enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ... enaTmecnierebis sakiTxebi ISSUES OF LINGUISTICS - Tbilisi State ...

21.11.2014 Views

TxvevaSi qarTul-zanuri erTianobis donisTvis aRdgenili Ziri gadainacvlebs saerTo-qarTvelur doneze, zogjer garkveuli koreqtivebiTac. am meTodis ilustracia araerTia `qarTvelur enaTa etimologiuri leqsikonis~ sxvadasxva gamocemis urTierTSedarebisas. magaliTad: qarTuli grex-/grix- megrul girax-/gorox-/girix- Zirebs daukav- Sires T. gamyreliZem da g. maWavarianma da amosavlad miiCnies *graxarqetipi, romlis Sesatyvisi, zurab sarjvelaZis azriT, gaxlavT lazuri ngrix- (

fuZe-enis doneze aRvadginoT da mas ‘gomis’ mniSvneloba mivaweroT~ _ aRniSnulia saanalizo wignSi (ix. gv. 91). Cven vfiqrobT, rom erTi eWvi mainc Cndeba: bog-ir svanurSic aris, Tanac uSgulurSi, anu uZveles metyvelebaSi, romelic megrulis gavrcelebis arealidan Zalianaa daSorebuli (albaT ase iyo adrec!); amitom Znelad dasajerebelia misi megrulidan sesxeba qarTulSic da svanurSic. SesaZloa aqac amosavali iyos *bag-, romlisganac labialuri fonemis momdevno poziciaSi a xmovnisagan o-s miReba SeuZlebeli ar iqneboda. swored asimilirebuli Ziri gamoyenebuli unda iyos svanur masdarSi libNge `xidis gadeba~ (agreTve misgan nawarmoeb zmnaTa pirian formebsa da mimReobebSi). es rom asea, amaze miuTiTebs besarion niJaraZis mier uSgulur li-bgE-i masdarTan dadasturebuli qarTuli Sesatyvisi mobag-v-a (`dageba iatakisa, mokirwyvla quCisa~), Zv. q. mo-bag-ul-i (`saxuravi~), `gar sarkmelmovlebuli~ (saba), bag-ov-n-eb-i (`sarTulebi~) da zemoraWuli bag-ar-i (`pureulis namcxvris qerqi~), agreTve, qarTlur dialeqtSi dadasturebuli, gadataniTi mniSvnelobiT gamoyenebuli leqsema bog-ir-a (`gauTleli, axirebuli~). maSasadame, *bag- arqetipi fuZe-enaSive omonimuri mniSvnelobisa Cans: 1. gomi; 2. xis safari _ a)iataki, b)saxuravi, g)xidi. hainc fenrixma da zurab sarjvelaZem marTlac didebuli leqsikoni Seqmnes, magram aramxolod lingvistTaTvis da aramxolod enaTmecnierul analizze damyarebuli daskvnebis gamotanis safuZvelze. wignSi gamovlenili Zirebis ubralo gadaTvalierebac ki erTgvar warmodgenas iZleva saerTo-qarTvelur fuZe-enaze metyveli eTnosis kulturis, yofis, sacxovrebeli garemos (areali, klimaturi pirobebi,...) Sesaxeb. am TvalsazrisiT Zalze sainteresod gveCveneba qarTul vecxl-i / vercxl-i da megrul varCxil-i leqsemaTa analizi. es dakavSireba jer kidev 1849 wlidanaa cnobili da ekuTvnis mari broses. zurab sarjvelaZis cnobiT, vercxl- fuZe XI-XII saukuneebamde ar gvxvdeba Zvel qarTul werilobiT ZeglebSi. maSasadame, giorgi klimovis mier qarTul-zanuri erTianobis xanisTvis aRdgenili Eerc 1 xl arqetipi (1964:83) anaqronizmi Cans _ TavisTavad cxadia, ax. w.-is XI-XII saukuneebisTvis gamoiricxeba amgvari erTianoba. rac Seexeba svanur EarCxil’s (`fuli~), is nasesxebi Cans megrulidan. Sesabamisad, yvela qarTvelur enaSi -r- sonoriT warmodgenili fuZe SedarebiT gviandelia, miRebuli Eec 1 xl- Ziris inlautSi r-s CarTvis Sedegad, rac Cveulebrivi movlenaa rogorc Zvel qarTul teqstebSi, ise Tanamedrove cocxal qarTvelur ena-kiloebSi. ase rom `amocanis warmatebiT gadaWrisaTvis ar aris sakmarisi oden fonemaT- Sesatyvisobebis safuZvelze aRdgenili arqetipebisa da Tanamedrove eneb- Si warmodgenil semantemaTa mimarTebis dadgena~ (fenrixi, sarjvelaZe 2000:31). 15

fuZe-enis doneze aRvadginoT da mas ‘gomis’ mniSvneloba mivaweroT~ _<br />

aRniSnulia saanalizo wignSi (ix. gv. 91).<br />

Cven vfiqrobT, rom erTi eWvi mainc Cndeba: bog-ir svanurSic aris,<br />

Tanac uSgulurSi, anu uZveles metyvelebaSi, romelic megrulis gavrcelebis<br />

arealidan Zalianaa daSorebuli (albaT ase iyo adrec!); amitom<br />

Znelad dasajerebelia misi megrulidan sesxeba qarTulSic da svanurSic.<br />

SesaZloa aqac amosavali iyos *bag-, romlisganac labialuri fonemis<br />

momdevno poziciaSi a xmovnisagan o-s miReba SeuZlebeli ar iqneboda.<br />

swored asimilirebuli Ziri gamoyenebuli unda iyos svanur masdarSi<br />

libNge `xidis gadeba~ (agreTve misgan nawarmoeb zmnaTa pirian formebsa<br />

da mimReobebSi). es rom asea, amaze miuTiTebs besarion niJaraZis mier<br />

uSgulur li-bgE-i masdarTan dadasturebuli qarTuli Sesatyvisi mobag-v-a<br />

(`dageba iatakisa, mokirwyvla quCisa~), Zv. q. mo-bag-ul-i<br />

(`saxuravi~), `gar sarkmelmovlebuli~ (saba), bag-ov-n-eb-i (`sarTulebi~)<br />

da zemoraWuli bag-ar-i (`pureulis namcxvris qerqi~), agreTve, qarTlur<br />

dialeqtSi dadasturebuli, gadataniTi mniSvnelobiT gamoyenebuli<br />

leqsema bog-ir-a (`gauTleli, axirebuli~). maSasadame, *bag- arqetipi<br />

fuZe-enaSive omonimuri mniSvnelobisa Cans: 1. gomi; 2. xis safari _<br />

a)iataki, b)saxuravi, g)xidi.<br />

hainc fenrixma da zurab sarjvelaZem marTlac didebuli leqsikoni<br />

Seqmnes, magram aramxolod lingvistTaTvis da aramxolod enaTmecnierul<br />

analizze damyarebuli daskvnebis gamotanis safuZvelze. wignSi gamovlenili<br />

Zirebis ubralo gadaTvalierebac ki erTgvar warmodgenas iZleva<br />

saerTo-qarTvelur fuZe-enaze metyveli eTnosis kulturis, yofis, sacxovrebeli<br />

garemos (areali, klimaturi pirobebi,...) Sesaxeb. am TvalsazrisiT<br />

Zalze sainteresod gveCveneba qarTul vecxl-i / vercxl-i da<br />

megrul varCxil-i leqsemaTa analizi. es dakavSireba jer kidev 1849<br />

wlidanaa cnobili da ekuTvnis mari broses. zurab sarjvelaZis cnobiT,<br />

vercxl- fuZe XI-XII saukuneebamde ar gvxvdeba Zvel qarTul werilobiT<br />

ZeglebSi. maSasadame, giorgi klimovis mier qarTul-zanuri erTianobis<br />

xanisTvis aRdgenili Eerc 1<br />

xl arqetipi (1964:83) anaqronizmi Cans _<br />

TavisTavad cxadia, ax. w.-is XI-XII saukuneebisTvis gamoiricxeba amgvari<br />

erTianoba. rac Seexeba svanur EarCxil’s (`fuli~), is nasesxebi Cans<br />

megrulidan. Sesabamisad, yvela qarTvelur enaSi -r- sonoriT warmodgenili<br />

fuZe SedarebiT gviandelia, miRebuli Eec 1<br />

xl- Ziris inlautSi<br />

r-s CarTvis Sedegad, rac Cveulebrivi movlenaa rogorc Zvel qarTul<br />

teqstebSi, ise Tanamedrove cocxal qarTvelur ena-kiloebSi. ase rom<br />

`amocanis warmatebiT gadaWrisaTvis ar aris sakmarisi oden fonemaT-<br />

Sesatyvisobebis safuZvelze aRdgenili arqetipebisa da Tanamedrove eneb-<br />

Si warmodgenil semantemaTa mimarTebis dadgena~ (fenrixi, sarjvelaZe<br />

2000:31).<br />

15

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!