiraveblebsa da muSebs Soris, ekonomikisa da socialuri politikis sakiTxebze,<br />

romlebic mxareTa saerTo interesis sagania~ _ es interpretacia saerTaSoriso konvenciebSi<br />

aRniSnuls Seesatyviseba. 5<br />

ILO-s sxvadasxva konvenciebi bevri qveynisaTvis Zalze mniSvnelovani instrumentia<br />

patiosani SromiTi urTierTobebis sakiTxebis da socialuri dialogis procesis mxardasaWerad.<br />

socialuri dialogis marTvis mxriv, ori yvelaze mniSvnelovani movlena<br />

118


iyo: delorsis Sexvedra yvela didi profkavSiris monawileobiT, romelic gaimarTa<br />

1985 wlis 31 ianvars. am istoriul Sexvedraze profkavSiruli organizaciebi SeTanxmdnen<br />

evropuli socialuri dialogis Semdgom ganmtkicebaze, 6 rac aisaxa amsterdamis<br />

1997 wlis SeTanxmebis 138-139 muxlebSi. 7<br />

amdenad, socialuri dialogi moicavs molaparakebebis, konsultaciebisa da informaciis<br />

ubralo gacvlis yvela formas mTavrobis warmomadgenlebs, damqiraveblebsa<br />

da dasaqmebulebs Soris, ekonomikisa da socialuri politikis sakiTxebze, romlebic<br />

mxareTa saerTo interesis sagania. SromiTi urTierTobebis konteqstSi, socialuri<br />

dialogi exeba interaqtivobebsa da urTierTobebs socialur partniorebs Soris, rac<br />

aumjobesebs an aZlierebs klasikuri koleqtiuri SeTanxmebebis tradiciul CarCoebs<br />

da koleqtiuri xelSekrulebebis centralur rols SromiT urTierTobebSi. kapitalsa<br />

da Sromas Soris arsebuli konfliqtebis dasaregulireblad, man SeiZleba gaiaros me-<br />

19 saukunis bolosa da me-20 saukunis dasawyisis evropis ideologiuri gzebi, ramac<br />

muSebis uflebebis aRiareba moitana, maT Soris _ profkavSiruli organizaciis Seqmnis<br />

uflebisa. 8<br />

2. socialuri partniorebi<br />

socialuri partniorebi arian socialur dialogSi CarTuli dasaqmebulTa gaerTianebebi/profkavSirebi<br />

da damqiraveblebi (an maTi warmomadgeneli organizaciebi).<br />

socialuri partniorobis idea myarad efuZneba sawarmoo urTierTobebSi moqmed mraval<br />

evropul models da dReisaTvis, aRiarebulia evrokavSiris yvela wevri saxelmwifos<br />

mier. evropul interprofesiul doneze, socialuri partniorebi arian ETUC,<br />

BUSINESSEUROPE, CEEP da UEAPME. 9<br />

socialur partniorebTan dialogi evropuli socialuri modelis erT-erTi Ziri-<br />

Tadi sayrdenia. igi moicavs diskusiebs, konsultaciebs, molaparakebebsa da erTobliv<br />

moqmedebebs, romelic mkafiod aris Camoyalibebuli evrogaerTianebis Seqmnis SeTanxmebaSi,<br />

am procesebSi socialuri partniorebis warmomadgenlebis CarTviT. evropuli<br />

socialuri dialogi, romelic SeiZleba iyos ormxrivi an sammxrivi, avsebs nacionaluri<br />

socialuri dialogis procesebs, romlebic evrokavSiris umetes wevr saxelmwifoebSi<br />

moqmedeben. solidarobis, pasuxismgeblobisa da monawileobis principebebze dayrdnobiT,<br />

igi qmnis ZiriTad arxs, romlis meSveobiTac socialur partniorebs TavianTi<br />

wvlili SeaqvT evropuli socialuri st<strong>and</strong>artebis damkvidrebaSi da umniSvnelovanes<br />

rols asruleben sazogadoebrivi gaerTianebis marTvaSi. 10<br />

socialuri partnioroba evropuli integraciisa da qveynis evropeizaciis ganuyofeli<br />

nawilia. socialuri partnioroba evropuli demokratiuli saxelmwifoebisaTvis<br />

tradiciuli da arsebiTi elementia. iseT qveynebSi, rogoricaa germania, avstria da<br />

niderl<strong>and</strong>i socialuri dialogi politikuri kulturis imdenad organuli nawilia,<br />

rom mas formalizebac ki, naklebad sWirdeba. 11<br />

119


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

socialuri dialogis institutebi SeiZleba iyos ormxrivi, sammxrivi an `sammxrivi<br />

plus.~ sammxrivoba _ socialuri dialogis mniSvnelovani meqanizmi _ exeba SromiT<br />

urTierTobebs, sadac saxelmwifo, damsaqmebeli da dasaqmebulebi arian avtonomiuri,<br />

damoukidebeli partniorebi da saerTo interesebi aqvT. ormxrivoba aris wesebis paketis,<br />

dasaqmebis pirobebis gansazRvrisa da a.S. procesi konsultaciebis, molaparakebebis,<br />

saerTo valdebulebebis aRebisa da konsensusis miRwevis meSveobiT. Tu ormxriv<br />

process ar moaqvs Sedegi sadavo sakiTxebis Tavidan acilebaSi an daregulirebaSi,<br />

maSin aucilebeli xdeba sammxrivi procesis dawyeba, morigeba/mediacia da arbitraJi/<br />

daregulireba. socialuri dialogisaTvis saWiroa politikuri neba da socialuri<br />

dialogis warmoebis survili yvela monawilis mxridan, gaerTianebis Tavisuflebis fundamenturi<br />

uflebisa da koleqtiuri SeTanxmebebis pativiscema da Sesabamisi instituciuri<br />

mxardaWera. 12<br />

aRsaniSnavia, rom samoqalaqo sazogadoebis aqtiurobiT miRweuli iqna garkveuli<br />

Sedegi _ saqarTvelos premier-ministris 2009 wlis 12 noembris brZanebiT dafuZnda<br />

sammxrivi komisia saqarTvelos mTavrobis, saqarTvelos damsaqmebelTa asociaciisa da<br />

saqarTvelos profesiuli kavSirebis gaerTianebis monawileobiT. udavoa, rom komisiaSi<br />

xelisufleba dominirebul da Zlier subieqts wamoadgens, romlis politikuri neba<br />

rigi sakiTxebis gadawyvetaSi mniSvnelovania, gansaxilveli sakiTxebis Sesabamisad,<br />

sammxriv dialogs Tvalyurs adevnebs rogorc sxvadasxva saerTaSoriso organizacia,<br />

ise sazogadoebis farTo nawili.<br />

Tavad socialur partniorebs Soris SeiZleba arsebobdes pirdapiri (`ormxrivi~)<br />

urTierTobebi an arsebobdes urTierTobebi samTavrobo saagentoebsa da socialur<br />

partniorebs Soris (`sammxrivi~ urTierTobebi). ufro gasagebad rom vTqvaT, socialuri<br />

dialogi SeiZleba niSnavdes molaparakebas, konsultacias, an ubralod, mosazrebebis<br />

gaziarebas damqiraveblebs, daqiravebulebsa da mTavrobebs Soris. igi SeiZleba Sedgebodes<br />

muSaxelisa da menejmentis urTierTobebisagan, mTavrobis uSualo Carevis gareSe.<br />

socialuri dialogi moqnili meqanizmia, romelic saSualebas aZlevs mTavrobebis,<br />

damqiraveblebisa da daqiravebulebis organizaciebs, rom marTon cvlilebebi da<br />

miaRwion ekonomikur da socialur miznebs. socialuri dialogis saqmianobebis magaliTebi<br />

moicaven erTobliv informacias, Ria diskusiebs, koncentracias (mimdinare sammxrivi<br />

dialogi), Tvalsazrisebis urTierTgaziarebas, konsultaciebsa da molaparakebebs<br />

(SeTanxmebebi/saerTo Sexedulebebi).<br />

socialuri dialogi da koleqtiuri SeTanxmeba rogorc wesi, mimdinareobs mxareTa<br />

mier sami ZiriTadi mimarTulebiT: socialuri dialogi, socialuri kanonmdebloba da<br />

koleqtiuri SeTanxmebebi.<br />

pirveli _ es aris socialuri dialogi, romelic institucionalizebulia lisabonis<br />

SeTanxmebis 152-155 muxlebSi da ZiriTadad, sawarmoTaSoriso da dargobriv doneze imar-<br />

Teba. magram, am nawilSi aseve, warmodgenilia informacia molaparakebebTan dakavSirebul<br />

garemoebebze da daskvna transnacionaluri kompaniebis SeTanxmebebis Sesaxeb (MNCS).<br />

120


meore qvenawili exeba dasaqmebulTa gaerTianebis/profkavSirebis umniSvnelovanes<br />

rols, romlis Sesrulebasac isini cdiloben rogorc evropul, ise regionul doneze<br />

evropuli kanonmdeblobis (SromiTi kodeqsis) rogorc upirvelesi kanonis (magaliTad,<br />

SeTanxmebis axali/Secvlili debulebebi, evrokavSiris qartia, fundamenturi uflebebis<br />

qartia da a.S.) da meoradi kanonmdeblobis (magaliTad, regulaciebi, direqtivebi<br />

da a.S.) farglebSi. agreTve, yuradReba eTmoba evrosasamarTlos (CIEU) mzard rols<br />

evropuli kanonmdeblobis interpretaciaSi.<br />

dabolos, mesame qvenawili _ ETUI-s muSaoba koleqtiuri SeTanxmebebis sferoSi xelfasebTan<br />

da Sromis pirobebTan dakavSirebiT, nacionalur (dargTaSorisi, dargobrivi,<br />

sawarmo) doneze da koleqtiuri SeTanxmebebis transnacionaluri koordinacia profkavSirebis<br />

mier.<br />

`sammxrivi~ socialuri dialogi da praqtika samTavrobo, damqiraveblebisa da muSaTa<br />

organizaciebis warmomadgenlebs Soris, rogorc ama Tu im sazRvrebSi ise, sazRvrebis<br />

gareSe, dResdReobiT yvelaze metad relevanturia gadawyvetilebebis miRwevisa da<br />

socialuri solidarobis TvalsazrisiT, romelic sxva saSualebebTan erTad gansaz-<br />

Rvravs Sromis saerTaSoriso st<strong>and</strong>artebs. 13<br />

`socialur partniorebs unikaluri adgili ukaviaT samoqalaqo sazogadoebaSi~,<br />

radgan yvelaze kargad ician, Tu rogor gadawyviton SromasTan dakavSirebuli sakiTxebi.<br />

14 es marTlac metad mniSvnelovani gancxadebebia, warmogvidgenen ra, socialuri<br />

dialogis did SesaZleblobebsa da unikalur xelsayrelobas socialuri reformebis<br />

inicirebisa da marTvis mxriv (sul mcire, samuSao ZalebTan dakavSirebul sakiTxebSi<br />

mainc). amasTanave, ramdenadac aqcenti keTdeba socialuri dialogis sargeblianobaze<br />

socialur politikaSi sakanonmdeblo cvlilebebis mcdelobebTan erTad, igi SeiZleba<br />

ganxorcieldes ise, rom SeZlos kompensireba gaukeTos evrokavSiris kanonmdeblebis<br />

axali iniciativebis zogierT naklovanebas socialuri st<strong>and</strong>artebis amaRlebis an SenarCunebis<br />

sakiTxebSi. 15<br />

elita Rirsia flobdes imas, rac aqvs, swored misTvis Sinaganad damaxasiaTebeli<br />

Tvisebebis ZaliT. Camoyalibeba xdeba ara Zalauflebis, simdidris, prestiJis mopovebisaTvis<br />

brZolaSi, aramed igi aris sazogadoebis mier misi yvelaze Rirseuli da<br />

faseuli warmomadgenlebis bunebrivi SerCevis Sedegi. elitaruloba sazogadoebis<br />

efeqtiani funqcionirebis pirobaa. demokratiuli sazogadoeba pirovnebebs aZlevs<br />

Sanss, sastarto pirobebis Tanasworobas, zogi saTanadod sargeblobs amiT, zogi ki,<br />

ver iyenebs mas, amitom Sesabamisad, Sedegebic gansxvavebulia da unda iyos kidec.<br />

adgili aqvs elitaTa konkurencias, rac saSualebas aZlevs sazogadoebas, demokratiuli<br />

procedurebis gamoyenebiT SearCios yvelaze kvalificiuri da kompetenturi<br />

mmarTveli jgufi, romelic dainteresebulia strategiuli mniSvnelobis gadawyvetilebaTa<br />

miRebiTa da cxovrebaSi gatarebiT. liders unda axasiaTebdes xuTi universaluri<br />

Tviseba: 1. warmosaxvis Zala; 2. socialur xdomilebaTa winaswarganWvretisa da<br />

gaTvaliswinebis unari; 3. moqniloba; 4. mravalmxrivoba; 5. TavSekavebis unari.<br />

121


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

3. saukeTeso praqtika socialur dialogSi<br />

socialuri dialogi nacionalur doneze, bevr qveyanaSi kargi marTvis mniSvnelovani<br />

komponenti gaxda. sammxrivi socialuri dialogi ekonimikuri da socialuri politikis<br />

sakiTxebisadmi miZRvnil Sexvedrebze fundamentur rols asrulebs demokratiis<br />

ganmtkicebaSi, socialur samarTlianobasa da produqtiul, konkurenciul ekonomikaSi.<br />

am samive mxaris erTianoba ekonomikuri da socialuri politikis SemuSavebasa da ganxorcielebaSi,<br />

xels uwyobs konsensusis miRwevasa da dabalansebas moTxovnasa da ekonomikur<br />

winsvlaSi, rasac socialuri stabilurobisaken mivyavarT. udavoa, rom ekonomikuri<br />

keTildReoba da socialuri progresi ver miiRweva, Tuki mTavrobebi, damqiraveblebi<br />

da muSebi erTmaneTisagan izolirebulad imoqmedeben. sammxrivi dialogi gvTavazobs<br />

SesaZlo saukeTeso scenars, dagegmili politikis efeqtiani da mdgradi ganxorcielebisaTvis<br />

da amcirebs sawarmoo da socialuri konfliqtebis riskebs. 16<br />

socialuri dialogi saukunovan istoriul gamocdilebas eyrdnoba da bunebrivadaa<br />

Serwymuli politikuri sistemis funqcionirebis sxva aspeqtebTan. socialuri dialogis<br />

gziT saerTaSoriso organizaciebi eswrafvian `adamianTa Rirseuli da produqtiuli<br />

Sromis miRwevas, Tavisuflebis, Tanasworobis, usafrTxoebisa da adamianuri Rirsebis<br />

pirobebSi~. am mizanze orientirebuli strategia Sromis sferoSi urTierTobebis<br />

regulirebaa, rac mxareebs Soris konsensusis miRwevam unda uzrunvelyos. `dialogi~<br />

swored amaze miuTiTebs: unda moxdes dapirispirebidan urTierTsasargeblo Tanam-<br />

Sromlobaze gadasvla. 17<br />

socialuri dialogis definicia da koncefcia sxvadasxva qveynebisa da regionebis<br />

mixedviT cvalebadobs. miuxedavad aRiarebuli dadebiTi rolisa, socialuri dialogi<br />

jer kidev, ar gamoiyeneba sruli efeqturobiT. imisaTvis, rom socialuri dialogi<br />

warmatebuli iyos, Cven gvesaWiroeba kavSiri processa da xelSesaxeb Sedegebs Soris.<br />

amitom, socialuri dialogi aris ara mxolod evropuli fenomeni, igi ufro farTo<br />

speqtriT warmoadgens process, romelsac SeuZlia gavlena iqonios kompleqsur socialur<br />

da ekonomikur sakiTxebze. amitom, saWiroa socialuri dialogis procesis dokumentireba<br />

da analizi, raTa ufro Rrmad SevicnoT, Tu ra xdeba am procesSi. aseve,<br />

arsebobs saWiroeba, rom ufro metad ganmtkicdes socialuri dialogis ZiriTadi<br />

moTamaSeebis SesaZleblobebi, kerZod, dasaqmebulebisa da damqiraveblebis organizaciebis,<br />

agreTve, Sromisa da dasaqmebis saministros, romelsac SeuZlia katalizatoris<br />

roli Seasrulos nacionalur doneze.<br />

molaparakebebi yovelTvis iwyeba moTxovnebis wardgeniT. administracia cdilobs<br />

daiwyos diskusiebi produqtiulobis gazrdasTan dakavSirebul sakiTxebze. socialuri<br />

dialogi saWiroebs dasaqmebulebisa da damqiraveblebis mtkice damoukidebel organizacias,<br />

romelsac eqneba yvela saWiro teqnikuri SesaZlebloba, rom miiRos saWiro<br />

informacia. aseve, igi saWiroebs politikuri nebis arsebobas da gaerTianebebis Seqmnis<br />

Tavisuflebisa da koleqtiuri SeTanxmebebis fundamenturi uflebebis pativiscemas.<br />

aq, saxelmwifos mniSnelovani roli ekisreba mdgradi politikis Camoyalibebasa da<br />

122


muSebisa da damqiraveblebis organizaciis xelsayreli garemos SeqmnaSi, raTa man damoukideblad<br />

imoqmedos. SiSis an dasjis safrTxis gareSe, socialuri dialogis mTavari<br />

mizania mxareTa Soris konsensusis miRwevis xelSewyoba da dasaqmebis sferos monawileebis<br />

demokratiuli CarTuloba. warmatebuli socialuri dialogis struqturebsa da<br />

procesebs aqvT potenciali, rom gadawyviton mniSvnelovani ekonomikuri da socialuri<br />

sakiTxebi, xeli Seuwyon karg mmarTvelobas, socialur da sawarmoo keTildReobasa da<br />

stabilurobas, daaCqaron ekonomikuri progresi.<br />

saqarTvelos evrokavSirTan daaxloebis politikis farglebSi socialuri dialogis<br />

institucionalizacia erT-erTi umniSvnelovanesi wamowyebaa. socialuri dialogi Tavisi<br />

arsiT efuZneba im Rirebulebebs, romlebmac gadamwyveti roli Seasrula dRev<strong>and</strong>eli<br />

demokratiuli evropis CamoyalibebaSi. farTod gagebuli socialuri dialogi<br />

warmoqmnilia pluralizmis im modeliT, romelic safuZvlad udevs evropuli stilis<br />

warmomadgenlobas, parlamentarizms da samoqalaqo sazogadoebas. maTTan erTad is<br />

qmnis mravalferovani interesebis araantagonisturi Tanaarsebobisa da stabiluri<br />

ganviTarebis SesaZleblobas. 18<br />

warmatebuli socialuri dialogi SeiZleba gaxdes konsensusisa da dasaxuli miznebis<br />

miRwevis gasaRebi, gvTavazobs ra, konkurenciuli rolebisa da konfliqtebis marTvis<br />

saSualebebs. ILO-s generaluri direqtoris TvalsazrisiT, myari sammxrivoba aris ILOs<br />

fundamenti, socialuri dialogi ki, aris ILO-s strategiuli miznebis _ uflebebis,<br />

dasaqmebisa da socialuri dacvis _ miRwevis instrumenti.<br />

siRaribis Semcirebis strategiuli programa (PRSP) Sri-lankasa da nepalSi, SesaZleblobas<br />

uqmnida ILO-s subregionul ofiss niu deliSi, raTa uzrunveleyo socialuri<br />

partniorebis monawileoba nacionaluri politikis SemuSavebaSi. Sri-lankaSi funqcionireba<br />

ganaaxla sammxrivma erovnulma SromiTma sakonsultacio sabWom, romelic mu-<br />

Saobs sawarmoo restruqturizaciis sakiTxebze, EPZ-ze da SromiTi kanonmdeblobis<br />

reformaze. Sri-lankaSi, warmatebuli restruqturizaciis magaliTs warmoadgens telekomi,<br />

rac ganxorcielda socialuri dialogis meSveobiT. pakistanSi, muSaTa da damqiravebelTa<br />

ormxrivi sabWo daexmara mTavrobas konsesusis miRwevaSi saxelmwofoSi minimaluri<br />

xelfasis dadgenisa da SromiTi kanondeblobis reformis sakiTxebSi. 19<br />

aseve, SeiZleba movitanoT magaliTebi socialuri dialogis ganmtkicebis Tanamdevi<br />

Sedegebis miTiTebiT: iaponiaSi, socialuri dialogi maRali donis konsolidirebuli<br />

formiTaa warmodgenili da konteqstualurad warmogvidgens umuSevrobis situacias<br />

da profkavSirebis moqnil politikas samuSao programebis SeqmnaSi. keralas StatSi,<br />

indoeTSi, socialuri dialogis procesis Sedegad, SesaZlebeli gaxda saqmianobebis<br />

warmarTva araformalur seqtorSi dasaqmebulebTan da aseve, im dasaqmebulebTan,<br />

romlebic sxvagvarad arian daucvelni keTildReobis amaRlebis sqemebSi monawileobis<br />

SesaZleblobebis arqonis gamo. irl<strong>and</strong>iaSi, xelfasebis gansazRvris pasuxismgebloba<br />

aiRo ekonomikurma da socialurma sabWom, romelmac warmatebiT gamarTa oTxraundiani<br />

molaparakebebi saSemosavlo politikis sakiTxebze da xeli Seuwyo ekonomikis<br />

swraf winsvlas. singapurSi, formalur da araformalur doneebze gaimarTa sammxrivi<br />

123


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

molaparakebebi saxelfaso da sxva sakiTxebze. es Tavi moicavs TerTmet moxsenebas,<br />

maT Soris Semajamebel daskvnas da aTi magaliTis ganxilvas evropisa da aziis qveynebidan.<br />

20 `braziliaSi, socialuri dialogi arasodes asrulebda did rols arc SromiT<br />

urTierTobebSi da arc ufro farTo makroekonomikur sakiTxebSi, garda ramdenime mniSvnelovani<br />

gamonaklisisa~. 21 rekomendebulia, rom norvegiam gaaZlieros socialuri<br />

dialogis institutebis, magaliTad _ damsaqmebelTa asociaciebis, profkavSirebis,<br />

SromiTi pirobebis inspeqciebis mxardaWera qveynebSi, sadac ucxouri investiciebi<br />

safrTxes uqmnian socialuri dialogis procesebs, magaliTad _ angolaSi, zambiaSi,<br />

keniaSi. 22 kacobriobisaTvis ucxo ar aris TanagrZnoba da Tanadgoma. am Tvisebis metnaklebad<br />

matarebelia TiToeuli adamiani.<br />

socialuri dialogis modeli SeiZleba ganxorcieldes nebismier qveyanaSi, nebismier<br />

samuSao adgilze, nacionalur, regionul da saerTaSoriso doneebze, rac uflebamosilebas<br />

aniWebs socialur partniorebs, rom monawileoba miiRon Sesabamis politikur<br />

procesebsa da programebSi. 23<br />

Rirseul SromiT urTierTobebsa da sruluflebian profkavSirebs aSS-is mTavroba<br />

Zlieri demokratiisa da samoqalaqo sazogadoebis ganuyofel nawilad ganixilavs.<br />

amdenad, aSS-is saxelmwifo departamenti yuradRebiT akvirdeba maT mdgomareobas<br />

demokratizaciis procesSi myof qveynebSi. misi yovelwliuri angariSi adamianis uflebebis<br />

mdgomareobis Sesaxeb araorazrovnad kritikulia saqarTveloSi SromiTi uflebebis<br />

daculobisa da Sromis kanonmdeblobis mimarT. 24<br />

4. evropuli socialuri dialogi<br />

evropuli socialuri dialogi gaTvaliswinebulia evrogaerTianebis Seqmnis xelSekrulebiT<br />

(138-e da 139-e muxlebi, adrindeli 118a da 118b muxlebi) da romelsac mxari<br />

dauWira evrokomisiam rogorc ukeTesi marTvisa da socialuri da ekonomikuri reformebis<br />

xelSewyobis instruments. 25<br />

evropaSi, socialuri dialogi erovnul doneze, moicavs makroekonomikuri politikisa<br />

da Sromis bazris sakiTxebs, agreTve mniSvnelovan reformebs socialuri dacvis<br />

sistemaSi. Sesabamisad, socialuri dialogi aris evropuli socialuri modelis Ziri-<br />

Tadi komponenti. mis am farglebs OSE moicavs SromiTi bazris, xarisxiani Sromisa da<br />

cxovrebis donis SeqmnaSi monawile mxareTa kontribuciebis analizSi. evropis seqtoruli<br />

socialuri dialogis mniSvneloba xazgasmulia evrokomisiis 1998 wlis 20 maisis<br />

gadawyvetilebaSi 98/500/EC _ seqtoruli socialuri dialogis komitetebis Sesaxeb.<br />

swored am konteqstSi aRniSnuli iyo, rom OSE ramdenime kvlevasa da samuSaos atarebs<br />

evrokomisiisa da sacxovrebeli da SromiTi pirobebis gaumjobesebis evropuli fondisaTvis.<br />

26<br />

1992 wlidan dawyebuli, socialur dialogs prioritetuli adgili eniWeba evrokav-<br />

Siris gancxadebebSi socialur politikasTan dakavSirebiT da Camoyalibebulia rogorc<br />

`evropuli socialuri modeli~. magaliTad, masSi gacxadebulia, rom socialuri<br />

124


dialogi aris: `evropuli socialuri modelis centrSi~ `ekonomikuri da socialuri<br />

reformebis mamoZravebeli Zala~. ramdenadac `gafarToebuli kavSiris ukeT marTva<br />

efuZneba yvela daintersebuli mxaris CarTvas gadawyvetilebaTa miRebis procesSi~,<br />

Tu gadavxedavT socialuri dialogis dRemde miRebul Sedegebs, miRweuli da ganxorcielebuli<br />

SeTanxmebebis pirobebs, aseTi moTxovnebi ar gaxlavT mkafiod dasabuTebuli.<br />

1992 wlis Semdgom periodSi miRweuli iqna mcire raodenobis dargTaSorisi<br />

SeTanxmeba socialuri partniorebis mier da arc erTi maTgani ar yofila mniSvnelovani<br />

TavianTi pirobebiT. 27 es, savaraudod, is SemTxvevaa, rodesac aSkarad Cans Seusabamoba<br />

socialur dialogTan dakavSirebiT evrokavSiris moTxovnebsa da realurad miRweul<br />

Sedegebs Soris, nawilobriv albaT im gaugebrobebis gamo, rac moqmed praqtikaSi gvxvdeba:<br />

ra aris es _ koleqtiuri garigeba, korporatiulobis forma Tu kanonSemoqmedebiTi<br />

saqmianobis meTodi? 1998 wels, roca ECJ-m gamoiyena Tavisi uflebamosileba, raTa<br />

gadaewyvita mxareTa `warmomadgenlobis~ sakiTxi socialuri dialogis Sesaxeb SeTanxmebaSi,<br />

braian berkusonma gaakritika sasamarTlo imisaTvis, rom man saTanado yuradReba<br />

ar miaqcia im faqts, rom socialuri dialogis konceptualuri fesvebi, principSi, napovni<br />

unda yofiliyo sawarmoo urTierTobebSi. 28 aanalizebda ra, socialur dialogs<br />

rogorc koleqtiuri garigebis tips, sasamarTlos unda eRiarebina, rom aseTi sakiTxebi<br />

TviTon mxareebs unda gadaewyvitaT. socialuri dialogis, rogorc koleqtiuri Se-<br />

Tanxmebis erT-erTi tipis arsis gasacnobiereblad rogorc amas berkusoni gvTavazobs,<br />

aucilebelia gamovlindes masTan dakavSirebuli seriozuli naklovanebebi. 29 es aris<br />

`koleqtiuri garigeba~, sadac momlaparakebeli mxareebi ganicdian damoukideblobis<br />

naklebobas, raTa gadawyviton mTeli rigi sakvanZo sakiTxebi _ maTi partniorebis identuroba,<br />

molaparakebebis sagani; `koleqtiuri garigeba~, sadac evrokomisia TavisTvis<br />

iTxovda uflebas, rom `Seafasos~ koleqtiuri SeTanxmebebis xarisxi; `koleqtiuri<br />

garigeba~, romelsac ara aqvs ufleba mimarTos sawarmoo zomebs. koleqtiuri dialogis,<br />

rogorc koleqtiuri garigebis am seriozuli naklovanebebis fonze, argumentad motanili<br />

iyo is, rom praqtikaSi SesaZloa ukeT gaverkveT diskusiebis tipebSi, rom diskusiebi<br />

da ara garigebebi uwyobs xels sawarmoo aqciebis warmoSobis safrTxes, radgan<br />

es aris yvelasaTvis misaRebi gadawyvetis saSualeba da ara is, rom urTierTsapirispiro<br />

interesebis mqone mxareebma CaquCebis braxuniT gamosZalon erTmaneTs kompromisebi. 30<br />

komisiam swored es mimarTuleba miiRo gasaanalizeblad da ganmarta socialuri dialogi<br />

rogorc Seuqcevadi procesi, romlis monawileebic erTmaneTs acnoben TavianT<br />

ganzraxulobebsa da SesaZleblobebs, amuSaveben erTmaneTisadmi warsadgen informacias,<br />

azusteben da ganmartaven TavianT varaudebsa da molodinebs. es araa igive,<br />

rac garigeba, magram qmnis molaparakebis ufro efeqtian saSualebas gansaxilveli faqtebis,<br />

problemebisa da maTi SesaZlo gadawyvetebis erTmaneTisagan gamocalkevebiT,<br />

xarjebisa da sargeblis dayofiT. 31<br />

evropuli socialuri modelis legitimurobas safuZveli Cauyara evrokomisiis<br />

adrindelma SeTanxmebam, evrokavSiris qartiam fundamenturi uflebebis Sesaxeb da evropulma<br />

SromiTma kanonmdeblobam. SeTanxmeba yovelmxriv aRiarebs socialuri dialogisa<br />

da socialuri partniorebis rols Tavis 152-e muxliT, romelSic aRniSnulia, rom<br />

125


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

`kavSiri aRiarebs da mxars uWers socialuri partniorebis rols Tavis doneze, nacionaluri<br />

sistemebis mravalferovnebis gaTvaliswinebiT. igi xels uwyobs dialogs socialur<br />

partniorebs Soris, pativs scems maT avtonomiurobas~. TFEU 154-155 muxlebSi<br />

aseve, Seicavs evropuli socialuri dialogis samarTlebriv CarCoebs. evrokavSiris<br />

qartia dasaqmebis Sesaxeb, gvTavazobs `koordinaciis Ria meTods~ dasaqmebis evropuli<br />

strategiisaTvis (TFEU-is 145-150 muxlebi) romelsac amJamad samarTlebrivi Zala mieca<br />

evrokavSiris dafuZnebis SeTanxmebis 6(1) muxliT (TEU gansazRvravs asociaciis fundamentur<br />

uflebebs, informaciasa da konsultaciebs, koleqtiur garigebebsa da moqmedebebs,<br />

adgens socialuri partniorebis rols evrokavSiris socialur politikaSi,<br />

da koleqtiuri molaparakebebisa da moqmedebebis legitimurobas, agreTve informaciasa<br />

da konsultaciebs sawarmos doneze). evropis SromiTma samarTalma gansazRvra<br />

sainformacio da sakonsultacio uflebebis zogadi farglebi evrokavSiris wevr saxelmwifoebSi<br />

da warmogvidgina evropuli socialuri modelis arsebiTi masStabebi (evrosabWos<br />

direqtivebi 94/95 da 2009/38). evrokavSiris CarTulobis miswrafeba kidev erTxelaa<br />

xazgasmuli evropul platformaSi siRaribisa da socialuri gariyulobis winaaRmdeg,<br />

romelic warmoadgens evropis 2020 wlis strategiis nawils, sadac aRniSnulia,<br />

rom socialuri uTanasworobis damarcxeba, socialuri samarTlianoba da fundamenturi<br />

uflebebi ukve didi xania rac evrokavSiris ZiriTadi mizania, romelic efuZneba<br />

adamianis Rirsebisa da solidarobis faseulobebis pativiscemas. evropuli socialuri<br />

modeli aseve, xasiaTdeba koleqtiuri xelSekrulebebis maRali doniT. komisiis 2010<br />

wlis angariSSi evropis qveynebSi sawarmoo urTierTobebis Sesaxeb, aRniSnulia, rom<br />

nebayoflobiTi koleqtiuri garigebebi ZiriTad rols asrulebs sawarmoo urTier-<br />

TobebSi da warmoadgens socialuri partniorobis ganmsazRvrel elements rogorc<br />

evrokavSirSi, ise mis farglebs gareT. TumcaRa, evrokomisiis angariSis Tanaxmad, koleqtiuri<br />

garigebebis rolis, farglebisa da efeqtianobis mxriv, didi gansxvavebebi<br />

arsebobs evrokavSiris sxvadasxva qveynebSi. 32<br />

evropuli socialuri dialogi arsebobs TviT evrokavSiris marTvis birTvSi. igi<br />

saSualebas aZlevs evropel socialur partniorebs, rom mniSvnelovani wvlili Seitanon<br />

evropuli socialuri st<strong>and</strong>artebis dadgenaSi. evropuli socialuri dialogi Setanilia<br />

evropul SeTanxmebebSi da warmoadgens evropuli socialuri modelis erT-erT<br />

ZiriTad elements. evropuli socialuri dialogi erTi magidis garSemo uyris Tavs<br />

profkavSirebisa da damqiravebelTa organizaciebis warmomadgenlebs, ayalibebs diskusiebis,<br />

molaparakebebisa da erToblivi saqmianobebis CarCoebs, evropeli socialuri<br />

partniorebisaTvis. evropel socialur partniorebs Soris dialogi arsebobs rogorc<br />

dargTaSoris, ise dargobriv doneebze. dargTaSorisi dialogis monawileebi arian<br />

ETUC, BUSINESSEUROPE (damqiraveblebi kerZo seqtorSi) / UEAPME (mcire da saSualo<br />

biznesi) da CEEP (saxelmwifo damqiraveblebi), romlebsac dadebuli aqvT erTmaneTTan<br />

mTeli rigi CarCo-xelSekrulebebi: mSoblebis Svebulebis Sesaxeb (1996 weli da misi<br />

2008 wlis redaqcia), arasruli droiT dasaqmebis Sesaxeb (1997 w.) da fiqsirebul-vadiani<br />

kontraqtebis Sesaxeb (1999 w.). es xelSekrulebebi ratificirebulia ministrTa sabWos<br />

mier da dReisaTvis ukve evropuli kanonmdeblobis Semadgenel nawils warmoadgenen:<br />

126


2009 wlis maisSi, evropelma socialurma partniorebma miiRes TavianTi samuSao programis<br />

mesame memor<strong>and</strong>umi 2010 wlamde vadiT, sadac identificirebulia maTi erToblivi<br />

saqmianobebis sferoebi. socialuri dialogi agreTve, warmoebs sxvadasxva sawarmoo<br />

seqtorebSi, rasac profkavSirebis mxridan koordinacias uweven evropis sawarmoo<br />

federaciebi. es aris erT-erTi mniSvnelovani instrumenti evropul doneze warmoebis<br />

specifikuri sakiTxebis gadasawyvetad. dargobrivi (seqtoruli) socialuri dialogis<br />

komitetebi, CarTulni arian, magaliTad, treningebis mowyobis, samuSao droisa da<br />

pirobebis, j<strong>and</strong>acvisa da usafrTxoebis, mdgradi ganviTarebis, muSaTa Tavisufali gadaadgilebis<br />

sakiTxebSi. 33<br />

evrosabWo _ mxars uWers socialur dialogs evropis profkavSirebisa da damqiravebelTa<br />

organizaciebis _ socialuri partniorebis monawileobiT. evropul doneze<br />

socialurma partniorebma sakmaod gazardes im avtonomiuri xelSekrulebebis ricxvi,<br />

romlebsac isini Tavad axorcieleben, sxvebi ki, transformirebulia kanonmdeblobaSi.<br />

evropuli socialuri dialogi exeba diskusiebs, molaparakebebsa da erTobliv aqtivobebs<br />

warmoebis ori mxaris warmomadgenlebs (damqiraveblebi da muSebi) Soris. dialogi<br />

tardeba ori ZiriTadi formiT _ sammxriv dialogSi monawileoben sazogadoebriobis<br />

warmomadgenlebi, ormxrivi dialogi ki, tardeba evropel damqiraveblebsa da<br />

profkavSirul organizaciebs Soris. ormxrivi dialogi tardeba sawarmoTaSoris doneze<br />

da seqtoruli socialuri dialogis komitetebis farglebSi. maTi warmomadgenlobis<br />

Sedegad, evropel socialur partniorebs ufleba aqvT miiRon konsultaciebi<br />

komisiisagan da SeuZliaT miiRon molaparakebebis gamarTvis gadawyvetileba xelSekrulebebTan<br />

dakavSirebiT. socialuri dialogis institucionaluri bazisi warmodgenilia<br />

evrogaerTianebis SeTanxmebaSi. evropuli socialuri dialogis Sedegad, evropeli<br />

socialuri partniorebis mier SemuSavebulia 300-ze meti erToblivi dokumenti,<br />

romlebic Setanilia monacemTa bazaSi. 34<br />

socialuri dacva da socialuri CarTuloba _ esaa is prioriteti, rasac evrokavSiri<br />

koordinacias uwevs, mxars uWers siRaribisa da socialuri uTanasworobis damarcxebas.<br />

sxvadasxva qveynebis mTavrobebi TavianTi saxelmwifoebrivi gegmebis Suqze axdenen saerTo<br />

miznebis interpretacias, romlebic nacionaluri strategiuli angariSebis saxiT<br />

waredgineba evrokavSirs. am angariSebs TavianTi erToblivi daskvniT afaseben evrokomisia<br />

da evrosabWo. es angariSebi asaxaven, Tu evrokavSiris donis romeli iniciativebi<br />

iqna ganxorcielebuli ama Tu im qveyanaSi. evrokomisia aseve, muSaobs qveynebSi, romlebsac<br />

gakeTebuli aqvT evrogaerTianebaSi gawevrianebis ganacxadebi, raTa daexmaron<br />

aseT qveynebs socialuri sistemebis reformebSi. am saqmianobis prioritetebi<br />

mocemulia `erToblivi CarTulobis memor<strong>and</strong>umSi.~ 35<br />

socialuri dialogis evropis seqtorulma komitetma `droebiTi saagento samuSaos~<br />

formatSi 2011-2012ww. dasaxa nacionaluri socialuri dialogis xelSewyobis samuSao<br />

programa _ evropeli socialuri partniorebi iTvaliswineben Semdegs:<br />

a. erTi an ori Sexvedris mowyoba `mrgvali magidis~ formatSi, evrokavSiris wevrobis<br />

k<strong>and</strong>idat romelime qveynebSi, Sesabamisi qveynebis socialuri partniorebis koordinaciiT.<br />

aseTi `mrgvali magidebi~ organizebuli iqneba TAIEX/evrokomisiasTan<br />

127


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

koordinaciiT da miznad isaxavs nacionaluri socialuri dialogis inicirebas da/<br />

an gaumjobesebas seqtorSi da evropuli socialuri dialogis, rogorc socialuri<br />

komunikaciis nawilis xelSewyobas.<br />

b. socialuri dialogis seqtoruli komitetis TiToeuli Sexvedris gamoyeneba UNIevropisa<br />

da Eurociett-is afilirebuli wevrebisagan angariSebis misaRebad nacionaluri<br />

socialur dialogis uaxlesi movlenebis Sesaxeb.<br />

g. UNI-evropisa da Eurociett-is wevrebis erToblivi prezentaciebi TavianTi koleqtiuri<br />

SromiTi xelSekrulebebis Sesaxeb. pirvel aseT prezentaciebs gaakeTeben socialuri<br />

partniorebi italiidan, hol<strong>and</strong>iidan, belgiidan, safrangeTidan, SvedeTidan da germaniidan,<br />

aseve, sxva qveynebidan, romlebic isurveben erTobliv prezentaciaSi monawileobas.<br />

36<br />

5. socialuri dialogis prioritetuli sakiTxebi<br />

2004 wlis ianvarSi, EPSU-sa da evropis municipalitetebisa da regionebis sabWos<br />

damsaqmebelTa platformas (CEMP-EP) Soris Seiqmna seqtoruli socialuri dialogis<br />

komiteti adgilobriv da regionul mmarTvelobasTan. amJamad, komiteti muSaobs Tavis<br />

meoTxe samuSao programaze, romelic 2011-2013 wlebzea gaTvlili da romelic damtkicda<br />

2010 wlis dekemberSi gamarTul plenarul sxdomaze. am samuSao programiT gansazRvrulia<br />

Semdegi prioritetebi: damsaqmeblebisa da dasaqmebulTa gaerTianebas/profkav-<br />

Sirebis warmomadgenloba adgilobrivi da regionuli mmarTvelobis seqtorSi, socialur<br />

dialogSi diskusiebis mowyoba da erToblivi SeTanxmebebis miRweva saerTo interesebis<br />

sakiTxebze; da evropuli socialuri dialogis gaZliereba adgilobrivi da regionuli<br />

mmarTvelobis seqtorSi lisabonis SeTanxmebiT miRebuli adgilobrivi da regionuli<br />

avtonomiis zogadi principebis aRiarebiT, Semdeg sakiTxebze: saqmianobebis<br />

organizeba wevri qveynebisa da wevrobis k<strong>and</strong>idatebis adgilobrivi da regionuli<br />

mmarTvelobis seqtorSi socialuri dialogis SenarCunebisa da ganmtkicebis mizniT,<br />

damsaqmebelTa da profkavSirul organizaciebs Soris; adgilobrivi da regionuli<br />

mmarTvelobis sazogadoebrivi momsaxurebis xarisxis amaRlebis xelSewyoba socialur<br />

da garemosdacviT Rirebulebebze pasuxismgeblobisa da SromiTi bazris sakiTxebze<br />

informaciis gacvlis angariSvaldebulebis safuZvelze, interesebisa da saukeTeso<br />

praqtikis realizebis xelSewyoba adgilobrivi da regionuli mmarTvelobis farglebSi;<br />

komisiis, parlamentisa da sabWos konsultaciebis gaTvaliswineba, aqtiurobis gamovlena<br />

da zemoqmedeba sakanonmdeblo politikaze dasaqmebis, treningebis, socialuri<br />

dacvis, SromiTi kodeqsis, j<strong>and</strong>acvisa da usafrTxoebis sakiTxebSi; molaparakebebi da<br />

poziciebis SeTanxmeba politikis sakiTxebze evropul doneze, evropul institutebTan<br />

dialogis mizniT. 37<br />

evropis liderebis moxsenebaSi gaiJRera im garemoebebma, rom evropa mkacri demografiuli<br />

cvlilebebis winaSe dgas rogorc Sobadobis, ise sicocxlis xangrZlivobis<br />

128


TvalsazrisiT. LRG-s farglebSi, ZiriTad mizans warmoadgens im gamowvevebis prognozireba,<br />

romlebic did zegavlenas moaxdenen dasaqmebasa da samuSaoze. arsebuli SromiTi<br />

resursebis unarebis adaptirebis sakiTxi samuSaosTan dakavSirebul sxvadasxva<br />

cvlilebebTan da dasaqmebis maRali xarisxis uzrunvelyofa SromiT bazarze axalgazrdobis<br />

CarTvis axal, inovaciur gzebTan erTad, kvlavac ZiriTad sakiTxad rCeba.<br />

socialuri partniorebis mier Sexvedrebze, sadac diskusiebi mimdinareobs socialuri<br />

dialogis sakiTxebze, romelic warmoadgines sazogadoebrivi momsaxurebis RonisZiebebze<br />

zemoqmedebis mqone problemebisa da maTi Sedegebis erTobliv analizs,<br />

mxareTa mier didi SeSfoTeba gamoixata arsebuli problemebis gamo, mesame mxaris mier<br />

darRvevebis mzardi tendencia saswrafo reagirebas saWiroebs. mesame mxaris darRvevebis<br />

winaaRmdeg multi-seqtoruli saxelmZRvanelo instruqciebis Sesaxeb evropeli<br />

socialuri partnioris proeqtisadmi miZRvnili bolo mesame seminaris Semdeg, EPSU<br />

mouwodebs Sesabamis monawileebs, rom ufro meti imuSaon am tendenciis SesaCereblad<br />

samuSao adgilebze da am Seurigebeli fenomenis sabolood aRmosafxvrelad. EPSU[1]<br />

da sxva monawileebi xazgasmiT aRniSnaven, rom am fenomenis arseboba absoluturad<br />

miuRebelia. 38 dReisaTvis, evropis sxvadasxva qveynebSi sxvadasxva tipis socialuri dialogi<br />

moqmedebs. 39 evrokomisiis bolo angariSi evropaSi sawarmoo urTierTobebis<br />

Sesaxeb, upiratesobas aniWebs iseT socialur dialogs, romelsac SeuZlia Seasustos<br />

amJamindeli finansuri krizisiT gamowveuli negatiuri efeqtebi. 40 am angariSSi aRniSnulia,<br />

rom evrokavSiris wevri is qveynebi, sadac socialuri partnioroba yvelaze mtkicea,<br />

sxvebze meti warmatebiT gadalaxaven kriziss.<br />

evropis qveynis warmomadgenlebi mividnen konkretul daskvnamde, _ umetes ganviTarebad<br />

qveynebSi mmarTvelobis saerTo gaumjobesebis Sedegad. socialuri dialogis<br />

pirobebi mniSvnelovnad gaumjobesda. bolo 20 wlis periodSi yvelaze didi gamowveva,<br />

romlis pirispirac dRes socialuri dialogi dgas, aris is, Tu rogor SeZlebs igi<br />

gaumklavdes `araformalur~, `araorganizebul~ seqtorebs, romlebic ganviTarebad<br />

qveynebSi, moicaven samuSao Zalis 60%-dan 90%-mde da xSirad, magram ara yovelTvis,<br />

moqmedeben profkavSirebisa da damsaqmebelTa asociaciebis gverdis avliT. 41<br />

evropeli liderebis konferenciaze (ECPR) gamosvlisas aRiniSna, rom `Teoriul<br />

nawilSi Cven xazi gavusviT sam ZiriTad faqtors, raTa Segvefasebina roli, rasac socialuri<br />

dialogi asrulebs sami sxvadasxva ganzomilebis reJimSi, marTalia, igi gaumjobesebas<br />

saWiroebs, kerZod, _ struqturuli TvalsazrisiT, Tumca SesaZlebelia gamovyoT<br />

sami ZiriTadi principi.~ romelic mocemuli cxril #1-Si.<br />

cxrili #1<br />

ekonomikuri da<br />

socialuri uflebebi<br />

instituciuri<br />

farglebi<br />

sajaro politikis<br />

efeqtianoba<br />

igi warmoadgens<br />

socialuri da<br />

ekonomikuri uflebebis<br />

mas aqvs dadebiTi<br />

zemoqmedeba sajaro<br />

politikaze. _ Tu<br />

igi aZlierebs<br />

institutebis<br />

angariSvaldebulebas<br />

129


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

ekonomikuri da<br />

socialuri uflebebi<br />

uzrunvelyofis<br />

indikators<br />

warmomadgenlobiTi,<br />

damoukidebeli da<br />

efeqtiani dasaqmebulTa<br />

gaerTianebebisa Tu<br />

institutebis<br />

meSveobiT. - igi aris<br />

socialuri da<br />

ekonomikuri uflebebis<br />

uzrunvelyofis<br />

indikatori (morlino,<br />

2009; li, 2010).<br />

instituciuri<br />

farglebi<br />

socialuri dialogi<br />

pasuxobs monawileTa<br />

damoukideblobis,<br />

warmomadgenlobiT,<br />

efeqtianobisa da<br />

TanamSromlobis<br />

kriteriumebs (meil<strong>and</strong>i<br />

da du, 2004), maSin<br />

SeiZleba vivaraudoT,<br />

rom mas dadebiTi<br />

efeqti eqneba sajaro<br />

politikaze (grosi,<br />

2010), dialogis<br />

procesis formirebisa<br />

da ganxorcielebisas.<br />

sajaro politikis<br />

efeqtianoba<br />

mTavrobis saqmianobebze<br />

kontrolis meSveobiT. _<br />

igi iTvaliswinebs<br />

socialuri moTamaSeebis<br />

erTianobas<br />

aRmasrulebeli<br />

gadawyvetilebebis<br />

miRebisas. es aris<br />

kontrolis forma da<br />

miuxedavad imisa, rom<br />

mas mxolod<br />

araformaluri da<br />

sakonsultacio funqcia<br />

aqvs samTavrobo<br />

saqmianobebze<br />

reagirebisaTvis, igi<br />

aZlierebs institutebis<br />

angariSvaldebulebas<br />

(Smiteri, 2005).<br />

sabolood, socialuri dialogi mniSvnelovan rols asrulebs demokratiul marTvaSi<br />

da zogadad, demokratiul sistemaSi ZiriTadad, sami ganzomilebiT: ekonomikuri<br />

da socialuri uflebebi da aqedan gamomdinare _ Tanasworuflebianoba; instituciuri<br />

farglebi da sajaro politikis efeqtianoba da amdenad _ kanonis uzenaesoba; da instituciuri<br />

kontroli da Semdeg _ institutebsSorisi angariSvaldebuleba (daiamondi<br />

da morlino, 2004; morlino, 2009). 42<br />

SemuSavebuli iqna rekomendaciebi evropuli qveynebisaTvis _ Tu rogor gaumjobesdes<br />

moqalaqeTa yoveldRiuri cxovrebiseuli Tu samuSao pirobebi socialuri<br />

dialogis farglebSi da mis gareT. rekomendaciebi gankuTvnilia erovnuli mTavrobisadmi:<br />

koleqtiuri SeTanxmebebis, rogorc: 1. dasaqmebuli pirebisaTvis karieraSi winsvlis,<br />

Sromis anazRaurebis, usafrTxoebis Tanaswori pirobebis garantirebis; 2. diskriminaciis<br />

daZlevis; 3. samoqalaqo sazogadoebis sruli monawileobisa da CarTulobis;<br />

4. inteleqtualuri ganaTlebis xelSewyobis instrumentis rolis gaZliereba.<br />

profkavSirebis, rogorc socialuri partnioris SesaZleblobebis ganmtkiceba, rac<br />

maT saSualebas miscems efeqtianad moamzadon/miiRon informacia, Seajeron sxva-<br />

130


dasxva profkavSirebis poziciebi, miawodon informacia TavianT wevrebs da moamzadon<br />

isini, raTa daicvan TavianTi uflebebi.<br />

dasaqmebulTa monawileobis intensifikacia da gaumjobeseba ekonomikuri sakiTxebis<br />

ganxilvebSi da ara mxolod informirebulobis amaRlebis gziT, aramed sakonsultacio<br />

da gadawyvetilebebis miRebis uflebebiT, yvela doneze (kompaniiis, qveynis,<br />

evropul, saerTaSoriso doneebze).<br />

socialuri pasuxismgeblobisa da angariSgebis samarTlebrivi sistemis Seqmna sawarmoo<br />

da qvekontraqtirebis rgolebSi.<br />

sanqciebis gamoyeneba da gaZliereba im damsaqmebelTa winaaRmdeg, romlebic ar scemen<br />

pativs dasaqmebulTa uflebebs.<br />

dainteresebul mxareTa midgomis xelSewyoba, romelic aseve gulisxmobs, rom arasam-<br />

Tavrobo organizaciebs, romlebic warmoadgenen sazogadoebis yvelaze mowyvlad<br />

seqtorebs, sruli mxardaWera hqondeT sazogadoebriv CarTulobasa da monawileobaSi<br />

SromiTi bazris sakiTxebSi.<br />

socialuri kanonmdeblobis reformireba, socialuri SeRavaTebis gafarToeba da<br />

profesiuli momzadebis donis amaRleba;<br />

meti resursebis mozidva RonisZiebebSi, romlebic xels Seuwyoben dasaqmebulTa<br />

damagrebas samuSao adgilebze da uzrunvelyofen maT mudmiv swavlebas.<br />

Sekrebebisa da koleqtiuri SeTanxmebebis, maT Soris, gaficvebis Sesaxeb ILO-s 87 da<br />

98 konvenciebis yovelmxrivi dacva.<br />

kerZo damqiravebeli saagentoebis Sesaxeb ILO-s 181 konvenciis ratificireba;<br />

gaficvebis wesebis SemoReba damqiravebeli saagentoebis kontrolisa da saqmianobis<br />

gaumjobesebisaTvis. 43<br />

Sesabamisi wevrebisagan miRebuli kontribuciebis safuZvelze, evropeli socialuri<br />

partniorebi iTvaliswineben, rom UNI-evropa da Eurociett gaagrZeleben saukeTesod aRiarebuli<br />

praqtikisa da RonisZiebebis gacnobasa da monacemTa Segrovebas diskriminaciis<br />

winaaRmdeg brZolis sakiTxebSi da SeimuSaveben yvelasaTvis Tanabari SesaZleblobebis<br />

uzrunvelyofis RonisZiebebs. es samuSao, konkretulad, koncentrirebli iqneba: a) Sromis<br />

bazris diversifikaciaze; b) droebiTi saagento saqmianobiT dakavebuli pirebisaTvis<br />

kreditebis xelmisawvdomobasa da sacxovrebeli pirobebis Seqmnaze; g) droebiTi<br />

saagento saqmianobiT dakavebuli pirebisaTvis j<strong>and</strong>acvis yovelmxriv xelmisawvdomobaze<br />

da sapensio sqemebze. yovelive amis safuZvelze, gamoqveyndeba informacia arsebuli<br />

saukeTeso praqtikebis Sesaxeb. 44<br />

131


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

bibliografia:<br />

1. marina musxeliSvili, socialuri dialogi saqarTveloSi, Tbilisi,<br />

2011;<br />

2. Junko Ishikawa. Key Features of National Social Dialogue: A Social Dialogue<br />

Resource Book. Geneva, International Labour Offi ce, 2003;<br />

3. Social Dialogue in Developing Countries, A Desk Study, prepared for Norad,<br />

March 2011;<br />

4. E.M.Br<strong>and</strong>olini et al, “Europe as our common future: the European welfare<br />

model”, INPDAP, Rome 2007;<br />

5. R. Thamarajakshi,Overview. Best practices in social dialogue. Role of social<br />

dialogue;<br />

6. European Commission Communication on the European Social Dialogue,<br />

COM(2002) 341;<br />

7. Habermas <strong>and</strong> the European Social Dialogue: Deliberative Democracy as<br />

Industrial Democracy? Ruth Dukes* <strong>and</strong> Emilios Christodoulidis;<br />

8. A. Sivananthiran; C.S. Venkata Ratnam Edited by. Best practices in social<br />

dialogue. Role of social dialogue;<br />

9. Social Dialogue. ILO. http://www.ilo.org/public/english/dialogue/themes/sd.htm<br />

10. Adalberto Cardoso, “Industrial Relations, Social Dialogue <strong>and</strong> Employment in<br />

Argentina, Brazil <strong>and</strong> Mexico”, ILO, Geneva, 2004;<br />

11. HLF4 KNOWLEDGE AND INNOVATION SPACE _ Social Dialogue in East<br />

Africa;<br />

12. Country Reports on Human Rights Practices 2010, U.S. Department of State.<br />

http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/index.htm.<br />

13. A Dufresne, C.Degryse <strong>and</strong> P.Pochet (eds), “The European Sectoral Social<br />

Dialogue, actors, developments <strong>and</strong>;<br />

14. challenges”, Brussels, 2006;<br />

15. S Clauewaert, ‘2011: 20 Years of European Interprofessional Social Dialogue:<br />

Achievements <strong>and</strong> Prospects’ (2011) 17 Transfer 169-79;<br />

16. UEAPME v Council of the European Union Case T-135/96; discussed in B<br />

Bercusson, ‘Democratic Legitimacy <strong>and</strong> European Labour <strong>Law</strong>’ (1999) 28<br />

Industrial <strong>Law</strong> Journal 153;<br />

17. A Lo Faro, Regulating Social Europe: Reality <strong>and</strong> Myth of Collective Bargaining<br />

in the EC Legal Order (Hart2000);<br />

18. C Barnard, ‘The Social Partners <strong>and</strong> the Governance Agenda’ (2002) 8 European<br />

<strong>Law</strong> Journal 80-101; Oliver Gerstenberg <strong>and</strong> Charles F. Sabel: ‘Directly-<br />

Deliberative Polyarchy: An Institutional Ideal for Europe?’ in C Joerges (ed)<br />

Good Governance in Europe’s Integrated Market (Oxford University Press 2002);<br />

J Bohman <strong>and</strong> W Rehg (eds), Deliberative Democracy: Essays on Reason <strong>and</strong><br />

Politics (MIT Press 1997);<br />

19. European Commission DG for Employment <strong>and</strong> Social Affairs, Report of the<br />

High Level Group on Industrial Relations <strong>and</strong> Change in the EU (European<br />

Communities, January 2002), 25;<br />

20. European Sectoral Social Dialogue Committee on “Temporary Agency Work”<br />

Work Program 2011 – 2012;<br />

21. European social model http://www.eurofound.europa.eu/areas/industrialrelations/<br />

dictionary/definitions/EUROPEANSOCIALMODEL.htm<br />

22. P.C.Schmitter, “Reflections on where the theory of neocorporatism has gone <strong>and</strong><br />

where the praxis of neocorporatism may be going”. In G.Lehmbruch <strong>and</strong><br />

P.C.Schmitter (eds.), Patterns of a corporatist policymaking, London 1982.;<br />

132


23. European Commission (EC), “Industrial Relations in Europe 2010”. Brussels,<br />

October 2010;<br />

24. Social Dialogue in Developing Countries, A Desk Study, prepared for Norad,<br />

March 2011;<br />

25. Slavina Spasova _ Luca Tomini Phd _ Centre d’Etude de la Vie Politique _<br />

Université Libre de Bruxelles. Democratisation Through Social Dialogue? The<br />

Influence of EU’s Social Dialogue Norms on the Role of the Social Partners in<br />

the National Council for Tripartite Negotiation. Paper presentend at the ECPR<br />

Graduate Conference, Dublin 1-3 september 2010;<br />

26. Social dialogue: a tool to promote <strong>and</strong> defend decent work <strong>and</strong> quality jobs in<br />

Europe-RECOMMENDATIONS FOR NATIONAL AND EUROPEAN STAKE-<br />

HOLDERS.<br />

normatiuli masala:<br />

27. konvencia _ koleqtiuri molaparakebebis organizebisa da<br />

gamarTvaze uflebaTa principebis gamoyenebis Sesaxeb;<br />

28. evropis socialuri qartia;<br />

29. konvencia _ asociaciebisa da koleqtiuri garigebebis<br />

Tavisuflebis Sesaxeb.<br />

internetmasala:<br />

30. http://www.ilo.org/public/english/dialogue/<br />

31. http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/decent-work-agenda/social-dialogue/lang—<br />

en/index.htm.<br />

32. http://www.etuc.org/a/104<br />

33. http://europa.eu/legislation_summaries/employment_<strong>and</strong>_social_policy/<br />

social_dialogue/index_en.htm<br />

34. http://en.wikipedia.org/wiki/Social_dialogue<br />

35. http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/decent-work-agenda/social-dialogue/lang—<br />

en/index.htm<br />

36. http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/index.htm/<br />

37. http://en.wikipedia.org/wiki/Social_dialogue<br />

38. http://www.ose.be/EN/research_topics/social_dialogue.htm<br />

39. http://www.eurofound.europa.eu/areas/industrialrelations/dictionary/definitions/<br />

EUROPEANSOCIALMODEL.htm<br />

40. http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=329&langId=en<br />

41. http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=750<br />

42. http://www.etuc.org/r/59<br />

43. http://www.epsu.org/r/73<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

http://www.ilo.org/public/english/dialogue/<br />

2<br />

Junko Ishikawa. Key Features of National Social Dialogue: A Social Dialogue<br />

Resource Book. Geneva, International Labour Offi ce, 2003.<br />

3<br />

http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/decent-work-agenda/social-dialogue/lang—<br />

en/index.htm<br />

133


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

4<br />

http://www.etuc.org/a/104<br />

5<br />

Social Dialogue in Developing Countries, A Desk Study, prepared for Norad,<br />

March 2011. P. 2.<br />

6<br />

A Dufresne, C.Degryse <strong>and</strong> P.Pochet (eds), “The European Sectoral Social<br />

Dialogue, actors, developments <strong>and</strong> challenges“, Brussels, 2006.<br />

7<br />

E.M.Br<strong>and</strong>olini et al, “Europe as our common future: the European welfare<br />

model“, INPDAP, Rome 2007.<br />

8<br />

R. Thamarajakshi, Overview. Best practices in social dialogue. Role of social<br />

dialogue.<br />

9<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Social_dialogue<br />

10<br />

http://europa.eu/legislation_summaries/employment_<strong>and</strong>_social_policy/<br />

social_dialogue/index_en.htm<br />

11<br />

marina musxeliSvili, socialuri dialogi saqarTveloSi, Tbilisi,<br />

2011, gv. 7.<br />

12<br />

R. Thamarajakshi,Overview. Best practices in social dialogue. Role of social<br />

dialogue.<br />

13<br />

http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/decent-work-agenda/social-dialogue/lang—<br />

en/index.htm<br />

14<br />

European Commission Communication on the European Social Dialogue,<br />

COM(2002) 341.<br />

15<br />

Habermas <strong>and</strong> the European Social Dialogue: Deliberative Democracy as<br />

Industrial Democracy? Ruth Dukes* <strong>and</strong> Emilios Christodoulidis.<br />

16<br />

A. Sivananthiran; C.S. Venkata Ratnam Edited by. Best practices in social<br />

dialogue. Role of social dialogue.<br />

17<br />

Social Dialogue. ILO. http://www.ilo.org/public/english/dialogue/themes/sd.htm<br />

18<br />

marina musxeliSvili, socialuri dialogi saqarTveloSi, Tbilisi,<br />

2011, gv. 2.<br />

19<br />

A. Sivananthiran; C.S. Venkata Ratnam Edited by. Best practices in social<br />

dialogue. Role of social dialogue.<br />

20<br />

A. Sivananthiran; C.S. Venkata Ratnam Edited by. Best practices in social<br />

dialogue. Role of social dialogue.<br />

21<br />

Adalberto Cardoso, “Industrial Relations, Social Dialogue <strong>and</strong> Employment in<br />

Argentina, Brazil <strong>and</strong> Mexico“, ILO, Geneva, 2004.<br />

22<br />

Social Dialogue in Developing Countries, A Desk Study, prepared for Norad,<br />

March 2011. P.43.<br />

23<br />

HLF4 KNOWLEDGE AND INNOVATION SPACE _ Social Dialogue in East<br />

Africa<br />

24<br />

Country Reports on Human Rights Practices 2010, U.S. Department of State.<br />

http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/index.htm.<br />

25<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Social_dialogue<br />

26<br />

http://www.ose.be/EN/research_topics/social_dialogue.htm<br />

27<br />

S Clauewaert, ‘2011: 20 Years of European Interprofessional Social Dialogue:<br />

Achievements <strong>and</strong> Prospects’ (2011) 17 Transfer 169-79.<br />

28<br />

UEAPME v Council of the European Union Case T-135/96; discussed in B<br />

Bercusson, ‘Democratic Legitimacy <strong>and</strong> European Labour <strong>Law</strong>’ (1999) 28<br />

Industrial <strong>Law</strong> Journal 153.<br />

29<br />

A Lo Faro, Regulating Social Europe: Reality <strong>and</strong> Myth of Collective Bargaining<br />

in the EC Legal Order (Hart2000).<br />

30<br />

C Barnard, ‘The Social Partners <strong>and</strong> the Governance Agenda’ (2002) 8 European<br />

<strong>Law</strong> Journal 80-101; Oliver Gerstenberg <strong>and</strong> Charles F. Sabel: ‘Directly-<br />

134


Deliberative Polyarchy: An Institutional Ideal for Europe?’ in C Joerges (ed)<br />

Good Governance in Europe’s Integrated Market (Oxford University Press 2002);<br />

J Bohman <strong>and</strong> W Rehg (eds), Deliberative Democracy: Essays on Reason <strong>and</strong><br />

Politics (MIT Press 1997).<br />

31<br />

European Commission DG for Employment <strong>and</strong> Social Affairs, Report of the<br />

High Level Group on Industrial Relations <strong>and</strong> Change in the EU (European<br />

Communities, January 2002), 25.<br />

32<br />

European social model http://www.eurofound.europa.eu/areas/industrialrelations/<br />

dictionary/definitions/EUROPEANSOCIALMODEL.htm<br />

33<br />

http://www.etuc.org/r/59<br />

34<br />

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=329&langId=en<br />

35<br />

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=750<br />

36<br />

European Sectoral Social Dialogue Committee on “Temporary Agency Work”<br />

Work Program 2011-2012.<br />

37<br />

http://www.epsu.org/r/73<br />

38<br />

http://www.epsu.org/r/73<br />

39<br />

P.C.Schmitter, “Reflections on where the theory of neocorporatism has gone <strong>and</strong><br />

where the praxis of neocorporatism may be going“. In G.Lehmbruch <strong>and</strong><br />

P.C.Schmitter (eds.), Patterns of a corporatist policymaking, London 1982.<br />

40<br />

European Commission (EC), “Industrial Relations in Europe 2010“. Brussels,<br />

October 2010.<br />

41<br />

Social Dialogue in Developing Countries, A Desk Study, prepared for Norad,<br />

March 2011.<br />

42<br />

Slavina Spasova _ Luca Tomini Phd _ Centre d’Etude de la Vie Politique _<br />

Université Libre de Bruxelles. Democratisation Through Social Dialogue? The<br />

Influence of EU’s Social Dialogue Norms on the Role of the Social Partners in<br />

the National Council for Tripartite Negotiation. Paper presentend at the ECPR<br />

Graduate Conference, Dublin 1-3 september 2010.<br />

43<br />

Social dialogue: a tool to promote <strong>and</strong> defend decent work <strong>and</strong> quality jobs in<br />

Europe-RECOMMENDATIONS FOR NATIONAL AND EUROPEAN STAKE-<br />

HOLDERS.<br />

44<br />

European Sectoral Social Dialogue Committee on “Temporary Agency Work”<br />

Work Program 2011-2012.<br />

135


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

SOCIAL DIALOGUE –<br />

AS BASIS FOR SIGNING<br />

JOINT AGREEMENT<br />

AMIRAN ZENAISHVILI<br />

PHD Student of American – Georgian University<br />

Purpose of the article is to highight role of the collective agreement,its<br />

important role in legal outcome in social dialgue. Social dialogue that is<br />

still in its initial stage, needs to be advanced, from structural point of<br />

view as well as in terms of byletral relations between parties. Collettive<br />

Agreement that is based on the free wills of the parties is reached through<br />

the dialogue, it involves negotiations between the parties, consultations<br />

<strong>and</strong> simple exchange of information between government representtaives,<br />

employers <strong>and</strong> staff, on economic, social <strong>and</strong> political issues, that represent<br />

the sphere of interet for parties.<br />

In the context of labor – social relations, article also refers to interactions<br />

<strong>and</strong> relations between the partners, that improves or strengthens<br />

traditional frames of clasiicalcollectiviveageement <strong>and</strong> role of collective<br />

agreement in labor relations.<br />

Social dialogue, as bases for signing collective agreement, is an<br />

indicator for safeguarding social adn economic rights, if the social dialogue<br />

responds to independence , representation, effectiveness <strong>and</strong><br />

cooperation criteria, we can assume that it might positively effect<br />

foramtion of dialogue process <strong>and</strong> in terms of implemntation, parties<br />

will feel more responsibility <strong>and</strong> similar agreements will be properly<br />

fulfilled. Sharing of responsibility is done through h<strong>and</strong>ling social dialogue.<br />

Social dialgue enables social partners <strong>and</strong> other interested persons<br />

to participate in defining their future. Purpose of this participaiton <strong>and</strong><br />

cooperation is to support reaching an agreement <strong>and</strong> progress in all<br />

aspects of economic <strong>and</strong> social wellfare, social protection, stablity <strong>and</strong><br />

equal rights.<br />

136


Social dialogue, first of all is means for reaching this goal. It represents<br />

an effective tool to deal with collective challanges. This is a forum<br />

that provides opportunity for constructive interventions, reaching<br />

social consesus / compromises between intersted parties.<br />

Successful social dialogue is an indicator for democrativ growth of<br />

civil society, it reduces disgreement between the parties adn increases<br />

economic stability of the country.<br />

Article reviews importantce of European social dialogue, vision of<br />

international organizations <strong>and</strong> international courts regaridng this issue.<br />

Positive sides of the collective agreement shall be highlighted.<br />

137


marTlmsajuleba<br />

N2<br />

da<br />

kanoni<br />

saqarTvelos mosamarTleTa asociacia<br />

JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 292 34 90<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo<br />

THE SUPREME COURT OF GEORGIA<br />

tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 299 70 01<br />

138

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!