24.10.2014 Views

marTlmsajuleba kanoni

marTlmsajuleba kanoni

marTlmsajuleba kanoni

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>marTlmsajuleba</strong> da <strong>kanoni</strong><br />

<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N1<br />

'10<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Justice and Law<br />

N1<br />

Justice and Law<br />

#1(24)'10<br />

Legal Journal of Judges Association of Georgia


N<br />

<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

1(24)<br />

'10<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Justice and Law<br />

#1(24)'10<br />

Legal Journal of Judges Association of Georgia


edaqtori<br />

nino ZiZiguri<br />

redaqtoris TanaSemwe<br />

irma beqauri<br />

nomerze muSaobdnen:<br />

beqa Wedia<br />

leila koSkaZe<br />

nana fridonaSvili<br />

marine vasaZe<br />

N1<br />

<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Justice and Law<br />

(24)'10<br />

saqarTvelos mosamarTleTa asociaciis iuridiuli Jurnali<br />

LEGAL JOURNAL OF JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

dizaini:<br />

besik danelia<br />

fotouzrunvelyofa:<br />

daviT xizaniSvili<br />

saredaqcio sabWo:<br />

konstantine kublaSvili, zaza meiSvili,<br />

valeri cercvaZe, giorgi xubua<br />

\ 2010, saqarTvelos mosamarTleTa asociacia<br />

JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

Editorial Board:<br />

KONSTANTINE KUBLASHVILI, ZAZA MEISHVILI,<br />

VALERI TSERTSVADZE, GIORGI KHUBUA<br />

akrZalulia aq gamoqveynebuli masalebis gadabeWdva, gamravleba an<br />

gavrceleba komerciuli mizniT, saqarTvelos mosamarTleTa asociaciis<br />

werilobiTi nebarTvisa da wyaros miTiTebis gareSe.<br />

Editor:<br />

NINO DZIDZIGURI<br />

Assistant to Editor:<br />

IRMA BEKAURI<br />

The issue was prepared by:<br />

BEKA CHEDIA<br />

LEILA KOSHKADZE<br />

NANA PRIDONASHVILI<br />

MARINA VASADZE<br />

Designed by<br />

BESIK DANELIA<br />

Photo support by<br />

DAVIT KHIZANISHVILI<br />

English version of articles has been provided<br />

by Candidates of Law faculty of Tbilisi State University<br />

dabeWdilia `si-ji-es~-Si<br />

Printed in CGS<br />

uak (UDC) 340.11+340.130.5<br />

m-306<br />

ISSN 1512-388X


sarCevi<br />

kote kublaSvili: `sistema, romelic SevqmeniT swrafi<br />

da efeqtiani marTlmsajulebis winapirobaa~<br />

System that we Created is Precondition for the Speedy and Effective Administration of Justice”<br />

kaxa wiqariSvili<br />

ramdenime mosazreba danaSaulis momzadebisa da mcdelobis gamijvnis Sesaxeb evropul da<br />

amerikul sisxlis samarTalSi<br />

KAKHA TSIKARISHVILI<br />

Some opinions regarding the differentiation between preparation and attempt in American and West<br />

European Criminal Law<br />

daviT managaZe<br />

saproceso SeTanxmeba sazRvargareT da saqarTveloSi<br />

Plea Bargaining Abroad and in Georgia<br />

DAVID MANAGADZE<br />

mixeil gabunia<br />

danaSaulobis gansazRvris Tanamedrove midgomebi<br />

Modern Approaches to Define Criminality<br />

MIKHEIL GABUNIA<br />

giorgi barabaZe<br />

Tanamonawileobis bunebis aqcesoruli gagebisaTvis<br />

For Understanding the Accessory Nature of Accomplicity<br />

GIORGI BARABADZE<br />

malxaz nakaSiZe<br />

mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis cneba da klasifikacia<br />

The Concept and Classification of Semi-Presidential System of Government<br />

MALKHAZ NAKASHIDZE<br />

robizon xurcilava<br />

ramdenime mosazreba saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis srulyofasTan dakavSirebiT<br />

Several Opinions Regarding the Further Development of the Civil Procedure Code of Georgia<br />

ROBIZON KHURTSILAVA<br />

irma merabaSvili<br />

sasamarTlo struqturebis organizacia da marTlmsajulebis efeqtiani ganxorcieleba<br />

samoqalaqo xasiaTis saqmeebze<br />

Organization of Court Structures and Effectiveness of Justice Administration in the Civil Cases<br />

IRMA MERABASHVILI<br />

5<br />

14<br />

26<br />

40<br />

54<br />

64<br />

81<br />

93<br />

fridon basilaia<br />

mopasuxis mier pasuxis (Sesageblis) warudgenlobis Sedegebi<br />

Results of Not Filing the Response (Objection)<br />

PRIDON BASILAIA<br />

108


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

ia xarazi, nato uerTaSvili, Temur gergedava<br />

sabaJo reJimebis klasifikaciis samarTlebrivi aspeqtebi<br />

Legal Aspect of Classification of Customs Regimes<br />

IA KHARAZI, NATO UERTASHVILI, TEMUR GERGEDAVA<br />

qeTevan CaxvaZe<br />

ltolvilis statusis miniWebisa da samarTlis subieqtTa Taviseburebani did britaneTSi<br />

Notable Features of Conferring the Refugee Status and of Subjects of Law in the Great Britain<br />

KETEVAN CHAKHVADZE<br />

mariam jiqia<br />

bavSvTa uflebebis dacva Jenevis konvenciebis mixedviT<br />

Protection of the Child Rights under the Geneva Conventions<br />

MARIAM JIKIA<br />

axali wignebi<br />

122<br />

133<br />

140<br />

151<br />

4


`sistema, romelic<br />

SevqmeniT swrafi<br />

da efeqtiani<br />

marTlmsajulebis<br />

winapirobaa~<br />

`Zireul sakanonmdeblo da struqturul<br />

cvlilebebs Tu davumatebT sasamarTloebis<br />

materialur-teqnikuri bazas _ garemontebul<br />

da axladaSenebul sasamarTlos Senobebs,<br />

romelTa teqnikuri aRWurvilobac evropuli<br />

standartebis Sesabamisia, _ Tavisuflad<br />

SeiZleba vTqvaT, rom reformis udidesi<br />

nawili warmatebiT ganxorcielda~, _ acxadebs<br />

uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare konstantine<br />

kublaSvili. gTavazobT masTan intervius<br />

sasamarTlo sistemaSi ganxorcielebuli da<br />

mosalodneli siaxleebis Sesaxeb.<br />

Tqven ganacxadeT, rom 2009 wlis bolos,<br />

sasamarTlo reformis didi nawili dasrulda.<br />

ra etapzea reforma da am periodisTvis ra<br />

aris yvelaze prioritetuli?<br />

_ roca ganvacxade, rom sasamarTlo reformis Zalian<br />

didi nawili dasrulda, es niSnavs, rom ramdenime<br />

welze gaTvlili reformis gegmis umTavresi mizani<br />

Sesrulda _ Camoyalibda sruliad axali sistema<br />

swrafi da efeqtiani <strong>marTlmsajuleba</strong> da is sakmaod<br />

gamarTulad funqcionirebs.<br />

sasamarTlo reformis didi nawilis dasrulebaSi<br />

igulisxmeba principuli, Zireuli sakiTxebi. magali-<br />

Tad, sasamarTlos da mosamarTleebis damoukideblobi-<br />

5


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

saTvis Seiqmna pirobebi, rogorc sakanonmdeblo<br />

aseve, sxvadasxva struqturuli<br />

reorganizaciis TvalsazrisiT da sxva is<br />

uamravi problema mogvarda, romelic<br />

sasamarTlos gamarTul funqcionirebas<br />

ganapirobebs.<br />

amoqmedda mosamarTleTa SerCevisa da<br />

daniSvnis axali sistema, daixvewa<br />

iusticiis umaRlesi sabWos saqmianobis<br />

meqanizmi, vinaidan Zveli sistema<br />

sasamarTlos damoukideblobas aferxebda.<br />

aqamde gadawyvetilebebs iRebda iusticiis<br />

umaRlesi sabWo, romelic prezidentis<br />

saTaTbiro organo iyo. mas ar hqonda<br />

damoukidebeli gadawyvetilebebis<br />

miRebis saSualeba, radganac saboloo<br />

gadawyvetilebas Tavmjdomare _ prezidenti<br />

iRebda, sabWoSi mosamarTleebic<br />

umciresobaSi iyvnen. amitomac,<br />

saqarTvelos konstituciaSi Setanili<br />

cvlilebebis Semdeg, sabWos wevrebis<br />

umravlesoba mosamarTleebi gaxdnen _<br />

15-dan 9 wevri mosamarTlea. garda amisa,<br />

uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare<br />

gaxda sabWos Tavmjdomare da es Zalze<br />

mniSvnelovani miRwevaa sasamarTlos<br />

damoukideblobis TvalsazrisiT.<br />

ganvaxorcieleT sasamarTlos struqturuli<br />

cvlileba _ sakasacio sasamarTlos<br />

mxolod sakasacio funqcia aqvs da aRar<br />

ganixilavs pirveli instanciis sasamarTlos<br />

saqmeebs. igive funqcia aqvs or<br />

saapelacio sasamarTlos Tbilissa da<br />

quTaisSi, romlebic mxolod saapelacio<br />

saCivrebs ganixilaven. pirvel instanciaSi<br />

moxda sasamarTloebis gamsxvileba, 22<br />

didi sasamarTlodan 14 axali wesiT<br />

funqcionirebs da maTTan erTad aris<br />

24 magistrati sasamarTlo _ esec<br />

damoukideblobis xarisxs amyarebs.<br />

am wlebis manZilze sxva uamravi cvlileba<br />

davnergeT, rogorc sakanonmdeblo aseve,<br />

struqturuli da sasamarTlos teqnikuri<br />

aRWurvis TvalsazrisiT, romelTa<br />

detaluri CamoTvlac mkiTxvelisaTvis<br />

albaT, saintereso ar iqneba. umTavresi<br />

da umniSvnelovanesia, rom miviReT<br />

sruliad axali tipis <strong>marTlmsajuleba</strong>.<br />

marTlmsajulebis sruli damoukideblobisaTvis<br />

erTaderTi, rac dagvrCa,<br />

gasakeTebeli esaa, mosamarTleTa uvado<br />

daniSvna. rogorc cnobilia, proeqti<br />

arsebobs da male konstituciaSi am<br />

mimarTulebiTac Seva cvlilebebi.<br />

uvadod daniSnul mosamarTles<br />

damoukideblobis, principulobis da<br />

stabilurobis ufro meti gancda aqvs.<br />

met-naklebad Semcirda<br />

mosamarTleTa naklebobiT<br />

gamowveuli sirTuleebi, miT<br />

ufro axla, rodesac iusticiis<br />

umaRlesi skola intensiurad<br />

amzadebs mosamarTleTa axal<br />

Taobas, romelmac ukve ori nakadi<br />

gamouSva. rogor fiqrobT, maTi<br />

swavlebis periodulobidan<br />

gamomdinare, ramdenad gamarTlebulia<br />

aseTi xangrZlivi procesi<br />

da sabolood, ramdenad<br />

kvalificiur kadrebs viRebT?<br />

_ marTalia, iusticiis umaRlesi skola<br />

2006 wels Seiqmna, magram mosamarTleTa<br />

SerCeva-daniSvnis axali wesisaTvis<br />

saWiro gaxda sakanonmdeblo cvlilebebis<br />

miReba. pirveli Sedegi miviReT 2009 wlis<br />

gazafxulze, roca davniSneT 9 axali<br />

mosamarTle, romlebmac iusticiis umaRles<br />

skolaSi gaiares swavlebis sruli kursi.<br />

6


am adamianebis daniSvniT sasamarTlos<br />

axali sistemis Seqmna dasrulda da<br />

mosamarTleTa SerCeva-daniSvnis axali<br />

sistema amoqmedda.<br />

Seicvala da daixvewa momaval<br />

mosamarTleTa SerCevisa da daniSvnis<br />

kriteriumebi. samosamarTlo kandidatma<br />

gamocdebis Cabarebis garda, unda gaiaros<br />

iusticiis umaRlesi skolis 14-Tviani<br />

saswavlo kursi, raTa srulyofilad<br />

gamoimuSaos mosamarTlisaTvis saWiro<br />

unar-Cvevebi. garda Teoriuli swavlebisa,<br />

samosamarTlo kandidatebi skolaSi<br />

praqtikul kurssac gadian, iZenen<br />

mosamarTlisaTvis saWiro unar-Cvevebs,<br />

ixvewebian rogorc profesionalebi.<br />

vfiqrob, rom swavlebis es kursi gvaZlevs<br />

saSualebas miviRoT maRalkvalificiuri<br />

kadrebi. kandidatebma, romlebmac<br />

samosamarTlo kursi gaiares ganacxades,<br />

rom saswavlo periodi ar iyo sakmarisi<br />

kvalifikaciis asamaRleblad, amitomac,<br />

swavlebis periodi 14 Tvemde gavzardeT<br />

da Tamamad SeiZleba iTqvas, rom<br />

iusticiis umaRlesi skola saukeTeso<br />

mosamarTleebs amzadebs. Tu adamiani<br />

14 Tves kargad imuSavebs sakuTar Tavze,<br />

is nebismieri saqmis warmatebiT,<br />

profesiulad ganxilvas SeZlebs.<br />

reformis erT-eri nawilia<br />

erTgvarovani sasamarTlo<br />

praqtikis damkvidreba, ra<br />

warmatebebia miRweuli am mxriv?<br />

_ marTlmsajulebis gamarTulad da<br />

xarisxianad muSaobisaTvis Zalze<br />

mniSvnelovani momentia erTgvarovani<br />

praqtika. erTgvarovan praqtikas uzenaesi<br />

sasamarTlo adgens da yvela instanciis<br />

mosamarTle xelmZRvanelobs. anu, yvela<br />

mosamarTlem icis, rom qveda<br />

instanciaSi erTgvarovan praqtikas Tu<br />

gadauxvevs, zeda instanciaSi mainc<br />

erTgvarovani praqtikis safuZvelze<br />

gamova gadawyvetileba. erTgvarovani<br />

praqtikis arsebobis SemTxvevaSi, mxareebmac<br />

ician, rogori iqneba gadawyvetileba. es<br />

sistemac marTlmsajulebis gamarTulad<br />

muSaobis garantia.<br />

erTgvarovani praqtikis warmatebuli<br />

muSaobis dasturia Catarebuli kvlevis<br />

Sedegebi. magaliTad, samoqalaqo<br />

saqmeebze gamotanili gadawyvetilebis<br />

mxolod 14 procenti saCivrdeba zeda<br />

instanciaSi. xolo sisxlis samarTlis<br />

saqmeebis _ 15-16 procenti, rac<br />

erTgvarovani praqtikis warmatebulad<br />

muSaobis dasturia.<br />

7


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

didi samuSaoebi Catarda sisxlis<br />

samarTlis axali saproceso<br />

kodeqsis saboloo variantis<br />

misaRebad, aseve farTod iyo<br />

gaSuqebuli is Zireuli cvlilebebi,<br />

rac am kodeqsiT unda damkvidrdes.<br />

Tqveni azriT, kidev ra unda<br />

gakeTdes sazogadoebis ukeT<br />

informirebisaTvis?<br />

_ getyviT, rom sazogadoebisaTvis ukve<br />

Zalze kargadaa cnobili am siaxlis Taobaze.<br />

Cven Zalian bevri gavakeTeT, rom<br />

upirvelesad, Jurnalistebamde migvetana<br />

informacia, radgan Cemi azriT, Jurnalistidan<br />

sazogadoebamde manZili TiTqmis<br />

ar arsebobs. maqsimalurad vcdilobT,<br />

Jurnalistebis meSveobiT sazogadoebas<br />

sruli informacia mivawodoT. am reJimSi<br />

urTierToba orive mxarisTvisaa sasargeblo.<br />

upirvelesad, sazogadoebisaTvis, vinaidan<br />

Jurnalisti da sazogadoeba realurad<br />

dainaxavs ra xdeba da informacias mxolod<br />

romelime dainteresebuli mxarisagan ar<br />

miiRebs. sabolood, amgvari urTierTobiT<br />

miiRweva erTi mTavari mizani _ sasamarTlos<br />

gamWvirvaloba, rac niSnavs obieqtur<br />

sasamarTlos da es yvela im adamianis<br />

survilia, vinc am qveyanaSi cxovrobs.<br />

aqve vityvi, rom upirvelesad, es Cemi<br />

survilicaa da amitomac, vecdebiT ufro<br />

meti gavakeToT am mimarTulebiT. sazogadoeba<br />

Cvengan detalur informacias nebismier<br />

dros miiRebs, raTa ukeT iyos informirebuli<br />

mimdinare procesebis Taobaze.<br />

bevri iTqva nafic msajulTa<br />

institutis uaryofiT da dadebiT<br />

mxareebze. saqarTveloSi es<br />

instituti Tqveni Tavmjdomareobis<br />

dros amuSavdeba da sainteresoa,<br />

rogoria Tqveni azri misi<br />

ganviTarebis Sesaxeb?<br />

_ me sakmaod optimisturad var ganwyobili<br />

da darwmunebuli var, rom es instituti<br />

warmatebiT amoqmeddeba da ganviTardeba.<br />

SemiZlia vTqva, rom Cven srulyofilad<br />

mzad varT axali procesis misaRebad da<br />

darwmunebuli var, nafic msajulTa<br />

monawileobiT pirvelive procesi warmatebulad<br />

Catardeba. es aris <strong>marTlmsajuleba</strong>Si<br />

sazogadoebis pirdapiri monawileoba,<br />

mosamarTlis, advokatis, prokuroris<br />

Caurevlad. darwmunebuli var, am<br />

sistemam unda gaamarTlos. upirvelesad,<br />

is moqalaqeebisaTvis iqneba Zalian<br />

kargi, radgan gaiTaviseben konkretul<br />

pasuxismgeblobas qveynis winaSe. sazogadoebis<br />

warmomadgenlebi mixvdebian, rom<br />

am qveyanaSi maT ekiTxebaT da maTi gadasawyvetia<br />

bevri ram da pasuxismgebloba<br />

qveynis winaSe ar aris mxolod sakuTar<br />

Tavze da ojaxze zrunva.<br />

da meore, moqalaqe naxavs ramdenad rTulia<br />

saqmis ganxilva da gadawyvetilebis miReba.<br />

sazogadoeba mixvdeba, rom marTlmsajulebis<br />

ganxorcieleba Zalze sapasuxismgebloa<br />

da sasamarTlos mimarT kidev<br />

ufro Seicvleba sazogadoebis<br />

damokidebuleba.<br />

dReisaTvis bevri materialurteqnikuri<br />

sakiTxia mogvarebuli,<br />

rac efeqturs xdis mosaxleobis<br />

momsaxurebas, kidev ra cvlilebebi<br />

igegmeba am mimarTulebiT?<br />

_ zemoaRniSnuls Tu davumatebT, rom<br />

sasamarTloebis materialur-teqnikuri<br />

baza _ garemontebuli da axladaSenebuli<br />

sasamarTlos Senobebi evropuli standartebis<br />

Sesabamisia, rac reformis calke<br />

didi nawilia, Cemi azriT, es yvelaferi<br />

dadebiT Sefasebas imsaxurebs. swrafi da<br />

efeqtiani marTlmsajulebis SeqmnisaTvis<br />

8


Zalze bevri ram gavakeTeT. kerZod, Tu<br />

ramdenad swrafad ixileba saqmeebi<br />

sasamarTloSi, 6 aTasi saqmis warmoeba<br />

gamovikvlieT da aRmoCnda, rom saqarTvelos<br />

sasamarTlo sistema evropulze<br />

swrafia. Tumca, gvinda kidev ufro<br />

gavamartivoT da swrafi gavxadoT<br />

<strong>marTlmsajuleba</strong>, amitomac sistema<br />

eleqtronul warmoebaze gadadis. am<br />

mimarTulebiT, 2010 wlidan ramdenime<br />

sasamarTloSi sapiloto programa amu-<br />

Savdeba. milion 200 aTasi laris<br />

Rirebulebis specialuri aparatura<br />

SeviZineT am sistemis gasamarTavad,<br />

aparatura ukve damontaJebulia da<br />

momaval wels <strong>marTlmsajuleba</strong><br />

gacilebiT ufro swrafi gaxdeba.<br />

dReisaTvis, mimdinare sasamarTlo<br />

procesis audioCawera mimdinareobs<br />

mxolod sam sasamarTloSi _ uzenaes<br />

sasamarTloSi, rusTavis, mcxeTis sasamarTloebSi.<br />

vapirebT, es sistema mTeli<br />

saqarTvelos masStabiT avamoqmedoT,<br />

radgan dRes, raionul sasamarTloebSi<br />

procesis msvlelobis Taobaze Canawers<br />

sxdomis mdivani akeTebs da es did dros<br />

moiTxovs. magaliTad, saqmes, romelic<br />

SeiZleba erT saaTSi gakeTdes, sami saaTi<br />

sWirdeba da es swrafi marTlmsajulebis<br />

ganxorcielebas aferxebs.<br />

amitomac, mTeli saqarTvelos masStabiT,<br />

yvela sasamarTloSi damontaJdeba<br />

audioCamweri aparatura. am da sxva<br />

teqnikuri procesis srulyofilad<br />

gamarTvas ori weli sWirdeba da Sedegad<br />

srulfasovan <strong>marTlmsajuleba</strong>s miviRebT.<br />

cota xnis winaT Sexvedra gqondaT<br />

diplomatiuri korpusis<br />

warmomadgenlebTan, sainteresoa,<br />

ras fiqroben diplomatiuri<br />

korpusis warmomadgenlebi da<br />

mowveuli ucxoeli eqspertebi<br />

qarTveli mosamarTleebis<br />

profesionalizmze?<br />

_ ra Tqma unda, ar aris gamoricxuli,<br />

rom mTel sistemaSi romelime mosamarTle<br />

ar iyos maRali kvalificikaciis da<br />

swored iqiT mivdivarT, rom es erTi-ori<br />

SemTxvevac aRar arsebobdes. aqve getyviT,<br />

rom mosamarTleTa kvalifikacia<br />

sagrZnoblad amaRlda, Sesabamisad,<br />

gadawyvetilebebis xarisxic gazrdilia<br />

da mosamarTle swrafad, kvalificiurad<br />

ixilavs saqmes. vfiqrob, upirvelesad,<br />

sazogadoebam, xalxma unda Seafasos<br />

Cveni saqmianoba, maT, visac Sexeba hqoniaT<br />

sasamarTlosTan. eqvs did sasamarTloSi<br />

Catarda gamokiTxva da aRmoCnda, rom<br />

marTlmsajulebis saqmianobiT<br />

sazogadoebis 54 procenti kmayofilia.<br />

es Sedegi dadasturda meore kvleviTac,<br />

kerZod ki, im moqalaqeebis gamokiTxvis<br />

Sedegad, romelTac sasamarTlosTan<br />

Sexeba ar hqoniaT. kiTxvaze endobiT Tu<br />

ara sasamarTlos _ 57 procentma dadebiTi<br />

pasuxi gasca, anu, Sedegi daaxloebiT<br />

erTnairia. aseve, didi kvleva Caatara<br />

gaerom da am kvlevis safuZvelze,<br />

mosaxleobis ndobam marTlmsajulebis<br />

mimarT 66% Seadgina. aseTi keTilganwyoba<br />

da Sedegebi mosalodnelic iyo, radgan<br />

sasamarTlo xelisuflebam didi samuSao<br />

Caatara reformis warmatebiT gansaxorcieleblad<br />

da maRali procentic am muSaobis<br />

Sedegia. mosaxleobis didi nawili ukve<br />

Tvlis, rom sasamarTlo kvalificiuria.<br />

marTlac, 5-wliani reformis seriozulad<br />

dadebiTi Sedegi naTelia.<br />

amrigad, yovelive zemoaRniSnuli,<br />

dadebiT Sefasebas imsaxurebs _ sistema,<br />

romelic Cven SevqmeniT swrafi da<br />

efeqtiani marTlmsajulebis winapirobaa.<br />

9


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

System that we Created<br />

is Precondition for<br />

the Speedy and Effective<br />

Administration of Justice”<br />

IF WE THINK OF THE LOGISTICAL SUPPORT TO<br />

THE COURTS – RENOVATED AND NEWLY BUILT COURT<br />

HOUSES, THAT COMPLY WITH THE INTERNATIONAL<br />

STANDARDS, IN ADDITION TO THE LEGISLATIVE AND<br />

STRUCTURAL CHANGES, WE CAN SAY CONFIDENTLY<br />

THAT THE MAJOR PART OF THE REFORM WAS<br />

SUCCESSFULLY IMPLEMENTED,” – STATEMENT OF<br />

THE CHAIRMAN OF THE SUPREME COURT OF GEORGIA,<br />

MR. KONSTANTINE KUBLASHVILI. WE OFFER YOU<br />

THE INTERVIEW WITH THE CHAIRMAN OF THE SUPREME<br />

COURT OF GEORGIA REGARDING THE IMPLEMENTED<br />

AND PLANED REFORMS WITHIN THE JUDICIARY.<br />

You stated that the major part of the judicial reform was completed<br />

at the end of 2009. On which stage is the reform now<br />

and what is the top priority ?<br />

– When I said that the major part of the judicial reform was completed,<br />

this means that the goal of the reform, that was envisaged for several<br />

years, was achieved – entirely new system of the speedy and effective<br />

administration of justice was established that functions very efficiently.<br />

When we say that the major part of the judicial reform was completed, we<br />

mean principle, major issue. For example, conditions were created to ensure<br />

the independence of judges and judiciary. These include legislative<br />

framework, structural reorganization as well as many other problems have<br />

been addressed that ensure effective functioning of the courts.<br />

The new system of selection and appointment of judges have been activated,<br />

mechanism for the operation of the High School of Justice have<br />

10


een improved, because the old system used to hamper<br />

the independence of the judiciary. Before, the High<br />

Council of Justice, that is the consultative body to the<br />

President, used to make decisions. It was not able to<br />

make independent decisions, as the final decision had<br />

to be made by the Chairman – the President and the<br />

judges were presented in the minority. Due to that, the<br />

Constitutional amendments were introduced that increased<br />

the number of judges from 9 to 15. Besides,<br />

Chairman of the Supreme Court became the Chairman<br />

of the Supreme Court and this is a significant achievement<br />

for ensuring the independence of the judiciary.<br />

We carried out structural changes within the judiciary –<br />

Cassation Court’s function is purely cassation and does<br />

no more handle the first instance cases. The similar is<br />

with the jurisdiction of Tbilisi and Kutaisi Appellate<br />

Courts, that handle only appeal claims. The courts have<br />

been merged on the first instance level, out of 22 courts<br />

we have now 14 courts functioning with the new rules<br />

and at the same time, 24 magistrate judges – which is<br />

also strengthening level of independence.<br />

We introduced many other changes during this year.<br />

These are legislative as well as structural and logistical<br />

novelties including equipping the courts with new technologies.<br />

The most important here is that as a result, we<br />

have entirely new system for administration of justice.<br />

The only step we still need to implement in order to<br />

achieve the full independence of the judiciary is the lifetime<br />

appointment of judges. As you know, there is the<br />

draft Constitutional amendments ready to be introduced.<br />

No doubt that judge with the life time appointment has<br />

a better sense of stability, to be more principle and independent.<br />

organizes trainings for the new generation<br />

of judges. Do you think it is reasonable to<br />

have such a long training process and finally,<br />

do you think we are getting the qualified persons<br />

?<br />

– Although the High School of Justice was established<br />

in 2006, it became necessary to introduce legislative<br />

changes in the rules for selection and appointment of<br />

judges. The first results became evident in the spring of<br />

2009, when we appointed 9 judges that took the full<br />

course of trainings. Through appointing these persons,<br />

the creation of the new judiciary was completed and<br />

the new system for selection and appointment of the<br />

judges was completed.<br />

Criteria for the selection and appointment of judges have<br />

been changed and improved. Judicial candidates have<br />

to undertake 14 months’ courses in the High School of<br />

Justice, besides the judicial exam, in order to have all<br />

necessary skills. In addition to the theoretical knowledge,<br />

candidates also have practical courses in the High School<br />

of Justice, acquire necessary skills, grow as professionals.<br />

I believe that this training course enables us to receive<br />

the highly qualified staff. Candidates, that took this<br />

course said that the training course is not sufficient for<br />

raising the qualification. Thus, we increased the training<br />

course up to 14 months and we are confident that the<br />

High School of Justice trains the judges in the best manner.<br />

If the person dedicates himself / herself to this, he<br />

/ she will be competent to handle any case successfully.<br />

One of the goals of the reform is to ensure<br />

the uniform practice among the courts, do<br />

we have success in this direction?<br />

As we understand, judiciary faces less problems<br />

related with the lack of judges, especially<br />

now, when the High School of Justice<br />

– Uniform practice is one of the most important aspect<br />

of the effective administration of justice. The Supreme<br />

Court established uniform practice and judges of all<br />

instances are guided with that. In other words, all judges<br />

11


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

know that if a judge will not follow this practice at the<br />

lower instance, decision on the higher instance will be<br />

made based on this uniform practice. This system is also<br />

guarantee of effective administration of justice.<br />

The results of the conducted Survey is the prove of the<br />

successful implementation of the uniform practice. For<br />

example, 14 % of the civil case decisions are appealed<br />

in the higher instance. In criminal cases this figure is 15<br />

– 16% and this is the prove for successful implementation<br />

of the uniform practice.<br />

A lot of efforts have been made for the adoption<br />

of the final version of the Criminal Procedure<br />

Code. A lot of discussion have been<br />

held on the fundamental changes that will<br />

be introduced with this Code. What else do<br />

you think should be done in order to better<br />

inform public?<br />

– Public is very well informed on all novelties. We did a<br />

lot in order to first educate journalists, because there is<br />

almost no distance between journalists and public. We<br />

use all efforts to use journalists for informing public.<br />

This cooperation is productive for both parties. First of<br />

all for public, because the journalist and public will realize<br />

what are the developments and will not receive information<br />

from interested parties only. Finally, we can<br />

reach one common goal with this – transparency of the<br />

judiciary, which means objective and impartial judiciary<br />

and this is the wish of all persons who live in this Country.<br />

I would also state here that this is also my desire and<br />

thus, we will do our best in this direction. Public will<br />

receive detailed information from us, to ensure their<br />

proper update on ongoing processes.<br />

Much has been said on the pros and cons of<br />

the Jury Trial institute. This institute will start<br />

functioning in Georgia during your chairmanship.<br />

It is interesting to know your opinion<br />

on this development.<br />

– I’m quite optimistic and confident that this institute<br />

will be successfully introduced and developed. I can say<br />

that we are fully prepared for the implementation of<br />

the new Criminal Procedure Code and I’m sure that the<br />

first jury trail will be conducted very successfully. This<br />

is a direct participation of public in the administration<br />

of justice, without a judge, attorney, or a prosecutor.<br />

I’m confident that this system will be successful. First<br />

of all, it will be good for citizens to realize individual<br />

responsibility before the state. Citizens will understand<br />

that they are involved in decision making process in the<br />

Country and the responsibility before the State does not<br />

mean to take care of yourself and your family.<br />

And second, citizens will observe how difficult it is to<br />

handle a case and render decision on it. Public will realize<br />

that administration of justice is high responsibility<br />

and public attitude towards the courts will change.<br />

Many of the logistical issues have been solved<br />

nowadays. This makes the services more effective.<br />

What are other changes planed?<br />

– If we add to the above mentioned, that the court<br />

houses and the logistics of the courts in Georgia comply<br />

with the international standards, which is a separate<br />

huge part of the reform, all of this deserves positive<br />

evaluation. We used a lot of efforts for the establishment<br />

of speedy and effective administration of justice.<br />

In order to determine how much time does it take to<br />

administer the case in the courts, we studied 6 thousand<br />

cases and it appeared that Georgian judicial system is<br />

extremely fast. However, we want to make it even simpler<br />

and more speedy and for this reason we introduce<br />

electronic case management. Starting 2010, several pilot<br />

projects will start functioning in several courts. We<br />

purchased the equipment worth of 200 000 GEL in<br />

12


order to make this system functioning. Equipment is<br />

already installed and starting next year, administration<br />

of justice will become faster.<br />

Today, the audio recording of the trials is done in three<br />

courts only – in the Supreme Court, Rustavi and Mtskheta<br />

Courts. We plan to introduce this system throughout the<br />

Country because currently the trial secretary makes the<br />

minutes of the hearing which it too much time consuming.<br />

For example, that case hearing that may take only an<br />

hour, could last three hours, this definitely hampers speedy<br />

trail.<br />

For this reason, the audio recording equipment will be<br />

installed in all courts throughout Georgia. It will take<br />

two years to make this system fully functional and at the<br />

end we will get effective administration of justice.<br />

about whether they trust the court. This means that the<br />

results were almost the same. UN conducted a broader<br />

research and according to its findings, 66% of the population<br />

expressed their trust towards the judiciary. This<br />

kind of attitude was expected, since the judicial authorities<br />

made a lot of efforts to successfully carry out the<br />

reform. The high percentage of trust is the result of the<br />

made efforts. Big part of the population considers, that<br />

the judiciary is qualified and the serious positive outcome<br />

of the 5-year long reform is quite obvious.<br />

Therefore, all the above mentioned facts deserve positive<br />

appraisal – the system created by us is the precondition<br />

for a quick and effective justice.<br />

Recently, we had a meeting with the representatives<br />

of the Diplomatic bodies. It is interesting<br />

to know the opinion of the representatives<br />

of the Diplomatic bodies and invited<br />

foreign experts about the professionalism<br />

of the Georgian Judges.<br />

– Obviously, we can not exclude, that there is not a single<br />

judge with a low qualification in the whole system, but<br />

we are striving to eradicate this one or two cases as well.<br />

We should also notice, that the qualification of the judges<br />

has increased considerably and relevantly the quality of<br />

the decisions is higher, the judges are considering the<br />

cases more quickly and in a more qualified way. I believe<br />

that first of all, our activities shall be evaluated by<br />

those people who had some contact with the judiciary.<br />

A survey was conducted in 6 big courts and it was revealed,<br />

that 54% of the public is satisfied with the justice<br />

performance. This result was further confirmed by<br />

another survey that was done among those citizens that<br />

did not have any contacts with the courts. 57% of the<br />

respondents gave positive responses to the question<br />

13


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

ramdenime mosazreba<br />

danaSaulis momzadebisa<br />

da mcdelobis<br />

gamijvnis Sesaxeb<br />

evropul da amerikul<br />

sisxlis samarTalSi<br />

kaxa wiqariSvili<br />

TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifo da<br />

samarTlis institutis mecnieri TanamSromeli<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-18 muxlis<br />

pirveli nawiliT, `danaSaulis momzadebad iTvleba<br />

danaSaulis CadenisaTvis pirobebis ganzrax Seqmna~. amave<br />

kodeqsis me-19 muxlis pirveli nawiliT, `danaSaulis<br />

mcdelobad iTvleba ganzraxi qmedeba, uSualod mimar-<br />

Tuli danaSaulis Casadenad.~<br />

<strong>kanoni</strong>s aseTi mkafio ganmartebis miuxedavad, sasamar-<br />

Tlo praqtika icnobs SemTxvevebs, roca danaSaulis<br />

momzadebis da mcdelobis gamijvna sakmaod problematuria<br />

da sadavoa. Cveni azriT, es bunebrivicaa, vinaidan<br />

danaSaulis Cadena (zogjer) mravalsafexuriani procesia,<br />

romelic grZeldeba ganzraxvis gamovlenidan dana-<br />

Saulis dasrulebamde da Znelia raime `magiuri formulis~<br />

gamogoneba, romelic momzadebas da mcdelobas<br />

erTmaneTisgan maTematikuri sizustiT gamijnavs.<br />

rac Seexeba evropul da amerikul sisxlis samarTals,<br />

aq gansxvavebuli midgomebi arsebobs da sakanonmdeblo<br />

Tu doqtrinaluri ganmartebebic mniSvnelovnad gansxvavdeba<br />

erTmaneTisgan 1 .<br />

Cveni azriT, interesmoklebuli ar iqneba sakiTxis<br />

ganxilva SedarebiTi samarTlis kuTxiT. amisaTvis avi-<br />

14


RoT ramdenime kazusi, sasamarTlo praqtikidan da vnaxoT, Tu rogor daakvalificira<br />

esa Tu is qmedeba sasamarTlom.<br />

1. A-m gadawyvita fostis dayaCaReba. amisTvis igi motocikliT mivida fostasTan. avtosadgomze<br />

daayena motocikli da fexiT gaemarTa fostis Sesasvlelisaken. mas erT<br />

jibeSi edo muqaris werili mimarTuli molarisadmi, meoreSi _ saTamaSo pistoleti.<br />

policiam A daakava fostis karebidan erTi iardis moSorebiT da brali dasdo yaCa-<br />

Robis mcdelobaSi. sasamarTlom CaTvala, rom gansasjelma ganaxorciela mxolod<br />

mosamzadebeli qmedebebi. im garemoebebSi, rodesac `pirs jer arc miuRwevia im adgilisaTvis,<br />

sadac unda Caedina danaSauli~ misi qmedebebi ver dakvalificirdeboda<br />

mcdelobad (inglisi); 2<br />

2.saiuveliro maRaziis mepatrone A-m, romlis qonebac dazRveuli iyo marTlsawinaaRmdego<br />

xelyofisgan, gadamala sakuTari Zvirfaseuloba, daiba Tavi da saSvelad<br />

gamocxadebul policias acnoba, rom masze ganxorcielda yaCaRuri Tavdasxma. sasamarTlom<br />

CaTvala, rom misi moqmedeba warmoadgenda mxolod danaSaulis momzadebas,<br />

vinaidan uSualod ar ukavSirdeboda damTavrebul danaSauls da daSorebuli iyo<br />

misgan. mcdelobis kvalifikaciisTvis saWiro iyo A dakavSireboda sadazRvevo kompanias<br />

da moeTxova Tanxa (inglisi). 3<br />

3. B-m daudevari marTvisas daamtvria sakuTari manqana, gadaiyvana is axlomdebare tyeSi<br />

da policias ganucxada rom mopares. Semdeg miswera sadazRvevo kompanias da ikiTxa,<br />

SeeZlo Tu ara moeTxova Tanxa moparuli avtomanqanisaTvis. sasamarTlom CaTvala,<br />

rom braldebuli ar gascilebia danaSaulis momzadebis stadias (inglisi) 4 ;<br />

4. A-m sajaro adgilebSi datova warwerebi, sadac axalgazrda biWebs Tavazobda fuls<br />

da saCuqrebs. marTalia, es warwerebi TavisTavad ar Seicavda raime saxis garyvnil<br />

winadadebas, magram am qmedebiT A miznad isaxavda axalgazrdebis mozidvas amoraluri<br />

miznebisaTvis. pirveli instanciis sasamarTlom A-s msjavri dasdo garyvnili<br />

qmedebis mcdelobaSi, magram saapelacio sasamarTlom gaauqma da CaTvala, rom misi<br />

qmedebebi ar gascdenia momzadebis stadias (inglisi); 5<br />

5. B-s sasiyvarulo kavSiri hqonda C-sTan, romelmac garkveuli periodis Semdeg masTan<br />

urTierToba gawyvita, axal sayvarelTan _ D-sTan urTierTobis gamo. B-m moipova<br />

sanadiro iaraRis tarebis licenzia da Semdeg Seisyida sanadiro Tofi. daamokla misi<br />

lula da ramdenjerme gamoscada vargisianobis Sesamowmeblad. sami dRis Semdeg meuRles<br />

uTxra, rom midioda espaneTSi, gamoicvala tansacmeli da daeloda D-s, romelmac<br />

Tavisi gogona manqanidan Camosva skolasTan. Semdeg Seipara misi manqanis ukana salonSi<br />

da ubrZana manqana waeyvana. rodesac manqana mwvane mindorze gadavida, B-m amoiRo<br />

Tofi, daumizna D-s da uTxra rom `mas es ar moewoneboda~. D-m SebrZolebis Semdeg<br />

moaxerxa manqanidan gadmosvla da gaqceva. B-s msjavri daedo mkvlelobis mcdelobaSi.<br />

maRali instanciis sasamarTlom ZalaSi datova ganaCeni da CaTvala rom B-s qmedebebi<br />

gascda mosamzadebel stadias da ukve gadaizarda danaSaulis mcdelobaSi (inglisi); 6 .<br />

6. A-m gadawyvita B-s mokvla sawamlavis mcire dozebis gamoyenebiT. sasamarTlom CaTvala,<br />

rom pirveli dozis micema ukve warmoadgenda danaSaulis mcdelobas (inglisi);<br />

7<br />

15


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

7. A-m gadawyvita ra Senobis ganadgureba cecxlis wakidebis gziT, Sevida Senobis SigniT<br />

da daamontaJa cecxlgamCeni sagnebi. Semdeg is daSorda Senobas ramdenime miliT da<br />

B-s SesTavaza Tanxa, rom wasuliyo da misTvis cecxli gaeCina. B-m uariT upasuxa.<br />

Semdeg A gaemarTa Senobis mimarTulebiT, magram misgan erTi meoTxedi milis<br />

moSorebiT isev SeCerda da daiwyo yoymani. am dros is daakava policiam. sasamarTlom<br />

CaTvala, rom qmedeba warmoadgenda danaSaulis mcdelobas (aSS, masaCuseti); 8<br />

8. A-m gadawyvita daeyaCaRebina molare, romelsac TanamzraxvelebTan erTad<br />

Causafrda im Senobis kibeebTan, sadac mas unda gamoevlo. sasamarTlom gadawyvita,<br />

rom adgili hqonda danaSaulis mcdelobas (safrangeTi); 9<br />

9.analogiuri SemTxveva, mxolod im gansxvavebiT, rom A yaCaRobis mizniT molares<br />

qalaqis quCaSi eZebda, sasamarTlom daakvalificira danaSaulis momzadebad (aSS,<br />

niu-iorkis Stati); 10<br />

10.A-m patimrobidan gaqcevis mizniT daiwyo saknis gisosebis gadaWra. sasamarTlom<br />

misi qmedeba daakvalificira gaqcevis mcdelobad (safrangeTi); 11<br />

11. B-m TiTqosda, samsaxurSi ayvanis win samedicino Semowmebis mizniT axalgazrda qali<br />

aiZula tansacmeli mTlianad gaexada. sasamarTlom es daakvalificira garyvnili<br />

qmedebis Cadenis mcdelobad (safrangeTi) 12 .<br />

12.A-m gasayidad gamoiyvana avtomobili, romlis kilometraJi aCvenebda realurze<br />

gacilebiT nakleb ganvlil manZils. sasamarTlom misi qmedeba daakvalificira TaRliTobis<br />

mcdelobad (safrangeTi); 13<br />

13.A-m C-s mokvlis mizniT daiqirava B da gadauxada Tanxa. sasamarTlom misi qmedeba<br />

CaTvala ganzrax mkvlelobis momzadebad (safrangeTi); 14<br />

14. A da C-s waaswres SemTxvevis adgilas, sadac isini iyurebodnen saTavsos gasaRebis<br />

RriWoSi da maT gaqceviT uSveles Tavs. saTavsosagan moSorebiT aRmoCenil iqna maTi<br />

avtomanqana liTonis saWreli aparatiT (avtogeni). saapelacio sasamarTlom maTi<br />

qmedeba daakvalificira qurdobis mcdelobad (inglisi); 15<br />

15.avtomanqanis gatacebis mizniT A-m avtosadgomze mdgom avtomanqanebs fexiT mousinja<br />

saburavebi, raTa gaego romel maTgans hqonda dauketavi saWe. sasamarTlom es<br />

SemTxveva daakvalificira avtomanqanis gatacebis mcdelobad (germania). 16<br />

rogorc am kazusebidan vnaxeT, danaSaulsa da mcdelobas Soris zRvaris gavleba xSirad<br />

delikaturia da damokidebulia, Tu romel Teorias, an romeli qveynis kanonmdeblobas<br />

iyenebs sasamarTlo.<br />

Cveni azriT, danaSaulis momzadebisa da mcdelobis gammijnavi sakanonmdeblo (sasamarTlo)<br />

da doqtrinaluri formulirebani SeiZleba or jgufad daiyos:<br />

1.formulirebani, romlebic aTvlis wertilad irCeven ganzraxvis obieqtur gamovlinebas;<br />

2.formulirebani, romlebic aTvlis wertilad irCeven danaSaulis damTavrebas;<br />

16


1. formulirebani, romlebic aTvlis<br />

wertilad irCeven ganzraxvis<br />

obieqtur gamovlenas<br />

2. formulirebani, romlebic aTvlis<br />

wertilad irCeven danaSaulis<br />

damTavrebas<br />

aSS modaluri sisxlis samarTlis<br />

kodeqsiT, danaSaulis mcdeloba<br />

warmoadgens `arsebiT nabijs~ (substantial<br />

step) danaSaulis gansaxorcieleblad.<br />

germaniis sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />

muxli 22. `danaSaulis mcdelobas<br />

Cadis is, vinc Tavisi warmodgenis<br />

Sesabamisad, uSualod Seudgeba<br />

danaSaulis Semadgenlobis<br />

ganxorcielebas~ (unmittelbar ansetzt).<br />

inglisis, 1981 wlis sisxlis<br />

samarTlis <strong>kanoni</strong>T, `Tu piri,<br />

danaSaulis Cadenis mizniT, Caidens<br />

qmedebas, romelic ufro metia, vidre<br />

ubralo momzadeba (more then preparatory)<br />

danaSaulis Casadenad, maSin is pasuxs<br />

agebs mcdelobisaTvis.~<br />

safrangeTis sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 121-e muxliT, danaSaulis<br />

mcdeloba, es aris danaSaulis<br />

`ganxorcielebis dasawyisi~<br />

(commencement d’execution). 17<br />

araorazrovnebis Teoriis (unequivocality<br />

approach) mixedviT, piris qmedebebi<br />

dakvalificirdeba mcdelobad, Tu<br />

isini erTmniSvnelovnad,<br />

araorazrovnad adastureben piris<br />

ganzraxvas Caidinos danaSauli 18 .<br />

SedegTan siaxlovis TeoriiT,<br />

(proximity test) qmedeba warmoadgens<br />

danaSaulis mcdelobas, Tu is axlos<br />

aris danaSaulis ganxorcielebasTan.<br />

igulisxmeba siaxlove rogorc droSi,<br />

aseve sivrceSi 19 .<br />

bolo aqtis Teoria (last act test)<br />

gulisxmobs, rom damnaSave<br />

axorcielebs ra moqmedebaTa serias,<br />

romelSic mcdeloba aris bolo<br />

moqmedebis (aqtis) ganxorcieleba 20 .<br />

Semadgenlobis Teoria gulisxmobs,<br />

rom piri mcdelobisas asrulebs<br />

qmedebis Semadgenlobis romelime<br />

niSans, an damamZimebel garemoebas. 21<br />

17


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

statiis dasasruls, daskvnis saxiT unda vTqvaT, rom Cveni mizani iyo mokled<br />

mimogvexila danaSaulis momzadebisa da mcdelobis gammijvneli formulirebani da<br />

dagvejgufebina erTi konkretuli niSnis mixedviT.<br />

Tumca, rogorc zemoT motanili kazusebidan Cans, qmedebis kvalifikacia yovelTvis<br />

ar aris damokidebuli momzadebis an mcdelobis sakanonmdeblo an doqtrinalur<br />

ganmartebaze. rogorc Cans, aseve mniSvnelovan rols asrulebs sisxlis samarTlis<br />

politikis sakiTxebi daumTavrebel danaSaulTan mimarTebaSi.<br />

magaliTad, Cveni dakvirvebiT, is qveyana, romelic principulad dausjelad acxadebs<br />

danaSaulis momzadebas, cdilobs ufro gaafarToos mcdelobis farglebi momzadebasTan<br />

mimarTebaSi 22 .<br />

xolo, is qveyana, romelic danaSaulze nebayoflobiT xelis aRebas ar aTavisuflebs<br />

sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisgan, 23 piriqiT, cdilobs gviandel etapze gadaitanos<br />

mcdelobis dawyebis momenti da ufro meti dro misces potenciur damnaSaves<br />

dasafiqreblad da azris Sesacvlelad 24 .<br />

savsebiT SesaZlebelia, rom Cveni pirveli daskvna mxolod garemoebaTa damTxvevas<br />

emyarebodes da ara kanonzomierebas, magram vfiqrobT, rom es sakiTxi ufro Rrma<br />

gamokvlevas saWiroebs.<br />

18


SeniSvnebi:<br />

1<br />

mowinave samarTlebrivi sistemebis didi nawili danaSaulis momzadebas<br />

principulad dausjelad acxadebs, Jan pradeli, `SedarebiTi sisxlis<br />

samarTali~ (Edition Dalloz, 1995), gv. 242. Tumca, arsebobs garkveuli gamonaklisebi<br />

am wesidan, magaliTad, inglisSi, safrangeTsa da amerikaSi danaSaulebrivi<br />

SeTanxmeba isjeba rogorc damoukidebeli danaSauli (ing. conspiracy,<br />

fr. association des malfaiteurs). mZime danaSaulTa momzadeba dasjadia espaneTSi,<br />

niderlandsa da zogierT sxva qveyanaSi.<br />

2<br />

analogiur kazuss avtorTa koleqtivi ixilavs wignSi `SedarebiTi sisxlis<br />

samarTali, zogadi nawili~ (Droit pénal général comparé, (edition cujas, 2005.). espaneli,<br />

ingliseli da niderlandeli kriminalistebi am SemTxvevas danaSaulis momzadebad<br />

akvalificireben, xolo frangi, germaneli, italieli da Sveicareli<br />

kriminalistebi _ mcdelobad. ix.: gv. 196.<br />

niderlandis sasamarTlom TiTqmis analogiuri SemTxveva (oRond im mcireodeni<br />

gansxvavebiT, rom yaCaRobis Cadenis ganzraxviT piri mivida Senobis<br />

karTan da dareka zari, ra drosac daakava policiam) daakvalificira<br />

danaSaulis mcdelobad, magram aseve msgavsi SemTxveva, romelSic Seiara-<br />

Rebul pirTa jgufi avtomanqaniT miuaxlovda dasayaCaRebel banks, magram<br />

manqanidan ar gadmosula, daakvalificira danaSaulis momzadebad. sasamarTlom<br />

miuTiTa, rom rodesac piri yaCaRobis Cadenis mizniT miuaxlovdeba<br />

banks, `mis qmedebas ver davakvalificirebT aRsrulebis dasawyisad,<br />

vidre is ar datovebs avtomanqanas an gadadgams dagegmili danaSaulis gansaxorcieleblad<br />

saWiro raime sxva materialur nabijs~, Jean Pradel “Droit pénal<br />

général comparé” (edition cujas, 2005.), gv. 85.<br />

3<br />

(1915) 2. K.B. 342. am saqmeSi sasamarTlom gamoiyena SedegTan siaxlovis<br />

Teoria. (ix.: qvemoT). analogiuri SemTxveva germaniis sasamarTlom aseve,<br />

daakvalificira danaSaulis momzadebad (BGH Dallinger MDR 1966, 197).<br />

4<br />

Comer v. Bloomfield (1970) (55) Cr. App. Rep. 305, sasamarTlom gamoiyena SedegTan<br />

siaxlovis Teoria. analogiuri SemTxveva, romelic moxda safrangeTSi<br />

aseve, dakvalificirda danaSaulis momzadebad, Crim. 22 Mai, 1984.<br />

5<br />

R. v. Rowley (1992) Cr. App. R. 95.<br />

6<br />

R. v. Jones (1990) 91. Cr. App. R. 351.<br />

7<br />

R. v. White 1910 2. K. B. am saqmeSi inglisis sasamarTlom gamoiyena pirveli<br />

aqtis Teoria, romlis mixedviTac, sakmarisia pirma ganaxorcielos pirveli<br />

qmedeba mimarTuli danaSaulis Casadenad.<br />

8<br />

Commonwealth v. Peaslee (177 Mass) 277. am saqmeSi inglisis sasamarTlom gamoiyena<br />

SedegTan siaxlovis Teoria (ix. qvemoT).<br />

9<br />

Chambre Criminelle, 13 Janvier, 1913, D. 1914. aseve, mcdelobad dakvalificirda<br />

Casafreba da lodini im adgilas, sadac unda gamoevlo fulis gadamtan<br />

avtomanqanas. Crim. 19 dec. 1970, JCP 1971.<br />

10<br />

People v. Rizzo 246. N.Y. sasamarTlom gamoiyena SedegTan siaxlovis Teoria.<br />

11<br />

Crim 11 Juin, 1975.<br />

12<br />

Crim. 14 Juin, 1995.<br />

13<br />

Crim. 5 Juin, 1984.<br />

14<br />

`danaSaulis mcdeloba xasiaTdeba iseTi moqmedebebiT, romelTac uSualod<br />

Sedegad unda mohyves danaSaulis dasruleba~ (Crim. 25 oct. 1962).<br />

15<br />

Tosti (1997) Criminal Law Review 476.<br />

16<br />

BGH 22, 80.<br />

17<br />

aseT formulirebas imeoreben sxvadasxva evropuli qveynebis, mag., niderlandis,<br />

belgiis, Sveicariis sisxlis samarTlis kodeqsebi.<br />

18<br />

am Teorias amerikuli da inglisuri sasamarTloebi iyenebdnen (mag., saqmeSi<br />

Davery v. Lee, 1968), magram sabolood, masze uari Tqves. Cveni azriT, es Teoria<br />

usaSvelod afarToebs mcdelobas da moicavs rogorc mosamzadebel moqmedebebs,<br />

aseve ganzraxvis ubralo gamovlenasac ki.<br />

19<br />

am Teorias xSirad iyeneben amerikuli da inglisuri sasamarTloebi, aseve,<br />

iyenebs belgiis umaRlesi sasamarTlo. Jean Pradel “Droit pénal général comparé” (edition<br />

cujas, 2005), gv. 76.<br />

19


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

20<br />

pirvelad, es Teoria gamoiyenes saqmeSi Regina v. Egleton (London 1855), magram<br />

mas xSirad akritikeben imis gamo, rom metismetad zRudavs mcdelobis farglebs.<br />

vidre savaraudo mkvleli Caxmaxs xels ar gamokravs, is bolo moqmedebas<br />

ar axorcielebs da Sesabamisad, mcdelobisaTvis pasuxs ver vagebinebT.<br />

21<br />

frangul sisxlis samarTalSi am Teorias mxars uWeren avtorebi ortolani<br />

da vilei. ix.: Michele Laure Rassat – DDroit Penal General (2004), gv. 312.<br />

22<br />

wignSi `SedarebiTi sisxlis samarTali, zogadi nawili~ (Droit pénal général comparé,<br />

(edition cujas, 2005.), swored frangi, germaneli da italieli kriminalistebi<br />

uWeren mxars sadavo SemTxvevis kvalifikacias danaSaulis mcdelobad,<br />

xolo espaneli, niderlandeli da ingliseli kriminalistebi ixrebian dana-<br />

Saulis momzadebisken.<br />

23<br />

aseTi qveyanaa inglisi da aSS-is zogierTi Stati.<br />

24<br />

aseve, analogiuri mosazrebaa aRniSnuli amerikul enciklopediaSi danaSaulisa<br />

da marTlmsajulebis Sesaxeb (American Encyclopedia of Crime and Justice.<br />

Vol II, p. 95).<br />

20


Some opinions regarding<br />

the differentiation<br />

between preparation<br />

and attempt in American<br />

and West European<br />

Criminal Law<br />

KACHA TSIKARISHVILI<br />

Staff scholar of Tinatin Tsereteli institute of State and Law<br />

According to art. 18 of the criminal code of Georgia “intentionally<br />

creating conditions for the commission of the crime constitutes preparation<br />

of the crime”<br />

According to art. 19, part 1. “criminal attempt is an intentional conduct<br />

which is immediately directed towards the commission of a crime”<br />

Despite such clear formulation of the law, there are many cases in<br />

which it is difficult for the court to draw a line between preparation and<br />

attempt. In our view, this is natural because, the commission of a crime is<br />

(sometimes) a step by step process which starts from the revelation of<br />

criminal intent to the completion of the crime e and it is difficult to invent<br />

a “magic formula”, which will always make possible to draw a line between<br />

preparation and attempt.<br />

As to European and American criminal law, the approaches are different<br />

and so are legislations and doctrines 1 .<br />

I think it will not be unnecessary if we examine this issue from a<br />

comparative viewpoint. Lets pick up cases from case-law of different<br />

countries and find out what was the ruling of the court.<br />

1. A planned to rob a sub post office. He drove a motorbike to the post<br />

office, parked it outside and approached, wearing a disguise sun glasses<br />

and a crash helmet. He was carrying an imitation gun and a threatening<br />

note which he planned to pass to the cashier in the sub post office. He<br />

was walking down the street and when one yard from the post office<br />

21


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

door, police who had been tipped off, grabbed the defendant and arrested him. The court found that defendant<br />

had only performed preparatory activities. In the circumstances in which defendant had not even reached the<br />

place of the crime, his conduct would not constitute a punishable attempt 2 . (UK)<br />

2. A, a jeweler who had insured his stock against burglary, hid his jewelry, tied himself up, called for help and<br />

represented to the police that his premises had been burgled. His object was to obtain policy money from his<br />

insurance company. The court decided that his conduct constituted a mere preparation. For the attempt of the<br />

crime, A should have contacted the insurance company and bring a claim for money (UK) 3 .<br />

3. B crashed his car by negligent driving. He drove the car to the forest nearby and reported to the police that it<br />

was stolen. Then he wrote a letter to the insurance company asking whether or not he could claim money. The<br />

court held that defendant did not go beyond preparatory activities (UK 4 )<br />

4. BB left notes in public places offering money to the boys. These notes, which were not indecent in themselves and<br />

did not contain any propositions were designed to lure boys for immoral purposes. He was convicted of attempted<br />

incitement of a child under the age of 14 years to commit an act of gross indecency and appealed. Court of<br />

appeal held that his actions did not go further then preparatory stage (UK) 5<br />

5. B had an affair with a women who then started a relationship with another man, D. When she refused to resume<br />

their association, B applied for shotgun certificate and three days later bought some guns. He shortened the barrel<br />

of one of them and test fired it twice. Three days later he told his wife he was going to Spain to work on their<br />

chalet and left home dressed normally for work. He then changed into a disguise of overalls and crash helmet with<br />

visor down. He waited outside a school where D dropped his daughter off and then jumped into the rear seat and<br />

asked D to drive on. They drove to a grass verge where the appellant took the loaded sawn-off shotgun from a<br />

bag and pointed it at D at a range of some 10-12 inches and said: “you are not going to like this” the safety catch<br />

of the shotgun was in the on position. D grabbed the end of the gun and after a struggle managed to throw it out<br />

of the window and make his escape. Superior court affirmed the judgment and held that B s actions went further<br />

to preparatory activities (UK) 6<br />

6. A decided to poison B by using small doses of poison. The court held that giving the first portion of the poison<br />

to the victim already constituted punishable attempts (UK) 7<br />

7. A decided to burn a property not belonging to him and installed some incendiary items in it. Then he drove away for<br />

several miles and proposed money to B to go and ignite fire. After B had declined his proposal, A went to the<br />

direction of the building but then stopped about a quarter of a mile away and started to hesitate. At this point he was<br />

arrested by the police. The court held that his conduct constituted an attempted arson. (USA, Massachusetts) 8<br />

8. A decided to rob a cashier and together with accomplices waited for him near staircase. The court decided that<br />

his conduct constituted attempted robbery (France 9 )<br />

9. A similar case, with a difference that the defendants were looking for the cashier in the streets of NY but never<br />

found him, was held by the court as preparation of the crime (USA, NY 10 )<br />

10. In order to escape from prison, A started to saw the prison bars. The court held his conduct as an attempted<br />

escape (France 11 )<br />

11. Under the pretext of medical examination, B forced a woman to undress. The court held that this was an<br />

attempted indecent conduct (France 12 )<br />

12. For sale A exposed a car showing a reduced mileage. The court qualified this as an attempted fraud (France) 13<br />

13. A recruited B for killing C and paid him money. The court qualified his conduct as preparation of murder<br />

(France 14 ).<br />

22


14. When A and B were caught at the moment of looking into the locket of a shed, they run away. At a distance<br />

from the shed, a car was found equipped with metal cutting equipment. The court qualified this case as attempted<br />

theft(UK) 15 .<br />

15. For the purpose of stealing a car, A was testing the wheels of parked vehicles, in order to find out which one<br />

did not have a locked wheel. The court qualified this conduct as an attempted theft. (Germany 16 )<br />

As these cases show, the line between preparation and attempt is sometimes very thin and depends on specific<br />

test used by the court or specific legislation;<br />

I think legislative and judicial formulations differentiating between preparation and attempt should be divided<br />

into two parts:<br />

1. Formulations for whom the starting point is revelation of criminal intent;<br />

2. Formulations, for whom the starting point is the completion of the crime<br />

1. Formulations for whom the starting point<br />

is revelation of criminal intent;<br />

2. Formulations, for whom the starting<br />

point is the completion of the crime<br />

According to US model Penal Code, attempt is a<br />

“subustantial step” directed to the commission of<br />

the crime<br />

According to German Penal Code (art. 22) “criminal<br />

attempt is committed by if the person, according<br />

to his own belief immediately embarks upon the<br />

commission of the crime” (unmittelbar ansetzt)<br />

According to criminal law of 1981 of UK, “If the<br />

person, in order to ...commit a crime commits an<br />

act which is more then preparatory, he will be<br />

punished for the attempt”<br />

Accordingb to art. 121 of the criminal code of<br />

France, attempt of a crime is “commencement of<br />

execution” 17<br />

According to unequivocality test,defendants<br />

conduct is of such nature which are “as as to be<br />

in itself sufficient evidence of the criminal intent<br />

with which it is done. A criminal attempt is an act<br />

which shows criminal intent on the face of it” 18 .<br />

According to proximity test, defendants actions<br />

should come close to the completed crime. This may<br />

mean time or special proximity 19 .<br />

The last act test means that the defendant exercises<br />

a series of actions and his last action constitutes<br />

criminal attempt. 20<br />

“Corpus delicti” theory, means that upon the<br />

attempt, defendant carries out some element of an<br />

offence or an aggravating circumstance” 21<br />

23


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

At the end, we should conclude by saying that our goal was to briefly overview legislative or case-law formulations<br />

delineating preparation and attempt and classify them under some principle;<br />

Although, as it is apparent from the above mentioned cases, attribution of a conduct to attempt or preparation<br />

does not always depend upon legislative or judicial formulation. Apparently, what is also significant is the penal<br />

policy of a State regarding inchoate crimes.<br />

For example, in our observation, the country which principally declares preparation as unpunished stage of<br />

criminal activity tries to move the line between preparation and attempt towards preparation; On the other hand,<br />

the countries in which the abandonment not a defense 22 , try to move further the point of commencement of<br />

criminal attempt and give potential defendant more time to think and renounce from criminal activity 2323<br />

Similar opinion is stated in American Encyclopedia of Crime and Justice (American Encyclopedia of Crime<br />

and Justice. Vol II, p. 95).<br />

It is quite possible that this conclusion is based on pure coincidence rather then some valid facts, but I believe<br />

that this issue needs further detailed research.<br />

24


FOOTNOTES<br />

1<br />

Advanced legal systems leave preparation of a crime unpunished (Jean Pradel, Comparative<br />

Criminal Law” (Edition Dalloz, 1995). P. 242. However, there are exceptions from this<br />

rule. Conspiracy to commit crime is punishable in UK, US, France as separate crime.<br />

Preparation of particularly serious crime is punishable in Spain, Netherlands and some<br />

other countries.<br />

2<br />

(1915) 2. K.B. 342, in this case, the court used a proximity test. (see below). A similar case<br />

was attributed also to the ambit of preparatory activity by the Supreme Court in Germany<br />

(BGH Dallinger MDR 1966, 197).<br />

3<br />

Comer v. Bloomfield (1970) (55) Cr. App. Rep. 305. The court applied proximity test. A<br />

similar case, which happened in France was also attributed to the preparation by French<br />

court (Crim. 22 Mai, 1984.)<br />

4<br />

R. v. Rowley (1992) Cr. App. R. 95<br />

5<br />

R. v. Rowley (1992) Cr. App. R. 95<br />

6<br />

R. v. Jones (1990) 91. Cr. App. R. 351<br />

7<br />

R. v. White 1910 2. K. B. . In this case the court applied first act test according to which<br />

it is enough for defendant to commit first act from a series of acts directed to commission<br />

of the crime.<br />

8<br />

Commonwealth v. Peaslee (177 Mass) 277 . In this case the court used proximity test<br />

9<br />

Chambre Criminelle, 13 Janvier, 1913, D. 1914. Similarly was held to the act of waiting<br />

at the place where the car transporting the money should have passed. place where the<br />

money with<br />

10<br />

People v. Rizzo 246. N.Y. The court used proximity test.<br />

11<br />

Crim 11 Juin, 1975<br />

12<br />

Crim. 14 Juin, 1995<br />

13<br />

Crim. 5 Juin, 1984<br />

14<br />

“The attempt is characterized by actions which should immediately be followed by<br />

completed crime (Crim. 25 oct. 1962)<br />

15<br />

Tosti (1997) Criminal Law Review 476<br />

16<br />

BGH 22, 80<br />

17<br />

Similar formula is applied by criminal codes of some other European countries such as<br />

Netherlands, Belgium, Switzerland.<br />

18<br />

Rex. V. Barker (1924) This theory was applied by English and American courts but was<br />

finally rejected. In Our view this theory extends the borders of punishable attempt and<br />

covers also very preparatory actions as well as revelation of intent.<br />

19<br />

This theory is often applied by English and American courts. Also High Court of<br />

Belgium.- Jean Pradel “Droit pénal général comparé” (edition cujas, 2005) p. 76<br />

20<br />

This test was first applied in Regina v. Egleton (London 1855), It is often criticized<br />

because excessively limits borders of punishable attempt. Unless the suspected murderer<br />

pulls the trigger, he may not be made responsible for the attempt..<br />

21<br />

In French criminal law, this theory is supported by authors Ortolan and VIley. Michele<br />

Laure Rassat – DDroit Penal General (2004) p. 312<br />

22<br />

Such countries are UK and some US states.<br />

25


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

saproceso<br />

SeTanxmeba<br />

sazRvargareT<br />

da saqarTveloSi<br />

daviT managaZe<br />

grigol robaqiZis saxelobis universitetis doqtoranti,<br />

asistent-profesori<br />

XX saukunis meore naxevridan Zalas ikrefs sisxlis<br />

samarTalwarmoebis saerTaSoriso samarTlebrivi unifikaciis<br />

procesi.<br />

saerTo (Common Law) da romano-germanuli samarTlis<br />

(Roman Law) sistemis qveynebi axdenen sakanonmdeblo cvlilebebs,<br />

romelTa mTavari mizania gaeros `adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaraciiT~ 1 (Universal Declaration of<br />

Human Rights) da `adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa<br />

dacvis~ 2 (Convention for the Protection of Human Rights and<br />

Fundamental Freedoms) evropis konvenciiT aRiarebuli fundamenturi<br />

uflebebis realizaciis proceduruli implementacia<br />

erovnul doneze.<br />

saerTaSoriso samarTlebrivi normebi pirdapir gavlenas<br />

axdenen erovnul kanonmdeblobaze, miuxedavad misi<br />

(erovnuli kanonmdeblobis) kuTvnilebisa samarTlis<br />

sistemisadmi, rameTu evropis `adamianis uflebaTa da<br />

ZiriTad TavisuflebaTa dacvis~ konvencia ratificirebulia<br />

rogorc didi britaneTis 3 mier (saerTo samarTlis<br />

_ Common Law), aseve safrangeTisa 4 da germaniis 5 mier (romano-germanuli<br />

samarTlis _ Roman Law).<br />

amgvari gavlenis mTavari leitmotivi adamianis uflebebia.<br />

26


Sesabamisad, iqmneba winapirobebi, saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebis meSveobiT<br />

erTgvari unificirebuli marTlmsajulebis sistemis Seqmnisa, romelic Seicavs erovnuli<br />

samarTlis sistemebis da samarTlis istoriuli formebis saukeTeso miRwevebs. 6<br />

saproceso SeTanxmeba _ Plea Bargain 7 (ingl.) zogadad, braldebulsa da bralmdebels<br />

Soris SeTanxmebaa, romelic miznad isaxavs aRiarebiTi Cvenebis miRebas warsadgeni an/<br />

da wardgenili braldebis Semsubuqebis sanacvlod.<br />

klasikuri gagebiT, saproceso SeTanxmeba sami formisaa: 8<br />

Charge Bargaining<br />

Sentence Bargaining<br />

Fact Bargaining<br />

TiToeuli formis Taviseburebani SeTanxmebis SinaarsSi gamoixateba, kerZod:<br />

Charge Bargaining _ SeTanxmebis sayovelTaod cnobili da xSirad gamoyenebadi formaa,<br />

romelic gulisxmobs molaparakebebis warmoebas bralmdebelsa da braldebuls Soris<br />

_ ufro mZime danaSaulSi braldebis moxsnis sanacvlod, naklebad mZime danaSaulis<br />

aRiarebis miRebis mizniT. amgvari SeTanxmebis miRwevis SemTxvevaSi, braldebuli wardgeba<br />

sasamarTlos winaSe da sasamarTlo unda daTanxmdes SeTanxmebis dadebas.<br />

magaliTad, bralmdebeli SeiZleba daTanxmdes Secvalos braldeba I xarisxis mkvlelobaSi<br />

(ganzrax mkvleloba) gaufrTxileblobiT mkvlelobis braldebiT (sicocxlis<br />

mospoba gaufrTxileblobiT), Tu braldebuli aRiarebs danaSauls. 9<br />

Sentence Bargaining _ SeTanxmebis formaa, rodesac molaparakebebi mimdinareobs konkretuli<br />

danaSaulis CadenaSi wardgenili bralis aRiarebis sanacvlod msubuqi sasjelis<br />

moTxovnis pirobiT.<br />

bralmdebeli aRiarebis miRebiT zogavs dros da aRar uxdeba damatebiTi mtkicebulebebis<br />

moZieba sakuTari poziciis sasamarTloSi dasasabuTeblad.<br />

am SemTxvevaSi, faqtobrivad ar icvleba braldebis Sinaarsi da Sesabamisad, sisxlis<br />

samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli kvalifikacia, saubaria mxolod gaTvaliswinebul<br />

sasjelTagan msubuqis moTxovnaze.<br />

rogorc pirvel SemTxvevaSi, SeTanxmebis am formis dadeba sabolood, sasamarTlos<br />

Tanxmobas saWiroebs. 10<br />

Fact Bargaining _ SeTanxmebis formaa, rodesac bralmdebeli da braldebuli Tanxmdebian<br />

sisxlis samarTlis saqmeze garkveuli faqtebis arsebobaze _ sanacvlod, bralmdebels<br />

ar Seaqvs sasamarTloSi warsadgen mtkicebulebis nusxaSi sxva faqtebi.<br />

faqtebis qveS igulisxmeba rogorc nivTieri, aseve verbaluri mtkicebulebebi.<br />

magaliTad, braldebuli ar uaryofs narkotikuli nivTierebis SeZenis faqts da asaxelebs<br />

konkretul pirovnebas, visganac SeiZina igi. sanacvlod, prokuratura Tanaxmaa<br />

uari Tqvas avtomobilis marTvis mowmobis gareSe avtomobilis marTvis braldebaze,<br />

an sxva iseT wvrilman braldebebze, romlebic formalurad warmoadgens samarTaldar-<br />

Rvevas, magram ar gamouwvevia uSualo ziani konkretuli pirisaTvis.<br />

vfiqrobT, ramdenime istoriuli magaliTi saintereso iqneba, ramdenadac igi asaxavs<br />

saproceso SeTanxmebis ZiriTadi principis elementebs:<br />

27


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

1633 wels, galileo galileis `wminda inkviziciam~ Seufarda Sinapatimroba yovelkvireuli<br />

monaniebis fsalmunebis kiTxvisa da kopernikis swavlebis uaryofis sanacvlod.<br />

1931 wels, cnobilma gangsterma al kaponem Tavi cno damnaSaved gadasaxadebis<br />

damalvaSi da Svidnaxevari wliT Tavisuflebis aRkveTa miesaja alkatrasis cixeSi.<br />

bunebrivia, rom amgvari aRiareba iyo iZulebiTi nabiji, sxva ufro mZime braldebebis<br />

wardgenis safrTxis gaTvaliswinebiT.<br />

1969 wels, jeims erl reim sasikvdilo ganaCenis asacileblad Tavi damnaSaved cno<br />

martin luTer kingis mkvlelobaSi da sasamarTlom mas 99 wliT Tavisuflebis aRkveTa<br />

miusaja.<br />

1973 wlis oqtomberSi, spiro teodor egnius amerikis SerTebuli Statebis 39-e<br />

vice-prezidents warudgines braldeba TaRliTuri gziT gadasaxadebis damalvasa da<br />

gamoZalvaSi (man ver SeZlo 1967 wels 29500 aSS dolaris odenobiT miRebuli Semosavlis<br />

dasabuTeba).<br />

spiro teodor egnium ar moisurva saqmis (braldebebis) ganxilva sasamarTloSi.<br />

mosalodneli mZime sasjelis sanacvlod, saproceso SeTanxmebis Sedegad, sasamarTlom<br />

igi daajarima 10.000 aSS dolaris odenobis jarimiT da miusaja sami wliT Tavisuflebis<br />

aRkveTa, romelic pirobiTad CauTvales da ra Tqma unda, SeTanxmebis erT-erTi piroba<br />

iyo misi gadadgoma vice-prezidentis postidan.<br />

aSS<br />

aSS-is konstituciaSi samoqalaqo uflebebis garantiebis Sesaxeb muxlebis ararseboba,<br />

qveynis arsebobis pirvelive wlebSi didi politikuri uTanxmoebis sagnad iqca. 11<br />

Sesabamisad, miRebuli iqna e.w. „uflebaTa bili~ 12 (Bill of Rights), romliTac ganisazRvra<br />

samoqalaqo uflebebis garantiebi da SeerTebuli Statebis konstituciis ganuyofel<br />

nawilad iqca.<br />

statiis TematikasTan dakavSirebiT, CvenTvis sainteresoa `meeqvse Sesworeba~ 13 , romliTac<br />

braldebuls garantirebuli aqvs `sisxlissamarTlebrivi devnis yvela SemTxvevaSi<br />

swrafi da sajaro sasamarTlos ufleba, miukerZoebeli msajulebis (impartial jury)<br />

monawileobiT~ (sruli teqsti) 14<br />

vfiqrobT, swrafi marTlmsajulebis ufleba gaxda amosavali winapiroba saproceso<br />

SeTanxmebis principebis CamoyalibebisaTvis.<br />

XX saukunis dasawyisSi amerikis SeerTebuli Statebis sasamarTlo praqtikaSi pirvelad,<br />

farTod dainerga saproceso SeTanxmeba da mas Semdeg, es instituti diskusiis sagania.<br />

aRsaniSnavia, rom aSS-Si sisxlis samarTlis saqmeTa daaxloebiT 90% _ saproceso<br />

SeTanxmebiT mTavrdeba.<br />

saproceso SeTanxmeba (plea bargain) _ es aris SeTanxmeba prokuraturasa da braldebuls<br />

Soris _ braldebis farglebisa da sasjelis Sesaxeb.<br />

aSS-Si gamoiyeneba zemoxsenebuli saproceso SeTanxmebis saxeebi 15 :<br />

28


Charge Bargaining<br />

Sentence Bargaining<br />

Fact Bargaining<br />

saintereso precedenti ganxorcielda amerikis erT-erT StatSi _ aliaskaze 16 , rodesac<br />

1975 wels, aliaskis mTavarma prokurorma akrZala saproceso SeTanxmebebis<br />

gaformeba braldebulebTan. 17<br />

miuxedavad imisa, rom braldebulebis mxridan `naadrevi~ aRiarebiTi Cvenebebis<br />

micema `savaldebulo~ aRar iyo da maT SejibrebiTobisa da udanaSaulobis prezumfciis<br />

principebis sruli dacviT SeeZloT sasamarTlosa da msajulebis (impartial jury) winaSe<br />

wardgoma, aliaskis sasamarTlo praqtikam daadastura, rom aRiarebiTi Cvenebebis xvedriTi<br />

wili sasamarTloSi sisxlis samarTlis saqmeebis ganxilvisas igive darCa _ 70-<br />

80%. 18<br />

samagierod, dafiqsirda gamoZiebisa da sasamarTlo xarjebis mkveTri zrda, radgan<br />

prokuratura da sasamarTlo valdebuli iyo sruli moculobiT ganexorcielebina `uflebaTa<br />

bilis~, me-6 Sesworebis moTxovna _ swrafi marTlmsajulebis Sesaxeb.<br />

im SemTxvevaSi, Tu gamoZiebis organoebi da sasamarTlo ver uzrunvelyofen swraf<br />

da efeqtian sasamarTlo procesis warmarTvas, moqalaqes wardgenili braldeba unda<br />

moexsnas da xelmeored misi (braldebis) wardgena ar SeiZleba.<br />

ganmeorebiT braldebis wardgenis akrZalva garantirebulia imave `uflebaTa bilis~<br />

me-5 SesworebiT.<br />

magaliTad, niu-iorkis StatSi sasamarTlosaTvis saqmis mosamzadeblad (ready for trial),<br />

dasabuTebuli braldebis warsadgenad gamoZiebas aqvs 6-Tviani vada, es vada vrceldeba<br />

yvela kategoriis danaSaulze, garda mkvlelobisa.<br />

federaluri sagamoZiebo biuros 19 monacemebiT, 2008-2009 wlebSi, aSS-Si kriminalur<br />

danaSaulTa saerTo saSualo maCvenebeli 100.000 mosaxleze iyo 454.4, qonebrivi danaSaulis<br />

raodenoba ki, 3212.5, rac erT-erTi maRali maCvenebelia msofloSi.<br />

aSS-Si saproceso SeTanxmebis arsebobis mTavar argumentad gvevlineba `uflebaTa<br />

bilis~ xsenebuli me-6 SesworebiT garantirebuli swrafi marTlmsajulebis ufleba.<br />

saproceso SeTanxmebis institutis gareSe amerikuli marTlmsajulebis sistema<br />

ubralod CamoiSleba. 20<br />

indoeTi<br />

indoeTis sasamarTlo sistema iyo araefeqturi da ver uzrunvelyofda swraf da<br />

samarTlian <strong>marTlmsajuleba</strong>s. statistikuri monacemebis mixedviT 2001 wels, indoeTis<br />

cixeebSi ganTavsebuli iyo erTi milioniT meti patimari, vidre amis SesaZleblobas<br />

cixeebSi arsebuli adgilebis raodenoba iZleoda.<br />

patimrebis 70.5% jer kidev, elodeboda sasamarTlos mier maTi saqmeebis ganxilvas.<br />

rac bunebrivia, aseve aisaxeboda damatebiT ekonomikur danaxarjebSi. 21<br />

29


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

154-e moxsenebiT, indoeTSi Seqmnilma specialurma iuridiulma komisiam rekomendacia<br />

gauwia cvlilebebis Setanas indoeTis sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobaSi<br />

da aRniSna, rom `aucilebelia sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorcieleba, romlebic<br />

xels Seuwyoben sisxlis samarTlis saqmeTa ganxilvis vadebis Semcirebas, rogorc<br />

pirveli, agreTve saapelacio instanciebis sasamarTloebSi. aucilebelia im dakavebulTa<br />

`tanjvis~ (sufferings) 22 Semcireba, romlebic sasamarTlo ganaCenis molodinSi arian.~<br />

amasTan, komisiam xazgasmiT aRniSna, rom aucilebelia sasamarTlo sistemis gantvirTva<br />

ganxilvis molodinSi arsebuli saqmeebisagan. umravles SemTxevaSi sisxlis samarTlis<br />

danaSaulis CadenaSi eWvmitanil (braldebul) dakavebul pirebs uwevdaT lodini<br />

3-5 wlis manZilze, vidre maTi saqmeebi sasamarTlos mier ganixileboda. 23<br />

Sesabamisad, 2005 wlis zamTris sesiaze, indoeTis parlamentma miiRo axali <strong>kanoni</strong>,<br />

ufro zustad, Sesworebebi Seitana indoeTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi,<br />

romelsac daemata XXIA Tavi da 265A-265L muxlebi. 24<br />

aRniSnuli cvlilebebiT, indoeTi faqtobrivad miuerTda im saxelmwifoTa ricxvs,<br />

romlebmac sakanonmdeblo doneze dauSves saproceso SeTanxmebis dadebis SesaZlebloba.<br />

es <strong>kanoni</strong> indoeTSi 2006 wlis 5 ivliss amoqmedda. 25<br />

indoeTis kanonmdeblobis mixedviT, saproceso SeTanxmebis dadebis procedura xasiaTdeba<br />

TaviseburebebiT da ramdenime daTqmiT, kerZod:<br />

_ saproceso SeTanxmeba SeiZleba daidos iseT danaSaulze, romlisTvisac gaTvaliswinebulia<br />

sasjelis saxiT Tavisuflebis aRkveTa 7 wlamde vadiT. im SemTxvevaSi, Tu<br />

sasjeli Tavisuflebis aRkveTis saxiT aRemateba 7 wels, an gaTvaliswinebulia uvado<br />

Tavisuflebis aRkveTa an sikvdiliT dasja _ saproceso SeTanxmebis dadeba dauSvebelia;<br />

_ saproceso SeTanxmebis dadeba ikrZaleba im SemTxvevaSi, Tu danaSauli Cadenilia<br />

qalis an 14 wels miuRweveli arasrulwlovanis mimarT, aseve Tu danaSauli Tavisi xasiaTiT<br />

safrTxes uqmnis qveynis ekonomikur-socialur mdgomareobas;<br />

_ gancxadeba bralis aRiarebis Sesaxeb braldebulis mier unda gakeTdes nebayoflobiT;<br />

_ braldebuls SeuZlia aRiarebiTi gancxadebiT mimarTos uSualod sasamarTlos,<br />

rodesac igi (braldebuli) jer kidev, imyofeba sasamarTlo ganxilvis molodinSi;<br />

_ braldebulsa da dazaralebuls eZlevaT dro, raTa SeaTanxmon miyenebuli zianis,<br />

agreTve sasamarTlo ganxilvisas gaweuli xarjebis anazRaurebis proceduruli sakiTxebi;<br />

_ im SemTxvevaSi, Tu sasamarTlom ganixila da daTanxmda saproceso SeTanxmebis<br />

gaformebas braldebulsa da prokuraturas Soris, sasamarTlo uflebamosilia Seufardos<br />

braldebuls inkriminirebuli danaSaulisaTvis kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli<br />

sasjelis meoTxedi.<br />

_ gancxadebebi da faqtebi, romlebic mopovebulia braldebulTan saproceso<br />

SeTanxmebis Sedegad, ar SeiZleba gamoyenebul iqnas sxva miznebisaTvis, garda konkretul<br />

braldebulTan saproceso SeTanxmebis dadebisa;<br />

_ sasamarTlos mier saproceso SeTanxmebis damtkicebis Sesaxeb gadawyvetileba sabolooa<br />

da ar SeiZleba gadaixedos sxva instanciis sasamarTlos mier.<br />

30


indoeTSi saproceso SeTanxmebis principebis formireba gamomdinareobda doqtrinidan<br />

_ Nolo Contendere 26 , e.i. _ ar msurs SewinaaRmdegeba, Secileba, brZola.<br />

Nolo Contendere _ koncefcia gulisxmobs, sisxlis samarTlis saqmeebze wardgenili<br />

braldebis miRebas SewinaaRmdegebis gareSe da sisxlis samarTalwarmoebisas teqnikurad<br />

utoldeba bralis aRiarebas, rac saproceso SeTanxmebis dadebas SesaZlebels<br />

xdis. 27<br />

italiis respublika<br />

organizebuli danaSaulebrivi dajgufebebis momZlavreba da maTi totaluri Car-<br />

Tuloba saxelmwifosa Tu sazogadoebis saqmianobis TiTqmis yvela sferoSi gaxda winapiroba,<br />

romlis gaTvaliswinebiT italiis respublikam, evropaSi romano-germanuli<br />

samarTlis sistemis saxelmwifoTa Soris (Roman Law) 28 pirvelma dauSva braldebulTan<br />

saproceso SeTanxmebis SesaZlebloba, rasac italiis sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsis (Codice di Procedura Penale) 29 mixedviT patteggiamento ewodeba.<br />

Pentito 30 _ (is, vinc moinania, ital.) ase uwodeben italiaSi im adamianebs, romlebic<br />

warsulSi iyvnen damnaSaveTa an teroristuli organizaciebis wevrebi da dapatimrebis<br />

Semdeg, gamoZiebisaTvis daxmarebis aRmoCenis mizniT, `monanieba~ da sasamarTlo sistemasTan,<br />

gamoZiebis organoebTan TanamSromloba gadawyvites.<br />

sasamarTlos mier ganxilul saqmeebSi `monaniebulebma~ 31 (pentiti) monawileobis miReba<br />

daiwyes 1970-iani wlebis dasawyisidan, rodesac italiaSi aqtiurad moqmedebdnen sxvadasxva<br />

mafiozuri dajgufebebi.<br />

gamoZiebisaTvis saintereso informaciis miwodebis sanacvlod, `monaniebulebis~ mimarT<br />

gamoiyeneba ufro msubuqi sasjeli _ Tavisuflebis aRkveTis minimaluri vadebis<br />

saxiT, zogierT SemTxvevaSi, sasamarTloebi maT saerTod aTavisuflebdnen sasjelisagan.<br />

italiis <strong>marTlmsajuleba</strong>sTan TanamSromlobis Semdeg `monaniebuls~ SeeZlo sicocxlis<br />

dacvis garantiebis, axali saxelis, fuladi saxsrebis miReba, rac mas SesaZleblobas<br />

aZlevda daewyo axali cxovreba _ axal adgilas, axali saxeliT, italiis farglebs<br />

gareT gadasaxlebis SesaZleblobis CaTvliT.<br />

amgvari praqtika aseve, danergilia aSS-Si 32 , rodesac braldebulis (romelic saqmeSi<br />

formalurad mowmis saxiT figurirebs) mier Tanamzraxvelebis winaaRmdeg micemuli<br />

Cveneba safrTxes uqmnis mis sicocxles, igi SeiZleba moxvdes e.w. mowmeTa dacvis programaSi<br />

33 (The United States Federal Witness Protection Program, WITSEC) 34 .<br />

faqtobrivad, 1970-iani wlebidan italiis sasamarTloebi da prokuratura aqtiurad<br />

iwyebs saproceso SeTanxmebis danergvas praqtikaSi.<br />

1973 wlis 29 marts, leonardo vitale (Leonardo Vitale) 35 nebayoflobiT gamocxadda<br />

palermos policiis ganyofilebaSi da ganacxada, rom iyo mafiis wevri, monawileobda<br />

gamoZalvaSi, qonebis ganadgurebaSi da or mkvlelobaSi. es iyo pirveli SemTxveva,<br />

rodesac mafiis wevri nebayoflobiT gamocxadda ‘monaniebiT~ da daiwyo TanamSromloba<br />

italiis policiasTan.<br />

31


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

erT-erTi yvelaze cnobili pirovneba, romelmac gamoiyena `monaniebis~ saSualeba iyo<br />

1980-ian wlebSi siciliuri mafiis 36 erT-erTi Tavkaci _ tomazo buSeta (Tommaso Buscetta) 37 .<br />

misi Cvenebebis safuZvelze, 1983-87 wlebSi siciliaze gaimarTa sasamarTlo procesebis<br />

seria italiis mafiis aseulobiT wevrisa da Tavkacebis mimarT 38 _ e.w. Maxi Trial 39<br />

(Maxiprocesso _ ital.)<br />

mas Semdeg, rac italiis xelisuflebam daiwyo mafiis winaaRmdeg brZola da SesaZleblad<br />

gamoacxada saproceso SeTanxmebis (Pentito) gaformeba, mafiis ramdenime aTeulma<br />

cnobilma Tavkacma isargebla am SesaZleblobiT da `moinania~ Cadenili danaSauli.<br />

amdenad, italiis respublikis sisxlis samarTalwarmoebis sistemaSi saproceso Se-<br />

Tanxmebis (Pentito) da mowmeTa dacvis programis arsebobas didi mniSvneloba aqvs.<br />

is xels uwyobs pirvelwyarodan danaSaulis Cadenis Sesaxeb informaciis mopovebas<br />

da mowmeTa mier micemuli umniSvnelovanesi Cvenebebis safuZvelze, SesaZlebels xdis<br />

organizebuli danaSaulebrivi sistemis sxva wevrebis dapatimrebas.<br />

daskvnis saxiT, SeiZleba xazgasmiT aRiniSnos saproceso SeTanxmebis (Pentito) principis<br />

umniSvnelovanesi roli italiaSi organizebuli danaSaulebrivi dajgufebebis<br />

winaaRmdeg brZolis saqmeSi.<br />

safrangeTis respublika<br />

safrangeTma sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi 40 (Code de procédure pénale) saproceso<br />

SeTanxmebis maregulirebeli normebi VI I Tavis 495-495/16 muxlebSi gvxvdeba da<br />

mas gamartivebuli warmoeba ewodeba. 41<br />

aRniSnuli normebi, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Sesworebebis Setanis<br />

saxiT, safrangeTma 2004 wlis TebervalSi miiRo. kanonmdeblobaSi cvlilebebis Setanis<br />

ZiriTadi mizani iyo organizebul danaSaulTan ufro efeqtiani brZola da sasjelis<br />

SemcirebiT braldebulisaTvis gamoZiebasTan TanamSromlobis stimulis micema.<br />

safrangeTis kanonmdeblobis Sesabamisad, saproceso SeTanxmebis dadebis procedura<br />

_ plaider coupable 42 mosamarTlis TandaswrebiT unda ganxorcieldes.<br />

magaliTad, narkotikebis momxmareblis mimarT SeiZleba saqmiswarmoebis Sewyveta,<br />

Tu igi daeTanxmeba prokuroris winadadebas mkurnalobis kursis gavlis Sesaxeb.<br />

garda amisa, safrangeTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 495-e muxli uSvebs<br />

rig daTqmebs, romelTa arsebobis SemTxvevaSi, dasaSvebad miiCneva saproceso SeTanxmebis<br />

dadeba (gamartivebuli wesiT saqmiswarmoeba), kerZod:<br />

_ samarTaldarRvevebi, romlebic dakavSirebulia sagzao moZraobis wesebTan da maT<br />

darRvevasTan, romlebic gaTvaliswinebulia winamdebare kodeqsiT;<br />

_ saxmeleTo transportis eqspluataciis wesebis darRvevasTan dakavSirebuli<br />

danaSaulebi;<br />

_ samarTaldarRvevebi, romlebic dakavSirebulia savaWro kodeqsis IV wignis, IV<br />

nawilis darRvevebTan, im SemTxevaSi Tu sasjelis saxiT ar aris gaTvaliswinebuli<br />

Tavisuflebis aRkveTa;<br />

32


_ danaSaulebi, romlebic dakavSirebulia narkotikebis moxmarebasTan, janmrTelobis<br />

kodeqsis L. 3421-1 muxlis Sesabamisad;<br />

_ danaSaulebi, romlebic gaTvaliswinebulia samSeneblo kodeqsis L. 126-3 muxlis<br />

darRvevasTan; amave muxlis meore nawilSi Camoyalibebulia is garemoebebi, romelTa<br />

arsebobis SemTxvevaSi, gamartivebuli wesiT saqmis ganxilvis procedura ar gamoiyeneba,<br />

kerZod, Tu:<br />

braldebuls danaSaulis Cadenis momentisaTvis ar miuRwevia 18 wlis asaks;<br />

gamoZiebis procesSi dazaralebulma damnaSavis mimarT waradgina zianis anazRaurebis<br />

Sesaxeb gancxadeba;<br />

danaSaulebze, romlebic dakavSirebulia sagzao moZraobis wesebis darRvevasTan,<br />

dazaralebuli gardaicvala an miadga janmrTelobis ziani.<br />

policiis mier Catarebuli gamoZiebis Sedegad, dadgindeba danaSaulis Camdeni piri<br />

da sakmarisi iqneba mis mimarT mopovebuli mtkicebulebebi gamamtyunebeli ganaCenis<br />

gamosatanad. 43<br />

rogorc vxedavT, safrangeTis kanonmdebloba Zalze SezRudulad uSvebs saproceso<br />

SeTanxmebis dadebis SesaZleblobas (gamartivebuli wesiT saqmis warmoebis SesaZleblobas).<br />

estoneTi<br />

axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, romelic estoneTSi ZalaSi Sevida 2004<br />

wlis 1 ivliss, alternativis saxiT, aseve gaTvaliswinebulia gamartivebuli formis<br />

(Settlement Procedure) samarTalwarmoeba. 44<br />

estoneTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis §239/1 Sesabamisad, sasamarTlo<br />

uflebamosilia gamoitanos gadawyvetileba sisxlis samarTlis saqmis gamartivebuli<br />

wesiT warmoebis Sesaxeb, garda im SemTxvevebisa, rodesac saqme exeba pirveli xarisxis<br />

danaSauls, e.i. danaSauls, romlisTvisac sasjelis saxiT gaTvaliswinebulia 4 an meti<br />

wliT Tavisuflebis aRkveTa an uvado Tavisuflebis aRkveTa.<br />

gamartivebuli wesiT saqmis warmoebis iniciatori SeiZleba iyos prokurori<br />

(estoneTis sssk § 223 (4), § 240), eWvmitanili an braldebuli (estoneTis sssk § 242 (1).<br />

sasamarTloSi saqmis ganxilvis dawyebamde, gamartivebuli warmoebiT saqmis ganxilvis<br />

SeTanxmebis irgvliv prokuratura awarmoebs molaparakebebs braldebulTan da<br />

mis damcvelTan, adgens danaSaulis xasiaTsa da sazogadoebriv saSiSroebas da dazaralebulisaTvis<br />

miyenebuli zianis odenobas.<br />

Tu eWvmitanilTan/braldebulTan miRweulia SeTanxmeba, romelic werilobiTi<br />

formis xelmoweril dokuments warmoadgens, prokurori amzadebs gamartivebuli warmoebiT<br />

saqmis ganxilvis Sesaxeb wardginebas da gadascems mas sasamarTlos. Tu sasamarTlo<br />

miiCnevs, rom prokuraturis wardgineba ar akmayofilebs <strong>kanoni</strong>s moTxovnebs,<br />

mas SeuZlia:<br />

_ ukan daabrunos prokuraturis wardgineba da misces mxareebs SeTanxmebis xelaxali<br />

SesaZlebloba;<br />

33


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

_ ukan daabrunos prokuraturis wardgineba da saqmis masalebi, Tuki miiCnevs, rom<br />

saqmeze saWiroa damatebiTi masalebis warmodgena;<br />

Tu sasamarTlo darwmundeba, rom prokuraturis wardgineba akmayofilebs <strong>kanoni</strong>s<br />

moTxovnebs da SeTanxmeba Sedgenilia eWvmitanilis/braldebulis nebis Sesabamisad,<br />

sasamarTlo daadasturebs SeTanxmebas da Sewyvets saqmis Semdgom ganxilvas.<br />

amgvarad, estoneTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi akeTebs mniSvnelovan daTqmas<br />

gamartivebuli warmoebiT saqmis ganxilvis SesaZleblobis Sesaxeb. kerZod, SeTanxmeba<br />

prokuraturasa da eWvmitanils/braldebuls Soris SesaZlebelia, Tu saqme ar<br />

exeba pirveli xarisxis danaSauls da sasamarTlo daadasturebs amgvar SeTanxmebas.<br />

ruseTis federacia<br />

ruseTis federaciis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Setanili cvlilebebis<br />

Semdeg, romlebic ZalaSi Sevida 2009 wlis 14 ivliss, 45 SesaZlebeli gaxda sasamarTloSi<br />

saqmis ganxilvamde prokuraturasa da eWvmitanils/braldebuls Soris TanamSromlobis<br />

Sesaxeb SeTanxmebis miRweva. aRniSnuli procedura regulirdeba ruseTis federaciis<br />

sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 40.1 TaviT (Ãëàâà 40.1. Îñîáûé ïîðÿäîê ïðèíÿòèÿ<br />

ñóäåáíîãî ðåøåíèÿ ïðè çàêëþ÷åíèè äîñóäåáíîãî ñîãëàøåíèÿ î ñîòðóäíè÷åñòâå).<br />

aRniSnuli cvlilebebiT, ruseTis federacia miuerTda im qveynebis ricxvs, romlebmac<br />

sakanonmdeblo doneze dauSves saproceso SeTanxmebis dadebis SesaZlebloba.<br />

Suamdgomloba sasamarTlo ganxilvamde SeTanxmebis miRwevis Sesaxeb, prokuroris<br />

saxelze werilobiTi formiT unda warmoadginos eWvmitanilma an braldebulma, Suamdgomlobas<br />

aseve, xels unda awerdes damcveli. 46<br />

eWvmitanils an braldebuls aqvs ufleba Suamdgomloba sasamarTlo ganxilvamde<br />

SeTanxmebis Sesaxeb warmoadginos sisxlissamarTlebrivi devnis dawyebidan winaswari<br />

gamoZiebis damTavrebamde, nebismier dros.<br />

SuamdgomlobaSi unda iyos aRniSnuli ra moqmedebebs ganaxorcielebs eWvmitanili/<br />

braldebuli danaSaulis gaxsnisaTvis, danaSaulis sxva TanamonawileTa gamovlenisaTvis,<br />

danaSaulebrivi gziT mopovebuli qonebis dabrunebisaTvis.<br />

Tumca, gamoZiebis organoebs aqvT ufleba uari ganacxadon TanamSromlobis Sesaxeb<br />

SeTanxmebis dadebaze. aseT SemTxevaSi, winaswari gamoZieba sisxlis samarTlis saqmeze<br />

gagrZeldeba Cveulebrivi wesiT.<br />

sasamarTlo ganxilvamde TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis miRwevis SemTxvevaSi,<br />

mxareebs Soris formdeba werilobiTi dokumenti, sadac detalurad unda iyos gawerili,<br />

ra valdebulebebs kisrulobs eWvmitanili/braldebuli gamoZiebasTan TanmSromlobis<br />

farglebSi.<br />

aRniSnuli dokumenti _ SeTanxmeba _ sisxlis samarTlis saqmis masalebTan erTad<br />

unda waredginos sasamarTlos, romelic uflebamosilia daamtkicos SeTanxmeba.<br />

Tu sasamarTlo darwmundeba, rom SeTanxmeba dadebulia kanonmdeblobis moTxovnaTa<br />

darRveviT, igi uars ganacxadebs SeTanxmebis damtkicebaze da saqmis ganxilvas ganagrZobs<br />

saerTo wesiT.<br />

34


aRsaniSnavia, rom Tu eWmnitanilis/braldebulis mxridan gamoZiebasTan TanamSromloba<br />

Semoifargleba danaSaulSi mxolod sakuTari monawileobis Sesaxeb informaciis<br />

miwodebiT, es garemoeba sasamarTlosaTvis ar warmoadgens saqmis gamartivebuli wesiT<br />

ganxilvis safuZvels. 47<br />

Sesabamisad, unda vivaraudoT, rom ruseTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi<br />

arapirdapir miuTiTebs, rom sasamarTlo ganxilvamde TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis<br />

miRweva SesaZlebelia mxolod jgufuri danaSaulis SemTxvevaSi. 48<br />

saqarTvelo<br />

saqarTvelos uaxles istoriaSi sisxlis samarTalwarmoebaSi ganxorcielebuli sakanonmdeblo<br />

clilebebidan erT-erTi umniSvnelovanesia saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis saproceso kodeqsSi 2004 wlis 13 Tebervlis cvlilebebi. 49<br />

kerZod, saubaria 2004 wlis 13 Tebervals, saqarTvelos prezidentis mier xelmoweril<br />

kanonze `# 3287-IIs _ saqarTvelos <strong>kanoni</strong> saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />

kodeqsSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Sesaxeb.~ 50<br />

amasTan, saqarTvelos samarTlebriv sistemaSi uamravi cvlileba ganxorcielda,<br />

romlebic Seexo rogorc sistemis struqturul mowyobas, aseve Sesabamis kanonmdeblobasac.<br />

aRniSnuli cvlilebebiT, saqarTvelos sisxlis samarTlis procesSi SemoRebul iqna<br />

saproceso SeTanxmebis instituti, romelic TavisTavad ar yofila gancalkevebuli<br />

sakanonmdeblo novacia. igi saqarTvelos parlaments waredgina sxva sakanonmdeblo<br />

proeqtebTan erTad da maT mTlianobaSi, `antikorufciuli RonisZiebebis Sesaxeb~<br />

sakanonmdeblo paketi ewoda.<br />

saqarTveloSi saproceso SeTanxmebis SemoRebis Semdeg, iurist-mecnierTa, praqtikosTa<br />

da sazogadoebis sxva warmomadgenlebis mxridan ar Sewyvetila kamaTi da gansja<br />

misi avkargianobis Sesaxeb, dadebiTi da uaryofiTi mxareebis Sesaxeb. amdenad, saproceso<br />

SeTanxmebis arseboba/ararsebobis sakiTxi dResac mwvave diskusiebs iwvevs.<br />

am Temisadmi didi yuradRebis miuxedavad, qarTul iuridiul literaturaSi gamoqveynebuli<br />

Sromebi, romlebic Seexeba mis calkeul procesualur aspeqtebs, zogadad,<br />

urTierTgansxvavebuladaa gaSuqebuli Temis esa Tu is procesualuri sakiTxi. amasTan,<br />

TeoriaSi gamoTqmulia Sexeduleba, romlis Tanaxmadac, saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

saproceso kanonmdeblobaSi saproceso SeTanxmebis institutis SemoRebis idea<br />

mcdaria da ewinaaRmdegeba ara marto sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis<br />

principebs, aramed mTlianad, mis ZiriTad debulebebsac, rasac ver daveTanxmebiT.<br />

dRes, XXI saukunis dasawyisSi, kacobriobis ganviTarebis Tanamedrove etapze informacias<br />

udidesi, SeiZleba iTqvas, sasicocxlod gadamwyveti mniSvneloba eniWeba. informaciis<br />

arseboba/ararseboba, floba an dakargva gaxda sxva resursebis mobilizaciis<br />

da SesaZleblobebis gamoyenebis winapiroba.<br />

35


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

amgvarad, informacia aris udidesi resursi, romlis sworad gamoyenebis SemTxvevaSi,<br />

SesaZlebelia miRweul iqnas <strong>kanoni</strong>T dasaxuli/gansazRvruli mizani, naklebi danaxarjebiT<br />

da Sesabamisad, SesaZleblobas iZleva damatebiTi resursebi mimarTul iqnas<br />

mosalodneli zianis efeqturi prevenciisaTvis.<br />

saqarTveloSi saproceso SeTanxmebis institutis SemoRebis erT-erTi mizani iyo<br />

swrafi da efeqtiani marTlmsajulebis uzrunvelyofa, organizebul danaSaulTan da<br />

korufciasTan brZola.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi iTvaliswinebs saproceso<br />

SeTanxmebis or formas:<br />

a) SeTanxmeba bralze<br />

b) SeTanxmeba sasjelze.<br />

amasTan, saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi ar Seicavs raime Sez-<br />

Rudvebs an daTqmebs sxvadasxva kategoriis danaSaulTan dakavSirebiT saproceso Se-<br />

Tanxmebis dadebis SesaZleblobaze.<br />

vfiqrobT, amgvari Tavisebureba prokuraturas aniWebs garkveul Tavisuflebas<br />

saproceso SeTanxmebis dadebis procesSi. sxvadasxva danaSaulis efeqturad gamoZiebisaTvis<br />

saWiro xdeba gamoZiebis gansxvavebuli taqtikis gamoyeneba. amave dros, amgvari<br />

Tavisufleba Seicavs safrTxeebsac. magaliTad, prokuratura mxolod Tavisi nebis<br />

Sesabamisad, SesaZloa kanonsawinaaRmdego dainteresebis sanacvlod, dadebs SeTanxmebas<br />

braldebulTan, mxolod aRiarebiTi Cvenebis safuZvelze, waradgens braldebas.<br />

vfiqrobT, amgvari safrTxeebis daSveba SesaZlebelia, magram saerTo sasamarTloebis<br />

rolis gaZliereba, sasamarTlo sistemis damoukideblobis xarisxis amaRleba sruliad<br />

gamoricxavs prokuraturis mxridan yovelgvar `ara<strong>kanoni</strong>er Tavisuflebas~.<br />

miT ufro, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT, iseve<br />

rogorc sxva, aRniSnuli qveynebis kanonmdeblobiT, saproceso SeTanxmebis damtkiceba<br />

xdeba sasamarTlos mier da mxolod amis Semdeg iZens prokuraturasa da braldebuls<br />

Soris SeTanxmeba srul legitimacias.<br />

2009 wlis 9 oqtombers, saqarTvelos parlamentma mesame mosmeniT miiRo sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis sruliad axali redaqcia. 51 aRniSnuli kodeqsis 333-e<br />

muxlis pirvel nawilis Tanaxmad, igi ZalaSi Seva 2010 wlis 1 oqtombers (garkveuli<br />

daTqmebis gaTvaliswinebiT).<br />

aRsaniSnavia, rom axali saproceso kodeqsi aseve uSvebs saproceso SeTanxmebis<br />

dadebis SesaZleblobas braldebulsa (gansasjels) da prokurors Soris, kerZod,<br />

kodeqsis 21-e TavSi asaxulia saproceso SeTanxmebis dadebis procedurebi.<br />

aqedan gamomdinare, SeiZleba danamdvilebiT iTqvas, rom saproceso SeTanxmebam,<br />

rogorc institutma, miuxedavad misi yovelmxrivi kritikisa, safuZvlianad moikida<br />

fexi saqarTvelos sisxlissamarTalwarmoebaSi.<br />

36


gamoyenebuli literatura<br />

1.<br />

http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=geo _ 1948 wlis 10 dekembers,<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis generalurma asambleam daamtkica da<br />

gamoacxada adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, rezolucia 217 A<br />

(III) - Universal Declaration of Human Rights.<br />

2.<br />

http://www.hri.org/docs/ECHR50.html - Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental<br />

Freedoms Rome, 4.XI.1950.<br />

3.<br />

http://www.evrosud.ru/ratifikaciya.htm - ratificirebuila 08.03.1951.<br />

4.<br />

http://www.evrosud.ru/ratifikaciya.htm - ratificirebuila 03.05.1974.<br />

5.<br />

http://www.evrosud.ru/ratifikaciya.htm - ratificirebuila 05.12.1952.<br />

6.<br />

http://iuaj103.valuehost.ru/modules.php?name=Pages&go=showcat&cid=25 - Îñîáûé<br />

ïîðÿäîê âûíåñåíèÿ ïðèãîâîðà ïðè ñîãëàñèè îáâèíÿåìîãî ñ ïðåäúÿâëåííûì<br />

îáâèíåíèåì – «Ñäåëêà î ïðèçíàíèè âèíû»? Ðîãîâàÿ Ñ.À. 2006, Êèåâ.<br />

7.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Plea_bargain<br />

8.<br />

http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />

9.<br />

http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />

10.<br />

http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />

11.<br />

http://www.loc.gov/rr/program/bib/ourdocs/billofrights.html _ aSS kongresis biblio-<br />

Teka.<br />

12.<br />

`uflebaTa bili~ es aris krebsiTi saxelwodeba aSS konstituciaSi Sesuli<br />

pirveli aTi Sesworebisa, romlebic kongresma 1791 wels moiwona da 1798 wlis<br />

bolomde ratificirebuli iqna Statebis mier.<br />

13.<br />

http://www.law.cornell.edu/anncon/html/amdt6frag1_user.html#amdt6_hd4<br />

14.<br />

“In all criminal prosecutions, the accused shall enjoy the right to a speedy and public trial, by an<br />

impartial jury of the State and district where in the crime shall have been committed, which<br />

district shall have been previously ascertained by law, and to be informed of the nature and cause<br />

of the accusation; to be confronted with the witnesses against him; to have compulsory process<br />

for obtaining witnesses in his favor, and to have the Assistance of Counsel for his defence.”<br />

15<br />

. http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />

16.<br />

farTobiT aSS Statebs Soris aris pirvel adgilze 1 717 854km, mosaxleobis<br />

raodenobiT 48-ze. statistikuri monacemebis mixedviT, 1990 wels aliaskaze<br />

cxovrobda 550.000 adamiani, 2009 wlisaTvis maTi ricxvi 698.473-mde gaizarda.<br />

17.<br />

http://www.ajc.state.ak.us/Reports/plea91Exec.pdf<br />

18.<br />

http://www.ajc.state.ak.us/Reports/plea91Exec.pdf<br />

19.<br />

http://www.fbi.gov/ucr/cius2008/documents/pressreleasecius08.pdf<br />

20.<br />

http://www.statemaster.com/encyclopedia/Plea-bargain#Claims_in_favor_of_plea_bargaining<br />

21.<br />

http://www.legalserviceindia.com/article/l87-Plea-Bargaining.html<br />

22.<br />

http://www.indlawnews.com/display.aspx?4762#_ftnref8 - Evolution of Plea Bargaining in India.<br />

23.<br />

http://www.indlawnews.com/display.aspx?4762#_ftnref8<br />

24.<br />

http://www.kja.nic.in/article/PLEA%20BARGAINING.pdf<br />

25.<br />

http://www.indlawnews.com/display.aspx?4762<br />

26.<br />

http://topics.law.cornell.edu/wex/nolo_contendere , Keeney v. Tamayo-Reyes (90-1859), 504<br />

U.S. 1 (1992).<br />

27.<br />

Stephano Bibas (July 2003). ”Harmonizing Substantive Criminal Law Values and Criminal Procedure:<br />

The Case of Alford and Nolo contendere Pleas”. Cornell Law Review vol. 88 (no. 6). Retrieved<br />

2007-05-10.<br />

28.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Roman_law, http://en.wikipedia.org/wiki/Civil_law_(legal_system)<br />

29.<br />

http://www.altalex.com/index.php?idnot=2011 - Codice di Procedura Penale, Art. 444.<br />

30.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Pentito<br />

31.<br />

sasamarTlo oqmebSi maT uwodebdnen _ collaboratori di giustizia (ital.), collaborators<br />

with justice (ingl.).<br />

32.<br />

<strong>kanoni</strong> organizebul danaSaulTan brZolis Sesaxeb, The Organized Crime Control<br />

Act of 1970 (Pub.L. 91-452, 84 Stat. 922 October 15, 1970) .<br />

33.<br />

Kelly, Robert J.; Chin, Ko-lin; and Schatzberg, Rufus. Handbook of Organized Crime in the<br />

United States. Santa Barbara, Calif.: Greenwood Publishing Group, 1994.<br />

34.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_Federal_Witness_Protection_Program<br />

35.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Leonardo_Vitale<br />

37


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

36.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Mafia<br />

<strong>kanoni</strong><br />

37.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Tommaso_Buscetta<br />

38.<br />

Dickie, John (2004). Cosa Nostra. A history of the Sicilian Mafia, London: Coronet.<br />

39.<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/Maxi_Trial<br />

40.<br />

http://ledroitcriminel.free.fr/la_legislation_criminelle/code_de_procedure_penale.htm<br />

41.<br />

http://ledroitcriminel.free.fr/la_legislation_criminelle/code_de_procedure_penale/code_de_<br />

procedure_penale_legisl_2.htm<br />

42.<br />

http://fr.wikipedia.org/wiki/Plaidoyer_de_marchandage<br />

43.<br />

http://ledroitcriminel.free.fr/la_legislation_criminelle/code_de_procedure_penale/code_de_<br />

procedure_penale_legisl_2.htm<br />

44.<br />

http://www.juridicainternational.eu/public/pdf/ji_2004_1_116.pdf<br />

45.<br />

http://www.rg.ru/2009/07/03/izmeneiya-uk-dok.html - Ôåäåðàëüíûé çàêîí Ðîññèéñêîé<br />

Ôåäåðàöèè îò 29 èþíÿ 2009 ã. N 141-ÔÇ, “Î âíåñåíèè èçìåíåíèé â Óãîëîâíûé<br />

êîäåêñ Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè è Óãîëîâíî-ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèéñêîé<br />

Ôåäåðàöèè”<br />

46.<br />

Äóáîâèê Íèêîëàé Ïàâëîâè÷. Îñîáûé ïîðÿäîê ñóäåáíîãî ðàçáèðàòåëüñòâà è<br />

åãî ìåñòî â ñèñòåìå óïðîùåííûõ ïðîèçâîäñòâ ïî óãîëîâíûì äåëàì : Äèñ. ...<br />

êàíä. þðèä. íàóê : 12.00.09 : Ìîñêâà, 2004 174 c.<br />

47.<br />

http://www.zakonrf.info/upk/317.6/<br />

48.<br />

Ðûæàêîâ À.Ï., Äîñóäåáíîå ñîãëàøåíèå î ñîòðóäíè÷åñòâå: ïîñòàòåéíûé<br />

êîììåíòàðèé ê íîâîé ãëàâå ÓÏÊ ÐÔ Èçäàòåëüñòâî “Äåëî è ñåðâèñ”, 2010.<br />

49.<br />

http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=635<br />

50.<br />

gamoqveynebulia #6 ss macneSi, 09.03.2004, nawili I.<br />

51.<br />

gamoqveynebulia #31 macneSi, 03.11.2009, nawili I, N1772-IIs.<br />

38


Plea Bargaining<br />

Abroad and in Georgia<br />

DAVID MANAGADZE<br />

PhD Student, Assistant Profesor, Grigol Robakidze University<br />

The article discusses notable features of the plea bargaining in the criminal<br />

procedure legislation of foreign countries. The article includes a comparative<br />

review which was made based on the examples of several countries. It also<br />

canvasses the motives of plea bargaining defined in the legislation.<br />

The article sets out a main conceptual position in respect of plea bargaining<br />

according to the Criminal Procedure Code of Georgia (both the current<br />

and the draft).<br />

39


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

`danaSauloba~ kriminologiis mecnierebis ZiriTadi<br />

aspeqtia. Cvens mier aRniSnuli mimarTulebiT Catarebulma<br />

mecnierulma kvlevebma naTlad cxadyo, rom kriminologiis<br />

mecnierebaSi `danaSaulobis~ fenomeni gansazRvruli<br />

ar aris, Sesabamisad, msoflio kriminologiaSi<br />

eWvqveS dgeba am mecnierebis rogorc iuridiul<br />

mecnierebad miCnevis sakiTxi. aqve, xazgasmiT aRvniSnavT,<br />

rom inglissa da amerikis SeerTebul StatebSi kriminologias<br />

socialur mecnierebaTa ricxvs miakuTvneben,<br />

ruseTSi, saqarTvelosa da sxva postsabWoTa qveynebSi<br />

ki, igi iuristTa Seswavlis kompetenciad miiCneva.<br />

termini `danaSauloba~ (criminality) iSviaTad gvxvdeba<br />

inglisurenovan literaturaSi, ufro xSirad avtorebi<br />

Semoifarglebian terminiT `crime~ (danaSauli). danaSauli<br />

ki, etimologiurad aRniSnavs qmedebas, romelic<br />

arRvevs sazogadoebaSi dadgenil qcevis wess, socialur<br />

normebs. rusul enaSi `ïðåñòóïëåíèå~ momdinareobs<br />

sityvidan `ïåðåñòóïàòü~ da niSnavs zRvars gadasvlas,<br />

gadacdomas. 1 analogiurad ganimarteba danaSauli germanul<br />

enaze `vergehen, verbrechen~; sazogadoebaSi dadgenili<br />

normalur urTierTobaTa sazRvrebis dacva marTldanaSaulobis<br />

gansazRvris<br />

Tanamedrove<br />

midgomebi<br />

mixeil gabunia<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />

humanitarul-socialuri fakultetis doqtoranti<br />

40


zomierad ganixileba, xolo aseTi urTierTobebis darRveva aramarTlzomierad, usamarTlod.<br />

2 terminTa aRniSnul simravles emateba calkeul qveynebSi danaSaulis sociologiaSi<br />

miRebuli terminebi da cnebebi, amerikulSi _ `deliqventoba~, inglisuramerikul<br />

sisxlis samarTalSi _ `trizni~, `feloniebi~ da `misdaminari~. inglisur samarTalSi<br />

es terminebi Sua saukuneebidan gvxvdeba da sxvadasxva cnebis Sinaarss gamoxatavs.<br />

`trizni~ niSnavs saxelmwifos Ralats, `feloniebi~ iseT danaSaulobaTa kategoriebs,<br />

rogoricaa mkvleloba, gaupatiureba, qurdoba Tu sxva. `misdaminari~ ufro<br />

naklebad saSiS danaSaulobaTa aRmniSvnelia da gamoxatavs ioli formis danaSaulobebs,<br />

romlebic emijnebian administraciul samarTaldarRvevebs _ siyalbe, crumowmeoba<br />

da sxva. am terminebs Soris inglisur da amerikul kriminologiaSi yvelaze metad gavrcelebulia<br />

`deliqventoba~, romelic ganisazRvreba erT SemTxvevaSi, rogorc aranormaluri<br />

qcevis gamovlena (lezli vilkinsi), xolo meore SemTxvevaSi rogorc samarTlis<br />

darRvevisadmi fsiqologiuri tendencia. is Taviseburad gamoxatavs kanonsawinaaRmdego<br />

moqmedebis ganwyobasac da TviT kanonsawinaaRmdego moqmedebasac. 3<br />

danaSaulobis kvlevaSi upirvelesad, dgas danaSaulis raobis sakiTxi. aris Tu ara<br />

danaSauli damaxasiaTebeli faqtisaTvis TavisTavad, Tu danaSaulobis ganmsazRvrelia<br />

epoqa, socialuri jgufi, saxelmwifo, kodeqsi. miuxedavad mravalgvari Tvalsazrisisa,<br />

arsebobs zogierTi iseTi danaSauli, romelic yvelgan, yovelTvis, yovelgvari kanonebiT<br />

qveynis dasabamidan udavod danaSaulad iTvleba da aseTad CaiTvleba, vidre adamiani<br />

adamianad rCeba. es niSnavs, rom faqtSi unda veZeboT danaSauli da misi danaSaulebrivi<br />

xasiaTi am faqtidan iqneba misawvdomi predikatizebis gareSe, magram Semowmebis<br />

SemTxvevaSi, aRmoCndeba, rom es ase araa. ver davasaxelebT verc erT faqts, romelic<br />

samyaros dasabamidan yovelTvis da yvelgan yvelas mier iTvleboda danaSaulad. 4<br />

kriminologiaSi arsebobs danaSaulobis gansazRvrebis ramdenime midgoma. maTSi<br />

asaxulia avtorTa filosofiur SexedulebaTa, sociologiuri skolebisa da mimarTulebebis,<br />

samarTlebriv da religiur warmodgenaTa gavlena. TiTqmis yvela mecnierul<br />

naSromSi xazgasmulia danaSaulobis istoriulobisa da socialuri bunebis gaTvaliswinebis<br />

prioritetuloba. magram miuxedavad SemoTavazebul midgomaTa mTeli mravalferovnebisa,<br />

am etapze kriminologebs ar ZaluZT mogvcen danaSaulobis cneba. 5<br />

Tanamedrove kriminologiaSi danaSaulobis gageba-Semecnebis ori ZiriTadi midgoma<br />

arsebobs: 1. legalisturi _ danaSauloba aris is, rac akrZalulia <strong>kanoni</strong>T; 2. socialur-reaqciuli,<br />

romlis Tanaxmad, danaSaulebrivia is, rac ikicxeba sazogadoebis,<br />

saxelmwifos mier da risTvisac dawesebulia sasjelebi. 6<br />

danaSaulobis legalisturi gansazRvris momxreTa Soris gavrcelebulia danaSaulobis<br />

Semdegi tipis cnebebi: `danaSauloba mTliani siocialur-samarTlebrivi masobrivi<br />

movlenaa, romlis safuZvels Seadgens danaSaulis niSnebis mqone qmedebaTa da<br />

aseT qmedebaTa Camden pirTa erToblioba garkveul teritoriaze da garkveuli drois<br />

ganmavlobaSi~; 7 danaSauloba socialuri, istoriulad cvalebadi, masobrivi, sisxlissamarTlebriv-sistemuri<br />

movlenaa, romelic Tavis mxriv, vlindeba sazogadoebrivad<br />

saSiS sisxlissamarTlebrivad dasjad qmedebaTa da maT Camden pirTa erTobliobaSi<br />

garkveul teritoriaze drois garkveuli periodis ganmavlobaSi. 8 msgavsi definiciebis<br />

41


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

argumentacias safuZvlad udevs debuleba, rom danaSaulobis mniSvnelovan maxasiaTebels<br />

warmoadgens misi sisxlissamarTlebrivi xasiaTi, masSi sisxlis samarTlis kanonSi<br />

Camoyalibebul akrZalvaTa darRvevis individualuri aqtebis gaerTianeba, rac saSualebas<br />

iZleva ganvasxvaoT danaSauloba sxva samarTaldarRvevebisa da amoraluri<br />

gadacdomisagan. 9 profesor z. wulaias SexedulebiT, `danaSauloba sisxlissamarTlebrivi<br />

movlenaa, vinaidan masSi Semaval danaSaulTa wres gansazRvravs sisxlis samarTlis<br />

kanonmdebloba, xolo danaSaulobis samarTlebrivi elementi ganasxvavebs mas iseTi<br />

socialuri movlenisagan, rogoricaa amoraluri gamovlinebani, xolo marTlwinaaRmdegobis<br />

xarisxi ganasxvavebs mas iseTi samaTaldarRvevebisagan, rogoricaa administraciulsamarTlebrivi,<br />

disciplinuri da samoqalaqosamarTlebrivi.~ 10 aRniSnul<br />

ganmartebaSi danaSauloba warmoCenilia sisxlissamarTlebriv movlenad. Tumca, es arc<br />

aris gasakviri, vinaidan kriminologia sabWoTa mecnierebis mier iuristTa Seswavlis<br />

kompetenciad miiCneoda; mecnierebi, maT Soris, gercenzoni da SliapoCnikovi kriminologias<br />

sisxlis samarTlis mecnierebis Semadgenel nawilad ganixilavdnen, Sesabamisad,<br />

danaSaulobis kriminologiur kvlevas saTanado yuradReba ar eTmoboda. aRniSnul<br />

sakiTxs exmaureba profesori g. naWyebia, rodesac aRniSnavs, rom ...imxanad kriminologiis<br />

ugulebelyofis gamo, sisxlis samarTlis mecnierebis saganSi Setanili iyo<br />

danaSauloba da misi mizezebi. 11<br />

istoriuli gamocdileba gviCvenebs, rom ar SeiZleba sazogadoebaSi adamianTa qcevis<br />

regulireba, Tu maTi saqcieli ar Sefasda da maTi CadenisaTvis ar dadgindeba pasuxismgeblobis<br />

zoma. ama Tu im moqmedebis sisxlissamarTlebrivi Sefaseba, upirvelesad, aris<br />

misdami saxelmwifos damokidebulebis Sedegi. aseTi Sefasebis ZiriTadi azria, rom<br />

adamianis (moqalaqis) moqmedebaTa da saqcielTa mTeli mravalferovnebidan gamoyofa<br />

da ama Tu im sazogadoebis interesebis Sesabamisad, fasdeba iseTebi, romlebic<br />

sazogadoebas yvelaze metad vneben da ufro `sazogadoebrivad saSiSni~ arian. mocemuli<br />

niSani ZiriTadia qmedebis danaSaulebrivad aRiarebisaTvis. sisxlissamarTlebriv<br />

kategoriebs da cnebebs fuZemdebluri mniSvneloba aqvT ara marto sisxlis samarTlis<br />

mecnierebisaTvis, aramed sxva samarTlebriv da socialur-samarTlebrivi mecnierebebisTvisac,<br />

maT Soris, kriminologiisaTvisac. 12 amdenad, legalisturi midgomidan, naTlad<br />

Cans, rom danaSaulad (saerTod, danaSaulobad) iTvleba sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />

akrZaluli qceva. legalisti kriminologebi azusteben danaSaulis gansazRvrebas<br />

da Semoifarglebian mxolod sisxlis samarTlis kanonebis darRveviT.<br />

Cven ar viziarebT e.w. legalist-kriminologTa midgomebs danaSaulobis cnebis gansazRvrisas.<br />

vinaidan, mxolod sisxlis samarTlis <strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli qmedebis<br />

miCneva danaSaulad kriminologiaSi araa marTebuli msjeloba. Sexeduleba danaSaulobaze<br />

ar SeiZleba Semoifarglos mxolod <strong>kanoni</strong>T, kriminologiaSi danaSaulobad unda<br />

miviCnioT aramarto sisxlis samarTlis <strong>kanoni</strong>T akrZaluli qmedebani, aramed gansakuTrebiT,<br />

is amoraluri qmedebani, romelnic, aseve, mometebul saSiSroebas warmoadgenen<br />

qarTuli saxelmwifosa da sazogadoebisaTvis. aseTebad ki, upirveles yovlisa, gvesaxeba<br />

narkotikebis moxmareba (da mTlianobaSi narkomania), prostitucia, alkoholizmi<br />

da TviTmkvleloba. msgavsi qmedebani sazRvargareTis kriminologiaSi `umsxverplo<br />

42


danaSaulobad iwodebian~. 13 e.w. `umsxverplo danaSaulobis~ arsi mdgomareobs SemdegSi,<br />

kerZod: obieqturi ziani, romelic moaqvs uaryofiT, gadaxriT qcevas (deviacias) da<br />

sazogadoebis subieqturi Sefaseba aRniSnuli zianis mimarT, xSirad erTmaneTs ar em-<br />

Txveva. aseTi SeuTavsebloba dakavSirebulia sazogadoebaSi zneobrivi principebis cvalebadobasTan.<br />

magaliTad, sazogadoeba saTanadod ver afasebs narkomaniis gavrcelebas,<br />

prostituciisagan miRebul zians, TviTmkvlelobaTa ricxvs da sxva msgavs movlenebs.<br />

aSS-sa da dasavleT evropis mTel rig qveynebSi safuZveli Caeyara mimdinareobas,<br />

romlis Tanaxmad, e.w. `umsxverplo danaSauloba~ rogoricaa _ narkotikebis moxmareba,<br />

pornografia, prostitucia, azartuli TamaSebi, mamaTmavloba da sxva – amoRebuliyo<br />

sisxlis samarTlis kanonmdeblobidan da momxdariyo maTi dekriminalizacia.<br />

Tumca, aRsaniSnavia, rom aseT dros swored msxverplTan gvaqvs saqme da ara sxva movlenasTan.<br />

kerZod, msgavsi individebi, romlebic ewevian xsenebul saqmianobas, upirveles<br />

yovlisa, zians ayeneben sazogadoebas, TavianT da sxvis ojaxebs, mozard-axalgazrdobas;<br />

xolo Tezisi, rom narkotikebis moxmareba, alkoholizmi, TviTmkvleloba<br />

da sxva devianturi movlenebi _ subieqtis uaRresad piraduli problema da moraluri<br />

uflebaa _ Cveni mosazrebiT mcdari logikaa. marTalia, cxovrebiseuli pirobebi yovel<br />

konkretul individs sxvadasxvagvari aqvs, rogorc gaumjobesebuli, aseve, rTuli da<br />

tragikulic ki, magram Tu mTlianobaSi ganvixilavT, maSin ar SeiZleba, rom isini ar<br />

miviCnioT socialur borotebad, romelsac ar gaaCnia arc moraluri da arc <strong>kanoni</strong>smieri<br />

gamarTleba. pirebi, romlebic xdebian narkomaniis, alkoholizmisa Tu sxva<br />

deviaciuri gamovlinebebis msxverplni, albaTobis maRali xarisxiT, SeiZleba vivaraudoT,<br />

rom sabolood, potenciur damnaSaveebad yalibdebian. isini veRar umklavdebian<br />

cxovrebiseul sirTuleebs (magaliTad, ver gamoimuSaveben saarsebo minimums), amave<br />

dros ar gaaCniaT SesaZlebloba TavianTi gadaxriTi moTxovnilebebis dakmayofilebisa<br />

da Zalauneburad, TavisTavad, xdebian damnaSaveebi (alkoholis, narkotikis miRebis<br />

dauokebeli moTxovnilebidan gamomdinare, iZulebulni arian Caidinon sxvadasxva saxis<br />

danaSauli). xolo iseTi movlena, rogoricaa TviTmkvleloba, Suasaukuneebis ruseTSi<br />

miCneuli iyo danaSaulad da kvalificirdeboda sisxlis samarTlis wesiT. TviTmkvlelobis<br />

nebismieri mcdelobisaTvis dawesebuli iyo umkacresi sisxlissamarTlebrivi<br />

sanqciebi, radgan TviTmkvleloba, iseve, rogorc sxva saxis deviaciuri movlenebi, miCneuli<br />

iyo mometebul sazogadoebriv saSiSroebad, rac sabolood, aferxebs sazogadoebis<br />

normalur funqcionirebas. 14 amdenad, zogierTi kriminologis miswrafeba,<br />

`gaTavisufldes~ iurisprudencia msgavsi qmedebebisa da maT winaaRmdeg brZolisagan,<br />

mcdaria da safuZvels moklebuli. Tumca, amave dros, aRsaniSnavia, rom nebismieri devianturi<br />

gamovlinebis danaSaulad miCneva da misi daregulireba sisxlis samarTlis wesiT,<br />

bunebrivia utopiamde migviyvans. kanonTa simravle saxelmwifoSi igivea, rac didi<br />

raodenoba mkurnalebisa: niSani avadmyofobisa da uZlurebisa _ aRniSnavs spenseri. 15<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, kriminologiaSi danaSaulobis Semecnebis meore mimar-<br />

Tulebas warmoadgens socialur-reaqciuli midgoma. am mimarTulebis warmomadgenlebi<br />

danaSaulobis legalisturi mxaris winaaRmdeg jer kidev, 30-ian wlebSi gamodiodnen.<br />

t. selini aRniSnavda, rom `danaSaulebrivis da Sesabamisad, termin `damnaSavis~ arsis<br />

43


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

cvalebadoba kargad cnobili faqtia. amasTan, ibadeba kiTxva: rogor unda SevuTavsoT<br />

msgavsi cvalebadoba im sayovelTao kategoriebis SemuSavebis mcdelobas, romlebic<br />

saWiroa nebismieri mecnieruli kvlevis Casatareblad? kriminologiuri kvlevis ZiriTadi<br />

erTeulebis, anu elementebis iuridiul gansazRvraTa upirobod miReba arRvevs<br />

mecnierebis ZiriTad kriteriums. mecnieri Tavisufali unda iyos, rom TviTon gansaz-<br />

Rvros movlena mis mierve SerCeul masalaSi, aRniSnos misi is Tvisebebi, romlebic universaluri<br />

xasiaTis matareblebad ivaraudebian. arsebobs imis uamravi magaliTi, roca<br />

kanonSi gamoxatuli saxelmwifo politika zRudavda da nulovan niSnulamde dahyavda<br />

an winaswar karnaxobda mecnieruli kvlevis Sedegs ama Tu im dargSi.~ 16 Semdgom wlebSi,<br />

am ideam sul ufro meti momxre hpova amerikel sociologTa Soris. mark kolvini,<br />

romelic efuZneboda r. agnius, m. gorfredsonis daZabulobis Teorias, t. hirSis TavSekavebis<br />

Teorias da r. akermanis swavlebis Teoriis daskvnebs aRniSnavda, rom dana-<br />

SaulTa umravlesobis mimarT iZulebis sistemis dinamika mouwesrigebel xasiaTs atarebs,<br />

gansakuTrebiT qronikul an Cveulebriv formebSi. analogiurs varaudobdnen sxva<br />

sociologebic. qcevis normebs, rogorc isini aRniSnaven, adgens xelisufleba da ara<br />

xalxi. amitom Riad rCeba sakiTxi: saidan icis xalxma, rom man unda imoqmedos swored<br />

am normebis Sesabamisad. normebi xom yovelTvis ar gansazRvraven qcevis zust wesebs.<br />

saWiroa koncefcia, romelic daadgens, Tu ra miaCnia mosaxleobas yvelaze misaRebi<br />

qmedebis normad. sabolood, mecnierebi radikalur daskvnamde midian, rom yuradReba<br />

unda mieqces mosaxleobis reaqcias qcevaze da ara imas, igi akrZalulia Tu ara <strong>kanoni</strong>T. 17<br />

aRsaniSnavia, rom sxvadasxva qveynebSi da sxvadasxva dros danaSaulad cnobil qmedebaTa<br />

wre mniSvnelovnad gansxvavdeboda erTmaneTisagan. erT saxelmwifoSi dana-<br />

Saulad miCneuli qmedeba, meore saxelmwifoSi Cveulebriv movlenad aRiqmeboda. garda<br />

amisa, is rac adre danaSaulad miiCneoda, magaliTad, homoseqsualizmi, dReisaTvis<br />

dekriminalizacia ganicada da danaSaulad ar iTvleba. aqedan gamomdinare, xazgasmiT<br />

gvsurs aRvniSnoT, rom realobaSi ar aris iseTi obieqti, iseTi qmedeba, romelic TavisTavad,<br />

Sinaganad iyos danaSaulebrivi. danaSauls rogorc individualur qceviT<br />

aqts da danaSaulobas rogorc socialur fenomens ar gaaCniaT bunebrivi, ontologiurad<br />

(arsebiTad) gansazRvruli referenti socialur sinamdvileSi. danaSauli ar aris<br />

ontologiuri realoba, igi mxolod kriminaluri politikis produqtia. 18 danaSauls<br />

(saerTod, danaSaulobas) gansazRvravs konkretuli kanonmdebeli konkretul saxelmwifoSi<br />

da konkretul dros, romelic upirveles yovlisa, gamoxatavs mmarTveli fenis,<br />

umciresobis interesebs. 19 danaSauli da danaSauloba relaciuri (SefardebiTi) konvencialuri,<br />

socialuri konstruqtebia. 20<br />

arsebuli Teoriebis ganxilvas mivyavarT daskvnamde, rom danaSauloba socialuri<br />

movlenaa. aqedan gamomdinare, igi ganpirobebulia ara adamianis biologiuri bunebidan,<br />

Tumca, es ukanaskneli gavlenas axdens pirovnebis danaSaulebriv qcvaze. danaSauloba<br />

istoriuli warmomavlobisaa, igi uSualod, mizezobrivadaa damokidebuli sazogadoebriv<br />

procesebze. danaSaulobis done da xasiaTi ganpirobebulia socialur ekonomikur<br />

sxvadasxva sistemebSi da sxvadasxva qveynebSi adamianTa cxovrebisa da moRvaweobis<br />

adgilobrivi garemoebebiT. danaSaulobis konkretuli formebi ganisazRvreba konkre-<br />

44


tuli qveynis saxelmwifosa da sazogadoebis mier, rac calsaxad ganpirobebulia im<br />

garemoebiT, rom sxvadasxva qveynebSi aris sxvadasxva midgomebi danaSaulebrivisa da<br />

aradanaSaulebrivis mimarT (erT qveyanaSi danaSaulad cnobili qmedebaTa wre, meore<br />

qveyanaSi SesaZloa udanaSaulod iTvlebodes); danaSaulobis maCveneblebis zrda dakav-<br />

Sirebulia drosTan da teritoriasTan. danaSauloba warmoadgens sazogadoebrivad<br />

saSiS produqts, zians ayenebs upirvelesad, sazogadoebis normalur funqcionirebas,<br />

amdenad mis sawinaaRmdegod upiratesi mniSvneloba eniWeba socialuri zomebis gamoyenebas.<br />

swored socialuri zomebis gamoyeneba kontrolis ganxorcielebis TvalsazrisiT,<br />

gvaZlevs efeqts da amavdroulad, sazogadoebas mxolod misi gamoyeneba SeuZlia<br />

danaSaulis winaaRmdeg. saxelmwifos mxridan ki, mxolod sisxlissamarTlebrivi sasjelis<br />

saxiT dapirispireba danaSaulobis mimarT, ar iZleva sasurvel Sedegs da xSir Sem-<br />

TxvevaSi, piriqiT, kidev ufro zrdis danaSaulobas qveyanaSi. Cveni mosazreba usafuZvlo<br />

rom ar iyos, moviSveliebT saqarTvelos iurudiul mecnierebaTa doqtoris, profesor<br />

g. naWyebias Sexedulebas danaSaulis Sesaxeb, sadac mecnieri ganmartavs, rom<br />

`danaSauli socialuri movlenaa da mas ZiriTadad, socialur-ekonomikuri faqtorebi<br />

ganapirobeben, amitom dgeba sakiTxi, Tu ramdenad moraluria am pirobebSi danaSauls<br />

vebrZoloT sasjelis meSveobiT, maSin rodesac danaSaulobaTa winaaRmdeg brZolis<br />

efeqturobisaTvis gadamwyvetia danaSaulis gamomwvevi mizezebisa da xelSemwyobi<br />

pirobebis winaaRmdeg socialur-ekonomikuri, ideologiur-politikuri da sxva amgvari<br />

RonisZiebebis ganxorcieleba. saxelmwifom, upirveles yovlisa, am RonisZiebaTa<br />

ganxorcielebaze unda izrunos da mxolod, amis Semdeg SeiZleba mas ufleba hqondes<br />

danaSaulis Cadenis winaaRmdeg daawesos sisxlissamarTlebrivi sasjeli, rogorc<br />

danaSaulis winaaRmdeg brZolis damxmare saSualeba~. 21 magaliTisaTvis aRvniSnavT, rom<br />

araviTar saWiroebas ar warmoadgens iseT qmedebaTa sisxlis samarTlis wesiT dakvalificireba,<br />

rogoricaa `cema~ (ssk muxli 125), `alimentis gadaxdisaTvis jiutad Tavis<br />

arideba~ (ssk muxli 176), Svilad an Svilobilad ayvanis wesis darRveva (ssk muxli 173),<br />

nivTis dazianeba an ganadgureba gaufrTxileblobiT (ssk muxli 259) da sxva iseTi<br />

qmedebebi, romlebic miCneulni arian kanonmdeblis mier naklebad mZime danaSaulobad.<br />

aseTi qmedebebi sazogadoebisaTvis umniSvnelo safrTxes warmoadgens da amdenad absoluturad<br />

sakmarisia maT mimarT administraciulsamarTlebrivi an samoqalaqo-samar-<br />

Tlebrivi zomebis gamoyeneba. gamomdinare iqedan, rom moxdes Tanxvedra erTi mxriv,<br />

kriminologiisa da sisxlis samarTlis interesebisa, xolo meore mxriv, sazogadoebisa<br />

da saxelmwifos interesebisa, Cveni SexedulebiT, metad mniSvnelovania, rom saxelmwifos<br />

mxridan mxolod iseT qmedebebs miekuTvnos danaSaulebrivis statusi da Sesabamisad,<br />

aisaxos sisxlis samarTlis kodeqsSi, romlebic mometebul sazogadoebriv saSiSroebas<br />

warmoadgenen saqarTvelos moqalaqeebisa da qarTuli saxelmwifosaTvis. maSasadame,<br />

amosavali wertili danaSaulobis gansazRvrisa unda iyos ara mmarTveli fenis<br />

Sexeduleba konkretuli qmedebis mimarT, aramed sazogadoeba da misi interesebi. swored<br />

sazogadoebis interesebidan gamomdinarea, rom kriminologia danaSaulobas ganixilavs<br />

rogorc saxesxvaobas gadaxriTi qcevebisas, rasac arsebobis obieqturi safuZveli<br />

aqvs. vinaidan, rogorc zemoT aRvniSneT, SesaZloa romelime konkretuli antisa-<br />

45


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

zogadoebrivi qceva ssk-is mier ar iyos cnobili danaSaulad, Tumca, igi arsebiTad,<br />

arRvevdes istoriul-nacionalur tradiciebs.<br />

kriminologiis mecnierebis ganviTarebis am konkretul etapze, 21-e saukuneSi, SeiZleba<br />

iTqvas, rom danaSauloba samarTlebrivi movlenacaa. miuxedavad imisa, rom samar-<br />

Talic socialuri kategoriaa, danaSaulobis samarTlebriv xasiaTze miTiTeba principul<br />

xasiaTs atarebs. igi efuZneba sayovelTaod aRiarebul princips _ nullum crimen sine<br />

lege _ (ar arsebobs danaSauli <strong>kanoni</strong>s gareSe), rac ganmtkicebulia msoflios ganviTarebuli<br />

qveynebis kanonmdeblobebiT, maT Soris, saqarTvelos kanonmdeblobiT. saqar-<br />

Tvelos sisxlis samarTlis kodeqsis pirvelive muxlSi naTqvamia, rom sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsi `gansazRvravs Tu romeli qmedebaa danaSaulebrivi~. 22<br />

danaSauloba istoriulad cvalebadi movlenaa. sazogadoebis cvlilebasTan erTad,<br />

misi socialur-eTikuri, ideologiur-politikuri, organizaciul-mmarTvelobiTi,<br />

samecniero-teqnikuri da sxva obieqturi mizezebis gamo, igi Tvisebrivad da xarisxobrivad<br />

icvleba. magaliTad, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi asaxva hpova iseTma<br />

muxlebma rogoricaa `Sidsis Seyra~ (ssk muxli 131), `genetikuri manipulacia~ (ssk<br />

muxli 136); `kompiuterul informaciasTan aramarTlzomieri SeRweva~ (ssk muxli 284),<br />

egm-is dazianebuli programis Seqmna, gamoyeneba an gavrceleba~ (ssk muxli 285)... msgavsi<br />

qmedebebi ar SeiZleboda Cadenili yofiliyo Sidsis virusis aRmoCenamde, kompiuteris<br />

gamogonebamde da mis masobriv gamoyenebamde. istoriuli analizi mowmobs, rom msgavsi<br />

antisazogadoebrivi qmedebebi ganpirobebulia arsebiTi cvlilebebiT socialur-ekonomikuri,<br />

samcniero-teqnikuri, politikuri da sxva msgavsi faqtorebiT. amasTan, zogierTi<br />

cvlileba qmedebis danaSaulebrivad miCnevisa xSir SemTxvevebSi, dakavSirebulia<br />

mmarTveli fenis subieqtur damokidebulebasTan ama Tu im movlenis mimarT ideologiuri<br />

da religiuri moTxovnebiT. TvalsaCinoebisaTvis, gavixsenoT Suasaukuneebis evropisaTvis<br />

damaxasiaTebeli inkviziciuri procesebi, sadac adamianebs sdevnidnen da<br />

awamebdnen gansxvavebuli religiuri Sexedulebebis gamo. aseve, gavixsenoT hitlerisa<br />

da stalinis epoqa, rodesac xorcieldeboda masobrivi devna pirebisa, romlebic ar<br />

iziarebdnen erT SemTxvevaSi, faSistur, xolo meore SemTxvevaSi _ bolSevikur Sexedulebebs,<br />

ideologias.<br />

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, xazgasmiT gvsurs aRvniSnoT da sazogadoebis<br />

winaSe vamtkicoT, rom realobaSi ar aris iseTi obieqti, iseTi qmedeba, romelic<br />

TavisTavad, Sinaganad iyos danaSaulebrivi. danaSauls rogorc individualur qceviT aqts<br />

da danaSaulobas, rogorc socialur fenomens ar gaaCniaT bunebrivi, ontologiurad<br />

(arsebiTad) gansazRvruli referenti socialur sinamdvileSi. danaSauli ar aris ontologiuri<br />

realoba, igi mxolod kriminaluri politikis produqtia. 23 danaSauls (danaSaulobas)<br />

gansazRvravs konkretuli kanonmdebeli konkretul saxelmwifoSi da konkretul<br />

dros, romelic upirveles yovlisa, gamoxatavs mmarTveli fenis, umciresobis interesebs. 24<br />

saqme is gaxlavT, rom danaSauloba mTeli msoflios masStabiT TandaTanobiT da<br />

etapobrivad izrdeba, sazogadoebrivi sistemis ganurCevlad. samwuxarod, jerjerobiT,<br />

araferi miuTiTebs imaze, rom danaSaulobis mateba Sewydeba. mecnier-kriminologebis<br />

gaTvlebiT, uaxloes wlebSi, msoflioSi danaSaulobis saSualo wliuri mateba mosa-<br />

46


lodnelia 3-5%-iT. 25 mosalodneli saSualo koeficienti aRricxuli danaSaulebisa<br />

Seadgens 6-8 aTass 100.000 mosaxleobaze. maTi faqtobrivi raodenoba ki, iqneba dasaxelebul<br />

cifrebze 2-3-jer meti. ase, rom 2015-2020 wlebisaTvis, damnaSaveTa raodenoba<br />

SesaZloa mosaxleobis raodenobas miuaxlovdes. 26<br />

danaSaulobis mateba mimdinareobs normaluri sazogadoebrivi Tanacxovrebis garemos<br />

ngrevis, ojaxebis rRvevis, alkoholizmis, narkomaniis, TviTmkvlelobaTa da sxva<br />

gadaxriTi qcevebis gavrcelebis paralelurad. sazogadoebis aRniSnuli avadmyofuri<br />

cvlilebani mimarTulia kacobriobis TviTganadgurebis tendenciisaken. 27 dasaxelebuli<br />

paTogenuri procesebi ki, Znelad sakontrolebelia saxelmwifos mxridan. jerjerobiT,<br />

cvlilebebi ukeTesobisaken ar SeimCneva. dadebiTi Zvrebis gansaxorcieleblad,<br />

albaT, saWiroa kidev ufro didi globaluri krizisis warmoqmna _ katastrofis<br />

zRvarze myofi krizisisa, ramac SesaZloa gamoafxizlos koleqtiuri goneba da aiZulos<br />

msoflio sazogadoeba, rom gaacnobieros, gaiTviTcnobieros Tu ras uqadis momavalSi<br />

danaSauloba kacobriobas. aqve aRvniSnavT, rom sazogadoeba SeeCvia im garemoebas, rom<br />

danaSauloba sazogadoebrivi cxovrebisaTvis Cveulebrivi damaxasiaTebeli movlenaa.<br />

upirveles yovlisa, es Seexeba mosaxleobaSi gansakuTrebiT gavrcelebul danaSaulTa<br />

zogierT saxeebs, magaliTad, qurdoba, Zarcva, meqrTameoba da a.S. Tumca, mosaxleobis<br />

moTmineba danaSaulobis gansakuTrebiT saSiSi gamovlinebebis mimarT, ganusazRvreli<br />

ar aris. aSkarad arsebobs zRvari, romlis iqiTac SesaZloa warmoiSvas stiqiuri reaqcia,<br />

ramdenadac `danaSaulobis winaSe SiSi da gamouvali mdgomareobis arseboba yoveldRiuri<br />

problema xdeba da avsebs sazogadoebis moTminebis fialas.~ 28 amdenad, metad<br />

mniSvnelovania, rom danaSauloba, rogorc negatiuri socialuri movlena saTanadod<br />

aisaxos sazogadoebis msoflmxedvelobaSi. Sesabamisad, sazogadoebisa da saxelmwifos<br />

reaqcia danaSaulobaze (socialuri kontroli) ar unda iyos uSedego. aucilebelia<br />

saxelmwifom mimarTos iseT zomebs, romelic met sargebels moitans, vidre zians. ase-<br />

Tad ki, upirveles yovlisa, alternatiuli iusticiis formireba da sasjelis humanizaciis<br />

procesebis tendencia gvesaxeba.<br />

niSandoblivia is garemoebac, rom pirovnebaTa xangrZlivi yofna Tavisuflebis aRkveTis<br />

adgilebSi maTi fsiqikis Seuqcevad cvlilebas iwvevs, ris Semdegac sasjelmoxdili<br />

pirebis sruli umravlesoba agrZelebs kriminalur saqmianobas ufro srulyofilad<br />

da profesiul doneze, vidre amas aqamde sCadioda da Sesabamisad, gaTavisuflebis<br />

Semdeg sazogadoebas ufro met zians ayenebs; xolo meore mxriv, sisxlis samarTlis<br />

represia wamoSobs axal danaSaulebs. amdenad, dReisaTvis, saxelmwifo politikis<br />

erT-erTi umniSvnelovanesi amocanaa, qveyanaSi saTanado kriminologiuri bazis Seqmna,<br />

ris safuZvelzec praqtikulad, ganxorcieldeba da SemuSavdeba danaSaulobaze socialuri<br />

kontrolis Teoriuli da praqtikuli safuZvlebi.<br />

saxelmwifoSi, sadac adamianebze zrunva mxolod deklarilebulia da xSirad,<br />

sxvadasxva lozungebiT spekulirebadia, xolo sinamdvileSi ar tardeba praqtikuli<br />

RonisZiebani, danaSaulobaTa, deviaciaTa ricxvi yovelTvis maRalia.<br />

dReisaTvis, sasjelis humanizaciis tendenciebis TvalsazrisiT, lideroben italia<br />

da safrangeTi, sadac dainerga e.w. `kriminolog-klinicistebis~ profesia, romlebic<br />

47


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

didi avtoritetiT sargebloben sazogadoebaSi da mniSvnelovan gavlenas axdenen<br />

saxelmwifo politikis formirebze, patimarTa reabilitaciis sakiTxebTan mimarTebaSi.<br />

kriminologiis aRniSnuli dargis ganviTarebam gamoiwvia sadamsjelo politikis humanizacia<br />

evropis TiTqmis yvela saxelmwifoSi. safrangeTSi amas mohyva penitenciaruli<br />

sistemis reforma, romlis farglebSic Seiqmna socialur-aRmzrdelobiTi samsaxuri,<br />

patimrebs gauCndaT profesiuli ganaTlebis miRebis, swavlebis SesaZlebloba sxvadasxva<br />

saswavlo dawesebulebebSi da aucilebeli samedicino daxmarebis miReba Tavisuflebis<br />

aRkveTis adgilebis farglebs gareT. 29 vfiqrobT, aRniSnuli modelis SeTavazeba<br />

qarTuli penitenciaruli sistemisaTvis dResdReobiT, mniSvnelovani iqneba. jer erTi,<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, pirovnebaTa xangrZlivi yofna Tavisuflebis aRkveTis<br />

adgilebSi maTi fsiqikis Seuqcevad cvlilebas iwvevs, ris Semdegac sasjelmoxdili<br />

pirebis sruli umravlesoba agrZeleben kriminalur saqmianobas ufro srulyofilad da<br />

profesiul doneze. xolo, meore mxriv, sisxlis samarTlis represia wamoSobs axal<br />

danaSaulebs, romlebsac sCadian sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi, rac xSir Sem-<br />

TxvevaSi, latentur xasiaTs atarebs. danaSaulobaTa Sedareba, prognozireba da mizezebi<br />

saSualebas gvaZlevs gavakeToT saintereso daskvnebi. upirvelesad, xazi unda<br />

gavusvaT im garemoebas, rom sazogadoebis maRali ekonomikuri done (Tu sazogadoebaSi<br />

SenarCunebuli ar aris istoriuli tradiciebi) ar abrkolebs danaSaulobaTa zrdas.<br />

magaliTad, amerikis SeerTebuli Statebi, romelic msoflioSi ekonomikurad umdidresi<br />

saxelmwifoa, amave dros gamoirCeva danaSaulobis yvelaze maRali maCvenebliT,<br />

igive SeiZleba iTqvas germaniis federaciul respublikaze, did britaneTze, safrangeTsa<br />

da italiaze. 30 amave dros, iaponiaSi, romelic Zalzed ganviTarebuli qveyanaa<br />

da arcerT dasaxelebul saxelmwifoze nakleb ganviTarebuli araa ekonomikurad, danaSaulobis<br />

done sakmaod dabalia. 31 iaponiaSi, saukuneebis ganmavlobaSi damkvidrebuli<br />

istoriuli tradiciebis Sesabamisad, mosaxleoba valdebulad Tvlis Tavs SeinarCunos<br />

pativiscema ojaxisadmi, sazogadoebisa da erisadmi. iaponelTa cxovrebis wyoba ganisazRvreba<br />

ojaxis patriarqaluri struqturiT, sazogadoebaSi Zlierad moqmedebs ojaxur-naTesauri<br />

tradiciebi, pativiscema ufrosebisadmi, siZulvili im adamianebis mimarT,<br />

romlebic cxovroben ara<strong>kanoni</strong>eri gziT miRebuli SemosavlebiT. xelisufleba<br />

did Zalisxmevas xarjavs, raTa SeinarCunos ojaxuri urTierTobebis Zlieri sistema,<br />

sazogadoeba da sazogadoebrivi cnobiereba avseben da aZliereben ojaxis gavlenas.<br />

axalgazrdoba kargad aris integrirebuli sazogadoebaSi, TaobaTa Soris konfliqti<br />

praqtikulad ar arsebobs an aseTis arsebobis SemTxvevaSi, wydeba mSvidobianad, urTierTSeTanxmebiT.<br />

danaSaulobasTan brZolaSi monawileobs mTlianad mosaxleoba, dana-<br />

Saulobis Tavidan acilebis sistemebi efeqturad moqmedeben dasaxlebul seqtorebSi,<br />

quCebSi, skolis mowafeebSi, masSi CarTulni arian mravalricxovani studenturi,<br />

axalgazrduli, qalTa organizaciebi. policia awarmoebs sistematur gasvlebs saxleb-<br />

Si, aZlevs rCevebs moqalaqeebs ojaxuri davebis SemTxvevaSi da agvarebs maT. moqalaqeebi<br />

dadebiTad arian ganwyobilni policiis mimarT, moralurad, Tavs valdebulad<br />

Tvlian nebismieri kanondarRvevis SemTxvevaSi, informaciiT uzrunvelyon samarTaldamcveli<br />

organoebi da maTdami ndoba sakmaod maRalia. Sesabamisad, iaponia erT-erTi<br />

48


yvelaze gamorCeuli da misabaZi qveyanaa danaSaulobis dabali donis mxriv msoflio<br />

sazogadoebisaTvis. 32 Sveicaria, iaponiis msgavsad, danaSaulobis mxriv erT-erTi<br />

yvelaze dabali maCveneblis mqone qveyanaa. 33<br />

CvenTvis metad sayuradReboa im faqtorebis gamokvleva, danaSaulobaze ra zemoqmedebis<br />

saSualebebi arsebobs aRniSnul qveyanaSi da kriminologiuri TvalsazrisiT,<br />

riT gansxvavdeba Sveicaria sxva danarCeni evropuli saxelmwifoebisagan. vfiqrobT,<br />

Sveicariisa da iaponiis miRwevebi danaSaulobis Tavidan acilebis saqmeSi yvelaze metad<br />

misaRebi unda iyos saqarTvelosaTvis, miT umetes, rodesac saqarTvelos sazogadoebaSi<br />

arsebobs sinTezi evropulsa da aziur tradiciebs Soris.<br />

kriminologiurma gamokvlevebma cxadyves, rom SveicariaSi danaSaulobis dabali<br />

done ganpirobebulia mTeli rigi kompleqsuri faqtorebis arsebobiT. kerZod:<br />

_ SveicariaSi umeteswilad, ZirZveli mosaxleoba cxovrobs, Taobidan Taobamde ojaxebi<br />

cxovroben erTi da imave adgilas, amdenad adamianebi kargad icnoben erTmaneTs<br />

da iTaviseben erTmaneTis problemebs da aqtiurad misdeven damkvidrebul tradiciebs;<br />

_ samoqalaqo pasuxismgeblobis Segneba mosaxleobis mxridan qveyanaSi mimdinare<br />

socialur procesebTan mimarTebaSi, maT Soris danaSaulobaze (SveicariaSi Rrmad aqvT<br />

gacnobierebuli urTierTdaxmarebis movaleoba da solidaroba; adgilobriv mosaxleobaSi<br />

gavrcelebulia andaza, romlis Tanaxmad `yvela moqalaqe TavisTavad policielia~);<br />

_ policiis decentralizacia da misi orientacia sazogadoebis interesebze _ dana-<br />

Saulobaze gansakuTrebuli reaqciebis ararseboba, Tavisuflebis aRkveTis alternativad<br />

Zalian xSirad gvevlineba pirobiTi msjavri, xolo Tavisuflebis aRkveTis saxiT<br />

ganaCenis dadgenisas, sWarbobs mcire vadis sanqciebi.<br />

_ daojaxebuli qalebi praqtikulad ar arian dakavebulni profesiuli saqmianobiT.<br />

amdenad, maT aqvT SesaZlebloba ukeT mouaron TavianT Svilebs da warmatebiT aRzardon<br />

isini, aqedan gamomdinare, danaSaulobis Zalzed dabali donea axalgazrdobaSi, mozard<br />

TaobaSi 18 wlamde, faqtobrivad ar fiqsirdeba kanondarRvevebi.<br />

_ saskolo programebi moicaven Zalian bevr akrZalvebs, maswavlebels aqvs sakmaod<br />

maRali socialuri statusi. yovelive amas SeiZleba davumatoT is garemoeba, rom<br />

axalgazrdebs Soris SveicariaSi ar aris umuSevroba da ojaxis ganviTareba qveyanaSi,<br />

sadac umTavres rols soflis sazogadoeba asrulebs, dafuZnebulia tradiciul patriarqalur<br />

urTierTobebze. niSandoblivia is garemoebac, rom sasamarTlo ganaCenebis<br />

2/3, romlebic Seexeba Tavisuflebis aRkveTas _ pirobiTia. 34 amdenad, danaSaulobis<br />

Sedarebam da gaanalizebam sxvadasxva qveynebis magaliTze, saSualeba mogvca dagvedgina<br />

danaSaulobis gamomwvevi da amave dros, misive kontrolis kidev erTi umniSvnelovanesi<br />

faqtori _ sazogadoebis tradiciuli Rirebulebebi. amis Sesaxeb diurkgeimi werda,<br />

rom Tu romelime sazogadoebaSi tradiciuli institutebi TavianT Zalas kargaven,<br />

Tu sustdeba kavSiri individisa sazogadoebasTan _ RirebulebaTa sistema imsxvreva<br />

da warmoiqmneba anomia. 35 anomiidan danaSaulobamde ki, erTi nabijia.<br />

gamomdinare iqedan, rom naSromSi ganviTarebuli da SeZlebisdagvarad, dasabuTebuli<br />

debulebani naSromis SinaarsSi gadmoveciT, daskvniT nawilSi maT aRar SevexebiT.<br />

49


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

mokled aRvniSnavT, rom qarTul kriminologiaSi danaSauloba da masTan dakavSirebuli<br />

sakiTxebi dRemde Seuswavlelia. naSromSi ganxiluli rigi sakiTxebisa ki, saerTod ar<br />

aris Setanili qarTul saxelmZRvaneloebsa Tu monografiebSi. bunebrivia, rom erT<br />

samecniero statiaSi danaSaulobis siRrmiseuli Seswavla da gansazRvra ver moxerxdeba.<br />

aRniSnuli sakiTxi saWiroebs vrcel da Sromatevad kvlevas, Tumca, momdevno<br />

kvlevebisaTvis naSromSi ganxiluli sakiTxebi SesaZloa sasargeblo aRmoCndes.<br />

Cveni mosazrebiT, kriminologiuri Sexeduleba danaSaulobaze unda Camoyalibdes<br />

Semdegnairad, kerZod: danaSauloba SesaZloa miviCnioT fenomenad, romelic xasiaTdeba<br />

ori umniSvnelovanesi kriteriumiT: gansazRvrulisa da ganusazRvrelis erTobliobiT.<br />

upirveles yovlisa, gansazRvrulobis momenti dakavSirebulia im garemoebasTan, rom<br />

danaSauloba vlindeba danaSaulTa erTobliobis saxiT, e.i. danaSaulad cnobil<br />

qmedebaTa wriT, romlebic gaTvaliswinebulia sisxlis samarTlis kodeqsiT da iseTi<br />

amoraluri qmedebebiT, romlebic mometebul sazogadoebriv saSiSroebas warmoadgenen<br />

(narkomania, prostitucia, alkoholizmi da TviTmkvleloba), swored es ukanasknelia<br />

amosavali, sabazo kriteriumi. mocemul SemTxvevaSi, SesaZloa mxedvelobaSi miviRoT<br />

debuleba, rom kriminologia aris mecniereba danaSaulobisa da gansakuTrebiT saSiS<br />

amoralur qmedebaTa Sesaxeb, rom misi Semecneba da ara romelime sxva socialuri fenomenisa<br />

Seadgens mis azrobriv datvirTvas. ganusazRvrelis sivrce ki, iwyeba iq, sadac<br />

mTavrdeba normirebuli cnebebi da kriminologia iswrafvis ufro Rrmad Seicnos danaSaulobis<br />

kanonzomierebani da gansazRvros masze socialuri kontrolis ganxorcielebis<br />

Taviseburebani. aRniSnulidan gamomdinare, mecniereba iZulebulia mimarTos<br />

cnebebs, kategoriebs, empiriul monacemebs mis mosazRvre samecniero dargebSi – iurisprudenciaSi,<br />

sociologiaSi, filosofiaSi, fsiqologiaSi, deviantologiaSi. Cveni<br />

azriT, aq ki, ar aris da arc SeiZleba iyos formulirebuli da erTmniSvnelovnad gamokveTili<br />

sazRvrebi.<br />

50


gamoyenebuli literatura:<br />

1. g. naWyebia. `sisxlis samarTlis mecnierebis sagani~. Tb. 1998;<br />

2. g. naWyebia. `sisxlissamarTlebrivi urTierToba da danaSaulis cneba~. Tb.<br />

2002;<br />

3. z. wulaia. `kriminologia~. zogadi nawili. Tb. 2003;<br />

4. `kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi~. g. Rlontis<br />

redaqciiT. Tb. 2008;<br />

5. e. kodua. `sociologia~. I I nakveTi. Tb. 1998;<br />

6. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi;<br />

7. Ýíöèêëîïåäè÷åñêèé cëîâàðü. ÑÏÒ. 1898. Ò. XXV;<br />

8. Ñîöèàëüíûå îòêëîíåíèÿ. Ïîä ðåä. Â.Í. Êóäðÿâöåâà è Ñ.Â. Áîðîäèíà. Ì.<br />

Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà. 1989;<br />

9. Êðèìèíîëîãèÿ. Ó÷åáíèê äëÿ þðèäè÷åñêèõ èíñòèòóòîâ è ôàêóëüòåòîâ. Ì. 1992;<br />

10. Ëóíååâ Â.Â. Ïðåñòóïíîñòü ÕÕ âåêà. Ì.2005;<br />

11. Áóðëàêîâ Â.Í., Ãèëèíñêèé ß.È., Øåñòàêîâ Ä.À. Ïðåïîäàâàíèå êðèìèíîëîãèè<br />

â ñîâðåìåííûõ óñëîâèÿõ. Âåñòí. ÑÏÁÃÓ. 1996. Ñåð. 6, âûï. 3;<br />

12. Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997;<br />

13. Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994;<br />

14. Ä.Æ. Ìàññèîíèñ. Ñîöèîëîãèÿ. ÑÏÒ. 1999;<br />

15. Duden. Standartworterbuch. 2003;<br />

16. Schwartz M. Contemporary Criminology. Wadsworth Publishing Co. 1996;<br />

17. Schur E. Crimes Without Victims. Englewood Cliffs;<br />

18. Hulsman L. Critical Criminology and the Concept of Crime. 1997;<br />

19. The Problem of Crime. P. 13-14; Tierney J. Criminology: Theory and Context. P. 14-15; Hulsman<br />

L. Critical Criminology and The Concept of Crime; Barkan S. Criminology. A Sociological Understanding.<br />

New Jersey. 1997;<br />

20. Hess H., Scheerer S. Was ist Kriminalitat? Kriminologische Journal. 1997.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

ix. Ýíöèêëîïåäè÷åñêèé ñëîâàðü. ÑÏÒ. 1898. Ò. XXV. Ñ. 90.<br />

2<br />

ix. Duden. Standartworterbuch. 2003. S. 970-978.<br />

3<br />

ix.: e.kodua, `sociologia~, I I nakveTi, Tb., 1998, gv. 228.<br />

4<br />

ix.: e.kodua, ‘sociologia~, I I nakveTi, Tb., 1998, gv. 228-229.<br />

5<br />

ix.: `kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi~, g.<br />

Rlontis redaqciiT, Tb., 2008, gv. 41-42.<br />

6<br />

ix.: Schwartz M. Contemporary Criminology. Wadsworth Publishing Co. 1996. P. 31-63.<br />

7<br />

ix.: kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi, g. Rlontis<br />

redaqciiT, Tb., 2008, gv. 46.<br />

8<br />

ix.: iqve.<br />

9<br />

ix.: dasaxelebuli naSromi, gv. 46-47.<br />

10<br />

ix.: z. wulaia, `kriminologia~, zogadi nawili. Tb. 2003. gv. 45.<br />

11<br />

ix.: g. naWyebia, `sisxlis samarTlis mecnierebis sagani~, Tb., 1998w, gv. 28.<br />

12<br />

ix.: kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi., g.<br />

Rlontis redaqciiT, Tb., 2008, gv. 46-47.<br />

13<br />

ix.: Schur E. Crimes Without Victims. Englewood Cliffs. 1965.<br />

14<br />

ix. Ñîöèàëüíûå îòêëîíåíèÿ. Ïîä ðåä. Â.Í. Êóäðÿâöåâà è Ñ.Â. Áîðîäèíà.<br />

Ì. Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà. 1989. Ñ. 106.<br />

15<br />

ix. Êðèìèíîëîãèÿ. Ó÷åáíèê äëÿ þðèäè÷åñêèõ èíñòèòóòîâ è ôàêóëòåòîâ.<br />

Ì. 1992. Ñ. 32-35.<br />

16<br />

ix. kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi. g. Rlontis<br />

redaqciiT. Tb. 2008. gv. 48.<br />

17<br />

ix.: kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi, g. Rlontis<br />

redaqciiT, Tb., 2008, gv. 49.<br />

51


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

18<br />

ix.: Hulsman L. Critical Criminology and the Concept of Crime. 1997. P. 71.<br />

19<br />

Sead. Hess H., Scheerer S. Was ist Kriminalitat? Kriminologische Journal. 1997. Heft 2.<br />

20<br />

ix.: The Problem of Crime. P. 13-14; Tierney J. Criminology: Theory and Context. P. 14-<br />

15; Hulsman L. Critical Criminology and The Concept of Crime; Barkan S. Criminology. A<br />

Sociological Understanding. New Jersey. 1997. P. 15.<br />

21<br />

ix.: g. naWyebia, sisxlissamarTlebrivi urTierToba da danaSaulis cneba,<br />

Tb., 2002, gv. 3.<br />

22<br />

ix.: saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, muxli 1.<br />

23<br />

ix.: Hulsman L. Critical Criminology and the Concept of Crime. 1997. P. 71.<br />

24<br />

Sead: Hess H., Scheerer S. Was ist Kriminalitat? Kriminologische Journal. 1997. Heft 2.<br />

25<br />

ix.: Ëóíååâ Â.Â. Ïðåñòóïíîñòü ÕÕ âåêà. . Ì.2005. Ñ. 455.<br />

26<br />

ix.: dasaxelebuli naSromi, gv. 458-459.<br />

27<br />

ix.: Áóðëàêîâ Â.Í., Ãèëèíñêèé ß.È., Øåñòàêîâ Ä.À. Ïðåïîäàâàíèå<br />

êðèìèíîëîãèè â ñîâðåìåííûõ óñëîâèÿõ. Âåñòí. ÑÏÁÃÓ. 1996. Ñåð. 6, âûï. 3.<br />

Ñ. 122.<br />

28<br />

ix.: Ëóíååâ Â.Â. Ïðåñòóïíîñòü ÕÕ âåêà. . Ì.2005. Ñ. 464.<br />

29<br />

ix.: Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. C. 199-200.<br />

30<br />

ix.: Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994. C 35-38.<br />

31<br />

ix.: Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. Ñ 8.<br />

32<br />

ix.: Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994. C 41.<br />

33<br />

ix.: Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. Ñ. 202.<br />

34<br />

ix.: Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994. C 36-37; aseve, Ñ.Ì. Èíøàêîâ.<br />

Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. Ñ. 202.<br />

35<br />

ix.: Ä.Æ. Ìàññèîíèñ. Ñîöèîëîãèÿ. ÑÏÒ. 1999. C. 126-127.<br />

52


Modern Approaches<br />

to Define Criminality<br />

MIKHEIL GABUNIA<br />

PhD Student at Law Department Humanitarian and Social Faculty<br />

of Georgian technical University<br />

In view of the requirements of the Constitution of Georgia, for establishing<br />

a democratic system, political and economic freedom, and for raising<br />

the level of the legal culture and morale of the population, and for reinforcing<br />

the moral norms that have developed in Georgia over the centuries, the<br />

development of the field of criminology is of utmost importance. The most<br />

essential concept in this field is criminology, the correct definition and exploration<br />

of which is a key objective for the scientists. The goal of the<br />

science of criminology, which is to provide social control on criminality,<br />

clearly depends on the correct definition of criminology as a concept. Besides,<br />

as the phenomenon of criminality has not been established yet, considering<br />

the criminality as a separate legal science is questioned. As it is<br />

mentioned in the article, in a number of western countries the criminology<br />

is considered not a legal but a social science which is linked to the new<br />

understanding of this complex phenomenon of criminality.<br />

At this stage, based on the researches we have carried out, as it was mentioned<br />

above, we can infer that criminality is a phenomenon which is characterized<br />

by the unity of two most significant criteria of definability and<br />

un-definability. Specifically, it consists of a set of actions known as a crime<br />

and which are envisaged by the Criminal Code and of such immoral acts<br />

which pose increased threats for the community (such as, drugs abuse,<br />

prostitution, alcoholism, and suicides). The latter represents a key, fundamental<br />

criterion. In this case we can accept the assumption that criminology<br />

is a science of crimes and especially of dangerous immoral acts and<br />

their cognizance, and not that of any other social phenomenon, make its<br />

meaning; as for the un-definability, it starts where the scope of normalized<br />

concepts finish and the science of criminality aspires to more deeply<br />

perceive the regularities of criminality and determine the peculiarities of<br />

exercising social control on it and thus the science has to employ concepts,<br />

categories, empirical data available in the related sciences such as<br />

jurisprudence, sociology, philosophy, psychology, and deviantology; we<br />

consider that there is no and cannot be clear boundaries among them.<br />

53


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Tanamonawileobis<br />

bunebis aqcesoruli<br />

gagebisaTvis<br />

giorgi barabaZe<br />

samarTlis doqtori<br />

sisxlis samarTlis TeoriaSi, TanamonawileobiT Cadenili<br />

danaSaulis problematika erT-erTi urTulesia.<br />

gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom am instituts cxadia,<br />

sakmaod xangrZlivi kvlevis istoria aqvs. Tumca,<br />

miuxedavad amisa, igi dRemde rCeba mravali mecnierisa<br />

da praqtikosi muSakis kvlevisa da gansjis sagani.<br />

TanamonawileobiT Cadenili danaSaulis dros, TanamonawileTa<br />

pasuxismgeblobas garkveuli Taviseburebebi<br />

axasiaTebs. misi specifikaa, rom am formiT gamovlenili<br />

danaSaulis dros faqtobrivad Cadenilia erTi danaSauli.<br />

Tumca, am danaSaulisaTvis pasuxs agebs ori an<br />

meti piri. swored, msgavsi gamorCeuli specifika gansazRvravs<br />

TanamonawileobiT Cadenili danaSaulis dros<br />

am danaSaulSi monawile pirTa pasuxismgeblobis garkveul<br />

Taviseburebas. es Taviseburebebi polemikuria,<br />

rogorc Teoriuli, ise misi praqtikuli gadawyvetis<br />

kuTxiT. kerZod, masSi mWidrodaa gadajaWvuli iseTi zogadi<br />

sakiTxebi, rogoricaa: sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis<br />

safuZveli, brali, mizezobrivi kavSiri, danaSaulebrivi<br />

Sedegi, damnaSavis qmedebis socialurpolitikuri<br />

da iuridiuli Sefaseba da sxv.<br />

amdenad, mizanSewonilia TviT am institutis Seswavla<br />

Tanamonawileobis bunebis garkveviT daiwyos. Tanamonawileobis<br />

problematikaSi am sakiTxis gamokvleva, ker-<br />

Zod, sisxlis samarTlis TeoriaSi asaxuli calkeuli<br />

54


poziciebis moZieba, Sefaseba da gonebamaxviluri ganWvreta, yvela sxva TandarTul<br />

problemaTa Rrmad Cawvdomisa da wamoyenebuli debulebis saTanadod axsnis aucilebeli<br />

gzamkvlevia. sagulisxmoa, rom sisxlissamarTlebriv literaturaSi am sakiTxze<br />

ori urTierTsawinaaRmdego Teoria Camoyalibda. erTi maTgani Tanamonawileobis aqcesorul<br />

bunebas aRiarebs. aqcesorulobis principis Tanaxmad, Tanamonawileobis centralur<br />

figuras amsrulebeli warmoadgens, romlis qmedebasac damoukidebeli iuridiuli<br />

mniSvneloba aqvs. sxva TanamonawileTa qmedebebi ki, moklebulni arian amgvar<br />

Tvisebas da isini damokidebul, damatebiT xasiaTs atareben.<br />

sityva „aqcesoruli~ laTinuri warmoSobisaa da niSnavs damatebiTs, damokidebuls,<br />

mierTebiTs. Tu xsenebul termins Tanamonawileobas SevuTavsebT, maSin Tanamonawileoba<br />

unda gavigoT, rogorc TanamonawileTa pasuxismgeblobis erTgvari damokidebuleba<br />

amsruleblis mier Cadenil qmedebaze. aqedan gamomdinare, Tanamonawileobis<br />

aqcesoruli Teoriis arsi mdgomareobs imis aRiarebaSi, rom TanamonawileTa sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgebloba damokidebulia amsruleblis pasuxismgeblobaze, rom<br />

maT qmedebas ara aqvs damoukidebeli iuridiuli mniSvneloba da mis kvalifikacias<br />

amsruleblis qmedebis kvalifikacia gansazRvravs.<br />

Tanamonawileobis bunebis aqcesorul gagebas upirispirdeba meore mimarTuleba,<br />

romelic Tanamonawileobis damoukidebeli pasuxismgeblobis Teoriis saxelwodebiT<br />

aris cnobili. aRniSnuli TvalsazrisiT, Tanamonawilis qmedebis kvalifikacia ar aris<br />

amsruleblis qmedebis kvalifikaciaze damokidebuli da erTiani danaSaulebrivi qmedebis<br />

TiToeuli monawile ar kargavs Tavis damoukideblobas pasuxismgeblobis mxriv.<br />

am Teoriis warmomadgenlebi ar gamoyofen im figuras, romelic gansazRvravda pasuxismgeblobis<br />

arsebobas an uaryofas TanamonawileobiT Cadenili danaSaulisaTvis.<br />

isini aRniSnaven, rom danaSaulebrivi saqmianobis erTianoba ar SeiZleba gaxdes safuZveli<br />

TanamonawileTa danaSaulis Semadgenlobis gaigivebisaTvis. TanamonawileTa mxaresaa<br />

danaSaulis damoukidebeli Semadgenloba, romlis Sinaarsi ara sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis kerZo nawilis romelime muxlis dispoziciidan, aramed zogadi nawilis<br />

Sesabamisi normidan gamomdinareobs da aregulirebs Tanamonawileobas. maSasadame,<br />

damoukidebeli pasuxismgeblobis principis dedaazri imis aRiarebaa, rom TiToeuli<br />

Tanamonawilis pasuxismgeblobis safuZveli Zevs ara amsruleblis qmedebaSi, aramed<br />

maT saerTo qmedebebSi, kerZod, danaSaulis organizaciaSi, waqezebasa da daxmarebaSi.<br />

Sesabamisad, TanamonawileobiT Cadenil danaSaulSi, TanamonawileTa pasuxismgeblobis<br />

sakiTxis gadawyveta didad aris damokidebuli saerTod vcnobT Tu ara, an ra moculobiT<br />

vaRiarebT aqcesorulobis princips.<br />

rogorc cnobilia, sisxlissamarTlebriv TeoriaSi aqcesorulobis sxvadasxva formebi<br />

gvxvdeba. kerZod: a) TanamonawileTa pasuxismgeblobis hiperaqcesoruli b) ukiduresi<br />

g) limitirebuli d) minimaluri aqcesoruloba.<br />

a) TanamonawileTa pasuxismgeblobis hiperaqcesoruli forma gulisxmobda, TanamonawileTa<br />

pasuxismgeblobisa da maTi dasjadobis odenobis mTlian da aucilebel damokidebulebas<br />

amsruleblis pasuxismgeblobasa da misi dasjadobis odenobaze. pasuxismgeblobis<br />

msgavsi e.w. hiperaqcesoruli forma gavrcelebuli iyo SedarebiT adrindeli<br />

55


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

periodis sisxlis samarTlis literaturaSi da ZiriTadad, mxolod solidaruli pasuxismgeblobis<br />

mimdevrebi aRiarebdnen. am formis momxreni amtkicebdnen, rom TanamonawileTa<br />

pasuxismgebloba ara marto im mxriv aris damokidebuli amsruleblis qmedebaze,<br />

rom am SemTxvevaSi, arc Tanamonawileobas SeiZleba hqondes adgili, aramed im<br />

mxrivac, rom amsruleblis piradi Tvisebebi, romlebic amZimeben an amsubuqeben mis<br />

pasuxismgeblobas, zegavlenas axdenen agreTve TanamonawileTa pasuxismgeblobaze,<br />

amZimeben an amsubuqeben mas.<br />

b) ukiduresi aqcesoruloba imaSi gamoixateba, rom TanamonawileTa pasuxismgeblobas<br />

mxolod maSin aqvs adgili, rodesac qmedeba SeiZleba bralad Seeracxos mTavar<br />

damnaSaves, e.i. rodesac man marTlsawinaaRmdegod da braleulad Seasrula danaSaulebrivi<br />

qmedeba.<br />

g) limitirebuli aqcesorulobis dros, TanamonawileTa pasuxismgeblobisaTvis aucilebelia<br />

mxolod is, rom damnaSave moqmedebdes marTlsawinaaRmdegod. anu, aqcesorulobis<br />

es forma gulisxmobs, rom Tanamonawileoba SesaZlebelia im SemTxvevaSic,<br />

rodesac erTi piri moqmedebda ganzrax, xolo meore gaufrTxileblobiT an yovelgvari<br />

bralis gareSe. msgavs SemTxvevebSi, sisxlis samarTlis mixedviT Tanamonawileobas<br />

SeuZlebelia adgili hqondes, vinaidan, is vinc ganzrax aqezebs sxva pirs, romelic ar<br />

iTvaliswinebs Tavisi qmedebis socialurad saSiS Sedegs, pasuxs agebs ara rogorc<br />

wamqezebeli, aramed rogorc SualobiTi amsrulebeli.<br />

d) minimaluri aqcesoruli formisaTvis sakmarisia, rom amsrulebelma Seasrulos<br />

<strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli Semadgenloba, magram saWiro ar aris misi arc marTlsawinaaRmdegod<br />

da arc braleulad Sesruleba. msgavsad limitirebuli aqcesorobisa,<br />

saubari Tanamonawileobaze aqac dauSvebelia, ramdenadac amsrulebeli ara Tu braleulad,<br />

aramed marTlsawinaaRmdegodac ar moqmedebs, TviT danaSauls ara aqvs adgili,<br />

araTu danaSaulSi Tanamonawileobas.<br />

sagulisxmoa, rom sabWour sisxlissamarTlebriv literaturaSi gasuli saukunis<br />

80-ian wlebamde, Tanamonawileobis bunebis sakiTxSi gabatonebuli iyo TanamonawileTa<br />

damoukidebeli pasuxismgeblobis Teoria. rac ZiriTadad, im argumentebze iyo dafuZnebuli,<br />

rom am Teoriis debulebebi ewinaaRmdegebian pasuxismgeblobis individualizaciisa<br />

da mxolod sakuTari qmedebisaTvis, piradi bralisaTvis pasuxismgeblobis principebs.<br />

amitom, TanamonawileTa pasuxismgeblobis damoukidebeli xasiaTis aRiareba<br />

niSnavda, TanamonawileTa pasuxismgeblobis uaryofas yovelgvari damokidebulebisa<br />

amsruleblis qmedebisagan da misi pasuxismgeblobisagan. Tumca, xazgasasmelia, rom<br />

aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdegeTa umravlesoba, erTi mxriv, uaryofs aqcesorulobis<br />

princips, xolo meore mxriv, iziareben am Teoriis mTel rig debulebebs. kerZod,<br />

isini aRniSnaven rom am principze uaris Tqma ar niSnavs, rom amsruleblis qmedebas ar<br />

eZleva gansazRvruli mniSvneloba sxva TanamonawileTa pasuxismgeblobis wesisa da<br />

farglebis dadgenisaTvis. magaliTad, m. Sneideri erTi mxriv, kategoriulad uaryofs<br />

TanamonawileTa pasuxismgeblobis aqcesorul Teorias, xolo meore mxriv, miuTiTebs,<br />

rom es ar niSnavs, rom amsruleblis moqmedebas ar eZleva mniSvneloba sxva TanamonawileTa<br />

pasuxismgeblobis wesisa da farglebis gansazRvrisaTvis.<br />

56


msgavsi winaaRmdegoba SeimCneva i. griSaevisa da a. krigeris msjelobaSic. isini marTalia,<br />

cdiloben kritikulad Seafason Tanamonawileobis aqcesoruli buneba, magram<br />

meore mxriv, aRniSnaven: „uarvyofT ra TanamonawileTa pasuxismgeblobis ucilobel<br />

damokidebulebas amsruleblis pasuxismgeblobisagan, Cven amasTanave ar unda daviviwyoT,<br />

rom amsrulebeli swored is piria, romelic saerTo wesiT realizacias ukeTebs<br />

yvela TanamonawileTa danaSaulebriv ganzraxvas. amitom, Tu man SesZlo danaSaulis<br />

Cadena da eqscess adgili ar hqonia, danarCenma Tanamonawileebma, bunebrivia, pasuxi<br />

unda agon gansakuTrebuli nawilis im muxliT, romelic iTvaliswinebs amsruleblis<br />

mier Cadenil danaSauls~.<br />

aseve dasZens v. proxorovic, romelic wers, rom Tanamonawileoba Tavisi iuridiuli<br />

mniSvnelobiT damoukidebelia da ara aqcesoruli. Tumca, imavdroulad aRniSnavs, rom<br />

erTi mxriv, wamqezeblebs da damxmareTa, xolo meore mxriv, amsruleblebis qmedebas<br />

Soris arsebobs garkveuli kavSiri, romelic ganapirobebs pirvelTa pasuxismgeblobis<br />

moculobis damokidebulebas amsruleblis qmedebis xasiaTisagan. sagulisxmoa, rom<br />

msgavs Seusabamobas adgili aqvs sxva mecnierTa SromebSic.<br />

motanili citatebidan naTlad Cans, TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis<br />

momxreTa araTanmimdevroba, rom TanamonawileTa pasuxismgebloba ar SeiZleba<br />

dasabuTdes, Tu ar iqna aRiarebuli misi erTgvari damokidebuleba amsruleblis pasuxismgeblobaze.<br />

Tu TanamonawileTa pasuxismgeblobis wesisa da farglebis gansazRvra<br />

amsruleblis qmedebis mixedviT xdeba da maTi pasuxismgebloba amsruleblis qmedebis<br />

xasiaTzea damokidebuli, es arc meti, arc naklebi TanamonawileTa aqcesoruli bunebis<br />

aRiarebaze miuTiTebs. garda amisa, TanamonawileTa pasuxismgeblobisa da sasjelis<br />

individualizaciis sakiTxis ganxilvisas damoukidebeli pasuxismgeblobis momxre kriminalistTa<br />

umravlesoba iseT daskvnebs akeTebs, rasac TviT aqcesorobis momxreebic<br />

ki, ar moiTxoven.<br />

samarTlianad miuTiTebs aqcesoruli Teoriis momxre, prof. o. gamyreliZe im avtorTa<br />

msjelobis araTanmimdevrobaze, romelTac dasaSvebad miaCniaT, rom iseTi wminda<br />

personaluri momenti, rogoricaa magaliTad, gameoreba, romelic mxolod amsrulebels<br />

axasiaTebs, Seeracxos agreTve im Tanamonawilesac, Tu mas es momenti gaTvaliswinebuli<br />

hqonda. aseTi daskvna SeuZlia gaakeTos mxolod man, aRniSnavs avtori, vinc<br />

ukiduresi aqcesorobis principis momxrea. miT umetes, gasakviria, rom am azrs iziarebs<br />

TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis momxreTa didi umravlesoba.<br />

Tanamonawileobis aqcesoruli bunebis miuReblobis ZiriTadi mizezi calkeul<br />

avtorTa mier am Teoriis SecdomiT gagebidan gamomdinareobs, rac gamoixateba maT<br />

SexedulebebSi, TanamonawileTa dasjadobis proporciul damokidebulebaSi amsruleblis<br />

bralis xarisxze. yvela is avtori, romelic uaryofs aqcesorobis princips, es<br />

principi gagebuli aqvT meqanikurad, saxeldobr, rogorc TanamonawileTa pasuxismgeblobis<br />

sruli damokidebuleba amsruleblis pasuxismgeblobaze. sworad afasebs maT<br />

pozicias prof. T. wereTeli, romelic Tvlis, rom am kriminalistebis kritika<br />

arsebiTad mimarTulia Tanamonawileobis e.w. „hiperaqcesoruli Teoriis winaaRmdeg~,<br />

romelic rogorc SevniSneT, TanamonawileTa pasuxismgeblobis moculobas gansazRv-<br />

57


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

ravs amsruleblis pasuxismgeblobaze sruli damokidebulebiT, maT Soris, personaluri<br />

niSnebis CaTvliT (araerTgzisoba, recidivi da sxv.). sinamdvileSi, Tanamonawileobis<br />

aqcesoruli bunebis aRiareba sulac ar niSnavs, rom TanamonawileTa pasuxismgebloba<br />

da maTi dasjadobis odenoba mTlianad da aucileblad aris damokidebuli<br />

amsruleblis pasuxismgeblobaze da misi dasjadobis odenobaze. misi arsi, im aucilebeli<br />

obieqturi debulebis SecnobaSi aisaxeba, rom amsruleblis gareSe ar aris Tanamonawileoba,<br />

rom TanamonawileTa pasuxismgeblobis gansakuTrebuli pirobebi da formebi<br />

SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu amsrulebelma Seasrula TanamonawileTa mier<br />

mofiqrebuli danaSaulis Semadgenloba, an ukidures SemTxvevaSi, daiwyo misi Sesruleba.<br />

samarTlianad aRniSnavs prof. m. kovaliovi: „TanamonawileTa saerTo pasuxismgeblobis<br />

safuZvels danaSaulSi monawile yvela piris qmedebaTa erTianoba warmoadgens.<br />

am erTianobis berketi amsrulebelia da Tu igi ar aris, Tanamonawileobac ingreva,<br />

rogorc xuxula~.<br />

aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdegeni am Teoriis damcvelebs xSirad sayveduroben,<br />

TiTqos aqcesorobis principis dacviT yvela Tanamonawile pasuxs agebs im danaSaulisaTvis,<br />

romelic amsrulebelma Caidina, anu sxvisi bralis gamo. amitom, maTi azriT,<br />

aqcesorobis aRiareba sisxlis samarTlis im fundamenturi principis ugulebelyofas<br />

niSnavs, romlis Tanaxmad, individma pasuxi unda agos mxolod sakuTari qmedebisa da<br />

sakuTari bralisaTvis, rom es Teoria ewinaaRmdegeba personaluri pasuxismgeblobis<br />

princips da xels uwyobs obieqtur Seracxvas.<br />

im debulebis aRiareba, rom Tanamonawilis qmedebis iuridiuli Sefaseba da misi<br />

pasuxismgeblobis farglebi damokidebulia amsruleblis qmedebis kvalifikaciaze da<br />

rom yvela TanamonawileTa ganzraxvis ganxorcieleba amsruleblis qmedebaSi xdeba,<br />

ar niSnavs sxvisi qmedebisaTvis da sxvisi bralisaTvis piris pasuxismgeblobas. TanamonawileTa<br />

qmedeba mizezobriv kavSirSia danaSaulebriv SedegTan. cxadia, uSualo mizezobriv<br />

kavSirSi danaSaulebriv SedegTan mxolod amsruleblis qmedebaa, magram es ar<br />

gamoricxavs im danarCen TanamonawileTa mizezobriv kavSirsac, romlebic amsruleblis<br />

qmedebis meSveobiT ebmebian mizezobriobis jaWvSi. TiToeuli Tanamonawile, misi qmedebis<br />

Sedegad, mWidrod aris dakavSirebuli amsrulebelTan. am kavSiris realizeba ki,<br />

xdeba imiT, rom danaSaulis obieqturi mxaris Semadgenloba, romelic Cafiqrebuli<br />

hqondaT Tanamonawileebs, sruldeba im piris mier, romel danaSaulebriv ganzraxvas-<br />

Tanac maT miiyvanes an maT Seuwyves xeli. amitom, maTi qmedebac mimarTulia saerTo<br />

danaSaulebrivi Sedegisaken. magram, am saerTo danaSaulebrivi Sedegis miRwevis gzaze<br />

TiToeul maTgans mxolod misTvis niSandoblivi roli akisria, romlis meSveobiTac<br />

CarTulia erTiani umarTlobis ganxorcielebaSi. amitom, erTpirovnuli damnaSavis<br />

msgavsad, Tanamonawilec pasuxs agebs mxolod im danaSaulebrivi SedegisaTvis, romelic<br />

misma qmedebam gamoiwvia da romelic misi ganzraxviT iyo moculi.<br />

savsebiT samarTlianad SeniSnavs prof. T. wereTeli, rom „damdgari danaSaulebrivi<br />

Sedegi maTi erToblivi saqmianobis produqtia. cxadia, TanamonawileTa obieqturi<br />

roli am Sedegis warmoSobaSi sxvadasxvagvaria, rogorc mizezobriobis xasiaTis, ise<br />

misi aqtiurobis mixedviT... magram, es sxvadasxvaoba ar gamoricxavs, rom TiToeuli<br />

58


Tanamonawile obieqturad da subieqturad dakavSirebulia imave danaSaulTan, romelsac<br />

amsrulebeli ganaxorcielebs da masTan erTad, erT organul mTlianobas warmoadgens.<br />

m. kovaliovi aseve dasZens, rom „yvela Tanamonawile namdvilad pasuxs agebs im<br />

danaSaulebrivi SedegisaTvis, romelic uSualod amsruleblis mieraa miyenebuli, magram<br />

isini amsruleblis meSveobiT TviTonac monawileoben mis ganxorcielebaSi, ganzraxuli<br />

hqondaT danaSaulebrivi gziT mieRwiaT am SedegisaTvis. amsruleblis qmedebebSi<br />

maTi fizikuri da sulieri energiis nawilicaa Caqsovili, amitomac danaSauli<br />

maTi erToblivi mecadineobis nayofia, romelmac saboloo angariSiT Tavi moiyara<br />

amsruleblis qmedebaSi... yvela Tanamonawile _ agrZelebs msjelobas avtori, _ aris<br />

monawile saerTo bralisa, magram isini pasuxs ageben ara sxvisi, aramed erToblivi qmedebisaTvis<br />

da Tavisi, sakuTari bralis farglebSi.<br />

aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdegeTa mxridan sakiTxisadmi msgavsi mcdari midgoma<br />

da poziciaTa gaurkvevloba SeiZleba avxsnaT, rom aqcenti gadatanilia imaze, TiTqos<br />

Tanamonawileni saerTod ar asruleben danaSaulis Semadgenlobas. amaTan, mxedvelobidan<br />

rCebaT is obieqturi realoba, rom isini uSualod ar asruleben danaSaulis<br />

Semadgenlobas, aramed amsruleblis meSveobiT arian CarTulni erTiani umarTlobis<br />

ganxorcielebaSi. aqedan gamomdinare, aqcesoruli buneba gulisxmobs, rom TanamonawileTa<br />

qmedebebi damokidebulia amsruleblis mier danaSaulis Sesrulebaze da ar<br />

gulisxmobs amsruleblis qmedebis obieqtur, meqanikur Seracxvas Tanamonawileebisadmi.<br />

amitom, aqcesorobis principi winaaRmdegobaSi ar modis individualuri pasuxismgeblobis<br />

principTan.<br />

TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis Tanmimdevari warmomadgenlebi<br />

aqcesoruli Teoriis im ZiriTadi debulebis winaaRmdegni arian, rom amsruleblis gareSe<br />

ar aris Tanamonawileoba. amasTan, am debulebis aRiareba niSnavs TanamonawileTa<br />

pasuxismgeblobis srul damokidebulebas amsruleblis pasuxismgeblobaze. TiTqos<br />

Tanamonawilis sasjelis zomis gansazRvra xdebodes amsruleblis sasjelis mixedviT.<br />

aqedan daskvna: dauSvebelia TanamonawileTa gaTavisufleba sisxlis samarTlis<br />

pasuxismgeblobisagan, roca amgvar pasuxismgeblobaSi ar aris micemuli amsrulebeli<br />

da Tanamonawilis aqcesoruli Teoria angariSs ar uwevs amsruleblis eqscesis<br />

SesaZleblobas da qmnis obieqturi Seracxvis SesaZleblobas.<br />

mcdari mosazrebaa, rom amsruleblis gaTavisufleba sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan<br />

an sasjelisagan, TiTqosda avtomaturad iwvevs TanamonawileTa gaTavisuflebas<br />

amgvari RonisZiebisagan. Tanamonawilis sasjelis zoma araTu damokidebuli<br />

ar aris amsruleblis sasjelis zomaze, piriqiT, Tanamonawilis dasjadobisaTvis<br />

mniSvneloba ara aqvs amsruleblis dasjadobis faqts. anu, aqcesorobis principi sruliadac<br />

ar gulisxmobs Tanamonawilis sasjelis gansazRvras amsruleblis sasjelis<br />

mixedviT.<br />

am Teoriis principebia, rom TanamonawileTa pasuxismgebloba unda dadges mxolod<br />

im SemTxvevaSi, Tu damtkicda, rom amsrulebelma Caidina an daiwyo danaSaulebrivi<br />

qmedebis Cadena. gamomdinare aqedan, saqme is rodia, rom Tanamonawile micemuli iqneba<br />

pasuxisgebaSi mxolod maSin, roca amsruleblis pasuxismgeblobis sakiTxi dadgeba,<br />

59


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

aramed maSin, Tu dadgindeba amsruleblis mier danaSaulebrivi qmedebis dawyebis an<br />

Cadenis faqti. mxolod am SemTxvevaSi SeiZleba mivceT sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi<br />

sxva Tanamonawileni danaSaulSi Tanamonawilis principiT. magram, cxadia, sruliad<br />

dasaSvebia SemTxvevebi, roca Tanamonawileebs SeiZleba daekisroT pasuxismgebloba,<br />

xolo amsrulebeli misgan gaTavisufldes. saubaria iseT pirad garemoebebze, romlebic<br />

mxolod amsruleblis pirovnebas Seexeba da ar vrceldeba sxva Tanamonawileze. amitom,<br />

TanamonawileTa pasuxismgeblobis gaTavisuflebas ver daedeba safuZvlad is garemoeba,<br />

rom danaSaulis amsrulebeli ver dadginda, an dadgenilia, magram ver Seipyres,<br />

gardaicvala, epatia sasjeli da sxv.<br />

rac Seexeba Tvalsazriss, rom Tanamonawileobis aqcesoruli Teoria angariSs ar uwevs<br />

amsruleblis eqcesis SesaZleblobas da amiT qmnis obieqturi Seracxvis SesaZleblobas,<br />

SevniSnavT, rom TanamonawileTa pasuxismgeblobis aqcesoruli xasiaTis arc erTi<br />

mimdevari (maT Soris, hiperaqcesoruli Teoriisac ki) ar moiTxovda TanamonawileTa<br />

pasuxismgeblobis aseT upirobo damokidebulebas amsruleblis qmedebisadmi. Tanamonawile<br />

amsruleblis eqcesisaTvis pasuxs ar agebs, vinaidan mis mxares ar aris pasuxismgeblobis<br />

subieqturi wanamZRvari. aRniSnuli sakiTxi, upirveles yovlisa, bralis<br />

sakiTxia da amitomac, bralis sisxlissamarTlebriv debulebaTa gamoyenebiT unda<br />

gadawydes. „Tu braleuli pasuxismgeblobis principi moqmedebs sazogadod, SeniSnavs<br />

prof. o. gamyreliZe, is Tanabrad Seexeba, rogorc amsrulebels, ise Tanamonawiles da<br />

am principis mixedviT, unda gadawyvitos amsruleblis eqscesis sakiTxi Tanamonawileobis<br />

dros, rogorc aqcesoruli Teoriis momxrem, ise misma mowinaaRmdegem.~<br />

vidre davasrulebdeT aqcesoruli bunebis sakiTxze msjelobas, aqve unda SevexoT<br />

erT mniSvnelovan sakiTxsac. kerZod, amsruleblisa da Tanamonawilis sxvadasxva<br />

muxlebiT kvalifikaciis SemTxvevebi ewinaaRmdegeba Tu ara Tanamonawileobis aqcesorul<br />

bunebas da qmnis Tu ara sapirispiro Tvalsazrisis mtkicebis safuZvels. aqcesoruli<br />

bunebis zogierT mowinaaRmdeges mohyavs mosazreba, rom sasamarTlo praqtikaSi<br />

aris SemTxvevebi, rodesac TanamonawileTa qmedebebis kvalifikacia sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis sxvadasxva muxlis mixedviT xdeba da amiT TiTqosda mtkicdeba Tanamonawileobis<br />

damoukidebeli, araaqcesoruli buneba. „Tu aqcesoruloba niSnavs,<br />

wers u. kobiaSvili, rom Tanamonawile pasuxs agebs danaSaulis im SemadgenlobisaTvis,<br />

romliTac pasuxismgebelia amsrulebeli da imave sanqciis farglebSi, romliTac <strong>kanoni</strong><br />

amsruleblis qmedebas emuqreba, maSin aqedan gardauvlad gamomdinareobs, daskvna maTi<br />

qmedebebis erTiani kvalifikaciis aucileblobis Sesaxeb... amasTan dakavSirebiT, ganagrZobs<br />

msjelobas avtori, Tanamonawileobis aqcesoruli bunebis sawinaaRmdegod miuTiTebs<br />

faqtic, rom erTi mxriv amsruleblis, xolo meore mxriv, TanamonawileTa qmedebis<br />

kvalifikacia yovelTvis da aucileblad rodi xdeba sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

erTi da igive muxliT. sasamarTlo praqtikaSi arcTu iSviaTad gxvdeba SemTxvevebi<br />

amsruleblisa da TanamonawileTa qmedebebis sxvadasxva muxlebiT dakvalificirebisa~.<br />

msgavsi argumenti, damajereblobas ver matebs aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdege<br />

kriminalistTa mosazrebebs. cxadia, aqcesoruli Teoriis mixedviT Tanamonawilis<br />

60


qmedebas ara aqvs damoukidebeli iuridiuli mniSvneloba da misi qmedebis kvalifikacias<br />

amsruleblis qmedeba gansazRvravs. Tumca, amavdroulad, am Teoriis momxreni<br />

uSveben gamonakliss saerTo wesidan da miuTiTeben, rom zogjer xdeba sxvadasxva<br />

muxlebiT kvalifikaciis SemTxvevac, magram es garemoeba sulac ar gamoricxavs TanamonawileTa<br />

pasuxismgeblobis aqcesorul xasiaTs.<br />

xazgasasmelia, rom danaSaulSi TanamonawileobisaTvis gadamwyvetia yvela Tanamonawilis<br />

mier erTi da igive tipis umarTlobis ganxorcieleba. rogorc cnobilia, Semadgenlobebi<br />

Tavisi Sinaarsis mixedviT or jgufad iyofa: a) sxvadasxva umarTlobis<br />

Semadgenlobebi; b) tipuri umarTlobebis Semadgenlobebi. Tanamonawileoba gamoiricxeba<br />

im SemTxvevaSi, Tu TiToeuli monawilis qmedeba sxvadasxva muxlebiT dakvalificirdeba<br />

da es muxlebi sxvadasxva umarTlobis Semadgenlobebs iTvaliswineben.<br />

magram Tanamonawileobis bunebas ar cvlis da aqcesorobas ar ewinaaRmdegeba sxvadasxva<br />

muxlebiT kvalifikacia tipuri umarTlobis SemadgenlobebSi. Tanamonawileobis dros<br />

sxvadasxva muxliT kvalifikacia Tu erTi umarTlobis tipze agebuli Semadgenlobis<br />

farglebs ar scdeba, maSin ar aris safuZveli TanamonawileTa aqcesoruli bunebis uaryofisaTvis.<br />

magram, Tu es piroba darRveulia, aq saubari Tanamonawileobaze dauSvebelia<br />

da dgeba maTi damoukidebeli pasuxismgeblobis sakiTxic. amitom, danaSaulSi<br />

TanamonawileobisaTvis mTavaria materialurad erTgvarovani deliqtis tipi, romelsac<br />

Tanamonawileni unda axorcielebdnen, Tundac igi sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

ramdenime muxlSi iyos mocemuli.<br />

Tu magaliTad, piris waqezeba mimarTuli iqneba gaupatiurebaze, magram amsrulebeli<br />

Caidens mkvlelobas, maSin maTi qmedebis sxvadasxva muxliT kvalifikacia erTi umarTlobis<br />

tipze agebuli Semadgenlobis farglebs gascdeba. aseT pirobebSi, Tanamonawileobac<br />

aRar iarsebebs da Sesabamisad, wamqezebeli damoukideblad agebs pasuxs gaupatiurebis<br />

momzadebisaTvis, xolo amsrulebeli _ mkvlelobisaTvis. magram, Tu wamqezebeli<br />

aqezebs gaupatiurebaze da amsrulebeli swored am danaSauls Caidens, aseT<br />

SemTxvevaSi Tu wamqezeblis qmedeba dakvalificirdeba muxliT, romelic pasuxismgeblobas<br />

iTvaliswinebs Semamsubuqebel an damamZimebel garemoebaSi, xolo amsruleblis<br />

qmedeba dakvalificirdeba muxliT, romelic dasjadobas igive SemadgenlobisaTvis<br />

adgens am garemoebebis gareSe, maSin saxezea Tanamonawileoba misi ucvleli „formuliT”<br />

_ „Tanamonawile pasuxs agebs im umarTlobisaTvis, romelsac uSualod Cadis amsrulebeli~.<br />

zemoaRniSnulis Sesabamisad, daskvnis saxiT SevniSnavT, rom TanamonawileTa qmedebebi<br />

Tavisi bunebiT aqcesoruli xasiaTisaa. maTi qmedebaTa xasiaTis sxvadasxvagvarovneba<br />

ar qmnis TiToeuli maTganis qmedebaSi damoukidebeli sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis<br />

Ziebis safuZvels. msgavsi kanonzomierebidan gamomdinare, amsrulebeli aris<br />

is mTavari figura, romelic obieqturi umarTlobis kuTxiT TanamonawileTa pasuxismgeblobis<br />

farglebs gansazRvravs. danaSaulSi Tanamonawileoba gvaqvs mxolod im Sem-<br />

TxvevaSi, rodesac yvela monawile erTian marTlsawinaaRmdego qmedebas, anu erTian<br />

umarTlobas Cadis. maSasadame, Tanamonawileoba aqcesorulia. e.i. damokidebulia<br />

61


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

amsruleblis mier ganxorcielebul umarTlobaze da Sesabamisad, yvela monawile amsrulebelTan<br />

erTad Cadenili umarTlobisaTvis agebs pasuxs. sapirispiro xedvis mtkiceba,<br />

TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis Teoriis gaziareba, realurad<br />

Tavad am institutis uaryofas niSnavs. rasac amtkicebda am mimarTulebis Tanmimdevari<br />

damcveli a. foinicki _ „Tanamonawileobis dros ramdeni damnaSavec aris, imdenivea<br />

danaSaulic~. aseTi Sexeduleba, samarTlianad aRniSnavda prof. T. wereTeli, Tanamonawileobis<br />

institutis sruli gauqmebaa da emyareba ideas, rom pasuxismgeblobis erTaderTi<br />

safuZveli subieqtis antisocialuri fsiqikuri ganwyobaa da ara masTan erTad<br />

qmedeba. aqedan gamomdinare, Tanamonawileobis aqcesorobis principis aRiareba aucilebelia<br />

imdenad, ramdenadac saqme TviT am institutis arsebobas exeba.<br />

amgvarad, aqcesorobis principi iTvaliswinebs Semdegs:<br />

1) amsruleblis mier danaSaulis Cadenas, rac niSnavs, rom Tanamonawileoba arsebobs<br />

mxolod maSin, Tu amsruleblis qmedebam dasjad stadias miaRwia. e.i. Tanamonawilis<br />

dasjadobisaTvis aucilebelia, rom amsrulebels mosamzadebeli qmedeba mainc hqondes<br />

Cadenili. winaaRmdeg SemTxvevaSi, SeiZleba adgili hqondes ara Tanamonawileobas<br />

danaSaulSi, aramed uSedego waqezebas an daxmarebas, romelic ar SeiZleba daisajos<br />

rogorc Tanamonawileoba.<br />

2) Tanamonawilis aqcesoruli bunebis mtkiceba, aramc da aramc ar niSnavs<br />

TanamonawileTa dasjadobis srul damokidebulebas amsruleblis dasjadobaze. aseTi<br />

Sexeduleba TanamonawileTa pasuxismgeblobas ganixilavs, rogorc pasuxismgeblobas<br />

ara sakuTari, aramed sxvisi bralisaTvis da igi SeuTavsebelia sasjelis individualizaciis<br />

principTan.<br />

3) TanamonawileTa pasuxismgeblobis aqcesoruli xasiaTi ar gamoricxavs maTi<br />

pasuxismgeblobis individualizacias. kerZod, sasjelis zomis konkretizacias danaSaulSi<br />

maTi monawileobis xasiaTisa da xarisxis, agreTve maTi bralisa da Cadenili qmedebis<br />

socialuri saSiSroebis xarisxis mixedviT.<br />

4) aqcesorobis principis Tanaxmad, TanamonawileTa pasuxismgeblobas ar gamoricxavs<br />

amsruleblis sasjelisagan gaTavisufleba (braldebulis TavdebqveS gadacemis,<br />

Sewyalebis, Tu sxva msgavsi garemoebis safuZvelze, romelic amsruleblis pirovnebas<br />

Seexeba).<br />

5) Tanamonawilis aqcesoruli buneba ar ewinaaRmdegeba individualuri pasuxismgeblobis<br />

princips, vinaidan igi iZleva SesaZleblobas, rom amsruleblis an Tanamonawilis<br />

mxares mocemuli personaluri xasiaTis Semamsubuqebeli Tu damamZimebeli<br />

garemoebebis gaTvaliswinebiT maTi qmedebebi sxvadasxva muxliT dakvalificirdes.<br />

aseTia aqcesoruli pasuxismgeblobis zogadi principebi da swored ase unda gaviazroT<br />

am Teoriis arsi. winaaRmdeg SemTxvevaSi, sapirispiro Tvalsazrisis mtkiceba,<br />

nebiT Tu uneblieT Cven Tanmimdevrulad migviyvans TanamonawileTa damoukidebeli<br />

pasuxismgeblobis aRiarebamde da TviT am institutis gauqmebamde.<br />

62


For Understanding<br />

the Accessory Nature<br />

of Accomplicity<br />

GIORGI BARABADZE<br />

Doctor of Law<br />

In the article the author canvasses the problem related to the nature of<br />

accomplicity and states that the actions of the accomplices are of accessory<br />

nature. Various characters of their actions do not provide the basis<br />

for initiating a separate case of criminal investigation. According to the<br />

author, based on the similar lawfulness, a principal offender is a key figure<br />

who defines the boundaries of liabilities of the accomplices in terms of<br />

objective wrongfulness. Then the author weighs in with the argument that<br />

that the accessory principle envisages the following:<br />

a) Commission of crime by the principal offender, which means that the<br />

accomplicity exists only when the action of the principal offender<br />

reaches the punishable stage;<br />

b) Proving that the accomplicity is of accessory nature does not mean at<br />

all that the punishment of the accomplices only depends on the<br />

punishment of the principal offender;<br />

c) The accessory nature does not exclude the individualization of the<br />

accomplice’s liability;<br />

d) According to the accessory principle, releasing the principal offender<br />

from sentence does not exclude the liability of the accomplice.<br />

e) The accessory nature does not oppose the principle of individual liability<br />

as it allows for qualifying the actions of the principal offender and<br />

an accomplice by different articles taking into consideration the principal<br />

offender’s or an accomplice’s attenuating and aggravating circumstances<br />

of personal type.<br />

63


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

mmarTvelobis<br />

naxevrad<br />

saprezidento<br />

sistemis<br />

cneba da<br />

klasifikacia<br />

malxaz nakaSiZe<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

asistent-profesori<br />

Sesavali<br />

Tanamedrove konstituciuri samarTlis mecnierebaSi erTerT<br />

mniSvnelovan sakiTxs mmarTvelobis naxevrad saprezidento<br />

sistema warmoadgens. igi gansakuTrebiT aqtualuri sab-<br />

WoTa kavSiris daSlis Semdeg gaxda, vinaidan bevr yofil sab-<br />

WoTa respublikaSi swored mmarTvelobis es modeli iqna SemoRebuli.<br />

marTalia, ssr kavSiris daSlidan TiTqmis ori aTeuli<br />

weli gavida, magram praqtika adasturebs, rom bevrma<br />

postsabWoTa qveyanam ver SeZlo warsulis gavlenisagan gaTavisufleba<br />

da konstituciuri mmarTvelobisaTvis damaxasiaTebeli<br />

Tundac, met-naklebad srulyofili sistemisa da<br />

institutebis Camoyalibeba. mTavari tendencia, rac postsab-<br />

Wour sivrceSi gamoikveTa aRmasrulebeli xelisuflebiT aR-<br />

Wurvili saxelmwifos meTauris (anu `Zlieri~ prezidentis)<br />

institutisa da `susti~ parlamentis dafuZneba iyo. miuxedavad<br />

imisa, rom am terminebma (Zlieri prezidenti, susti parlamenti)<br />

TiTqmis sayovelTaod daimkvidres adgili politikur<br />

da yofiT leqsikaSi, iSviaTi gamonaklisis garda, ar arse-<br />

64


obs maTi siRrmiseuli samecniero kvleva. xSirad, samecniero literaturaSi prezidentis<br />

siZliere da parlamentis sisuste naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemis<br />

Taviseburebebad aris warmoCenili. Tumca, am sakiTxze erTmniSvnelovani pasuxis<br />

gacema rTulia, radgan TviT naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemis funqcionireba<br />

bevr faqtorzea damokidebuli. mmarTvelobis am modelis sirTulidan gamomdinare,<br />

bolo periodSi, sul ufro xSirad gamoyofen mis sxvadasxva qvetips. Tumca,<br />

qarTul samecniero literaturaSi es sakiTxebi naklebad aris gaSuqebuli. dRes, rodesac<br />

saqarTveloSi sakonstitucio reforma mimdinareobs, metad aqtualurad da sainteresod<br />

migvaCnia mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis ZiriTadi niSnebisa da<br />

klasifikaciis warmodgena. amitomac, winamdebare naSromSi mmarTvelobis naxevrad<br />

saprezidento sistemis arsi da klasifikacia iqneba ganxiluli.<br />

I. mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis cneba da niSnebi<br />

samecniero literaturaSi mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemas xSirad<br />

axasiaTeben, rogorc mmarTvelobis saparlamento da saprezidento sistemebis garkveuli<br />

niSnebis gaerTianebis Sedegad Camoyalibebul models. Tumca, es mxolod zogadi<br />

Sefasebaa da naxevrad saprezidento modeli gacilebiT rTuli TaviseburebebiT xasiaTdeba.<br />

vidre am Taviseburebebs ganvixilavdeT, unda aRiniSnos mmarTvelobis naxevrad<br />

saprezidento sistemis Seqmnis winapirobebis Sesaxeb, rasac xSirad saTanado yurad-<br />

Rebas ar uTmoben samecniero literaturaSi. am TvalsazrisiT unda iTqvas, rom aRniSnul<br />

models xSirad, safrangeTis mexuTe respublikis sistemas uwodeben. es SemTxveviTi<br />

ar aris. safrangeTis 1958 wlis konstituciis miRebas win oTxi respublika uZRoda da<br />

samecniero literaturaSi aRiarebulia, rom axali sistemis Seqmna, romlis iniciatoric<br />

prezidenti Sarl de goli iyo, stabilurobis moTxovnam da saparlamento mmarTvelobis<br />

sisustem ganapiroba. kerZod, raSi mdgomareobda es sisuste? erza suleimani<br />

(Suleiman) miuTiTebs, rom safrangeTis meoTxe respublika iyo partiebis reJimi (`regime<br />

des parties~), romelic gulisxmobda: 1. multipartiul sistemas; 2. parlamentis uzenaesobas;<br />

3. samTavrobo arastabilurobas. 1 suleimanis azriT is, rom safrangeTis meoTxe<br />

respublika multipartiul sistemad xasiaTdeboda naTelia, magram mTavaria, rom es<br />

iyo polarizebuli partiuli sistema Zlieri disciplinisa da organizebis gareSe moqmedi<br />

partiebiT. amitom arcerT partias ar SeeZlo Seeqmna saparlamento umravlesoba.<br />

partiebi ufro metad Camoyalibebuli iyo rogorc erTi da igive politikuri Sexedulebebis<br />

mqone pirebis asociaciebi, vidre sazogadoebis myari mxardaWeris mqone organizaciebi.<br />

amitomacaa, rom safrangeTma am mudmivi arastabilurobis pirobebSi 25 mTavroba<br />

gamoicvala TerTmeti wlis ganmavlobaSi. 2<br />

aseTi viTarebis gamo, de goli SedarebiT moqnili, stabiluri da qmedunariani<br />

mmarTvelobis sistemis Seqmnis iniciativiT gamovida. es iniciativa partiuli reJimis<br />

qmediT konstituciur reJimad gadaqcevis mcdeloba iyo. ra iyo de golis axali konstituciis<br />

mTavari mizani? konstituciis proeqtis avtorebis mTavari amocana mudmivi<br />

65


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

samTavrobo arastabilurobis daZleva da aRmasrulebeli xelisuflebis operatiuli<br />

da efeqtiani moqmedebis miRweva iyo, rasac im periodSi, safrangeTis winaSe arsebuli<br />

socialur-ekonomikuri, politikuri da sagareo problemebis gadawyveta moiTxovda.<br />

maTi azriT, am miznis miRweva saxelmwifo xelisuflebis meqanizmSi prezidentis rolis<br />

gazrdiT unda momxdariyo. axali konstituciis avtorebs aRar surdaT meoTxe respublikis<br />

msgavsad, ZiriTadi dro mudmiv samTavrobo cvlilebebSi gaetarebinaT. Tavad<br />

de goli miiCnevda, rom sulac ar iyo saWiro safrangeTis saxelmwifos aucileblad<br />

mmarTvelobis formad im droisaTvis praqtikaSi sayovelTaod gavrcelebuli ori formidan<br />

(saprezidento da saparlamento) erT-erTi mieRo. misi azriT, savsebiT dasaSvebi<br />

iyo safrangeTs axali sistema Seeqmna, romelic qveynis moTxovnebs Seesabameboda. Tavdapirvelad,<br />

de goli am sistemas axasiaTebda, rogorc `specifikuri Taviseburebebis~<br />

mqone mmarTvelobis sistemas, romelSic SenarCunebuli iyo saparlamento sistemis<br />

meqanizmebic da gaTvaliswineuli iyo aseve, saprezidento respublikis Taviseburebebi.<br />

mogvianebiT, sistemam e.w. naxevrad saprezidento modelis saxelwodeba miiRo.<br />

swored, safrangeTis mexuTe respublikis Seqmnis Semdeg daiwyo naxevrad saprezidento<br />

mmarTvelobis sistemis aqtiuri mecnieruli kvleva. 3 cneba `naxevrad saprezidento<br />

reJimi~ pirvelad, gamoiyena Jurnalistma da gazeT `Le Monde~-s damfuZnebelma<br />

hubertma, 1959 wels. Tumca, am dros am cnebis Sinaarsi sakmaod ganusazRvreli iyo.<br />

pirvelad, akademiur doneze `naxevrad saprezidento reJimis~ koncefcia SeimuSava<br />

frangma politologma moris diuverJem, romelmac es termini pirvelad, politikuri<br />

institutebisa da konstituciuri samarTlis saxelmZRvanelos me-11 gamocemaSi gamoiyena,<br />

romelic 1970 wels daibeWda. 1980 wels, diuverJes avtorobiT aRniSnul sakiTxze<br />

gamoqveynda pirveli statia inglisur enaze, romelic 1997 wels politikuri kvlevebis<br />

Jurnalis 25 wlis istoriaSi pirvel, erT-erT yvelaze gavlenian naSromad aRiares. 4<br />

ra iyo esoden popularuli mmarTvelobis sistemis Sesaxeb diuverJes mier Camoyalibebuli<br />

samecniero Sexedulebebis arsi? diuverJes ganmartebiT, politikuri reJimi 5<br />

naxevrad saprezidentod miiCneva Tu konstitucia adgens sam elements: a) respublikis<br />

prezidenti airCeva pirdapiri arCevnebiT; b) is flobs sakmaod mniSvnelovan uflebamosilebebs;<br />

3) premier-ministri da ministrebi warmoadgenen prezidentis opozicias,<br />

floben aRmasrulebel xelisuflebas da darCebian xelisuflebaSi, vidre parlamenti<br />

ar iqneba maTTan opoziciaSi. 6 koncefciis damfuZnebeli diuverJe icavda mis gamoyenebas<br />

konceptualur doneze, magram yovelTvis ar iTxovda sxva reJimebis, Tundac<br />

saprezidento an saparlamento mmarTvelobisagan gansxvavebiT ufro meti upiratesoba<br />

mieniWebinaT am reJimisaTvis. aRniSnuli sami Taviseburebis garda, sistemis funqcionirebaSi<br />

is gansakuTrebul mniSvnelobas aseve, iseT politikur institutebs aniWebda,<br />

rogoricaa politikuri partiebi. diuverJe koncefciis pirveli formulirebidan<br />

moyolebuli xazs usvamda, rom politikuri partiebis faqtori fundamenturi iyo<br />

naxevrad saprezidento reJimis moqmedebisaTvis. magaliTad, 1971 wels, man aRniSna,<br />

rom `roca vafasebT Tu ratom funqcionirebs naxevrad saprezidento reJimi ase gansxvavebulad,<br />

politikuri partiebis struqtura da maT Soris urTierTobebi ufro<br />

metad mniSvnelovania, vidre konstituciuri xelisuflebis Stoebi. 7 ukve 1978 wlisaT-<br />

66


vis, diuverJe gansxvavebuli Sexedulebebidan Tavis standartul formulirebaze<br />

Camoyalibda da damatebiT miuTiTebda, rom naxevrad saprezidento reJimis meqanizmebi<br />

didadaa damokidebuli saparlamento umravlesobis bunebasa da prezidentsa da<br />

umravlesobas Soris urTierTobebze~. 8<br />

naxevrad saprezidento sistemis gansxvavebuli gansazRvreba mogvca am modelis<br />

aseve, cnobilma mkvlevarma jovani sartorim (Sartori). man diuverJesagan gansxvavebiT,<br />

naxevrad saprezidento sistemis xuTi kriteriumi warmoadgina: 1. saxelmwifos meTauri<br />

(prezidenti) arCeulia sayovelTao kenWisyriT _ pirdapiri an arapirdapiri gziT _<br />

uflebamosilebis fiqsirebuli vadiT; 2. saxelmwifos meTauri aRmasrulebel xelisuflebas<br />

inawilebs premier-ministrTan da saxezea Zalauflebis ormagi struqtura, romlis<br />

gansazRvris sami kriteriumia: 2.1. prezidenti damoukidebelia parlamentisagan,<br />

magram ara aqvs ufleba marto da damoukideblad marTos qveyana, amitom misi yvela<br />

winadadeba unda waredginos da ganxilul iqnas mTavrobaSi; 2.2. piriqiT, premierministri<br />

da misi kabineti damoukidebelia prezidentisagan, magram damokidebulia parlamentze<br />

_ parlamentis ndoba an undobloba (an orive) nebismier SemTxvevaSi, saWiroebs<br />

saparlamento umravlesobis mxardaWeras. 2.3. naxevrad saprezideno sistemis aRmasrulebeli<br />

xelisuflebis ormagi struqtura iTvaliswinebs gansxvavebuli balansis<br />

meqanizmebs. aseve, iZleva aRmasrulebeli xelisuflebis farglebSi xelisuflebis<br />

gadanawilebis SesaZleblobas, ise, rom yvelaze mkacr pirobebSi aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

yovel Semadgenel erTeuls `avtonomiis potenciali~ namdviladaqvs. 9<br />

amdenad, am sistemaSi prezidenti aris saxelmwifos meTauri, romelic saparlamento<br />

respublikisagan gansxvavebiT pirdapiri wesiT airCeva. prezidenti mandats uSualod<br />

xalxisagan iRebs, rac kidev ufro amaRlebs mis statuss. prezidenti konstituciiT<br />

pirdapir ar aris aRiarebuli aRmasrulebeli xelisuflebis meTaurad. aRmasrulebel<br />

xelisuflebas mTavroba axorcielebs, Tumca, prezidentisaTvis konstituciiT miniWebuli<br />

uflebamosilebebi mas aRmasrulebeli xelisuflebis ganxorcielebaSi Carevis<br />

uflebas aZlevs. kerZod, upirvelesad, prezidenti niSnavs premier-ministrs da premier-ministris<br />

wardginebiT mTavrobis wevrebs. prezidenti monawileobs mTavrobis<br />

muSaobaSi da Tavmjdomareobs mis sxdomebs. prezidents konstituciiT dadgenil Sem-<br />

TxvevebSi, SeuZlia parlamentis qveda palatis daTxovna da Tavis mxriv, parlaments<br />

prezidentis Tanamdebobidan gadayeneba SeuZlia mxolod impiCmentis proceduriT.<br />

yofili sabWoTa kavSiris sivrceSi mmarTvelobis naxevrad saprezidento forma aqtualuri<br />

gaxda me-20 saukunis 90-iani wlebis Semdeg, postsabWouri qveynebis konstituciur<br />

praqtikaSi. am periodidan gaaqtiurda samecniero muSaoba am modelis kvlevis<br />

mimarTulebiT. specialistebi aRniSnaven, rom polarizebul an axal demokratiebSi,<br />

sadac xSirad gvxdeba politikuri da ekonomikuri gardamavali periodi, romlis ganmavlobaSi<br />

maTi eleqtorati da partiuli sistema swrafad cvalebadia, moqnili naxevrad<br />

saprezidento sistemis Semotana gadamwyvet mniSvnelobas iZens. 10 swored, amgvari Sexedulebebis<br />

gamo. bevrma sabWoTa respublikam, maT Soris, saqarTvelom (Tumca, mogvianebiT)<br />

saxelmwifo mmarTvelobis formad naxevrad saprezidento sistema airCia. samecniero<br />

literaturaSi am qveynebis mmarTvelobis sistemebi Sereul modelad moixsenieba. 11<br />

67


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

yofili sabWoTa kavSiris qveynebSi konstituciuri samarTlis mecnierebaSi gansakuTrebuli<br />

adgili rus avtorebs ukaviaT, romelTa naSromebi am sakiTxebis kvlevis<br />

mniSvnelovan wyaroebs warmoadgens. am mxriv aRsaniSnavia, profesor Cirkinis kvlevebi.<br />

misi azriT, bolo aTi wlis praqtika adasturebs, rom saxelmwifos mmarTvelobisaTvis<br />

mniSvnelovania ara marto da SeiZleba ara imdenad xelisuflebis danawileba da urTierSekavebisa<br />

da gawonasworebis sistema (igi uzrunvelyofs demokratizms marTvaSi,<br />

gamoricxavs mTeli saxelmwifo xelisuflebis erTi romelime organos xelSi Tavmoyras),<br />

ramdenadac xelisuflebis umaRles organoebs Soris urTierTzemoqmedebasTan,<br />

urTierTSeTanxmebulobasTan dakavSirebuli aucilebeli urTierTkavSirebis dadgena.<br />

Sereuli da `hibriduli~ saxelmwifo mmarTvelobis Seqmna aumjobesebs saxelmwifo<br />

organoebs Soris urTierTzemoqmedebas. Tumca, es xdeba parlamentis rolis SesustebiT,<br />

an prezidentis uflebamosilebebis SemcirebiT, an mTavrobis rogorc parlamentis,<br />

aseve prezidentisadmi daqvemdebarebiT. misi azriT, ama Tu im plusebs, yovelTvis Tan<br />

sdevs gansazRvruli minusebi... 12<br />

profesor Cirkinis azriT, `mmarTvelobis Sereuli, `hibriduli~ formebi uzrunvelyofs<br />

qveynis marTvis stabilurobas, gamoricxavs koniunqturuli partiuli mosazrebebiT<br />

mTavrobebis xSir cvlas, uzrunvelyofs partiebis konsolidacias. es procesi<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis darRvevis gareSe uzrunvelyofs saxelmwifo xelisuflebis<br />

rolis gamyarebas adgilebze da saxelmwifos erTianobas. misi azriT, es<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania im qveynebisaTvis, romlebsac ara aqvT xangrZlivi saparlamento<br />

mmarTvelobis gamocdileba da sadac partiuli struqturebis Camouyalibeblobasa<br />

da saparlamento mmarTvelobis meqanizmebis uqonlobas mudmiv ryevamde mivyavarT.<br />

13 aseve, Cirkini miuTiTebs, rom mmarTvelobis hibriduli (Sereuli) formebi aferxeben<br />

mTavrobis sxvadasxva koniunqturuli, partiuli mosazrebebiT Secvlas, meore<br />

mxriv, maT aqvT garkveuli minusebi _ irRveva xelisuflebis danawileba, urTierTSekavebisa<br />

da gawonasworebis sistema, Zlierdeba saprezidento xelisufleba da zogjer,<br />

misi matareblebi avtoritarizmis tendenciebs Seicaven. 14<br />

Cirkinis mosazrebiT, ar SeiZleba naxevrad saprezidento sistema CavTvaloT Sereul<br />

reJimad mxolod imitom, rom mis maxasiaTeblebSi aris iseTi niSnebi, romlebic aqvs<br />

sxva or sistemas. naxevrad saprezidento sistema gansakuTrebuli da calke mmarTvelobis<br />

sistemaa, romelsac aqvs Tavisi buneba da amitom naklebad samarTliania vTqvaT,<br />

rom saparlamento da saprezidento sistema iyo maTi `mSobeli~. naxevrad saprezidento<br />

sistemas aqvs Tavisi sakuTari specifikuri instituciuri niSnebi. isini ar SeiZleba<br />

Seiqmnas mxolod saparlamento reJimis zogierTi niSnis gaZlierebiT (magaliTad, prezidentis<br />

pirdapiri wesiT arCevis SemoReba), an saprezidento sistemis zogierTi niSnis<br />

dasustebiT (magaliTad, aRmasrulebeli xelisuflebis ori gansxvavebuli liderisaTvis<br />

gadacemiT). naxevrad saprezidento sistema moicavs rogorc saparlamento respublikis,<br />

ise saprezidento respublikis zogierT niSans da am mxriv, is Sereuli sistemaa... 15<br />

aseTi Sefasebis paralelurad, Cirkini yuradRebas amaxvilebs naxevrad saprezidento<br />

sistemis uaryofiT mxareebze da misi azriT, upirvelesad, irRveva ama Tu im mmarTvelobis<br />

formisaTvis damaxasiaTebel marTvis struqturebis erTianoba da erTdroulad,<br />

68


warmoiSoba urTierTobebis axali saxeebi, koliziebi da SeuTanxmeblobebi, romlebic<br />

ar iyo `gamocdil~ mmarTvelobis formebSi. irRveva Seqmnili xelisuflebis danawilebis<br />

standartebi, romelsac aqvs Tavisi myari formebi, rogorc saprezidento, ise saparlamento<br />

respublikaSi, xdeba sxvadasxva sawyisebis Sereva da es yovelTvis ar uzrunvelyofs<br />

konstituciuri <strong>kanoni</strong>erebis dacvas. 16<br />

rogorc vxedavT, mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis erT-erT umTavres<br />

Taviseburebas prezidentis gansakuTrebuli statusi da aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

parlamentis winaSe pasuxismgebloba da aRmasrulebeli xelisuflebis ormagi struqtura<br />

warmoadgens. amasTan, mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistema imdenad<br />

rTuli modelia, rom dRemde, samecniero literaturaSi araerTi misi qvetipi Camoyalibda.<br />

sistemis klasifikaciaSi isic mniSvnelovania, rom igi sxvadasxva kriteriumebze<br />

dayrdnobiT kargad xsnis mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis bunebas.<br />

II. naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemebis klasifikacia<br />

naxevrad saprezidento sistemis klasifikacias sxvadasxva kriteriumebi udevs<br />

safuZvlad, magram am klasifikaciis ZiriTadi kriteriumebi prezidentsa da xelisuflebis<br />

sxva institutebs Soris urTierTobebi, partiuli sistema da parlamentSi politikuri<br />

Zalebis fragmentaciaa (cxrili 1). Tanamedrove mecnierTa Sromebidan am TvalsazrisiT,<br />

aRsaniSnavia diuverJes, Sugartis (Shugart), keris (Carey), eljis (Elgie), skaCisa (Skach) da tseis<br />

(Tsai) gamokvlevebi. maTi klasifikacia Semdegi saxiT SeiZleba warmovidginoT:<br />

cxrili 1. naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemis<br />

klasifikaciis kriteriumebi<br />

mkvlevarebi<br />

klasifikaciis<br />

kriteriumebi<br />

qvetipi<br />

diuverJe<br />

prezidentis<br />

xelisufleba,<br />

partiuli sistema,<br />

sistemis Seqmnis<br />

konteqsti<br />

ceremonialuri prezidenti, sruluflebiani prezidenti,<br />

dabalansebuli prezidenti da mTavroba<br />

Sugarti<br />

da keri<br />

prezidentis<br />

konstituciuri<br />

xelisufleba<br />

prezident-saparlamento sistema, premier-saprezidento<br />

sistema<br />

elji<br />

prezidentisa da<br />

premier-ministris<br />

xelisufleba<br />

farTod prezidencializebuli sistema, ceremonialuri<br />

prezidenti Zlieri premier-ministriT, prezidentisa da<br />

premier-ministris dabalansebuli xelisufleba<br />

69


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

mkvlevarebi<br />

klasifikaciis<br />

kriteriumebi<br />

qvetipi<br />

skaCi<br />

partiuli situacia<br />

parlamentSi<br />

konsolidirebuli umravlesobis mmarTveloba, gayofili<br />

umravlesobis mmarTveloba, gayofili umciresobis<br />

mmarTveloba.<br />

tsei<br />

prezidentisa da<br />

parlamentis<br />

konstituciuri<br />

xelisufleba,<br />

partiuli<br />

situacia<br />

parlamentSi<br />

sistema prezidentis dominirebiT, sistema premieris<br />

dominirebiT, sistema parlamentis dominirebiT,<br />

`Tanacxovreba~ da balansirebuli xelisuflebis sistema<br />

SeniSvna: cxrili aRebulia Jung-Hsiang, Tsai, Sub-types of Semi-presidentialism and Political Deadlock, French Politics, 2008, 6,<br />

(63-84), p. 66.<br />

amdenad, diuverJe naxevrad saprezidento reJimis ramdenime tips gamoyofs: 1. sistema<br />

`simboluri prezidentiT~ (avstria, irlandia, da islandia); 2. sistema `sruli<br />

Zalauflebis mqone prezidentiT~ (safrangeTi); 3. sistema, prezidentisa da mTavrobis<br />

balansiT (veimaris germania, fineTi da portugalia). 17 diuverJesTan erTad, romelic<br />

sxvadasxva naxevrad saprezidento sistemis magaliTze naxevrad saprezidento reJimis<br />

gansxvavebul tipebs gamoyofda, Sugarti da keri iyvnen pirveli mecnierebi, romlebmac<br />

naxevrad saprezidento sistemis saxeebs Soris ufro metad sistemur gansxvavebebs<br />

miaqcies yuradReba. isini gamoyofdnen naxevrad saprezidento sistemis or tips: premier-saprezidento<br />

da prezident-saparlamento sistemas. Sugartisa da kerisaTvis<br />

premier-saprezidento da prezident-saparlamento sistemas Soris mTavari gansxvavebaa,<br />

rom premier-saprezidento sistemaSi premier-ministri da kabineti eqskluziurad,<br />

saparlamento umravlesobis winaSea angariSvaldebuli, maSin, rodesac prezidentsaparlamento<br />

sistemaSi premier-ministri da kabineti ormagad pasuxismgebelia prezidentisa<br />

da saparlamento umravlesobis winaSe. 18 am avtorebis mixedviT, premier-saprezidento<br />

sistema gulisxmobs, rom premier-ministri mxolod sakanonmdeblo organos<br />

winaSea pasuxismgebeli. es niSnavs, rom rodesac parlamenti premier-ministrad irCevs<br />

prezidentTan opoziciaSi myof pirs, prezidentma unda miiRos daniSvna. Sugartis terminologiiT,<br />

am procesis Sedegia, rom daniSnuli kabineti, romelic saparlamento umravlesobis<br />

mxardaWeriT sargeblobs, eqvemdebareba ara prezidents, aramed parlaments<br />

da amgvarad, prezidentsa da premiers Soris urTierTobebi metad saqmiania. 19 premiersaprezidento<br />

sistemisa da partiuli sistemis urTierTzemoqmedeba parlamentSi<br />

aCvenebs Tu rogor muSaobs praqtikaSi urTierTobebi prezidentsa da premier-ministrs<br />

Soris da rogor eqvemdebareba premier-ministri prezidents, rogor TanamSromlobs<br />

prezidenti opozicioner premier-ministrTan. Sugartis mier motanili premier-sap-<br />

70


ezidento sistemis konfiguracia instituciuri konfiguraciaa, romelsac prezidentsa<br />

da premiers Soris saqmian urTierTobebamde mivyavarT. 20<br />

prezident-saparlamento sistemaSi situacia sxvagvaria. aq prezidenti inarCunebs<br />

premierisa da kabinetis daTxovnis uflebas da prezidentsa da premiers Soris urTierTobebi<br />

ierarqiulia, Tumca, premier-ministri rCeba parlamentis winaSe pasuxismgebeli.<br />

Tu sakanonmdeblo organo Seecdeba premier-ministrad daniSnos prezidentis<br />

politikuri oponenti, maSin premier-ministri riskis qveSaa, vinaidan is SeiZleba prezidentma<br />

daiTxovos. amisagan gansxvavebiT, roca parlamenti daTxovnilia da prezidenti<br />

premier-ministrad Tavis mokavSires daniSnavs, parlaments SeuZlia gadaayenos<br />

premier-ministri. amdenad, premier-saprezidento sistema moipovebs prezident-saparlamento<br />

sistemasa da araoficialur eqstrakonstituciur faqtorebs Soris urTierTzemoqmedebis<br />

funqcias. Sugartis azriT, es prezident-saparlamento sistemis gansazRvruli<br />

konfiguracia, romelic prezidentisa da sakanonmdeblo organos saqmian urTierTobebs<br />

ayalibebs. 21<br />

skaCis klasifikaciis mixedviT, naxevrad saprezidento sistemaSi SeiZleba gamovyoT:<br />

1. umravlesobis konsolidirebuli (gaerTianebuli) mmarTveloba; 2. umravlesobis<br />

gayofili mmarTveloba; 3. gayofili umciresobis mmarTveloba. mokled ganvsazRvroT<br />

ras niSnavs TiToeuli maTgani. umravlesobis konsolidirebuli (gaerTianebuli) mmar-<br />

Tveloba naxevrad saprezidento sistemis instituciuri konfliqtebis Semcirebis erTerT<br />

yvelaze saukeTeso tips warmoadgens, rodesac premier-ministrs aqvs myari saparlamento<br />

umravlesoba da prezidentic am umravlesobidanaa. skaCi amas umravlesobis<br />

gaerTianebul mmarTvelobas uwodebs. sakanonmdeblo umravlesoba zrdis SesaZleblobas,<br />

rom mTavroba ufro metad stabiluri iqneba, romelic Tavis mxriv, mTavrobas<br />

SemuSavebuli dRis wesrigis miRwevisaTvis drois ufro did periods aZlevs. SesaZleblobebi,<br />

rom prezidentsa da premier-ministrs eqnebaT politikis msgavsi dRis wesrigi<br />

da iTanamSromleben, raTa miaRwion erTian dRis wesrigs, izrdeba. 22<br />

es qvetipi ar aris daculi konfliqtebisagan. Tu prezidenti da premier-ministri<br />

umravlesobis farglebSi sxvadasxva fraqciisagan arian, konfliqti SeiZleba ganvi-<br />

Tardes, radgan modelis daZabuli urTierTobebi struqturirebulia naxevrad saprezidento<br />

konstituciaSi aRmasrulebeli xelisuflebis orad gayofis gamo, sadac<br />

yovelTvis potenciuri konfliqtia. prezidentsa da premiers Soris gansxvavebulobis<br />

individualobam SeiZleba uTanxmoebamde migviyvanos, imasTan dakavSirebiT Tu vin unda<br />

uxelmZRvanelos mTavrobas. Tavisi liderobis mimarT prezidentis specifikurma rwmenam<br />

da legitimurobam igi SeiZleba premier-ministrze dominirebamde miiyvanos, romelic<br />

Tavis mxriv, SeiZleba SeewinaaRmdegos am dominirebas, ramac SeiZleba Zalauflebis<br />

demonstrirebis moqmedebebi gamoiwvios. alternativaSi prezidents SeuZlia gadawyvitos<br />

es dominireba, radgan is kargavs Tavisi premier-ministris ndobas da eWvi Seaqvs<br />

mis qmedunarianobaSi. naxevrad saprezidento sistemis 40-wliani gamocdilebis Semdeg,<br />

frangi politologebi da konstitucionalistebi aRniSnaven, rom gaerTianebuli<br />

umravlesobis mmarTvelobis pirobebSi rTulia gageba, Tu vin iRebs gadawyvetilebebs<br />

da yvelafri yovelTvis garkveuli ar aris. 23<br />

71


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

gayofili umravlesobis mmarTvelobis dros sakanonmdeblo organoSi aris myari da<br />

SeTanxmebuli umravlesoba, romelic Sedgenilia erTi partiis an partiaTa koaliciis<br />

mier, magram prezidenti aris im partiidan, romelic umravlesobis winaaRmdeg gamodis,<br />

an ar aris arcerTi partiidan. gayofili umravlesoba xSirad, frangul literaturaSi<br />

moixsenieba, rogorc `Tanacxovreba~, rac gulisxmobs ideas, rom ori SeuTavsebeli<br />

megobari iZulebulia icxovros erTad. aqedan gamomdinare, rodesac sakanonmdeblo<br />

umravlesoba mxars uWers mTavrobas, arsebobs garkveuli uwyvetoba da mTavrobisadmi<br />

ndobis imedic. am qvetips bevrad ufro didi midrekileba aqvs konfliqtebisadmi, vidre<br />

gaerTianebuli umravlesobis mmarTvelobas. Tu prezidents aqvs Tavisi sakuTari dRis<br />

wesrigi da ar surs dauTmos igi premier-ministrs, Cveulebriv, Zalian Rrmaa sakanonmdeblo<br />

organosa da prezidentis gancalkeveba ideologiuri (an sxva) TvalsazrisiT.<br />

rodesac prezidents SeuZlia ganaxorcielos Tavisi uflebamosilebebi bolomde, maSin<br />

modelis daZabulma urTierTobebma SeiZleba konfliqtamde migviyvanos. am SemTxvevaSi,<br />

prezidenti xSirad inarCunebs SesaZleblobas ganaxorcielos Zalaufleba dekretebis<br />

meSveobiT an sagangebo situaciisa da SeiaraRebuli Zalebis umaRlesi mTavarsardlis<br />

statusis gamoyenebiT. prezidents SeuZlia gamoiyenos es uflebamosilebebi premierministris<br />

sakanonmdeblo umravlesobis gasawonasworeblad. 24<br />

gayofili umciresobis mmarTvelobis viTarebaSi arc prezidenti, arc premier-ministri<br />

da arc romelime sxva koalicia ar sargeblobs arsebiTi umravlesobiT sakanonmdeblo<br />

organoSi. nebismieri aSkara umravlesobis ararsebobam naxevrad saprezidento<br />

sistemaSi SeiZleba aramudmiv scenaramde migviyvanos, romelic erTi mxriv, icvleba<br />

sakanonmdeblo koaliciidan da samTavrobo cvlilebebidan gamomdinare, meore mxriv,<br />

prezidentis mxridan Zalauflebis SenarCunebisaTvis uwyveti CareviT. es SeiZleba iyos<br />

sxva scenari _ didi sakanonmdeblo umoZraoba, samTavrobo arastabiluroba da kabineti,<br />

romelic umciresobis mTavrobas warmoadgens. prezidenti cdilobs Tavisi uflebamosilebebi<br />

xangrZliv konstituciur vadaSi ganaxorcielos. es gansakuTrebiT Tvalsa-<br />

Cinoa, rodesac qveyanaSi ekonomikuri situacia moiTxovs kanonmdeblobis swraf miRebas,<br />

raTa gadawydes krizisebi, rogorc postkomunistur ruseTSi, sadac sakanonmdeblo<br />

umravlesoba ewinaaRmdegeboda mniSvnelovani kanonmdeblobis proeqtebis Sedgenas,<br />

gadacemasa da ganxorcielebas, ramac ruseTi prezidentis dominirebamde miiyvana, romelic<br />

nebismieri kanonmdeblobis miRebis mTavari saSualebaa. ...es qvetipi rogorc<br />

gayofili umciresobis mmarTveloba, Tavisi arsiT, prezidencializmis potenciurad<br />

yvelaze problemuri tipia, iseve rogorc parlamentarizmis dros potenciurad, yvelaze<br />

problematuria uciresobis mTavroba. prezidenti am tipis dros aris xelisuflebaSi<br />

Tavisi mTeli uflebamosilebis vadiT an manamde, vidre sakanonmdeblo organoSi<br />

ar iqneba formirebuli umravlesoba. saerTod, prezidents SeuZlia gamoacxados axali<br />

arCevnebi, umravlesobis formirebis mcdelobis mizniT, magram aranairi garantia, rom<br />

umravlesoba iqneba Camoyalibebuli mas ara aqvs, Tu partiuli sistemisaTvis ar aris<br />

damaxasiaTebeli maJoritarizmisa da koaliciebis formireba da, Tu partiebi ukve<br />

specialurad motyuebulni ar arian upartio prezidentis mier. 25<br />

72


obert eljis mixedviT, naxevrad saprezidento sistema SeiZleba daiyos metad<br />

prezidencializebul, ceremonialur da dabalansebul sistemebad. eljis azriT, metad<br />

prezidencializebuli naxevrad saprezidento sistema _ `gamarjvebuls miaqvs yvelaferi~<br />

_ bunebis mqone TanamdebobiT SeiZleba niSnavdes, rom am dros prezidentis<br />

xelmZRvanelobis Zalian maRali xarisxiT, personalizebuli sistema warmoiSoba. misi<br />

azriT, es mdgomareoba sazianoa demokratiisaTvis, radgan prezidentma SeiZleba ignorireba<br />

gaukeTos demokratiis process Tavisi sakuTari Sexedulebebisa da/an interesebis<br />

gamo. am moqmedebiT prezidents SeuZlia Sevides konfliqtSi sakanonmdeblo organosTan,<br />

romlis wevrebic saxalxo legitimaciis alternatiul wyaros eyrdnobian. 26<br />

eljis mosazrebiT, magaliTad, bevr yofil sabWoTa qveyanaSi, rogoricaa somxeTi, azerbaijani,<br />

yazaxeTi, tajikeTi da uzbekeTi, metad prezidencializebuli naxevrad saprezidento<br />

sistemis arCevani avtoritaruli tendenciebis arsebobaze miuTiTebs. 27<br />

elji miuTiTebs, rom naxevrad saprezidento sistema ceremonialuri prezidentiT<br />

saparlamento sistemis msgavsad muSaobs. prezidenti aris simboluri lideri,<br />

romelsac aqvs mcire konstituciuri uflebamosilebebi da romelic qveynisaTvis moqmedebs<br />

ufro rogorc figuraluri meTauri, vidre aqtiuri gadawyvetilebis mimRebi<br />

piri. realuri xelisufleba premier-ministris xelSia, romelic pasuxismgebelia qveynis<br />

yoveldRiuri ganviTarebis yvela aspeqtze. politikuri praqtika am sistemis qveynebSi<br />

saparlamento qveynebis praqtikas waagavs uSualod arCeuli figuraluri prezidentiT<br />

da Zlieri mTavrobis meTauriT, rogorc germaniasa da saberZneTSi. 28<br />

eljis ganmartebiT, dabalansebuli naxevrad saprezidento sistema metad orazrovania.<br />

aris am sistemis ramdenime warmatebuli modeli, rogoricaa portugalia...<br />

amdenad, dabalansebul naxevrad saprezidento sistemas SeuZlia funqcionireba, Tumca,<br />

Zalian sariskoa. aq aris Cveuli aRmasrulebeli xelisuflebis Sida konfliqti politikuri<br />

`Tanacxovrebis~ CaTvliT, romelic am sistemaSi yalibdeba. amitom eljis azriT,<br />

am garemoebebis mxedvelobaSi miRebiT linci, valensuela da laipharti marTebulad<br />

gamodian mmarTvelobis am formis winaaRmdeg. 29<br />

tseis mixedviT, naxevrad saprezidento sistemaSi saxelisuflebo urTierTobis<br />

klasifikacias rogorc aRvniSneT, safuZvlad udevs prezidentisa da parlamentis<br />

konstituciuri uflebamosilebebi da partiuli fragmentacia parlamentSi. misi azriT,<br />

saxezea naxevrad saprezidento sistema prezidentis dominirebiT, roca prezidenti<br />

faqtobrivad xelmZRvanelobs mTavrobas da saparlamento umravlesobas, aqvs sakanonmdeblo<br />

iniciativis ufleba, naxevrad saprezidento sistema premieris dominirebiT,<br />

roca premieri saparlamento umravlesobis meSveobiT akontrolebs sakanonmdeblo<br />

process, naxevrad saprezidento sistema parlamentis dominirebiT, sadac prezidents<br />

ara aqvs mniSvnelovani uflebamosilebebi, rogoricaa brZanebulebebis gamocemis<br />

ufleba, rodesac kabineti aris umciresobis mTavroba (rodesac opozicia akontrolebs<br />

saparlamento umravlesobas prezidentisa da mTavrobis winaaRmdeg, mxolod<br />

parlaments aqvs sakanonmdeblo iniciativis ufleba). naxevrad saprezidento sistema<br />

`Tanacxovreba~, aris situacia, rodesac prezidenti da premieri iyofen aRmasrulebel<br />

73


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

xelisuflebas, magram arian sxvadasxva partiidan da aqvT gansxvavebuli legitimaciis<br />

xarisxi. prezidentis legitimacia aris pirdapiri arCevnebidan, magram igi<br />

dakavSirebulia parlamentSi adgilebis umravlesobis kontrolTan. naxevrad<br />

saprezidento sistema xelisuflebis balansiT gulisxmobs xelisuflebis balanss<br />

prezidentsa da parlaments Soris, roca prezidentic da parlamentic flobs mniSvnelovan<br />

uflebamosilebebs, magram erTmaneTis winaaRmdeg dganan. es warmoiSoba maSin,<br />

rodesac arcerTi mxare ar flobs saparlamento umravlesobas. 30<br />

amgvari klasifikacia aris miRebuli sazRvargareTis qveynebis samecniero literaturaSi,<br />

magram rac Seexeba saqarTvelos, unda aRiniSnos, rom qarTul iuridiul literaturaSi<br />

naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemebis klasifikacia farTod ar<br />

aris gaSuqebuli. Tumca, zogierTi avtori yuradRebas amaxvilebs naxevrad saprezidento<br />

modelis calkeul nairsaxeobebze. magaliTad, avTandil demetraSvili miiCnevs,<br />

rom Tu prezidenti da saparlamento umravlesoba (Sesabamisad, mTavroba) erT politikur<br />

speqtrs warmoadgenen, mmarTveloba naxevrad saprezidentoa, Tu gansxvavebul<br />

politikur Zalebs _ mmarTveloba naxevrad saparlamentoa. 31 zaza ruxaZec, mmarTvelobis<br />

Sereuli formis SigniT calke gamoyofs naxevrad saprezidento da naxevrad saparlamento<br />

respublikas. 32 oTar melqaZe, naxevrad saprezidento sistemas yofs saprezidento-saparlamento<br />

da saparlamento-saprezidento sistemebad. is saparlamento-saprezidento<br />

modelad ganixilavs safrangeTs, portugaliasa da fineTs, xolo saprezidento-saparlamento<br />

modelad miiCnevs belorusias, TurqeTs, ruseTs, ukrainas da am<br />

models saprezidento respublikis evropul models uwodebs, romlebmac misi azriT,<br />

xelisuflebis danawilebis sapirwone kidev ufro gadaxares prezidentisaken. 33<br />

aRsaniSnavia, rom Tanamedrove samecniero literaturaSi naxevrad saprezidento<br />

sistemis qveynebis klasifikaciisaTvis yvelaze metad Sugartisa da keris mier warmodgenili<br />

kriteriumebi gamoiyeneba. amitomac, sxvadasxva literaturaSi naxevrad saprezidento<br />

sistemis qveynebs or ZiriTad saxed _ premier-saprezidento da prezident-saparlamento<br />

sistemad yofen. dReisaTvis, msoflioSi arsebuli naxevrad saprezidento<br />

sistemis amgvari klasifikaciidan SeiZleba moviyvanoT Svedi avtoris tomas sedlis<br />

(Sedelius) Sefaseba (cxrili 2), romelSic aseve, saqarTveloc aris gaTvaliswinebuli.<br />

cxrili 2.<br />

naxevrad saprezidento qveynebis klasifikacia tomas sedlis mixedviT<br />

# qveyana 34 konstituciis tipi postkomunisturi konstituciis<br />

miRebis wlebi<br />

1 somxeTi prezident-saparlamento 1995<br />

2 azerbaijani prezident-saparlamento 1995<br />

3 belorusi prezident-saparlamento 1994<br />

4 bulgareTi premier-saprezidento 1991<br />

5 xorvatia prezident-saparlamento (1900-2000),<br />

premier-saprezidento (2000-) 1990<br />

74


6 saqarTvelo prezident-saparlamento 1995<br />

7 yazaxeTi prezident-saparlamento 1995<br />

8 yirgizeTi prezident-saparlamento 1993<br />

9 litva premier-saparlamento 1992<br />

10 moldova premier-saprezidento (1994-00) (2000) 1994<br />

11 monRoleTi premier-saprezidento 1992<br />

12 poloneTi premier-saprezidento 1992<br />

13 rumineTi premier-saprezidento 1991<br />

14 ruseTi prezident-saparlamento 1993<br />

15 tajikeTi prezident-saparlamento 1994<br />

16 TurqmeneTi prezident-saparlamento 1992<br />

17 ukraina prezident-saparlamento (1991-2005)<br />

premier-saprezidento (2006) 1996<br />

18 uzbekeTi prezident-saparlamento 1992<br />

SeniSvna: cxrili aRebulia Sedelius Thomas, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers:<br />

Semi-Presidentialism in Central and Eastern Europe, Utgivare: Universitetsb-iblioteket, 2006, p. 90.<br />

aRniSnuli cxrili erT saerTo tendencias asaxavs, yofili sabWoTa kavSiris qveynebis<br />

umetesobaSi naxevrad saprezidento mmarTvelobis formis prezident-saparlamento<br />

sistema moqmedebs. es ki, miuTiTebs, rom am qveynebSi erTi mxriv, Zlieria prezidentis<br />

formaluri statusi da meore mxriv, sustia politikuri partiebi an prezidentis partias<br />

hyavs saparlamento umravlesoba, ris gamoc prezidentis formaluri statusi kidev<br />

ufro izrdeba politikuri resursebis gamoyenebiT. Tumca, postsabWour sivrceSi zogjer,<br />

aris SemTxvevebi, rodesac prezident-saparlamento sistema icvleba premier-saprezidento<br />

sistemiT. aRniSnuli tendencia kargad aris naCvenebi cnobili mecnierebis samuelsisa<br />

(David J. Samuels) da Sugartis (Matthew S. Shugart) mier SemoTavazebul klasifikaciaSi<br />

(cxrili 3). cxrilSi kargad Cans, periodulad, Tu rogor icvleba naxevrad saprezidento<br />

mmarTvelobis sistema da garkveul periodSi igi muSaobs, rogorc premiersaprezidento,<br />

xolo garkveul periodSi, rogorc prezident-saparlamento sistema.<br />

es klasifikacia marTalia, ar moicavs yvela yofil sabWoTa qveyanas, magram aq gaTvaliswinebulia<br />

saqarTvelo da am mxriv, igi CvenTvis sainteresoa. Tumca, aRsaniSnavia, rom<br />

avtorebi am klasifikaciaSi postsabWouri sivrcidan naxevrad saprezidento mmarTvelobis<br />

arcerT sistemur modelad ar ganixilaven magaliTad, azerbaijans, Tumca igi<br />

Sereul modelad aris miCneuli samecniero literaturaSi.<br />

75


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

cxrili 3. naxevrad saprezidento qveynebis klasifikacia<br />

samuelsisa da Sugartis mixedviT<br />

# premier-saprezidento prezident-saparlamento<br />

qveyana wlebi qveyana wlebi<br />

1. somxeTi-2 (2005-2007) somxeTi-1 (1998-2005)<br />

2. bulgareTi (1990-2007) avstria (1994-2007)<br />

3. xorvatia (2000-2007) saqarTvelo (2004-2007)<br />

4. fineTi (1945-2007) madagaskari-2 (1993-1997)<br />

5. safrangeTi (1962-2007) mozambiki (1994-2007)<br />

6. irlandia (1952-2007) namibia (1990-2007)<br />

7. litva (1991-2007) peru (1980-92, 2000-2007)<br />

8. makedonia (1991-1993) portugalia-1 (1978-1980)<br />

9. madagaskari-1 (1991-1993) ruseTi (1992-2007)<br />

10. mali (1992-2007) senegali (2000-2007)<br />

11. moldova (1991-2001) Sri lanka (1978-2007)<br />

12. monRoleTi (1992-2007) taivani (1997-2007)<br />

13. poloneTi (1989-2007) ukraina-1 (1992-2005)<br />

14. portugalia-2 (1980-2007)<br />

15. rumineTi (1990-2007)<br />

16. slovakeTi (1998-2007)<br />

17. slovenia (1991-2007)<br />

18. ukraina-2 (2005-2007)<br />

SeniSvna: cxrili aRebulia David J. Samuels and Matthew S. Shugart, Presidents, Parties, Prime<br />

Ministers: A Framework for Analysis, Forthcoming, Cambridge University Press, April 2009, p. 73.<br />

daskvna<br />

amdenad, naxevrad saprezidento sistema, romelic mmarTvelobis sxva formebTan<br />

SedarebiT axal models warmoadgens, ramdenime arsebiTi TaviseburebiT xasiaTdeba.<br />

sistemis mTavari niSania saxelmwifos meTauris _ prezidentis pirdapiri arCeva, aRmasrulebeli<br />

xelisuflebis kolegiuri organos _ mTavrobis arseboba premier-ministris<br />

xelmZRvanelobiT da mTavrobis angariSvaldebuleba parlamentis winaSe. naxevrad saprezidento<br />

mmarTvelobis sistemis praqtika adasturebs, rom am sistemis erT-erTi mTavari<br />

maxasiaTebelia aRmasrulebeli xelisuflebis ormagi, e.w. bicefaluri struqtura.<br />

marTalia, naxevrad saprezidento mmarTvelobis qveynebis konstituciebi rogorc wesi,<br />

prezidents ar ganixilaven aRmasrulebeli xelisuflebis matarebel institutad, magram<br />

praqtikulad, saxezea prezidentis mniSvnelovani uflebamosilebebi aRmasrulebel<br />

76


xelisuflebaSi. aseve, am sistemis mniSvnelovan Taviseburebad miiCneva e.w. `Tanacxovreba~,<br />

rodesac prezidenti ekuTvnis erT politikur partias, xolo parlamentis umravlesoba<br />

sxva politikuri partiis xelSia. es mmarTvelobis naxevrad saprezidento<br />

sistemis zogadi daxasiaTebaa. Tumca, konstituciuri samarTlis Teoriasa da konstituciur<br />

praqtikaSi mmarTvelobis aRniSnuli sistemis araerTi saxe Camoyalibda. maT<br />

Soris, ori ZiriTadi qvetipi gamoiyofa: premier-saprezidento da prezident-saparlamento<br />

sistema. amgvari klasifikacia mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis<br />

sxva mniSvnelovan mxareebsac warmoaCens. maT Soris, erT-erT umTavres Taviseburebas<br />

prezidentsa da saparlamento umravlesobas, aseve, saparlamento umravlesobasa da<br />

mTavrobas Soris arsebuli urTierTobebi warmoadgens. amdenad, saqarTveloSi mimdinare<br />

sakonstitucio reformis procesSi, vfiqrobT, kargad unda gaanalizdes msoflio<br />

praqtika da yvela aRniSnuli Taviseburebis gaTvaliswinebiT, saqarTvelosaTvis efeqtiani<br />

mmarTvelobis sistema Camoyalibdes.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

Erza N. Suleiman, Presidentialism and Political Stability in France, in The Failure of Presidential<br />

Democracy, Comparative Perspectives, Volume 1, Edited b Juan J. Linz and Rturo Valenzuela, The<br />

John Hopkins University Press, Baltimore and London, 1994, p. 141.<br />

2<br />

Ibid, p.140.<br />

3<br />

samecniero kvlevebSi xSirad SexvdebiT mosazrebas, rom naxevrad saprezidento<br />

sistema pirvelad, jer kidev, veimaris respublikis konstituciiT<br />

iyo gansazRvruli. marTalia, es konstitucia Sereuli modelis garkveul<br />

niSnebs Seicavda, magram naxevrad saprezidento sistemis fundamenturi<br />

kvlevebi mainc safrangeTis mexuTe respublikas ukavSirdeba.<br />

4<br />

Robert Elgie, Semi-Presidentialism in Europe, Oxford University Press, 1999, p. 1-2.<br />

5<br />

evropul samecniero literaturaSi, naxevrad saprezidento mmarTvelobis<br />

formis aRsaniSnavad gamoiyeneba ramdenime cneba, maT Soris: `semi-presidential<br />

regime~, `semi-presidential system~. amitomac, Cvenc diuverJes samecniero<br />

mosazrebebis ganxilvisas gamoviyenebT qarTul Sesatyviss `reJimi~, Tumca<br />

masSi bunebrivia, ar igulisxmeba politikuri reJimi, aramed mmarTvelobis<br />

forma konstituciuri samarTlebrivi gagebiT. sxva danarCen SemTxvevaSi ki,<br />

gamoviyenebT `mmarTvelobis sistema~-s da `mmarTvelobis forma~-s, rac<br />

damkvidrebulia Cvens samecniero literaturaSi.<br />

6<br />

Duverger Maurice: A New Political System Model: Semi-Presidential Government. In: European<br />

Journal of Political Research, 1980, Vol. 8, No. 2; p. 166.<br />

7<br />

Robert Elgie, The Politics of Semi-Presidentialism, p. 18, is available on the Website: , [accessed: 31.12.2009].<br />

8<br />

Duverger, M. (1978) Echec au roi. Paris, In: Robert Elgie, Albin Michel, in: Semi-Presi-dentialism:<br />

Concepts, Consequences and Contesting Explanations, Political Studies Review, 2004, VOL 2, p. 326.<br />

9<br />

Giovanni Sartori, Comparative Constitutional Engineering: An Inquiry into Structures, Incentives<br />

and Outcomes, 2nd ed. (London: Macmillan, 1997), in: Robert Elgie, Varieties of Semi-Presidentialism<br />

and Their Impact on Nascent Democracies, Taiwan Journal of Democracy, Volume 3, December,<br />

2007, No.2, p. 59-60.<br />

10<br />

Petra Schleiter, Edward Morgan-Jones, Semi-Presidential Regimes: Providing Flexibility or Generating<br />

Representation and Governance Problems?, Paper presented at the annual meeting of the American<br />

Political Science Association, Marriott Wardman Park, Omni Shoreham, Washington Hilton, Washington, DC,<br />

Sep 01, 2005, p. 23, the article is available on the Website: , [Accessed: 2009-09-10].<br />

77


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

11<br />

Robert Elgie, Varieties of Semi-Presidentialism and Their Impact on Nascent Democracies, Taiwan<br />

Journal of Democracy, 2007, Volume 3, No.2: 61.<br />

12<br />

×èðêèí Â.Å., Íåòèïè÷íûå ôîðìû ïðàâëåíèÿ â ñîâðåìåííîì ãîñóäàðñòâå,<br />

æóð. «Ãîñóäàðñòâî è ïðàâî», 1994, ¹ 1, c. 109-116.<br />

13<br />

òàìæå, ñ. 113.<br />

14<br />

×èðêèí, Â. Å., Ñîâðåìåííîå ãîñóäàðñòâî, «Ìåæäóíàðîäíûå îòíîøåíèÿ» Ì.,<br />

2001, c. 155.<br />

15<br />

òàìæå, ñ. 148-149.<br />

16<br />

ix.: ×èðêèí Â.Å., Íåòèïè÷íûå ôîðìû ïðàâëåíèÿ â ñîâðåìåííîì ãîñóäàðñòâå,<br />

gv. 113.<br />

17<br />

ix.: Duverger Maurice: A New Political System Model: Semi-Presidential Government, gv.<br />

167-177.<br />

18<br />

Robert Elgie, The perils of semi-presidentialism, Are they exaggerated? Institutional affiliation,<br />

Democratization, 15 (1), p. 7. Full text is available on the Website: ,<br />

[Accessed: 31.12.2009].<br />

19<br />

ix.: Elgie Robert, Two Cheers for Semi-Presidentialism, gv. 7.<br />

20<br />

Elgie Robert and McMenamin Iain, Variation With Semi-Presidentialism: Cohabitation, Cabinet<br />

Stability and Non-partisan Prime Ministers, Paper presented at the annual meeting of the American<br />

Political Science Association, Hyatt Regency Chicago and the Sheraton Chicago Hotel and Towers, Chicago,<br />

IL, Aug 30, 2007, p. 7, Full text is available on the Website: , [Accessed: 2009-09-1].<br />

21<br />

Ibid, p. 7.<br />

22<br />

Cindy Skach, Constitutional Origins of Dictatorship and Democracy, Constitutional Political Economy,<br />

No.16, 2005, p. 349.<br />

23<br />

Ibid, p. 350.<br />

24<br />

ix.: Cindy Skach, Constitutional Origins of Dictatorship and Democracy, gv. 350.<br />

25<br />

iqve, gv. 351.<br />

26<br />

Elgie Robert, Two Cheers for Semi-Presidentialism, in Elgie, Robert (2005) Variations on a theme.<br />

Journal of Democracy, 16 (3), p. 6, Full text is available on the Website: , [Accessed: 31.12.2009].<br />

27<br />

Ibid, p. 8.<br />

28<br />

ix.: Elgie Robert, Two Cheers for Semi-Presidentialism, gv. 9.<br />

29<br />

iqve, gv. 15-16.<br />

30<br />

Jung-Hsiang Tsai, Sub-types of Semi-presidentialism and Political Deadlock, French Politics, 2008,<br />

#6, p. 68-73.<br />

31<br />

avTandil demetraSvili, irakli kobaxiZe, konstituciuri samarTali,<br />

saxelmZRvanelo bakalavriatis studentebisaTvis, Tb., 2008, gv. 109.<br />

32<br />

zaza ruxaZe, saqarTvelos konstituciuri samarTali, saxelmZRvanelo<br />

iuridiuli fakultetis studentebisaTvis, red. valeri loria, baTumi,<br />

1999, gv. 181.<br />

33<br />

oTar melqaZe, konstitucionalizmi, Tbilisis universitetis gamomcemloba,<br />

Tb., 2005, gv. 137.<br />

34<br />

am siidan avtoris mier amoRebulia bosnia da hercogovina, radgan misi<br />

azriT, konstituciis modeli dasaxasiaTeblad Zalian rTulia.<br />

78


The Concept and<br />

Classification<br />

of Semi-Presidential<br />

System of<br />

Government<br />

MALKHAZ NAKASHIDZE<br />

Assistant Professor<br />

Batumi Shota Rustaveli State University<br />

The present paper canvasses the concept of semi-presidential system,<br />

its main characteristics and presents the classification of this system.<br />

The system of governance is considered to be semi-presidential if<br />

the Constitution provides for three components: a) The direct election<br />

of the President of the Republic; b) The President possesses<br />

significant powers; 3) The Prime Minister and Ministers are the<br />

opposition to the President and are in charge of the Executive Power<br />

and will remain in power till the Parliament opposes them.<br />

Besides this general definition, the system of semi-presidential<br />

government has other significant features which provide for<br />

classification of this system into various models. The classification of<br />

semi-presidential government is expounded by the modern scientists,<br />

such as by Duverger, Shugart and Carey, Elgie, Skatch and Tsay in the<br />

research papers. The first researcher of the system, Duverger identified<br />

three types of semi-presidential system: 1) The system with the<br />

“symbolic President” (Austria, Ireland and Island); 2. The system with<br />

the “President with full powers” (France); 3. The system, where the<br />

President and the Government balance each other (Weimer German,<br />

Finland and Portugal). According to Duverger the classification is based<br />

on the President’s powers, the party system, and the context of creating<br />

79


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

the system. The subtypes of the model are as follows: Ceremonial President, President with full powers, Balanced<br />

President and the Government. Shugart and Carey consider that the Constitutional power of the President to be the<br />

basis of the classification. The sub-types are as follows: Presidential-Parliamentary system, Primer-Presidential system.<br />

According to Elgie the system classification is based on the powers of President and Prime Minister and the model is<br />

divided into: a widely Presidentialized system; a ceremonial President with the strong Prime Minister; and the balanced<br />

powers of President and Prime Minister. The basis of the classification suggested by Scatch is the situation of the parties<br />

in the Parliament and the system is divided as follows: Governance of consolidated majority; Governance of Divided<br />

Majority; and Governance of Divided Minority. Finally, Tsay used the following criteria for the classification: the<br />

Constitutional powers of the President and the Parliament; and the situation of parties in the Parliament. The system per<br />

se is divided into: the President dominated system; the Primer dominated system; the parliament dominated system, and<br />

‘cohabitation’ and the balances system of powers.<br />

Thus, the semi-presidential system is a complex model and the classification of the system based on various criteria<br />

explains well the nature of the semi-presidential system. Given the Constitutional Reform underway in Georgia, the<br />

international practice shall be analyzed appropriately and an effective governance system for Georgia shall be formulated<br />

taking into account all the mentioned peculiarities.<br />

80


amdenime mosazreba<br />

saqarTvelos<br />

samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis<br />

srulyofasTan<br />

dakavSirebiT<br />

robizon xurcilava<br />

xonis raionuli sasamarTlos mosamarTlis TanaSemwe,<br />

samarTlis doqtori, asistent-profesori<br />

me-20 saukunis 90-ian wlebSi, sabWoTa kavSiris daSlis<br />

Semdeg, damoukidebelma saqarTvelom daiwyo demokratiul,<br />

samarTlebriv sawyisebze agebuli kanonmdeblobis<br />

Seqmna. 1995 wlis 24 agvistos miRebuli iqna saqarTvelos<br />

konstitucia, romlis preambulaSive aRniSnulia<br />

saxelmwifos uryevi neba daamkvidros demokratiuli sazogadoebrivi<br />

weswyobleba, ekonomikuri Tavisufleba,<br />

socialuri da samarTlebrivi saxelmwifo 1 .<br />

sasamarTlo wesiT adamianis ZiriTadi uflebebis dacva<br />

garantirebulia saerTaSoriso samarTlis sayovel-<br />

Taod aRiarebuli principebiT da normebiT. sasamarTlo<br />

dacvis ufleba aris yvela danarCeni ufleba Tavisuflebebis<br />

ganxorcielebis aucilebeli garantia, romelTa<br />

dacva saxelmwifos valdebulebaa. saqarTvelos konstituciis<br />

42-e muxlis, agreTve, adamianis uflebebisa da<br />

ZiriTadi Tavisuflebebis konvenciis me-6 muxlis, samoqalaqo<br />

da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso<br />

paqtis me-14 muxlis mixedviT, <strong>marTlmsajuleba</strong> unda<br />

pasuxobdes samarTlianobis moTxovnebs da uzrunvelyos<br />

uflebebis efeqtiani aRdgena. sasamarTlos dacva<br />

81


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

unda iyos sruli, rac gulisxmobs nebismieri piris ara mxolod SesaZleblobas mimarTos<br />

sasamarTlos, aramed sasamarTlos valdebulebas, miiRos samarTliani da dasabuTebuli<br />

gadawyvetileba. 2 uflebis sasamarTlo wesiT dacva aseve, uzrunvelyofilia<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-2 muxlis pirveli nawiliT, romlis<br />

Tanaxmadac, saqmis ganxilvas sasamarTlo Seudgeba im piris gancxadebiT, romelic mimarTavs<br />

mas Tavisi uflebis an <strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli interesebis dasacavad.<br />

axali samoqalaqo saproceso kodeqsis miRebamde, saqmeTa ganxilva dakavSirebuli<br />

iyo rTul procedurebTan, rac sabolood, aWianurebda saqmeze gadawyvetilebis miRebas<br />

da Sesabamisad, mis aRsrulebas. moqmedi samoqalaqo saproceso kodeqsi, romelic<br />

1997 wlis 14 noembers iqna miRebuli, 3 ufro TanafardobaSia arsebul samarTlis realiebTan,<br />

rac gulisxmobs, rom saqmeTa droulad ganxilvas, sabolood ki, ekonomiis principisa<br />

da mxareTa uflebebis dacvas emsaxureba.<br />

nebismier SemTxvevaSi, axali saproceso kanonmdeblobis Seqmna or mizans unda emsaxurebodes.<br />

pirveli, Tu rogor unda gaxdes sasamarTlo damoukidebeli samoqalaqo<br />

procesis farglebSi, raTa samarTalwarmoeba ganxorcieldes SejibrebiTobisa da dispoziciurobis<br />

sawyisebze da meore, rogor gamartivdes samoqalaqo samarTlebrivi<br />

davebis ganxilvis procedura samarTlis subieqtebis uflebebis efeqtianad dacvis<br />

mizniT. 4<br />

miuxedavad imisa, rom didi samuSao Catarda samoqalaqo saproceso kodeqsis srulyofisaTvis,<br />

garkveuli normebi mainc winaaRmdegobrivi an/da bundovania.<br />

1. aRsaniSnavia, rom saqmis sasamarTlos mTavar sxdomaze ganxilvamde da sasamarTlos<br />

gadawyvetilebis gamotanamde, aucilebelia rigi saproceso moqmedebebis ganxorcieleba,<br />

kerZod, saqmis momzadeba sasamarTlos mTavar sxdomaze gansaxilvelad da a. S.<br />

amasTan, mniSvnelovania saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 70-78-e muxlebis<br />

dacva. aRniSnuli muxlebis ugulebelyofa aferxebs sasamarTlos mier gadawyvetilebis<br />

miRebas. mocemul SemTxvevaSi, aRniSnuli muxlebidan saWiroa yuradRebis gamaxvileba<br />

mxolod 72-e muxlis me-2 nawilze, romlis Tanaxmadac, `sasamarTlo uwyebasTan erTad<br />

mosamarTle mopasuxes ugzavnis sarCels da TandarTuli dokumentebis aslebs. uwyebasTan<br />

erTad mosamarTle mosarCeles ugzavnis mopasuxis werilobiTi gancxadebis asls,<br />

Tu aseTi gancxadeba Semovida sasamarTloSi uwyebis gagzavnis momentisaTvis. sasamar-<br />

TloSi Semosuli yvela werilobiTi dokumentis asli SeiZleba gaegzavnos mxareebs<br />

uwyebis gagzavnamde, aseve, mas Semdeg, rac uwyeba gagzavnilia~.<br />

erTi SexedviT, zemoaRniSnuli muxli SejibrebiTobis principidan gamomdinare,<br />

icavs mxareTa interesebs, xels uwyobs werilobiTi mtkicebulebebis gacvlas da saqmis<br />

momzadebas mTavar sxdomaze gansaxilvelad, Tumca, ewinaaRmdegeba samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis mTel rig moTxovnebs. kerZod, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 184-e muxlis Tanaxmad, sarCelis warmoebaSi miRebis Semdeg mosamarTle valdebulia<br />

gasces gankarguleba am sarCelisa da TandarTuli dokumentebis aslebis mopasuxisaTvis<br />

am kodeqsis 201-e muxliT, dadgenili wesiT gadagzavnis Sesaxeb. amave kodeqsis<br />

201-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, saqmis sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis<br />

mizniT mosamarTle ugzavnis mopasuxes sarCelisa da am kodeqsiT gaTvaliswinebuli<br />

82


dokumentebis aslebs, dauniSnavs mas vadas warmoadginos Sesagebeli an Segebebuli<br />

sarCeli. amasTan, ganumartavs Sesageblis Sinaarss da afrTxilebs Sesageblis<br />

warmoudgenlobis SemTxvevaSi, mosalodneli Sedegebis Sesaxeb. saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlSi cvlilebebis ganxorcielebamde, saqmis<br />

momzadebis etapze Sesageblis warmodgena formalur xasiaTs atarebda da mxares<br />

SeeZlo Tavisi pozicia daefiqsirebina sasamarTlos mTavar sxdomazec, magram am<br />

SemTxvevaSi, mxareebi araTanabar mdgomareobaSi iyvnen, mopasuxem ukve icoda, ras<br />

moiTxovda misgan mosarCele, ra safuZvels emyareboda es moTxovna da romeli<br />

mtkicebulebiT apirebda sarCelis faqtobrivi safuZvlis damtkiceba-dadasturebas.<br />

mosarCelem ki, ar icoda ra faqtobriv safuZvels emyareboda mopasuxis pozicia, ra<br />

saSualebiT apirebda igi Tavis dacvas da romeli mtkicebulebebiT. 5 aRniSnul muxlSi<br />

2007 wlis 28 dekembris <strong>kanoni</strong>T ganxorcielebuli cvlilebis Tanaxmad, savaldebulo<br />

gaxda saqmis momzadebis etapze mopasuxis mier Sesageblis warmodgena, winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e da 232 1 -e muxlebis<br />

Tanaxmad, sasamarTlos daekisra valdebuleba gamoitanos dauswrebeli gadawyvetileba.<br />

rogorc aRniSnuli muxlebis analizidan irkveva, sasamarTlos mTavari sxdoma iniSneba<br />

mxareebis mier warmodgenili mtkicebulebebis gacvlis da saqmis mosamzadebeli etapis<br />

damTavrebis Semdeg. cxadia, mtkicebulebebis gacvlamde ar xdeba arc mosamzadebeli<br />

sxdomis da arc sasamarTlos mTavari sxdomis daniSvna da uwyebis meSveobiT mxareTa<br />

dabareba.<br />

zemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba davaskvnaT, rom saqarTvelos samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 72-e muxlis me-2 nawiliT SemoTavazebuli winadadeba, mxares uwyebasTan<br />

erTad gadaegzavnos sarCelisa da TandarTuli dokumentebis aslebi, arasworia.<br />

2. gamartivebul warmoebaSi mopasuxe mxare ar aris SezRuduli, ar ilaxeba misi uflebebi<br />

da SesaZlebloba aqvs daicvas sakuTari interesebi Sesageblis (saCivris) wardgeniT.<br />

dispoziciurobis da SejibrebiTobis principi mTlianad moqmedebs gamartivebuli<br />

warmoebis dros da icavs orive mxaris interesebs. samoqalaqo ufleba-movaleobebi<br />

realizdeba procesualur moqmedebaTa gziT, amitom ganuyofel kavSirSi arian subieqtebis<br />

moqmedebasTan, 6 romlebsac procesuluri normebis gamoyenebiT SeuZliaT moaxdinon<br />

TavianTi uflebebis realizacia.<br />

gamartivebul warmoebasTan dakavSirebiT dispoziciurobis principis Sesaxeb unda<br />

visaubroT ori mimarTulebiT: 7<br />

pirveli, sasamarTlosadmi saqmis gamartivebulad ganxilvis moTxovniT mimarTva<br />

dispoziciurobis gamovlenaa materialuri gagebiT. es gamoixateba dainteresebuli<br />

piris mier Tavisi uflebis sasamarTlo wesiT dacvis formis arCevaSi, misTvis upiratesobis<br />

miniWebaSi sxva formebTan SedarebiT.<br />

meore, sarCeliT (gancxadebiT) mimarTva saqmis gamartivebulad ganxilvis Sesaxeb,<br />

dispoziciurobis gamovlenaa formalur-procesualuri gagebiT (uflebis dacvis<br />

saproceso saSualebis gankargva, uflebis dacvis saSualebebis arCeva). es gamoixateba<br />

sasarCelo an gamartivebuli warmoebis, rogorc saerTo iurisdiqciis sasamarTloSi<br />

davis gadawyvetis gzebis arCevaSi. warmoebis arCevas SeiZleba vuwodoT dispozici-<br />

83


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

urobis gamovlena formalur-procesualuri gagebiT, radgan aseTi arCeva gansazRvravs<br />

procesualuri dacvis ama Tu im saSualebebiT Semdgom sargeblobas, rac gansxvavdeba<br />

sasarCelo da gamartivebul warmoebaSi. 8<br />

rac Seexeba SejibrebiTobis principis arsebobas gamartivebul warmoebaSi, zepiri<br />

mosmenis dros vlindeba mtkicebulebaTa wardgenisa da axsna-ganmartebebis CamorTmevis,<br />

xolo zepiri mosmenis gareSe moTxovnis ganxilvisas _ Sesageblis an saCivris wardgenis<br />

dros.<br />

gamartivebuli warmoebis dros aSkara aris materialur-samarTlebrivi moTxovnebis<br />

udavoba, rac niSnavs, rom mosarCelis (ganmcxadeblis) moTxovnebi dasabuTebulia saTanado<br />

mtkicebulebebiT, dokumentebiT. kerZod, Tamasuqisa da Cekis Taobaze aRZrul<br />

sarCelebze saTanado mtkicebulebas warmoadgens mxolod dokumentebi (werilobiTi<br />

mtkicebulebebi) da mxareTa axsna-ganmartebebi. Tumca, mxareTa axsna-ganmartebebi<br />

dokumentebis (werilobiTi mtkicebulebebis) gareSe ar aris sakmarisi Tamasuqisa da<br />

Cekis Taobaze aRZruli sarCelebis gamartivebuli warmoebiT ganxilvisaTvis. davalianebis<br />

gadaxdevinebis Sesaxeb saqmis ganxilvis gamartivebuli wesis dros mtkicebulebas<br />

warmoadgens damowmebuli saxiT arsebuli dokumentebi, saidanac utyuarad dasturdeba<br />

moTxovnis safuZvlianoba. saTanado wesiT damowmebis gareSe warmodgenili dokumenti<br />

fuladi davalianebis gadaxdevinebis dros mtkicebulebas ar warmoadgens. lizingis<br />

sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Taobaze saqmis ganxilvis<br />

gamartivebuli wesis dros mtkicebulebas warmoadgens lizingis xelSekruleba. xolo,<br />

aqciaTa savaldebulo miyidvis Sesaxeb saqmis gamartivebuli wesiT ganxilvisas mtkicebulebas<br />

warmoadgens dokumentebi, romlebiTac dasturdeba saaqcio sazogadoebis xmis<br />

uflebis mqone aqciaTa aranakleb 95%-is sakuTreba.<br />

inglisisa 9 da germaniis saproceso samarTlis msgavsad, 10 saqarTvelos moqmedi samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsiT gamartivebuli warmoeba sasarCelo da udavo warmoebisagan<br />

gansxvavebiT ZiriTadad, dokumenturi warmoebaa. 11 swored dokumentebiT SeuZlia daamtkicos<br />

pirma sarCelis (gancxadebis) safuZvlianoba da aradokumenturi mtkicebulebis<br />

gamoyeneba gamartivebul warmoebaSi SeuZlebelia. swored amitom uwodeben iuridiul<br />

literaturaSi gamartivebul warmoebas `dokumentur warmoebas~, 12 rac gamartivebuli<br />

warmoebis arsidan gamomdinare, savsebiT samarTliania.<br />

fuladi davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb saqmeebi SesaZlebelia sasamarTlom<br />

ganixilos rogorc sasarCelo, ise gamartivebuli warmoebiT. sasarCelo warmoebisagan<br />

gansxvavebiT, gamartivebuli warmoebisas fuladi davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb<br />

gancxadebis ganxilva mimdinareobs mopasuxis gareSe. Tumca, saproceso kodeqsi iTvaliswinebs<br />

mopasuxis interesebis dacvis srul SesaZleblobas. kerZod, sasamarTlo valdebulia<br />

Tavisi iniciativiT Caabaros movales (mopasuxes) gadaxdis brZaneba (ssk-is<br />

306-e muxlis me-2 nawili). Cabarebis gareSe gadaxdis brZanebas iuridiuli Zala ara aqvs<br />

da aseT SemTxvevaSi, ar SeiZleba misi aRsasruleblad miqceva.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 307-e muxlis pirveli winadadebis<br />

Tanaxmad, mopasuxes SeuZlia ar cnos gadaxdis Sesaxeb brZaneba mTlianad an nawilobriv<br />

84


da Seitanos mis winaaRmdeg motivirebuli Sesagebeli (protesti) sasamarTloSi,<br />

romelmac miiRo es brZaneba gadaxdis brZanebis miRebidan 10 dRis vadaSi.<br />

Sesagebeli Tavisi iuridiuli bunebidan gamomdinare, mowinaaRmdege mxarisagan<br />

Tavdacvis saSualebis saxes warmoadgens. 13 mopasuxes, romlis mimarTac iqna gamotanili<br />

gadaxdis brZaneba, Tavad aqvs ufleba airCios Tavdacvis saSualebis saxe da waradginos<br />

procesualuri an materialur samarTlebrivi Sesagebeli an orive erTad. 14<br />

gamovTqvamT mosazrebas, rom gadaxdis brZanebaze mopasuxis mier wardgenil pretenzias<br />

unda ewodos ara Sesagebeli, rogorc es moqmedi saproceso kodeqsiT aris gaTvaliswinebuli,<br />

aramed saCivari, romlis mizani swored gadaxdis brZanebis gauqmebaa. zogadad,<br />

Sesagebeli mopasuxis uflebebis Serbilebuli dacvaa, roca mopasuxe ar eTanxmeba<br />

mowinaaRmdege mxaris moTxovnebs, 15 an piriqiT, cnobs sarCels. gadaxdis brZanebis<br />

dros Sesageblis wardgeniT mopasuxe ara marto ar eTanxmeba mosarCele mxaris mosazrebas,<br />

aramed imavdroulad, asaCivrebs kidec mis winaaRmdeg gamotanil gadaxdis brZanebas,<br />

iTxovs mis gauqmebas da saqmis saerTo sasarCelo wesebis dacviT ganxilvas. amdenad,<br />

dauswrebeli gadawyvetilebis msgavsad, gadaxdis brZanebaze wardgenil Sesagebels<br />

unda ewodos saCivari.<br />

3. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 307-e muxlis pirveli winadadebis<br />

Tanaxmad, mopasuxes SeuZlia ar cnos gadaxdis Sesaxeb brZaneba mTlianad an nawilobriv<br />

da Seitanos mis winaaRmdeg motivirebuli Sesagebeli (protesti) sasamarTloSi, romelmac<br />

miiRo es brZaneba gadaxdis brZanebis miRebidan 10 dRis vadaSi. amave muxlis<br />

meore winadadebis Tanaxmad, mopasuxes SeuZlia gaaprotestos gadaxdis Sesaxeb brZaneba<br />

im SemTxvevaSic, rodesac gaprotestebis vadis gaSveba sapatio mizeziT moxda. mtkicebis<br />

tvirTi, Tu ramdenad arsebobs sapatio mizezi, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 102-e muxlis Tanaxmad, ekisreba mopasuxes. vadis gaSveba sapatiod miiCneva<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 215-e muxlis me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli<br />

pirobebis arsebobisas.<br />

sapatio mizezad saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 215-e muxlis me-3<br />

nawilis Tanaxmad, miiCneva mxaris mier Suamdgomlobisa da gancxadebis wardgenis SeuZlebloba,<br />

rac gamowveulia avadmyofobiT, axlo naTesavis gardacvalebiT an sxva gansakuTrebuli<br />

obieqturi garemoebebiT, romelic misgan damoukidebeli mizezebiT SeuZlebels<br />

xdis Suamdgomlobis an gancxadebis wardgenas. avadmyofoba dadasturebuli<br />

unda iqnes samedicino dawesebulebis xelmZRvanelis mier xelmowerili dokumentiT,<br />

romelic pirdapir miuTiTebs Suamdgomlobis an gancxadebis warudgenlobaze.<br />

sapatio safuZvlis arsebobis ganxilvisas mizanSewonilia yuradReba gamaxvildes<br />

2007 wlis 18 dekembris <strong>kanoni</strong>T, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis<br />

meoTxe nawilSi ganxorcielebul cvlilebaze, romlis Tanaxmadac, sasamarTlo<br />

gadawyvetilebebisa da ganCinebebis gasaCivrebis gansazRvruli vadebis gagrZeleba an<br />

aRdgena dauSvebelia.<br />

gadaxdis brZaneba, rogorc sasamarTlos mier savaldebulo Sesasruleblad miRebuli<br />

aqti, miekuTvneba sasamarTlos gadawyvetilebaTa kategorias da Sesabamisad,<br />

85


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis meoTxe nawilis moqmedeba<br />

vrceldeba gadaxdis brZanebazec. praqtikulad, samoqalaqo saproceso kodeqsi vadis<br />

darRveviT wardgenili Sesageblis SemTxvevaSi, iTvaliswinebs or normas. pirveli,<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis mesame nawili, romlis Tanaxmad,<br />

sasamarTlos gadawyvetilebebisa da ganCinebebis gasaCivrebis <strong>kanoni</strong>T gansazRvruli<br />

vadebis gagrZeleba an aRdgena dauSvebelia da meore, saqarTvelos samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 307-e muxli, romelic gadaxdis brZanebis gasaCivrebis SesaZleblobas<br />

iTvaliswinebs im SemTxvevaSic, rodesac gaprotestebis vadis gaSveba sapatio<br />

mizeziT moxda. aseT SemTxvevaSi, rogor unda moiqces sasamarTlo, romeli norma unda<br />

iqnes gamoyenebuli _ saqarTvelos samoqalaqo kodesis 59-e muxlis mesame nawili Tu<br />

307-e muxli? am kiTxvaze pasuxis gasacemad unda movixmoT 2009 wlis 22 oqtombris<br />

saqarTvelos <strong>kanoni</strong> `normatiuli aqtebis Sesaxeb~. aRniSnuli <strong>kanoni</strong>s me-7 muxlis me-8<br />

nawilis Tanaxmad, Tanabari iuridiuli Zalis mqone normatiul aqtebs Soris winaaRmdegobis<br />

SemTxvevaSi, upiratesoba eniWeba ufro gvian miRebul (gamocemul) normatiul<br />

aqts.<br />

konkretul SemTxvevaSi, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis<br />

mesame nawili, 307-e muxlTan SedarebiT ufro gvian aris miRebuli da praqtikulad,<br />

vadis aRdgenasTan dakavSirebiT aRniSnuli muxliT gauqmebulia 307-e muxlis moqmedeba,<br />

rac arasworia. vinaidan, gadaxdis brZaneba miiReba mopasuxisaTvis Seutyobineblad<br />

da misi gasaCivrebisaTvis kanonmdeblis mier dadgenilia mWidro vadebi, amdenad<br />

mopasuxes unda mieces SesaZlebloba gaasaCivros gadaxdis brZaneba sapatio mizeziT<br />

vadis darRvevis SemTxvevaSic. sasamarTlom upirvelesad, unda ganixilos sakiTxi,<br />

ramdenad sapatio mizeziT ver moxda mopasuxis mier protestis Setana. sasurvelia 59-e<br />

muxlis me-4 nawilSi ganxorcieldes cvlileba da aRiniSnos, `sasamarTlo gadawyvetilebebisa<br />

da ganCinebebis gasaCivrebis <strong>kanoni</strong>T gansazRvruli vadebis gagrZeleba an<br />

aRdgena dauSvebelia, garda am <strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa~. aRniSnuli<br />

cvlilebiT, gasaCivrebis vadis gasvlis Semdeg, pirs im SemTxvevaSic SeeZleba gadawyvetilebis<br />

gasaCivreba sapatio mizezis arsebobisas, Tu amis Sesaxeb pirdapir miTiTebuli<br />

iqneba kanonSi, rogorc es gadaxdis brZanebaze Sesageblis wardgenisas aris gaTvaliswinebuli.<br />

Tu sasamarTlo gaSvebul vadas, romlis aRdgenis SesaZlebloba saproceso<br />

kodeqsiT iqneba SesaZlebeli, sapatiod miiCnevs, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 65-e muxlis safuZvliT aRadgens gaSvebuli vadas, winaaRmdeg SemTxvevaSi,<br />

mopasuxes uari unda eTqvas dasabuTebuli ganCinebiT gaSvebuli vadis aRdgenaze, rac<br />

SeiZleba gasaCivrdes kerZo saCivriT.<br />

4. gamartivebul warmoebaSi mxareebs warmoadgenen is pirebi (subieqti), romelTa<br />

Soris samarTalurTierTobisas warmoSobil davas uflebis Sesaxeb gadawyvets sasamarTlo.<br />

e.i. gamartivebul warmoebaSi gvaqvs dava uflebis Sesaxeb. uflebis Sesaxeb<br />

dava es aris uTanxmoeba mxareebs Soris da urTierTsawinaaRmdego moqmedeba. aRniSnul-<br />

Tan dakavSirebiT, analogiuri mosazreba aqvs g.a. Ceremins, romelic ganmartavs, rom<br />

uflebis Sesaxeb dava sxva araferia, Tu ara uTanxmoeba, uflebebisa da movaleobebis<br />

arsebobasTan dakavSirebiT an samarTalurTierTobis an misi Sinaarsis arsebobis<br />

86


(ararsebobis) gamo mxareTa Soris SexedulebaTa araTanxvedris garegnuli gamovlineba<br />

da am araTanxvedriT gamowveuli maTi urTierTsawinaaRmdego moqmedeba. 16<br />

m.a. gurviCis azriT, uflebis Sesaxeb dava ganekuTvneba mxolod samoqalaqo saproceso<br />

samarTlis instituts. misi ganmartebiT, davis arseboba, kerZod, gadawyvitos<br />

idavos an ara, mxolod saproceso samarTlis sferos warmoadgens. 17<br />

uflebis Sesaxeb davas a. n. koJuxari ganmartavs, rogorc uflebebTan da valdebulebebis<br />

SesrulebasTan dakavSirebiT warmoSobil mxareTa gansxvavebul, urTierTsawinaaRmdego<br />

Sexedulebebsa da moqmedebebs. 18<br />

iarkovis redaqciiT gamocemul ruseTis federaciis samoqalaqo procesis saxelmZRvaneloSi<br />

xazgasmulia, rom brZanebiT warmoebaSi ar aris dava uflebis Sesaxeb da modave<br />

mxareebi. aq SenarCunebulia materialur-samarTlebrivi urTierTobis struqtura da<br />

misi monawileebic iwodebian kreditorad da movaled. 19 materialur-samarTlebriv instituts<br />

miakuTvnebs uflebis Sesaxeb davas zaicevic. 20<br />

rogorc aRniSnulidan Cans, iuristTa nawili uflebis Sesaxeb davas miakuTvnebs<br />

materialur-samarTlebriv, xolo nawili _ procesualur samarTlebriv instituts.<br />

aRsaniSnavia, rom marTalia, davis gadawyveta xdeba materialur-samarTlebrivi normis<br />

meSveobiT, magram mxarem, romlis uflebac dairRva, SesaZlebelia, saerTod ar moiTxovos<br />

darRveuli uflebis aRdgena. uflebis aRdgenis moTxovnis SemTxvevaSi, warmoiSoba<br />

dava mxareebs Soris, romelic procesualuri normebiT regulirdeba. amdenad,<br />

Cveni azriT, dava uflebis Sesaxeb ganekuTvneba mxolod procesualur-samarTlebriv<br />

instituts.<br />

lizingis sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb mosamar-<br />

Tle gamoscems brZanebas, romelzec SesaZlebelia kerZo saCivris Setana. gamartivebul<br />

warmoebaSi, maT Soris, lizingis sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis<br />

Sesaxeb saqmeebSi, arsebobs uflebrivi dava (dava uflebis Sesaxeb). gamartivebuli<br />

warmoeba sasarCelo warmoebis alternatiuli proceduraa, roca arsebiTad wydeba<br />

mxareTa ufleba-movaleobebis Sesaxeb sakiTxi. rac Seexeba kerZo saCivars, misi Setana<br />

mxolod ganCinebebzea SesaZlebeli, ganCinebebiT ki, saqme ar wydeba arsebiTad, aramed<br />

isini miiReba calkeul saproceso sakiTxebze. amdenad, migvaCnia, rom uflebriv davaSi<br />

yovelTvis unda mieces mxares gasaCivrebis SesaZlebloba uzenaesi sasamarTlos CaTvliT<br />

da ar unda iyos mxare Semofargluli mxolod kerZo saCivris uflebiT, romelzec<br />

zemdgomi sasamarTlos mier miRebuli aqti aRar saCivrdeba. rac faqtobrivad niSnavs,<br />

rom pirs, vis winaaRmdegac aris mimarTuli brZaneba, aRar eZleva SesaZlebloba uflebriv<br />

davaSi Tavi daicvas gasaCivrebiT TviT uzenaesi sasamarTlos CaTvliT, rac<br />

Cveni azriT, dauSvebelia.<br />

5. saqarTvelos moqmedi samoqalaqo saproceso kodeqsis 305-e muxlis pirveli nawilis<br />

Tanaxmad, sasamarTlo Tavisi ganCinebiT uars etyvis ganmcxadebels davalianebis<br />

gadaxdevinebis Sesaxeb gancxadebis miRebaze, Tu:<br />

a) igi ar pasuxobs 34-e Tavis 302-303-e muxlebiT gaTvaliswinebul moTxovnebs;<br />

b) gancxadebaSi Camoyalibebuli moTxovnis safuZveli (303-e muxlis `d~ qvepunqti)<br />

ver asabuTebs am moTxovnas.<br />

87


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

amave muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, sasamarTlo uflebamosilia am muxlis pirveli<br />

nawilis `a~ qvepunqtiT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi, ganmcxadebels dauniSnos vada<br />

gancxadebaSi an TandarTul masalebSi arsebuli xarvezebis Sesavsebad (saqarTvelos<br />

2005 wlis 20 dekembris <strong>kanoni</strong> _ ssm, 2005 w, #55, mux. 376). cvlilebis ganxorcielebamde,<br />

Tu gancxadeba ar akmayofilebda 305-e muxlis pirveli nawilis moTxovnebs, mosamarTle<br />

ganmcxadebels xarvezis Sesavsebad vadas ar uniSnavda da pirdapir eubneboda uars<br />

gancxadebis warmoebaSi miRebaze. Tumca, gancxadebis miRebaze uaris Sesaxeb ganCinebis<br />

gamotanamde valdebuli iyo moesmina ganmcxadeblisaTvis.<br />

rogorc Teoriuli, ise praqtikuli TvalsazrisiT, metad mniSvnelovania saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 303-e muxlis me-2 nawilis `d~ qvepunqtze miTiTeba.<br />

kerZod, roca gancxadebaSi miTiTebuli moTxovnis safuZveli ver asabuTebs moTxovnas.<br />

saubaria wamoyenebul pretenziaze, romlis dasasabuTeblad gancxadebaSi miTiTebuli<br />

mtkicebuleba (dokumenti) damowmebuli saxiT unda iyos warmodgenili.<br />

fuladi davalianebis gadaxdevinebis saqmeebis gamartivebuli warmoebiT ganxilvis<br />

dros dokumentebi aucilebelia wardgenil iqnes damowmebuli saxiT. winaaRmdeg Sem-<br />

TxvevaSi, sasamarTlom uari unda uTxras gamartivebuli warmoebiT saqmis aRZvraze<br />

ganmcxadebels. damowmebuli dokumentebis wardgenas gamartivebul warmoebaSi mniSvnelovani<br />

adgili uWiravs, vinaidan sasamarTlos mier ar xdeba mxareTa dabareba da maTgan<br />

axsna-ganmartebebis CamorTmeva, amdenad dokumentis utyuarobis garkveva damowmebis<br />

gareSe SeuZlebelia. mxolod ganmcxadeblis mier wardgenili dokumentebis <strong>kanoni</strong>s<br />

moTxovnebTan Sesabamisobis SemTxvevaSi, SeuZlia mosamarTles miiRos gadaxdis brZaneba.<br />

dokumentebis <strong>kanoni</strong>s moTxovnebTan Sesabamisoba niSnavs damowmebuli da ara dadasturebuli<br />

dokumentebis wardgenas. gansxvavebulad aris aRniSnuli sakiTxi mowesrigebuli<br />

sazRvargareTis qveynebis saproceso kanonmdeblobiT. kerZod, ruseTis federaciaSi<br />

gamartivebuli warmoebiT saqmis ganxilvisas, moTxovna SeiZleba efuZnebodes<br />

rogorc notariulad damowmebul, 21 ise werilobiT formaSi Sesrulebul garigebas, 22<br />

ra drosac sasamarTlo gascems brZanebas. 23 analogiurad gamoiyeneba rogorc damowmebuli,<br />

ise daumowmebeli saxis mtkicebuleba gamartivebuli warmoebisas yazaxeTSi, 24<br />

yirgizeTSi. 25 ruseTis federaciis, yazaxeTisa da yirgizeTisagan gansxvavebiT, germaniaSi<br />

daumowmebeli saxiT wardgenil mtkicebulebas, gamartivebuli warmoebis dros<br />

mxolod im SemTxvevaSi aqvs mtkicebulebis Zala, Tu wardgenilia dokumentis originali<br />

egzemplari. 26<br />

Tanamedrove qarTul samarTalSi erTmaneTisagan ganasxvaveben sanotaro damowmebasa<br />

da sanotaro dadasturebas. sanotaro damowmebis dros notariusis moqmedeba exeba<br />

mTel dokuments, mis mTel Sinaarss. am dros notariusi amowmebs teqstis Sesabamisobas<br />

moqmed samarTalTan da adasturebs mas. dokumentis teqsti notariusma garigebis mxareebs<br />

unda waukiTxos da gaacnos. amis Semdeg garigebis mxareebi aweren xels am dokuments,<br />

rasac notariusi adasturebs. sanotaro damowmebisagan gansxvavdeba sanotaro<br />

dadastureba. am dros notariusi pasuxs ar agebs dokumentis Sinaarsze da arc aris<br />

valdebuli, rom igi mxareebs waukiTxos. misi movaleobaa garigebis mxareTa xelmowerebis<br />

namdvilobis dadastureba. 27<br />

88


oca dokumentze vsaubrobT, metad mniSvnelovania imis garkveva, Tu ra saxis mtkicebuleba<br />

unda CaiTvalos utyuar dokumentad, romelze dayrdnobiTac sasamarTlo miiRebs<br />

gadaxdis brZanebas. aseTi dokumenti saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsiT<br />

pirdapir ar aris gaTvaliswinebuli. migvaCnia, rom aseT dokumentad unda CaiTvalos<br />

is werilobiTi mtkicebuleba, romliTac utyuarad (udavod) dasturdeba movalis<br />

mier kreditoris mimarT fuladi davalianebis arseboba. magaliTad, notariulad<br />

damowmebuli sesxis xelSekruleba, an/da sxva dokumenti, romelic adasturebs movalis<br />

mxridan fuladi valdebulebis Seusruleblobas an garigebis arsebobas, mxareTa mier<br />

Sedgenili da saTanado wesiT damowmebuli Sedarebis aqti da a.S. sadavo faqtebi, romlebic<br />

TavisTavad cxadia Sedian mtkicebis saganSi, 28 gamartivebuli warmoebis dros<br />

ar gamoiyeneba.<br />

werilobiT mtkicebulebas axasiaTebs ramdenime niSani, esenia: werilobiTi mtkicebuleba<br />

iqmneba adamianis mier, werilobiT dokumentSi (mtkicebulebaSi) asaxuli adamianis<br />

azri gadmocemulia raime niSnis gamoyenebiT, mtkicebulebaSi gadmocemuli niSnebi<br />

gamoxataven adamianis azrs. 29<br />

mxareTa mier Sedgenili Sedarebis aqti, romelic dadasturebulia maTive xelmowerebiTa<br />

da beWdiT, Tu ar aris damowmebuli saTanado wesiT, gamartivebuli warmoebisas<br />

utyuar mtkicebulebad ver CaiTvleba, vinaidan Sedarebis aqti 30 saqarTvelos samoqalaqo<br />

kodeqsis 341-e muxlis 31 analizis safuZvelze, ar aris valis aRiarebis Sesaxeb<br />

utyuari dokumenti, ar miekuTvneba udavo faqtebs da Sedis mtkicebis saganSi. 32 mar-<br />

Talia, aRniSnuli mtkicebulebiT SesaZloa dasturdebodes valis arseboba da sasar-<br />

Celo warmoebis dros sxva mtkicebulebebTan erTobliobaSi igi safuZvladac daedos<br />

sasamarTlos gadawyvetilebas, magram gamartivebuli warmoebis arsisa da iuridiuli<br />

bunebidan gamomdinare, ar aris sakmarisi da damatebiT saWiroebs damowmebas saTanado<br />

wesiT. am nawilSi xSiria sasamarTlo Secdomebic, vinaidan mxareTa mier xelmoweril<br />

da maTive beWdiT dadasturebul Sedarebis aqts gadaxdis brZanebis miRebis dros<br />

utyuar mtkicebulebad miiCneven, riTac ignorirebas ukeTeben gamartivebuli warmoebis<br />

fundamenturi sakiTxis dasaSvebobis <strong>kanoni</strong>erad ganxilvas.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis Tanaxmad, TiToeulma<br />

mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />

Sesagebels. am garemoebaTa damtkiceba SeiZleba TviT mxareTa (mesame pirTa) axsna-ganmartebiT,<br />

mowmeTa CvenebiT, werilobiTi Tu nivTieri mtkicebulebebiTa da eqspertTa<br />

daskvnebiT. saqmis garemoebebi, romlebic <strong>kanoni</strong>s Tanaxmad, unda dadasturdes garkveuli<br />

mtkicebulebebiT, ar SeiZleba dadasturdes sxva saxis mtkicebulebebiT.<br />

zemoaRniSnul muxlSi CamoTvlili mtkicebulebebidan fuladi davalianebis Sesaxeb<br />

gancxadebis ganxilvisas, rodesac moTxovna gamartivebuli warmoebiT ixileba, mtkicebulebad<br />

gamoiyeneba mxolod damowmebuli saxiT warmodgenili werilobiTi mtkicebuleba,<br />

romelsac sasamarTlo Sefasebis safuZvelze utyuar dokumentad miiCnevs. sxva<br />

saxis mtkicebuleba, maT Soris, mxareTa mier Sedgenili da beWdiT dadasturebuli<br />

Sedarebis aqti, Tu saTanado wesiT ar aris damowmebuli sasamarTlom mtkicebulebad<br />

ar unda gamoiyenos.<br />

89


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. saqarTvelos konstitucia, 1995 wlis 24 agvisto, Tbilisi, 2009 weli;<br />

2. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 1997 wlis 14 noemberi,<br />

saqarTvelos parlamentis uwyebani, 1997 weli, #47-48;<br />

3. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 1997 wlis 26 ivnisi, saqarTvelos<br />

parlamentis uwyebani, 1997 weli, #31;<br />

4. saqarTvelos <strong>kanoni</strong> `normatiuli aqtebis Sesaxeb~, 2009 wlis 22 oqtomberi;<br />

5. saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi, 2008 wlis 25 ivliss, mosamarTleTa<br />

Sexvedrebis Sedegad SemuSavebuli rekomendacia;<br />

6. a. Tabagari, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />

Tbilisi, 2002 weli;<br />

7. m. kopaleiSvili, n. sxirtlaZe, e. qardava, p. turava, administraciuli<br />

saproceso samarTlis saxelmZRvanelo, Tbilisi, 2008 weli;<br />

8. T. liluaSvili, samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi, praqtikuli<br />

saxelmZRvanelo, meore gamocema, Tbilisi, 2001 weli;<br />

9. T. liluaSvili, samoqalaqo procesis sakiTxebi saqarTvelos sasamarTloebis<br />

praqtikaSi, nawili pirveli, Tbilisi, 2002 weli;<br />

10. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, Tbilisi, 2005 weli;<br />

11. S. qurdaZe, `samoqalaqo saqmeTa gamartivebuli wesiT ganxilvis Taviseburebani~,<br />

disertacia iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis<br />

mosapoveblad, Tbilisi, 2003 weli;<br />

12. S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva pirveli instanciis sasamarTloSi,<br />

Tbilisi, 2006 weli;<br />

13. S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis sasamarTloebSi,<br />

Tbilisi, 2006 weli;<br />

14. r. xurcilava, davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb saqmis ganxilvis gamartivebuli<br />

wesi samoqalaqo procesSi, Tbilisi, 2008 weli;<br />

15. r. xurcilava, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />

Tbilisi, 2009 weli;<br />

16. l. Wanturia, Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi,<br />

Tbilisi, 1997 weli;<br />

17. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè, Ì., 2009 ã.;<br />

18. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí, http://www.<br />

minjust.kz/ru/art/ãðàæäàíñêèé_ïðîöåññóàëüíûé_ êîäåêñ_ ðåñïóáëèêè_ êàçàõñòàí_0<br />

19. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Êèðãèçñêîé Ðåñïóáëèêè. M. 2009. ã.;<br />

20. Àëåõèíà. Ñ. À., Äàâòÿí. À. Ã., è äð. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ çàðóáåæíûõ ñòðàí,<br />

Ì., 2008 ã.;<br />

21. Àðãóíîâ Â. Í., Ñóäåáíûé ïðèêàç, Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî, Ó÷åáíèê<br />

ãðàæäàíñêîãî ïðîöåññà, ïîä. ðåä. Òðåóøíèêîâà Ì. Ê., Ì., 2001 ã.;<br />

22. Ãóðâè÷ Ì. À., Ðåøåíèå ñóäà è îòâåòñòâåííîñòü îáÿçàííîãî ëèöà. Kàëèíèí,<br />

1977 ã.;<br />

23. Æèëèí Ã.À., Áðèêîâ Â.Â., Ãàíè÷åâà Å. Ñ. è äðóãèå. Êîììåíòàðèé ê Ãðàæäàíñêîìó<br />

Ïðîöåññóàëüíîìó Êîäåêñó Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè, Ì., 2008 ã.;<br />

24. Çàéöåâ. È. Ì., Ñïîð î ïðàâå êàê çâåíî ñâÿçè ìàòåðèàëüíîãî ïðàâî ñ<br />

ãðàæäàíñêèì ïðîöåññàì, Êàëèíèí, 1977 ã.;<br />

25. Êîæóõàðü À. Í., Íàëè÷èå ñïîðà – êàê ïðåäïîñûëêà íà ïðåäúÿâëåíèå èñêà,<br />

Êèøèíåâ, 1970 ã.;<br />

26. Êðàøåíèííèêîâ Ï. Â., Ìàíûëîâ È.Å., Ðåøåòíèêîâà È.Â., Ðóçàêîâà.Î.À.,<br />

Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè. Êîììåíòàðèé, Ïîä.<br />

ðåä. Êðàøåíèííèêîâà, Ì., 2006 ã.;<br />

27. ×åðåìèí Ì.À., Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî â ðîññèéñêîì ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå,<br />

Ì., 2001 ã.;<br />

28. Øàêàðÿí Ì.Ñ., è äð. Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî Ðîññèè, Ó÷åáíèê,<br />

Ì., 2002 ã.;<br />

29. Øàê Õ., Ìåæäóíàðîäíîå ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî, Ïåðåâîä ñ<br />

íåìåöêîãî, Ì., 2001 ã.;<br />

30. Þãåëúñîí Ê. Ñ., Ñóäåáíûå äîêàçàòåëüñòâà â ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå, Ì., 1956<br />

ã.;<br />

31. Zivilprozessordnung. http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/zpo/gesamt.pdf<br />

32. Luke. W. Zivilprozeârecht. Munchen. 1999.<br />

90


SeniSvnebi:<br />

1<br />

saqarTvelos konstitucia, 1995 wlis 24 agvisto, Tb., 2009 weli.<br />

2<br />

m. kopaleiSvili, n. sxirtlaZe, e. qardava, p. turava, administraciuli<br />

saproceso samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2008 weli, gv. 36-37.<br />

3<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 1997 wlis 14 noemberi, saqar-<br />

Tvelos parlamentis uwyebani, 1997 weli, #47-48;<br />

4<br />

S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis sasamarTloebSi,<br />

Tb., 2006 weli, winaTqma.<br />

5<br />

T. liluaSvili, samoqalaqo procesis sakiTxebi saqarTvelos sasamarTloebis<br />

praqtikaSi, nawili pirveli, Tb., 2002 weli, gv. 15-16.<br />

6<br />

Øàêàðÿí Ì.Ñ. è äð., Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî Ðîññèè, Ó÷åáíèê,<br />

Ì., 2002 ã., gv. 99.<br />

7<br />

×åðåìèí Ì.À., Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî â ðîññèéñêîì ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå,<br />

Ì.,2001 ã., gv. 76.<br />

8<br />

S. qurdaZe, `samoqalaqo saqmeTa gamartivebuli wesiT ganxilvis Taviseburebani~,<br />

disertacia iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis<br />

mosapoveblad, Tb., 2003 weli, gv. 113.<br />

9<br />

Àëåõèíà. Ñ. À., Äàâòÿí. À. Ã., è äð. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ çàðóáåæíûõ ñòðàí,<br />

Ì., 2008 ã., gv. 407.<br />

10<br />

Zivilprozessordnung. http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/zpo/gesamt.pdf<br />

11<br />

r. xurcilava, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />

Tb., 2009 weli, gv. 31.<br />

12<br />

Àðãóíîâ Â. Í., Ñóäåáíûé ïðèêàç, Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî, Ó÷åáíèê ãðàæäàíñêîãî<br />

ïðîöåññà, ïîä. ðåä. Òðåóøíèêîâà Ì. Ê., Ì., 2001 ã., gv. 334.<br />

13<br />

T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, Tb, 2005 weli, gv. 306.<br />

14<br />

S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva pirveli instanciis sasamarTloSi,<br />

Tb., 2006 weli, gv. 491.<br />

15<br />

T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, Tb., 2005 weli, gv. 37.<br />

16<br />

×åðåìèí Ì.À., Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî â ðîññèéñêîì ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå,<br />

Ì.,2001 ã., gv. 65.<br />

17<br />

Ãóðâè÷ Ì. À., Ðåøåíèå ñóäà è îòâåòñòâåííîñòü îáÿçàííîãî ëèöà. Kàëèíèí,<br />

1977 ã., gv. 51-52.<br />

18<br />

Êîæóõàðü À. Í., Íàëè÷èå ñïîðà – êàê ïðåäïîñûëêà íà ïðåäúÿâëåíèå èñêà,<br />

Êèøèíåâ, 1970 ã., gv. 19.<br />

19<br />

a. Tabagari, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />

Tb., 2002 weli, gv. 23.<br />

20<br />

Çàèöåâ. È. Ì., Ñïîð î ïðàâå êàê çâåíî ñâÿçè ìàòåðèàëüíîãî ïðàâî ñ<br />

ãðàæäàíñêèì ïðîöåññàì, Êàëèíèí, 1977 ã., gv. 44-45.<br />

21<br />

Æèëèí Ã.À., Áðèêîâ Â.Â., Ãàíè÷åâà Å. Ñ. è äðóãèå, Êîììåíòàðèé ê Ãðàæäàíñêîìó<br />

Ïðîöåññóàëüíîìó Êîäåêñó Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè, Ì, 2008 ã., gv. 259-265.<br />

22<br />

Êðàøåíèííèêîâ Ï. Â., Ìàíûëîâ È.Å., Ðåøåòíèêîâà È.Â., Ðóçàêîâà.Î.À., Ãðàæäàíñêèé<br />

ïðîöåññóàëúíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè, Êîììåíòàðèé, Ïîä.<br />

ðåä. Êðàøåíèííèêîâà, Ì., 2006 ã., gv. 299-305.<br />

23<br />

Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè, Ì., 2009 ã.<br />

24<br />

Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí, http://www.<br />

minjust.kz/ru/art/ãðàæäàíñêèé_ïðîöåññóàëüíûé_êîäåêñ_ðåñïóáëèêè_ êàçàõñòàí_0<br />

muxli 140.<br />

25<br />

Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Êèðãèçñêîé Ðåñïóáëèêè, M., 2009 ã.,<br />

muxli 247.<br />

26<br />

Zivilprozessordnung. http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/zpo/gesamt.pdf muxli 703a.<br />

27<br />

l. Wanturia, Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi,<br />

Tb., 1997 weli. gv. 352-353.<br />

28<br />

Luke. W. Zivilprozeârecht. Munchen. 1999, gv. 209.<br />

29<br />

Þãåëüñîí Ê. Ñ., Ñóäåáíûå äîêàçàòåëüñòâà â ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå, Ì., 1956 ã.,<br />

gv. 191-201.<br />

30<br />

saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi, 2008 wlis 25 ivliss, mosamarTleTa<br />

Sexvedrebis Sedegad SemuSavebuli rekomendacia.<br />

31<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 1997 wlis 26 ivnisi, saqarTvelos parlamentis<br />

uwyebani, 1997 weli, #31.<br />

32<br />

Øàê Õ., Ìåæäóíàðîäíîå ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî, Ïåðåâîä ñ íåìåöêîãî,<br />

Ì., 2001 ã., gv. 324.<br />

91


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Several Opinions<br />

Regarding<br />

the Further Development<br />

of the Civil Procedure<br />

Code of Georgia<br />

ROBIZON KHURTSILAVA<br />

Assistant to the Judge at Khoni District Court,<br />

Assistant Professor, Doctor of Law<br />

The article discuses several issues in respect of further developing the Civil<br />

Procedure Code of Georgia. I consider that it is important to highlight<br />

these issues since making a correct assessment of the issues by the courts<br />

has a very significant importance from the practical point of view in order<br />

to establish a uniform approach. Besides, the opinions exposed therein will<br />

facilitate speedy and effective administration of justice.<br />

92


sasamarTlo<br />

struqturebis<br />

organizacia da<br />

marTlmsajulebis<br />

efeqtiani<br />

ganxorcieleba<br />

samoqalaqo xasiaTis<br />

saqmeebze<br />

irma merebaSvili<br />

samarTlis doqtori, kavkasiis universitetis samarTlis<br />

skolis asocirebuli profesori<br />

msoflios sxvadasxva qveynis sasamarTlo sistemebi<br />

zogadad, simravliTa da amasTan, mravalrgolianobiT<br />

xasiaTdeba. sasamarTlo sistemaTa simravle im mxriv<br />

aris gamoxatuli, rom TiTqmis qveynebis umravlesobaSi,<br />

rogorc wesi, moqmedebs saerTo iurisdiqciisa da specialuri<br />

iurisdiqciis sasamarTloebi. saerTo iurisdiqciis<br />

sasamarTloebi aRWurvilia farTo kompetenciebiTa<br />

da maT SeuZliaT yvela im saqmis ganxilva, rac <strong>kanoni</strong>s<br />

specialuri miTiTebiT ar ganekuTvneba sxva organoebis<br />

kompetencias. specialuri sasamarTloebis mier<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebis kompetencia ki, gansazRvrulia<br />

normatiuli aqtebiT, pirdapir gaTvaliswinebul<br />

SemTxvevebSi. rac Seexeba sasamarTlo sistemis<br />

mravalrgolianobas, is gvxvdeba rogorc saerTo iurisdiqciis,<br />

ise specialuri sasamarTloebis sistemebSi da<br />

gulisxmobs sistemis SigniT ramdenime sasamarTlo<br />

93


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

instanciis arsebobas. mravalrgolianoba miuTiTebs pirveli, saSualo da umaRlesi<br />

organoebis arsebobaze.<br />

pirveli instanciis sasamarTloebi uflebamosilni arian, miiRon da ganixilon sarCelebi<br />

arsebiTad. aseTi funqciebiT sxvadasxva qveyanaSi, aRWurvilia sasamarTlo sistemis<br />

ori, zogjer sami rgolic ki. am sasamarTloebidan yvelaze dabali rgoli xSirad<br />

moixsenieba, rogorc SezRuduli iurisdiqciis sasamarTloebi, ramdenadac maTi kompetencia<br />

ganisazRvreba sarCelis RirebulebiTa da saqmeTa gansazRvruli kategoriebiT.<br />

isini ganixilaven martiv saqmeebs da rogorc wesi, saqmes mosamarTle erTpirovnulad<br />

ganixilavs. pirveli instanciis ufro maRali donis rgolSi Semavali sasamar-<br />

Tloebi ixilaven yvela davas, romelic ar ganekuTvneba qveda rgolis sasamarTlo organoebis<br />

ganxilvis sferos. amis gamo, isini moixseniebian rogorc SeuzRudavi iurisdiqciis<br />

sasamarTloebi. maT kompetenciaSia rTuli saqmeebisa da mniSvnelovani Rirebulebis<br />

sarCelebis ganxilva, kolegiebis meSveobiT, sami mosamarTlis SemadgenlobiT,<br />

Tumca, ar aris gamoricxuli saqmis erTi mosamarTlis mier erTpirovnulad warmoeba.<br />

rig qveynebSi moqmedebs momrigebeli sasamarTloebi, romlebic adgilobriv sasamarTloebs<br />

warmoadgenen da TavianTi rangiT pirveli instanciis SezRuduli iurisdiqciis<br />

sasamarTloebis qvemoT imyofebian. isini sisxlis an administraciul samarTaldarRvevaTa<br />

wvrilman saqmeebs ganixilaven da rac CvenTvis sayuradReboa, umniSvnelo<br />

xasiaTis kerZosamarTlebriv davebs. meore instanciis sasamarTloebi, romlebic sasamarTlo<br />

sistemaSi saSualo rgolis sasamarTloebad gvevlinebian, dakavebulni arian<br />

pirveli instanciis sasamarTlo gadawyvetilebebisa da sxva aqtebis <strong>kanoni</strong>erebisa da<br />

dasabuTebulobis SemowmebiT. rogorc wesi, es sasamarTloebi saapelacio sasamarTloebs<br />

warmoadgenen. umaRlesi sasamarTlo instancia, romelic moqmedebs mTeli qveynis<br />

teritoriaze, TiTqmis yvelgan gvxvdeba uzenaesi sasamarTlos saxiT, xolo federaciul<br />

saxelmwifoebSi _ umaRlesi federaluri sasamarTlos saxiT. am sasamarTlo organos<br />

axasiaTebs ori yvelaze gamokveTili funqciis Sesrulebis uzrunvelyofa. is axorcielebs<br />

sasamarTlo aqtebis <strong>kanoni</strong>erebis saboloo Semowmebas da amasTan, uzrunvelyofs<br />

mTeli saxelmwifos teritoriaze samarTlis normebis gamoyenebisa da ganmartebis<br />

erTgvarovnebas.<br />

zogierT qveyanaSi, vinaidan saxezea ramdenime srulyofili sasamarTlo sistema, moqmedebs<br />

ramdenime umaRlesi sasamarTlo organo. ase magaliTad, germaniaSi moqmedebs<br />

ramdenime federaluri sasamarTlo, romlebic axorcieleben <strong>kanoni</strong>T dakisrebul<br />

funqciebs. aseTebia: saerTo iurisdiqciis federaluri uzenaesi sasamarTlo, federaluri<br />

administraciuli sasamarTlo, federaluri safinanso sasamarTlo, SromiTi<br />

davebis ganmxilveli federaluri sasamarTlo, socialur sakiTxTa federaluri sasamarTlo.<br />

1 ruseTis federaciaSi aseve, moqmedebs erTmaneTisagan damoukidebeli uzenaesi<br />

sasamarTlo da umaRlesi saarbitraJo sasamarTlo. Tumca, Tu SevadarebT germaniis<br />

da msgavsi tipis sasamarTlo sistemis qveynebSi moqmedi sasamarTlo sistemebis saqmianobisa<br />

da saqmiswarmoebis principebs ruseTis federaciasa da msgavsi sasamarTlo sistemebis<br />

qveynebSi moqmedi sasamarTlo sistemebis saqmianobas, advili misaxvedria, rom<br />

pirvel SemTxvevaSi, saubaria erTmaneTisagan damoukidebel sasamarTlo dawesebule-<br />

94


ebze, romlebic <strong>marTlmsajuleba</strong>s axorcieleben principulad gansxvavebul samar-<br />

TalurTierTobebTan mimarTebaSi da gansxvavebul normatiul aqtebs iyeneben. Sesabamisad,<br />

gamoricxulia albaToba, rom erTi da igive samarTlebrivi normis ganmarteba<br />

arsebobdes sxvadasxva interpretaciis saxiT. rac Seexeba meore variants, ramdenadac<br />

ori erTmaneTisagan damoukidebeli sasamarTlo sistema, arcTu iSviaTad, iyenebs samoqalaqo<br />

samarTlis erTsa da imave debulebebs, rasakvirvelia, es ar gamoricxavs am debulebebis<br />

praqtikaSi gamoyenebisa da ganmartebis urTierTsawinaaRmdego xasiaTs.<br />

sasamarTlo sistemebis simravle da imavdroulad, maTi mravalrgolianoba, uwyebrivi<br />

qvemdebareobis da gansjadobis saproceso institutebisaTvis rTul problemebs<br />

qmnis. Tumca, sasamarTlos arasworad SerCeva TavisTavad ar gulisxmobs sarCelze uflebis<br />

dakargvas. rogorc wesi, saproceso kanonmdeblobebis umravlesoba iTvaliswinebs<br />

saqmeTa erTi sasamarTlodan meoreSi gadacemas, rac uzrunvelyofs davis ganxilvis<br />

SesaZleblobas.<br />

sazRvargareTis rig ganviTarebul qveynebSi moqmedi, samoqalaqo xasiaTis saqmeTa<br />

ganmxilveli sasamarTlo sistemebis umravlesoba, rogorc zemoT aRiniSna, warmodgenilia<br />

saerTo da mis paralelurad moqmedi specialuri sasamarTloebis sistemis saxiT,<br />

TiToeuli sistema ki, mravalrgolianobiT. sazRvargareTis rigi qveynebis msgavsad<br />

ki, gansxvavebuli principiTaa dadgenili samoqalaqo saqmeTa ganxilva saqarTveloSi,<br />

ramdenadac es uflebamosileba mxolod saerTo iurisdiqciis sasamarTloebs aqvT<br />

gadacemuli.<br />

sasamarTlo instanciebis organizebisa da maTTvis funqciebis miniWebisas, rasakvirvelia,<br />

mniSvnelovania, sasamarTlo rgolebis saqmianobis ise mowyoba, rom sasamar-<br />

Tlo procedurebi tardebodes saproceso urTierTobis monawileTaTvis maqsimalurad<br />

moxerxebulad da misaRebad. procesSi CarTuli pirebisaTvis uzrunvelyofili unda<br />

iyos procesualuri uflebebisa da garantiebis dacva.<br />

TiTqmis yvela qveyanaSi, saSualo rgolis sasamarTloebi warmodgenilia saapelacio<br />

instanciis sasamarTloebiT, romlebic axorcieleben pirveli instanciis sasamar-<br />

Tloebis mier gamotanili aqtebis <strong>kanoni</strong>erebisa da dasabuTebulobis Semowmebas, saqme-<br />

Ta xelaxali, arsebiTi ganxilvis safuZvelze. rac Seexeba uzenaes sasamarTloebs, es<br />

rgoli yvela qveyanaSi moqmedebs, rogorc mTeli qveynis teritoriaze umaRlesi sasamarTlo<br />

organo da axorcielebs sasamarTlo aqtebis <strong>kanoni</strong>erebis saboloo Semowmebas.<br />

amasTan, uzrunvelyofs qveynis mTel teritoriaze samarTlis normebis erTgvarovan<br />

ganmartebebsa da gamoyenebas. zogierT qveyanaSi moqmedebs ramdenime umaRlesi sasamarTlo<br />

organo.<br />

ganviTarebuli qveynebis saproceso kanonmdeblobebis analizidan irkveva, rom<br />

safrangeTSi, germaniaSi, avstriaSi, SveicariaSi, inglisSi, aSS-Si, ruseTSi kerZosamar-<br />

Tlebrivi davebi ixileba rogorc saerTo, ise specialuri iurisdiqciis sasamarTloebis<br />

mier. saberZneTSi, espaneTSi, italiaSi, saqarTveloSi samoqalaqo xasiaTis saqmeTa ganxilva<br />

Sedis mxolod saerTo sasamarTloebis iurisdiqciaSi. miuxedavad imisa, saqmeebs<br />

specialuri iurisdiqciis sasamarTloebi ganixilven Tu saerTo sasamarTloebi, isini<br />

gadian im instanciebSi ganxilvas, romlebic Seqmnilia am sasamarTloebis sistemaSi.<br />

95


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

sasamarTlo instanciebis saqmianobis kompetenciebi, yvela qveyanaSi dadgenilia<br />

Sesabamisi qveynis samoqalaqo saproceso kodeqsis debulebebiT. garda instanciaTa<br />

kompetenciebisa, metad sayuradRebo da mniSvnelovania konkretul saqmeTa gansaxilvelad<br />

daSvebis safuZvlebi, rogorc pirveli, ise meore da mesame instanciebis sasamar-<br />

TloebSi. pirveli instanciis sasamarTloebSi, rogorc wesi, dasaSvebia yvela saqme,<br />

romelic uwyebrivi qvemdebareobis Sesabamisad, sasamarTlos ganxilvas eqvemdebareba.<br />

Tumca, Tu pirveli instancia erTze meti rgoliTaa warmodgenili, maT Soris, saqmeTa<br />

ganxilvis uflebamosilebis gamijvna xdeba saqmeTa gvareobiTi niSniT an misi Rirebulebis<br />

mixedviT. amis magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-14<br />

muxlis Sesabamisad, magistrati mosamarTleebis (romlebic Sedian raionul sasamar-<br />

TloebSi) gansjad samoqalaqo saqmeebad miTiTebulia iseTi qonebrivi davebi, romelTa<br />

Rirebuleba ar aRemateba 2000 lars; udavo da gamartivebuli warmoebis saqmeebi, garda,<br />

Svilad ayvanisa, agreTve, gamartivebuli wesiT gadaxdis da qonebis upatronod cnobis<br />

saqmeebisa, Tu moTxovnis an qonebis Rirebuleba aRemateba 2000 lars; aseve, saojaxo<br />

samarTlebrivi urTierTobidan gamomdinare davebi, garda mSoblis uflebis Camor-<br />

Tmevis, mamobis dadgenis da ganqorwinebis saqmeebisa, Tu meuRleebs Soris arsebobs<br />

bavSvis mikuTvnebis Taobaze dava. rac Seexeba raionuli an saqalaqo sasamarTlos sxva<br />

mosamarTleebis gansaxilvel saqmeebs, isini ixilaven sxva yvela saqmes, rac magistrati<br />

mosamarTleebis gansjadobas ar ganekuTvneba. Tumca, konkretul sasamarTloSi<br />

magistrati mosamarTleebis ararsebobis SemTxvevaSi, yvela kategoriis sasamarTlosadmi<br />

uwyebrivad daqvemdebarebul saqmes raionuli an saqalaqo sasamarTlos mosamarTleebi<br />

ixilaven. 2<br />

safrangeTSi, pirveli instanciis saerTo iurisdiqciis sasamarTlo ori rgoliTaa<br />

warmodgenili, romelTagan ufro dabals _ saolqo sasamarTlos gansaxilvelad eqvemdebareba<br />

sanivTo sarCelebi, romelTa Rirebuleba ar aRemateba 7600 evros, aseve valdebulebiTi<br />

samarTalurTierTobidan gamomdinare davebi. rac Seexeba didi instanciis tribunals, isini,<br />

rogorc pirveli instanciis sasamarTloebi, ixilaven yvela saqmes, romlebic <strong>kanoni</strong>s<br />

pirdapiri miTiTebiT, sxva sasamarTlo organoebis ganxilvas ar eqvemdebareba. 3<br />

germaniaSi, saubno sasamarTlos, rogorc saerTo iurisdiqciis sasamarTloebSi<br />

pirveli instanciis qveda rgolis sasamarTlos gansjadia yvela saqme, romlis Rirebuleba<br />

ar aRemateba 5000 evros. aseve, Rirebulebisagan damoukideblad valdebulebiTi<br />

urTierTobebidan da saojaxo samarTalurTierTobebidan gamomdinare, rigi saqmeebisa.<br />

rac Seexeba miwis sasamarTlos, romelic pirvel instanciaSi zeda rgols warmoadgens,<br />

mis kompetencias ganekuTvneba yvela sxva saqme, romlebic ar Sedis saubno sasamarTloebis<br />

ganxilvis sferoSi. 4 avstriaSi, samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, saerTo<br />

iurisdiqciis sasamarTloebSi pirveli instanciis qveda rgolis _ raionuli sasamarTlos<br />

ganxilvis kompetenciaSia qonebrivi moTxovnebi, romelTa Rirebuleba ar<br />

aRemateba 10000 evros, aseve, sarCelis fasisagan damoukideblad, saojaxo da socialuri<br />

urTierTobebidan gamomdinare saqmeebi. rac Seexeba zeda rgols _ miwis sasamarTloebs,<br />

maT kompetenciaSia yvela is saqme, romlebic raionuli sasamarTlos gansjadobas<br />

ar eqvemdebareba. 5<br />

96


espaneTSi pirveli instanciis qveda rgolis sasamarTlo _ momrigebeli sasamarTlo<br />

uflebamosilia, ganixilos daaxloebiT 50 evros Rirebulebis sarCelebi. pirveli<br />

instanciis sasamarTloebi ufro farTo kompetenciiTaa aRWurvili da maTi gansjadia<br />

samoqalaqo saqmeebi rogorc mniSvnelovani, ise saSualo da dabali RirebulebiT. 6<br />

ruseTSi ufro rTuli sistemiTaa warmodgenili pirveli instanciis wesiT saqmeTa<br />

ganxilva. pirveli instanciiT samoqalaqo saqmeebs ixilavs: momrigebeli mosamarTle,<br />

raionuli sasamarTlo, respublikebis uzenaesi sasamarTloebi, samxareo da saolqo<br />

sasamarTloebi, federaluri mniSvnelobis qalaqis sasamarTloebi, avtonomiuri olqebis<br />

sasamarTloebi, avtonomiuri regionebis sasamarTloebi da aseve, ruseTis federaciis<br />

uzenaesi sasamarTlo. maT Soris saqmeebi ganawilebulia ZiriTadad, gvareobiTi<br />

gansjadobis mixedviT. 7<br />

gacilebiT sayuradReboa saapelacio da umaRlesi instanciis sasamarTloebSi samoqalaqo<br />

saqmeTa gansaxilvelad dasaSvebobis safuZvlebi, ramdenadac Tu mxare ver iRebs<br />

misTvis sasurvel Sedegs pirveli instanciis sasamarTloSi, cdilobs es xarvezi Seavsos<br />

zeda instanciis sasamarTloebSi gadawyvetilebis gasaCivrebis gziT.<br />

saapelacio sasamarTlom gadawyvetileba unda miiRos rogorc saqmeSi arsebuli faqtebis,<br />

ise gamoyenebuli samarTlis sakiTxebze. saqmis saapelacio wesiT ganxilva gulisxmobs<br />

saapelacio sasamarTlos uflebamosilebas, saqme xelaxla da arsebiTad<br />

gadasinjos. ZiriTadad, es garemoeba ganasxvavebs saapelacio sasamarTlos sakasacio<br />

sasamarTlosagan, romelic klasikuri formulis mixedviT, amowmebs sasamarTlo<br />

gadawyvetilebebs da ara sasamarTlo procesebs. sakasacio sasamarTlom faqtebi ise<br />

unda miiRos, rogorc es qveda instanciis mosamarTleebma damoukideblad daadgines,<br />

saqmis arsebiTad ganxilvis Sedegad da aisaxa Sesabamis gadawyvetilebaSi. sakasacio<br />

sasamarTlo amowmebs, sworad gamoiyena Tu ara, sasamarTlom samarTlebrivi norma. 8<br />

germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis 511-e paragrafis Sesabamisad, saapelacio<br />

wesiT gasaCivrebas eqvemdebareba pirveli instanciis sasamarTlos mier gamotanili<br />

saboloo gadawyvetilebebi. amasTan, kodeqsi iqve uTiTebs saapelacio saCivris<br />

dasaSvebobis safuZvlebs. saapelacio saCivari gansaxilvelad daiSveba, Tu misi Rirebuleba<br />

aRemateba 600 evros an Tavad pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetilebiT<br />

nebadarTulia misi saapelacio wesiT gasaCivreba. aseTi nebarTva pirveli instanciis<br />

sasamarTlos mier gaicema, Tu davas aqvs principuli mniSvneloba, anda, Tu saapelacio<br />

sasamarTlos dadgenileba aucilebelia samarTlis srulyofisaTvis an marTlmsajulebis<br />

erTgvarovnebis uzrunvelyofisaTvis. pirveli instanciis sasamarTlom apelaciaze<br />

nebarTva, SesaZloa, gasces maSinac, rodesac mxaris davaldebuleba sasamarTlo<br />

gadawyvetilebis mixedviT, ar aRemateba 600 evros. apelaciaze aseTi nebarTva saapelacio<br />

sasamarTlosaTvis savaldebulo xasiaTs atarebs. 9<br />

ruseTis federaciaSi apelacias mxolod momrigebel mosamarTleTa mier ganxilul<br />

saqmeebze miRebuli gadawyvetilebebi eqvemdebareba. ZiriTadad, es saqmeebi exeba saojaxosamarTlebriv,<br />

SromiTi urTierTobebidan gamomdinare davebs, aseve, qonebriv davebs,<br />

romelTa Rirebuleba ar aRemateba federaluri <strong>kanoni</strong>T dadgenili Sromis minimaluri<br />

anazRaurebis xuTasmag odenobas. 10<br />

97


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

safrangeTSi moqmedi saapelacio sasamarTloebi ixilaven saapelacio saCivrebs<br />

saolqo sasamarTloebis, didi instanciis tribunalebis, aseve, specialuri iurisdiqciis<br />

sasamarTloebis mier gamotanil gadawyvetilebebze. 11 saapelacio sasamarTlo<br />

frangul saproceso samarTalSi, miTumetes axali samoqalaqo saproceso kodeqsis mi-<br />

Rebis Semdeg, procesis ganviTarebis kargi saSualeba gaxda. aRniSnuli kodeqsis 568-e<br />

muxlis Sesabamisad, saapelacio sasamarTlos, Tu is marTlmsajulebis interesebidan<br />

gamomdinare, saWirod CaTvlis, SeuZlia ganixilos sakiTxebi, romlebic ganxilvis sagani<br />

sasamarTloSi jer ar yofila, amasTan, SeuZlia, Caataros damatebiTi saproceso moqmedebebi.<br />

12<br />

safrangeTis samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, apelacias eqvemdebareba<br />

yvela saqme, romelzec pirveli instanciis sasamarTlos mier gamotanili gadawyvetileba<br />

arasworia, aseve, <strong>kanoni</strong>T pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. 13<br />

safrangeTSi, saapelacio gasaCivrebis ZiriTadi safuZvelia, rom pirvel instanciaSi,<br />

saqmis ganmxilvelma mosamarTlem dauSva Secdoma. nebismieri saqme, Tuki mxareebs aqvT<br />

amisi survili, eqvemdebareba apelacias. 14<br />

avstriaSi, samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, saqmeTa saapelacio wesiT<br />

gasaCivreba xdeba <strong>kanoni</strong>T gaTvlil SemTxvevebSi, aseve, rodesac mosamarTle, gamotanili<br />

gadawyvetilebiT, SesaZleblad uSvebs apelacias am saqmeze. 15<br />

rac Seexeba saqarTveloSi saapelacio instanciis sasamarTloSi saqmeTa dasaSvebobis<br />

safuZvlebs, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 364-e muxlis Sesabamisad,<br />

saapelacio saCivari Seitaneba sasamarTlos mier pirveli instanciiT gamotanil gadawyvetilebebze.<br />

xolo 365-e muxlis mixedviT, qonebriv-samarTlebriv davebSi dasaSvebia,<br />

Tu davis sagnis Rirebuleba aRemateba 1000 lars. 366-e muxlis Sesabamisad ki, dasaSvebia<br />

ganmeorebiT dauswreblobis gamo gamotanil dauswrebel gadawyvetilebebze. 16<br />

garda gvareobiTad gansazRvruli da davis Rirebulebaze damokidebuli safuZvlebisa,<br />

ra Tqma unda, yvela qveynis saproceso kanonmdeblobebi saapelacio saCivars (aseve,<br />

sakasacio saCivars) dasaSvebad miiCneven mxolod im SemTxvevaSi, rodesac is Setanilia<br />

amisaTvis uflebamosili piris mier da exeba am saqmeSi monawile mxareebs an mesame pirebis<br />

interesebs. saapelacio saCivari dasaSvebi xdeba im pirobiTac, rom igi gansaxilvelad<br />

wardgenilia uflebamosil sasamarTloSi. saapelacio instanciis sasamarTlo<br />

saqmis ganxilvis dros SeboWilia saapelacio saCivris farglebiT da <strong>kanoni</strong> ar iTvaliswinebs<br />

arcerT gamonaklis SemTxvevas, romelic SesaZleblobas miscems sasamarTlos,<br />

gascdes saCivarSi aRniSnul farglebs. 17 dispoziciurobis principis es gamovlineba<br />

moqmedebs TiTqmis yvela qveyanaSi da yvela sasamarTlo instanciaSi.<br />

apelaciis instituti aZlierebs pirveli instanciis sasamarTloebis pasuxismgeblobas,<br />

radgan maTi gadawyvetilebebi saapelacio sasamarTlos mier Semowmebas eqvemdebareba<br />

rogorc faqtobrivad, ise iuridiuli TvalsazrisiT. rac Seexeba sakasacio<br />

sasamarTlos, misi umTavresi amocanaa, Seamowmos saqmis iuridiuli mxare, is Tu ramdenad<br />

sworadaa Sefardebuli da gagebuli samarTlis norma Tu Sinaarsi, romelic sasamarTlom<br />

gamoiyena. 18<br />

98


ganviTarebuli qveynebis saproceso kanonmdeblobebi icnobs samoqalaqo saqmeTa<br />

warmoebaSi sakasacio an sarevizio sasamarTloebs, rogorc saqmis ganmxilvel saboloo<br />

sasamarTlo rgolebs. i. e. engelmani sayuradRebo definiciebze miuTiTebs sakasacio<br />

da sarevizio sasamarTloebis arsTan mimarTebaSi. kasacia, romelic frangul sasamar-<br />

TloSi ganviTarda, miznad isaxavs, uzrunvelyos <strong>kanoni</strong>s gamoyenebis erTianoba da sasamarTlo<br />

praqtikis mudmivoba. sakasacio sasamarTlos ara aqvs ufleba arsebiTad ganixilos<br />

saqme, magram SeuZlia, Secvalos sasamarTlo gadawyvetileba, romelic <strong>kanoni</strong>s<br />

darRveviTaa gamotanili an Seicavs <strong>kanoni</strong>s araswor gamoyenebas. is ar atarebs mesame<br />

instanciis sasamarTlos xasiaTs, ramdenadac, ar Sedis saqmis arsebiT ganxilvaSi da<br />

Tu auqmebs ukanono gadawyvetilebas, saqmes axali gadawyvetilebis gamosatanad ubrunebs<br />

qveda instanciis sasamarTlos. warmoebis aseTi saxe samoqalaqo uflebebis dacvis<br />

interesebidan ki ara, erTiani sasamarTlo praqtikis damkvidrebis interesebidan gamomdinareobs.<br />

germanuli samarTlis sarevizio warmoebas, marTalia, igive miznebi aqvs,<br />

magram germaniasa da avstriaSi sarevizio sasamarTloebi xelmZRvaneloben gamorCeulad<br />

procesualuri mosazrebebiT da qveda instanciebSi daSvebuli Secdomebis gamosworebis<br />

mizniT, reviziisas daSvebulia, apelaciis sawyisebze saboloo gadawyvetilebis<br />

miReba an gadawyvetilebis gauqmeba. ZiriTadi arsic swored is aris, rom mxolod pirveli<br />

instanciis warmoeba ki ara, saboloo gadawyvetilebebSi ara<strong>kanoni</strong>erebis gamosworebac<br />

procesualur sawyisebze unda xdebodes da SemWidroebulia saqmiswarmoebac,<br />

ramdenadac aRar xdeba saqmis qveda instanciaSi dabruneba. 19<br />

am principebs Tu davakvirdebiT, advilad SevamCnevT, rom qarTuli saproceso kanonmdebloba<br />

Seicavs kasaciisa da reviziis nazavs, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos<br />

uflebamosilebebSi, ramdenadac misi saqmianobis miznebi mimarTulia saqmeTa ganxilvisa<br />

da gadawyvetis erTgvarovani praqtikis Camoyalibebaze. Tumca, amasTan, mas ufleba<br />

aqvs, Tavad gamoitanos gadawyvetileba gansaxilvel saqmeze. 20<br />

yuradRebas imsaxurebs sakiTxi, Tu ra SemTxvevebSi eqvemdebareba samoqalaqo saqmeebi<br />

sarevizio Tu sakasacio sasamarTloebis iurisdiqcias. germaniaSi, sadac saproceso<br />

kodeqsi iTvaliswinebs sarevizio warmoebas, gvareobiTi niSniT gamoricxulia rigi<br />

saqmeebis revizia. revizias ar eqvemdebareba yadaRis dadebis an moxsnis da uzrunvelyofis<br />

RonisZiebebis gamoyenebis Sesaxeb gadawyvetilebebi, aseve, miwis nakveTebis<br />

mflobelobasTan dakavSirebiT gamotanili gadawyvetilebebi. amasTan, germaniis saproceso<br />

kodeqsis 543-e paragrafi Seicavs saintereso miTiTebas, rodesac revizia SesaZlebelia,<br />

Tu es dadgenilia gasaCivrebuli saapelacio gadawyvetilebiT an sarevizio<br />

sasamarTlos mier, reviziaze saapelacio sasamarTlos uaris gasaCivrebis Sedegad.<br />

amasTan, miTiTebulia, rom revizia unda gadawydes, Tu davas aqvs principuli mniSvneloba<br />

an sarevizio sasamarTlos dadgenileba saWiroa samarTlis srulyofis an marTlmsajulebis<br />

erTgvarovnebis uzrunvelyofisaTvis. sarevizio saCivari dafuZnebuli<br />

unda iyos mxolod imaze, rom gasaCivrebuli gadawyvetileba <strong>kanoni</strong>s normis darRvevis<br />

Sedegs warmoadgens. germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, sarevizio<br />

sasamarTlosaTvis, saapelacio sasamarTlos mier garemoebebis Sefaseba savaldebulo<br />

99


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

xasiaTs atarebs, garda im SemTxvevisa, rodesac es Sefasebebi dasaSvebi da dasabuTebuli<br />

sarevizio saCivriTaa gasaCivrebuli. amasTan, axali faqtebis saxiT, reviziaSi<br />

dasaSvebia mxolod is procesualuri dokumentebi, romlebiTac sarevizio saCivaria<br />

dasabuTebuli. 21<br />

a. g. davtianis mosazrebiT, reviziis daniSnuleba mxareTaTvis mniSvnelovania, ramdenadac<br />

sarevizio saCivris meSveobiT, mosarCeles SesaZlebloba eZleva, Secvalos<br />

Tavis sasargeblod saapelacio sasamarTlos ukve Semdgari gadawyvetileba. rac Seexeba<br />

sazogadoebis interesebs, sasamarTlo gadawyvetilebebis revizia emsaxureba uflebaTa<br />

Tavisufali dacvis, samarTlisa da marTlmsajulebis ganviTarebas. 22<br />

avstriaSi, sadac aseve sarevizio gasaCivrebis wesebi moqmedebs, samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis Sesabamisad, revizia dasaSvebia, rodesac gadawyvetileba gasaCivrebulia<br />

materialuri saproceso normis arasworad gamoyenebis gamo, sakiTxi mniSvnelovania<br />

samarTlis ganviTarebis an erTiani praqtikis CamoyalibebisaTvis, aseve, rodesac saapelacio<br />

sasamarTlom sxvagvarad gadawyvita saqme, anda saerTod ar arsebobs aseT<br />

saqmeze zemdgomi instanciis gadawyvetileba. gadawyvetilebis reviziis SezRudvad<br />

saproceso kodeqsi adgens sadavo sagnis odenobasac da uTiTebs, rom revizia ar daiSveba<br />

4 aTas evroze dabali Rirebulebis saCivrebze, Tumca, es kriteriumi ar moqmedebs<br />

saojaxo davebTan mimarTebaSi. avstriaSi sarevizio saCivris safuZvelia saapelacio<br />

gadawyvetilebis arasrulyofileba, aseve garemoeba, Tu is ar efuZneba saqmeSi arsebul<br />

masalebs, anda gadawyvetileba araswor Sefasebebzea dafuZnebuli. sainteresoa garemoeba,<br />

romlis miTiTebas vxvdebiT aRniSnuli kodeqsis 504-e paragrafSi, rom reviziaSi<br />

SesaZloa, wardgenil iqnas axali mtkicebulebebi, Tu amiT asabuTeben saapelacio<br />

sasamarTlos gadawyvetilebis nakls da Tu gadawyvetilebaSi gakeTebuli Sefaseba ar<br />

aris amomwuravi. 23<br />

safrangeTSi sakasacio sasamarTlo specialuri dekretiT, 1790 wels Seiqmna, im<br />

mizniT, rom uzrunveleyo <strong>kanoni</strong>s ganmartebis erTgvarovneba da ZiriTad rols asrulebs<br />

sasamarTlo praqtikis ganviTarebaSi. 24 safrangeTSi sakasacio sasamarTlo amowmebs<br />

yvela sasamarTlo organos aqtebs, rac mas ganasxvavebs im qveynebisagan, sadac<br />

kasacias mxolod saapelacio gadawyvetilebebi eqvemdebareba. franguli saproceso<br />

kodeqsi uSvebs im sasamarTlo gadawyvetilebebis kasaciasac, romlebic apelaciis wesiT<br />

gadasinjvas ar eqvemdebareba. sakasacio sasamarTlo amowmebs samarTlebrivi normis<br />

gamoyenebis siswores, maT Soris, misi ganmartebis TvalTaxedviTac. sakasacio sasamarTlo<br />

ar akontrolebs sasamarTlo gadawyvetilebebis dasabuTebulobasa da faqtebis<br />

gamokvlevis srulyofilebas.<br />

saapelacio sasamarTlos mier gamotanili gadawyvetileba ruseTis federaciis samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsiT, sxva qveynebis kanonmdeblobisagan gansxvavebiT, kasacias<br />

aRar eqvemdebareba. apelaciasTan erTad, saintereso saxiTaa warmodgenili ruseTSi<br />

sakasacio sasamarTloc, ramdenadac kasacias eqvemdebareba ara saapelacio sasamarTlos<br />

mier gamotanili gadawyvetilebebi, aramed ruseTis federaciis yvela sasamarTlos<br />

gadawyvetileba, romlebic pirveli instanciis wesiTaa miRebuli. am gadawyvetilebebSi<br />

ar moiazreba mxolod momrigebel mosamarTleTa mier miRebuli gadawyvetilebebi, rom-<br />

100


lebic, rogorc zemoT aRiniSna, mxolod apelacias eqvemdebareba. ruseTis sakasacio<br />

sasamarTlo, sxva sakasacio sasamarTloebisagan gansxvavebiT, amowmebs pirveli instanciis<br />

sasamarTloebis gadawyvetilebebis <strong>kanoni</strong>erebasa da dasabuTebulobasac da<br />

amdenad, mas ufleba aqvs, Seafasos rogorc saqmeSi arsebuli, ise axladwarmodgenili<br />

da miRebuli mtkicebulebebi. amasTan, sxva qveynebis sakasacio sasamarTloebisagan rusuli<br />

kodeqsi sakasacio sasamarTlos imiTac ganasxvavebs, rom mas ufleba aqvs, <strong>kanoni</strong>erebis<br />

interesebidan gamomdinare, Seamowmos pirveli instanciis gadawyvetileba<br />

mTlianad, rac scildeba sxva qveynebSi moqmedi sasamarTlo uflebamosilebis farglebs.<br />

amiT, ruseTis federaciaSi moqmedi sakasacio instancia aSkarad warmoadgens<br />

sabWoTa periodis samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT moqmedi sakasacio sasamar-<br />

Tlos memkvidres. 25<br />

saqarTveloSi sakasacio instanciis sasamarTlo erTi SexedviT, germanuli sakasacio<br />

instanciis msgavsi sasamarTloa. kanonmdebeli cdilobs, kasaciaSi saCivris dasaSvebobis<br />

safuZvlebi maqsimalurad miuaxlovos germaniis, safrangeTis, avstriis sakasacio<br />

instanciebSi saqmeTa dasaSvebobis safuZvlebs. saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis Sesabamisad, kasaciaSi saCivris dasaSvebobis safuZvlad aRar figurirebs<br />

saCivris Rirebulebis odenoba, romelic arcTu didi xnis winaT, TiTqmis gadamwyvet<br />

garemoebad iTvleboda. moqmedi normebis mixedviT, sakasacio saCivris gansaxilvelad<br />

dasaSvebobis safuZvelia gvareobiTi niSniT gansazRvruli sityvisa da gamoxatvis<br />

TavisuflebasTan dakavSirebul davebze wardgenili sakasacio saCivrebi. rac yvelaze<br />

sayuradReboa, zogadad, sakasacio saCivari rogorc qonebriv, ise sxva araqonebriv<br />

davebze dasaSvebad miiCneva, Tu saqme samarTlis ganviTarebisa da erTgvarovani<br />

sasamarTlo praqtikis CamoyalibebisTvisaa mniSvnelovani; Tu saapelacio sasamarTlos<br />

gadawyvetileba gansxvavdeba am kategoriis saqmeebze, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos<br />

manamde arsebuli praqtikisagan; Tu saapelacio sasamarTlos mier saqme ganxilulia<br />

mniSvnelovani saproceso darRveviT, romelsac SeeZlo, arsebiTad emoqmeda saqmis<br />

ganxilvis Sedegze; anda, Tu gasaCivrebulia saapelacio sasamarTlos meore dauswrebeli<br />

gadawyvetileba an ganCineba, dauswrebeli gadawyvetilebis ucvlelad datovebis<br />

Taobaze. 26<br />

saqarTvelos saproceso kodeqsi klasikuri gagebiT ayalibebs sakasacio saCivris<br />

safuZvlebs da miuTiTebs, rom sakasacio saCivari, SeiZleba, mxolod saapelacio gadawyvetilebis<br />

<strong>kanoni</strong>s darRveviT gamotanas daefuZnos; aseve, gadawyvetilebis Semowmebis<br />

farglebad sakasacio saCivris farglebs miiCnevs, dasaSvebad Tvlis mxolod im<br />

axsna-ganmartebebs, romlebic asaxulia gasaCivrebul gadawyvetilebaSi an sxdomis<br />

oqmSi. germanuli da avstriuli kodeqsebis msgavsad, qarTuli kodeqsic sakasacio instanciaSi<br />

dasaSvebad miiCnevs im faqtebze da mtkicebulebebze miTiTebas, romlebic<br />

saproceso samarTlis normebis darRvevas adasturebs, Tu sakasacio saCivari saproceso<br />

normebis darRvevas emyareba. am midgomebiT, moqmedi qarTuli saproceso kodeqsi<br />

aSkarad gansxvavebuli saxiT warmodgeba mis winamorbed kodeqsTan SedarebiT, romlis<br />

Sesabamisadac, <strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesuli gadawyvetilebebis gadasinjvisas, e. w. sazedamxedvelo<br />

instanciaSi, SesaZlebeli iyo, rogorc saqmeSi arsebuli, ise damatebiT<br />

101


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

warmodgenili masalebis Sefaseba da am safuZvlebze gasaCivrebuli gadawyvetilebis<br />

Semowmeba. 27<br />

sayuradReboa, sxvadasxva qveyanaSi Tavad sasamarTlo instanciaTa urTierTdamokidebulebebis<br />

Sesaxeb sakiTxebi. ase magaliTad, germaniaSi miwis sasamarTloebis gadawyvetilebebi<br />

SesaZloa, gasaCivrdes uSualod federalur sasamarTloSi, Tu gadawyvetilebis<br />

gadasinjvis sagans warmoadgens mxolod samarTlebrivi sakiTxi da mowinaaRmdege<br />

mxare Tanaxmaa, moxdes saapelacio warmoebis gverdis avla; inglisSi maRali sasamarTlos<br />

gadawyvetileba saapelacio sasamarTlos gverdis avliT, SesaZloa, gasaCivrdes<br />

lordTa palataSi; aSS-Si saolqo sasamarTlos sami mosamarTlisagan Semdgari kolegiis<br />

mier miRebuli gadawyvetileba saCivrdeba pirdapir aSS-is uzenaes sasamarTloSi, maSin,<br />

rodesac saerTo wesis mixedviT, pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetileba ganixileba<br />

Sesabamis saapelacio sasamarTloSi; indoeTSi mxares ufleba aqvs, uzenaesi sasamarTlos<br />

winaSe Suamdgomloba daayenos sasamarTlo gadawyvetilebis gasaCivrebaze<br />

specialuri nebarTvis misaRebad, ise, rom gverdi auaros saapelacio sasamarTlosa da<br />

Statis maRal sasamarTlos. rigi qveynebis, rogoricaa germania, espaneTi, andora, malta,<br />

poloneTi, xorvatia, CexeTi _ saproceso kanonmdebloba sasamarTlo gadawyvetilebebis<br />

gadasinjvis sistemaSi aseve, sakonstitucio sasamarTloebsac rTavs. mxareebs<br />

eZlevaT ufleba, SuamdgomlobiT mimarTon sakonstitucio sasamarTlos, saboloo instanciis<br />

uflebamosilebiT, gaauqmon nebismieri sasamarTlo dadgenileba, romelic<br />

arRvevs konstituciiT garantirebul adamianis uflebebsa da Tavisuflebebs.<br />

saqarTveloSi `sakasacio gadasinjva warmoadgens mesame instanciis sasamarTlos<br />

saqmianobas, romlis mizania <strong>kanoni</strong>er ZalaSi Seusvleli gasaCivrebuli gadawyvetilebebis<br />

<strong>kanoni</strong>erebis Semowmeba.~ 28<br />

im fonze, rodesac sakasacio sasamarTlos gansaxilvelad aRar eqvemdebareba saproceso<br />

kodeqsis Sesabamisi normebis safuZvelze, <strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesuli gadawyvetilebebis<br />

gadasinjva, Tu yuradRebiT gavaanalizebT saapelacio da sakasacio Tu sarevizio<br />

instanciebis sasamarTloebis daniSnulebas, saqarTveloSi Sesabamisi sasamarTloebis<br />

saqmianobis principebs, SeiZleba, davaskvnaT, rom kasaciaSi saqmis gansaxilvelad mosaxvedrad<br />

ar unda warmoadgendes aucileblobas saapelacio instanciis gavla. vfiqrobT,<br />

zemoaRniSnuli qveynebis saproceso normebiT dadgenili wesebis msgavsad, saqarTvelo-<br />

Sic SesaZlebeli unda iyos, apelaciis gverdis avliT, sakasacio sasamarTloSi iqnas<br />

wardgenili saCivari, miTumetes im SemTxvevaSi, rodesac es saCivari mxolod <strong>kanoni</strong>s<br />

darRvevis faqtebs efuZneba.<br />

SeuZlebelia, gverdi avuaroT saqmeTa ganxilvis vadebs, romelic mniSvnelovania<br />

darRveuli an sadavod gamxdari uflebis dacvis procesSi. udavoa, rom sasamarTlom<br />

saqme samarTlianad unda gadawyvitos, magram amas umTavresad maSin aqvs fasi, rodesac<br />

es droulad moxdeba. didi xniT saqmis gaWianureba, Tavisi praqtikuli Sedegis mxriv,<br />

xSirad usamarTlobis tolfasia. 29 am mosazrebaSi eWvis Setanac Znelia. Yyvela qveyanaSi,<br />

udavod didi yuradReba eqceva saproceso vadebis instituts, ramdenadac darRveuli<br />

uflebebis droulad dacva erT-erTi umniSvnelovanesi garemoebaa.<br />

102


sxvadasxva qveynis samoqalaqo saproceso kodeqsebi sxvadasxgvar vadebs aweseben<br />

ama Tu im saproceso moqmedebis Sesrulebisa Tu zogadad saqmis ganxilvisaTvis. aseTis<br />

ararsebobis SemTxvevaSi, vadebs adgens Tavad sasamarTlo. Tumca, faqtia, rom am vadebis<br />

dadgenisa da moqmedebis mizani mxolod erTi unda iyos _ darRveuli an sadavod gamxdari<br />

uflebis drouli dacva, raTa Tavad am mizniT sasamarTloSi mimarTvis uflebam<br />

azri ar dakargos. sasamarTloSi uflebis dasacavad misuli pirebisaTvis, samoqalaqo<br />

saqmiswarmoeba moiTxovs did drosa da seriozuli moTminebis unars, miTumetes, rom<br />

arasodes ar aris cnobili, saqmis ganviTarebisa da misi Sedegis Sesaxeb.<br />

ruseTis federaciaSi moqmedi samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, samoqalaqo<br />

saqmeebi sasamarTlos mier ganixileba da gadawydeba, sasamarTloSi gancxadebis<br />

Setanidan 2 Tvis amowurvamde. momrigebeli mosamarTle ki, valdebulia, gancxadebis<br />

warmoebaSi miRebidan 1 Tvis amowurvamde gadawyvitos saqme. samuSaoze aRdgenisa da<br />

alimentis Sesaxeb saqmeebi ganixileba da gadawydeba 1 Tvis amowurvamde. saproceso<br />

kodeqsi uSvebs, rom SesaZlebelia, calkeuli kategoriis saqmeebze federaluri <strong>kanoni</strong>T<br />

dadgindes ufro Semcirebuli vadebi. ruseTis federaciaSi, sakasacio instanciis<br />

sxvadasxva sasamarTloSi da sxvadasxva kategoriis saqmeebisaTvis dadgenilia sxvadasxva<br />

vada _ 5 dRe, 1 Tve, 2 Tve. Tumca, naTelia, rom es vadebi ar aWarbebs pirvel da<br />

saapelacio instanciaSi saqmeTa ganxilvisaTvis dadgenil vadebs, piriqiT, kodeqsi uSvebs,<br />

sxvadasxva saqmeebze sakasacio ganxilvis ufro SemWidroebuli vadebis arsebobas, rac<br />

federaluri <strong>kanoni</strong>Taa gaTvaliswinebuli. 30 naTelia, rom rusuli saproceso kanonmdeblobis<br />

debulebebi aqtiuradaa mimarTuli saqmeTa swrafad ganxilvisa da gadawyvetisaken.<br />

avstriis, safrangeTis, germaniis saproceso kanonmdeblobebi konkretulad ar Seicavs<br />

saqmeTa ganxilvisaTvis dadgenil vadebs. Tumca, gaTvaliswinebulia sxvadasxva<br />

kategoriis saqmeTa ganxilvis rogorc <strong>kanoni</strong>T, ise mosamarTlis mier vadebis dadgenis<br />

SesaZlebloba. ase magaliTad, safrangeTis saproceso kodeqsis mixedviT, dadgenilia<br />

saqmeTa ganxilvisaTvis mokle da xangrZlivi dro. es SeiZleba iyos 1 dRe, 1 Tve, 1 welic<br />

ki, saqmeTa xasiaTisa da sirTulis Sesabamisad. gasaCivrebis sagangebo reJimSi _ reviziaSi<br />

(romelic aseve moqmedebs safrangeTSi) saqmis ganxilvis vada 2 Tvea, xolo Tu<br />

mopasuxem Sesagebeli ar waradgina, sasamarTlo 15 dReSi amTavrebs saqmis warmoebas.<br />

avstriaSi, mosamarTles ufleba aqvs, Tu saqmis ganxilvisaTvis <strong>kanoni</strong>T araa dadgenili<br />

vada, Tavad gansazRvros igi, konkretuli davis sirTulidan gamomdinare. 31 erTi ram<br />

cxadia, rom diferencirebuli damokidebuleba konkretuli kategoriis saqmeebisadmi,<br />

kidev ufro zrdis maTi ganxilvisa da gadawyvetis efeqturobas.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis Tanaxmad, samoqalaqo saqmeebs sasamarTloebi<br />

ganixilaven gancxadebis miRebis dRidan ara ugvianes 2 Tvisa, xolo gansakuTrebiT<br />

rTuli kategoriis saqmeebze, ganmxilveli sasamarTlos gadawyvetilebiT<br />

es vada, SeiZleba, gagrZeldes ara umetes 5 Tvisa. amasTan, kodeqsi gansazRvravs saqmeTa<br />

kategoriebs, romlebic ganxiluli unda iqnes ara ugvianes 1 Tvisa. es vadebi moqmedebda<br />

yvela instanciis sasamarTlosaTvis. Tumca, 2005 wels kodeqsSi Setanili cvlile-<br />

103


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

bebiT, sakasacio instanciaSi saqmis ganxilvisa da gadawyvetisaTvis dadginda gansxvavebuli<br />

vada, romelic 6 Tves Seadgens. saqarTveloSi moqmedi kodeqsis normebs Tu<br />

SevadarebT mis winamorbeds, vnaxavT, rom samoqalaqo saqmis gadawyvetisaTvis ufro<br />

mokle vadebi iyo dadgenili, vidre axla. samoqalaqo saqmeebis ganxilvisaTvis, saqarTvelos<br />

ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi sasamarTlos udgenda ara ugvianes<br />

1 Tves, gancxadebis miRebis dRidan; konkretulad gansazRvruli saqmeebis gansaxilvelad<br />

ki, Tu mxareebi erT qalaqSi an raionSi cxovrobdnen, gaTvaliswinebuli iyo 10<br />

dRis vada, sxva SemTxvevebSi _ ara umetes 20 dRisa. 32<br />

saqarTveloSi moqmedi saproceso kanonmdeblobiT dadgenili vadebiT, saqmis ganxilva,<br />

marTalia, ufro met dros gulisxmobs, magram adamiani, albaT, am vadebzec gaTvlida<br />

socialuri Tu iuridiuli mniSvnelobis problemebis mogvarebas.<br />

rogorc aRvniSneT, saqmeTa ganxilvis vadebi erT-erTi mniSvnelovani garemoebaa<br />

darRveuli an sadavod gamxdari uflebis dacvis procesSi. saqarTvelos samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsSi pirdapiraa miTiTebuli saproceso moqmedebebis <strong>kanoni</strong>T dadgenil<br />

vadaSi Sesrulebis Sesaxeb da miuxedavad amisa, samoqalaqo saqmeTa ganxilvis sasamar-<br />

Tlo praqtikaSi saproceso kodeqsiT dadgenili vadebis darRvevis magaliTebi gvxvdeba.<br />

bunebrivia, rodesac saqmis ganxilva <strong>kanoni</strong>T dadgenil vadas scildeba, rTulia<br />

darRveuli an sadavod gamxdari samoqalaqo uflebis dacvis garantiebze saubari.<br />

vfiqrobT, marTlmsajulebis efeqtiani ganxorcielebisas mxareebisa da sxva dainteresebuli<br />

pirebisaTvis mniSvnelovania ori garemoeba _ saqmis rogorc sworad, aseve<br />

samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT dadgenil vadebSi gadawyveta.<br />

104


SeniSvnebi:<br />

1<br />

Îñíîâíîé çàêîí ÔÐ Ãåðìàíèÿ. 1949. ñòàòüÿ 95 Ì. 2000.<br />

2<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 13-14. Tb. 1997.<br />

3<br />

Code de l’ organization judiciaire. 1958 art. R 321-1, R 311-1 _ 311-6. ed. 2002.<br />

4<br />

Íåìåöêèé çàêîí î ñóäîóñòðîéñòâå. 1877, 23, 71. Ì. 2000.<br />

5<br />

JN_ ZPO. 49. Wien 2002.<br />

6<br />

Í. Ã. Åëèñååâ, dasax. naSr., gv. 189.<br />

7<br />

Êîììåíòàðèé ê Ãðàæäàíñêîìó ïðîöåññóàëüíîìó êîäåêñó ÐÔ. Ñòð. 23-27 Ì.<br />

2007.<br />

8<br />

Bora J. La cassation en matiere civil. P. 1980 2 eme partie, p. 102.<br />

9<br />

Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå óëîæåíèå Ãåðìàíèè, 511 Ì. 2006.<br />

10<br />

Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ ÐÔ, ñòàòüÿ 23 Ì. 2002.<br />

11<br />

Code de l’ organization judiciaire. 1958 art. R 211-1. ed. 2002.<br />

12<br />

Catala P. et Terre F. Procedure civil et voies d’ execution. P. 1982 2-eme ed. p.408.<br />

13<br />

Nouveau Code de procedure civil. ed. 2002 art. 543, 545.<br />

14<br />

Couches G. Procedure civil. 9 e ed. 1996 p. 326-327.<br />

15<br />

JN_ZPO. Wien 2002 P. 471.<br />

16<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 364-366, Tb., 1997.<br />

17<br />

S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis sasamarTloebSi,<br />

Tb., 2006, Ggv. 7.<br />

18<br />

T liluaSvili, samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi, I I gamocema .Tb.,<br />

2001, gv. 260, 302.<br />

19<br />

È. Å. Ýíãåëüìàí, Êóðñ ðóññêîãî ãðàæäàíñêàãî ñóäîïðîèçâîäñòâà. Þðüåâú, 1912,<br />

ñòð. 398-399.<br />

20<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 391, 411-412, Tb. 1997,<br />

21<br />

Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå óëîæåíèå Ãåðìàíèè, Ì., 2006, 542-543, 545,<br />

551, 559.<br />

22<br />

À. Ã. Äàâòÿí, dasax. naSr., gv. 179.<br />

23<br />

JN_ZPO. Wien 2002 P. 502-504.<br />

24<br />

Ë. Æþëëèî äå ëà Ìîðàíäüåð, dasax. naSr., gv. 162.<br />

25<br />

Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ ÐÔ, ñòàòüè 329, 336, 347. Ì., 2002.<br />

26<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxli 391, Tb., 1997.<br />

27<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 393, 404, 407, 396,<br />

Tb., 1997;<br />

28<br />

S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis saqarTvelos<br />

ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi, muxlebi 331, 339, Tb., 1964,<br />

sasamarTloebSi, Tb., 2006, gv. 75.<br />

29<br />

S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva pirveli instanciis sasamarTloSi,<br />

Tb., 2006, gv. 249.<br />

30<br />

Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ ÐÔ, ñòàòüè 154, 348, Ì. 2002.<br />

31<br />

JN_ZPO. Wien 2002 $ 123. Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå óëîæåíèå Ãåðìàíèè<br />

Ì., 2006, $ 132, 217, 274, 356, 494a. Nouveau Code de procedure civil. ed.<br />

2002, art. 612-613, Couches G., dasax. naSr., gv. 153.<br />

32<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi. Tb. 1997 muxlebi 59, 391<br />

saqarTvelos ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi. Tb. 1964 muxli<br />

106.<br />

105


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Organization of Court<br />

Structures and<br />

Effectiveness of Justice<br />

Administration<br />

in the Civil Cases<br />

IRMA MEREBASHVIL<br />

Doctor of Law, Assistant Professor Scholl of Law, Caucasus University<br />

The court systems in many countries worldwide are numerous and consist<br />

of many levels. In most of the countries the multiplicity of court systems is<br />

reflected in existence of courts of common and special jurisdictions. The<br />

scope of common courts is wide and they are authorized to hear all such<br />

cases which are not explicitly assigned to the competencies of other bodies.<br />

The competences of special courts to administer justice are determined by<br />

normative acts where specific cases are explicitly set out. As for the multilevel<br />

court system it can be found both in the common and special court<br />

systems and it envisages existence of several instances of courts within<br />

these court systems. There are first, intermediate and supreme courts.<br />

The grounds of admissibility of civil cases in the appellate and supreme<br />

courts are important as in case a party fails to reach a desirable result in<br />

the first instance court, this party has an opportunity to fill in this gap by<br />

appealing the judgment in higher instance courts. The opportunity to appeal<br />

reinforces the responsibility of the first instance courts when they deliver<br />

judgments since both factual and legal aspects of the judgments are subject<br />

to scrutiny by the appellate court. As for the court of cassation, the main<br />

objective of it is to examine the legal aspect of the case, i.e. whether the<br />

legal norm has been correctly applied and how correctly the content of<br />

the norm has been understood by the court which applied it (See 1 ).<br />

106


The procedural legislation of Georgia is a mix of cassation and revision, as the goals of Supreme Court activities<br />

are to establish a uniform practice of hearing and solving the cases. However, it is also authorized to deliver its own<br />

judgment on the case (See 2 )<br />

Attention should be paid to the issue as to in which cases civil cases are subject to the jurisdictions of revision or<br />

cassation courts. Scientist A.G. Davtyan considers that the purpose of revision is important for the parties since<br />

the revision appeal allows the plaintiff to change for his/her benefit the judgment already delivered by the court.<br />

As for the public interests, revision of court judgments will serve to protect the rights and development of law and<br />

justice (see 3 ). If we closely analyze the purpose of revision and appeal court instances in Georgia and the principles<br />

of operations of relevant courts it can be inferred that in order to take the case to the court of cassation it is not<br />

necessary to go to appellate court. I believe that, like it is envisaged by the procedural norms of the above referred<br />

countries, it should be also possible in Georgia to take the case to cessation court by bypassing the appellate court<br />

even more so when the claim is based on the facts of violation of law.<br />

When discussing the effectiveness of administering justice it is impossible to bypass the issue of the timeframes<br />

for considering claims which are one of the significant circumstances in protecting a violated or disputable right.<br />

The Civil Procedure Code of Georgia explicitly indicates the timeframes for performing the pro­ce­du­ral acts.<br />

However, there are examples of violation of timeframes defined in the Procedure Code in the practice of hearing<br />

the civil cases. Definitely, it is difficult to speak about the guarantees to protect the violated or disputable civil right<br />

when the hearing of a case is not held within the timeframes established by law. We consider that for effective<br />

justice administration the following two circumstances are important for the parties and other interested persons:<br />

solving the case correctly; and within the timeframes established by the civil procedure legislation.<br />

FOOTNOTES<br />

1<br />

T. Liluashvili, Proceeding of Civil Cases in Courts. 2 nd Edition. Tbilisi 2001, p. 260, 302.<br />

2<br />

Civil Procedure Code of Georgia, Article 391, 411-412. Tbilisi 1997<br />

3<br />

A.G. Davtyan, the referred paper, p. 179.<br />

107


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

mopasuxis mier<br />

pasuxis (Sesageblis)<br />

warudgenlobis<br />

Sedegebi<br />

fridon basilaia<br />

quTaisis akaki wereTlis saxelobis saxelmwifo universitetis<br />

asistent-profesori<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis<br />

mixedviT, mopasuxis mier am kodeqsis 201-e muxlis me-2 nawiliT<br />

dadgenil vadaSi pasuxis (Sesageblis) warudgenlobisas, Tu<br />

es gamowveulia arasapatio mizeziT, mosamarTles zepiri mosmenis<br />

gareSe gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba. amasTan,<br />

mosamarTle daakmayofilebs sarCels, Tu sarCelSi miTiTebuli<br />

garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas,<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas,<br />

ris Sesaxebac mxareebs ecnobeba amave kodeqsis 70-78-e<br />

muxlebiT dadgenili wesiT. sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mopasuxisagan<br />

mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da sasamarTlo<br />

moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv mosazrebebs sasar-<br />

Celo moTxovnasTan dakavSirebiT.<br />

saproceso kanonmdeblobiT mopasuxe valdebulia waradginos<br />

Sesagebeli, winaaRmdeg SemTxvevaSi, samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `g~ punqtis, amave<br />

muxlis me-7 nawilisa da 232 1 -e muxlis Tanaxmad, sasamarTlo<br />

zepiri mosmenis gareSe gamoitans dauswrebel gadawyvetilebas<br />

sarCelis dakmayofilebis Sesaxeb, Tu sarCelSi miTiTebuli<br />

garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas.<br />

108


saqmis momzadebis stadiaze mopasuxem unda waradginos Sesagebeli samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtiT gansazRvrul vadaSi.<br />

amave muxlis me-2 nawilis `e~ punqtis mixedviT, SesagebelSi unda aRiniSnos mtkicebulebebi,<br />

romlebic adasturebs mopasuxis mier miTiTebul garemoebebs, xolo `z~ punqtis<br />

mixedviT _ arsebobis SemTxvevaSi mopasuxis Suamdgomlobebi.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlis me-5 nawilis mixedviT, mopasuxe valdebulia<br />

pasuxs daurTos masSi miTiTebuli yvela mtkicebuleba. Tu mopasuxes sapatio<br />

mizeziT ar SeuZlia pasuxTan erTad mtkicebulebaTa wardgena, igi valdebulia amis<br />

Sesaxeb pasuxSi miuTiTos. winaaRmdeg SemTxvevaSi, mopasuxes erTmeva ufleba SemdgomSi<br />

waradginos mtkicebulebebi. mopasuxe uflebamosilia, mtkicebulebaTa wardgenisaTvis<br />

moiTxovos gonivruli vada.<br />

`samoqalaqo saqmiswarmoeba sasamarTloSi SeiZleba or mTavar etapad davyoT. pirveli<br />

etapi _ saqmis momzadeba sasamarTlos mTavar sxdomaze gansaxilvelad, romelsac<br />

sxvanairad SeiZleba ewodos mxareTa werilobiTi Sejibri. meore etapi _ saqmis ganxilva<br />

mTavar sxdomaze, romelsac SeiZleba ewodos mxareTa zepiri Sejibri.<br />

miuxedavad sirTulisa, momzadebis etapi unda gaiaros uklebliv yvela saqmem, xolo<br />

momzadebis mizniT unda Sesruldes yvela saproceso moqmedeba.<br />

sasamarTlos mTavar sxdomaze im saproceso moqmedebaTa Sesrulebis gadatana, romelic<br />

unda Sesrulebuliyo saqmis momzadebis etapze, dauSvebelia, garda <strong>kanoni</strong>T pirdapir<br />

gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa da pirobebisa.<br />

momzadebis etapze sasamarTlom sabolood unda daazustos da gansazRvros garemoebebi,<br />

romlebzec mxareebi amyareben TavianT moTxovnebsa da Sesagebels (mtkicebis<br />

sagani), mtkicebulebebi, romelTa saSualebiT mxareebs surT am garemoebebis damtkiceba<br />

(dadastureba), materialur-samarTlebrivi norma (<strong>kanoni</strong>), romlis gamoyenebiTac<br />

unda moxdes dadasturebuli garemoebebis iuridiuli Sefaseba (kvalifikacia) dabolos,<br />

am saqmeze gadawyvetilebis winaswari (arasaboloo) proeqti.~ 1<br />

`saqmis gansaxilvelad momzadeba aris saerTod sasamarTlo ganxilvis erT-erTi<br />

Semadgeneli nawili, romelic procesis calke stadiad aris miCneuli, vinaidan mis gare-<br />

Se ar SeiZleba saqmis ganxilva da gadawyveta.<br />

saqmis momzadebis mTavari mizania droulad Catardes sasamarTlos mTavari sxdoma,<br />

ar Seferxdes saqmis ganxilvis msvleloba da Seiqmnas pirobebi swori gadawyvetilebis<br />

miRebisaTvis. saqmis momzadebis procesSi gasaTvaliswinebelia ara marto is, Tu ra<br />

kategoriis saqme ixileba, aramed TviT konkretuli davis xasiaTi, davis sagani da safuZveli,<br />

saqmeSi monawile pirTa daswrebis savaldebulooba, mtkicebulebaTa sakmarisoba<br />

da sxva~. 2<br />

swored amiTaa ganpirobebuli, rom samoqalaqo saproceso kodeqsis 83-e muxlis<br />

meore nawilis mixedviT, mosarCeles sarCelSi miTiTebuli garemoebebisa da mtkicebulebebis<br />

Sevsebis ufleba aqvs saqmis winaswari sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis<br />

damTavrebamde.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 206-e muxlis mixedviT, mxareebi valdebulni arian,<br />

saqmis momzadebis mizniT Seasrulon mosamarTlis miTiTebebi. arasapatio mizeziT<br />

109


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

werilobiTi masalebis warudgenloba an sxva moqmedebis Seusrulebloba arTmevs mxares<br />

uflebas, Seasrulos aseTi moqmedeba am saqmis arsebiTad ganxilvis dros.<br />

aseve, amave kodeqsis 215-e muxlis meore nawilis mixedviT, mxareTa da maT warmomadgenelTa<br />

Suamdgomlobebi da gancxadebebi axal mtkicebulebaTa warmodgenis an gamoTxovis<br />

Sesaxeb, sasamarTlom SeiZleba ganixilos mxolod im SemTxvevaSi, Tu saqmis mosamzadebel<br />

stadiaze mxares ar SeeZlo maTi warmodgena. agreTve, Tu maT Sesaxeb misTvis<br />

obieqturi mizezebiT ver iqneboda cnobili da maTi warmodgenis safuZveli warmoiSva<br />

mTavar sxdomaze, an Tu mxarem sapatio mizeziT ver uzrunvelyo Sesabamisi Suamdgomlobebisa<br />

da gancxadebebis warmodgena saqmis mosamzadebel stadiaze. aseT SemTxvevaSi,<br />

saqmis ganxilva mxareTa TxovniT an sasamarTlos iniciativiT SeiZleba gadaidos.<br />

sasamarTlos dauswrebeli gadawyvetileba gamoaqvs, vinaidan Sesagebeli ar iyo wardgenili<br />

arasapatio mizeziT. Sesagebels aucileblad unda daerTos mtkicebulebebi.<br />

aRniSnulidan gamomdinare, mocemul sakiTxTan dakavSirebiT, mosamzadebel stadiaze<br />

mtkicebulebaTa warudgenlobis sapatio mizezi ar arsebobs. marTalia, samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 201-e muxlis me-5 nawilis mixedviT, sapatio mizezis gamo mopasuxes<br />

SeuZlia moiTxovos mtkicebulebaTa wardgenisaTvis gonivruli vada, magram es mxolod<br />

im SemTxvevaSi, rodesac amave sapatio mizeziT man Sesagebels ver daurTo es mtkicebulebebi.<br />

Tu mopasuxem waradgina Sesagebeli, magram ar daurTo mtkicebulebebi da Suamdgomlobs<br />

sasamarTlos winaSe am mtkicebulebaTa wardgenisaTvis gonivrul vadas,<br />

radgan isini sapatio mizeziT ver daurTo Sesagebels, sasamarTlo mas vadas miscems.<br />

aseT SemTxvevaSi, saqme momzadebulad ar iTvleba, radgan samoqalaqo saproceso kodeqsis<br />

202-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, mosarCeles unda gadaegzavnos mopasuxis<br />

werilobiTi pasuxisa da masze darTuli sabuTebis aslebi. es ki, mopasuxis mier mtkicebulebebis<br />

wardgenis Semdeg ganxorcieldeba. amasTan, ramdenadac sarCelze mopasuxem<br />

Seadgina da sasamarTlos Caabara Tavisi Sesagebeli, ar arsebobs samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 232 1 -e muxliT gaTvaliswinebuli dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis<br />

safuZveli. Sesageblis wardgeniT gamoiricxa sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi<br />

garemoebebis cnobis varaudi.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis pirveli nawilis mixedviT, TiToeulma<br />

mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />

Sesagebels.<br />

mxareTa mier TavianTi moTxovnisa Tu Sesageblis damtkiceba pirdapir Sejibrebi-<br />

Tobis principidan gamomdinareobs. swored amiT aris ganpirobebuli is garemoeba, rom<br />

mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobisas sarCelSi miTiTebuli garemoebebi damtkicebulad<br />

iTvleba. mtkicebulebis erT-erTi saxea aRiareba. samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 132-e muxlis mixedviT, erTi mxaris mier iseTi garemoebis arsebobis an ararsebobis<br />

dadastureba (aRiareba), romelzec meore mxare amyarebs Tavis moTxovnebsa Tu<br />

Sesagebels, sasamarTlom SeiZleba sakmaris mtkicebulebad CaTvalos da sasamarTlo<br />

gadawyvetilebas safuZvlad daudos. ramdenadac mopasuxem ar waradgina Sesagebeli,<br />

ivaraudeba, rom man aRiara sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi garemoebebi.<br />

110


mtkicebulebaTa wardgena mxareTa valdebulebaa. am mtkicebulebebs ki, samarTlebriv<br />

Sefasebas sasamarTlo aZlevs. man unda gamoarkvios, Tu ramdenad SeuZliaT am faqtebs<br />

mosarCelis moTxovnis dasabuTeba iuridiulad. amitom, gamoricxuli ar aris,<br />

rom mosarCelis mier miTiTebul faqtebs dasabuTebisaTvis araviTari mniSvneloba ar<br />

hqondes. samoqalaqo procesSi mtkicebis sagania materialur-samarTlebrivi mniSvnelobis<br />

faqtebi, romlebzedac miuTiTeben mxareebi TavianTi moTxovnisa da Sesageblis<br />

dasabuTeba-gamarTlebis mizniT. sarCelSi miTiTebuli moTxovna materialuri samar-<br />

Tlis normidan unda gamomdinareobdes. mosarCelis pretenzia mopasuxis mimarT raime<br />

uflebis aRdgenis, dacvis Tu zianis anazRaurebis Sesaxeb materialuri samarTlis Sesabamisi<br />

normidan unda gamomdinareobdes.<br />

swored aRniSnulis gamo, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlSi miTiTebulia,<br />

rom mosamarTle sarCels daakmayofilebs, Tu sarCelSi miTiTebuli garemoebebi<br />

iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas. ase rom ar yofiliyo, sarCeli yvela<br />

SemTxvevaSi dakmayofildeboda mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobis gamo, rac<br />

usafuZvlo da ukanono gadawyvetilebis tolfasi iqneboda.<br />

`kanonma Semoitana dauswrebeli gadawyvetileba sarCelze Sepasuxebis vadis gaSvebis<br />

gamo. vinaidan, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis Sesabamisad, dauswrebeli<br />

gadawyvetileba gamodis zepiri ganxilvis gareSe, vsaubrobT werilobiT formaSi gamoxatul<br />

dauswrebel gadawyvetilebaze. saqmis ganxilvaze gamoucxadeblobis nacvlad,<br />

aq gaSvebulia vada sarCelze Sepasuxebis gacemisaTvis, rac gaTvaliswinebulia samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 201-e muxlis me-2 nawilSi. amiT, upirvelesad dadgenilia,<br />

rom dauswrebeli gadawyvetileba SeiZleba gamotanil iqnes mopasuxis mimarT, vinaidan<br />

Sepasuxebis vada exeba mxolod da mxolod mopasuxes. amasTan, vadis es gaSveba arasapatio<br />

unda iyos da niSnavs, rom mopasuxes sarCelis Cabarebisas, erTmniSvnelovnad unda<br />

mieTiTos Sepasuxebis vadis gaSvebis SemTxvevaSi misi Sedegebis Sesaxeb.<br />

ar unda arsebobdes safuZvlebi, romelTa gaTvaliswinebiTac SeiZleba iTqvas, rom<br />

vadis gaSveba arasapatioa. avadmyofobis garda sapatio mizezi SeiZleba iyos sarCelis<br />

arsebobis Sesaxeb informaciis dagvianebiT miReba adgilze aryofnis gamo. magaliTad,<br />

roca mopasuxem gonivruli mizezebis arsebobisas moiTxova vadis gagrZeleba da SeeZlo<br />

evarauda, rom sasamarTlo mis am moTxovnas daakmayofilebda. Tu sasamarTlo ar daakmayofilebs<br />

SemdgomSi am moTxovnas, mopasuxis qmedebis gamarTleba mainc SeiZleba da<br />

mis mimarT am SemTxvevaSi dauswrebeli gadawyvetilebis gamotana ar SeiZleba. amasTan,<br />

unda Sefasdes misi Tundac, dagvianebiT mowodebuli axsna-ganmarteba samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 206-e muxlis Sesabamisad.~ 3<br />

Sesageblis warudgenlobis miuxedavad, dauSvebelia dauswrebeli gadawyvetilebis<br />

gamotana, Tu saxezea samoqalaqo saproceso kodeqsis 233-e muxlis pirveli nawiliT<br />

gaTvaliswinebuli romelime garemoeba. kerZod, Tu mopasuxes ar Cabarebia sarCeli da<br />

masze darTuli masalebi, an sasamarTlosaTvis cnobili gaxda, rom adgili hqonda dauZlevel<br />

Zalas an sxva movlenebs, romlebsac SeeZloT xeli SeeSalaT sasamarTloSi Sesageblis<br />

droulad wardgenisaTvis, ar ecnoba saqmis faqtobrivi garemoebebi, an ar arse-<br />

111


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

bobs sarCelis aRZvris winapirobebi. am ukanasknel SemTxvevaSi, sasamarTlom unda Sewyvitos<br />

saqmis warmoeba samoqalaqo saproceso kodeqsis 272-e muxlis Sesabamisad, xolo<br />

zemoT dasaxelebuli erT-erTi sxva garemoebis arsebobisas, sasamarTlom unda uzrunvelyos<br />

mopasuxisaTvis sarCelisa da masze darTuli dokumentebis Cabareba samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT da droulad acnobos<br />

saqmis faqtobrivi garemoebebi. dauZleveli Zalis an sxva movlenebis arsebobisas, romelTa<br />

gamoc, SeuZlebeli gaxda Sesageblis wardgena, sasamarTlom samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtis bolo winadadebis Tanaxmad,<br />

mopasuxes unda gaugrZelos Sesageblis wardgenis vada.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis pirveli winadadebis mixedviT, mopasuxis<br />

mier am kodeqsis 201-e muxlis me-2 nawiliT dadgenil vadaSi pasuxis (Sesageblis)<br />

warudgenlobisas, Tu es gamowveulia arasapatio mizeziT, mosamarTles zepiri mosmenis<br />

gareSe gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba.<br />

Sesageblis arasapatio mizeziT warudgenlobisas arsebobs varaudi, rom mopasuxem<br />

aRiara sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi garemoebebi. aseT dros dauswrebeli gadawyvetilebis<br />

gamotana zepiri mosmenis gareSe ar ewinaaRmdegeba SejibrebiTobisa da mxareTa<br />

Tanasworobis principebs, radgan mopasuxes sruli SesaZlebloba hqonda Tandar-<br />

Tuli masalebiT sarCelis Cabarebisas, samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlis<br />

pirveli nawilis `b~ punqtiT gaTvaliswinebul vadaSi SesagebliT gaeqarwylebina mosar-<br />

Celis mier mis mimarT wayenebuli moTxovnebi. mopasuxes aseve, SeeZlo moeTxova gonivruli<br />

vada Sesageblisa da mtkicebulebebis wardgenisaTvis sapatio mizezis arsebobis<br />

SemTxvevaSi.<br />

Sesageblis warudgenlobis gamo, dauswrebeli gadawyvetilebis gamotana ganpirobebulia<br />

saproceso ekonomiis principiT, rac gulisxmobs saqmis droulad, gaWianurebis<br />

gareSe gadawyvetas. aseT SemTxvevaSi, gadawyvetileba, Tu igi ar gasaCivrebula, male<br />

Sedis <strong>kanoni</strong>er ZalaSi da misi aRsrulebac umokles vadaSi moxdeba.<br />

s. d-Zem da l. m-Zem Seitanes sarCeli da aRniSnes, rom muSaobdnen zestafonis sajaro<br />

skolaSi. s. d-Ze 1989 wlidan, xolo l. m-Ze 2006 wlis seqtembridan. isini gaTavisufldnen<br />

Sromis kodeqsis 37-e, 38-e muxlebis safuZvelze, 2007 wlis 4 dekembris brZanebiT.<br />

mosarCeleebma moiTxoves samuSaoze aRdgena da iZulebiTi ganacduris anazRaureba,<br />

romelic 2007 wlis 16 noembramde TveSi 75 lars, xolo 2007 wlis 16 noembridan 80<br />

lars Seadgenda.<br />

zestafonis raionuli sasamarTlos 2008 wlis 28 maisis dauswrebeli gadawyvetilebiT<br />

dakmayofilda s. d-Zisa da l. m-Zis sarCeli mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobis<br />

gamo. sajaro skolis direqtors daevala aRadginos mosarCeleebi sajaro skola-<br />

Si damlageblis StatSi da aunazRaurdes TiToeuls 560 lari.<br />

am gadawyvetilebaze saCivari Seitana zestafonis sajaro skolam, romelic ar dakmayofilda<br />

zestafonis raionuli sasamarTlos 2008 wlis 19 ivnisis ganCinebiT.<br />

sajaro skolam Seitana saapelacio saCivari, romelSic moiTxova dauswrebeli gadawyvetilebis,<br />

am gadawyvetilebis ZalaSi datovebis Sesaxeb ganCinebis gauqmeba da saqmis<br />

ganxilva.<br />

112


samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtis mixedviT,<br />

saqmis sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis mizniT mosamarTle dauniSnavs mopasuxes<br />

vadas, rom man werilobiT Seadginos Tavisi pasuxi (Sesagebeli) sarCelsa da masSi dasmul<br />

kiTxvebze, agreTve Tavisi mosazrebebi sarCelisaTvis darTuli dokumentebis<br />

Sesaxeb da isini sasamarTlos warudginos. daniSnuli vada ar unda aRematebodes 14<br />

dRes, xolo rTuli kategoriis saqmeebze _ 21 dRes. am vadis gagrZeleba dauSvebelia,<br />

garda im SemTxvevebisa, rodesac arsebobs sapatio mizezi. zestafonis raionuli<br />

sasamarTlos 2008 wlis 8 maisis ganCinebiT, sajaro skolas Sesageblis warmodgenisaTvis<br />

mieca 6 dRis vada sarCelisa da TandarTuli sabuTebis Cabarebidan.<br />

gzavnili am ganCinebis Sesaxeb sajaro skolas Cabarda 2008 wlis 15 maiss.<br />

mopasuxes Sesagebeli unda waredgina ara ugvines 21 maisisa. Sesagebeli wardgenil<br />

iqna 28 maiss, roca gamovida dauswrebeli gadawyvetileba.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis mixedviT, mopasuxis mier am kodeqsis<br />

201-e muxlis me-2 nawiliT dadgenil vadaSi pasuxis (Sesageblis) warudgenlobisas, Tu<br />

es gamowveulia arasapatio mizezebiT, mosamarTles zepiri mosmenis gareSe gamoaqvs<br />

dauswrebeli gadawyvetileba. amasTan, mosamarTle daakmayofilebs sarCels, Tu sar-<br />

CelSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas, winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas, ris Sesaxebac ecnobebaT mxareebs<br />

am kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT. sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mopasuxisagan<br />

mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod<br />

samarTlebriv mosazrebebs sasarCelo moTxovnasTan dakavSirebiT.<br />

2008 wlis 19 ivnisis sasamarTlo sxdomaze, sajaro skolis direqtorma l. k-Zem ganmarta,<br />

rom gzavnili Cabarda skolis biblioTekis gamges, romelmac sarCeli Tandar-<br />

Tuli sabuTebiT mas dagvianebiT gadasca. arCevnebis dros igi dakavebuli iyo winasaar-<br />

Cevno saqmianobiT da fizikurad skolaSi ar imyofeboda. hyavs saswavlo nawilis ori<br />

gamge, romlebsac misi aryofnis SemTxvevaSi, aqvT misi uflebamosileba. gzavnili arc<br />

mas da arc skolis kancelarias ar Cabarebia. mowmis saxiT dakiTxulma biblioTekis<br />

gamgem n. z-Zem ganmarta, rom man gzavnili Caibara 15 maiss, ver naxa direqtori, xolo<br />

paraskevs Tavad ar iyo samsaxurSi, radgan bavSvi hyavda wayvanili TbilisSi, samkurnalod<br />

da samSabaTs dabrunda. sasamarTlo gzavnili direqtors 20 maiss Caabara.<br />

aRniSnuli ganmartebiT dasturdeba, rom sajaro skolaSi ar arsebobs kancelaria.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 73-e muxlis me-8 nawilis meore winadadebis mixedviT,<br />

organizaciisaTvis gagzavnili uwyeba unda Cabardes kancelarias an aseTive daniSnulebis<br />

struqturul erTeuls, an pirs, xolo aseTis aryofnis SemTxvevaSi _ organizaciis<br />

Sesabamis uflebamosil pirs, romelic uwyebas administracias gadascems.<br />

mocemul SemTxvevaSi, radgan ar arsebobda kancelaria, saapelacio sasamarTlom<br />

miiCnia, rom biblioTekis gamge ar unda CaiTvalos Sesabamis uflebamosil pirad, aseT<br />

uflebamosil pirad iTvleba direqtori, an saswavlo nawilis gamge, romelTagan arcerTs<br />

ar Cabarebia gzavnili. Sesabamisad, gzavnili ar aris Cabarebuli samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT, amitom samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis 233-e muxlis pirveli nawilis `a~ punqtis Tanaxmad, ar arsebobda dauswrebeli<br />

113


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

gadawyvetilebis gamotanis safuZveli. amasTan, Sesagebeli wardgenil iqna 28 maiss,<br />

roca dauswrebeli gadawyvetileba gamovida. aRniSnuli gulisxmobs, rom mopasuxes ar<br />

daukargavs interesi aRniSnul sakiTxze, Sesageblis wardgena aRar gulisxmobs sarCelis<br />

cnobis varauds.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 230-e muxlis me-2 nawilis mixedviT, Tu sarCelSi<br />

miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTleben sasarCelo moTxovnas, sarCeli dakmayofildeba.<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi sasamarTlo uars etyvis mosarCeles mis dakmayofilebaze.<br />

apelanti SesagebelSi miuTiTebs, rom gaTavisuflebas safuZvlad daedo mosarCeleTa<br />

mimarT Sedgenili 2007 wlis 20 noembris aqti, romlis mixedviT, isini nasvam<br />

mdgomareobaSi imyofebodnen, ris gamoc damlageblebis saqcieli scildeba yovelgvar<br />

zneobas da morals, rac saskolo cxovrebisaTvis yovlad dauSvebeli da miuRebelia.<br />

aseT SemTxvevaSi, sasamarTlos unda Seemowmebina, iuridiulad ramdenad gamarTlebulia<br />

mosarCeleTa sasarCelo moTxovnebi. 4<br />

s/s `saqarTvelos sazRvao bankma~ sarCeliT mimarTa sasamarTlos da aRniSna, rom<br />

2002 wlis 18 aprils, n. m-ma bankisagan aiRo krediti 3000 aSS dolari 28 TviT, TveSi 3%.<br />

misi davalianeba Seadgens 758 aSS dolars.<br />

mosarCelem moiTxova 758 aSS dolaris dabruneba.<br />

qobuleTis raionuli sasamarTlos 2008 wlis 21 agvistos gadawyvetilebiT, sarCeli<br />

ar dakmayofilda usafuZvlobisa da xandazmulobis gamo.<br />

am gadawyvetilebis gauqmeba da sarCelis dakmayofileba moiTxova s/s `saqarTvelos<br />

sazRvao bankma~.<br />

saqmis masalebiT dadgenilia, rom 2002 wlis 18 aprils n. m-ma 2004 wlis 18 agvistomde<br />

aiRo 28 Tvis vadiT krediti 3000 aSS dolaris 3%-is gadaxdiT.<br />

s/s `saqarTvelos sazRvao banki~-s salikvidacio komisiis 2008 wlis 14 ivlisis<br />

daskvniT, n. m-ma sesxi dafara 2004 wlis 29 seqtembers. vadiani saprocento davalianeba<br />

2004 wlis 27 aprilidan 2004 wlis 29 seqtembramde Seadgens 758 aSS dolars.<br />

qobuleTis raionul sasamarTloSi n. m-ma ganmarta, rom Tavdapirvelad, 3000 aSS<br />

dolari gamoitana. Semdeg axali xelSekrulebiT daimata 3000 aSS dolari da gaxda<br />

6000 aSS dolari. gacemuli kreditis Ziri da saprocento Tanxa gadaxdil iqna. bolo<br />

Senatani 2006 wlis 11 seqtembers ganaxorciela. sul gadaxdili aqvs 10000 aSS dolari.<br />

Tanxis Setanis qviTrebi ar gaaCnia. 2007 wlis martSi aiRo bankSi cnoba, rom ar hqonda<br />

bankis davalianeba.<br />

s/s `saqarTvelos sazRvao bankis~ likvidatoris 2007 wlis 4 aprilis cnobiT, n. m-ls<br />

2007 wlis 4 aprilis mdgomareobiT s/s `saqarTvelos sazRvao bankSi~ sasesxo davalianeba<br />

ar ericxeba.<br />

samoqalaqo kodeqsis 427-e muxlis mixedviT, valdebulebiTi urTierToba wydeba kreditoris<br />

sasargeblod valdebulebis SesrulebiT. amave kodeqsis 429-e muxlis me-2<br />

nawilis mixedviT, valis miRebis Sesaxeb Sedgenili dokumenti, sadac araferia naTqvami<br />

procentis Sesaxeb, gulisxmobs, rom procentic gadaxdilia da fuladi valdebulebac<br />

mTlianad Sewyvetilia.<br />

114


sazRvao bankis likvidatoris mier gacemuli cnobidan gamomdinare, igulisxmeba,<br />

rom valdebuleba mTlianad Sewyvetilia.<br />

marTalia, pirvel instanciaSi mopasuxes Sesagebeli ar warudgenia, magram aRniSnuli<br />

ar gulisxmobs sarCelis dakmayofilebas, radgan samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e<br />

muxlis mixedviT, mosamarTle Sesageblis warudgenlobis gamo im SemTxvevaSi daakmayofilebs<br />

sarCels, Tu sarCelSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasar-<br />

Celo moTxovnas.<br />

samoqalaqo kodeqsis 427-e muxlis mixedviT, valdebulebiTi urTierToba wydeba<br />

kreditoris sasargeblod valdebulebis SesrulebiT, xolo amave kodeqsis 429-e muxlis<br />

me-2 nawilis mixedviT, valis miRebis Sesaxeb Sedgenili dokumenti, sadac araferia<br />

naTqvami procentis Sesaxeb, gulisxmobs, rom procentic gadaxdilia da fuladi valdebulebac<br />

mTlianad Sewyvetilia. ramdenadac mosarCelis mier gacemuli cnobiT mopasuxes<br />

sasesxo davalianeba ar ericxeba, kreditis moTxovnis Sesaxeb sarCelSi miTiTebuli<br />

garemoebebi iuridiulad ar amarTlebs sasarCelo moTxovnas. aseT SemTxvevaSi,<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis Tanaxmad, sasamarTlos dauswrebeli<br />

gadawyvetileba ki ar gamoaqvs Sesageblis warudgenlobis gamo, aramed niSnavs mTavar<br />

sxdomas, ris Sesaxebac ecnobeba mxareebs am kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT.<br />

sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mopasuxisagan mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da sasar-<br />

Celo moTxovnasTan dakavSirebiT, sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv<br />

mosazrebas.<br />

sasamarTlo sxdomaze mopasuxem ganmarta, rom man aiRo krediti, magram igi gadaixada<br />

procentTan erTad.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis pirveli nawilis mixedviT, TiToeulma<br />

mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />

Sesagebels.<br />

amave kodeqsis me-4 muxlis pirveli nawilis mixedviT, samarTalwarmoeba mimdinareobs<br />

SejibrebiTobis safuZvelze. mxareebi sargebloben Tanabari uflebebiTa da SesaZleblobebiT,<br />

daasabuTon TavianTi moTxovnebi. mxareebi Tavad gansazRvraven, Tu romeli<br />

faqtebi unda daedos safuZvlad maT moTxovnebs an romeli mtkicebulebebiT unda<br />

dadasturdes es faqtebi.<br />

am normebidan gamomdinare, mosarCelem Tavisi moTxovna Sesabamisi mtkicebulebebiT<br />

unda daamtkicos. mocemul SemTxvevaSi s/s `saqarTvelos sazRvao bankma~ ver warmoadgina<br />

mtkicebuleba davalianebis arsebobis Sesaxeb. bankma mxolod 2002 wlis 18 aprilis<br />

#7 sakredito xelSekruleba warmoadgina.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 83-e muxlis me-2 nawilis mixedviT, mosarCeles ufleba<br />

aqvs saqmis winaswari sasamarTlo ganxilvisaTvis, momzadebis damTavrebamde Seavsos<br />

sarCelSi miTiTebuli garemoebebi da mtkicebulebebi.<br />

amave kodeqsis 215-e muxlis me-2 nawilis mixedviT ki, mxareTa da maT warmomadgenelTa<br />

Suamdgomlobebi da gancxadebebi axal mtkicebulebaTa warmodgenis an gamoTxovis<br />

Sesaxeb, sasamarTlom SeiZleba ganixilos mxolod im SemTxvevaSi, Tu saqmis mosamzadebel<br />

stadiaze, mxares ar SeeZlo maTi warmodgena. agreTve, Tu maT Sesaxeb misTvis<br />

115


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

obieqturi mizezebiT ver iqneboda cnobili da maTi warmodgenis safuZveli warmoiSva<br />

mTavar sxdomaze, an mxarem sapatio mizeziT ver uzrunvelyo Sesabamisi Suamdgomlobebisa<br />

da gancxadebebis warmodgena saqmis mosamzadebel stadiaze.<br />

mocemul SemTxvevaSi mosarCelem mTavari sxdomis daniSvnis Semdeg, e.i. mosamzadebeli<br />

etapis Semdeg, mTavar sxdomaze daayena Suamdgomloba damatebiTi xelSekrulebis<br />

warmodgenis Sesaxeb. am xelSekrulebiT mopasuxes kidev aqvs damatebiT 3000 aSS dolari<br />

aRebuli kreditis saxiT. mosarCelis mier ar yofila dasaxelebuli am mtkicebulebis<br />

mosamzadebel etapze warudgenlobis sapatio mizezi.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 215-e muxlis me-3 nawilis mixedviT, am <strong>kanoni</strong>s miznebisaTvis,<br />

sapatio mizezad CaiTvleba mxaris mier Suamdgomlobisa da gancxadebis wardgenis<br />

SeuZlebloba, rac gamowveulia avadmyofobiT, axlo naTesavis gardacvalebiT an<br />

sxva gansakuTrebuli obieqturi garemoebiT, romelic misgan damoukidebeli mizeziT<br />

SeuZlebels xdis sasamarTlo procesze gamocxadebas anda Suamdgomlobisa da gancxadebis<br />

wardgenas. avadmyofoba dadasturebul unda iyos samedicino dawesebulebis<br />

xelmZRvanelis mier xelmowerili dokumentiT.<br />

saqmis masalebiT ar dasturdeba mosarCelisa da misi warmomadgenlis avadmyofoba.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 31-e muxlis me-2 nawilis mixedviT, naTesavebad iTvlebian:<br />

meuRle, daniSnuli, pirdapiri xazis naTesavebi, da-Zma, disSvilebi da ZmisSvilebi,<br />

mSoblebis da-Zmebi, danaTesavebulebi (moyvrebi), pirebi, romlebic xangrZlivi<br />

drois ganmavlobaSi ojaxuri urTierTobiT arian dakavSirebulni. saqmis masalebiT<br />

ar dasturdeba mosarCelis an misi warmomadgenlis naTesavis gardacvaleba, aseTi garemoeba<br />

mis mier arc yofila dasaxelebuli.<br />

2002 wlis 18 aprilis #7 sakredito xelSekrulebis 2002 wlis 29 maisis #1 damatebiT<br />

gansazRvrulia kidev 3000 aSS dolaris kreditis gacema mopasuxeze, rac sulac ar<br />

amtkicebs mopasuxis mier kreditis daubruneblobas.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis pirveli nawilis mixedviT, TiToeulma<br />

mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />

Sesagebels.<br />

pirveli instanciis sasamarTloSi mosarCelis warmomadgenelma ganmarta, rom mopasuxes<br />

unda warmoedgina gadaxdis qviTrebi, radgan mtkicebis tvirTi garkveuli Tanxis<br />

gadaxdiT ekisreba mopasuxes. is, rom valdebuleba Sesrulebuli aqvs, mopasuxem unda<br />

daamtkicos. banki Setanil Tanxaze qviTars ar iZleva.<br />

iseT SemTxvevaSi, roca banki Setanil Tanxaze qviTars ar iZleva, am TvalsazrisiT,<br />

mopasuxeze mtkicebis tvirTis gadakisreba aramarTebulia.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis bolo winadadebis mixedviT, Sesageblis<br />

warudgenlobis SemTxvevaSi, mopasuxisagan mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da<br />

sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv mosazrebas sasarCelo moTxovnasTan<br />

dakavSirebiT. marTalia, mopasuxis mier ar yofila Sesagebeli wardgenili pirveli<br />

instanciis sasamarTloSi, aseve ar yofila wardgenili mosarCelis mier gacemuli<br />

cnoba sasesxo davalianebis ararsebobis Sesaxeb da igi mxolod saapelacio saCivarze<br />

Semotanil Sesagebels daurTo, magram, rogorc aRiniSna, samoqalaqo saproceso<br />

116


kodeqsis me-4 muxlisa da 102-e muxlis pirveli nawilebidan gamomdinare, mosarCelis<br />

mier ar yofila wardgenili mtkicebulebebi mopasuxis mier valdebulebis Seusruleblobis<br />

Sesaxeb. ramdenadac mosarCelis mier gacemuli cnobiT dasturdeba valdebulebis<br />

Sesruleba, marTalia, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis bolo<br />

winadadebis mixedviT, Sesageblis warudgenlobis SemTxvevaSi, ar xdeba mtkicebulebaTa<br />

miReba da sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv mosazrebebs sasarCelo<br />

moTxovnasTan dakavSirebiT, magram am cnobis gauTvaliswinebloba gamoiwvevs mopasuxisaTvis<br />

ukve gadaxdili Tanxis kvlav gadaxdis davaldebulebas, rac ewinaaRmdegeba<br />

evropis konvenciis me 6 muxliT gansazRvrul samarTliani sasamarTlos princips. 5<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis mixedviT, Sesageblis warudgenlobis<br />

miuxedavad, Tu sarCelSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad ar amarTlebs sasarCelo<br />

moTxovnas, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas. aseT dros mopasuxisagan mtkicebulebebis<br />

miReba ar xdeba da sasamarTlo misgan mxolod samarTlebriv mosazrebebs ismens.<br />

mTavar sxdomaze mopasuxis mtkicebulebaTa miuRebloba ganpirobebulia saqmis<br />

gaWianurebis Tavidan acilebiT. amasTan, Tanaxmad, samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e<br />

muxlis pirveli nawilisa, TiToeulma mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac<br />

igi amyarebs Tavis moTxovnebs. ramdenadac, sarCelze darTuli mtkicebulebebi<br />

Sesageblisa da sapirispiro mtkicebulebebis warudgenlobis miuxedavad, sasarCelo<br />

moTxovnas iuridiulad ar amarTlebs, sasamarTlos gamoaqvs ara dauswrebeli gadawyvetileba<br />

mopasuxis winaaRmdeg, aramed Cveulebrivi gadawyvetileba sarCelis<br />

daukmayofileblobis Sesaxeb, rac SeiZleba gasaCivrdes saapelacio wesiT.<br />

mTavar sxdomaze mopasuxis mtkicebulebaTa miReba ar xdeba imis gamoc, rom sasar-<br />

Celo moTxovna isedac gaumarTlebelia iuridiulad, anu usafuZvloa da igi ar dakmayofildeba.<br />

SesaZloa, sarCelSi gaerTianebuli iyos ramdenime moTxovna, romelTagan erTi SeiZleba<br />

amarTlebdes iuridiulad sasarCelo moTxovnas, xolo meore _ ara. aseT dros<br />

mainc Cveulebrivi gadawyvetileba unda gamovides sarCelis nawilobriv dakmayofilebis<br />

Sesaxeb. aRniSnuli pirdapir gamomdinareobs samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e<br />

muxlidan, romlis mixedviT, arasapatio mizeziT pasuxis (Sesageblis) warudgenlobisas<br />

mosamarTles gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebis Sesaxeb,<br />

Tu masSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas.<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas.<br />

aseT SemTxvevaSi, mosarCeles SeuZlia Seitanos saapelacio saCivari sarCelis<br />

daukmayofileblobis nawilSi, an mxolod erTi mxaris mier saapelacio saCivris Setanis<br />

SemTxvevaSi, meore mxares SeuZlia Seitanos Segebebuli saapelacio saCivari saapelacio<br />

saCivris gadacemidan aTi dRis vadaSi.<br />

sasarCelo moTxovnis iuridiulad gaumarTleblobis SemTxvevaSi, kanonmdebelma<br />

albaT, imitom CaTvala saWirod zepiri mosmena, rom dava wydeba arsebiTad, magram aRniSnuli<br />

dasabuTebul argumentad ar migvaCnia, radgan Sesageblis arasapatio mizeziT<br />

warudgenlobisas, mopasuxis winaaRmdeg zepiri mosmenis gareSe miRebuli dauswrebeli<br />

gadawyvetilebiTac dava arsebiTad gadawyvetilad iTvleba. dauswrebeli gadawyveti-<br />

117


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

lebis gausaCivreblobis an saCivris daukmayofileblobisas, dauswrebeli gadawyvetilebis<br />

<strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesvlis Semdeg dava mocemul mxareebs Soris sabolood, dam-<br />

Tavrebulad iTvleba da igi iseve aRsruldeba saaRsrulebo warmoebaTa Sesaxeb <strong>kanoni</strong>T<br />

dadgenili wesiT, rogorc Cveulebrivi gadawyvetileba. am dauswrebeli gadawyvetilebis<br />

<strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesvlis Semdeg, samoqalaqo saproceso kodeqsis 266-e<br />

muxlis Tanaxmad, mxareebs da maT uflebamonacvleebs ar SeuZliaT xelaxla ganacxadon<br />

sasamarTloSi igive sasarCelo moTxovnebi imave safuZvelze. agreTve, sadavo gaxadon<br />

sxva procesSi gadawyvetilebiT dadgenili faqtebi da samarTlebrivi urTierTobani.<br />

Sesageblis warudgenlobisas, rodesac sasarCelo moTxovna mTlianad an nawilobriv<br />

iuridiulad gaumarTlebelia, saproceso ekonomiis principidan gamomdinare, mizanSewonilad<br />

migvaCnia sasamarTlom gadawyvetileba zepiri mosmenis gareSe gamoitanos.<br />

aseT gadawyvetilebaze mosarCeles SeuZlia Seitanos saapelacio saCivari, xolo Tu<br />

sarCeli nawilobriv dakmayofilda, am nawilSi gasaCivrebis ufleba aqvs mopasuxes<br />

saapelacio wesiT. sarCelis nawilobriv dakmayofilebisas erTi mxaris mier saapelacio<br />

saCivris Setanis SemTxvevaSi, meore mxares SeuZlia am saCivris miRebidan aT dReSi<br />

Seitanos Segebebuli saapelacio saCivari. zepiri mosmenis gareSe gadawyvetilebis gamotana<br />

ar ewinaaRmdegeba SejibrebiTobis princips, radgan dispoziciurobis principiT,<br />

mosarCelem Tavad miiRo gadawyvetileba sasamarTloSi sarCelis Setanis Sesaxeb, xolo<br />

SejibrebiTobis principidan gamomdinare, TviTon gansazRvra, Tu romeli mtkicebulebebiT<br />

unda dadasturebuliyo sarCelSi miTiTebuli faqtebi. aRniSnuli mtkicebulebebi<br />

ar aRmoCnda utyuari an sakmarisi, xolo sasarCelo moTxovna iuridiulad gamarTlebuli.<br />

swored amitom gamoaqvs sasamarTlos ara dauswrebeli gadawyvetileba mopasuxis<br />

winaaRmdeg, aramed Cveulebrivi gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebaze uaris<br />

Tqmis an nawilobriv dakmayofilebis Sesaxeb. Tu saqmis garemoebebis garkvevisaTvis<br />

saWiroa mxareTa axsna-ganmartebebis mosmena, sasamarTlos SeuZlia daadginos saqmis<br />

zepiri mosmena, magram maTma gamoucxadeblobam ar unda daabrkolos sakiTxis gadawyveta.<br />

zepiri mosmenis dros sasamarTlom ar unda miiRos mtkicebulebebi, radgan mosamzadebel<br />

etapze mopasuxem ar waradgina. aseT SemTxvevaSi, sasamarTlo moismens mxolod<br />

samarTlebriv mosazrebebs orive mxarisagan sasarCelo moTxovnasTan dakavSirebiT.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlSi daSvebulia redaqciuli xasiaTis Secdoma,<br />

rom sasamarTlos dauswrebeli gadawyvetileba gamoaqvs mopasuxis mier am kodeqsis<br />

201-e muxlis me-2 nawiliT dadgenil vadaSi Sesageblis warudgenlobisas. Sesageblis<br />

wardgenis vada sinamdvileSi gansazRvrulia 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtiT,<br />

meore nawiliT ki gansazRvrulia, Tu ra unda eweros SesagebelSi.<br />

yovelive aRniSnulidan gamomdinare, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxli, Cveni<br />

azriT, unda Camoyalibdes Semdegi redaqciiT:<br />

`muxli 232 1 . mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobis Sedegebi<br />

1. mopasuxis mier am kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtiT dadgenil<br />

vadaSi Sesageblis arasapatio mizeziT warudgenlobisas, Tu sarCelSi miTiTebuli<br />

faqtobrivi garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas, sasamarTlos<br />

118


zepiri mosmenis gareSe gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebis<br />

Sesaxeb Sesageblis warudgenlobis gamo.<br />

2. Sesageblis arasapatio mizeziT warudgenlobis miuxedavad, sasarCelo moTxovnis<br />

mTlianad an nawilobriv iuridiulad gaumarTleblobis SemTxvevaSi, sasamarTlos zepiri<br />

mosmenis gareSe gamoaqvs gadawyvetileba sarCelis daukmayofileblobis an nawilobriv<br />

dakmayofilebis Sesaxeb. sasamarTlos SeuZlia daadginos saqmis zepiri ganxilva,<br />

Tu es saWiroa da xels Seuwyobs saqmis garemoebebis garkvevas, ris Sesaxebac mxareebs<br />

ecnobebaT am kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT, magram maTi gamoucxadebloba<br />

ar daabrkolebs sasamarTlos mier sakiTxis gadawyvetas.<br />

3. sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mxareebisagan mtkicebulebaTa miReba aRar xdeba<br />

da sasamarTlo moismens mxolod maT samarTlebriv mosazrebebs sasarCelo moTxovnas-<br />

Tan dakavSirebiT.<br />

4. sarCelis daukmayofileblobis an nawilobriv dakmayofilebis Sesaxeb miRebul<br />

gadawyvetilebaze SeiZleba saapelacio saCivris Setana.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

Tengiz liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, gamomcemloba `jisi-ai~,<br />

Tb., 2005, gv. 323-324; Tengiz liluaSvili, valeri xrustali, saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis komentari, meore gamocema, gamomcemloba<br />

`samarTali~, Tb, 2007, gv. 358-359.<br />

2<br />

avTandil kobaxiZe, samoqalaqo saproceso samarTali, gamomcemloba<br />

`saqarTvelos macne~, Tb., 2003. gv. 305.<br />

3<br />

hain boelingi, dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanasTan dakavSirebuli<br />

procesis ZiriTadi principebi, bremeni, 2008 wlis maisi.<br />

4<br />

quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 15 seqtembris ganCineba, #2/<br />

b-586-08w., zestafonis raionuli sasamarTlos arqivi.<br />

5<br />

quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 8 dekembris ganCineba, #2/b-<br />

857-08w., qobuleTis raionuli sasamarTlos arqivi.<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. Tengiz liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, gamomcemloba `jisiai~,<br />

Tb., 2005;<br />

2. Tengiz liluaSvili, valeri xrustali, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis komentari, meore gamocema, gamomcemloba `samarTali~, Tb,<br />

2007;<br />

3. avTandil kobaxiZe, samoqalaqo saproceso samarTali., gamomcemloba `saqarTvelos<br />

macne~, Tb., 2003;<br />

4. hain boelingi, dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanasTan dakavSirebuli<br />

procesis ZiriTadi principebi, bremeni, 2008 wlis maisi;<br />

5. quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 15 seqtembris ganCineba, #2/<br />

b-586-08 w., zestafonis raionuli sasamarTlos arqivi;<br />

6. quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 8 dekembris ganCineba, #2/b-<br />

857-08 w., qobuleTis raionuli sasamarTlos arqivi.<br />

119


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Results<br />

of Not Filing<br />

the Response<br />

(Objection)<br />

PRIDON BASILAIA<br />

Assistant Professor at<br />

Kutaisi Ak. Tsereteli State University<br />

According to Article 232 1 of the Civil Procedure Code of Georgia if the<br />

failure of the defendant to file a response (objection) within the term specified<br />

in Subparagraph 2, Article 201 of this Code is due to an invalid reason the<br />

judge issues a default judgment without an oral hearing. Besides, if the facts<br />

indicated in the action justify the claim, the judge will satisfy the claim. If not,<br />

the court appoints a main session about which the parties are notified according<br />

to Article 70-78 of the Code. In case of holding the session no evidences<br />

from the defendant are received and the court will hear only the defendant’s<br />

legal opinions concerning the claim.<br />

According to the first sentence of Article 232 1 of the Civil Procedure Code<br />

of Georgia, if the failure of the defendant to file a response (objection) within<br />

the term specified in Subparagraph 2, Article 201 of this Code is due to an<br />

invalid reason the judge shall issue a default judgment without an oral hearing.<br />

In case the objection is not filed due to an invalid reason the underlying<br />

assumption is that the defendant admits the facts indicated in the action. In<br />

such a case issuing a default judgment does not contradict the principles of<br />

adversary and equality of the parties because the defendant, when accepting<br />

the claim with the enclosed materials, is presented with all the opportunities<br />

to disproof the claims made against him by the plaintiff within the term defined<br />

120


in Item B of Article 201 of the Civil Procedure Code, and given by the court. The defendant, if there is a valid<br />

reason, is also authorized to request a reasonable term in order to submit the objection and evidences.<br />

In case of the failure to file an objection, a default judgment is issued based on the principle of procedural<br />

economy, which means that the case shall be adjudicated in a timely manner without a delay. In such a case if the<br />

default judgment is not appealed, it comes into legal force quickly and is executed in the shortest period.<br />

Under Article 232 1 of the Civil Procedure Code, notwithstanding the failure to file an objection, if the facts<br />

indicated in the action do not legally justify the claim, the court appoints a main session. At this stage the evidences<br />

are not accepted from the defendant and the court only hears the legal opinions of the defendant.<br />

The evidences from the defendant are not accepted at the main session in order to prevent the delay in adjudicating<br />

the case. Further, under Paragraph 1 of Article 102 of the Civil Procedure Code, each party shall prove the facts<br />

on which his/her claims and objections are based. As long as the evidences enclosed with the claim, notwithstanding<br />

the failure to file an objection and contradictory evidences, does not legally justify the claim, the court issues not<br />

a default judgment against the defendant but a regular judgment on refusal to satisfy the claim. An appeal may be<br />

filed against this judgment.<br />

The evidences from the defendant are not also accepted at the main session because the claim is not legally<br />

justified anyway, i.e. is groundless and it will not be satisfied.<br />

It is possible that one of the several claims be combined in one action out of which only one justifies legally the<br />

claim and the others do not. This is directly related to Article 232 1 of Civil Procedure Code according to which in<br />

case of the failure to file a response (objection) without an invalid reason, the judge issues a default judgment on<br />

satisfying the claim provided that the facts indicated therein legally justify the claim; otherwise the court appoints<br />

a main session.<br />

In this case the plaintiff may file an appeal against the refusal to satisfy the claim, or if only one of the parties file<br />

an appeal, the other party may file a counter appeal within the ten days after the receipt of the appeal of the other<br />

party.<br />

Perhaps, the legislator considered the appointment of the oral hearing necessary, provided that the action does not<br />

legally justify the claim, since the case is adjudicated on the merits. Though, I do not consider it to be a legitimate<br />

argument because in case of the failure to file an objection without a valid reason, the default judgment issued<br />

without an oral hearing, shall be also considered to be adjudication on the merits. If the default judgment is not<br />

appealed or if the claim is not satisfied, after the default judgment comes into legal effect, the adjudication of a<br />

matter is considered to be final and it will be executed like a regular judgment according to the procedures established<br />

by the law. After the default judgment comes into effect according to Article 266 of Civil Procedure Code, the<br />

parties and their legal successors may not submit the same claims on the same grounds to the court or contest the<br />

facts and legal relationship which were established in the other civil matter by a court judgment.<br />

121


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

sabaJo reJimebis<br />

klasifikaciis<br />

samarTlebrivi<br />

aspeqtebi<br />

ia xarazi<br />

saqarTvelos saaviacio universitetis<br />

samarTlis fakultetis programuli mimarTulebis<br />

xelmZRvaneli, sruli profesori<br />

nato uerTaSvili<br />

saerTaSoriso samarTlisa da marTvis<br />

qarTul-britanuli universitetis magistri<br />

Temur gergedava<br />

gr. robaqiZis saxelobis universitetis<br />

iuridiuli fakultetis magistri<br />

sabaJo reJimebis klasifikacia SesaZlebelia ramdenime<br />

niSnis mixedviT, romelTagan zogierTi maTgani gvxvdeba<br />

mecnierul da samecniero praqtikuli xasiaTis SromebSi,<br />

xolo zogierTi niSani sxvadasxva avtorTa mier<br />

pirveladaa gamoyofili. rogorc marTebulad aris aRniSnuli<br />

literaturaSi, calke jgufad sabaJo reJimebis<br />

gamoyofas an tipebad dayofas iuridiuli mniSvneloba<br />

aqvs uwinaresad, sabaJo regulirebis meqanizmSi, maTi rolis<br />

garkvevisa da samarTlebrivi reglamentaciis sxvadasxva<br />

aspeqtis ufro detalurad SeswavlisaTvis.<br />

SesaZlebelia sabaJo reJimebis klasifikacia Semdegi<br />

saxiT warmovadginoT, sxvadasxva mecnierTa mosazrebebiT:<br />

pirvel jgufSi avtorebi aerTianeben reJimebs, romlebic<br />

gamoiyeneba sxva qveynebSi saqarTvelos organi-<br />

122


zaciebis mier saqonlis gayidvisa da saqarTvelos momxmarebelTa saWiroebisaTvis da<br />

saqonlis SeZenasTan dakavSirebuli sagareo savaWro operaciebis ZiriTadi moculobis<br />

ganxorcielebas Seuwyobs xels. aseT sabaJo reJimebs miekuTvneba saqonlis Tavisufal<br />

mimoqcevaSi gaSveba (importi), eqsporti, droebiTi Semotana.<br />

meore jgufs, avtorTa azriT, Seadgenen sabaJo reJimebi, romlis drosac sabaJo<br />

sazRvarze saqonlis gadaadgilebisas mas Tan axlavs misi gadamaadgilebeli pirebisaTvis<br />

sabaJo organoebis mxridan garkveuli momsaxurebis gaweva. am sabaJo reJimis<br />

magaliTia sabaJo sawyobi.<br />

gansaxilveli klasifikaciis mesame jgufSi Sesulia sabaJo reJimebi, romlebSic<br />

Tavsdeba saqarTvelos sabaJo sazRvarze gadasazidi saqoneli sxva qveynebSi misi gadamuSavebisaTvis.<br />

magaliTad, gadamuSaveba saqarTvelos teritoriaze da sabaJo teritoriis<br />

gareT.<br />

meoTxe jgufs warmoadgenen sabaJo reJimebi, romelTa Sesabamisad, xorcieldeba<br />

sazRvris gareT arsebuli saxelmwifos organizaciebis saWiro materialuri resursebiT<br />

uzrunvelyofa. aseve, saxelmwifoSi damoukidebeli saxelmwifoebis Tanamegobrobis<br />

wevrebisaTvis samecniero sawarmoo da sxva saqmianobisaTvis gankuTvnili saqonlis<br />

miwodeba. magaliTad, postsabWoTa respublikebSi calkeuli saqonlis gatanis reJimi<br />

(saqarTveloSi aseTi sabaJo reJimi ar moqmedebs).<br />

mexuTe jgufs avtorebma miakuTvnes sabaJo reJimebi, romlebic gamoiyeneba sagareoekonomikuri<br />

operaciebis Sewyvetisas. kerZod, saxelwifo sazRvarze saqonlis realizaciis<br />

SeuZleblobasTan an araefeqtianobasTan dakavSirebiT (adre es iyo saqonlis<br />

ganadgurebis da saxelmwifos sasargeblod saqonelze uaris Tqmis sabaJo reJimebi,<br />

romlebic saqarTvelos dRes moqmedi sabaJo kodeqsiT sabaJo reJimebs aRar ganekuTvneba,<br />

igi saqonlis damuSavebis operaciebSi Sedis).<br />

damoukidebeli reJimis saxiT, avtorTa mier (rusi avtorebi) SemoTavazebulia<br />

transportis sabaJo reJimis gamoyofa, romlis drosac saqonels arc iZenen da arc mis<br />

realizacias axdenen saxelmwifo organizaciebSi, aramed igi gadakveTs saxelmwifos<br />

sabaJo sazRvars erTi ucxo saxelmwifodan meoreSi saqonlis mitanis mizniT.<br />

gadmocemuli klasifikacia, Cveni azriT, saeWvoa warmatebuli iyos.<br />

Cveulebriv, klasifikaciaSi moiazreba myari codnis sistematizacia. logikis mecnierebis<br />

mixedviT, klasifikacia warmoadgens cnebaTa dayofis erT-erT saxes. amasTan,<br />

klasifikaciis ganxorcielebisas, saWiroa dayofis wesebis dacva.<br />

migvaCnia, rom jer erTi, dayofa unda moxdes TiToeuli safuZvlis mixedviT. swored<br />

am wesis daucvelobam gamoiwvia klasifikaciaSi sxva Secdomebis daSvebac. safuZvelSi<br />

moiazreba cnebis niSani, romlis Tanaxmad, ukanaskneli miekuTvneba ama Tu im jgufs<br />

(dayofis wevrebs). moyvanil klasifikaciaSi SeiZleba dayofis niSnebis gansxvaveba ramdenime<br />

safuZvliT, dawyebuli sagareo-ekonomikuri operaciebis ganxorcielebis stadiebiT,<br />

saqarTvelos sabaJo sazRvarze gadaadgilebis miznebiT da sabaJo reJimis farglebSi<br />

sabaJo organos mxridan garkveuli momsaxurebis gaweviT.<br />

meore, dayofis wevrebi erTmaneTs ar unda gamoricxavdes, rac klasifikaciaSi ar<br />

SeimCneva.<br />

123


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

mesame, dayofa uwyveti unda iyos.<br />

zemoT mocemul klasifikaciaSi SeimCneva dayofaSi `naxtomebi~. Cveni azriT, sabaJo<br />

reJimebi jer unda dayofiliyo sagareo-ekonomikuri operaciebis ganxorcielebisas<br />

da maTi Sewyvetisas gamoyenebul reJimebad, xolo amis Semdeg, gamoyofiliyo sabaJo<br />

reJimebi, romlebic gamoiyeneba sagareo-savaWro operaciebis ganxorcielebis dros. 1<br />

garkveul interess iwvevs d. n. baxraxisa da s. v. kivalovis mier SemoTavazebuli<br />

sabaJo reJimebis sistema, romlebic erTmaneTisagan ganasxvaveben saerTo da specialur<br />

sabaJo reJimebs. avtorTa azriT, saerTo sabaJo reJimi unda gavigoT rogorc iuridiuli<br />

normebiT dadgenili wesebis erToblioba, romlebic sabaJo sazRvarze saqonlisa da<br />

satransporto saSualebebis gadaadgilebis saqmianobas aregulirebs. 2<br />

saerTo sabaJo reJimis nairsaxeobebs SeRavaTiani (fizikuri pirebis mier arakomerciuli<br />

mizniT saqonlis gatana, saerTaSoriso SeTanxmebis safuZvelze saeqsportosaimporto<br />

operaciebi da sxv.), Cveulebrivi da gaZlierebuli (strategiuli saqonlis,<br />

kulturul faseulobaTa, valutisa da sxv.) reJimebi miekuTvneba. orientiris niSnis<br />

mixedviT, d. n. baxraxi da s. v. kivalovi saerTo sabaJo reJims hyofen saqonlis reJimebad,<br />

satransporto saSualebebis reJimebad da valutisa da savaluto faseulobaTa<br />

reJimebad, romelTagan Tavis mxriv, dasaSvebia ufro viwro kategoriis _ saqonlis gamoyofa.<br />

specialur sabaJo reJimebs baxraxi da kivalovi hyofen saeqsporto, saimporto da<br />

Sereuli, vadiani da uvado, aseve, uSualod moqmed reJimebad. isini mxolod saqonelzea<br />

gankuTvnili da gamoyenebulia rogorc saqonlis, aseve satransporto saSualebebis<br />

mimarT.<br />

d. n. baxraxisa da s. v. kivalovis mier motanili sabaJo reJimebis sistemis azris<br />

gasarkvevad, unda mivmarToT avtorebis mier samarTlebrivi reJimis aseT ganmartebas:<br />

`samarTlebriv reJimSi miiCneva iuridiul normebSi ganmtkicebuli wesebis erToblioba,<br />

romelic adamianTa gansazRvrul saqmianobas aregulirebs~. amasTan, maTi azriT,<br />

specialuri regulireba dakavSirebulia am saqmianobis obieqtTan (narkotikuli, avtosatransporto<br />

saSualebebis, kulturul faseulobaTa da sxva reJimi), misi ganxorcielebis<br />

drosa da adgilTan, maTi moqmedebebis specifikasTan, xolo ufro xSirad, am<br />

faqtorebis SexamebasTan. arsebiTad, avtorebi samarTlebriv reJims gansazRvraven far-<br />

To da viwro gagebiT. zogad samarTlebriv reJims ganixilaven rogorc krebsiT cnebas,<br />

romelic Tavis TavSi aerTianebs yvela specialur samarTlebriv reJims, adareben maT<br />

rogorc zogad da kerZo reJims.<br />

erTi mxriv, samarTlebrivi reJimis aseTi gageba, aseve avtorebis miTiTeba, rom saqoneli<br />

sabaJo reJimSi xvdeba saxelmwifos sabaJo sazRvris gadakveTis momentidan misi<br />

Semotanisas, xolo gatanisas _ sabaJo gaformebidanve 3 an sabaJo kontrolis zonaSi<br />

moTavsebis momentidan _ iZleva varaudis safuZvels, rom Tanaavtorebi saerTod, specialur<br />

reJimebs ganixilaven rogorc saerTo sabaJo reJims sityvis farTo da viwro<br />

mniSvnelobiT.<br />

meore mxriv, motanili magaliTebi SesaZleblobas iZleva davaskvnaT, rom avtorebis<br />

mier saerTo sabaJo reJimi ganixileba raRac ufro meti, vidre sabaJo reJimi farTo<br />

124


mniSvnelobiT, romelic specialur sabaJo reJimTan damokidebulia, rogorc zogadi<br />

kerZosTan, agreTve is Tavis TavSi Seicavs sxva komponentebsac.<br />

amrigad, mocemuli sistema winaaRmdegobrivad gvesaxeba. SesaZloa am winaaRmdegobis<br />

erT-erTi mizezi iyos saerTo sabaJo reJimis sailustraciod arazustad motanili magaliTebi.<br />

ase, magaliTad, cxadia, rom saerTaSoriso xelSekrulebebis safuZvelze,<br />

saeqsporto-saimporto operaciebis ganxorcielebisas saqonlis moTavsebasTan dakav-<br />

SirebiT, SeRavaTebi eZlevaT ara marto gansazRvrul sabaJo reJimSi. saxelmwifos saba-<br />

Jo sazRvarze kulturuli faseulobani gadaadgildeba am kategoriis saqonlisaTvis<br />

dadgenili wesisa da arCeuli sabaJo reJimis Sesabamisad. Tu mainc motanili magaliTebis<br />

siswores daveTanxmebiT, SeiZleba davaskvnaT, rom saerTo da specialuri reJimebi<br />

erTi meorisagan damoukideblad arsebobs, rac ar gulisxmobs erTiani sistemis<br />

farglebSi maT ganxilvas.<br />

dabolos, k.g. borisovi damxmare saxelmZRvaneloSi _ `saerTaSoriso sabaJo samar-<br />

Tali~, 4 aRniSnavs, rom `saerTaSoriso sabaJo urTierTobebis samarTlebrivi regulirebis<br />

sistema ganixileba rogorc sagareo-ekonomikuri saqmianobis monawileTa komerciuli<br />

sawarmoo da satransporto saqmianobasTan sabaJo-ekonomikuri reJimis er-<br />

Toblioba~.<br />

konkretuli sabaJo reJimebis ekonomikur reJimebad mikuTvnebisas fuZemdebluri<br />

kriteriumebis saxiT, miuTiTeben Semdeg specifikur Tvisebebs:<br />

ekonomikuri mniSvnelobisa da dasabuTebis arseboba (ekonomikuri TvalsazrisiT<br />

da maTSi saqonlis moTavsebis nomenklaturisagan damoukideblad);<br />

Sesabamisoba specifikur situaciebTan, romlebic dakavSirebulia Sromis saerTaSoriso<br />

danawilebasTan da erovnuli bazrebis gaxsnasTan, mrewvelobis, vaWrobis da<br />

a.S. ganviTarebisaTvis damatebiTi SesaZleblobebis SeqmnasTan;<br />

miznobrivi, individualizebuli da pirobiTi xasiaTi. es imiT gamoixateba, rom saerTo<br />

wesiT ekonomikuri sabaJo reJimebi, jer erTi, nebas iZleva mxolod zustad gansaz-<br />

Rvruli mizniT saqonlis gamoyenebisa, xolo meorec, misTvis sasurveli reJimi specialurad<br />

unda gamoiTxovos pirma, romelsac gadaaqvs saqoneli. amasTan, sabaJo<br />

reJimiT sargeblobis nebarTva gaicema beneficiarisaTvis kanonmdeblobis Sesabamisad;<br />

beneficiarisaTvis sabaJo reJimis micema mis mier yvela gaTvaliswinebuli valdebulebebis<br />

Sesrulebisas, winaswar gansazRvruli ekonomikuri sargeblobisa da upiratesobis<br />

sabaJo SeRavaTebis micemis gziT, aseve, ekonomikuri politikis zomebis<br />

gamouyenebloba (raodenobrivi SezRudvebis licenzirebis wesis da sagareo-ekonomikuri<br />

saqmianobis arasatarifo regulirebis sxva saSualebebi).<br />

yvela ekonomikuri sabaJo reJimis mizania gansakuTrebuli ekonomikuri amocanebis<br />

gadawyveta da sabolood, igi pirdapir Tu arapirdapir dakavSirebulia komerciuli<br />

saqmianobis ganxorcielebasTan.<br />

ekonimikuri xasiaTis sabaJo reJimebi maTi daniSnulebis mixedviT dayofilia sam<br />

etapad:<br />

sawyobSi moTavseba (saqoneli inaxeba ucvlel mdgomareobaSi sxvadasxva sabaJo daniSnulebis<br />

molodinSi samewarmeo gamoyenebis gareSe, garda zogierTi operaciisa,<br />

125


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

romelic uzrunvelyofs aseT Senaxvas an Semdgom gamoyenebas, kerZod, xelaxali<br />

SefuTva, daxarisxeba da a.S);<br />

saqonlis gamoyeneba (saqoneli SeiZleba gamoyenebul iqnes daniSnulebisamebr, magram<br />

aseTi gamoyeneba nebismier SemTxvevaSi, gamoricxavs saqonlis gadamuSavebisa da damuSavebis<br />

operacias da ar unda gamoiwvios misi mdgomareobis Secvla, bunebrivi<br />

danakargisa da cveTis garda);<br />

gadamuSaveba (saqoneli gamoiyeneba misi damuSavebisa da gadamuSavebis gansakuTrebuli<br />

operaciebis Casatareblad am saqonlis mdgomareobis sruli an nawilobrivi<br />

Secvlis mizniT).<br />

calkeul jgufad ekonomikuri sabaJo reJimebis gamoyofa SeimCneva evrosabWos sabaJo<br />

kanonmdeblobaSic. damaxasiaTebelia is, rom arc evrosabWos sabaJo kodeqsidan,<br />

arc misi gamoyenebis Sesaxeb dadgenilebidan ar Cans is kriteriumebi, romlebic safuZveli<br />

gaxda ekonomikuri jgufisadmi konkretuli sabaJo reJimis mikuTvnebisas; evrosabWos<br />

sabaJo kanonmdebloba ar Seicavs ekonomikuri sabaJo reJimis gansazRvrebas,<br />

aramed mxolod moaqvs maTi CamonaTvali.<br />

evrosabWos sabaJo kodeqsis Sesabamisad, ekonomikuri mniSvnelobis sabaJo reJimebs<br />

miekuTvneba sabaJo sawyobi, aqtiuri gadamuSaveba, sabaJo kontroliT gadamuSaveba, 5<br />

pasiuri gadamuSaveba, droebiTi gamoyeneba. `ekonomikuri mniSvnelobis sabaJo reJimis~<br />

cnebasTan erTad evrosabWos sabaJo kodeqsi Seicavs cnebas `sabaJo gadasaxadebisagan<br />

gaTavisuflebuli sabaJo reJimi~, romelsac zemoT CamoTvlili reJimebis garda<br />

miekuTvneba tranzitic. am kategoriis sabaJo reJimebis samarTlebriv reglamentacias<br />

eZRvneba evropis sabWos sabaJo kodeqsis 84-160-e muxlebi da misi gamoyenebis Sesaxeb<br />

dadgenilebis 309-787-e muxlebi, aseve, sabaJo procedurebis gamartivebisa da harmonizaciis<br />

Sesaxeb saerTaSoriso konvenciis Sesabamisi danarTebi (kioto, 1973). ekonomikuri<br />

mniSvnelobis sabaJo reJimebis da sabaJo gadasaxadebisagan gaTavisuflebuli<br />

sabaJo reJimis calkeul jgufebad gamoyofas praqtikuli mniSvneloba aqvs maTi samarTlebrivi<br />

regulirebisaTvis, rac gamoixateba am reJimebis gamoyenebis Sesaxeb zogadi<br />

sabaJo debulebebis arsebobiT, kerZod:<br />

ekonomikuri mniSvnelobis sabaJo reJimis gamoyeneba moiTxovs sabaJo organoebis<br />

nebarTvis miRebas (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 85);<br />

sabaJo organoebs SeuZliaT gansazRvron sabaJo gadasaxadebisagan gaTavisuflebul<br />

reJimSi saqonlis moTavsebaze nebarTvis gacema uzrunvelyofis micemiT, rac garantias<br />

iZleva sabaJo valis gadaxdisa, romelic SeiZleba warmoiSvas mocemuli saqonlis<br />

mimarT (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 88);<br />

sabaJo gadasaxadebisagan gaTavisuflebuli sabaJo reJimi da ekonomikuri mniSvnelobis<br />

sabaJo reJimi mTavrdeba, rodesac am reJimSi moTavsebuli saqoneli an misi gadamuSavebis<br />

produqtebi formdeba sabaJo mimarTvaSi (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 89);<br />

ekonomikuri sabaJo reJimis mflobelis uflebebi da movaleobebi SeiZleba gadaeces<br />

sxva pirs, sabaJo organos mier dadgenili winapirobebis dacvis dros. amasTan, es<br />

piri valdebuli iqneba Seasrulos mocemuli sabaJo reJimis mimarT moqceuli<br />

winapirobebi (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 91). 6<br />

126


qarTul sabaJo literaturaSi formalur-iuridiuli TvalsazrisiT, gamoiyeneba<br />

sabaJo reJimebis msgavsi dayofa, Tumca, dadgenilia maTi analogiuri tipebi, maT Soris,<br />

ekonomikuri xasiaTis.<br />

saqonlis moZraobis mimarTulebis mixedviT sabaJo reJimebi SeiZleba daiyos Setanis,<br />

gatanis, gadazidvis da kombinirebulad. sabaJo reJimis pirvel jgufs, romelic gulisxmobs<br />

saqarTveloSi saqonlis Setanas, SeiZleba miekuTvnos Tavisufali mimoqcevisaTvis<br />

gaSveba, sabaJo teritoriaze gadamuSaveba, droebiTi Semotana. meore jgufis sabaJo<br />

reJimebis magaliTia eqsporti. mesame jgufs Seadgens transportis sabaJo reJimi. kombinirebul<br />

sabaJo reJimebs miekuTvneba sabaJo sawyobi.<br />

zogierTi sabaJo reJimis gamoyeneba SezRudulia gansazRvruli teritoriiT. ker-<br />

Zod, sabaJo sawyobis teritoriiT. aseTi reJimis moTxovnebiT gaTvaliswinebul teritoriaze<br />

saqonlis moTavseba da arseboba reJimis moqmedebis mTeli periodis ganmavlobaSi,<br />

agreTve am teritoriidan saqonlis gatana rogorc wesi, moiTxovs sabaJo reJimis<br />

Secvlas an saqonlis moTavsebas droebiTi Senaxvis sawyobSi, romlis mflobelia<br />

sabaJo organo.<br />

sabaJo reJimSi saqonlis da satransporto saSualebebis SesaZlo yofnis periodis<br />

mixedviT ganasxvaveben vadian da uvado sabaJo reJimebs. uvado xasiaTis sabaJo reJims<br />

miekuTvneba Tavisufal mimoqcevaSi gaSveba, eqsporti. Secdoma iqneboda vivaraudoT,<br />

rom pirs nebismier dros ufleba aqvs Secvalos erTi sabaJo reJimi meoreTi (sabaJo<br />

reJimis Tavisufali arCevisa da Secvlis principi), magram am SemTxvevaSi, ganxorcieldeba<br />

piris ufleba daamTavros sabaJo reJimis moqmedeba, magram ara movaleoba. am azriT,<br />

uvado xasiaTis reJimebi SeiZleba ganvixiloT rogorc damTavrebuli ‘myari~ saba-<br />

Jo reJimebi. danarCeni sabaJo reJimebis gamoyenebis dro garkveuli periodiTaa SezRuduli.<br />

ase, magaliTad, saerTod sabaJo sawyobSi saqonlis Senaxvis vada ar aris SezRuduli,<br />

magram saqarTvelos finansTa ministris mier gansazRvrul SemTxvevaSi, sabaJo<br />

organo uflebamosilia, momTavsebels ganusazRvros vada, romlis ganmavlobaSic man<br />

unda SearCios saqonlis damuSavebis axali operacia; an sabaJo teritoriaze saqonlis<br />

gadamuSavebis sabaJo reJimis gamoyenebisas deklaranti saqonlis gadamuSavebis vadas<br />

gansazRvravs sabaJo organosTan SeTanxmebiT da igi ar unda aRematebodes 3 wels (muxli<br />

119), xolo sabaJo kodeqsis 137-e muxlis Tanaxmad, `sabaJo teritoriis gareT saqonlis<br />

gadamuSavebis sabaJo reJimis gamoyenebisas deklaranti saqonlis gadamuSavebis vadas gansazRvravs<br />

sabaJo organosTan SeTanxmebiT da igi ar unda aRematebodes 2 wels~ da sxv.<br />

sabaJo reJimebs Soris saWiroa gamoiyos reJimebi, romlebic SesaZlebelia gamoiyenos<br />

fizikurma pirma. saerTod, sabaJo organoebis praqtikiT sabaJo reJimebi gankuTvnili<br />

unda iyos mxolod iuridiuli pirebis da importiorebisaTvis, romlebic iuridiuli<br />

piris Seqmnis gareSe ewevian samewarmeo saqmianobas. aseTi praqtika mankieria da ewinaaRmdegeba<br />

saqarTvelos sabaJo kodeqss. amasTan, cxadi xdeba, rom sagareo-ekonomikuri<br />

saqmianobis monawileebs sWirdebaT sabaJo procedurebisa da sabaJo regulirebis saSualebebis<br />

ufro mdidari arCevis SesaZlebloba, vidre fizikur pirebs arakomerciuli<br />

miznebisaTvis uamrav gadaadgilebad saqonelSi, magram sabaJo reJimis potenciur momxmarebelTagan<br />

ukanasknelTa sruli gamoricxva usafuZvloa.<br />

127


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Cveni azriT, saWiro iqneboda normatiul-samarTlebriv doneze gansazRvruliyo<br />

rigi sabaJo reJimebisa, romlebic SeiZleba gamoiyenon fizikurma pirebma, amasTan, kidev<br />

unda gamartivdes sabaJo damuSavebis operaciebi.<br />

saWiroa ganvasxvaoT sabaJo reJimebi, romlebic gamoiyeneba mxolod saqonlis mimarT<br />

da gamoiyeneba rogorc saqonlis, ise satransporto saSualebebis mimarT. gavixsenoT,<br />

rom sityva `saqoneli~ sabaJo kanonmdeblobaSi gamoiyeneba nebismieri moZravi qonebis,<br />

maT Soris, valutis, savaluto faseulobebis, eleqtronuli, siTburi da energiis sxva<br />

saxeebis aRsaniSnavad, sakuTriv satransporto saSualebebis gamoklebiT, romlebSic<br />

igulisxmeba mgzavrebis saerTaSoriso gadayvanisa da saqonlis gadazidvisaTvis gamoyenebuli<br />

nebismieri saSualeba konteinerebisa da sxva satransporto mowyobilobebis<br />

CaTvliT. amrigad, `saqonelSi~ gagebul unda iqnes qoneba, romelic gadaadgildeba saqarTvelos<br />

sabaJo sazRvarze, xolo satransporto saSualebebSi _ is qoneba, romlis<br />

meSveobiT aseTi saqoneli gadaadgildeba (iyo gadaadgilebuli).<br />

ganasxvavebs ra, saqonelsa da satransporto saSualebas, a.n kozirini wers: `unda<br />

aRiniSnos, rom sabaJo kanonmdeblobaSi satransporto saSualebad iTvleba mxolod<br />

iseTi saSualebebi, romlebic uSualod gamoiyeneba saerTaSoriso satvirTo gadazidvebis<br />

an mgzavrTa gadasayvanad. im SemTxvevaSi, rodesac satransporto saSualeba (avtomobili,<br />

konteineri da sxv.) Semodis Tavisufali mimoqcevisTvis an xdeba misi eqsportireba,<br />

is unda miekuTvnos saqonlis kategorias. 7<br />

sabaJo kodeqsis Tanaxmad, SeiZleba gamoiyos reJimebi, romlebic gamoiyeneba qarTuli<br />

saqonlis mimarT. pirveli jgufis magaliTad SeiZleba movitanoT saqonlis gadamuSaveba<br />

sabaJo teritoriis gareT, roca saqarTvelos sabaJo teritoriis gareT droebiT gatanili<br />

saqarTvelos saqonlis mimarT gamoyenebuli iqneba saqonlis gadamuSavebis erT an erTze<br />

meti operacia (sabaJo kodeqsi, muxli 133), xolo meore jgufs Seadgens saqonlis gadamu-<br />

Saveba saqarTvelos sabaJo teritoriaze, roca ucxouri saqoneli Semotanilia saqarTvelos<br />

sabaJo teritoriaze gadasamuSaveblad (sabaJo kodeqsi, muxli 115).<br />

daskvna<br />

sabaJo reJimebi warmoadgenen administraciulsamarTlebrivi da sagadasaxado reJimebis<br />

garkveul SeerTebas. Tumca, sabaJo reJimis administraciulsamarTlebrivi qvesaxeobis<br />

donemde dayvana ar iZleva SesaZleblobas gaviTvaliswinoT sabaJo reJimis<br />

iseTi mniSvnelovani Semadgeneli nawili, rogoricaa sagadasaxado regulireba, romelic<br />

arsebiTad aviwroebs reJimis moqmedebaSi moxvedrili sazogadoebrivi urTierTobis<br />

sferos, ganxilvis miRma tovebs sabaJo-satarifo politikis sakiTxebs, gansakuTrebuli<br />

kategoriis samarTlebrivi SeRavaTebis _ sagadasaxado SeRavaTebis<br />

micemis sakiTxebs da sxv.<br />

rogorc mravali samarTlebrivi teritoria, sabaJo reJimis cnebac gamoiyeneba far-<br />

To da viwro mniSvnelobiT. farTo gagebiT, sabaJo reJimSi unda gvesmodes samarTlebrivi<br />

reJimi, romelic gamoixateba administraciulsamarTlebrivTan garkveul<br />

SexamebaSi, romelic dadgenilia sabaJo kanonmdeblobiT da romlis mizania saqarTvelos<br />

sabaJo sazRvarze saqonlisa da satransporto saSualebebis gadaadgilebasTan<br />

dakavSirebiT sabaJo organosa da maT gadamaadgilebel pirs Soris warmoSobili<br />

urTierTobebis reglamentireba.<br />

128


yvela sabaJo reJims aqvs erTnairi struqtura, romelic gansazRvrulia maTi SinaarsiT<br />

da pirobebis, SezRudvebis da moTxovnebis, aseve, sabaJo reJimis farglebSi<br />

SeZenili SeRavaTebis erTobliobaa. sabaJo reJimis pirobebSi moiazreba garemoebebi,<br />

romlebic winaswar gansazRvraven masSi saqonlisa da satransporto saSualebebis<br />

moTavsebis SesaZleblobas; sabaJo reJimebis SezRudvebi gamoixateba sabaJo reJimSi<br />

moTavsebul saqonelsa da satransporto saSualebebze gansazRvruli moqmedebebis<br />

ganxorcielebis pirdapir da arapirdapir akrZalvaSi. sabaJo reJimebis moTxovnebs<br />

warmoadgens moqmedebebi, romelTa SesrulebasTan dakavSirebulia sabaJo kanonmdeblobis<br />

moTxovnebi an Sesabamisad, sabaJo reJimis damyarebis SesaZlebloba. amas-<br />

Tan, satransporto gadaadgilebasTan dakavSirebiT sabaJo organosa da maT<br />

gadamaadgilebel pirebs Soris urTierTobis reglamentireba.<br />

sabaJo reJimebis samarTlebrivi reglamentaciiT gaTvaliswinebulia sagadasaxado<br />

SeRavaTebis miReba sabaJo gadasaxdelebisagan sruli gaTavisuflebis, sabaJo gadasaxdelebisagan<br />

nawilobriv gaTavisuflebis da adre gadaxdili sabaJo gadasaxadebis<br />

ukan dabrunebis saxiT. aRniSnuli SeRavaTebi SeiZleba iyos ZiriTadi (uSualod<br />

sabaJo reJimSi saqonlisa da satransporto saSualebebis moTavsebisas sabaJo gadasaxdelebze<br />

SeRavaTebi).<br />

sabaJo reJimebis farglebSi warmoiSveba valdebulebani, romlebic Tavisi samarTlebrivi<br />

bunebiT samoqalaqosamarTlebrivi xasiaTis valdebulebebis msgavsia. ris<br />

gamoc sabaJo reJimSi saqonlis momTavsebeli piri valdebulia Seasrulos garkveuli<br />

moqmedebebi an uari Tqvas maT Sesrulebaze, xolo sabaJo organos ufleba aqvs mas<br />

mosTxovos am movaleobebis Sesruleba iuridiuli pasuxismgeblobis zomebis gamoyenebis<br />

muqariT.<br />

sabaJo reJimebis principebs warmoadgens debulebebi, romlebic axasiaTeben sabaJo<br />

reJimebis institutis arss da mis Sinagan agebulebas, aseve gansazRvraven maTi gamoyenebis<br />

process. sabaJo samarTlis zogadsamarTlebrivi da dargobrivi principebi<br />

safuZvlad edeba sabaJo reJimebis instituts da maTi samarTlebrivi regulirebisaTvis<br />

ZiriTadi mniSvneloba aqvs. unda gamoiyos aseve, instituciuri (specialuri)<br />

principebi, romelTa safuZvelze iqmneba da xorcieldeba mxolod sabaJo reJimebis<br />

Semadgeneli normebi, kerZod: sabaJo reJimis savaldebuloobis principi; sabaJo<br />

reJimis normatiuli aqtebiT ganmtkicebuli principi; sabaJo reJimis Tavisufali<br />

arCevisa da Secvlis principi; sabaJo reJimSi konkretuli saqonlis moTavsebis principi<br />

da sabaJo reJimisadmi damorCilebis principi.<br />

viRebT ra mxedvelobaSi, rom sabaJo reJimebis mxolod erTi niSniT klasifikacia<br />

iqneba calmxrivi da ver SeZlebs am institutis yvela aspeqtis garkvevas, sabaJo<br />

reJimebis klasificireba unda moxdes ramdenime safuZvlis mixedviT: sameurneo saqmianobis<br />

da ekonomikur kvlavwarmoebis procesSi sabaJo reJimebis sirTulisa da<br />

adgilis, saqonlis moZraobis mimarTulebis, moqmedebis teritoriis, sabaJo reJimSi<br />

saqonlis arsebobis vadis, saqonlis gamoyenebis saSualebis, sagadasaxado SeRava-<br />

Tebis micemis, pirebis (romlebic SeiZleba iyenebdnen reJims) moqmedebis sferos,<br />

reJimis momxmareblis, reJimis gacxadebis iuridiuli Sedegebis mixedviT da sxv.<br />

129


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. saqarTvelos 2008 wlis sabaJo kodeqsi;<br />

2. i. xarazi, sabaJo samarTali, Tb., 2007;<br />

3. i. xarazi, saqonlis gadamuSavebis sabaJo reJimebi, samarTlebrivi regulireba,<br />

Tb., 2006;<br />

4. v. qarumiZe, i. xarazi, g. imedaSvili, d. geferiZe, saerTaSoriso sabaJo samarTali,<br />

Tb., 2004;<br />

5. z. amilaxvari, sabaJo samarTali, Tb., 2007.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

i. xarazi, iuridiul mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad wardgenili<br />

disertacia _ `gadamuSavebis sabaJo reJimebis samarTlebrivi regulireba~,<br />

Tb., 2005, gv.16 17, 45.<br />

2<br />

Áàõðàõ Ä. Í., Êèâàëîâ Ñ.Â., Òàìîæåííîå ïðàâî Ðîññèè, Åêàòåðèíáóðã, Äèàìàíò,<br />

1995, ã. 217-220.<br />

3<br />

qarTuli sabaJo kodeqsi am termins dRes ar icnobs da ar iyenebs `saqonlis<br />

sabaJo damuSavebis operaciebs~ (avtoris SeniSvna).<br />

4<br />

Áîðèñîâ Ê. Ã., Ìåæäóíàðîäíîå òàìîæåííîå ïðàâî, Ó÷åá. ïîñîáèå, Ì., èçäàòåëñòâî<br />

Ó÷-òà äðóæáû Íàðîäîâ, 1997, ñ. 86-87.<br />

5<br />

saqarTvelos axali sabaJo kodeqsiT regulirebulia mxolod saqonlis gadamuSaveba<br />

saqarTvelos sabaJo teritoriaze da sabaJo teritoriis gareT.<br />

6<br />

aRsaniSnavia, rom saqarTvelos sabaJo kanonmdebloba ara Tu ar iTvaliswinebs<br />

mesame pirisaTvis uflebebis da movaleobebis gadacemis SesaZleblobas, romlebic<br />

warmoiSva garkveul sabaJo reJimSi saqonlis moTavsebasTan dakavSirebiT,<br />

aramed pasuxismgeblobasac ki, awesebs aseTi moqmedebis SesrulebisaTvis<br />

(igulisxmeba gadacemuli uflebebis Seusrulebloba).<br />

7<br />

Êîçûðèí À. Í., Òàìîæåííîå ïðàâî Ðîññèè, Ó÷åáíîå ïîñîáèå, Ì., ôèðìà “ÑÏÀÐÊ”,<br />

1995, ñ.25.<br />

130


Legal Aspect<br />

of Classification of<br />

Customs Regimes<br />

IA KHARAZI<br />

Full Professor, Head of the Program Direction<br />

Legal Faculty at Aviation University of Georgia<br />

NATO UERTASHVILI<br />

Master’s Degree,<br />

Georgina-Britain University of International Law and Governance<br />

TEMUR GERGEDAVA<br />

Master’s Degree, Legal Faculty at Gr. Robakidze University<br />

The customs regimes may be classified according to several features out of<br />

which some are expounded in scientific papers, or scientific and practical<br />

papers, and still some of them are classified for the first time by authors. As<br />

it is properly mentioned in the literature, separating the customs regimes in<br />

groups or dividing them into types have a legal importance first and foremost<br />

for the customs regulation mechanism, for clarifying their roles and for a<br />

comprehensive study of various aspects of the legal regulations thereof.<br />

As a rule, the classification means systemization of solid knowledge. As the<br />

science of logic explains the classification is a way of dividing concepts.<br />

Besides, it is important to observe the rules of classification when making<br />

the classification.<br />

Firstly, we consider that the classification should be made according to each<br />

basis. Failure to observe this rule led to making other mistakes in the<br />

classification. The basis refers to a feature of concept according to which the<br />

latter is assigned to a relevant group (a classification member). In the given<br />

131


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

classification the dividing features may be differentiated according to several bases starting with the stages of implementation<br />

foreign and economic operations, and the purposes of crossing the Georgian customs border and finishing with certain<br />

services provided by the customs body within the framework of the customs regime.<br />

Secondly, the classification members should not exclude each other, which is not observable in the classification.<br />

Thirdly, the classification should be continuous. In the classification given above some ‘gaps’ are observed. To our<br />

opinion the customs regimes shall be divided firstly according to the regimes used in course of performing the<br />

foreign and economic operations and according to those used in suspending them. And only after this, the customs<br />

regimes applied to performing the foreign and trade operations could be separated.<br />

132


ltolvilis<br />

statusis miniWebisa<br />

da samarTlis<br />

subieqtTa<br />

Taviseburebani<br />

did britaneTSi<br />

qeTevan CaxvaZe<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />

humanitarul-socialuri fakultetis<br />

samarTalmcodneobis departamentis doqtoranti<br />

did britaneTSi ltolvilis statusis miniWebis metad<br />

mkacri meqanizmi arsebobs. am sferoSi wamyvani rols<br />

Sinagan saqmeTa saministro asrulebs. 2001 wels, didi<br />

britaneTis mTavrobam, Sinagan saqmeTa ministris saSualebiT,<br />

evrokavSiris qveynebs SesTavaza SeemuSavebinaT<br />

erTiani gegma, romelic gaamkacrebda qveyanaSi ltolvilisa<br />

da imigrantis miRebis wess.<br />

didma britaneTma evropeli partniori qveynebisagan<br />

miiRo Tanxmoba `ltolvilis statusis Sesaxeb~ 1951 wlis<br />

Jenevis konvenciaSi cvlilebebis Setanis Taobaze. Semu-<br />

Savebuli erTiani gegmis safuZvelze:<br />

1. mkveTrad unda gaimijnos cnebebi: `ltolvili~ da<br />

`ekonomikuri imigranti~; 1<br />

2. ucxoeli valdebulia ltolvilis statusi eZios<br />

im pirvelive qveyanaSi, sadac samSoblodan gamodevnili<br />

aRmoCnda;<br />

133


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

3. didi britaneTi momxrea, evropis zogierT qveyanas ufleba mieces `mesame samyaros~<br />

qveynebSi stiqiuri ubedurebisa da mZime krizisis dros daadginos misaReb ltolvilTa kvota.<br />

aqedan iwyeba didi britaneTis axali politika, msgavsad evropisa, gaamkacros qveynis<br />

migraciuli kanonmdebloba. yovelive amis mizania, gamartivdes ltolvilis statusis<br />

miniWeba im pirisaTvis, romelic Tavisi mdgomareobiT marTla saWiroebs am statuss<br />

da SeizRudos im pirTa qveyanaSi Semosvla, romelTac ara aqvT amis safuZveli.<br />

2002 wlis 20 Tebervals, didma britaneTma miiRo axali <strong>kanoni</strong> `moqalaqeobis Sesaxeb~,<br />

romlis safuZvelze moqalaqeobis misaRebad savaldebuloa qveyanaSi cxovrebis 5 weli,<br />

xolo 3 weli im pirisaTvis, romelic aris britaneTis moqalaqis meuRle. agreTve, <strong>kanoni</strong>T<br />

savaldebuloa enis, qveynis kanonmdeblobis safuZvlebisa da didi britaneTis konstituciuri<br />

wyobis codna. 2<br />

jer kidev, 1999 wels, didi britaneTis mTavrobam gaamkacra migraciuli politika,<br />

rac gamoixateboda TavSesafris maZiebel pirTa miRebis SezRudvasa da maTTvis socialuri<br />

SeRavaTebis akrZalvaSi. es miznad isaxavda didi britaneTis TavSesafris misaReb<br />

arasasurvel qveyanad gadaqcevas. aRniSnulma sasurveli Sedegic gamoiRo da TavSesafris<br />

miRebis msurvelTa Suamdgomlobis raodenobam, 1996 welTan SedarebiT, 2-jer iklo.<br />

es `warmateba~ 3 miRweul iqna britaneTSi TavSesafris maZiebel pirTaTvis socialuri<br />

daxmarebis Sewyvetis safuZvelze, ris Sedegadac isini metad mZime mdgomareobaSi<br />

aRmoCndnen. maT daxmarebas uwevda mxolod saqvelmoqmedo organizaciebi: ltolvilTa<br />

Temi, eklesia da sxva religiuri jgufebi.<br />

am sistemis upiratesobaa, rom britaneTis mTavrobisagan did xarjebs ar iTxovs.<br />

ltolvilTa daxmareba ZiriTadad, ganpirobebulia qvelmoqmedebiT da xSir SemTxvevaSi,<br />

imigranti yovelgvari daxmarebis gareSe rCeba.<br />

inglisi aris unikaluri magaliTi, sadac axali imigrantebis integraciaSi udides<br />

rols ltolvilTa Temis organizaciebi asruleben. saxelmwifo amjobinebs subsidiebi<br />

gasces ltolvilTa Temis asociaciebze, romlebic pasuxs ageben axalmiRebulTa integrirebaze.<br />

am sakiTxisadmi amgvari midgomis dadebiTi mxarea, rom migrantTaTvis Cveuli<br />

garemo iqmneba, magram es xels uSlis inglisur sazogadoebaSi maT srul integracias.<br />

amasTan, zemoaRniSnulma SeiZleba gamoiwvios `getos~ msgavsi fenomeni, rac sazogadoebisaTvis<br />

uaryofiT Sedegebs iZleva.<br />

1968 wels, didi britaneTi miuerTda `ltolvilis statusis Sesaxeb~ 1951 wlis Jenevis<br />

konvencias, 1967 wlis oqms da srulad aRiara saerTaSoriso samarTliT gansazRvruli<br />

ltolvilTa uflebebi.<br />

didi britaneTis migraciuli samarTlis ZiriTadi sakanonmdeblo aqtebia:<br />

1999 wlis <strong>kanoni</strong> `TavSesafrisa da imigraciis~ Sesaxeb;<br />

1996 wlis saapelacio oqmi `TavSesafrisa da imigrantis miniWebis sakiTxTa gadaWris<br />

Taobaze~;<br />

imigraciuli wesebi.<br />

amasTan, did britaneTSi ar arsebobs imigraciis erTiani koncefcia. magaliTad,<br />

kvotireba, rac mTel rig qveynebSi miRebulia. amgvarad, pirveli daskvna, romelic SeiZleba<br />

gakeTdes inglisSi arsebuli sistemis Sesaxeb _ am qveyanaSi ar arsebobs `migrantis~<br />

cneba misi sayovelTaod aRiarebuli gagebiT.<br />

134


amasTan, Sinagan saqmeTa saministro warmarTavs migraciul politikasa da kanonmdeblobas;<br />

SeimuSavebs imigraciul wesebs; iRebs gadawyvetilebas pirTa deportaciis<br />

Taobaze. garda amisa, saministros evaleba iseTi sakiTxebis gadaWra rogoricaa: socialuri<br />

uzrunvelyofa (socialuri uzrunvelyofis departamenti), garemos dacva<br />

(garemos dacvis departamenti), transporti da regionebis ganviTareba (transportisa<br />

da regionebis departamenti); janmrTelobis dacva (janmrTelobis dacvis departamenti);<br />

ganaTleba da SromiTi mowyoba (ganaTlebisa da dasaqmebis departamenti) 4 .<br />

Sinagan saqmeTa saministroSi ltolvilis statusis samarTlebrivi uzrunvelyofiT<br />

dakavebulia ori qveganyofileba: moqalaqeobisa da imigraciis direqtorati (IND) da<br />

direqtorati TavSesafris sakiTxebSi (AD).<br />

didi britaneTis Sinagan saqmeTa saministros ZiriTadi saxelmZRvanelo normatiuli<br />

aqtebi am sferoSi aris:<br />

didi britaneTis Sinagan saqmeTa saministrosa da ltolvilTa sakiTxebis sabWos<br />

Soris dadebuli 1999 wlis memorandumi `Tanmxleb pirTa gareSe darCenil ltolvil<br />

bavSvTaTvis mrCevelTa komisiis Seqmnis Taobaze~;<br />

`ltolvilTa sakiTxebis departamentis saqmianobis xarisxisa da Sss ltolvilTa<br />

TemTan kavSiris departamentis~ 1998 wlis 1 Tebervlis debuleba. 5<br />

socialuri dacvis departamenti (DSS)<br />

departamenti farTo uflebebis mqone saxelmwifo struqturaa, romelic pasuxismgebelia<br />

daxmarebisa da Semweobis farTo speqtrze, rogoricaa: Semweoba SemosavalTan<br />

dakavSirebiT da gansakuTrebiT, ltolvilTa da TavSesafris maZiebel pirTa Semweobebi,<br />

romelic centraluri aparatidan finansdeba. Tumca, departamentis yoveldRiur<br />

saqmianobas axorcielebs aRmasrulebeli saagento. erT-erTi aseT mniSvnelovani rgolia,<br />

Semweobis sakiTxTa saagento.<br />

saagentos xelmZRvanelobs mTavari direqtori, romelic eqvemdebareba socialuri<br />

dacvis departamentis saxelmwifo mdivans da sxva ministrebs, xolo isini, Tavis mxriv,<br />

angariSvaldebulni arian parlamentisa da sazogadoebriobis winaSe.<br />

saagento pasuxismgebelia SemweobaTa stabilur gacemaze, aseve am momsaxurebasTan<br />

dakavSirebul yvela sakiTxze. es gulisxmobs im daxmarebis gacemasa da momsaxurebas,<br />

risi uflebac aqvT ltolvilebsa da TavSesafris maZiebel pirebs. zemoaRniSnulTan<br />

erTad, saagento pasuxismgebelia gamoavlinos, gamoiZios da aRmofxvras socialuri<br />

daxmarebis miRebis ukanono Suamdgomlobebi da aseve, am sferoSi moqalaqeTa TaRli-<br />

Tobis faqtebi.<br />

rac Seexeba ltolvilebsa da TavSesafris maZiebel pirebs, saagento, weliwadSi orjer,<br />

SemweobebTan dakavSirebiT, awyobs forums am kategoriis pirTa interesebis damcvel<br />

organizaciebTan. amgvar forumSi aqtiurad iReben monawileobas didi britaneTis Sss,<br />

ltolvilTa sabWo da socialuri dacvis departamentis politikis SemmuSavebeli jgufi.<br />

garemos dacvis, transportisa da regionebis departamenti (DETR)<br />

garemos dacvis, transportisa da regionebis departamenti, mTel rig sxva funqcieb-<br />

Tan erTad adgilobrivi xelisuflebisaTvis SeimuSavebs usaxlkaroTa, maT Soris,<br />

ltolvilebisa da TavSesafris maZiebeli pirebis, gansaxlebis politikas.<br />

135


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

janmrTelobis dacvis departamenti pasuxismgebelia ltolvilebis janmrTelobis<br />

dacvis politikis SemuSavebaze.<br />

ganaTlebisa da dasaqmebis departamenti (DFEE) ltolvilebsa da TavSesafris<br />

maZiebel pirebze gascems muSaobis uflebis nebarTvas, pasuxismgebelia Sss-Tan erTad,<br />

am kategoriis pirebis dasaqmebis koordinaciaze. agreTve, SeimuSavebs qveynaSi ltolvilTa<br />

ganaTlebis politikas.<br />

mTel rig uflebebTan erTad, adgilobrivi xelisuflebis (TviTmmarTveloba) kompetenciaa<br />

usaxlkaroTa, maT Soris, ltolvilebisa da TavSesafris maZiebeli pirebis<br />

sacxovrebeli farTobiT uzrunvelyofa.<br />

inglisSi ar arsebobs ltolvilebisa da TavSesafris maZiebeli pirTa miRebisa da<br />

ganTavsebis centri. Tumca, adgilobrivi xelisuflebis zogierT organosa da arasam-<br />

Tavrobo organizacias gaxsnili aqvs ltolvilebisa da TavSesafris maZiebel pirTa<br />

saerTo sacxovrebeli an miRebisa da ganTavsebis centri.<br />

adgilobrivi xelisuflebis (TviTmmarTvelobis) saqmianoba am sferoSi ganpirobebulia<br />

regionis socialuri, ekonomikuri, kulturuli da geografiuli TaviseburebebiT.<br />

did britaneTs ar gaaCnia <strong>kanoni</strong>, romelic ltolvilebsa da TavSesafris maZiebel<br />

pirebs aiZulebs icxovros konkretulad romelime olqSi.<br />

`TavSesafrisa da imigraciis~ Sesaxeb 1999 wlis <strong>kanoni</strong>T, ltolvilebsa da TavSesafris<br />

maZiebel pirebs socialuri Semweoba socialuri dacvis departamentis meSveobiT,<br />

mxolod im SemTxvevaSi miecema, Tu sacxovrebeli farTobis micemis Taobaze Suamdgomloba<br />

registrirebuli iqneba sazRvris gadmokveTis dros. pirs Semweobis miReba Seuwydeba<br />

Tu uars ityvis sacxovrebelze, Tundac, darCes did britaneTSi da gaasaCivros<br />

aRniSnuli gadawyvetileba.<br />

arasamTavrobo organizaciebi<br />

arasamTavrobo organizaciaTa farTo wre did rols asrulebs ltolvilebisa da<br />

TavSesafris maZiebeli pirebis miReba-ganTavsebisa da momsaxurebis organizebaSi.<br />

agreTve, maTTvis mxardaWerisa da konsultaciebis gawevis saqmeSi.<br />

am organizaciaTa ricxvs miekuTvneba:<br />

ltolvilTa sabWo. es aris britaneTSi ltolvilTa interesebis damcveli mTavari<br />

organizacia. igi finansdeba britaneTis Sss-s grantiT.<br />

migraciis saerTaSoriso organizacia;<br />

Semosul ltolvilTa daxmarebis proeqti. es organizacia mdebareobs hitrous<br />

aeroportSi. misi mizania daxmareba gauwios TavSesafris maZiebel pirs britaneTSi<br />

Semosvlis pirvel dReebSi. es organizaciac britaneTis Sss-s grantiT finansdeba.<br />

britaneTis wiTeli jvari. igi yovelmxriv exmareba ltolvilebsa da TavSesafris<br />

maZiebel pirebs, agreTve TanamSromlobs gaeros ltolvilTa umaRles komisariat-<br />

Tan ojaxebis erTianobis sakiTxSi.<br />

ltolvilTa daxmarebis organizacia. aRniSnul organizacias aqvs 6 teritoriuli<br />

ganyofileba da finansdeba Sss-s grantiT. igi exmareba ltolvilTa adgilobriv<br />

organizaciebs da cdilobs Seqmnas ltolvilTa daxmarebisa da gansaxlebis adgilobrivi<br />

sistema. organizacia TanamSromlobs sxvadasxva qveynebidan: bosniidan, somalidan,<br />

iranidan, vietnamidan, Ciledan, sudanidan da sxva devnil ltolvilebTan.<br />

136


ltolvilTa samarTlebrivi dacvis centri. es organizaciac nawilobriv finansdeba<br />

Sss-s mier. igi konsultacias uwevs TavSesafris maZiebel pirs Suamdgomlobis<br />

aRZvris dros da aseve, exmareba maT Suamdgomlobis gasaCivrebaze uaris SemTxvevaSi.<br />

Suamdgomloba TavSesafris micemaze ar SeiZleba waredginos britaneTis saelCos.<br />

piri unda Camovides britaneTSi da amis Semdgom unda aRZras Suamdgomloba TavSesafris<br />

micemis Taobaze.<br />

Suamdgomloba TavSesafris Taobaze or kategoriad iyofa: Suamdgomloba TavSesafris<br />

Taobaze, piris, romelic Camovida britaneTSi da Suamdgomloba, TavSesafris<br />

Taobaze, piris, romelic imyofeba qveyanaSi. `TavSesafrisa da imigraciis~ Sesaxeb 1999<br />

wlis <strong>kanoni</strong>T, am ori kategoriis Suamdgomlobis ganxilva gansxvavebuli samarTlebrivi<br />

reJimiT xdeba. yovelgvar SuamdgomlobasTan dakavSirebiT gadawyvetilebas iRebs didi<br />

britaneTis Sinagan saqmeTa saministros imigraciisa da moqalaqeobis direqtorati.<br />

Suamdgomlobis wardgena qveyanaSi Semosvlis dros<br />

Suamdgomloba qveyanaSi SemosvlisTanave (aeroportSi, navsadgurSi saerTaSoriso<br />

vagzalze) waredgineba imigraciuli samsaxuris oficers an sxva oficialur pirs. Semosvlidan<br />

24 saaTis ganmavlobaSi pirs utardeba xanmokle gasaubreba ZiriTadi faqtebis<br />

dasadgenad, an xangrZlivi gasaubreba xanmokle proceduris gasavlelad.<br />

pirs miecema an `droebiTi yofnis ufleba~ da ufleba eZleva gadaadgildes britaneTSi,<br />

an dakavebul iqneba xelisuflebis mier. Tu pirs mieca `droebiTi yofnis ufleba~,<br />

masze gaicema specialuri dokumenti, imis dasturad, rom man aRZra Suamdgomloba Tav-<br />

Sesafris Taobaze. pirs ufleba aqvs miiRos: Semosavalze Semweoba(90%), daxmareba sacxovrebel<br />

farTobze, SeRavaTebi adgilobriv gadasaxadebze, ufaso samedicino daxmareba,<br />

saskolo ganaTlebis sruli da umaRlesi ganaTlebis SezRuduli ufleba.<br />

Suamdgomlobis wardgena qveyanaSi yofnis dros<br />

Suamdgomloba waredgineba britaneTSi sxva mizniT yofnis SemTxvevaSi (saswavleblad,<br />

stumris statusiT, samuSao vizitiT, yalbi dokumentebis safuZvelze);<br />

imigraciisa da moqalaqeobis direqtoratis ganyofilebaSi;<br />

pirs Cautardeba xanmokle gasaubreba ZiriTadi faqtebis dasadgenad, an xangrZlivi<br />

gasaubreba xanmokle proceduris gasavlelad;<br />

pirze gaicema specialuri dokumenti;<br />

pirs ara aqvs ufleba miiRos raime Semweoba an socialuri sacxovrebeli farTobi;<br />

mas aqvs ufleba isargeblos: ufaso samedicino daxmarebiT, sruli saskolo da Sez-<br />

Ruduli umaRlesi ganaTlebiT;<br />

TavSesafris maZiebel pirTa mxolod mcire nawils eZleva ltolvilis sruli statusi.<br />

vinaidan, TavSesafris maZiebel pirTa 75% warmoadgens ekonomikur migrants da<br />

ar ganicdian devnas. ris gamoc ar miecemaT TavSesafari da eqvemdebarebian qveynidan<br />

gaZevebas. Suamdgomlobaze uari SeiZleba gasaCivrdes saapelacio sasmarTloSi, xolo<br />

Tu sasamarTlomac uari ganacxada, SeiZleba gasaCivrdes saimigracio tribunalSi.<br />

piri, romelic Suamdgomlobas waradgens qveyanaSi Semosvlis dros an imyofeba britaneTSi<br />

aralegalurad, Suamdgomlobis ganxilvis ganmavlobaSi aris dakavebuli, xolo<br />

Tu uari eTqva Suamdgomlobaze, dakavebulia qveynidan gaZevebamde.<br />

137


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

1951 wlis konvenciiT devnilis statusis miniWebis SemTxvevaSi, piri srulad sargeblobs<br />

<strong>kanoni</strong>T miniWebuli ltolvilis uflebebiT da SeRavaTebiT. cxovrebis uflebis<br />

mqone legaluri imigrantebi didi britaneTis moqalaqis msgavsad, sargebloben SeRavaTebiT<br />

da sacxovrebelis miRebis uflebiT.<br />

didi britaneTis kanonmdebloba iTvaliswinebs TavSesafris maZiebel pirTa ekonomikur<br />

integracias.<br />

muSaobis ufleba pirs miecema TavSesafris Taobaze Suamdgomlobis wardgenidan 6 Tvis<br />

Semdeg. muSaobis ufleba yvela TavSesafris maZiebel pirs ar miecema. es sakiTxi wydeba<br />

Sss mier individualurad. es ufleba pirs SeiZleba mieces 6 Tvemde, an humanuri mosazrebiT,<br />

an aucileblobis SemTxvevaSi, kvlavac individualurad, Sss mier. 6<br />

ltolvilTa samarTlebriv mdgomareobasTan dakavSirebiT didi britaneTis mier gatarebuli<br />

politikisa da imigraciuli kanonmdeblobis safuZvelze, SegviZlia aRvniSnoT:<br />

marTalia, inglisis imigraciuli politika saerTaSoriso Tanamegobrobis mier aRiqmeba<br />

gansakuTrebiT civilizebulad da warmatebulad, magram qveynis orientaciaa<br />

mkacrad SeizRudos ltolvilTa Semosvla qveyanaSi da Seiqmnas ltolvilis statusis<br />

miniWebis minimaluri garantiebi;<br />

gadawyvetilebas, ltolvilis statusis miniWebis proceduraze, iRebs didi britaneTis<br />

Sinagan saqmeTa saministro;<br />

did britaneTSi 1951 wlis konvencia ltolvilis uflebebis dacvis ZiriTadi normatiuli<br />

aqtia. magram igi ar ganixileba farTod da ar igulisxmeba devnis axali formebi;<br />

ltolvilis statusi avtomaturd ar gulisxmobs ojaxis erTianobas, muSaobis uflebas,<br />

daxmarebebsa da SeRavaTebs;<br />

qveynis imigraciuli kanonmdebloba ar cnobs saerTaSoriso organizaciaTa sarekomendacio<br />

werilebs ltolvilis statusis miniWebis Suamdgomlobis ganxilvis sakiTx-<br />

Tan dakavSirebiT, rac praqtikaSi uaryofiTad aisaxeba;<br />

didi britaneTi aris unikaluri magaliTi qveynisa, sadac axladCamosuli imigrantebis<br />

integraciis saqmeSi did rols asrulebs ltolvilTa Temi, sadac saxelmwifo,<br />

umetesad, Sss-s saxiT, amjobinebs ltolvilTa Temis asociaciebis subsidirebas.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

http.//www.MIGnews.com<br />

2<br />

www.homeoffice.gov.uk/iaact/immigact.htm<br />

3<br />

www.guardian.co.uk<br />

4<br />

didi britaneTis Sinagan saqmeTa saministros veb-gverdi _ Home Office/UK<br />

Border Agency/Asulym.<br />

5<br />

Ñèñòåìà ïðèåìà è îáóñòðîéñòâà áåæåíöåâ, ìèãðàíòîâ è ëèö, èùóùèõ óáåæèùà<br />

â Âåëèêîáðèòàíèè, Ôðàíöèè è Äàíèè. Ïðîåêò ÒÀÑÈÑ ïî ñîöèàëüíîé çàùèòå<br />

è èíòåãðàöèè ìèãðàíòîâ â Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè. Ó÷åáíûé ìàòåðèàë. Ì 1999<br />

6<br />

Harding, J., The Uninvited: Refugees at the Rich’s Man’s Gate, Profile/Books/ London Review<br />

of books, London, 2000<br />

138


Notable Features<br />

of Conferring<br />

the Refugee Status<br />

and of Subjects of Law<br />

in the Great Britain<br />

KETEVAN CHAKVADZE<br />

PhD Student at Law Department<br />

Humanitarian and Social Faculty of Georgian technical University<br />

The article canvasses the peculiarities of conferring the status of refugee<br />

and of subjects of law on the example of the Great Britain.<br />

The Great Britain employs a rather strict mechanism for conferring the<br />

status to refugees. The policy in place in the Great Britain, like that of the<br />

Europe, is to make stricter the migration legislation in the country. This<br />

policy aims at simplifying the process of conferring the refugee status for<br />

the persons who really qualify for it and hindering the entry of those<br />

applicants in the country who do not meet the requirements.<br />

There is not a single institution in England which is in charge or coordinates<br />

receiving of, housing and conferring the refugee status to the applicants.<br />

Besides, there is no hierarchy of the organizations engaged in this process.<br />

A number of government departments participate in receiving and housing<br />

the persons seeking the refugee status and asylum but the Ministry of Internal<br />

Affairs (Home Office) is fully obliged to implement the migration policy.<br />

Asylum applications are divided into 2 categories: those of the defectors<br />

who crossed the border of the Great Britain and those of the persons<br />

who are in the territory of the country. According to the 1999 Law on<br />

Refugees and Immigration different legal regimes are applied for<br />

consideration of the mentioned two categories of applications and for<br />

conferring refugee status to them.<br />

139


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

bavSvTa uflebebis<br />

dacva Jenevis<br />

konvenciebis<br />

mixedviT<br />

mariam jiqia<br />

samarTlis doqtori,<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />

humanitarul-socialuri fakultetis<br />

samarTlis departamentis asistent-profesori<br />

Sesavali<br />

Tanamedrove msoflios erT-erTi umniSvnelovanesi problemaa<br />

saerTaSoriso Tu sxva saxis SeiaraRebuli konfliqtebis<br />

arseboba, rac Tavis mxriv, uaryofiT gavlenas axdens ara<br />

marto qveynis politikur-ekonomikur mdgomareobaze, aramed<br />

adamianis uflebebzec.<br />

SeiaraRebuli konfliqtis Sedegad dazaralebuli samoqalaqo<br />

mosaxleobis dacva saerTaSoriso humanitaruli samar-<br />

Tlis erT-erTi mniSvnelovani mizania. omis msxverplia rogorc<br />

kombatanti, aseve samoqalaqo mosaxleoba. Tumca, aRsaniSnavia,<br />

rom statistikuri monacemebis Tanaxmad, SeiaraRebuli<br />

konfliqtis dros dazaralebulTa 70% yovelTvis samoqalaqo<br />

mosaxleobaa. zemoaRniSnuli orive kategoriis samarTlebrivi<br />

dacva xorcieldeba 1949 wlis Jenevis konvenciebiTa<br />

da misi damatebiTi oqmebis safuZvelze.<br />

Jenevis samarTali ganasxvavebs dacviT mosargeble pirTa<br />

ramdenime kategorias, romelTa Soris umniSvnelovanesi adgili<br />

uWiravs gansakuTrebuli dacvis qveS myof pirebs, maT<br />

140


Soris arian bavSvebi. mxolod ukanaskneli dekadis periodSi 2 milioni bavSvia mokluli,<br />

6 milioni daSavebuli, xolo ori amdeni usaxlkarod darCenili. es ubralo damTxveva<br />

ar aris, radganac umeteswilad bavSvebi warmoadgenen im jgufs, romelTa uflebebis<br />

darRveva xdeba omis periodSi. 1 SeiaraRebuli konfliqtis dros bavSvebis winaaRmdeg<br />

mimarTul danaSaulebs mohyveba fizikuri da fsiqologiuri TvalsazrisiT, katastrofuli<br />

(gamanadgurebeli) Sedegebi.<br />

bavSvTa uflebebis darRvevis faqtebi SeiaraRebuli konfliqtis dros<br />

bavSvebi warmoadgenen im pirTa wres, romelTa uflebebi gansakuTrebiT uxeSad ir-<br />

Rveva SeiaraRebuli konfliqtis dros. dResdReobiT, Tvramet wlamde samas aTasze<br />

meti bavSvi uSualod monawileobs saomar moqmedebebSi, rogorc saxelmwifoTa Seiara-<br />

Rebul ZalebSi, aseve sxvadasxva dajgufebebSi, rac saerTaSoriso humanitaruli samar-<br />

Tlis ugulebelyofas niSnavs.<br />

bavSvi-jariskacebis gamoyeneba xdeba msoflios TiTqmis yvela qveyanaSi, sadac SeiaraRebuli<br />

konfliqtia: iugoslavia, angola, burundi, kongos demokratiuli respublika,<br />

ruanda, somali, sudani, uganda, irani, israeli da sxva.<br />

kongos demokratiul respublikaSi arsebuli konfliqtis erT-erTi mtkivneul Temaa<br />

bavSvi-jariskacebis simravle rogorc saxelmwifos SeiaraRebul ZalebSi, aseve sxvadasxva<br />

dajgufebebSi. sxvadasxva monacemebis mixedviT es faqtebi umetesad SeiniSneba kongos<br />

aRmosavleT nawilSi. am bavSvebis raodenoba daaxloebiT 30 000 Seadgens, romelTagan 40%<br />

mdedrobiTi sqesis 15 wlamde asakis bavSvebi arian. kongoSi, dResac sxvadasxva SeiaraRebul<br />

dajgufebebSi xdeba bavSvi-jarikacebis wvrTna, maTi asaki meryeobs 7-15 wlamde.<br />

2003 wlis seqtemberSi, saerTaSoriso amnistiam gamoaqveyna moxseneba saxelwodebiT:<br />

“DRC: Children in War”, sadac gamoxatulia damokidebuleba SeiaraRebul ZalebSi bavSvebis<br />

gamoyenebis mimarT. moxsenebaSi didi yuradReba eTmoba bavSvebis gamoyenebis masStabs,<br />

aseve maTi sistematuri wamebis, seqsualuri Zaladobis da sastikad mopyrobis faqtebs.<br />

bavSvTa uflebebis dacvis Sesaxeb konvenciis damatebiTi oqmis xelmoweris Semdeg<br />

(2002 wlis noemberi), israelis mTavrobam akrZala 18 wlamde asakis bavSvebis samxedro<br />

ZalebSi miReba. Tumca, realurad 17 wlis moxaliseebis miReba SeiaraRebul ZalebSi<br />

grZeldeba.<br />

aRsaniSnavia, rom sxva saxelmwifoebisagan gansxvavebiT, siera leones saxelmwifos<br />

SeiaraRebul ZalebSi ar dafiqsirebula bavSvi-jariskacebis arseboba. Tumca, isini<br />

mravladaa sxvadasxva SeiaraRebul dajgufebebSi.<br />

siera leones specialuri sasamarTlos mier ganxiluli iyo ramdenime saqme bavSvijariskacebis<br />

gamoyenebis Sesaxeb. gaerTianebuli revoluciuri frontis lideris<br />

daqvemdebarebaSi myof sam samxedro meTaurs brali edeboda omis danaSaulebSi, romelSic<br />

Sedioda bavSvebis kombatantebad gamoyeneba. 2 Carlz teilors, romelic iyo<br />

liberiis prezidenti, brali edeboda omis danaSaulis CadenaSi, maT Soris, 15 wlamde<br />

asakis bavSvebis kombatantebad gamoyeneba. 3<br />

141


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

liberiaSi, ukanaskneli ramdenime wlis manZilze SeiaraRebulma konfliqtma bevri<br />

adamiani imsxverpla. aTasobiT bavSvi iyo mkvlelobis, seqsualuri Zaladobis, wamebisa<br />

da iZulebiTi monobis msxverpli. kombatantebs Soris uamravi 18 wlamde asakis bavSvi<br />

iyo, romelTa ricxvi daaxloebiT 15 000 aRwevda. miuxedavad imisa, rom saerTaSoriso<br />

samarTali krZalavs bavSvebis kombatantebad gamoyenebas, liberiaSi SeiaraRebuli<br />

konfliqtis dros 9-10 wlis asakis bavSvebi gamoiyeneboda saomar moqmedebebSi. gogo<br />

kombatantebi iZulebulebi iyvnen seqsualuri Zaladobac aetanaT, xolo mamrobiTi sqesis<br />

kombatantebs saomar moqmedebebSi Cabmis win aZlevdnen sxvadasxva narkotikul saSualebebs,<br />

raTa SiSis grZnoba daekargaT da ufro gabedulad CaedinaT sxvadasxva sastiki<br />

qmedebebi.<br />

burundis mTavroba aRiarebs, rom mis SeiaraRebul ZalebSi arian bavSvi-jariskacebi<br />

da isini yvelanairad cdiloben am faqtebis aRmofxvras. Tumca, bavSvi-jariskacebis<br />

gamoyeneba grZeldeba burundielebis mier kongos demokratiul respublikaSi.<br />

2003 wlis aprilSi, burundi SeuerTda romis statuts, aseve moaxdina bavSvTa uflebebis<br />

dacvis konvenciis damatebiTi oqmis ratificireba da samxedro mosamsaxuris<br />

asaki 18 wliT gansazRvra. miuxedavad amisa, dResdReobiT, burundis saxelmwifo SeiaraRebul<br />

ZalebSi 14 000 bavSvi-jariskacia.<br />

bavSvi-jariskacebis arseboba dafiqsirebulia avRaneTSic. avRaneTSi bavSvebs ara<br />

marto jariskacebad iyeneben, aramed sxvadasxva narkotikuli saSualebebis gadamzidavebad.<br />

eTiopiasa da ugandaSi bavSvi-jariskacebis mesamed nawils gogonebi Seadgenen. umeteswilad<br />

xdeba am bavSvebis gaupatiureba an samxedro meTaurebisaTvis ‘colad~ SerTva.<br />

garda saomar moqmedebebSi monawileobisa, bavSvebs aiZuleben imuSaon mzareulebad,<br />

mcvelebad an jaSuSebad.<br />

bavSvebis masobrivi gamoyeneba SeiaraRebul ZalebSi maTi advilad manipulirebiT<br />

aris ganpirobebuli da umetesad ver acnobiereben im safrTxes, romelic maT emuqrebaT.<br />

zogierTi maTgani iZulebiT aris Cabmuli saomar moqmedebebSi, zogierTi ki, Tavisi<br />

surviliT, raTa moipovon sakvebi, usafrTxoeba, tansacmeli da fuli. arsebobs sxva<br />

mizezebic: ojaxis mxridan zewola, survili emsaxuron sazogadoebas an eTnikur jgufs,<br />

Tavidan aicilon damamcirebeli da Seuracxmyofeli mopyroba da sxva.<br />

bavSvTa dacvis samarTlebrivi regulireba<br />

ukanaskneli 50 wlis ganmavlobaSi adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis<br />

principebis ganviTarebam Zalian didi gavlena moaxdina saerTaSoriso samarTalze, ker-<br />

Zod ki, saerTaSoriso humanitarul samarTalze.<br />

humanitaruli samarTali, samarTlis sxva dargebis msgavsad, yovelgvar diskriminacias<br />

krZalavs. saerTaSoriso humanitaruli samarTali yovelTvis did yuradRebas<br />

uTmobda bavSvebis dacvas. Jenevis konvencia am sakiTxTan dakavSirebiT TiTqmis 560 muxls<br />

moicavs. rogorc sxva samoqalaqo pirebi, bavSvebi daculni arian konfliqtSi monawile<br />

142


mxareTa mier cudi mopyrobisagan. isini daculni arian Jenevis IV konvenciiT. am konvenciis<br />

Tanaxmad, maTze vrceldeba yvela is mdgomareoba, romlebzec moqmedebs humanuri<br />

mopyrobis principi: `konfliqtSi monawile mxareebis xelSi myof pirebs yvela humanurad<br />

unda moeqces. isini sargebloben maTTvis gaTvaliswinebuli dacviT miuxedavad<br />

maTi rasis, sqesis, enis, religiisa da aRmsareblobis, politikuri an sxva Sexedulebebis,<br />

erovnuli an socialuri warmomavlobis da qonebrivi mdgomareobisa~. 4 `ikrZaleba<br />

tyved Cavardnili pirebis sicocxlisa da Rirsebis xelyofa. kerZod, maTi mokvla an<br />

ganadgureba, wameba, biologiuri cdebis Catareba, winaswari ganzraxviT samedicino<br />

daxmarebisa da movlis gareSe datoveba da maTi daavadebisaTvis pirobebis Seqmna. upiratesobis<br />

miniWeba samedicino daxmarebis aRmoCenisas daSvebulia mxolod gadaudebeli<br />

samedicino mizezebiT. aseve, ikrZaleba adamianis Rirsebis abuCad agdeba, kerZod,<br />

damamcirebeli da Seuracxmyofeli mopyroba, prostituciis iZuleba an nebismieri formis<br />

uRirsi xelyofa, mZevlad ayvana, koleqtiuri dasja, agreTve, aseTi moqmedebebis<br />

Cadenis muqara~. 5<br />

saerTo dacvis garda bavSvebi sargebloben gansakuTrebuli dacvis qveS myof pirTa statusiT.<br />

es norma SemuSavebul iqna, radganac aseTi praqtika ukve arsebobda I msoflio omis<br />

dros, sadac yvela asakis bavSvebi Zaladobis msxverplni iyvnen. okupirebul teritoriebze<br />

gaupatiurebis, sastiki da damamcirebeli mopyrobis uamravi faqti arsebobs.<br />

ukanasknel periodamde, seqsualur Zaladobas Sesabamisi yuradReba ar eTmoboda.<br />

niurnbergis tribunalis dros seqsualuri Zaladoba ar iyo omis danaSaulebSi miCneuli,<br />

miuxedavad imisa, rom meore msoflio omis dros arsebobda seqsualuri Zaladobis<br />

uamravi faqti.<br />

kongos sasamarTlo sistemam sruli kraxi ganicada seqsualuri Zaladobis winaaRmdeg<br />

brZolaSi. kongoSi arsebuli samxedro sasamarTloebis iurisdiqcia vrceldeba<br />

yvela im danaSaulze, romelsac Cadiodnen erovnuli SeiaraRebuli Zalebis warmomadgenlebi.<br />

xolo sxvadasxva SeiaraRebuli dajgufebebis wevrebis pasuxismgeblobis sakiTxs<br />

ganixilavs samoqalaqo sasamarTloebi. miuxedavad amisa, zemoaRniSnul darRvevebs<br />

reagireba ar mohyolia.<br />

Jenevis IV konvencia da misi damatebiTi oqmebi gaupatiurebasa da sxva saxis seqsualur<br />

Zaladobas miiCnevs humanitaruli samarTlis mZime darRvevad. Jenevis IV konvenciis<br />

147-e muxli gansazRvravs, rom `wameba an araadamianuri mopyroba~ da winaswari<br />

ganzraxviT mZime tanjvis an seriozuli zianis miyeneba sxeulis an janmrTelobisaTvis~<br />

Jenevis konvenciebis mZime darRvevebs warmoadgens.<br />

aRsaniSnavia, rom 2002 wlis dekemberSi, kongo I I damatebiT oqms SeuerTda. I I damatebiTi<br />

oqmis me-4 muxli ki, krZalavs `sicocxlis, janmrTelobis, fizikuri da fsiqikuri<br />

mdgomareobis xelyofas. kerZod, mkvlelobas, aseve iseT sastik mopyrobas, rogoricaa<br />

wameba, dasaxiCreba an sxeulebrivi sasjelis gamoyeneba, koleqtiuri dasja da pirovnuli<br />

Rirsebis Seuracxyofa, kerZod, damacirebeli da Seuracxmyofeli mopyroba, gaupatiureba,<br />

prostituciis iZuleba an nebismieri formis uxamsi xelyofa.~ 6<br />

romis statutis Tanaxmad, romlis ratificirebac kongom moaxdina 2002 wlis april-<br />

Si, `gaupatiureba, seqsualuri monoba, iZulebiTi prostitucia, iZulebiTi fexmZimoba~<br />

143


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

an sxva saxis seqsualuri Zaladoba miCneulia omis danaSaulad da adamianurobis winaaRmdeg<br />

mimarTul danaSaulad.<br />

1993 wels, balkaneTSi omis dros Cadenili danaSaulebis sapasuxod Seiqmna saerTa-<br />

Soriso sisxlis tribunali yofili iugoslaviisaTvis. 7 erTi wlis Semdeg, ruandaSi<br />

ganxorcielebul genocids mohyva saerTaSoriso sisxlis tribunalis Seqmna. 8 orive<br />

tribunali struqturiT erTmaneTs hgavs, Tumca, iugoslaviis tribunalis iurisdiqcia<br />

vrceldeba mxolod yofili iugoslaviis teritoriaze 1991 wlidan Cadenil danaSaulebze,<br />

xolo ruandis tribunalis iurisdiqcia _ 1994 wlis ianvridan dekembris CaTvliT<br />

ruandisa da mezobeli qveynebis teritoriaze Cadenil danaSaulebze. orive tribunalis<br />

statuti moicavs iseT danaSaulebs, rogoricaa genocidi, adamianurobis winaaRmdeg<br />

mimarTuli danaSauli da omis danaSaulebi. es tribunalebi aRiareben gaupatiurebas,<br />

rogorc adamianurobis winaaRmdeg mimarTul danaSaulad, genocidad da omis<br />

danaSaulad.<br />

ruandis ad hoc tribunalis mier ganxilul saqmeSi The Prosecutor v. Jean-Paul Akayesu<br />

aRniSnulia, rom Jean-Paul Akayesu-s brali wauyenes genocidisa da adamianurobis winaaRmdeg<br />

mimarTuli danaSaulis CadenaSi, kerZod, 12_13 wlis gogonebis gaupatiureba da<br />

Semdgom maTi mokvla. 9<br />

iugoslaviis ad hoc tribunalis mier ganxiluli saqmis, The Prosecutor v. Dragoljob Kunarac,<br />

Radomir Kovac and Zoran Vukovic Tanaxmad, maT brali wauyenes 12 wlis gogonebis gaupatiurebaSi,<br />

Semdgom ki, maT sqesobriv monebad gamoyenebaSi. Radomir Kovac damnaSaved cnes<br />

adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulisa da omis danaSaulis CadenaSi. am<br />

gadawyvetilebam safuZveli Cauyara sqesobrivi monobis adamianurobis winaaRmdeg<br />

mimarTul danaSaulad kvalifikacias. 10<br />

arsebobs uamravi sxva norma, romelic krZalavs bavSvTa uflebebis xelyofas. akrZalulia<br />

sikvdiliT dasjis gamoyeneba. sikvdiliT dasjis Sefardeba dauSvebelia 18<br />

wlamde asakis bavSvebisaTvis, miuxedavad imisa, rom SeiZleba yvela sxva piroba<br />

arsebobdes am sasjelis SefardebisaTvis.<br />

konfliqtis monawile mxareebi Cveulebriv, mTel rig RonisZiebebs axorcieleben<br />

gansakuTrebuli dacvis qveS myofi pirebis sasargeblod. aseTi zomebi sxvadasxva sferoSi<br />

miiReba: samedicino momsaxurebis uzrunvelyofa, zogierTi saxis samuSaosagan<br />

gaTavisufleba, socialuri privilegiebis miniWeba da sxva.<br />

konfliqtis monawile mxareebs aqvT ufleba miiRon mkacri zomebi dacvis qveS myofi<br />

pirebis mimarT, Tu es zomebi savaldebulo xasiaTs atarebs. (konfliqtSi monawile<br />

mxares aqvs ufleba piris internirebisa, Tu is warmoadgens romelime iseT dajgufebas,<br />

romelic iRvwis qaosisa da areulobis damkvidrebisTvis).<br />

iuneskos erT-erTi gamokvlevis Sedegad dadginda, rom saomari moqmedebebi imdenad<br />

uaryofiT gavlenas ar axdens bavSvebis fsiqikaze, rac ganpirobebulia maTi swrafviT<br />

Tavgadasavlebisaken, ramdenadac ojaxTan ganSoreba. konfliqtis monawile mxareebi<br />

valdebulni arian yvela SesaZlo SemTxvevaSi, ojaxis wevrebi moaTavson erT SenobaSi,<br />

sadac sxvebisagan gancalkevebiT icxovreben. maT ojaxuri cxovrebis warmarTvisaTvis<br />

yvela aucilebeli piroba unda hqondeT. 11<br />

144


konfliqtis monawile mxareebi unda ecadon, rom saomar moqmedebebSi 15 wlamde<br />

asakis bavSvebma monawileoba ar miiRon. Tu 15 wlamde asakis bavSvebi mainc Rebuloben<br />

monawileobas saomar moqmedebebSi, mowinaaRmdege mxaris xelSi Cavardnisas, isini<br />

sargebloben gansakuTrebuli dacvis uflebiT, miuxedavad imisa, arian Tu ara isini<br />

samxedro tyveebi. 12<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, bavSvi-jariskacebis gamoyeneba xdeba TiTqmis yvela<br />

qveyanaSi, sadac dResdReobiT SeiaraRebuli konfliqti arsebobs. kongos demokratiul<br />

respublikaSi saerTaSoriso amnistiis mier CamorTmeul interviuebSi bavSvebis umravlesobam<br />

aRiara, rom im droisaTvis, rodesac isini pirvelad Caebnen saomar moqmedebebSi,<br />

maTi asaki iyo 6-7 weli. saerTaSoriso samarTali krZalavs 18 wlamde asakis bavSvebis<br />

wvrTnasa da gamoyenebas saomar moqmedebebSi, xolo 15 wlamde bavSvebis Seiara-<br />

Rebul ZalebSi gamoyeneba miCneulia rogorc omis danaSauli.<br />

bavSvTa uflebebis Sesaxeb gaeros konvenciis 38-e muxli aseve, krZalavs 15 wlamde<br />

bavSvebis saomar moqmedebebSi Cabmas. mas amyarebs am konvenciis damatebiTi oqmi bav-<br />

Svebis SeiaraRebul konfliqtSi Cabmis Sesaxeb, romelic ZalaSi Sevida 2002 wlis 12<br />

Tebervals da gansazRvra bavSvebis saomar moqmedebebSi Cabmis minimaluri asaki _ 18<br />

weli. miuxedavad imisa, rom kongos demokratiuli respublikis mier ratificirebulia<br />

zemoaRniSnuli damatebiTi oqmi, bavSvi-jariskacebis ricxvi kongos demokratiul<br />

respublikaSi ar Semcirebula.<br />

Tumca, rac Seexeba saerTo mdgomareobas, ukanasknel wlebSi SeimCneva progresi<br />

bavSvTa uflebebis dacvis sferoSi. 2003 wels 67 saxelmwifom moaxdina bavSvTa uflebebis<br />

Sesaxeb konvenciis damatebiTi oqmis ratificireba. maT Soris, avRaneTma, kongos<br />

demokratiulma respublikam, filipinebma, ruandam, siera leonem, Sri lankam, ugandam<br />

da a.S.<br />

gaerTianebuli erebis bavSvTa dacvis komitetma daiwyo TiToeuli saxelmwifos<br />

kontroli aRniSnuli oqmis implentaciis sakiTxTan dakavSirebiT. aRsaniSnavia, rom<br />

1998 wlis romis statutis Tanaxmad, 15 wlamde bavSvebis SeiaraRebul ZalebSi Cabma da<br />

gamoyeneba miiCneva omis danaSaulad.<br />

1999 wels, gaeros uSiSroebis sabWom didi yuradReba dauTmo bavSvTa uflebebis<br />

dacvas SeiaraRebuli konfliqtebis dros da gaeros mier miCneulia mSvidobis damyarebis<br />

erT-erT elementad. aseve, gaerom mxari dauWira bavSvi-jariskacebis demobilizaciasa<br />

da reintegraciis programebs.<br />

2001 wlis noemberSi, uSiSroebis sabWom uprecedento nabiji gadadga da mimarTa<br />

TxovniT generalur mdivans daekonkretebina is mxareebi, romlebic aiZulebdnen bav-<br />

Svebs mieRoT monawileoba saomar moqmedebebSi. 2003 wlis ianvarSi, mas Semdeg rac oficialuri<br />

saxiT cnobili gaxda am saxelmwifoTa CamonaTvali, uSiSroebis sabWom gadawyvita<br />

damatebiTi zomebis miReba am mxareebis mimarT.<br />

arsebobs uamravi saqme bavSvi-jariskacebis gamoyenebis Sesaxeb, romelic ganixila<br />

sxvadasxva sasamarTlom da samxedro tribunalma.<br />

siera leones specialurma sasamarTlom ganixila ramdenime saqme, sadac sxva darRvevebTan<br />

erTad iyo bavSvebis gamoyeneba saomar moqmedebebSi. saqmeSi _ Prosecuter v. Foday<br />

145


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Saybana Sankoh, Issa Hassan Sesay, Morris Kallon and Augustine Gbao zemoaRniSnul pirebs brali<br />

edebodaT adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis CadenaSi, Jenevis konvenciebis<br />

saerTo me-3 muxlisa da saerTaSoriso humanitaruli samarTlis sxva normebis<br />

xelyofaSi. kerZod, samoqalaqo mosaxleobis koleqtiuri dasja, mkvleloba, gaupatiureba<br />

da sxva saxis seqsualuri Zaladoba, arahumanuri mopyroba, Rirsebis Selaxva, 15<br />

wlamde asakis bavSvebis saomar moqmedebebSi gamoyeneba da sxva. 13<br />

siera leones specialuri sasamarTlos mier ganxiluli erT-erTi saqmea Prosecuter v.<br />

Charles Ghankay Taylor. Carlz teilors, aseve brali edeboda Jenevis konvenciebis saerTo<br />

me-3 muxlisa da saerTaSoriso humanitaruli samarTlis sxva normebis xelyofasa da<br />

adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis CadenaSi. maT Soris, mkvleloba, adamianis<br />

fizikuri da fsiqikuri mdgomareobis xelyofa, gaupatiureba da sxva saxis seqsualuri<br />

Zaladoba, bavSvi-jariskacebis gamoyeneba da sxva. 14<br />

saerTaSoriso sisxlis sasamarTlom ramdenime saqme ganixila zemoT aRniSnuli<br />

darRvevebis Sesaxeb. erT-erTi aseTi saqmea Prosecuter v. Thomas Lubanga Dyilo. mas brali<br />

daedo omis danaSaulis CadenaSi, kerZod, 15 wlamde asakis bavSvebis SeiaraRebul Zaleb-<br />

Si Cabma, wvrTna da saomar moqmedebebSi gamoyeneba. 15<br />

bavSvebis saomar moqmedebebSi gamoyenebis akrZalvis garda, saerTaSoriso humanitaruli<br />

samarTali moicavs sxva normebsac, romlebic uzurnvelyofen bavSvTa uflebebis<br />

dacvas.<br />

konfliqtis monawile mxareebs ara aqvT ufleba miiRon ucxo qveyanaSi bavSvebis<br />

evakuaciasTan dakavSirebuli zomebi, Tu es bavSvebi ar arian misi moqalaqeebi. Tumca,<br />

arsebobs gamonaklisi, roca saqme exeba bavSvebis janmrTelobasa da mkurnalobas, an<br />

bavSvebis usafrTxoebisaTvis aucilebelia maTi evakuacia. bavSvebis evakuacia xdeba<br />

mSoblis an <strong>kanoni</strong>eri meurvis werilobiTi TanxmobiT. Tu ar xerxdeba aseTi pirebis<br />

monaxva, maSin aucilebelia im pirTa Tanxmoba, romelsac <strong>kanoni</strong>erad evaleba bavSvze<br />

zrunva. evakuaciaSi yofnis mTeli drois manZilze Seuwyvetliv uzrunvelyofili iqneba<br />

yoveli bavSvis swavleba, religiuri da moraluri aRzrdis CaTvliT, misi mSoblebis<br />

survilis Tanaxmad.<br />

bavSvis aRzrdis dros Zalze mniSvnelovania misi garemocva. bavSvis ojaxis dacviT<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali icavs im moralur faseulobebs, religias,<br />

kulturasa da tradiciebs, romelSic bavSvi izrdeboda.<br />

konfliqtis monawile mxareebi valdebulni arian miiRon aucilebeli zomebi, raTa<br />

15 wlamde asakis daoblebuli an omis Sedegad ojaxs dacilebuli bavSvebi sakuTari<br />

Tavis anabrad ar darCnen. maTi aRzrda unda daevalos imave kulturuli tradiciis<br />

adamians. evakuirebuli bavSvebis TavianT qveynebsa da ojaxebSi dabrunebis gasaadvileblad<br />

saxelmwifo xelisuflebis organoebi TiToeuli bavSvis saxelze avseben baraTs<br />

suraTiTurT, romelsac agzavnian wiTeli jvris saerTaSoriso komitetis cnobaTa<br />

centralur saagentoSi. `garda amisa, mxareebi Seecdebian dadgindes 12 wlamde asakis<br />

bavSvebis vinaoba, amosacnobi medalionebiT an nebismieri sxva saSualebebiT.~ 16<br />

I damatebiTi oqmi aseve, iTvaliswinebs mcirewlovani bavSvebis dedebis mdgomareobas.<br />

IV konvenciis Tanaxmad, `konfliqtis monawile mxareebi ecdebian saomari moqmedebebis<br />

146


dros dadon SeTanxmebebi calkeuli kategoriebis internirebulebis gaTavisuflebis,<br />

repatriaciis, sacxovrebel adgilas dabrunebis an neitralur qveyanaSi hospitalizaciis<br />

Sesaxeb. es gansakuTrebiT exebaT bavSvebs, fexmZime qalebs, Cvili da mcirewlovani<br />

bavSvebis dedebs.~ 17<br />

Jenevis IV konvencia iTvaliswinebs, rom `yoveli maRali xelSemkvreli mxare Tavisuflad<br />

gaatarebs samedicino da hospitaluri masalebis an religiuri msaxurebisaTvis<br />

aucilebeli sagnebis Semcvel yvela gzavnils, romelic samoqalaqo mosaxleobisTvisaa<br />

gankuTvnili, Tundac, es ukanaskneli mowinaaRmdegec iyos. aseve, Tavisuflad unda<br />

gaataros sakvebi produqtebis, tansacmlisa da gamakaJebeli saSualebebis Semcveli<br />

yvela amanaTi, romelic 15 wlamde asakis bavSvebis, orsuli qalebisa da mSobiareebis-<br />

Tvisaa gankuTvnili~. 18 aq Sedis iseTi produqtebi, romelic aucilebelia adamianis<br />

normaluri fizikuri da gonebrivi ganviTarebisaTvis.<br />

zemoaRniSnuli kategoriebi sargebloben upiratesobiT, pirvelebma miiRon<br />

daxmareba, gansakuTrebiT sakvebi produqtebi, tansacmeli da gamakaJebeli saSualebebi.<br />

aseve, sargebloben sxva privilegiebiTac.<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali axorcielebs bavSvebis dacvas farTo aspeqtSi.<br />

maTze vrceldeba yvela normebi, romlebic saerTo dacvas exeba, amis garda muxlebi,<br />

romlebic exeba maT gansakuTrebul dacvas.<br />

adamianis uflebaTa samarTalSic bavSvebi gansakuTrebuli dacviT arian uzrunvelyofilni<br />

da maTi uflebebi da Tavisuflebebi gansazRvrulia saerTaSoriso aqtebiT.<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania bavSvTa uflebebis konvencia, romelic miRebulia<br />

gaeros generaluri asambleis mier 1989 wels.<br />

daskvna<br />

msoflio masStabiT mimdinare SeiaraRebulma konfliqtebma cxadyo, rom saomari<br />

moqmedebebi warimarTeba iseTi meTodebiT, romelic xelyofs samoqalaqo mosaxleobis<br />

uflebebs. dausjeli qmedebebi, romelic mimarTulia bavSvebis winaaRmdeg, vnebs ara<br />

marto uSualo msxverpls, aramed garSemo myof mosaxleobasac.<br />

bavSvebi SemTxveviT ar warmoadgenen im pirTa wres, romlebic mudmivad arian<br />

SeiaraRebuli konfliqtis msxverplni. maTi uflebebis xelyofa xdeba Segnebulad, radgan<br />

am qmedebebiT xdeba mTlianad samoqalaqo mosaxleobis terori da ufro advilia<br />

maTi damorCileba.<br />

gaerTianebuli erebis bavSvTa dacvis komitetma daiwyo TiToeuli saxelmwifos kontroli<br />

aRniSnuli oqmis implentaciis sakiTxTan dakavSirebiT. aRsaniSnavia, rom 1998<br />

wlis romis statutis Tanaxmad, 15 wlamde bavSvebis SeiaraRebul ZalebSi Cabma da gamoyeneba<br />

miiCneva omis danaSaulad.<br />

Tamamad SeiZleba iTqvas, rom saerTaSoriso humanitaruli samarTali axorcielebs<br />

bavSvTa dacvas farTo aspeqtSi. maTze vrceldeba rogorc saerTo dacvis normebi, aseve<br />

is muxlebi, romlebic exeba maT gansakuTrebul dacvas.<br />

147


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali mkacrad gansazRvravs konfliqtSi monawile<br />

mxareTa movaleobas daicvan bavSvTa uflebebi, kerZod, uzrunvelyon isini maTTvis<br />

miniWebuli upiratesobebiT, aseve daicvan saomari moqmedebebisa da am moqmedebebiT<br />

gamowveuli Sedegebisagan. swored omis msxverplTa umZimesma mdgomareobam ganapiroba<br />

am konvenciebisa da maTi damatebiTi oqmebis miReba, aseve, ad hoc tribunalebisa da<br />

saerTaSoriso sisxlis sasamarTlos Seqmna. misasalmebelia, rom dResdReobiT, aqtualuria<br />

seqsualuri Zaladobisa da bavSvi-jariskacebis gamoyenebis sakiTxi. isini zemoaRniSnuli<br />

ad hoc tribunalebisa da saerTaSoriso sisxlis sasamarTlos mier ganixileba<br />

rogorc adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSauli da omis danaSauli.<br />

miuxedavad zemoaRniSnulisa, dResdReobiT, jer kidev, arsebobs uamravi problema<br />

bavSvTa uflebebis dacvasTan dakavSirebiT saerTaSoriso humanitarul samarTalSi,<br />

romelic daxvewas moiTxovs.<br />

am SemTxvevaSi, yvelaze mniSvnelovani nabijia saerTaSoriso sazogadoebis ufro<br />

aqtiurad Cabma zemoaRniSnuli problemebis gadawyvetaSi, rac gulisxmobs bavSvi-jariskacebis<br />

reintegraciis mxardaWerasa da SeZlebisdagvarad, aseTi programebis xel-<br />

Sewyobas; eqspertTa jgufebis gamoyofas informaciis mosapoveblad, maT gasaanalizeblad<br />

da garkveuli relevanturi zomebis misaRebad, saxelmwifoTa iniciativas moaxdinon<br />

bavSvTa uflebebis dacvis konvenciebisa da xelSekrulebebis ratificireba.<br />

148


SeniSvnebi:<br />

1<br />

Women and Children in conflict Protection Act of 2003.<br />

2<br />

Prosecuter v. Foday Saybana Sankoh, Issa Hassan Sesay, Morris Kallon and Augustine Gbao.<br />

3<br />

Prosecuter v. Charles Ghankay Taylor.<br />

4<br />

I damatebiTi oqmis 75-e muxli.<br />

5<br />

1949 wlis Jenevis konvenciis damatebiTi oqmi saerTaSoriso SeiaraRebuli<br />

konfliqtis msxverplTa dacvis Sesaxeb.<br />

6<br />

Jenevis 1949 wlis 12 agvistos konvenciebis I I damatebiTi oqmi arasaerTa-<br />

Soriso SeiaraRebuli konfliqtebis msxverplTa dacvis Sesaxeb, muxli 4.<br />

7<br />

Security Council resolution 827 of 25 May, 1993<br />

8<br />

Security Council resolution 955 of 8 November 1994<br />

9<br />

The Prosecutor v. Jean-Paul Akayesu (Case No. ICTR-96-4-T, September 2, 1998).<br />

10<br />

The Prosecutor v.Dragoljob Kunarac, Radomir Kovac and Zoran Vukovic (Foca case, IT-96-23<br />

and IT-96-23/1, 22 February 2001).<br />

11<br />

IV Jenevis konvenciis 82-e muxli.<br />

12<br />

I damatebiTi oqmis 77-e muxli.<br />

13<br />

Prosecuter v. Foday Saybana Sankoh, Issa Hassan Sesay, Morris Kallon and Augustine Gbao<br />

(Case No.SCSL-2004-15-PT).<br />

14<br />

Prosecuter v. Charles Ghankay Taylor (Case No. SCSL-03-01-I).<br />

15<br />

Prosecuter v. Thomas Lubanga Dyilo.<br />

16<br />

IV Jenevis konvenciis 24-e muxli.<br />

17<br />

IV Jenevis konvenciis 132-e muxli.<br />

18<br />

23-e muxli.<br />

149


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

Protection of<br />

the Child Rights<br />

under the Geneva<br />

Conventions<br />

MARIAM JIKIA<br />

Doctor of Law, Assistant Professor at Humanitarian<br />

and Social Faculty Georgian technical University<br />

The article discusses the children who are the subject of special protection<br />

of the Geneva Conventions the Protocols thereof.<br />

The statistical data show that armed conflicts affect the civil society, especially<br />

children. This is not a sheer coincidence because mostly the children are<br />

those who comprise the group of population whose rights are violated in a<br />

war. The crimes committed against the children during the armed conflicts<br />

lead to catastrophic (devastating) physical and psychological results.<br />

There are many cases of using minors as soldiers. And there are many cases<br />

when children are victims of sexual violence.<br />

The article canvasses not only the facts but also the current mechanisms of<br />

child protection as well as the cases which were heard by the Military Tribunals<br />

of Rwanda and Yugoslavia. It also offers probable measures to be introduced<br />

in order to the make a certain contribution to the protection of the child<br />

rights during armed conflicts.<br />

150


axali wignebi<br />

administraciuli saxdelebi<br />

gamomcemloba `meridianma~ gamosca profesor maka salxinaSvilisa<br />

da doqtorant tariel WinWaraulis monografia `administraciuli<br />

saxdelebi~.<br />

wigni momzadebulia saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa<br />

kodeqsis, administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis<br />

proeqtis, zogadi administraciuli kodeqsis, saqarTvelos administraciuli<br />

saproceso kodeqsis da sxvadasxva specialuri kanonebisa<br />

Tu kanonqvemdebare normatiuli aqtebis safuZvelze. igi<br />

Seexeba im sakiTxebs, romlebic wamyvani umaRlesi saswavleblebis<br />

silabusebiTaa gaTvaliswinebuli. administraciuli saxdeli administraciuli<br />

samarTlis erT-erTi umniSvnelovanesi institutia.<br />

avtorebi Tanamedrove mecnierebis doneze ganixilaven administraciuli samarTaldarRvevisa<br />

da pasuxismgeblobis cnebebs, administraciuli saxdelebis cnebas, saxeebs, saxdelebis dakisrebisa<br />

da aRsrulebis sakiTxebs. wignSi TiToeul Temas aseve, mosdevs sakontrolo kiTxvebi,<br />

kazusebi da savarjiSo testebi.<br />

gamartivebuli warmoeba<br />

saqarTvelos samoqalaqo procesSi<br />

gamomcemloba `meridianma~ gamosca samarTlis doqtoris, robizon<br />

xurcilavas monografia `gamartivebuli warmoeba saqarTvelos<br />

samoqalaqo procesSi~, romlis redaqtorebi arian samarTlis doqtorebi,<br />

profesorebi gia qiria da Salva qurdaZe.<br />

naSromi kompleqsuri gamokvlevaa. monografiis Teoriul, meTodologiur<br />

da wyaroTmcodneobis mTavar bazas warmoadgens zogadsamecniero<br />

meTodebi. sakiTxebis Seswavla da kvleva ganxorcielda<br />

SedarebiT-samarTlebrivi, logikuri da sociologiuri meTodebis<br />

safuZvelze. naSromSi gamoyenebulia Teoriuli Semecnebis specialuri<br />

meTodebi da xerxebi.<br />

monografiis informaciul bazas qmnis: saqarTvelos konstitucia,<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, saqarTveloSi<br />

moqmedi normatiuli aqtebi, qarTvel da ucxoel mecnierTa naSromebi (monografiebi, statiebi),<br />

aseve sasamarTlo praqtikis masalebi.<br />

monografiaSi gadmocemulia gamartivebuli warmoebis arsi saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

samarTalSi, misi ZiriTadi niSnebi, gamartivebul warmoebaSi monawile pirTa samarTlebrivi<br />

mdgomareoba, misi gansxvaveba sasarCelo da udavo warmoebisagan, aseve, mocemulia sasamar-<br />

Tlo praqtikis analizi.<br />

monografiaSi ganxilulia gamartivebuli warmoebis wesiT gansaxilveli calkeuli kategoriis<br />

saqmeebi, rogoricaa: Tamasuqisa da Cekis Taobaze, davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb,<br />

lizingis sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Taobaze da 5%-ian aqciaTa<br />

savaldebulo miyidvis Sesaxeb saqmeebi.<br />

151


<strong>marTlmsajuleba</strong><br />

N4 N1<br />

da<br />

<strong>kanoni</strong><br />

saqarTvelos mosamarTleTa asociacia<br />

JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 92 34 90<br />

152

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!