05 06 maj qershor 2011.indd - TV-Radio Makedonia

Mai-Chirişar (maj-qershor) Fratia 

2011 

Fraţia 

, 

Vëllazëria 1 

EXEMPLAR 

GRATUIT 

Nr. 5-6 

(183-184) 

Mai -Chirişar 

(maj-qershor) 2011 

VËLLAZËRIA 

"FRAŢ I DI MUMĂ ŞI DI-UN TATĂ , 

NOI ARMÂÑL'I DI ETA TOATĂ"! 

DIRECTOR: ROBERT ÇOLLAKU 

REDACTOR-ŞEF: JANI GUSHO 

23 DI MAI “DZUUA 

NAŢIONALĂ AROMÂÑILOR” 

Easti faptă tradită ţi cafi 

23 di Mai, Suţata a noastă 

s-organizedză activităţi 

diversi, ti amintari Dzuua Naţională 

a Aromâñlor”. Asiti activităţi s- 

organizedze prit filiali, şi ningă ună 

filială s-faţi ună ceremonie naţională, 

cu reprezentanţă di la tuti filialili. 

Aistu anu eara filiala di Tirana, ţi 

organiză ceremonia naţională. 

Ceremonia eara conceptat şi 

s-realiză ca unu cocteil di lucru, iu 

nu maş să adusăr dati istorici, ama 

şi si s-zbură ti problemili ţi preocupă 

aromăñl’i ază tu Arbinişii... 

PAGINA 34 

Në datën 4 qershor 

2011, ne qytetin e 

Pogradecit, u be 

një koncert i ofruar nga Ovidiu 

„Ţăndărică” Lipan dhe Stelu 

Enache, te shoqëruar nga Fanfara 

„Zece Prăjini”. Programi pati 

pjese nga albumet „Bachiţa”, 

„Iskender” dhe „Balkano Live” 

– krijime kolektive, me tema 

nga muzika arumune, te interpretuara 

ne dialektin arumun, te 

orkestruara nga O. Lipan ne stil 

ballkano... 

FAQE 7-8 

CU SPRIJINUL GUVERNULUI ROMÂNIEI 

- DEPARTAMENTUL PENTRU ROMÂNII DE PRETUTINDENI- 

Ovidiu Lipan 

Tăndărică, Stelu 

Enache si Fanfara 

Zece Prăjini, au susţinut primul 

concert la Pogradeţ în Albania, 

4 iunie ora 19:00 în Amfiteatrul 

în aer liber din localitate. Evenimentul 

face parte din turneul 

organizat de Institutul Cultural 

Român, prin Directia Români 

din Afara Tării, pentru romanii 

din Albania, transmite corespondentul 

Romanian Global 

News. 

PAGINA 78 

PAGINA: 56 

FAQE: 56 

Anlu a 15- ţea di la editarea 

Viti i 15-të i botimit 

23 MAJI “DITA KOMBËTARE 

E ARUMUNËVE” 

Është bërë traditë, që 

në çdo 23 maj, shoqata 

jonë të organizojë 

veprimtari të ndryshme, në 

përkujtim të “Ditës Kombëtare 

të Arumunëve”. Këto veprimtari 

organizohen në shkallë filiali, 

ndërsa pranë një filiali bëhet një 

ceremoni kombëtare, ku marrin 

pjesë përfaqësues nga të gjitha 

filialet. Këtë vit ishte filiali i Tiranës, 

që mori përsipër organizimin 

e ceremonisë kombëtare... 

FAQE 34 

- Konferenca “Arumunët- historia dhe aktualitete” 

-Bukuresht 25 maj 2011- 

Intervistë më sekretarin e përgjithshëm të shoqatës Z.ROBERT ÇOLLAKU 

*** 

- Lucrările Conferinţei „Aromânii – istorie şi actualitate”, 

Bucureşti, Palatul Parlamentului, 25 mai 2011 

*** 

- Prof. univ. dr. GHEORGHE CARAGIANI 

A prezentat auditoriului motivele pentru care aromânii pot fi 

consideraţi ca fiind o minoritate naţională numai în afara graniţelor 

României, argumentând că, în cazul unei apropieri a dialectului de 

limba română, am asista la un proces de reromânizare. 

ROMAN ME VLERA TË 

JASHTËZAKONSHME ARTISTIKE 

E HISTORIKE PËR VOSKOPOJËN 

LORIKA VIRGJËRESHA 

E VOSKOPOJËS 

FAQE 9-10 

PAGINA DI POEMI 

PAGINA 14 

ADRESA E REDAKSISË 

Telefon fix: 04 2234764; 04 2224213 

Mobil: 0692318627; 0692868794 ; 0682642662 

E-mail: ziarul_fratia@yahoo.it; 

faqe interneti: www.fratia-al.com 

ARUMUNËT E 

PËRMETIT, NE 27 

FSHATRA 

FAQE 11 

PROLOAGILI 

IN MEMORIA 

SCRITURI TI 

AURELIU (RELI) D. 

CIUFECU PAGINA 15 

FAQE 15 

PROLOGJET 

21 Maiu-Memoria al sămţilor alăvdaţ 21 Maji-Kujtimi i shenjtorëve të lavdëruar 

di Dumnidzâ unăsoiă ca apostuil’iă 

të Zotit njëlloj si apostujt 

-Imperatoril’i Mâri-Constandin şă Elena. - Perandorët e Mëdhenj-Konstandin dhe Elena. 

Di la Iancu & Ioan Ballamacit Prej Janko & Ioan Ballamacit 

Qëllimi i këtij shkrimie, është sa njohja me përmbajtjen aq edhe mënyra për të mësuar 

arumanishten, pasi çdo rresht i gjejmë në arumanisht dhe shqip. Me një durim e mbi të gjitha, 

me dashuri për arumanishten, duke i lexuar këto faqe pak e nga pak, mund të mësohen shumë 

shprehje e fjalë. Për këtë e falënderojmë edhe një herë zotin Janko Ballamaçi, për kontributin që 

jep si njohës i thellë i arumanishtes/vllahishtes 

PAGINA 12 FAQE 12 

VJERSHA NË ARUMANISHT DHE SHQIP NGA LIGOR THANO 

POEMI PI ARMÂNEAŞTI ŞI ARBINŞEAŞTI DI LA LIGOR 

THANO 

FAQE 13 PAGINA 13 

Cum muri Riga Fereulu 

Pagina - 16

2 Fraţia Vëllazëria 

CALENDAR Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

Easti a treilu an ţi Suţata a 

noastă editeadză Calandru, 

iu suntă adusă evenimenti 

importanti dit bana a armâñilor. 

Asitu anu calendaru ari tu conţinerea 

a lui niscaţ oaml’i mări di la 

etnia a noastă. Aşi după meșil’i avem 

băgat Andrea Șaguna, cu origina 

dit Grabova; martiru armân Papa 

M 

Mai (maj) 

Llambro Ballamaçi; Familia Mocioni 

cu reprezentantu a l’ei ma aleptă 

Alexandăr Mocioni, ţi activitatea 

a lui u ar avută ăn Ungâri și Banat, 

ama suntă originar din Moscopolea; 

ti Suţata culturale Fărșărtu la Americhi 

și reprezentantu a l’ei ază Aurel 

Çiufecu; Constantin Dumba cu origin 

din Moscopulea, diplomat excelent a 

Amirăril’ei Austro-Unguri cu origină 

armân; Emanoil Gojdu, Baron Sina, 

Fraţi Manachi; trei actori excelent 

nai ma mări tu Albanii, cu origina 

armână: Sandër Prosi, Prokop Mima 

și Margarita Xhepa, și compozitorlu 

mari Nikolla Zoraqi. 

Luăndalui aistu calendar armâñl’i 

poati s cunuoscă șcurt cu bana e 

CALENDARU 

MOCIONI FAMILY 

ocioni family (Hungarian: Mocsonyi 

de Foen) is an AROMANIAN 

family that emigrated to Hungary 

and Banat from MOSCOPOLE, then part of 

the Ottoman Empire, at the end of 17th 

century. 

Known members of Mocioni family: 

ALEXANDRU MOCIONI (1841 - 1909) - 

writer, journalist, politician, deputy, composer 

ANDREI MOCIONI (1812 - 1880) - politi- 

ALEXANDËR MOCIONI 

cian; 

ANTON MOCIONI (1816 - 1890) - oficer, 

deputy 

Anton de Mocioni (1882) - minister 

EUGENIU MOCIONI (1844 - 1901) - deputy 

ECATERINA MOCIONI - baroness of Foeni 

GHEORGHE MOCIONI (1823 - 1901) - deputy 

PETRU MOCIONI (1804 - 1858 assassinated) 

- Torontál deputy 

Luni 2 9 16 23 30 

Mar 3 10 17 24 31 

Ñercur 4 11 18 25 

Gioi 5 12 19 26 

Vinr 6 13 20 27 

Smbta 7 14 21 28 

Dumenic 

1 8 15 22 29 

2011 

F 

EUGEN MOCIONI 

amilje shumë e pasur në Hungari që ka 

pasur ndikim të jashtëzakonshme në 

jetën ekonomike dhe politike të kohës. 

Në vitin 1747, Konstantin Mocioni, prift ka 

ikur nga VOSKOPOJA për në Budapest. 

Ja dhe disa personalitetet nga kjo familje 

Alexandru Mocioni 

Ka qenë një njeri politik, deputete në shumë 

legjislatura në parlamentin hungarez, në parlamentin 

e Budapestit, ku ka hyrë për herë 

të parë në moshën 24 vjeç. Lider i pakontestueshëm 

në lëvizjen nacionale të Banatit… 

U lind në Pesta. Në moshën 24 vjeç ka kan- 

diduar për deputet duke pasur kundra një 

këshilltar dhe pronar të madh austriak dhe 

siguroi shumicën e votave. Në turin e parë 

nuk ja njohën fitoren por në turin e dytë pas 

dy muaj mori përsëri një shumicë të theksuar. 

U zgjodh në parlament në vitet 1865 – 

1869 dhe1869 – 1872. Ka shkruar në gazetat 

vjenezë për të drejtat e kombësive. Për t’u 

kujdesur mbi të drejtat e kombësive krijo në 

Timishoara gazetën “Drejtësia” në vitin 1893. 

U nda nga jeta më 1 prill 1909 dhe u vendos 

në muzeun e familjes në Foeni 

Këta janë quajtur “FAMILJA BARONILOR DE 

MOCIONI” 

Një shtëpi kështjllë që ruhet edhe sot si mauzeleum i familjes 

Rrugë “Mocioni” në Timoshoara 

Chiriaru (qershor) 

Luni 6 13 20 27 

Mar 7 14 21 28 

Ñercur 1 8 15 22 29 

Gioi 2 9 16 23 30 

Vinr 3 10 17 24 

Smbta 4 11 18 25 

Dumenic 

5 12 19 26 

oaml’i mări di la etnia a noastă și 

s-hibă măndăr că ari di ahtari personalităţi, 

care, cu lucru și talentu a lor 

ar lăsat urmi niagrișiti. 

Băgăm tu videari că tipuserea a 

ștl’ui calendaru cu culor, forma A3, 

la 300 di copie avu agiutari parţial 

di la armânlu bisnesmen Kristaq 

Panteqi. 

Është i treti vit 

që shoqata 

jonë boton 

një kalendar, tematik, 

ku janë evokuar 

ngjarje të ndryshme 

nga jeta e arumunëve. 

Këtë vit kalendari ka 

në përmbajtjen e vet 

disa figura të shquara 

dhe kontributin e tyre. 

Kështu sipas muajve 

janë vënë figura të tillë 

si Andrea Shaguna, me 

origjinë nga Grabova; 

Papa Llambro Ballamaçi; 

Familja Mocioni 

me përfaqësuesin 

e saj më në zë Aleksandër 

Mocioni, që 

veprimtarinë e kanë 

pasur në Hungari dhe 

Banat, por janë me 

origjinë nga Voskopoja, 

për shoqatën 

Fërshërtu në SHBA 

dhe përfaqësuesin e 

saj sot Aurel Çiufeku; 

Konstantin Dumba me 

origjinë nga Voskopoja, 

diplomat shquar 

i Perandorisë Austrohungareze, 

me origjinë 

arumune; Emanoil 

Gojdu, Baron Sina, 

Vëllezërit Manaqi, 

arumunë të shquar; 

tre aktorët nga më të 

mëdhenj të Shqipërisë 

me origjinë arumune: 

Sandër Prosi, Prokop 

Mima dhe Margarita 

Xhepa, si dhe kompozitorin 

e madh Nikolla 

Zoraqi. 

Duke marrë këtë 

kalendar arumunët 

njihen shkurtimisht 

edhe me jetën e këtyre 

figura të shquara që 

kanë lënë gjurmë 

të pashlyeshme me 

aftësitë dhe talentin e 

tyre. 

Vemi në dukje se 

botimi i këtij kalendari 

me ngjyra e të ilustruar 

në 300 kopje u mundësia 

edhe me sponsorizimin 

e pjesshëm të 

aktivistit të shoqatës 

sonë biznesmenit 

Kristaq Panteqi.

Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

23 DI MAI “DZUUA 

NAŢIONALĂ AROMÂÑILOR” 

Easti faptă tradită ţi cafi 23 di Mai, 

Suţata a noastă s-organizedză 

activităţi diversi, ti amintari 

Dzuua Naţională a Aromâñlor”. Asiti 

activităţi s-organizedze prit filiali, şi ningă 

ună filială s-faţi ună ceremonie naţională, 

cu reprezentanţă di la tuti filialili. Aistu 

anu eara filiala di Tirana, ţi organiză ceremonia 

naţională. 

Ceremonia eara conceptat şi s-realiză 

ca unu cocteil di lucru, iu nu maş să adusăr 

dati istorici, ama şi si s-zbură ti problemili 

ţi preocupă aromăñl’i ază tu Arbinişii. 

Nchisită di la contributu ţi ar dată 

România ta s-publica “Iradea”(decretu) al 

Sulltan Abdyl Hamitit a Doila, tamam la 23 

di Mai 1905, şi di la ligăturili aleapti namsa 

di aromâñi şi româñi, di la agiutarea ţi 

ar dată şi da statu român, eara invitat şi 

partiţipă tu aistă ceremonie ambasadoru 

ali Românii la Tirana, D-ul Viorel Stănilă. 

Ceremonina o dischidă prasidentu 

a Suţatăl’ei „Aromâñi dit Albanii” d-ul 

Vanngjel Shundi. El, cu puţin zboari, 

adusi n-tru minti aistă eveniment. Tutaşi 

astrapsi atenţia şi invită partisţipanţi s-da 

mindueri ti niscănti obligaţi, ţi ar filialili şi 

tu scarră Suţată, după programu aprobat la 

Conferinţa a IV Naţional, ţi s-ţinu Divjaka 

la 15 di Yinaru anu aistu. Ma aleptă el căftă 

ţi s-lucrăm ma ghini ţi si s-treca conducera 

ali Suţati la bărri năli, care s-alepsăr tu 

ună număr ma mari tu Consilu Ginerală 

şi tu Presidenţii. Ti aţea, accentua el, şi tu 

aistă ceermoniă suntă acl’iamţ şi l’ia parti 

ma mulţă tineri, intelectual’i, ti aţel’i ţi ar 

faptă studi universitără tu Românii. 

Tu zbori di trăsalutări, cu ocazia a 

ştil’ei sărăbătoari d-ul Viorel Stănilă, 

accentuă că România ăn continuări ar 

ambărţat aromâñl’i iuţido suntă, tu Balcañ 

ică ma largu, ţi el’i s-veagl’ă identitatea 

a lor, s-veagl’a aromâna, tradiţi, adeţi şi 

pistea a lor. Aistă plitică a statului Român 

ar fută ună constantă, căţe noi minduim că 

continedze pagina 4 

23 MAJI “DITA E ARUMUNËVE” 

Fraţia 

Është bërë traditë, që në çdo 23 

maj, shoqata jonë të organizojë 

veprimtari të ndryshme, 

në përkujtim të “Ditës Kombëtare të 

Arumunëve”. Këto veprimtari organizohen 

në shkallë filiali, ndërsa pranë një 

filiali bëhet një ceremoni kombëtare, ku 

marrin pjesë përfaqësues nga të gjitha 

filialet. Këtë vit ishte filiali i Tiranës, që 

mori përsipër organizimin e ceremonisë 

kombëtare. 

Ceremonia ishte konceptuar dhe u 

realizua si një koktejl pune, ku jo vetëm u 

referuan për të dhëna historike, por edhe 

u fol edhe për problemet që preokupojnë 

arumunët sot në Shqipëri. 

Nisur nga kontributi që ka dhënë Rumania 

për ta publikuar “Iraden”(dekretin) 

e Sulltan Abdyl Hamitit të II, pikërisht më 

23 maj 1905, si dhe nga lidhjet e veçanta 

midis arumunëve në tërësi dhe popullit 

rumun dhe nga ndihma e që ka dhënë e 

jep shteti rumun, ishte i ftuar i veçantë 

në këtë ceremoni edhe ambasadori i 

Rumanisë në Tiranë, zoti Viorel Stănilă. 

Ceremoninë e hapi kryetari i shoqatës 

Arumunët e Shqipërisë zoti Vanngjel 

Shundi. Ai me pak fjalë evokoi këtë ngjarje. 

Po kështu tërhoqi vëmendjen dhe 

ftoi të pranishmit të jepnin mendim për 

disa detyrat, që u dalin, si filialeve edhe 

në shkallë shoqate, mbas programit që 

miratoi Konferenca e IV Kombëtare, që 

u mbajt në Divjakë më 15 janar të këtij 

viti. Veçanërisht ai kërkoi se si duhet të 


23 MAJI “DITA KOMBËTARE 

E ARUMUNËVE” 

punojmë për ta kaluar veprimtarinë e 

shoqatës gradualisht tek brezi i ri, i cili 

edhe u zgjodh në shumicë në organet 

drejtuese të shoqatës në atë konferencë. 

Prandaj, theksoi ai, edhe në këtë ceremoni 

janë ftuar, siç e shihni, dhe marrin 

pjesë më shumë të rinj, intelektualë, nga 

ata bijë e bija të arumunëve, që kanë 

kryer studimet në Rumani. 

Një fjalë përshëndetëse, me rastin e 

festës, mbajti edhe zoti Viorel Stănilă, i 

cili midis të tjerave theksoi se Rumania 

në vazhdimësi ka përkrahur arumunët 

kudo që ndodhen, në Ballkan e më gjerë, 

që ata të ruajnë identitetin e tyre, të 

ruajnë arumanishten, kulturën, zakonte, 

traditat dhe fenë e tyre. Kjo politikë e 

shtetit rumun ka qenë një konstante dhe 

do të vazhdojë të jetë e tillë, sepse ne 

gjykojmë që komuniteti arumun duhet 

të gëzojë të gjitha të drejtat e tij, sipas 

normave dhe konventave që janë miratuar 

nga institucionet ndërkombëtare 

për të Drejtat e Njeriut. Po kështu ai vuri 

në dukje se festa e 23 majit kremtohet 

nga arumunët në Rumani e kudo gjetkë. 

Madje presidenti i Rumanisë, zoti Trăian 

Băsescu ka bërë një letër përshëndetëse 

për arumunët e Rumanisë, me rastin e 

kësaj dite të shënuar për ta. 

Në mënyrë të përmbledhur, se 

ç‘përfaqëson kjo datë historike për arumunët, 

foli zoti Jani Gusho, kryeredaktori 

i gazetës “Fraţia” . Nënkryetari i 

shoqatës, zoti Koçi Janko, vuri theksin 

vijin në faqe 4 

DOMANELOR I DOMNILOR, 

Doresc sa –i felicit cu acest prilej 

pe toţi reprezentanţii comunităţii 

aromâne care aniversează ast aţ i, pe al 

13-lea an în România, „Ziua Naţionala 

a Aromânilor”, o zi importantă de 

sărbătoare şi celebrare a istoriei 

unei întregi comunităţi. 

Cu o cultură proprie inspirată 

din filozofia greacă, dreptul roman 

şi creştinismul ortodox aromânii 

au învăţat o lecţie dură a istoriei, şi 

anume că păstrarea specificităţii şi 

individualităţii lor, depinde numai 

de ei. Tache Papahagi, Ion Heliade 

Radulescu, Anton Pann, Alexandru 

Odobescu, Gala Galation ori Lucian 

Blaga, sunt tot atâtea personalitaţi 

aromâne care şi-au dat contribuţia 

la moştenirea noastră culturală 

comună. Toate acestea reprezintă 

suficiente motive pentru care în 

anumite momente ar trebuie sa 

conştinetiză m 

valorile aromâne 

şi să sprijinim 

cunoaşterea şi continuarea 

tradiţiilor 

şi chiar includerea 

lor în circuitul de 

valori europene. Este 

obligaţia noastră 

să ne cunoaştem şi 

să asumăm istoria 

şi tradiţia şi să 

dezvoltăm prespective 

şi strategii în 

spaţiul unde trăim. 

Înţeleg şi respect sentimentul 

de mândrie care va cuprinde în 

aceasta zi deosebita prin încărcătura 

sa emoţionala şi sunt alaturi de 

dumeneavoastră. Consider că acest 

moment este un excelent prilej pentru 

exprimarea frumuseţii muzicii, 

culturii, tradiţiilor, valori caracteristice 

identităţii aromânilor, transmise 

din generaţie în generaţie. 

Cu prilejul sărbătoririi zilei de 23 

Mai, le transmit tuturor aromânilor 

din România, mesajul meu de 

simpatie şi susţinere, precum 

şi invitaţia de participare 

în continuare la provocarile 

prezentului dar şi ale viitorului 

care ne obligă să reflectăm şi 

cooperăm în cautarea a ceea 

ce este bine pentru societatea 

noastră. 

Vă mulţumesc şi La Mulţi 

Ani! 

Traian Băsescu 

Preşedintele României 

ZONJA DHE ZOTËRINJ, 

Dëshiroj të përgëzoj me këtë rast 

të gjithë përfaqësuesit e komunitetit 

arumun të cilët festojnë 

sot, për të 13-ën herë në Rumani, 

„Ditën Kombëtare të Arumunëve”, 

një ditë e rëndësishme festive dhe e 

përkujtimit të historisë së të gjithë 

komunitetit. 

Me një kulturë të vetën, të frymëzuar 

nga filozofia greke, e drejta romake 

dhe krishterimin ortodoks, arumunët 

kanë marrë një mësim të ashpër nga 

historia, dhe se ruajtja e veçorive dhe 

individualitetit të tyre varet vetëm 

prej tyre. Taqe Papahaxhi, Ion Heliade 

Rëdulesku, Anton Pann, Alexandru 

Odobesku, Gala Galaction ose Lucian 

Blaga janë edhe shumë personalitete 

arumune të cilët kanë sjellë kontribut 

në trashëgiminë tonë kulturore të 

përbashkët. Të gjitha këto përfaqësojnë 

motive të mjaftueshme për të cilat, në 

momente të caktuara do të duheshin të 

ndërgjegjësojmë vlerat arumune dhe të 

kujdesemi për njohjen dhe vazhdimësinë 

e traditave dhe pikërisht përfshirjen 

e tyre në qerthin e vlerave evropiane. 

Është detyra jonë të njihemi dhe të 

evidentojmë historinë dhe traditat dhe 

të zhvillojmë perspektiva e strategji në 

hapësirën ku jetojmë. 

Kuptoj dhe respektoj ndjenjën e 

krenarisë, që përfshin në këtë ditë të 

veçantë nëpërmjet ngarkesës emocionale 

dhe jam pranë jush. Konsideroj që ky 

moment është një rast i jashtëzakonshëm 

për të shprehur bukurinë e muzikës , 

kulturës, traditave, vlerave karakteristike 

të identitetit të arumunëve, të 

transmetuara nga brezi në brez. 

Me rastin e festës së 23 majit, i 

transmetoj të gjithë arumunëve të 

Rumanisë, mesazhin tim të simpatisë 

dhe përkrahjes, si dhe ftesën për të 

marrë pjesë në vazhdim në sfidat e të 

tanishmes, por edhe të së ardhmes, e 

cila na detyron të reflektojmë dhe të 

bashkëpunojmë në kërkimin të asaj 

që është më e mira për shoqërinë 

tonë. 

Ju falënderoi dhe Për shumë Vjet 

Gëzuar! 

Traian Bësesku 

Presidenti i Rumanisë

4 Fraţia Vëllazëria 23 DI MAI “DZUUA A AROMÂÑLOR Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

23 DI MAI “DZUUA NAŢIONALĂ AROMÂÑILOR” 23 MAJI “DITA KOMBËTARE E ARUMUNËVE” 

-continueze din pagina 3- 

aromâñi vrea s-li hărsească tuti ndrepturi 

a lor, după normili şi convenţi aprobati di 

la instituţionil internaţionali ti Ndrepturi 

a Omului. El spusi că sărbătoarea di 

21 di Malu s-sărbătoare di la aromâñl’i 

tu Romănii şi iuţido iu bănedză el’i. Presidentu 

a Româiei, d-ul Trăian Băsescu, ar 

pirtăcut ună carti di trăsalutări ti armăñl’i 

dit Romănii, cu apuhia a ştl’ei sărbătoari ti 

el’i. 

Ăn mod şcurt, că ţi reperzentedze aistă 

dată istorică ti armăñi, zbură d-ul Jani 

Gusho, redactor-şef a revistieie “Fraţia” . 

Vice presidentu a Siţatiei, d-ul Koçi 

Janko, accentuă rolea ţi avu Iradea al 

Sulltanu ta si s-cunoască ndrepturi a 

aromâñilor, ca tută miletea ortodoxă 

sum Amirarea Turcească, ma ahoria ti 

discl’iderea a sculilor, ţinerea a liturghii 

pi armâneşti şi ăn gineral ti vil’garea a 

identitetil’ei ti etnia a noastă. Him noi 

obligat ţi s-li duţem ma nclo aisti aveari ta 

s-intram tu Eurapa Unită cu identitatea a 

noaste culturală. 

Repersentanţi a filialilor şi tinări 

căftară ţi angajarea s-hibă ma mare şi ăn 

mod dzuească ta s-ţinem yii la tuţ aromâñi 

vrearea ti apartanienţa etnică la cafi 

armăn tu Arbinişi. 

D-ul Dhimitraq Liçi, presidentu a 

filialiei din Përmet, dzasi că tu condiţii 

actuali easti multu esenţial, ţi s-adunăm 

puterili şi energieli a cafiunui intelectual 

şi activişt, ta s-agiungem obiectivili a 

noasti, ta s-avem ună identitate esprimat 

clar şi ăn mod public. Ma ahoria s-va s-nă 

confruntăm cu presiunea ti ănstrăinari a 

aromăñilor, cum căftă exemplu consulu 

grec di Corcea, dininti niscănt chirou. N- 

ari di ţe că di niscăntă niacăchiseari di 

arada, cu vără activistu aleptă, s-aleagă 

calea a dispărţăriei di la suţata, cănd 

sună tuti căl’uri si s-află zboru bunu, căţe 

lucrlu adunat poati s-da ma multă valoari 

tu obiectivu ţi avem noi ca armâñi. 

Niko Ziu, presisdentu a Suţatiei din 

Elbasan dzăsi că avem multu lucru cu 

tinării, ma ahoria tu fumel’i ta s-ţimnem şi 

s-cultivăm ma nclo ăn mod pratic adeţii şi 

tradiţili a noasti harahteristici. 

Robert Çollaku, Secretar Gineral a 

Suţatil’ei, băgă tu midani niscanti obligaţi 

ţi avem dininti. El, afara di alţi, spusi că 

him dininti a registrarea a populaţiei , 

care va si s-faca tu sonu a ştl’ui anlu. Pănă 

tora n-ari vără alutărăsimi ti formularu 

final, cu tută căftărili ţi ma s-facă ţi s-nu 

s-hibă liber declararea ali etnii. Da că 

arămăni oficial aistu formular, noi prindi 

s-ni părgatim ţi aromâñi si s-declareadză 

aşi cum suntă şi s-nu ănstrăintească, ca 

exemplu tu gerci. 

Tutaşi, spusi el ma nclo, s-căftăm 

statusulu ca „Minoritate naţională”, ca 

singura cali ţi s-lia avem aţeali ndreapti ţi 

ăni cadă. Minduerili a mulţilor intelectual’i 

ăn favor a ştil’ei căftari, su ufilsim cum di 

la presidenţia ali Suţati, aşi di la filialili, 

ta s-sculam boaţea ningă instituţionili 

oficiali a statului albanez ta s-agiungem 

aistu obiectivu. 

Tuaţşi, spusi ma nclu d-ul Robert, ună 

lucru ma bun s-fiţem ta s-activizăm comisii 

ţi s-adărară la Coferinţa a IV, ţi s-ţinu Divjakë, 

ma ahoria comisia ti lucru cu tiniri şi 

cu mul’erili. Ăn mod conţentrat el spusi ti 

activităţi ţi sunti fapti şi ti aţeali ţi suntă 

programat pănă tu sonu a ştl’iu anu. 

Aşi, sărăbtorea ti 23 di Mailu aistu anu 

avu ca obiectiv şi fiţerea a unui bilanţu şi 

scimbarea liber a minduirilor ti aţeali ca ţi 

vrea s-fiţem la meşili ăn continuări. 

Redaxional 

vijin nga faqe 3 

mbi rolin që luajti Iradeja e Sulltanit 

për t’ua njohur të drejtat arumunëve, si 

gjithë popullsisë tjetër ortodokse nën 

Perandorin turke, sidomos për hapjen 

e shkollave, bërjen e meshës në kisha 

në arumanisht dhe në tërësi në ruajtjen 

e identitetit të etnisë sonë. Na mbetet 

detyre ne që t’i çojmë më para këto arritje 

dhe që mund të hyjmë në Evropën e 

Bashkuar me identitetin tonë kulturor. 

Në fjalën e tyre përfaqësues nga 

filialet dhe të rinj pjesëmarrës theksuan 

se angazhimi duhet të jetë më i madh dhe 

në mënyrë të përditshme, që të mbajmë 

të gjallë tek të gjithë arumunët ndjenjën 

e përkatësisë në këtë etni të çdo arumuni 

në Shqipëri. 

Zoti Dhimitraq Liçi, kryetar i filialit 

të Përmetit theksoi se në kushtet aktuale 

është shumë e domosdoshme që të 

bashkojmë forcat dhe energjitë e çdo 

intelektuali dhe aktivisti, për të arritur 

synimet tona, që të kemi një identitet 

shprehur qartë edhe publikisht, sidomos 

për t’i bërë ballë presionit për tjetërsimin 

e arumunëve, siç ndodhi me deklaratën e 

konsullit grek në Korçë para disa kohësh. 

Nuk ka pse, për disa mosmarrëveshje 

rastësore me ndonjë aktivist të dalluar të 

shoqatës, të zgjidhet rruga e shkëputjes 

nga shoqata, kur janë të gjitha mundësit 

që të gjendet fjala, sepse puna e përbashkët 

mund të japë më shumë fryte 

në drejtimin dhe qëllimin që i kemi vënë 

vetës. 

Niko Ziu, kryetar i filialit të Elbasanit, 

theksoi se na mbetet shumë punë 

me brezin e ri, por sidomos në familje, 

për të mbajtur dhe për të kultivuar më 

tej praktikisht zakonet dhe traditat tona 

të mira e karakteristike. 

Robert Çollaku, Sekretar i 

Përgjithshëm i Shoqatës, vuri theksin 

për disa detyra që kemi aktualisht. Ai, 

midis të tjerave tha se ndodhemi para 

regjistrimit të popullsisë, i cili do të 

bëhet nga fundi i këtij viti. Deri tani nuk 

ka ndonjë ndryshim të pyetësorit final, 

me gjithë presionin që po bëhet që të 

mos vetë deklarohet etnia. Nëse do mbetet 

zyrtarisht ky pyetësor ne duhet të 

përgatitemi, që arumunët të deklarohen 

ashtu si janë dhe jo të tjetërsohen, psh në 

grekë. Po kështu ne duhet të vazhdojmë, 

tha më poshtë ai, të kërkojmë statusin e 

“minoritetit kombëtar”, si e vetmja rrugë 

që të kemi ato të drejta, që na takojnë. 

Mendimet e shfaqura nga shumë intelektualë, 

edhe publikisht si qe rasti ne një 

emision ne Top Shoë, në favor të pasjes 

së këtij statusi, të shfrytëzohen më mirë 

nga kryesia e shoqatës, por edhe nga 

filialet, që të ngrenë zërin pranë institucioneve 

zyrtare të shtetit shqiptar për 

të realizuar këtë objektiv. Po kështu një 

punë më të mirë duhet të bëjmë për të 

gjallëruar ato komisione që u krijuan në 

Konferencën e IV, që u mbajt në Divjakë. 

Veçanërisht komisioni i punës me rininë 

dhe ai i punës me gruan, për të cilët janë 

ngarkuar edhe persona përgjegjës. Nuk 

duhet të mbeten pas dore edhe komisionet 

e tjera, sepse, nëse do të aktivizohen 

mirë komisione atëherë edhe punët 

do të shkojnë më mirë. Në mënyrë të 

përmbledhur ai informoi edhe se çfarë 

aktivitete e aksione kemi marrë në këta 

muaj të këtij viti dhe disa synime deri në 

fund të vitit. 

Pra, ceremonia e kremtimit të 23 

majit këtë vit pati edhe si objektiv bërjen 

e një bilanci dhe shkëmbimin e lirë të 

mendimeve, për atë se çfarë duhet të 

bëjmë më mirë në muajt në vazhdim. 

Redaksionale


KONFERENCA 

Fraţia 


KONFERENCA “ARUMUNËT 

HISTORIA DHE AKTUALITETI” 

Intervistë më sekretarin e përgjithshëm 

të shoqatës Zotin ROBERT ÇOLLAKU 

Më 25 maj të këtij viti në Bukuresht 

në një nga sallat e pallatin të parlamentit 

u zhvillua konferenca e titulluar 

“Arumunët- historia dhe aktualiteti”. Në 

këtë konferenca morën pjesë edhe nga 

shoqata jonë dy përfaqësuese: Zoti Elvis 

Toçi nënkryetari i shoqatës, i zgjedhur në 

Konferencën e IV kombëtare, që u mbajt në 

Divjakë më 15 janar 20011 dhe Sekretari i 

përgjithshëm i shoqatës zoti Robert Çollaku. 

Për të mësuar diçka më tepër morëm 

një intervistë zotit Rober Çollaku 

Kush e organizoi këtë konferencë dhe cili 

ishte objekt i saj? 

Konferenca u organizua nga Departamenti 

për Rumunët e Kudondodhur, që 

BUKURESHT 25 MAJ 2011 

kujdeset edhe për arumunët në Ballkan e 

në botë, në bashkëpunim me Akademinë 

Rumune dhe Shoqata Kulturore Macedo- 

Romën. Objekt i kësaj konference ishte të 

hidhte dritë mbi historinë e arumunëve 

dhe disa probleme që lidhen me gjendjen 

aktuale në të cilin ndodhen ata sot kudo 

që jetojnë., si dhe shumë shoqata të arumunëve 

të Rumanisë. 

Që në fjalën e hapjes zoti Eugen 

Tomac, Sekretar i Shtetit për Rumunët 

e Kudondodhur, evidentoi përkatësinë 

kulturore, gjuhësore dhe identitetin e arumunëve 

në rumanizim, duke nënvizuar 

nevojën e vazhdimit të një konturimit të 

një politike publike e integruar të mbajtjes 

së komuniteteve arumun si në territorin e 

Rumanisë ashtu edhe jashtë saj. 

Cila qe pjesëmarrja në këtë konferencë? 

Në konferencë morën pjesë akademikë 

e historianë, të cilët edhe referuan ndërsa 

nga shoqata jashtë Rumanisë morën 

pjesë përfaqësues nga Shoqata jonë, nga 

Federata Rumunfolse të Greqisë „Shenjti 

Andrei” dhe nga shoqata „In media res” 

nga Serbia. 

Në mënyrë të veçantë referuan zoti 

Ion Caramitru, presidenti i shoqatës kulturore 

Macedo-Rumunve, i cili prezantoi 

aktivitetin e shoqatave jo qeveritare, duke 

theksuar se këto shoqata kudo në Ballkan, 

përmes projekteve të ndryshme kanë 

organizuar një sërë aktivitete kulturore. 

Këto projekte janë financuar nga shteti 

Lucrările Conferinţei „Aromânii – istorie şi actualitate” 

Bucureşti, Palatul Parlamentului, 25 mai 2011 

În data de 25 mai 2011, Departamentul 

pentru Românii de Pretutindeni, 

în parteneriat cu Academia Română şi 

Societatea de Cultură Macedo–Română 

a organizat la Palatul Parlamentului 

conferinţa „Aromânii – istorie şi actualitate”. 

În alocuţiunea de deschidere, 

domnul Eugen Tomac, Secretar de 

stat pentru românii de pretutindeni, 

a evidenţiat apartenenţa culturală, 

lingvistică şi identitară a aromânilor 

la românitate, subliniind necesitatea 

conturării unor politici publice integrate 

de susţinere a comunităţilor aromâne 

atât din interiorul, cât şi din exteriorul 

graniţelor României. Domnia sa a salutat 

prezenţa la conferinţă a reprezentanţilor 

aromâni de la sud de Dunăre: 

domnul Elvis Toci, vicepreşedintele 

Asociaţiei Culturale a Aromânilor 

din Albania, domnul Robert Çollaku, 

vicepreşedintele Asociaţiei Culturale a 

Aromânilor din Albania, domnul George 

Tegu, preşedintele Federaţiei Asociaţiilor 

Românofone din 

Republica Elenă 

„Sfântul Andrei”, 

domnul Valentin Mik 

şi doamna Svetlana 

Nikolin, reprezentanţii 

Asociaţiei 

„In media res” din 

Serbia. 

Domnul Ion 

Caramitru, preşedintele 

Societăţii de 

Cultură Macedo- 

Române, a prezentat 

activitatea 

organizaţiei neguvernamentale de 

utilitate publică pe care o conduce, 

menţionând că, prin intermediul acesteia, 

au fost derulate programe şi proiecte, 

fi nanţate de statul român, menite 

să protejeze şi promoveze identitatea 

culturală a aromânilor din Balcani. 

Domnia sa a solicitat o implicare 

sporită din partea autorităţilor române 

în susţinerea activităţii Societăţii de 

Cultură Macedo-Române. A prezentat 

cele două manuale de aromână, realizate 

de către doamna Matilda Caragiu 

Marioţeanu, respectiv domnul Nicolae 

Saramandu şi doamnele Angela Fuduli, 

Mioara Gospedin şi Manuela Nevaci. 

Aceste manuale, acreditate de Ministerul 

Educaţiei, Cercetării, Tineretului 

şi Sportului, au fost deja transmise 

comunităţilor aromâne din România şi 

Balcani pentru a ajuta demersurile de 

păstrare a dialectului în rândul tinerei 

generaţii. 

Domnul academician Dan Berindei, 

rumun dhe nga vetë shoqatat. Ato kanë 

pasur si qëllim, theksoi ai, të promovojnë 

identitetin arumun, të mbajnë e zhvillojnë 

më tej gjuhën, kulturën dhe besimin fetar. 

Ai prezantoi edhe dy manualet të arumanishtes, 

realizuar nga zonja Matilda Caragiu 

Marioţeanu dhe prof. Nicolae Saramandu 

dhe Angela Fuduli, Mioara Gospedin 

dhe Manuela Nevaci. Këto manuale janë 

miratuar nga Ministria e Edukimit dhe 

Shkencës dhe u janë dërguar arumunëve 

të Rumanisë dhe Ballkanit, për të ndihmuar 

në përpjekjet për të ruajtur dialektin 

arumun e për ta transmetuar atë sidomos 

te gjeneratat e reja. 

vicepreşedintele Academiei Române, a 

trecut în revistă principalele repere ale 

istoriografi ei româneşti care evidenţiază 

apartenenţa aromânilor la românitate. 

Domnia sa a reiterat necesitatea 

eliminării confuziilor întreţinute artifi cial 

în ultima perioadă în privinţa istoriei şi 

al idiomului comunităţii aromâne. 

Domnul prof. univ. dr. Gheorghe Caragiani 

(Facultatea de Ştiinţe Politice a 

Universităţii din Roma „La Sapienza”) 

a prezentat auditoriului motivele pentru 

care aromânii pot fi consideraţi ca fi ind 

o minoritate naţională numai în afara 

graniţelor României, argumentând că, 

în cazul unei apropieri a dialectului de 

limba română, am asista la un proces 

de reromânizare. 

Comunicările ştiinţifi ce ale domnului 

prof. univ. dr. Nicolae Şerban Tanaşoca, 

directorul Institutului de Studii Sud- 

Est Europene al Academiei Române, a 

domnului cercetător ştiinţifi c dr. Nicolae 

Saramandu, directorul Institutului de 

Lingvistică „Iorgu Iordan - Alexandru 

Rosetti” al Academiei Române şi a 

doamnei cercetător ştiinţifi c dr. Manuela 

Nevaci au fost reliefat dovezile 

istorice şi lingvistice ale apartenenţei 

la românitate a aromânilor. 

În cadrul dezbaterilor care au urmat 

sesiunii de comunicări ştiinţifi ce, au luat 

cuvântul domnul senator Viorel Badea, 

preşedintele Comisiei pentru Românii 

de Pretutindeni din cadrul Senatului 

României, domnul deputat William 

Gabriel Brînză, preşedinte al Comisiei 

pentru comunităţile de români din afara 

graniţelor ţării din cadrul Camerei Deputaţilor, 

domnul Vasile Timiş, secretar 

de stat în cadrul Ministerului Culturii şi 

Patrimoniului Naţional, domnul deputat 

Octavian Marius Popa, domnul Mircea 

Dua të ndalem këtu edhe për ato tema që 

konsiderohen shkencore dhe historik. Çfarë u 

referua? 

Po, pati tema të mirëfillta historike e 

shkencore, siç qenë ato që u mbajtën nga 

akademiku Dan Berindei, zëvendës presidenti 

i Akademisë Rumune, i cili evidentoi 

botimet historike, që vërtetojnë përkatësin 

e arumunëve të rumanizuar. Ai tërhoqi 

vëmendjen në eliminimin e konfuzionit 

artificial, që vërehet kohët e fundit për sa 

i përket historisë dhe idiomave të komunitetit 

arumun 

Prof univ. dr. Gheorghe Caragiani 

(Fakulteti i Shkencave Politike në Universitetin 

e Romës „La Sapienza”), i cili i 

prezantoi auditorit arsyet pse komuniteti 

arumun mund të konsiderohet minoritet 

kombëtar vetëm jashtë kufijve të Rumanisë, 

duke argumentuar se në rastin 

kur arumanishtja është shume e afërt me 

rumanishten edhe në dritën e studimeve 

të reja gjuhësore ajo duhet konsideruar 

dialekt i gjuhës rumune. Mund te themi, 

theksoi ai, se ka pasur ka pësuar një proces 

shkrirje të arumanishtes me rumanishten 

dhe ajo të jetë vetëm një dialekt të rumanishtes. 

U bënë komunikime shkencor nga 

prof. univ. dr. Nicolae Şerban Tanaşoca, 

drejtor i Institutit të Studimeve për 

Evropën Jug – Lindore të Akademisë Rumune, 

kërkimet shkencore nga dr. Nicolae 

Saramandu, drejtor i Institutit të Gjuhësisë 

„Iorgu Iordan - Alexandru Rosetti” të 

Akademisë Rumune dhe e kërkueses 

shkencore dr. Manuela Nevaci sollën 

dëshmi të reja historike dhe gjuhësore për 

përkatësinë në rumanizimin e arumunëve, 

dukeu ndalur më shumë në ekspeditën 

kërkimore shkencorë të bërë të arumunët 

e Shqipërisë në vitin 2008 

A pati përfaqësues nga politika dhe a morën 

pjesë ata në diskutime? 

E veçanta ishte se në këtë konferenca 

pati pjesëmarrje nga deputetë të ndryshëm, 

të cilët janë të ngarkuar edhe me 

probleme të rumunëve jashtë Rumanisë. 

Kështu mund të përmend senatorin Viorel 

Badea, që është president i Komisionit për 

Rumunët e Kudondodhur në senatin e Rumanisë, 

deputeti William Gabriel Brînză që 

është kryetar i komisionit për komunitetet 

rumune jashtë kufijve, zoti Vasile Timishsekretar 

i shtetit në Ministrinë e Kulturës 

dhe trashëgimisë Kombëtare, deputeti 

Octavian Marius Popa. 

Më në fund dua të them se diskutuan 

edhe zoti Elvis Toçi nga Shqipëria, George 

Tegu nga Greqia dhe Valentin Mik nga 

Serbia. 

Z. Elvis Toçi në diskutimin e tij u ndal 

në punën e madhe që bën shoqata jonë për 

ruajtjen dhe evidentimin e kulturës dhe traditës 

së etnisë sonë. Gjithashtu, që brenda 

kuadrit ligjor kemi kërkuar dhe kërkojmë 

pranë shtetit shqiptar dhe Këshillit të 

Evropës të drejtën tonë legjitime, njohjen 

etnisë sonë si minoritet kombëtar, ashtu 

si e kanë pasur stërgjyshërit, gjyshërit dhe 

prindërit tanë. Theksoi gjithashtu në lidhje 

me procesin e regjistrimit të popullatës 

në Shqipëri, ku nuk duhet të spekulohet 

nga element dhe qarqe nacionaliste, për 

tjetërsimin e etnisë sonë në atë greke. Shtoi 

gjithashtu për prurjet e reja në drejtimin e 

shoqatës sonë, që u zgjodhën në konferencën 

e IV të arumunëve të Shqipërisë në 

janar 2011. 

Nga të pranishmit morëm përgëzimet 

më të mira për gazetën “Fraţia”, si dhe kalendarin 

arumun të vitit 2011, i përbërë nga 

figurat dhe personalitetet arumune nga 

Shqipëria dhe kontributi i tyre në Evropë 

dhe më gjerë. 

Ciumara, director al Departamentului 

pentru Românii de peste hotare din cadrul 

Academiei Române şi domnul Traian 

Bărbulescu, director TVR Craiova. 

Au intervenit, de asemenea, domnul 

Elvis Toci, vicepreşedintele Asociaţiei 

Culturale a Aromânilor din Albania, 

domnul George Tegu, preşedintele 

Federaţiei Asociaţiilor Românofone 

din Republica Elenă „Sfântul Andrei” şi 

domnul Valentin Mik, directorul biroului 

de relaţii internaţionale al Asociaţiei „In 

media res” din Serbia.


CONFERINŢA Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

CADURI DI LA CONFERINŢA 

ŢINUT LA BUCUREŞTI 25 DI 

MAI 2011 CU TEMA “AROMÂ 

NIISTORIA ŞI ACTUALITATE” 

FOTO NGA KONFERENCA, 

MBAJTUR NË BUKURESHT 

MË 25 MAJ 2011, ME TEMËN 

“ARUMUNËTHISTORIA DHE 

AKTUALITETI” 

Prof. univ. dr. GHEORGHE 

CARAGIANI 

A prezentat auditoriului motivele 

pentru care aromânii pot fi 

consideraţi ca fiind o minoritate 

naţională numai în afara graniţelor 

României, argumentând că, în 

cazul unei apropieri a dialectului 

de limba română, am asista la un 

proces de reromânizare. 

STUDII AROMÂNE 

Nãscut la Bucureşti în 1939, licenţiat al 

Facultãţii de Filologie al Universitãţii din 

Bucureşti în anul 1963, Gheorghe Caragiani 

devine asistent la catedra de Istorie a Limbii 

Române. În anul 1970 este numit lector de 

limba românã la Instituto Univeristario Orientale 

din Napoli. Din 1986 este şef al catedrei de 

Limba şi Literatura Românã la departamentul 

de Studii privind Europa Orientalã de la Facultatea 

de Litere şi Filozofie a acestui institut. 

Stabilit definitiv în Italia din 1976, ocupã în 

prezent şi postul de profesor de limba românã 

la Facultatea de ştiinţã Politice a universitãţii 

La Sapienza din Roma. Activitatea ştiinţificã 

a profesorului Gheorghe Caragiani este consacratã 

cu precãdere studierii limbii, istoriei şi 

culturii aromânilor cãrora el însuşi le aparţine. 

Este autorul unui mare numãr de studii, 

articole, comunicãri şi recenzii critice care se 

disting prin erudiţie, larg orizont teoretic, spirit 

critic şi originalitate. Lucrãrile sale privesc diversele 

aspecte ale dialectului aromân, precum 

şi istoria aromânilor şi a chestiunii aromâneşti 

ca problema politicii europene în secolele XIX 

– XX. 

*** 

În 1976 s-a stabilit în Italia, a solicitat şi 

obţinut statutul de refugiat politic şi, ulterior, 

cetăţenia italiană. 

A publicat zeci de studii, articole, note şi 

recenzii precum şi volumele: La subordinazione 

circostanziale ipotattica nella frase del 

dialetto aromeno (macedoromeno) (I.U.O. 

Napoli 1982); Studii aromâne (Fundaţia 

Culturală Română 1999); Invito alla lettura di 

Sorescu (I.U.O. Napoli 1999; Premiul Fondului 

literar al Uniunii Scriitorilor Români); Studi 

linguistici sull’aromeno (Clusium 2002). A 

tradus (în colaborare cu soţia, Gabriella Bertini 

Carageani) şi a îngrijit volumul M. Sorescu, 

Poesie d’amore (Dick Peerson, Napoli 1987); 

a îngrijit şi prefaţat N. Tommaseo, Canti 

popolari serbo-croati (Sansoni, Firenze 1992), 

P. Cornea, Introduzione alla teoria della lettura 

(Sansoni, Firenze 1993), N. Steinhardt, Diario 

Gheorghe Caragiani 

STUDIME ARUMUNE 

U lind në Bukuresht më 1939, liçensuar 

në Fakultetin e Filologjisë në Universitetin 

e Bukureshtit që nga viti 1963, Gheorghe 

Caragiani u bë asistent në katedrën 

e gjuhës Rumune. Në vitin 1970 u emërua 

lektor i gjuhës rumune në Institutin e Universitar 

Lindor të Napolit (Itali). Nga 1986 

është shef i katedrës për gjuhën letrare 

Rumune në Departamentin e për Studime 

në Evropën Lindor i Fakultetit të letërsisë 

dhe Filozofi së të këtij Instituti. I stabilizuar 

për gjithnjë në Itali, që nga 1976 aktualisht 

, ka postin e profesorit të gjuhës rumune 

në Fakultetin e Shkencave Politike të Universitetit 

„La Sapienza” të Romës. 

Aktiviteti shkencor i profesor Gheorghe 

Caragiani shtrihet në studimet gjuhësore 

historike dhe kulturës arumune, të 

della felicità (il Mulino, Bologna 1996). 

*** 

A colaborat la revistele: Revue roumaine 

de linguistique, Fonetică şi dialectologie, 

Limbă şi literatură, Luceafărul, România 

literară, Zborlu a nostru, Aurora, Revista de 

Ştiinţe Politice şi Relaţii Internaţionale, Lumina, 

Studi italo-romeni; Annali dell’Istituto 

Universitario Orientale – sezione romanza, 

International Journal of Rumanian Studies, 

Medioevo romanzo, Riscontri, Esperienze 

letterarie, Balkan-Archiv Neue Folge, Storia 

contemporanea, Annali della Facoltà di Lettere 

e Filosofia – Università degli Studi della Basilicata, 

Buletinul Bibliotecii Române – Institutul 

Român din Freiburg i.Br., Letterature di Fron- 

cilët i përket edhe ai vet. Është autor i një 

numër studimesh, artikujsh, kumtesave 

dhe reçensave kritike, të cilat shpalosin 

njohuritë e tij euridike, me horizont të gjerë 

teorik, shpirt kritik dhe origjinalitet. 

Punimet e tij vështrojnë aspekte të 

ndryshme të dialektit arumun, përfshirë 

edhe historinë e arumunëve dhe në 

përgjithësi të çështjes arumune si problem 

politik evropian në XIX – XX. 

Disa nga botimet, bashkëpunime dhe 

pjesëmarrjet në aktivitete shkencore jepen 

në shkrimin përbri në gjuhën rumune. Të 

gjitha këto tregojnë për kontributin e madh 

të këtij shkencëtari për çështjen arumune 

dhe veprimtaria e gjerë e tij, e bën normale 

që të pranohen mendimet dhe vizionet e tij 

për arumanishten dhe arumunët në kontekstin 

ballkanik dhe evropian. 

tiera – Littératures Frontalières, I Quaderni di 

Gaia, Rivista italiana di letteratura comparata, 

LiSt – Quaderni di studi linguistici, Romània 

Orientale, Eurasiatica, Quaderni della Casa 

Romena di Venezia, Quaderni del Premio Letterario 

Giuseppe Acerbi, Annuario dell’Istituto 

Romeno di Cultura e Ricerca Umanistica di 

Venezia. 

*** 

A participat cu referate şi comunicări la peste 

40 de congrese şi colocvii internaţionale. Membru 

al unor asociaţii italiene şi internaţionale, 

membru în Comitetul internaţional de redacţie 

al revistei Fonetică şi dialectologie. 

Decorat cu Ordinul Naţional “Pentru 

Merit” în gradul de Comandor.


-Koncert- 

Fraţia 


Koncert me muzike arumune, Pogradec, 4 qershor 2011 

Tăndărică şi Stelu Enache Albania 

s-a desfăşurat sămbăta la Pogradec 

Ovidiu Lipan Tăndărică 

Në datën 4 qershor 2011, ne 

qytetin e Pogradecit, u be një 

koncert i ofruar nga Ovidiu 

„Ţăndărică” Lipan dhe Stelu 

Enache, te shoqëruar nga Fanfara 

„Zece Prăjini”. Programi pati pjese 

nga albumet „Bachiţa”, „Iskender” 

dhe „Balkano Live” – krijime 

kolektive, me tema nga muzika 

arumune, te interpretuara ne 

dialektin arumun, te orkestruara 

nga O. Lipan ne stil ballkano, me 

infl uenca nga folklori sllav, rumun 

dhe hebre. 

Ne hapje, Ambasadori i Rumanisë 

me një fjalim te shkurtër ne 

gjuhen shqipe dhe rumune. Prof. 

Pandi Bello, muzikolog, prezantoi 

te dyja pjesët e programit. 

Ne pjesën e pare, Grupi 

Duminică, 05 Iunie 2011 

Pogradeţ Albania/Romanian 

GLOBAL NEWS 

Ovidiu Lipan Tăndărică, Stelu 

Enache si Fanfara Zece Prăjini, 

au susţinut primul concert 

la Pogradeţ în Albania, 4 iunie ora 19:00 

în Amfiteatrul în aer liber din localitate. 

Evenimentul face parte din turneul organizat 

de Institutul Cultural Român, 

prin Directia Români din Afara Tării, 

pentru romanii din Albania, transmite 

corespondentul Romanian Global News. 

Concertul a inclus piese de pe albumul 

Bachita, Iskender şi Balkano Live, creaţii 

colective sau culte, pe teme din muzica 

aromânilor, interpretate în dialectul 

aromân, în orchestraţia lui Ovidiu Lipan 

Ţăndărică. Binecunoscutul artist aromân 

Stelu Enache a fost aplaudat la scenă 

deschisă de peste 350 de români (aromani) 

şi albanezi prezenţi. Cântecul tradiţional 

al aromânilor interpretat de ansamblul 

“Muşata Armână” din localitatea 

constănţeană Kogălniceanu s-a întâlnit pe 

aceeaşi scenă cu interpretarea originală a 

Fanfarei Zece Prăjini şi a celor doi artişti 

consacraţi, reunindu-i pe românii din Tara 

si pe cei din public într-o horă mare alături 

de interpreţi. 

Partenerii evenimentului au fost 

Ambasada României la Tirana, Asociaţia 

„Aromânii din Albania” şi Primăria din 

Pogradeţ. De altfel, în cursul zilei, artiştii 

au fost primiţi de primarul din Pogradeţ, 

Artan Shkëmbi, care a evidenţiat legăturile 

strânse între marele poet şi prozator 

albanez Lasgush Poradeci a cărui lucrare 

de doctorat (1933) a avut ca temă opera lui 

Mihai Eminescu şi l-a influenţat profund 

în scrierile sale. 

Inainte de spectacol a fost vizitata 

Biserica “Sf. Nicolae”, din Moscopole, 

singura construcţie care a supravieţuit 

incendierii din 1788 şi care mai păstrează 

şi astăzi, după 300 de ani, picturile murale 

şi mobilierul bisericesc. 

*** 

Duminica, 5 iunie 2011, Ovidiu Lipan 

Tăndărică, Stelu Enache si Fanfara Zece 

Prăjini au concertat la Bitolia, în Macedonia, 

încheind astfel miniturneul organizat 

de Institutul Cultural Român la românii 

Stelu Enache 

din Balcani, transmite corespondentul 

Romanian Global News. 

Piese renumite din repertoriul creaţiilor 

pe teme din muzica aromânilor orchestrate 

de maestrul Ovidiu Lipan Tăndărică, 

precum: “Trandafirlu”, “Treamburi luna”, 

“Nafoara io Mutream”, “Feati Armani”, 

dar şi “Ciocârlia” sau alte creaţii universale, 

au ridicat publicul în picioare şi au 

încantat peste 250 de aromâni prezenţi în 

Casa de Cultură din Bitola. 

În deschidere, ansamblul “Muşata 

Armână” din localitatea Kogălniceanu, 

jud. Constanţa a adus pe scenă o dată în 

-continudze pagina 8- 

-vijon faqe 8- 

Së bashku në valle arumune 

Stog tu giocu armânescu

-Concert- 



Robert Çollaku şi Stelu Enache 

- continudze din pagina 7- vijon nga faqe 7 

plus muzica tradiţională, polifonică a aromânilor, costumele autentice 

şi dansurile specifice. 

Folklorik „Muşata Armână” nga komuna Mihail 

Kogălniceanu – Konstanca, i koordinuar nga Iulia 

Romanii din Bitola au vibrat impreuna cu Ovidiu Lipan 

dhe Elena Wisoschenski, interpretoi një repertor me 

Tandarica, Stelu Enache si Fanfara Zece Prajini 

kënge tradicionale arumune. 

La eveniment au fost prezenţi şi reprezentanţi ai Ambasadei 

Koncerti u mbajt ne ajër te lire, ne amfi teatrin e 

României la Skopje şi ai Consulatului Onorific al României la 

qytetit, dhe qene te pranishëm rreth 500 spektatore. 

Bitola. 

Ishin prezentë pjesa me e madhe e presidenteve 

Partener în organizarea acestui concert a fost Biserica Ortodoxă 

te fi lialeve te Shoqatës „Arumunet e Shqipërisë”, si 

Sf. Constantin si Elena din Bitolia care a oferit artiştilor diplome 

dhe një numër arumunesh ish studente ne Rumani, 

pentru promovarea valorilor culturale româneşti şi a multiculturalismului. 

kryesisht nga qyteti i Korçës dhe Pogradecit. 

Eveniment u organizua nga Instituti Kulturor 

Romanii din Bitola au vibrat impreuna cu Ovidiu Lipan 

Rumun, nëpërmjet Drejtorisë se Rumuneve Jashtë 

Tăndărica, Stelu Enache si Fanfara Zece Prajini 

Shteti, me mbështetjen e Bashkisë Pogradec dhe 

Di la stănga ăn a ndreaptea: protu ambasadorlu României, D-ul Viorel 

Stănilă, a trei-lu Primarlu din Pogradec, d-ul Artan Shkëmbi 

Ambasadës se Rumanisë ne Tirane. 

Kryetari i Bashkisë se Pogradecit Z. Artan 

Shkëmbi, ka qene i pranishëm gjate gjithë spektaklit 

(90 min.). Me pas ofroi një darke, ne te cilën ishin te 

pranishëm pjesëtarët e Ambasadës dhe 2 solistet te 

shoqëruar nga anëtarët e Fanfares. 

Ne mengjezin e te njejtes dite, Kryetari i 

Bashkisë Z. Artan Shkëmbi ka pritur ne një vizite te 

shkurtër kortezie ambasadorin rumun, Adriana Gae 

– përfaqësuese e Institutit Kulturor Rumun , Ovidiu 

Lipan dhe Stelu Enache. Morën pjese anëtaret e 

grupit folklorik „Muşata Armână”. 

Ilia Gjoka 

Më shumë se fjalët flasin këto fotografi, të bërë me merak e art nga Robert 

Çollaku. Janë mbi 200 foto të realizuara në këtë veprimtari, një pasuri 

arkivore për sot e të ardhmen e Shoqatës “Arumunët e Shqipërisë”. 

Ma multi di zborili grească aisti caduri, fapti cu merachi şi artă di la Robert 

Çollaku. Suntă pisti 200 di caduri realizuat tu aistă activitatea, ună aveari 

arhivală ti ază şi yinitorlu ali suţati “Aromăñl’i dit Albania”. 

di na stânga: Ziso Musha, Pandi Bello


LIBRI I RI 

Fraţia 


ROMAN 

ME VLERA TË 

JASHTËZAKON- 

SHME ARTISTIKE E 

HISTORIKE PËR 

VOSKOPOJËN 

PARATHËNIE 

Për shkrimtarin, dhe 

studiuesin NIKO SIMAKU, 

pak rëndësi kanë “teoritë” 

kundërthënëse për Voskopojën. 

Ai e merr atë nga viti 1732 

deri në 1772-vit, kur përfundon 

shkatërrimi i parë i saj në 

pjesën e parë dhe në nga ky vit 

deri në 1788 në pjesën e dytë. 

Në periudhën e parë qyteti 

arrin kulmin i zhvillimit të tij 

gjithanshëm. Në këtë kohë 

ngrihet Akademia e Re, funksionon 

një shtypshkronjë dhe 

kishat e manastiret arrijnë në 

një numër dhe zhvillim të tillë, 

që mund të krahasohen me 

qytetet më të përparuara të 

Evropës Perëndimore. Ekonomia 

dhe tregtia, marrëdhëniet 

me botën e qytetëruar, shkollimi 

i fëmijëve krahasohet 

me qytetet dhe kryeqytetet 

e vendeve evropiane, luksi, 

urbanizimi dhe ndërtesat e 

Voskopojës krahasohen me atë 

të Stambollit dhe Athinës, me 

ato të Budapestin, Vjenës dhe 

Venecias. 

Në pjesën e dytë del më në 

pah ringritja e Voskopojës, fati 

i personazheve, që i shpëtuan 

katastrofës 1769-1772 dhe që 

mbetën e rindërtuan qytetin, e 

çuan ata deri në nivel zhvillimi, 

që përsëri u bë objekt i lakmive 

dhe synimeve grabitqare të 

bandave hajdutësh e vrasësish, 

që qarkullonin në atë periudhë 

e në radhë të parë, të atyre bandave 

që yshteshin nga pashai i 

Janinës, Ali Pashë Tepelena. 

I gjithë romani përshkohet 

nga fakti i padiskutueshëm se Voskopoja 

u themelua dhe e zhvillua nga një shumicë 

arumune/vllahe. Ata ishin aktorët kryesor 

në të gjithë teatrin e zhvillimit: ekonomik, 

kulturor, fetar e social, në ngritjen dhe 

funksionimin e institucioneve drejtuese 

e mbrojtëse. Kjo nuk do të thotë se aty 

nuk kishte popullsi të etnive të tjera. Por, 

natyrisht, një vend e merr autorësinë nga 

shumica. Ky identitet arumun/vllah, përbën 

një nga vlerat më të mëdha të romanit 

dhe që e kthen atë edhe në një libër sa 

artistike aq edhe historik për kohën. 

Në mjedisin voskopojar të atyre viteve, 

por edhe në retrospektivë, autori vendos 

personazhet e tij. Ata janë nga radha e 

figurave reale, si Patriarku i madh i Patrikanës 

së Ohrit, Joasef- voskopojar, Mihal 

Shipcka- historian, Leontiadhi- drejtor i 

“Akademisë së Re”, Teodor Kavalioti-pedagog, 

Todo dhe Naum Peskarës- arkondët 

e mëdhenj të qytetit si dhe shumë të tjerë, 

e bën romanin edhe një libër që i referohet 

dokumenteve për këto figura historike 

dhe për vlerat e tyre. Po kështu vend të 

rëndësishëm zënë ngjarjet që zhvillohen 

në manastirin e Shen Prodhomit, shkrimet 

e Kodikut i vjetër i këtij manastiri, personazhe 

të tilla real si kryemurgu Parthen etj. 

Po me vlera dokumentare është edhe 

toponimia që përdoret në roman, e cila i 

përgjigjet plotësisht toponimisë reale të 

Voskopojës dhe jo fantazisë. Këtu duam 

të bëjmë një dallim me disa krijime të tjera 

artistike, si bie fjala “Të jetosh në ishull” e 

shkrimtarit Ben Blushi, i cili rreken t’i vendosi 

ngjarjet në Voskopojë, duke e thënë 

këtë hapur, por planimetrinë, toponiminë 

dhe përbërjen e popullsisë që jetonte aty, 

i paraqet më një mungesë ekstreme realiste. 

Pra, në këtë kontekst lexuesi mëson 

shumë nga romani i Niko Simakut, edhe 

se si ishte shtrirja e këtij qyteti, si e ku ishin 

ngritur lagjet, kishat, manastiret, objektet e 

kulturës, shkollat, tregu, zejtaria etj. 

Si në çdo krijimtari letrare, autori ka 

krijuar edhe personazhe, të cilët janë të 

moshave e kategorive të ndryshme, me 

karaktere specifike e nivele të diferencuara, 

me arsim e formim kulturor të ndryshëm, 

me shkallëzime pasurore, si në çdo shoqëri, 

ku zhvillohet një lojë e lirë tregu. Të gjitha 

këto, pasqyrohen natyrshëm, siç janë të 

gërshetuar në një qytet kozmopolit. Midis 

tyre ka marrëveshje e mosmarrëveshje, ka 

dashuri e intriga, ka burrëri dhe pabesi, 

ka mbrojtje dhe komplote, ka lidhje midis 

njerëzve të ndershëm por edhe midis të 

ligjve, ka ambiciozë e të pangopur në 

pasurim, që për synimin e tyre nuk ndalen 

para asnjë vepre të keqe, madje edhe para 

vrasjeve. 

Por linja e dashurisë është më e spikatura. 

Në qendër të kësaj linje dashurie të 

pastër e besnike deri në vetëmohim, janë 

Lorika me Theodhori. Por ka edhe të tjerë 

personazhe të dashuruar, po aq fort e të 

pastër, sa që partnerët drithërohen për çdo 

gjë që dëgjojnë për njeri-tjetrin. E gjithë kjo 

linjë është trajtuar me një art të veçantë 

dhe e bën librin të këndshëm e të kërkuar 

edhe për moshat e reja. 

Një linjë mjaft interesante në pjesën 

e dytë është ajo e lidhjes së banorëve 

të Voskopojës me popullsinë tjetër, që 

banonte rreth saj, por edhe më larg deri 

në Berat e Myzeqe. Rrethanat erdhën të 

tilla që Anxhelika, një vajzë voskopojare, 

pikërisht e bija e Lorikës, të martohet me 

një prijës ushtarak mysliman, nga zona e 

Berati, i besimit mysliman Nazir Ahmet 

Pasha. Në marrëdhënie me këtë familje 

dhe lidhjet e saj fisnore e miqësore, del 

në pah prejardhja krishtere e popullsisë 

shqiptare dhe mospasja e asnjë kompleksi 

në martesa e miqësi midis atyre që u 

ndërruan fe dhe atyre që mbajtën fenë e të 

parëve, përfshi këtu edhe arumunët/vllehtë. 

Po kështu Pavli, i biri i Kryearkondit 

Jani, bje në dashuri me Helenën megjithëse 

ortodokse, por jo arumune, e ardhur në 

Voskopojë nga Opari. 

Nuk mbeten jashtë vëmendjes as 

pasqyrimi traditave, zakoneve: të mira 

apo të këqija, sipas gjykimit të sotëm, por 

karakteristike për atë kohë. Është niveli i 

lartë i dijeve të autorit në këtë fushë, që, 

duke qenë voskopojarë, i thur ngjarjet 

me një mjeshtëri artistike dhe leximi të 

pajis me kulturë dhe dije për traditat e 

arumunëve/vllehve. 

Nga libri mësohet shumë edhe se si 

organizohej jeta sociale dhe ekonomike në 

këtë qytet. Nga ana tjetër, si ishte fituar dhe 

vazhdonte prej vitesh, mbrojtja e Voskopojës 

nga Porta e Lartë; ç’përfaqësonte 

kujdestaria e veçantë e Valide Sulltanës; 

kush ishte Valide Sulltana dhe roli i saj, 

nga njëherë kyç, në Perandorinë Osmane, 

etj. Njohuritë e spikatura të autorit edhe 

për sistemin e qeverisjes dhe taksimit në 

Perandori, rolin dhe vendin e figurave 

politike e ushtarake, raporti i sulltanatit 

me qytetarët e vet e të tjera detaje, transmetohen 

te lexuesi artistikisht, duke 

ndikuar fuqishëm në pajisjen e secilit me 

një bagazh njohurish historike. 

Kulmi i romanit: djegia dhe shkatërrimit 

i qytetit. Autori, me një analizë 

logjike, shpjegon shkaqet dhe tregon 

bindshëm se kush e dogji Voskopojën. 

Përmbledhtazi: Etja për t’u pasuruar në 

kurriz të këtij qyteti, zilia për kamjen dhe 

pasanikët e Voskopojës, prirja natyrale e 

një klase të ulët morale, që e shikon tjetrin 

si objekt sulmi dhe grabitje në dobi të tij, 

të pranishëm në atë kohë me tepricë, afër 

dhe larg Voskopojës. 

Voskopoja zotëronte pasuri të mëdha, 

në krahasim me rrethinat e më gjerë, në 

Shqipërinë e atyre viteve. Te kjo klasë 

e ulët morale, ishte rrënjosur ideja e të 

“gjendurit të rastit”, për t’iu përveshur 

këtij qyteti me themel, për ta grabitur 

e djegur, për ta vrarë e copëtuar, për të 

bërë mbi të një tragjedi të vërtetë, sepse ai 

ishte një dritë shumë e fortë, që i nxiste të 

shkonin drejt saj si të dehur e të verbuar. 

Dhe “rasti” erdhi. Rrethanat, të cilat 

autori i shpjegon në mënyrë analitike, 

sollën heqjen e “statusi të veçantë” për 

Voskopojën nga Porta e Lartë, nga Valide 

Sulltana. Atëherë kjo klasë e ulët morale, 

u lëshua si hiena e pangopur. Vidhnin, 

shkatërronin, digjnin për të mos mbetur 

gjë në këmbë, që ata s’mund ta merrnin, 

vrisnin, madje, për të siguruar pasuri më 

të mëdha, edhe njeri-tjetrin. 

Pjesa e dytë përsëri mbyllet me 

tragjedi, por këtë radhë me një tragjedi 

biblike. Banorët, të paralajmëruar për 

masakrën, me pretekstin se nuk kishin 

paguar taksën e gjakut, që kërkohej nga 

bejleruçinët e kazave të ndryshme, e 

braktisën disa ditë më parë qytetin, duke 

marrë drejtime, sipas lidhjeve fisnore 

e miqësore që kishin, deri edhe në emigracion. 

Vandalët, që dyndën në qytet, 

të etur për pasuri e gjak, e shfrynë dufin 

duke rrëmbyer e djegur, duke shkatërruar 

e përdhosur çdo gjë më vlerë. Përshkruhet 

me nota të larta artistike kjo odise e dytë 

e shkatërrimit, që mund të ndjehet vetëm 

duke e lexuar. 

Si atavizëm kjo klasë e ulët morale ngre 

krye edhe në ditët e sotme. Valë të tilla 

shkatërruese nuk kanë qenë karakteristike 

vetëm për Voskopojën. Janë të shumta 

faktet në histori e deri në ditët tona, që 

flasin se, sapo ka rënë mbrojtja nga shteti, 

apo në raste fatkeqësi të mëdha natyrore, 

njerëz të këqij, të klasave me moral të ulët, 

pa asnjë princip, kanë ndërmarrë vepra 

shkatërruese, që kanë vazhduar të bëjnë 

deri edhe vepra makabre, për aq kohë sa 

është rikthyer përsëri shteti. Këtë fakt e 

vë në pah autori, madje ai, duke vënë në 

gojën e një personazhi se, “edhe të gjithë 

të ishim kthyer në mysliman, përsëri këtë 

tragjedi nuk do ta shmangnim dot”. 

Pasi kemi lexuar këtë roman në dy pjesë 

le të shpresojmë se pena e Niko Simakut 

do të ndrisë e skalisë edhe periudhën e 

tretë, që shtrihet nga 1788 deri në 1916, pra 

deri në shkatërrimin përfundimtar dhe 

kthimin e këtij qyteti në një fshat. Pamja 

e saj sot, tragon se dikur aty ka qenë një 

qendër e lulëzuar, një qytet, i cili vetëm 

mund të përfytyrohet. 

Jani GUSHO, gazetar-studiues


OPINION Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

NJË HIMN PËR 

VOSKOPOJËN 

Mbas dy librave të suksesshëm: 

romanit “Koha e mashtrimit” dhe vëllimit 

me tregime “Kujtimet e një gruaje”, 

shkrimtari dhe intelektuali i shquar, 

Niko Simaku, paraqitet me romanin e 

ri në dy vëllime “Lorika, Virgjëresha e 

Voskopojës”. Duke hulumtuar gjerë në 

arkivat, libra dhe dorëshkrime të shumta, 

me një retrospektivë të admirueshme, 

Niko Simaku tregon lulëzimin e qytetit, 

që shkroi faqe të ndritura në historinë dhe 

kulturën ballkanike, që i përmend personazhet 

realë dhe të sajuar me mjeshtëri dhe 

realizëm. 

Autori me kulturën, përkushtimin 

dhe talentin e tij, nuk na jep një libër 

thjesht historik, por e trajton këtë edhe 

mes kujtimeve brez pas brezi, si voskopojar 

i hershëm. Shumë gjëra të reja mëson 

lexuesi për Voskopojën, shpaloset historia 

me dritëhijet e saj, me njerëz të sferave 

akademike e të larta shoqërore, spikat 

urtësia, thjeshtësia, mirëkuptimi por dhe 

antagonizmi midis shtresave të ndryshme, 

gërshetuar me veprime të mençura 

diplomatike, sipas situatave. 

Akademia, shtypshkronja, biblioteka, 

24 kishat me vepra të piktorëve, mjeshtër 

të artit ikonografik, japin një impuls 

romanit. Dëshira për të studiuar ne institucione 

më në zë të Evropës e të rinjve 

të pasionuar voskopojarë, suksesi i tyre në 

arsimim, e bën romanin interesant, plot 

situata intriguese dhe befasuese. 

Duke mos e shuajtur kureshtjen e 

lexuesve, që me siguri do ta mirëpresin 

këtë vepër të re për Voskopojën, lidhjeve 

me Korçën, frymën properëndimore të 

saj, romani është një dhuratë e çmuar 

historiko-letrare, që na jep pena e Niko 

Simakut. Ai është një himn për Voskopojën 

tonë, një vlerësim shumëdimensional 

i saj. 

Janë këto arsyet, që edhe unë, me rrënjë 

të thella nga Voskopoja, prej kohesh kam 

shkruar një poezi të ndjerë nga zemra: 

Për ty Voskopojë 

Të vështroj me mall, Voskopoja ime 

Thellë në mes malesh, ti ngjall krenari, 

Pishat shekullore të freskojnë verës, 

Dimri, borë e bardhë si kurorë ri. 

Emrin nëpër shekuj, sa lart që e ngrite, 

Me kisha, shtypshkronja dhe akademi, 

Sfidove Ballkanin, habite Evropën 

O qyteti i lashtë gatove histori. 

24 kisha gjithmonë të bekuan, 

Voskopoja jonë, je vërtet magji. 

Bijtë e tu, si zogj ne bot’u shpërndanë, 

Por zemra e tyre pranë teje rri! 

Nuk mund të rri pa përmendur disa 

personazhe. Interesante është figurat e Kryearkondit 

Jani, pas shkatërrimit të parë 

1769-1772, i zgjedhur nga voskopojarët. 

Mençuria, diplomacia dhe përkushtimi i 

tij, edhe në çastet më tragjike të eksodit, të 

bëjnë ta admirosh për gjakftohtësinë dhe 

organizimin e përsosur e shpëtimtar. 

Figurë mjaft e realizuar është ajo e 

Nazir Ahmet Pashait. Një komandant 

me vizion perëndimor, që mban rregull 

dhe pastron zonën e Korçës nga kaçakët 

keqbërës. Lidhja e tij me vllahen Anxhelikë, 

këtë besimtare voskopojare, është një 

nga më të realizuara të romanit. Anxhelika 

është ndër personazhet 

kryesorë në pjesën e 

dytë të romanit, që të 

bën për vete me bukurinë 

e mençurinë e saj, 

me mendjen e hapur, 

me dashurinë për 

njerëzit dhe mesazhin 

që përcjell për nevojën 

e një kulture të re dhe 

përparimtare. Të goditura 

janë skenat erotike 

të dashurisë të Pavlit 

me Helenën, sakrificat 

dhe peripecitë e tyre në 

kohën e shpërbërjes së 

Voskopojës. 

Duke parë gërmadhat 

e këtij qyteti 

të shkatërruar, krahas 

dhimbjes, ngrihet dhe 

optimizmi se voskopojarët 

punëtorë, të 

papërkulur dhe këmbëngulës, 

shpresojnë ta 

ringrejnë sërish qytetin e 

tyre të mrekullueshëm. 

“Shpresa vdes e fundit” 

sikur pëshpëritin dhe 

rrënojat e këtij qyteti të 

bekuar. 

Kështu tingëllon 

dhe mbyllja e romanit, 

që shpalos në art historinë e dhimbshme 

për të cilin Shqipëria, edhe mbas kaq shekujsh, 

krenohet me të, ndaj jam i bindur se 

lexuesi do ta mirëpresë edhe këtë roman 

të ri të shkrimtarit Niko Simaku. 

Klito Fundo. 

Shkrimtar nga Voskopoja 

ROMANIN 

MUND TA 

GJENI PRANË 

SHOQATËS 

TEK ZOTI 

ROBERT 

ÇOLLAKU 

NJË VËSHTRIM I SHKURTËR PËR 

ROMANIN 

Vepra e Niko Simakut, gjakon të japë 

historinë shkëlqimtare të Voskopojës, 

mbështetur sa mbi fakte historike, aq 

edhe mbi talentin e tij të padiskutueshëm, 

i njohur tashmë edhe me dy vepra të 

mëparshme. Autori ka ndjekur në mënyrë 

kronologjike tërë ecurinë e ngjarjeve në 

pjesën më interesante të shekullit 18.-të, i 

cili me të drejtë, vendos në qendër njerëzit 

e ditur e të kulturuar, kryesisht të rinjtë, 

studentët e shkëlqyer të Akademisë, 

Patriku Joasaf I, Kryearkondi Naum 

Peskara, filozofi Apostol Shipska dhe përballë 

tyre shtinjakët e intrigantët, bejlerët e 

bejlurçinat me sojin e tyre. Vitet 1730-1769 

qenë vitet më të ndritura, por edhe vitet e 

tatëpjetës së qytetit, që çuan në tre shkatërrime 

të njëpasnjëshme. 

Niko Simaku ka krijuar në roman një 

galeri të tërë personazhesh imagjinarë të 

të gjithë moshave, studentë të shkëlqyer 

të Akademisë se Re, vajza të bukura, të 

dëlira dhe plot shëndet, gra fisnike por 

edhe femra të përdala, arkondë të etur 

për pushtet, spahinj e derebej në shërbim 

të Baba Dovletit, vrasës e kriminelë ordinerë. 

Voskopoja ishte një qytet i denjë 

për romanca të bukura. Ai s’mbetej prapa 

qyteteve më në zë evropiane. Po aq të 

zakonshme do të qenë edhe pamjet e jetës 

mondane. Gratë aristokrate të Voskopojës, 

një lloj si gratë e qyteteve evropiane ecnin 

rrugëve të qytetit me kaloshin dyvendëshe 

e shërbëtor personal. 

Natyrisht, ajo që i dha emër Voskopojës 

edhe jashtë kufijve të saj, duke e 

veshur atë me mister ishte padyshim “Nea 

Akademia”. Niko Simaku e jep akademinë 

në dy fazat e saj, fillimisht kur drejtor i saj 

ishte Sevast Leontiadhi dhe në fazën e dytë, 

pas ndërtimit të godinës së re më 1750, ku 

drejtor ishte protopapë Teodor Kavalioti, 

fytyra më e ndritur shumëdimensionale e 

Voskopojës 

Ka qenë një traditë e bukur ajo e 

Akademisë së Re të Voskopojës (e përcjellë 

deri në gjysmën e parë të shekullit 20-të në 

shkollën e fshatit Voskopojë), që studentët 

e saj të demonstronin dijet e fituara para 

publikut të gjerë, të përbërë jo vetëm nga 

personalitetet e qytetit, mësuesit, prindërit 

e tyre, por edhe qytetarë të thjeshtë. Në 

roman autori ka ndërtuar në art një dialog 

mes dy studentëve, të cilët debatojnë plot 

gjallëri për koncepte të logjikës, fizikës dhe 

metafizikës, që zunë një vend të dukshëm 

në programet e kësaj shkolle. 

Këta të rinj, të përgatitur nga kjo shkollë, 

do të kishin dyert e hapura më pas në gjithë 

universitetet e Evropës Perëndimorë, siç ka 

ndodhur me shumë figura të ndritshme të 

Voskopojës. Të rinj, të dalë nga banka e 

Akademisë se Re, u besohet edhe detyra 

tepër të vështira për supet e tyre të njoma, 

siç qe pjesëmarrja në dërgatën voskopojare 

në oborrin e Valide Sulltanes. 

Autori i kushton disa faqe kësaj vizite 

duke u shfaqur si një mjeshtër i përshkrimit, 

jo vetëm të qytetit kozmopolit të Stambollit, 

mes shumë peripecish e kontaktesh 

me njerëz të kulturave të ndryshme. Ai 

përshkruan ndalesën në hanin pronë e një 

çifuti “me një mjekër të hollë, me fytyrë të 

bërë si prej dylli, me takije në kokë”; më tej 

takimin me Kostë Voskopojarin, tregtarin 

dinak të rrahur me vaj e me uthull, që 

kishe mundur të krijonte lidhje me figura 

më të larta të Stambollit si, kryetaksidarin 

Mustafa Beu “me trup të ngjallur, bark që i 

varej dhe me një buzëqeshje artificiale” apo 

me ministrin e oborrit. Përshkrimi që autori 

i bën pallatit të Topkapisë është nga më të 

bukurit, plot kolor dhe shumë i gjallë, po 

kështu dhe portreti i Valide Sulltanes.. 

Pjesa e fundit e romanit është e 

mbushur me skena të tmerrshme. Vetëm 

një penë e fuqishme mund të tregojë në 

pak faqe atë çka ndodhi në prillin e 1769-ës 

në Voskopojë. Niko Simaku, i kursyer në 

përshkrimin e tij, na jep hap pas hapi jo 

një, por disa “net të Shën Bartolemeut” në 

Voskopojë. Bashibozukët, të etur për gjak 

e plaçkë, shtëpitë i plaçkitën, u vënë flaka, 

njerëzit i dogjën të gjallë. 

Niko Simaku nuk mbyll romanin me 

djegien fatale te 1769-ës. Përkundrazi ai 

vazhdon të përshkruajë se si rrodhi më tej 

jeta e voskopojarëve. Ai sikur nuk është 

dakord me kronikat apo gojëdhënat e kohës, 

që pohojnë se për gati një vit në qytet 

nuk guxoi të rikthehet asnjë banor, apo atje 

s’mbeti as qen as mace. Përkundrazi autori 

tregon solidaritetin njerëzor të atyre që 

shpëtuan mirë nga djegia e parë. Ai pohon: 

“Solidariteti qytetar, ato ditë tregoi vlera 

hyjnore. Ky ishte faktori kryesor që e nxori 

qytetin nga katastrofa ku e kishin çuar 

barbarët. Ky qytet i mahnitshëm u rrudh 

shumë, por nuk u shojt. Jeta rifilloi…” 

Ngjarjet e fundit të romanit me vëllimin 

e parë, zhvillohen para derës së një 

kishe. Kryeheroina e romanit, Lorika, iu 

prin një grupi grash e fëmijësh strehuar në 

kishë. Para bishave që kërkonin thesarin e 

fshehur në kishë, ajo shfaqet si shenjtore. 

”Shën Maria!”- pëshpëritin midis tyre. Ajo 

vetëflijohet dhe shpëton ata qe u kthyen ne 

kortezh për të. 

Pjesa e dytë e romanit tregon rimëkëmbjen 

e shkurtër të Voskopojës, në intervalin 

1772-1789. Edhe tek kjo pjesë e romanit 

me titull “ Një histori e përsëritur” gëlojnë 

dashuri të reja, lindin fëmijë të bukur, 

thuren romanca lëndinave me trëndelinë, 

thyhen tabu mes martesave të të rinjve 

me fe të ndryshme, shkëlqen altruizmi 

njerëzor përballë intrigave të bejlerëve e 

pashallarëve. 

Protagonistë të pjesës së dytë të romanit 

janë sërish të rinjtë, vajza peri e Lorikës 

dhe Theodhorit, Anxhelika çapkëne dhe 

e zgjuar, Pavli - djali i Janit Kujunxhiut, 

fisnik dhe i nderuar si i ati, por edhe trim 

dhe luftëtar sypatrembur. Në skenë hyn 

edhe Helena, një vajzë shend e verë, bijë 

e një familje oparake. Autori shkruan 

me respekt për oparakët, që u vendosën 

në Voskopojë pas djegies së parë dhe e 

rimëkëmbën qytetin falë mjeshtërisë së 

tyre si mjeshtër të gurit. 

Simpatia e autorit është e madhe për 

banorët e Korçës, pavarësisht nga feja, që 

ndanë me voskopojarët kafshatën e gojës. 

Mustafa Beut, me ushtarët e tij luftoi për 

mbrojtjen e Voskopojës nga barbarët. 

Veçanërisht simpatike paraqitet figura 

e Nazir Pashait. Ky djalosh, i shkolluar 

në Perëndim, nuk bie rob i zakoneve të 

mykura. Martohet me një vajzë të bukur 

dhe të zgjuar, të një besimi tjetër, një vllahe 

voskopojare. Autori tregon se Korçën, 

Devollin e Voskopojën e plaçkitën jo vetëm 

banditët myslimanë, por edhe banditë me 

kryq në qafë, siç qenë Paleopulosi dhe 

Kavanosi, vegla qorre në dorën e Vezirit të 

Janinës. Në duart e këtij mjeshtri i pusive 

dhe pabesisë, i paskrupullt në qëllime 

e veprime, bien njëri pas tjetrit Devolli, 

Ohri, Korça dhe në fund do t’i vinte radha 

Voskopojës. 

Niko Simaku përdor mjeshtërisht antitezën 

për të treguar rrugëtimin nga sytëkëmbët 

të voskopojarëve. Disa herë atyre u 

ndollën vdekjen, si për të zhdukur racën e 

tyre të fortë, të bukur e krenare. Por vdekja 

u lodh më kot. Voskopojarët mbijetuan, 

kudo ku u vendosën reflektuan kulturën 

mirësi, inteligjencë. 

Fundi i romanit ndryshe nga pjesa e 

parë nuk mund të mbyllej veçse me fund 

të lumtur. Dy të rinjtë, Pavli dhe Helena, 

në kërkim të njëri – tjetrit përfundojnë 

në një përqafim mallëngjyes në qytetin 

e Selanikut, kur familja e Helenës pregatitej 

të shkonte në Egjypt provrrbile 

eshet shprehja:“Vetëm dashuria, mund të 

mposhtë të keqen!” 

Msc. Vangjel Simaku


CARTI TU REDACŢI 

Fraţia 


DURUŢI COMPATRIOŢI, 

Maş tr- aţeli cari ş-ari sinfer s-cunoască cum s-căntă dobru (corect) 

Imnlu „Dimăndarea Părintească´“, cari nu...... s-nu ghivăsească aestă carti ! 

Ti prota, evaharisto multu domnului Guşo cari-ñ grăpsi tr- aestă themă. 

... 

N-aduchescu ţi crimasi ş-ari muzica noastră cu basarabeanlu cari s-tricu tru teşchire ca 

mocan, ma nai ma muşat easti c-amputem s-avdzăm iara muşati, veacli ş-adivirati căntisti 

ali miletei a noastri armăne ş-nu maşi adrări „moderne“ na mai multi cu miludhii jilioase 

tru tonalităţi minore pi cari l-avdzăm nai ma multu adză. 

Ama aeasta easti altă isturii, tora ñnti di tuti lipseaşti s-dzăţem: 

EVHARISTO LALE IANCU că iară avdzăm aestă muzică şi poemi ahât di muşati ! 

Protul căntic tru Anthulughia pitricută di lali Iancu easti, ş-n-amputea s-hibă aliumtrea, 

„DIMĂNDAREA PĂRINTEASCĂ“ Dispri aestu Imnlu cari s-căntă adză di unii ñncă 

alătusit pitricui pănă tora tră group dauă carţi. 

Tora amputeţi toţi s-avdzăţi tru Blog-lu al lali Iancu iu s-află sfalma, la misurile 2,3 şi 

4 ali Imnului, căntat Corul Bisearicii române di Paris tru anlu 1979 

Protul portativ ş-ari notile muzicale ali Imnului orighinal. Aşi cum si cântă dobru 

(corect) 

Tru doilu portativ, tră misurile 2,3 şi 4 iu easti sfalma, li tipusi ma-ndzeană, ta s-poată 

mutri ma ghini. Aşi dar maş iu ş-ari zboarile „nă sprigiură cu foc mari“ lipseaşti s-hibă 

alăxitu ţi easti alătusitu. 

Tora „profesioniştii“ cari cunoscu muzică, străpuescu că easti ma lişor ta s-anveaţi 

un căntic nau dicăt s-andrepţi ţiva cari s-căntă alătusit. 

Tră aţea, cari voru s-cănti imnlu corect să- cănti aşi cumu lipseaşti ta să s-cănti, cari nu 

n-ari dicăt s-arămână „tru dzămătura“ a loru –cum ni-aspuni nă veacli dzăţari. 

CALENDAR 

PITRICUT TU REDACŢII DI LA 

IRINA PARIS NAUM 

1.05.1970 – s-featsi Bucuresti 

Clarisa Cavachi, poetă 

4.05.1953 – s-featsi hoara 

Cavgagia, Dobrogea, tu Românie poetlu 

ş-cantautorlu Mihai Prefti, tora 

bâneadză Toronto, Canada 

11.05.1958 – s-featsi poetlu shpublicistul 

V.Tode, hoara Dudeshtii Noi, 

România 

11.05.1960 – s-featsi poeta Sirma 

Guci, Beidaud, jud.Tulcea , România 

12.05. 1942 - muri Sârună poetlu 

Cutuli Caloyir, faptu Pirivoli 1921 

14.05.1914 - s-feaţi Plevna, tu 

Vâryârie, scriitoarea Flora Crâcea, 

faptă Micata 

17.05.1992 - muri Bistriţa-Năsăud 

poetlu Ioan Cutova, faptu 13.07.1919 

Veria 

18.05.1923 - s-featsi scriitorlu Iancu 

Galbadjari, Bucureşti 

18.05.1932 – s-featsi , Lajine, ninga 

Sufie, scriitoarea Stere Elena 

20.05.1921 – s-featsi jurnalistul shi 

scriitorlu Vasile Tega, tu hoara Băiasa 

21.05.1932 - muri Bituli Costa Belemace, 

faptu 1.08.1844, Muluvişte 

22.05.1912 – s-featsi Perivoli, tu 

Gârtsie, George Perdichi, muri tu 10 di 

andreu 1966, New York, tu SUA 

23.05.1905 - fu dat Iradelu di 

ândrepturli culturali a armânjlor, 

pricunuscuts ca mileti ahoryea tu 

Amirărilja Nturtsească. 

DZUA NATSIONALA A ARMAN- 

JLOR 

23 .05. 2010- protlu cross armanescu 

s- alăgă Bucureshti. Crosslu fu 

cumândusit di Fălcarea di Bucureshti 

a Farăljei Armânească dit Românie, cu 

ândrupamintu di la Directsia di Sportu 

a Municipiului Bucureshti. Alăgară vără 

60 di atselj tsi au sportul tu mirachi, nu 

mash armânj, di la cilimeanj di 8 anj 

pana la aushi tricuts di 70 di anj. Tuts 

apruchiară diplomi di la Directsia di 

Sportu. 

Cumândar fu dl. Nicolae Sdrula, tsi 

cu mari mirachi alâgă la multi competitsii 

dit Românie ma shi internatsionali. 

27.05.1927 - s-featsi Bituli scriitorlu, 

jurnalistul sh-alumtătorlu ti îndrepturli 

a armânjlor Dr.Nico Popnicola 

29.05.1949 – s-featsi scriitorlu 

Trifon Nicolas 

29.05.1951 – s-featsi Buzau, 

Irina Paris -Naum, jurnalistă, sectsia 

armânească RRI 

30.05.1949 – muri Marcu Beza, 

Bucureshti, faptu tu 30.05.1882 ,Vlahoclisura 

30.05.2002 – muri Bucureşti, Ghica 

Vanghele, steauă di malămă a cânticlui 

fârşirutescu, fapta tu 30. 03.1926, 

hoara Caraomur, Durostor. 

Minduescu că va s-hibă ghini ca aţeli patrioţi a noşţă cari anveaţă ficiuriţii, featili şi 

gionili a noştri, limba şi adeţile a noastri armăneşti, s-li facă cunuscut ş-cum 

s-căntă dobru (corect) Imnlu a nostru. 

Aţeli cari ş-ari simfer va-s apandisescă di la mini pitricut tru „PDF“ ică „Word“: 

Noti muzicali cu Imnul cantat la nă-boaţe 

Noti muzicali cu Imnlu căntat la dauă şi-trei boaţi cari suntu tră ficiuriţi 

Noti muzicali cu Imnlu tră Cor la 4 boaţe (Sopran, alto, tenor şi bas) cu acompanieri di 

pian ică ñcă orchestră. 

...aşi c-aşteptu carti di la voi. 

Cu vreari armănească 

Christian Bandu 

PROFESSEUR 

JORGA, REÇU 

DOCTEUR 

HONORIS 

CAUSA1931, 

MEURISSE 

ARUMUNËT E 

Është fakt se ne Përmet, për shekuj 

me radhe kane ditur te bashkëjetojnë “te 

lumit”-siç quheshin evgjitët; “çobenjtë” - 

siç quheshin arumunet dhe “myslimanet” 

e tjerë apo edhe thjesht “kaurët”. Kjo 

treve me standarde te larta qytetarie, i 

ka treguar këto edhe ne këtë aspekt dhe 

vazhdon ende te jete kështu. 

Megjithëse një mase mjaft e madhe 

përmetarësh te fisëm, janë larguar nga 

qyteti. Ne rrethin e Përmetit, etnia arumune 

ka një 

shtrirje te 

gjere. Ajo banon 

ne rreth 

27 fshatra, fillon 

ne rreze te 

kodrave përballë 

qytetit 

si ne Kutal, 

Kosine, Bodar, 

Qilarisht dhe 

ngrihet lart 

ne Lupcke, 

Tremisht, Hotove 

dhe deri 

ne lartësitë e 

Frashrit, Mican etj. 

Një numër i madh arumunesh ndodhen 

ne qytetin e Përmetit qysh me krijimet e 

tij. Kësaj popullsie te hershme Arumune 

ne vitet 1955-1960, iu shtua edhe një pjese 

tjetër qe ka qene ne lëvizje dhe është marre 

me profesionin e blegtorit. Ata u vendosen 

ne Kutal, Kosine, Badlonje, Leshice, bashke 

me pjesën tjetër arumune. Arumunet ne 

Përmet kane disa karakteristika qe vlen te 

përmenden për punën, kontributin e zhvil- 

PËRMETIT, NE 

27 FSHATRA 

limin apo aneve te tjera sociale. Arumunet 

përmetare kane dhëne kontribut te drejtpërdrejte 

ne Luftën për Çlirimin e vendit. 

Nga radhët e tyre kane dale figura te 

shquara për udhëheqjen dhe drejtimin 

e Luftës. Fitimin e lirisë, ata bashke me 

bashkëkombësit e tyre e kane arritur me 

gjakun e tyre si Todi Dako, Stefan Zhaka, 

Qako Ballabani etj. 

Arumunet janë arsimdashës dhe kane 

nxjerre mjaft intelektuale te njohur ne 

vend. Nuk është rastësi qe studentet e 

Aromani grup 

pare përmetarë qe kane studiuar jashtë 

nga Përmeti, kane qene Arumunet Vasil 

Shuraja ne Poloni, Kristaq Bundua ne Bullgari 

apo i nderuari ish-kryetar i shoqatës 

se arumuneve te Përmetit ing. Jorgo Thomollari 

ne Rumani. 

Arumunet, janë punëtore, te respektuar 

dhe te vlerësuar kudo. Ne te 

ashtuquajturin sheshi i Avdiut, banojnë 

ende arumunet (“çobanët) me mbiemrat e 

tyre Nasi, Mihali, Stefollari apo Kreci.


BOTIME DYGJUHËSHE Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

Foto e berë në Konferencën 

e Parë, 1992 

Di la Iancu & Ioan Ballamacit 

*Educaţi Criştin-Orthodoxă. 

Proloagili 

Qëllimi i këtij shkrimie, është sa njohja me përmbajtjen 

aq edhe mënyra për të mësuar arumanishten, pasi çdo 

rresht i gjejmë në arumanisht dhe shqip. Me një durim e 

mbi të gjitha, me dashuri për arumanishten, duke i lexuar 

këto faqe pak e nga pak, mund të mësohen shumë shprehje 

e fjalë. Për këtë e falënderojmë edhe një herë zotin Janko 

Ballamaçi, për kontributin që jep si njohës i thellë i arumanishtes/vllahishtes 

Prej Janko & Ioan Ballamacit 

*Edukatë e Krishter-Orthodokse. 

Prologjet 

21 Maiu-Memoria al sămţilor alăvdaţ 21 Maji-Kujtimi i shenjtorëve të lavdëruar 

di Dumnidzâ unăsoiă ca apostuil’iă 

të Zotit njëlloj si apostujt 

-Imperatoril’i Mâri-Constandin şă Elena. - Perandorët e Mëdhenj-Konstandin dhe Elena. 

Dit ma mâril’i Imperatori,fericitu Constan- Nga më të mëdhenjtë,i lumturi Konstandin 

ira hil’i-su al Costanţu Clor ş-ali tiñi- din ishte i biri i Konstancu Clor dhe të nde- sităl’ei 

Elena. L’i cadi periudhă l’ei când 

ruarës Elena. I bie periudhës kur 

teribilu Imperator Diocleţian u lo pi el i tmerrshmi Perandor Dioklecian e mori atë 

şă deadundrepta/diadunconduţia Imperatoria të bashkëdrejtonte Perandorinë 

lărdzită al romanilor. Partia di est/răsărită e zgjeruar të romakëve.Pjesën lindore 

u drepta/u conduţia singur Imperatoru Dio- e drejtonte vetë Perandori Diocleţian,avundu 

ca agiutător/asistent dziniru klecian, duke pasur si ndihmës dhëndrin 

Galeriu; dipicând capitala/capcetateia ică Galerio; ndërsa kryeqyteti ose 

centru ira Nicomidia. Partia di apus/vest qendra ishte Nikodimia. Pjesa Perëndimore 

avea ti/tră Imperator Martinian Herculu, kishte për Perandor Martinian Herkulin, 

soţil’iat dit hil’i-su Maxenciu, ear/dipicând shoqëruar nga i biri i tij Maksenciu,ndërsa 

ca asistent avea Constanciu Clor, 

si ndihmës kishte Konstanciu Klor, 

tată-su al Sâmtului Constandin şă bărba-su babai i Shën Konstandinit dhe burri 

ali Sâmtăl’ei Elena cu centru Roma. 

i Shën Elenës me qendër Romën. 

Constanciu avea sub dominaţia a lui nai/ Konstanciu kishte nën sundimin e tij zona 

zoni mâri ca: Galia, Spaña şă Britania. Păr- të mëdha si: Galia, Spanja dhe Britania. Pjeţili 

alanti ali Imperatoriil’ei iu ira criştiñil’i set e tjera të Perandorisë ku ishin të krishterët 

sufera/trădzea dit avinârili/persecutârili/ vuanin/hiqnin nga përndjekjet/persekutimet/ 

torturili teribili durerioasi în naili/zonili torturat e tmerrshme të dhimbshme në zonat 

a lui. Constanţiu nu maş că oprii/stopă iţi e tij. Konstanciu jo vetëm që ndaloi çdo 

tr-avinari contra lor,ma li considerâ pi el’i përndjekje kundër tyre,por i konsideroi ata 

dit cetăţeñil’i ma tiñisiţi şă li băgă 

nga shtetasit më të ndershëm dhe i vuri 

cristiñil’i în direcţi,pi locuri di conduceri të krishterët në drejtim,në vende drejali 

Imperatoriil’ei. Dupa moartil’ei 

tuese të Perandorisë. Mbas vdekjes 

al bunului Constanţiu,hil’i-su 

të të mirit Konstanciut, i biri 

l’i acăţâ locu.În Roma locu al Hercului 

i zuri vendin. Në Romë vendin e Herkulit 

u acăţâ hil’i-su Maxenţiu.Tihisi ţi Maxen- e zuri i biri Maksenciu. Ndodhi që Maksenţiu 

s-ahurhiască lumta contra Constandinului. ciu të fillojë luftë kundër Konstandinit. 

Episcopu Eusebiu cai ira părinti suflitos Episkopi Eusebio i cili ishte ati shpirtëror i 

al Constandinului spuni că ninti ca si confronta/ Konstandinit tregon se para se të konfrontolumta 

cu nemicu/duşmanu a lui,Imperatoru hej me armikun e tij,Perandori 

Constandin li si ruga Dumnidzâului/Domnului Konstandin i lutej Zotit 

s-u agiuta ninti di batal’iă/lumtă ştind 

ta ndihmonte para betejës/luftës duke ditur 

că armata a lui ira ma slabă dicât al Maxe- se ushtria e tij ishte më e dobët se e Maksenţiului. 

Ca rănspuns di rugăciuni/pălăcrăseri nciut. Si përgjigje të lutjes 

Constandin vidzu tu mesia di dzuuă, în ţer, Konstandini pa në mes të ditës,në qiell, 

ună cruţi splendidă/nluñinată in cai si 

një kryq të shndritshëm,në të cilin 

scriia cu zboară adărati cu steali:“Prin/ 

shkruhej me fjalë të ndërtuara me yje: “Me 

cu partia aistui semn(u) va să triumfedz/aminţ”. anë të kësaj shenje do të triumfosh”. 

Noaptia el vidzu tu nyis singur Dumnidzâ Isus Natën ai pa në ëndërr vetë Zotin Jesus 

Cristos cai ma l’i si apruchea,u convinsi/obligâ Krisht i cili po i afrohej,e bindi/e detyroi 

s-făţea ună flambură militară cu semnu di të bënte një flamur ushtarak me shenjën e 

cruţi pi nâsă”.Acsi cu semnu di cruţi cai u kryqit në të. Kështu me shenjën e kryqit që e 

băgâ pitru armi Sâmtu Constandin ne(ar)si vuri nëpër armë Shën Konstandini shkoi 

Roma şă u putu pi Maxenţiu,cai cădzu 

në Romë dhe e mundi Maksenciun, i cili ra 

în arâu Tibru şă si nicâ tu puntia acl’imată në lumin Tibru dhe u mbyt në urën e quajtur 

Milvius.,la anu 312.Acşi Constandinu 

Milvius,në vitin 312. Kështu, Konstandini 

liberâ cetăţeñil’i di Roma,di la tirania al 

çliroi shtetasit e Romës,prej tiranisë së 

Maxenţiului. Fericitu Constandin işâ 

Maksenciut. I lumturi Konstandin doli 

amintător, agiutat dit Dumni- 

fitimtar, i ndihmuar nga Zodzâulu 

al criştiñilor,în anu 313. ti i të krishterëve,në vitin 313. 

Ca Imperator ali Romăl’ei sălăghii 

Si Perandor i Romës, lëshoi një 

un Ordin, decisi să oprească torturili contra Urdhër,vendosi të ndalojë torturat kundra 

criştiñilor şă ufiţiulizâ credinţa/pistipsimia të krishterëve dhe zyrtarizoi besimin 

Criştină în Imperatoria Romană. 

e krishterë në Perandorinë Romake. 

Aist Act Mari si acl’iamă “Decretu di Milano”. Ky akt i madh quhet “Dekreti I Milanos”. 

Ma amanat,fericitu Constandin u mişcâ cap- më vonë,i lumturi Konstandin e lëvizi kryecentru 

ali Imperatoriil’ei dit Roma în Bizant. qendrën e Perandorisë nga Roma në Bizant. 

U construei/adărâ nipoi aist centru, 

e ndërtoi përsëri këtë qendër, 

avuţimândalui/muşăţândalui 

duke e pasuruar/zbukuruar 

cu soi di soi di pălâţi ca ună 

me lloj-lloj pallatesh si një 

Romă noauă adevarată criştină 

Romë të re të vërtetë të krishterë 

acl’imată ma după Constandinopoli,cadupă e quajtur më pas Konstandinopol sipas 

numa a lui. Aist centru l’i si dedicâ al Dumni- emrit të tij. Kjo qendër iu kushtua Zodzâului 

Hristo ca un fruct di credinţa a lui. tit Krisht si një fryt i besimit të tij. 

In anu 330, ca Imperator al Criştiñilor 

Në v. 330, si Perandor i të krishterëve 

Constandin spusi ună dorinţă/pasion 

Konstandini tregoi një dëshirë/pasion 

mari ti/tră unitatia ali credinţil’ei criştină. të madh për unitetin e besimit të krishterë. 

Aistă si vidzuu în timpu ali ereziil’ei di Aries, Kjo u pa në kohën e erezisë së Aries-it, 

ună dit ereziili ma mâri di Biserica 

një nga erezitë më të mëdha të Kishës së 

al Hristolui.Arie nveţa că Hristo nu ira Dumni- Krishtit. Arie mësonte se Krishti s’ishte Zodzâulu/Domnu 

adevărat cai dipună dit ţer ti i vërtetë që zbriti nga qielli 

ca om(nu), aşâ cum si dzâţi în credinţa dreaptă. si njeri, ashtu siç thuhet në besimin e drejtë. 

Hristo ti/tră el ira maş un creatură pitricută Krishti për të ishte një krijesë e dërguar 

să scăpa lumia/omunitatia ş-aistă causâ 

të shpëtonte njerëzimin dhe kjo shkaktoi 

ună turburari în/tu biserică.El achicăsi că maş një turbullirë në kishë. Ai kuptoi se vetëm 

prin unitatia di credinţă/pistipseri Biserica nëpërmjet unitetit të besimit Kisha 

va să vigl’ia unitatia ali Imperatoriil’ei. 

do të ruante unitetin e Perandorisë. 

Constandinu Mari decisi ţăneria/ 

Konstandini i Madh vendosi mbajtjen/ 

zviluparia al Sinodului di Nicea,în cai el 

zhvillimin e Sinodit të Niçes në të cilin ai 

aţel/năs ira singur present. 

ishte vetë prezent. 

În aist Sinod episcopi dit mbară Lumia 

Në këtë Sinod peshkopë nga mbarë Bota 

Criştină u condamnară/pedeapsară Arielu, e Krishterë e dënuan Arienë 

mărturisiră credinţa dreaptă creând 

dëshmuan besimin e drejtë duke krijuar 

partia ma mari di formula ali credinţil’ei 

pjesën më të madhe të formulës së besimit 

cai dit astumsina şă pănă ază si dzâţi în iţi e cila që atëhere thuhet në çdo 

liturghiiă/ţeremonia sâmtă. 

liturgji/ceremoni të shenjtë. 

Sâmtu Constandin si agiută să dit 

Shën Konstandini u ndihmua dhe nga 

ciciorbăgaria ali mamăl’ei a lui pi cai Impera- këmbëngulja e nënës së tij të cilën Peratoru 

u pitricu Ierusalem ti/tră 

ndori e dërgoi në Jerusalem për të 

disvăleri/discoperari locurili sâmti ali 

zbuluar vendet e shenjta të 

Evanghiel’ei.Imperatoara Elena când disvili Evangjelies.Perandoresha Elena kur zbuloi 

locu di Golgota,Mormintu Sâmt(u) şă cru- vendin e Golgotës,Varrin e Shenjtë e kry-ţia 

di lem(n),construi cu păradzil’i ali imperato- qin prej druri,ndërtoi me paratë e peranriil’ei 

Biserica di Mormintu Sâmt şă Bise- dorisë Kishën e Varrit të Shenjtë dhe Ki-rica 

di Betlehem,aţeau di Nazaret şă biseriţi shën e Betlehemit,të Nazaretit dhe kisha 

alti.Multi operi buni feţi Constan- 

të tjera.Shumë vepra të mira bëri Konstandinu 

Mari şă Mamă-sa (a lui) Elena prin cai dini i Madh dhe nëna e tij Elena me anën 

si cărunară cu numa -Sâmţil’i 

të cilave u kurorëzuan me emrin-Shenjtët 

Imperatori unăsoi cu apostuil’iă. 

Perandorë njëlloj me apostujt. 

Filadelfia,2 maiu 2011. Filadelfia, 2 maj 2011 

Metodë shumë e përshtatshme për të 

mësuar arumanishten/vllahishten. Metoda 

është përpiluar nga njohësi shumë 

i mirë i arumanishtes, me banim aktual 

në SHBA. 

I shërben disa kategorive 

- Ata që nuk e dinë gjuhën dhe duan 

ta mësojnë; 

- Ata që e dinë pak gjuhën dhe kërkojnë 

ta pasurojnë; 

- Ata që e dinë mirë me të folur por 

kanë kufizim në të shkruar e lexuar; 

- Fëmijëve që venë në shkollat të 

gjuhës arumune; 

Pra, nevoja për këtë metodë përfshin 

të gjitha kategoritë e moshave dhe nivelet 

e njohjes së gjuhës 

Shkurt: do të ishte mirë që çdo familje 

ta kishte një kopje kësaj metode dhe do 

ja ndjente vlerën për arumanishten. 

- Mund të gjeni një kopje të Zoti Robert 

Çollaku


EDITURI PI DAUÂ LIMBI 

Fraţia 


VJERSHA NË ARUMANISHT DHE SHQIP NGA LIGOR THANO 

POEMI PI ARMÂNEAŞTI ŞI ARBINŞEAŞTI DI LA LIGOR THANO 

1. Zëra që thërrasin 

1. Boaţi ţi strigă 

S’kam ardhur tek ti prej shumë vitesh , 

e shtrenjta mbi të shtrenjtat Grabova ime, 

ngritur mes malesh të lartë e hijerëndë, 

që kokat puthin me bardhësi resh 

dhe çapitem përmes rrugicave të tua, 

mbushur plot me njerëz mendje zgjuar, 

që të zbukurojnë gjithnjë prej mijëra v jetësh!… 

Përmbi tri urat ndalem papriturazi, 

për një çast u gjunjëzova me vështrimin përdhe, 

e mbështeta veshët mbi gurët e lëmuar, 

i mahnitur dëgjoj mijëra e mijëra zëra, 

që t ë shu mt at më du ke sh i n s i melo d i t ë s t ër njohu r a , 

e më thërrisnin nga të gjitha anët njëherazi: 

“Dëgjoi e këndoi ditë për ditë, 

pasi çdo njëra prej tyre është “thirrje”, 

ngjan me zërat e mijëra prindërve tanë, 

që kanë ardhur në jetë brez pas brezi 

në këtë tokë të bekuar nga Perëndia…” 

Pastaj ngado që vajta më ndiqnin pandarazi: 

Zërat që thërrasin!… Zërat që thërrasin!… 

Nu am vănit di mult chirou la tini, 

Grevea a-mea, vrută pisti vrută, 

sculat n’aumbărigreli munţi analti, 

ţi capl’i li baş cu noril’i alghi. 

Şi iminu anargae pit cărăl’ili a-tali, 

umpluti cu oamñi mutrita dăştiptaţă, 

ţi ti ară muşutată totna, di ñil’i di añi!… 

Niachicsătă chiundrscu pisti treili punţi, 

mi zănucl’eascu cu mutrita mpadi, 

băgai urecl’ăli pisti cheatri alimti, 

multu chiudusit avdzăi ñil’i şi ñil’i di boaţi. 

mu l t ă l i d i el i ñ-a s p ă r e a c a melo d iu r i s t ă r c ă n ă s c u t i , 

şi mi striga diunăoarl’ia di pi tuti părţi: 

“Avdzili şi căntili dzuă di dzuă, 

că caşiună di aisti easti “strigari”, 

undzeaşti cu boaţili al anoşţă buñi părinţă, 

ţi ar vănit şi ar fudzităn-tru bani băr di băr, 

tu aistă loc yiurtusită di la Dumnidzeu!” 

Deapoia, iuţido ţi nerş, urecl’i ñi arrua: 

Boaţi ţi strigă!… Boaţi ţi strigă!... 

- Ka përfunduar një vëllim me mbi 350 

faqe ku ka përmbledhur 170 vjersha të 

shkruar në arumanisht dhe në shqip. 

Një talent i fjetur prej shumë vitesh por 

që shpërtheu këto 20 vjetët e fundit duke 

derdhur në letër poezi të frymëzuara 

nga jeta vllahe/arumune 

- Ka përfunduar edhe një roman me 

130 faqe të shkruar vetëm në gjuhën 

arumune me personazhe dhe ngjarje 

nga Grabova. 

- Ka në proces edhe një roman tjetër 

po në arumanisht si shumë vjersha në 

arumanisht e shqip 

Bën një punë të admirueshme për të 

lëvruar arumanishten sidomos në 

rrugën e letërsisë duke shkruar tregime, 

poezi dhe romane. 

*** 

- Ar bitisită un volum cu poemi iu ar 

adunat 170 di poezii, scriat pi armăneşti 

şi arbinişeşti. Un om talentat, ţi pănă 

dinint a yinţii (20) añi stătea n-som 

deapoe, tu chiroul al dimocraţii, li varsă 

tu carti poemili, inspirati dit bana a 

armăñilor. 

- Ar bitisit un roman cu 130 di pagini, 

scriat maş pi limba armăneşti cu pesonaji 

di la Greva. 

- Ar tu proces una altă roman pi 

armăneşti şi multi poemi pi armăneaşti 

şi arbinişeaşti 

- Ma multu di tută Ligor ar dizvălită un 

font mari di zboari pi armăneşti, harahteristici 

dit zburârera ali hori Grabova 

şi ti tută armăñil’i dit Arbinişii. 

2. Grabova 1 ) 

1. 

Siç tregojnë flokëbardhët e të palodhurit pleq me përmallim, 

Grabova ka qenë një nga qendrat më të dëgjuar në Shqipëri, 

aq sa ende praktikohet jetesa qytetare me mirësi e dëlirësi, 

ashtu si në shekullin e shtatëmbëdhjetë në urtësi e vëllazërim. 

2 

Pa k ur mblidheshin ndër k uvende tek D yqanet nën pemëtore, 

tregonin se në ato kohëra s’numëroheshin banorët e saj dot, 

menjëherë përpara të shfaqej pamja e shtëpive madhështore, 

si shkallë gjigande gurësh të hirtë pjerrësisë mbështetur tok. 

3. 

Mes tyre ndodhet një shesh i shtruar me gurë të bardhë, 

ku njëherë për çdo javë, të mërkurave bëhej pazari i madh, 

e nga të gjitha krahinat vinin aty së toku arumunë e shqiptarë: 

oparakë, vërçarë, gorarë, sulovarë, shpatarakë e mokrarë. 

4. 

Stërgjyshërit mjekërbardhë e mendjehollë e quajtën Grabovë, 

sepse ish ndërtuar mes malesh të lartë e hijerëndë me dëborë, 

mbuluar prej pyjesh pishash e ahesh të pashkelur si kurorë, 

ndarë prej lumenjsh ujë kulluar në tri mëhallë thellë gropës… 

5. 

Prandaj ata e thërrisnin gojë më gojë me emrin Grabovë 1 ), 

sepse jetesa e tyre mes malesh bëhej gjithmonë më e rëndë, 

si prej ashpërsisë së furtunave të tërbuara përzierë me llohë, 

po edhe prej stërlodhjes gjer në afrim të mbrëmjes me hënë. 

6. 

Por këta banorë të stërrahur mundimesh gjer në pafundësi, 

mëkuar me dashuri prindërore për të bukurin fshat mes malesh, 

si piktorët e dëgjuar vëllezërit Katro 2 ) me frymëzim e përulësi, 

kur Myzeqesë mbarë hijeshonin kishat me pamje afreskesh. 

1) Grabovë = Grevë = e rëndë (arumanisht ) 

2) Katro, vëllezërit piktorë grabovarë (Quatro ose Çetiri) 

Grevea 

1. 

Cum ni spun auşl’i a noşţ perialghi cu dor, 

Grevea area căsăbă cănăscut ş-avdzăt tru Arbinişi, 

că ş-ază ca di căsăbău l’iu-ari armasă bănarea o-lor, 

aşiţ ca tru seculu şapăspărdzaţi diadun cu fraţiseaşti. 

2. 

Ma cănd s-adunea n’cuvăndz la Dygeñi sum măril’i poñ, 

spunea că tu aţeu chirou s-bănea di ninumăraţ bănători, 

diunăoară si s-dăsfaţea dininti viderea a căsilor ca di n’soñ 

cu scări a-lor gigandi di cheatri ăndupureati ubor dupu ubor. 

3. 

Namsea di năsă esti ună padi aştărea di albili cheatri, 

iu ună oară n-tru stămănă, ñercura, s-făţea mpăzarea mari, 

di avăriliga o-l’ei vinea stogu arbineaşi şi arămăñ: 

oparăţ, vărciăñ, gorăñ, sulovăñ, şpatăñ şi mocrăñ. 

4. 

Stărpăpăñil’ a noşţă mintimeñ lo ăncl’imară Greavă, 

căţea ea area ădărată namsa dit munţ aumbrigrei ngărcaţ cu neuă, 

vărtiti di nicălcatăli păduri di chiñ, fădz ca tru breavă 

şi apăli al văliuri ţi cură dinecăpsita, lo mpărţa pri trei. 

5. 

Ti aţea el’ l’-strigară a-l’ei, gură di gură cu mumea Greavă, 

că bănearea a-lor ’n aişţă munţ s-fiţea totnea ma greauă, 

cum di furtunăoasăli chirou ţi sufla di vinţ turbaţ cu areau, 

ma ş-di astridzarea pri lucuri grei pănă s-ăntunica seară. 

6. 

Ghini ma aişţ bănător stărbituţ pit bană, neavdzăti vrăoară, 

sănt hărniţ dit buñ părinţ cu mari vreari ti muşatea hoară, 

aoaţi sănt cărscuţ avdzăţil’ fraţl’ Patru2) cu maru dor, 

zografăñ di biserţ a-li tută Muzechea cu afreasţi di sămţi. 

3. Mëngjesi 

Dielli nxjerr kokën e zjarrtë përmbi Valamare, 

derdhen rrezet e tij teposhtë. 

dhe puthen me majat e pishave, aheve, 

dhe çatitë e shtëpive me plloça. 

Pastaj përplasen në fund të fshatit, 

përsëri përplasen me Ënhaun, 

vidhen përmes kanionit gjigand, 

hapur nën stërrahjet së toku prej tri lumenjsh 

prej mijëra e mijëra vjetësh!… 

Ashtu zgjohet fshati im ditë për ditë, 

mes puthjesh rrezesh dielli, 

mes tundjesh këmborësh të gjësë së gjallë, 

zbukuruar me dashuri prej barinjve mjeshtërisht, 

punuar me djersën e grave dhe të burrave, 

trima që s’kthehen kurrë prapash, 

por edhe trimëresha plot hire, 

si zanat e maleve tona, 

të mirët banorë të këtij fshati arumun…. 

3. Dimneaţea 

Soari scuati capu pisti Valeamare, 

ş-vearsă lumachili o-lui nghios, 

şi s-baş cu chipturi di chiñ, fădz, 

şi citirăli ali căsli amvăliti cu ploaci. 

Dapoia s’păscănesc tu son di hoară, 

ninga s-păscănesc fadză, 

s-afură diunăoară la cănoonulu gigand, 

dăsfaptă di stărbaturili stogu a tror rrăuri, 

di tru ñil’i şi ñil’i di añi!… 

Aşi s-dăşteaptă dzuă di dzuă hoara a-mea, 

cu băşeara ol lumacl’i di soari, 

n’lăgăneara a clopturilor di prăvdză, 

adărati di picurarl’i cu vreari şi cu nispusi muşuteţă, 

adărati cu sădoari di mul’eari ş-di bărbaţ, 

gioñi ţi anaptea putei nu s-şuţ vărnăoară, 

ma şi gioani şi muşeatăli pist muşeati 

ca zani dit pădurili a noasti, 

bănători buñ dit aistă hoară armănească. 

ŞCUTA PREZANTIRĂ CU VOI DURUŢ CITITOR! 

Escu aminteat la 16 di Agustu 1944, n-tru Greava (Grabovë); 

hoară armânească di ma cănăscuta di n’visurli armâneasţi ali 

Arbinişii. Di cănd am vănit n-viaţă, eu li am grit protăli zboari pri 

muşeatea arămăneaşti. Singur cănd umplui ţinţi-şasi añ, intrai 

tru clasa dit ñicuriţ ti ănvăţeari limba arbiniseaşti. Aţia bindisii 

doi-trei clasi, mi duş cu prinţl’i a-mei Ñocas (Elbasan), iu tricui 

ma multăli añ a-li banea-a mea. Ma, ş-căţea băneam tru căsăbă, 

grerea a-li arămăneaşti nu lo căpsii, că n-tru măhălea a noastu 

di Nicioţ s-grea napoia din tuţ, cu ñiţi cu măr, arămăneaşti şi că 

totnea, pănă cănd bintisii sculiă media, veară di veară indzeam 

Greavea la papu şi niagărşita ată, ţi ñ-spunea soi di soi permiti, 

legendi, spuneari undziti di n-tru chiroi tricuti di la muşeata 

horea a-mea. După ţi mi laurai la facultatea ali limbi şi literaturi 

arbinişiască Tirana, la anlu 1970, am lucreat dascalu la vărnă 

trei sculii cama cănăscuti din reghionul şi ‘n căsăbăulu Ñocas şi 

niscănţ añi la Tirana. Ghini ma, ş-căţe n’tuţ aişţi añi am scriat pri 

arbiniseaşti, nu putui s-scriam pri arămăneaşti, că dit izolarea a 

sistemului nu gădzui tru contact cu ea, pănă intră democraţia la 

1990, cănd s-organiză suţatea a năoastă “Arămăñil’ dit Albania”, 

şi ñ-vinără cărsţ di al autorl’i a noci clasici, di lo ănvănţai ca 

autodidact muşatea armâneaşti. Dit astumiţea ñ-li hipşu cu tut 

sufltu a-mea a-li scriarii poezi şi proză fărăcăpsiri. Am bintisit un 

volum cu poezi “Boaţi ţi strigă”, romanulu “N’aumbrigrei munţi” 

şi alturi volumi cu poezii şi romani ţi sănt tru proces. 

Cu multu respect di Ligor Thano


PAGINA DI POEMI Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

Ti câftai! 

Iu irrai, pân-tora, iu irrai? 

Di ñic âñ ti aştiptai 

Tu nyisi ti câftai 

Ma nu vineai 

Iu irrai… 

Di câti ori, 

Tu steali mi alinai 

Câti ori luna ‘ntribai 

Ş-tu amari dipunai 

Ma nu ti-aflai, 

Iu irrai… 

Refren: 

Tini eşti vrearea mea 


Ti câftai, ti câftai 

Iu irrai 

VANGHEA MIHAÑ STERYU 

Anvirinatlu lu palacarsi s-u asculta 

muşuteaţa şi dorlu a caimolui: 

1. 

Plangaros cantic 

Cara s-asculţâ ca vârâ hrios cânta, 

sâ ştii ca nu escu mini, 

- suntu: - cuclu cu caracaxea! 

Cara s-asculţâ ca vârâ di harauâ aradi, 

sâ ştii câ aţel nu escu mini, 

- aţelu i dorlu ţi mi anbarţatâ. 

Cara s-asculţâ vârâ planguroasa boaţi, 

sa ştii! - aţea i singuratatea-ñ 

cu dorlu anbrâţâtatu. 

2. 

Treanburlu a vrearil’ei 

Tu perlu u ligai isihiea 

ta s-nu mi pruzvuliseascâ. 

U dipuşu steaoa dit ordul a l’ei 

ta s-nu-ñ-u furâ mizdra. 

Li ligaiu archili a moartil’ei 

ta s-nu ñ-u l’ea vrearea. 

Sokol Basho 

Cându earamu 

di-adunu 

Cându earamu di-adunu 

Tu-turâştea a noastâ 

Multu nâ prâminteamu 

Di vrearea ţi aveamu. 

Nu avea dzuuâ namisa 

Ta s-nu nâ adunamu 

Pânâ ñiadzânopţâ 

Stâteamu di zburamu. 

Tora nu ştiu câ ţe 

Ca prota noi nu himu 

Câ ţe cându yinu mini 

Ca xenu mi mutriţ? 

Mini escu faptu aoa 

Amu sândzi di a vostu 

Ma sâ ştii 

Câti cântiţi ascultai 

Ş-tu zboari ti câftai 

Ma t’un cânticu ti aflai 

Cu dor cântai, 

iu irrai 

Ti ţi s-bânam 

Vrearea ma s’nu ñ-u-aflam 

Tu inimâ ma s-nu’ñ ti-aveam 

Fârâ tini cum s-irram 

Cum s-arâdeam 

Cum s-cântam 

Refren: 



Ti câftai, ti câftai 

Iu irrai 

(2) Azâ ti-aflai 

Criscui cu voi 

Ş- calea ñi alâxiţ?! 

Tini ti siminaiu tu meghea-a suflitlui, 

ta s-ti ţân ca yiu safir a vrearil’ei. 

Tini! 

Tini âñ câlcâşi pi tiñiea! 

Tini ñ-u asitiseşi luñina. 

3. 

Cripati apunţa 

Tu suflitlu vimtu. 

Tu ocl’il’i fum. 

Tu inima cuibairu di planguroasi struni 

Focurli fârâ piri ancuñarâ. 

Sicara arpitoasili zboarâ. 

Ah, desi iara va s-difturseascâ, 

pi cripatili apunţâ 

s-maranghiseasca tu caimo 

trupurli-a noasti pilpeti. 

4 

Crinuri 

Tu cârnicu anclis 

s-angroaşi añurizma-a crinurlor, 

lu ambeta armaslu trup. 

Un dor añadza, 

agudearea-a zborlui 

lu dişteaptâ. 

Mini cându vâ vedu 

Vroi s-vâ-adunu 

Voi na-stânga şi nandreapta 

Cali ñi-alâxit. 

Mini yinu cu doru 

Câ yinu di curbeti 

Yinu namisa di voi 

Ta s-grescu rămăneşti. 

Aidi s-nâ adunămu nâ-searâ, 

Di-adunu ta s-zburămu 

Nu ñi frândzeţ-ñi coastili 

Ma ca burbaţ s-nâ acâchisimu. 

Aidiţ s-li bâgămu mpadi 

Zboarili s-ziyipsimu 

S-lu mpârţămu toţ stepsu 

Şi s-lu xifânisimu. 

Si-alămu ţi s-feaţi 

Toţ s-nâ sprigiurămu 

Azâ ma multu di totâna 

Prindi s-nâ adunămu. 

Fraţ s-nâ diştiptămu 

S-sculămu casa a noastrâ 

Nu himu di aţea soi 

Caplu si-apunămu. 

Nâ creşti fumeaľea 

Casâ mari nu au 

Aidiţ s-bâgămu thimeľilu 

Ntru-oarâ s-u mutămu. 

Aşi unu-alantâ 

Ntru-ocľi va nâ mutrimu 

Casa s-u adârămu 

Cu suflitlu pâstritu. 

Vanghea Mihañ – Steryu 

Aesta lilici aroşi! 

Aesta lilici ţi l’i aradi ocl’i, 

Ş-u dizñardâ inima, 

Vrearari easti vreari, 

cu zarţiñ ahundoasi. 

Aesta lilici alba! 

Anfrandzatâ-nâ tu suflit, 

Cu hromi arasprânditi pit cheptu, 

Cu asun şi vreava tu boaţi, 

I chicuta di araua tu ocl’i. 

Ah! Lilici. 

muşati tu ocl’i ancuibati! 

Va nâ cântaţ ti bana! 

Va-u anvirinaţ şi inima, 

Va-nâ-l’i adâpaţ şi ocl’i, 

di muşatili amintiri ti anami 

Tut aşi pânâ tu auşeami. 

P 

O 

E 

M 

I 

Ş 

I 

T 

E 

X 

T 

I 

T 

I 

C 

Â 

N 

T 

C 

Â 

A 

R 

M 

Â 

N 

E 

Ş 

T 

I 

Easti un cantic 

Easti un cântic Ave Maria 

Easti un cânticu tu inima mea 

Oara vini, vini câ s-lu-ascultâm 

Oara vini, vini câ s-ul cântâm 

Easti un cânticu di la dada 

Ti Stâ Maria ş-ficioru a l’ei 

Oara vini, vini câ s-lu ascultâm 

Oara vini, vini s-lu cântâm 

Caftâ-mi 

Sirma Guci 

Motto: 

Mearili-s ti voi. 

Angatan la lumachi, 

s-nu s-frângâ! 

Pomli - sâ ştiţ 

câ-i a meu... 

Caftâ-mi tu scutidhi, 

caftâ-mi tu luñiâ, 

tu dzua cari dusi 

ş-tu dzua cari a s-yinâ. 

Dor ti soi 

Caftâ-mi tu somnu, 

caftâ-mi şi dealihea 

ş-tu apâ dit amari 

ţi va-ñ angl’ta tihea. 

Caftâ-mi tu hâryie 

ş-tu dzua ţi-a s-anveascâ, 

ş-tu zboarali di lumi, 

ţi vor s-nâ pizueascâ. 

Caftâ-mi tu lisa, 

caftâ-mi ş-tu ñeari 

ş-când nu-a s-dai di mini, 

atumţea agârşea-mi. 

A noastă soi, ţi băneadză 

Pi Loclu al Dumnidză di ñili di añi, 

Dip ca Hristolu iasti ncruţileată 

Şi anvărligantă iasti di duşmañi. 

Aţel’i ţi soia vor s-nă chiară 

Şi hăndachi pi ascumta nă sapă, 

S-duchească gjini, viñi oara 

S-u astupa năşi aestă groapă. 

Vrem s-nă ţănem duruta noastă soi, 

Di la păpăñi n-armasi borgea nai ma mari: 

Yiştearea noastă, Makedonă Armânească, 

S-u avem ti daima prota noastă hari. 

Nico Chihaia 

Lirica: Dini Trandu 

Romantica 1 

Hai dipunâ! 

Hai dipunâ, dipunâ dit ţeru 

Aco iu mintea’ţ ti pitreaţi cathi searâ 

S’ñ-aduñi zboari di vreari 

S-ñ li torni chicuti di ploai 

S-ti acresc tini lilici 

Tu gârdina vrearil’ei 

Hai dipunâ, dipunâ pi scara chirolui 

Ţi lu adunaş tu inima tau 

Maş ti mini, s-mi ţâñi veardi 

Şi s’tucheaşti şi-ñ curâ tu suflitu 

Di câti ori stai ninga mini ş-dulţi mi başi 

Mini escu chirolu a tâu 

Ş tini eşti oara ţi lu misoarâ 

Di când dol’ii câdzum tu vreari 

Tu aţelu ascâptitat di soari 

Ţi ni arâchi zboarili cu muşuteaţa lui 

Noi fâr’di eali, ni li pitricum suflitili 

Si-s’primnâ mânâ di mânâ 

Pi calea aroşi ţi u aştirâ tu amari 

Aţelu ascâpitat di soari 

Ş-mutrinda primnarea lor 

Ni chirum tu vreari 

Hai dipunâ, dipunâ dit ţer 

Pi braţu a meu ţ-ñ si teasi s-ti dizñardâ 

S’ti l’ea si’ñ-ti dipunâ tu aţelu cohiu dit inima meau 

Maş ti tini gârdinâ, si-ñ ti acrescu lilici di vreari 

Hai, dipunâ…dipunâ…dipunâ… 

Cânticu di vreari cânticu di dor 

Ti Stâ Maria ş-a l’ei ficior 

Dol’i tu suflit, dol’i l’-avem 

El’i ni-anveaţa s-l’irtâm, s-ni vrem 

Easti un cântic AveMaria 

Haidiţ deadun ‘ncor s-cântâm 

Pân-tu ţeru analtu si-s-avdâ 

Ş-aţel’i di ‘ndzeanâ s’cântâ ‘ncor cu noi 

Ş-aţel’i di-ndzeana s-cântâ ş-el’i cu noi


...Përshëndeti pastaj Aurel Ciufeku, ardhur nga Amerika dhe kryetar i Shoqatës 

Kulturore e Bamirëse të Fërshërotëve. Ai theksoi se pas 50 vjetësh kthehet në vendin e 

lindjes, në këtë vend të vaditur me djersën dhe gjakun edhe të arumunëve, në vendin ku ne 

jemi autokton, me një histori mijëravjeçare. 

Që në kohën e Romës së vjetër jemi krijuar 

dhe kemi qenë këtu, nga kanë dalë njerëz të 

shquar, ku ka lulëzuar një Voskopojë, qyteti 

më i zhvilluar i gadishullit. Por sot kemi 

arritur në minoritet dhe do të humbasim 

fare si fis nëse do të humbasim gjuhën tonë. 

Amaneti i të parëve, nëpërmjet poetit të 

madh Konstantin Belimaci, na bënë thirrje 

dhe mallkon ata që e lënë gjuhën e tyre. Vargjet 

e himnit “Bëlstem mare s-aibë n-casë/ 

cai di limba a lui s-alasë”, i prurë si amanet 

i të parëve, që thërrasin nga nën gurët e 

varreve të tyre, nuk duhet të na hiqet nga 

mendja asnjëherë. Në fund të fjalsës së tij ai 

tha: Nga ana e “Kongresit Macedo- Romën” 

keni 300 dollarë, ndërsa nga familja Ciufecu 

200 dollarë 

Robert Çollaku (Kujtime nga Konferenca 

e parë, mbajtur më 5 prill 1992 në Tiranë) 

IN MEMORIA 

Fraţia 


SCRITURI TI AURELIU (RELI) D. CIUFECU 

Aureliu (Reli) D. Ciufecu, 88, of Fairfield, died May 23. 

Born in Pleasa, Albania, he was raised in Romania and educated in Italy before coming 

to the United States in 1953, where he resided in Bridgeport as well as Fairfield. He 

was language professor and also taught history at Gateway Community College in New 

Haven, and also had taught at Yale University, the University of Bridgeport, Fairfield 

University and Sacred Heart University. 

He was a longtime member of St. Dimitrie Romanian Orthodox Church, a past president 

of both the St. Dimitrie Church Council and the Society Farsarotul; was an honorary 

consul for the Romanian Consulate, and an organizer of the bi-annual Macedonian-Romanian 

Cultural Congress. In his youth, he was an avid tennis player and later coached 

soccer for the former South Central Community College. He was also a fan of theater 

and music. 

Survivors include his son, Mita Ciufecu and his wife Lisa of North Franklin; daughters 

Catrina Ciufecu and her partner Richard Sutcliffe of Stratford and Valeria Ciufecu 

Broadley of Milford; grandchildren Raymond and Amanda Ciufecu and Michele Broadley; 

sisters Stella Berlovan-Ciufecu of Italy and Liza Puiu of Romania; several nieces and 

nephews; his former wife Haroula Dobyns, and former son in law Adrian Broadley. He 

was predeceased by brothers Leti and Todi Ciufecu. 

Funeral services will be held at 11:30 a.m. Friday, May 27, in St. Dimitrie Romanian 

Orthodox Church, 504 Sport Hill Road, Easton. Burial will be in Lakeview Cemetery, 

Bridgeport. Calling hours will be Thursday, May 26, from 4 to 8 p.m., in the Lesko & 

Polke Funeral Home, 1209 Post Road. The Trisagion service will be at 6 p.m. Memorial 

contributions may be made to St. Dimitrie Church. 

Ese ti Aurel Ciufecu 

Earam Constanţa, tu adunârili ţi ni fiţea, cafi trei dzăli dit soni a Augustu, Prof 

Aurel Papari. Prata oara ţi videam Aurel Ciufecu şi Matilda Caragiu. Anda zbura 

ti Armânamea, ti Armâna spunea şi cum s-li ndridzem lucruli ţi Armânamea s-nu 

cheară putei. Ştieam ca Prof Ciofecu eara nascut Plasa (Curceaua). Earam măndăr ti 

un personalitati di ahtari, că eara di Armâñli ali Albanii. 

Tu nascanti pauză ni cafta noi dit Arbinuşii (mini, d-ul Vangjel Shundi şi Koci 

Janko). Vrea s-ştiea ma multu ţi fac armañl’i tu Arbinuşii. Eara multu hărăsită că 

aveam ună revistă, că Divjaka eara discl’is sculia ti Armâna. Ăl’i dzai al Vangjel: „Va 

s-dauă di partea a mea 300 di dolari ti sculia şi 200 di dolari ti revista. Luaţu aisti ca 

un semn ti vrearea a mea ti lucruli ţi ma fiţeţă!” 

Dic sera vini aşi ocazia ţi s-hiu ninga Prof Aurel tu masă, cum ăl’i dziţea, oficial, 

ţi adăra D-ul Aurel Papari. Zburăndalui cu năs ñi aspărea canda zburam cu omu ţi 

vinea di la lumea ştiut, dit la lumea chischină. Zboru a lui, pi anarga, cu una limbă 

multu măşat, cu accentu di nai ma mşat ali Armăniei, intra tu inămă. Mi ntribă ahoria 

ti Curceaua, ti Plasea, ti niscanţ oaml’i di fisea a lui, ca Gaqo Ciufecu, ţi băna Pogradec. 

Gaqo u cunuştem di apropea, caţe era jurnalist, şi mi ave ligat lucru, ama şi ca el shtiea 

armâneaşti multu ghini. Ăl’i spuş ti el. S-hărăsi Prof. Ciufecu, ca ună altă om di soia a 

lui tu Arbinişii lucredzi ti Armâname şi Armâna. 

Minduem: cu ahtari oaml’i di la etnia a noastă şi cu ahtari ştieari, cum di limba, 

aşi ş-di istoria nu va cheară putei Armănamea. Şi naca nu va s-hibă el’i n-tru bană, 

opera a lor nu va si s-agrişăşcă. Figura a lor va s-transmită ni arrupta bărră dupa 

bărră. Ş-el’i ca di ahtari sentimenti ar avut cândă, tu tinăramea a lor, zbura cu ma 

mări Armâñi. Aşi va s-traeca aistă lucru. Aşi nu ară di chireari putei fara a noastă! 

E, cum ñi ara armăs n-tru minti di astumesea? Caţe nu ni adunam di apropea! 

Un, cum s-dzăcu, cavalier, cu noima di calors. Un ţi sta ndreptu, mprostu pi calu. 

Mutreaşti cu atenţia, avdi cu atenţia. Zboru canda easti di ahăndaua suflutu, fără 

indoila. Măndăr ti origina a lui Armânească. Tută lizeti tu gesti. Diparti di la tuti 

diaboliteţili ali bani. Fizicu a lui, analta, ndreptu. Mu mutrearea dultsi. Ama şi critică, 

cand nu ăl’i arisea ţiva. 

Ari oaml’i ţi una oară li aduñă n-tru bana şi nu ăţi easă dit minti. Aşi ñi arămasi şi 

añia Prof. Aurel Cifecu. Aşi va s-u am n-tru minti tută bana. 

Dumnudzeu s-u ţănă tu paradislu! 

Jani Gusho 

INCÂ UN MARE ROMÂN A FOST CHEMAT LA DOMNUL 

Societatea de Cultură Macedo-Româna anunţa cu adănca tristeţe ca, in ziua de 23 mai 

2011 a incetat din viaţa la Bridgeport, in S.U.A, venerabilul ei fruntaş dr. Aurel Ciufecu, 

distins intelectual devotat deopotriva atăt afirmarii identitaţii românesti a aromânilor, 

cat şi salvgardarii particularitaţilor lor lingvistice şi culturale specifice, prin cultivarea 

lor la nivelul şi în spiritul tradiţiei predecesorilor noştri, transmite Romanian Global 

Neăs. 

Nascut la 18 octombrie 1922, la Pleasa, in Albania, Aurel Ciufecu a urmat cursurile 

liceelor romaneşti din Dumbraveni (Tarnava Mica) şi Salonic (Grecia), unde si-a trecut 

bacalaureatul. Exilat în lumea libera, a devenit doctor în Drept la Roma şi s-a stabilit, în 

1953, în Statele Unite, unde a obţinut doctoratul in litere şi ştiinte politice din partea 

Universitatii Yale. 

A fost profesor de romanistica şi ştiinţe politice la Bridgeport University, Yale University 

si Sacred Heart University. Dupa prabuşirea regimului comunist, a fost numit 

consul onorific al Romaniei in Statele Unite. Preşedinte al Societatii de cultura macedoromână 

„Farşerotul”, fondata in 1903, pe care a rechemat-o la viaţa in Statele Unite ale 

Americii, a organizat in cadrul Universitatii Sacred Heart şi a prezidat Congresele anuale 

ale aromânilor. Cel din urma Congres a fost organizat sub auspiciile Bisericii Ortodoxe 

române Sf. Dumitru din Easton Connecticut. A fost un om de înalta cultura şi civilitate, 

de inepuizabila generozitate şi de emoţionanta omenitate faţa de semeni. 

Dumnezeu sa-l odihneasca în pace! 

Habari lai avadzâm 

Aurel Ciufecu azbură la Dumnedză. 

Tora ș-dinipoi locu a lui esti 

tu Paradis. El u s-arămănă tu mintea 

și inima a armâñii, ţi o conuscură 

și amvănţară di bana și lucru a lui. 

Cunuștera a mea cu l’ertatlu esti di tu 

prota Conferinta Aromâna di Tirana 

tu 5 Apriu 1992 

Escu adunat mult ori și om avadzată 

tu multu conferinţi. Zboru a lui 

intră tu inima și sufult . Totana gre 

ti armâñ ș-ti armânami. Ti ndreptu 

anosti ni-amintat. Zboru a lui, rămânești 

curat, ca cand iare cărscut tu 

hoara a mea. Anu tărcut mi adunai 

Bridgeport USA , tu Congreslu adunat 

și organizat di nasu. Auș ti añi ţi 

purta, ma tinăr ti cicuterea ţi făţea ti 

armânamea. Inima i si ngl’ideza căndă 

i spunem ti lucru ţi făţem cu cilimeñ 

tu scuala noastră aromână di Divjaka. 

Nu avu somu ti problema noastă, ţi 

esti ninga ni dizligată. Bana ș-lucru a 

lui ti armânămi u s-arămana lunioasă 

tu historia noastă. 

S-lu l’arta Dumnidză 

Koci Janko 

DOMNULE MIHAI BABU, 

Am aflat, cu durere - de la prietenul Nistor 

Bardu -, de trecerea Dincolo, a domnului Aureliu 

CIUFECU, personalitate marcantă a aromânilor/ 

românilor balcanici, stabiliţi în USA. 

A mai dispărut - după Vasile Barba şi 

Matilda Caragiu Marioţeanu - încă unul dintre 

marii patrioţi aromâni - faptele bune ale domnului 

Ciufecu, întru întreţinerea individualităţii 

aromânilor trecând, iată, în Istorie! 

M-am bucurat, în câteva dăţi, de favorul 

de a sta de vorbă cu dânsul - şi de fiecare dată 

impunea prin eleganţă, bun simţ, onestitate dar 

şi prin fermitatea şi consecvenţa opiniilor. A 

fost un aromân/român adevărat - spre cinstea 

şi onoarea neamului său, un exemplu pentru 

congenerii săi de azi. 

Vă rog să transmiteţi familiei - din partea 

mea şi a Asociaţiei Aromâne din Dobrogea 

“Picurarlu de la Pind” - sincere regrete şi 

condoleanţe. 

Dumnezeu să-l hodihnească! 

Stoica LASCU 

Asociaţia Aromână din Dobrogea “Picurarlu 

de la Pind” (Constanţa), preşedinte 

Marţi, 24 mai 2011, 21: 45 

Ese për Aurel Ciufecu 

Ishim në Konstancë, në takimet që bënte çdo tre ditët e fundit të gushtit prof Aurel Papari. 

Herë e parë që shkoja Aurel Ciufecun dhe Matilda Caragiu. Ndërsa flisnin për arumunët dhe 

për arumanishten tregonin si ti çojmë punë që arumunët të mos humbasin kurrë. Dija se Prof 

Ciofecu kishte lindur në Plasë (Korçë). Isha krenar që një personalitet i tillë ishte nga arumunët 

e Shqipërisë. 

Në disa pushime na kërkonte ne (mua, zotin Vangjel Shundi dhe Koçi Jankon). Donte të 

dinte më shumë se çfarë bëjnë arumunët ne Shqipëri. Ishte shumë i gëzuar që ne kishim një 

revistë dhe se në Divjakë ishte hapur një shkollë për arumanishten. I tha Vangjelit: „Ju jap 

nga ana ime 300 dollarë për shkollën dhe 200 dollarë për revistën. Merreni këtë si shenjë të 

dashurisë sime për punët që po bëni”! 

Në darke rasti e solli që të jem përkrahë Prof Aurel në tavolinë, si i thoshin zyrtare, që 

organizonte Zoti Aurel Papari. Duke folur me të më dukej sikur bisedoja me një njeri që vinte 

nga bota e të diturve, nga bota e pastër. Fjala e tij e ngadalshme, me një gjuhë shumë të bukur, 

me një aksent nga më të bukurit e arumanishtes, të hynin në mendje e zemër. Më pyeti për 

Korçën, për Plasën, për disa njerëz të fisit të tij, si për Gaqo Çiufecun, që banonte në Pogradec. 

Gaqon e njihja nga afër, sepse ishte gazetar dhe më kishte lidhur puna me të, por edhe pse ai e 

dinte shumë mirë arumanishten. I tregova për të Prof. Ciufecut. U gëzua sepse një tjetër njeri 

nga fisi i tij punonte për arumunët. 

Mendoja: me të tillë njerëz nga etnia jonë dhe me të tilla njohuri si për gjuhën edhe për 

historinë, nuk do të humbas kurrë Arëmënamja. Dhe nëse nuk do të jenë në jetë, vepra e tyre 

nuk do të harrohet. Portreti i tyre do transmetohet pa ndërprerje brez pas brezi. Se edhe ata, të 

tilla ndjenja, kanë provuar kur, në të ritë e tyre flisnin me njerëz të mëdhenj arumunë. Kështu 

do përcillet kjo. Kështu nuk do të ketë humbje fara jonë! 

E, si më ka mbetur në mëndje që atëherë? Sepse nuk u takuam më nga afër! 

Një, si mund të them kavalier, në kuptimin e kalorësit. Një që rri drejt në kalë. Shikon me 

vëmendje, dëgjon me vëmendje. Fjala sikur del thellë nga shpirti, pa mëdyshje. Krenar për 

origjinën e tij arumune. Tërë lezet në gjestet e tij. Larg nga çdo djallëzi. Fiziku i tij i lartë, i 

drejtë. Me vështrim të ëmbël. Por edhe kritikë kur nuk i pëlqente diçka. 

Ka njerëz që një herë i takon në jetë dhe nuk të dalin nga mendja. Kështu më mbeti edhe 

mua Prof. Aurel Cifecu. Kështu do ta kem në mendje gjithë jetën. Zoti ta mbajë në parajsë! 

Jani Gusho


LUMEA ARMÂNEASCÂ Mai-Chirişar (maj-qershor) 2011 

Aleaptili căntiţi armâneşţă a 

Gramosteañlor... 

Tu cadurlu ali 

16. ediţii al festivalu 

internaţionalu 

Ring Ring 

di Beligradi, 

asarnoaptea la 

Casa a Tinirlor 

(Dom omladine) 

Gramosteañi di 

Scopia - Republica 

Machidunia, 

deadiră un 

primuşat conţert 

cu veacl’u cănticu armâneascu di 

zamani. Aleaptili căntiţi armâneşţă a 

Gramosteañlor tiñisiţ ăn capu cu Yoryi al 

Giuapi nă -u adusira boaţea armânesca di 

eta, cănţiţli căntăti a capela aşi cum căntă 

şi giucă străpăpăñli a noşţa, dininti a ună 

publică misticată. Armâñli di Beligradi, 

ama şi ună publica tinira şi educata ma 

larga avu posibilitati s-avdă şi s-veadu ună 

cumată di cultura, di tradiţia şi di arădzli 

armâneşţă di zămăni. 

Alacsiţ tu portu armânescu, 

Gramosteanl’i măni tahina (dumănică) va 

Cum 

muri 

Riga 

Fereulu 

s- hibă oaspiţ la programa Zikina sarenica 

la televisiuna naţională, şi cama amănatu 

va s-adară un defile / primnari di la monumentul 

al Riga Fereos pitu giadea Jevremova 

tu ţentrul di Beligradi la manifestaţia 

-’’Jevremova- Ulica susreta‘’ “Jevremovagiadea 

a stravusearilor’’ manifeţaţii 

tradiţională a Comunal’ei -’’Stari Grad’’ la 

cari suţata Lulñina l’ea parti cu ştăndu a 

l’ei. 

Easti ună manifestaţii cari să ţănă cati 

anu, Dumănica di prindi Paşti (iurtia aliştei 

comuna di Beligradi ) ca ună stravuseari 

multietnica şi multiculturală. 

Lila Cona 

Si-ncljnă aestu text alu Dimitri Nikolajevic 

(Grebeniti) câ tse elu ânj aspusi loclu 

di Beligradu iu muri Riga Fereulu. 

SSAAM, va informeadza,ca aesti 

dzali di la Editura-a noasta inşira nalili 

carţa: 

1.Anualu 4 di Simpoziumlu “Cultura 

şi ţivilizaţia armâneasca pit etili”, ţănut 

anlu tricut 2010 la Dzalili a cultural’ei 

armânească, cu (41-na lucrar) tu limba 

armânească di partiţipanţal’i la Simpoziumlu, 

2. Antologhia “Uhtarli a poeţlor”, puizii 

di partiţipanţal’i la Festivalu internaţional 

“Constantin Belimace” 2010 (bilingva), 

3.Antologhia “Spiritualili apunţă-a 

uspiţăil’ei”, (puizii di poeţ dit lumi bilingva), 

Pănă tu bitisita-a meslui Cirişear 

2011, di la Editura SSAAM va s-hibă publicati 

nica 3 cărţă, dauă cu puizii bilingva şi 

romanlu “Tu valea- amurilor” tu trei limbi, 

Partiţipanţăl’i cari loara parti la Simpoziumlu 

şi Festivalu “Constantin Belimace” 

2010, Anualu 4 şi Antologhia “Uhtarli 

a poeţloru”, poati s-li află - s-li caftă la 

SSAAM - Scopia. Consultaţii la-a noasti 

telefoni şi pi e-mail adresa ali SSAAM. 

Cărţăli va s-hibă promovati la Dzălili a 

cultural’ei armânească tu Machidunii anlu 

2011. 

Suţata-a scriitorlor şi artişţal’ armañ 

dit machidunii (SSAAM) 

Vanghea Mihañ – Steryu 

Pi 30-li di Yinaru 2011,neasimu 

s-videmu locurilji ditu Beligradu tsi 

poartâ torlu alu Riga Fereulu. Vidzumu 

prota ayalma alu Riga shi di-apoia neasimu 

s-videmu muzeulu ti Riga tsi lipsea 

s-hibâ dishcljisu tu Andreu 2010. Nu 

avumu tihi câ tse lucurlu la muzeu nu 

eara nica bitisitu shi dishcljidearea a 

muzeului va s-facâ ma amânatu. Muzeulu 

easti adratu tu Neboisha-Kula, piryul 

ditu avdzâtlu castru Kale-Megdan 

ditu Beligradu, loclu iu fu vâtâmatu 

Riga Fereulu cu nica 7 sots la 24-li di 

Cirisharu 1798. Âlj tăxii atumtsea alu 

Dimitri câ va s-angrâpsescu ândoauâ 

zboarâ ti cum muri Riga Fereulu. 

Rigas tipusi Beshli (Viena) unu 

manifestu revolutsionaru tu stampa 

(tipografia) a fratsloru armânj Puljiu 

(furâ tipusiti 3000 di cumâts ditu aestu 

manifestu). Manifestul avea nuntru unâ 

proclamatsie tsi câfta a oaminjloru si s- 

mutâ contra a Amirăriljei Nturtsească 

shi si s-adarâ unu cratu federativu balcanicu 

(cu numa “Republica Greacă”) 

iu miletslji (greacă,turcă,română, 

vuryară shi arbinesă) s-hibâ tuti isa. 

Tu manifestu eara shi Constitutsia ti 

năulu cratu anyisatu di Riga cum shi 

unu cânticu revolutsionaru, “Thurios”. 

Manifestul eara minduit ta sâ-lj ximută 

oaminjlji ditu Balcanu. Manifestili furâ 

bâgati tu 3 sfinduchi shi pitricuti Triest 

pritu firma di emburlâchi Arghentis. 

Prudotlu, atselu cari-lu vindu Riga 

la politsia afstricheascâ, fu Dimitrie 

Iconomu di Cojani (pistipsescu câ eara 

armânu). 

Pi 19-li di Andreu 1797, bash tu 

dzua cându Riga agiumsi Trieste, fu 

acâtsatu di politsie shi ncljisu. Furâ bâgats 

tu zundani ma multsâ oaminj tsi 

eara tu complotlu alu Riga. Pi 30-li di 

Andreu vru ta si s-vatâmâ tu ahapsi cu 

unu njicu cutsâtu tsi lu avea ascumtâ. 

Yeatsârlji lu ascâparâ shi fu pitricut Beshli 

pi 5-li di Shcurtu 1798 (agiumsi Viena 

pi 14-li di Shcurtu). Dupâ anchetă, 

s-loă apofasea ca atselj tsi eara cetătseni 

aftricheshtsâ s-hibâ expulzats. Anamisa 

di elj fu shi armânlu Yeoryi Puljiu 

(fratili a lui ,Markides Puljiu, avea ascâpatâ 

di arestare; fratslji Puljiu eara di 

Siatishta). 

Pi 27-li di Aprilu 1798, Riga, deadun 

cu nica 7 sots, fu expulzatu Turchie. 

Pi 3-li di Maiu pareia alu Riga agiumsi 

Zemun sh-pi 10 li di Maiu furâ tricuts 

di la afstrieci la turtsâ, Beligradu. Furâ 

ncljshi tu piryul Neboisha ditu Kale- 

Megdan. Caimacamlu di Beligradu, Osman 

Pasha, pitricu ma multi cărtsâ n 

Poli, ta s-antreabâ tsi s-adarâ cu pareia 

alu Riga. Pi 24-li di Cirisharu 1798, 

Riga deadun cu sotslji a lui furâ zgrumats 

tu mâzălu (izba) di Neboisha-Kula 

shi di-apoia mârshili a loru furâ arcati 

Dunări. Pi sârbeashti “Neboisha” va s- 

dzâcâ “Nu ti aspare!” 

Atselj 7 tsi furâ vâtâmats deadun cu 

Riga furâ: 

1) Eustratios Arghentis 

2) Antonios Koronios 

3) Ioannis Karatzas 

4) Demetrios Nikolidis (32 di anj, 

amintatu Zitsa-Epir, shidzu Ianina. Fu 

yeatru Iashi shi Beshli. Hâciu shi Tsovaru 

dzâcu câ Nikolidis fu armânu.) 

5) Teoharis Turuntzias (22 di anj; 

amintatu Siatishta, emburu tu câsâbălu 

Pesta; vahi armânu) 

6-7) fratslji Ioannis shi Panaiotis 

Emmanuil (di 24 shi 22 di anj;vahi 

armânj. Doilji faptsâ Căsturu. Ioannis 

eara student tu medicină. Panaiotis lucra 

la firma di emburlâchi Arghentis.) 

Nai ma multi hâbări li loai ditu 

cartea “Rigas, un patriot grec din Principate.” 

(Editura Eminescu, Bucureshti, 

1980) angrâpsită di Leandros Vranoussis 

(Vranushi). Armânlu Vranushi 

cilâstâseashti tu carti s-nâ cândâseascâ 

ti atsea câ Riga nu fu armânu. 

Cratlu federativu balcanicu (anyisatu 

di Riga) nu s-adră nica shi, vahi, 

nu va s-hibâ adratu vârâoarâ. Ama tu 

Evropa di adzâ s-urdinâ lishoru shi aesta 

agiută multu la xana-dishtiptarea a 

armânjloru. Vahi nu easti unâ tihiseari 

câ Dimândarea 

1333 di la 

Adunarea Parlamentarâ 

di 

la Consiliul ali 

Evropă fu data 

tu dzua di 24- 

li di Cirisharu, 

tamamu dzua 

cându fu vâtâmatu 

Riga. 

Alexandru Gica 

C 

O 

N 

T 

I 

N 

U 

A 

R 

E 

A

05 06 maj qershor 2011.indd - TV-Radio Makedonia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?