21.11.2014 Views

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Rvrelis formantiseuli -S sakmaod xSirad sustdeba Á-ad, xolo xSir<br />

SemTxvevaSi saerTod ikargeba~ (lomTaZe 1954:220, 223). anu megrulisa-<br />

Tvis procesi ase warmogvidgina: S > Á an S > Á > 0, xoloQqarTvelur<br />

enaTa masalaze dakvirvebiT daaskvna, rom `sazRvrulis win naTesaobiTSi<br />

dasmuli msazRvrelis formantiseuli Tanxmovnebis s, S-s dakargva qar-<br />

Tveluri enebis ganviTarebis saerTo tendencias warmoadgens. Ees tendencia<br />

maqsimumamde SezRudulia normaTa yalibSi moqceul saliteraturo<br />

qarTulSi, samagierod, farTo gasaqans poulobs qarTulis aranormirebul<br />

cocxals kiloebsa, zanursa da svanurSi~ (lomTaZe 1954:230).<br />

S, s dasustebisa da dakargvis umTavres mizezad msazRvrel-sazRvrulis<br />

Taviseburi ganlageba miiCnia. rogorc mkvlevari aRniSnavs, `morfologiuri<br />

formantis funqcias SesityvebaSi sintaqsuri wyoba, ufro<br />

zustad, msazRvrelis adgili asrulebs; azris sworad gagebisaTvis misi<br />

adgilic sakmarisia; naTesaobiTis afiqsis saWiroeba ar igrZnoba. amis<br />

Sedegia misi moduneba: metyveli ar miiCnevs aucileblad mis gamokveTiT<br />

warmoTqmas. Sedegad winaenismieri napralovani s, S jer Á-s saxes iRebs,<br />

xolo Semdeg sruliad ikargeba~ (lomTaZe 1954:230).<br />

e. lomTaZis TvalsazrisiT, S-s dakargva mxolod da mxolod msaz-<br />

Rvrelis naTesaobiTiseuli S-s xvedria (lomTaZe 1954:231), magram<br />

gamoyofs calkeul SemTxvevebs, roca sustdeba ara naTesaobiTis, aramed<br />

sxva kvalifikaciis mqone -S fonema, is asaxelebs Semdeg leqsikur<br />

erTeulebs: uCaSi > uCaÁ `ufrosi~, jveSi > jveÁ `Zveli~, oSi > oÁ<br />

`asi~ (rTul ricxviT saxelebTan garkveul fonetikur poziciebSi), boSi<br />

> boÁ `biWo~, aSo / aSi > aÁ `aqeT~. iotiani formebi senakuris kuTvnilebaa<br />

(lomTaZe 1954:237-239).<br />

1. rogorc mkvlevari aRniSnavs, u-C-aS-i da jv-eS-i formaSi S ar<br />

aris naTesaobiTis afiqsi, misi varaudiT, bolokiduri i-s dakargvis Semdeg<br />

S-s dasustebiT miviReT Á. u-C-aS-i nawarmoebia xarisxis mawarmoebeli<br />

u- -aS cirkumfiqsiT, romelic qarTuli u- -es-is Sesatyvisi<br />

morfemaa, sayovelTaod cnobilia, rom uCaSi formis segmentireba xdeba<br />

ase: u-C-a-S-i, u- -a-S formanti zusti Sesatyvisia ZvelqarTuli u- -e-Ás<br />

formantisa, sadac e wyvetilis mawarmoebelia (SaniZe 1923:410) da a-s<br />

Sesatyvisi, -Ás naTesaobiTis niSani (fenrixi, sarjvelaZe 1990:307) da<br />

S-s fonetikur-morfologiuri ekvivalenti. vfiqrobT, naTesaobiTis istoriuli<br />

formantiseuli S gadavida Á-Si. analogiurad unda aixsnas<br />

meore magaliTic. kerZod, jv-eS-i formaSi jv- Zireuli morfema kanonzomieri<br />

Sesatyvisia qarT. Zv- (Zv-el-i) [imave mniSvnelobiT laz. jv- (mjv-eS-i<br />

// n-jv-eS-i // m-jv-e), svan. ju- (ju-in-el)] Zirisa (fenrixi,<br />

sarjvelaZe 2000:625). Tu gaviziarebT mosazrebas, rom megrul-lazuri<br />

-eS diaqroniulad naTesaobiTis morfemaa, romlis fonetikur-morfologiuri<br />

ekvivalentia qarT. -el-ic (< *en) (Tofuria 1941:194), maSin<br />

38

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!