enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

21.11.2014 Views

dialeqtSi RurRuli `gajavrebas, Cumad laparaks~ niSnavs, xolo svanur- Si li-Rul-i `buzRuns~ niSnavs. wuwuni _ ukmayofilo gamoTqma, _ Civili. sabasTan undomi, cudi tirilia. Civili _ 1. sayveduris, ukmayofilebis gamoxatva sityvierad (raime usiamovnebis, tkivilis da misT. gamo), 2. saCivris Setana sasamarTloSi. sabasTan Civili _ mowyinaris hambavi (aCivla, maCivla, naCivlebi); aCivla _ Civili aTqmevina. Civili _ 1. sayveduris, ukmayofilebis gamoxatva sityvierad (raime usiamovnebis, tkivilisa da misTanaTa gamo); 2. saCivris Setana (sasamarTloSi); RaRadi garkveuli xmabaZviTobiT xasiaTdeba, magram Sinaarsobrivadac saintereso sityvaa, amitom qveviT ganvixilavT sxva, aseTive specifikuri mniSvnelobis matarebel formebTan. rogorc Cans, aseTma sityvebma mogvianebiT itvirTa adamianis xmianobis aRniSvna, isini erTgvari asociaciis gziT mimsgavsdnen adamianis metyvelebas imis mixedviT (imis gaTvaliswinebiT), manamde rasac gamoxatavdnen. rogorc cnobilia, xmabaZviT sityvebSi aRsaniSnsa da aRmniSvnels Soris kavSiri motivirebulia, bgeras garkveuli mniSvneloba eni- Weba. `bgerweriT leqsikas axasiaTebs mWidro kavSiri bgerasa da mniSvnelobas Soris. am tipis leqsikaSi mcire bgeriTi cvlilebebi semantikur mniSvnelobaTa elferis cvlas iwvevs. amitom variaciuloba, romelic bgerweriTi derivaciis saxes iRebs, erTgvarovani mniSvnelobis mqone sityvaTa konebs qmnis. monaTesave mniSvnelobis mqone leqsemebs monaTesave bgeriTi struqtura aqvT. amitom SeiZleba vilaparakoT fonemur diferencialur niSanTa da semantikur diferencialur niSanTa kavSirebze~ (meliqiSvili 1999:80). magram es procesi sxvadasxva enaSi gansxvavebulad mimdinareobs. am SemTxvevaSi, qarTuli da franguli enebis magaliTis gaTvaliswinebiT, erTi ram udavoa, qarTulSi aseTi sityvebi gacilebiT mravalricxovania da struqturulad ufro mowesrigebul, sistemur suraTs qmnis, vidre frangul enaSi. qarTulSi /a-i-u/ xmovnebis monacvleoba erTgvarovan Tanxmovnur yalibSi sakmaod xSiria. saSualo aweulobis /e, o/ xmovnebi bgerweriTi sityvebis gadmosacemad ar gamoiyeneba xolme. es erTgvari ukiduresoba mkveTri dapirispirebis Seqmnis mizniT unda aixsnas. `diferencialur niSanTa doneze fonosemantikuri kavSiris gamovlena SesaZlebelia bgerweriTi leqsikis Seswavlis, poeturi Semoqmedebis analizis, fsiqolingvisturi eqsperimentebis meSveobiT. am gziT xerxdeba metyvelTa enobrivi kompetenciis Rrma Sreebis gamovlena~ (meliqiSvili 1999:83). ganxiluli onomatopoeturi sityvebi SevecadeT Sinaarsisa da struqturis mixedviT garkveul klasifikaciaSi mogveqcia da gagverkvia, ramdenad daemTxvevoda Sinaarsobrivi mxare fonetikur-struqturul age- 296

ulebas. amis mixedviT gamovyaviT sityvebi, romlebic a) maRal xmianobas gulisxmoben; b) saSualo, Cveulebriv xmianobas gamoxataven da g) xmadabla saubars. aq calke gamoiyofa defeqturi metyvelebis aRmniSvneli leqsika. rogorc cnobilia, qarTulSi aqtiuria sami xmovniT dapirispirebuli xmabaZviTi sityvebi, am SemTxvevaSi erTmaneTs upirispirdeba a/i/u, romelTa meSveobiTac yovelTvis ar realizdeba triada an yovelTvis adamianis metyvelebas ar gamoxatavs. [babani] _ [bibini] _ [bubuni]; dadRani _ ____ _ dudRuni; _____ _ _____ _ duduni; tatani _ titini _ tutuni; _____ _ wiwini _ wuwuni; jajRani _ jijRini _ jujRuni; _____ _ CiCini _ [CuCuni]; _____ _ WiWyini _ WuWyuni; _____ _ _____ _ [guguni]; [kakani] _ [kikini] _ [kukuni]; _____ _ _____ _ [zuzuni]; _____ _ [sisini] _ _____ ; _____ _ [SiSini] _ _____ ; RaRani _ RiRini _ RuRuni; yayani _ [yiyini] _ _____ ; raxraxi _ roxroxi _ _-___ ; am SemTxvevaSi garkveuli klasifikacia xerxdeba, a xmovniT warmoebuli sityva ufro maRal tonalobas gamoxatavs, i da u ki cota gansxvavebul suraTs iZleva. i xmovani mkveTr, gamkivan xmovanebaze migvaniSnebs, rasac gamaRizianebeli da sijiutis elementic axlavs (jijRini, WiWyini, wiwini, CiCini). Tumca yvela leqsikuri erTeuli am klasifikacias ar eqvemdebareba, magaliTad, titini da RiRini sasiamovno, dadebiT efeqtTan aris dakavSirebuli. u xmovani dabalxmiani uaryofiTi xmianobis gamomxatvelia yovelTvis, roca is adamianis metyvelebas guelisxmobs (garda RuRunisa, romelic mtredis xmianobas gamoxatavs, magram gadataniTi mniSvnelobiT adamianebTan dakavSirebiTac ixmareba). Sesabamisad, zemoT aRniSnuli sami tonalobis gamosaxatavad qarTulSi sami xmovani gamoiyeneba da Tumca triadebi arasrulia da xSir Sem- TxvevaSi adamianis metyvelebazec ar migvaniSnebs, magram specifika mainc erTnairi aqvT. SegviZlia vivaraudoT, rom carieli ujrebi Tavisuflad Seivseboda dialeqturi masaliT da axal saintereso masalasac mogvcemda. rac Seexeba Tanxmovnebs, maRal xmas ukeT gamoxataven ukanaenismieri xSuli Tanxmovnebi, rac ufro ukanawarmoebisaa Tanxmovani, miT ufro 297

dialeqtSi RurRuli `gajavrebas, Cumad laparaks~ niSnavs, xolo svanur-<br />

Si li-Rul-i `buzRuns~ niSnavs.<br />

wuwuni _ ukmayofilo gamoTqma, _ Civili. sabasTan undomi, cudi<br />

tirilia.<br />

Civili _ 1. sayveduris, ukmayofilebis gamoxatva sityvierad (raime<br />

usiamovnebis, tkivilis da misT. gamo), 2. saCivris Setana sasamarTloSi.<br />

sabasTan Civili _ mowyinaris hambavi (aCivla, maCivla, naCivlebi); aCivla<br />

_ Civili aTqmevina. Civili _ 1. sayveduris, ukmayofilebis gamoxatva<br />

sityvierad (raime usiamovnebis, tkivilisa da misTanaTa gamo); 2. saCivris<br />

Setana (sasamarTloSi);<br />

RaRadi garkveuli xmabaZviTobiT xasiaTdeba, magram Sinaarsobrivadac<br />

saintereso sityvaa, amitom qveviT ganvixilavT sxva, aseTive specifikuri<br />

mniSvnelobis matarebel formebTan.<br />

rogorc Cans, aseTma sityvebma mogvianebiT itvirTa adamianis xmianobis<br />

aRniSvna, isini erTgvari asociaciis gziT mimsgavsdnen adamianis<br />

metyvelebas imis mixedviT (imis gaTvaliswinebiT), manamde rasac gamoxatavdnen.<br />

rogorc cnobilia, xmabaZviT sityvebSi aRsaniSnsa da aRmniSvnels<br />

Soris kavSiri motivirebulia, bgeras garkveuli mniSvneloba eni-<br />

Weba. `bgerweriT leqsikas axasiaTebs mWidro kavSiri bgerasa da mniSvnelobas<br />

Soris. am tipis leqsikaSi mcire bgeriTi cvlilebebi semantikur<br />

mniSvnelobaTa elferis cvlas iwvevs. amitom variaciuloba, romelic<br />

bgerweriTi derivaciis saxes iRebs, erTgvarovani mniSvnelobis mqone<br />

sityvaTa konebs qmnis. monaTesave mniSvnelobis mqone leqsemebs monaTesave<br />

bgeriTi struqtura aqvT. amitom SeiZleba vilaparakoT fonemur diferencialur<br />

niSanTa da semantikur diferencialur niSanTa kavSirebze~<br />

(meliqiSvili 1999:80). magram es procesi sxvadasxva enaSi gansxvavebulad<br />

mimdinareobs. am SemTxvevaSi, qarTuli da franguli enebis magaliTis<br />

gaTvaliswinebiT, erTi ram udavoa, qarTulSi aseTi sityvebi gacilebiT<br />

mravalricxovania da struqturulad ufro mowesrigebul, sistemur<br />

suraTs qmnis, vidre frangul enaSi. qarTulSi /a-i-u/ xmovnebis<br />

monacvleoba erTgvarovan Tanxmovnur yalibSi sakmaod xSiria. saSualo<br />

aweulobis /e, o/ xmovnebi bgerweriTi sityvebis gadmosacemad ar gamoiyeneba<br />

xolme. es erTgvari ukiduresoba mkveTri dapirispirebis Seqmnis<br />

mizniT unda aixsnas. `diferencialur niSanTa doneze fonosemantikuri<br />

kavSiris gamovlena SesaZlebelia bgerweriTi leqsikis Seswavlis, poeturi<br />

Semoqmedebis analizis, fsiqolingvisturi eqsperimentebis meSveobiT.<br />

am gziT xerxdeba metyvelTa enobrivi kompetenciis Rrma Sreebis<br />

gamovlena~ (meliqiSvili 1999:83).<br />

ganxiluli onomatopoeturi sityvebi SevecadeT Sinaarsisa da<br />

struqturis mixedviT garkveul klasifikaciaSi mogveqcia da gagverkvia,<br />

ramdenad daemTxvevoda Sinaarsobrivi mxare fonetikur-struqturul age-<br />

296

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!