marTlmsajuleba kanoni
marTlmsajuleba kanoni
marTlmsajuleba kanoni
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>marTlmsajuleba</strong> da <strong>kanoni</strong><br />
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N1<br />
'10<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Justice and Law<br />
N1<br />
Justice and Law<br />
#1(24)'10<br />
Legal Journal of Judges Association of Georgia
N<br />
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
1(24)<br />
'10<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Justice and Law<br />
#1(24)'10<br />
Legal Journal of Judges Association of Georgia
edaqtori<br />
nino ZiZiguri<br />
redaqtoris TanaSemwe<br />
irma beqauri<br />
nomerze muSaobdnen:<br />
beqa Wedia<br />
leila koSkaZe<br />
nana fridonaSvili<br />
marine vasaZe<br />
N1<br />
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Justice and Law<br />
(24)'10<br />
saqarTvelos mosamarTleTa asociaciis iuridiuli Jurnali<br />
LEGAL JOURNAL OF JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />
dizaini:<br />
besik danelia<br />
fotouzrunvelyofa:<br />
daviT xizaniSvili<br />
saredaqcio sabWo:<br />
konstantine kublaSvili, zaza meiSvili,<br />
valeri cercvaZe, giorgi xubua<br />
\ 2010, saqarTvelos mosamarTleTa asociacia<br />
JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />
Editorial Board:<br />
KONSTANTINE KUBLASHVILI, ZAZA MEISHVILI,<br />
VALERI TSERTSVADZE, GIORGI KHUBUA<br />
akrZalulia aq gamoqveynebuli masalebis gadabeWdva, gamravleba an<br />
gavrceleba komerciuli mizniT, saqarTvelos mosamarTleTa asociaciis<br />
werilobiTi nebarTvisa da wyaros miTiTebis gareSe.<br />
Editor:<br />
NINO DZIDZIGURI<br />
Assistant to Editor:<br />
IRMA BEKAURI<br />
The issue was prepared by:<br />
BEKA CHEDIA<br />
LEILA KOSHKADZE<br />
NANA PRIDONASHVILI<br />
MARINA VASADZE<br />
Designed by<br />
BESIK DANELIA<br />
Photo support by<br />
DAVIT KHIZANISHVILI<br />
English version of articles has been provided<br />
by Candidates of Law faculty of Tbilisi State University<br />
dabeWdilia `si-ji-es~-Si<br />
Printed in CGS<br />
uak (UDC) 340.11+340.130.5<br />
m-306<br />
ISSN 1512-388X
sarCevi<br />
kote kublaSvili: `sistema, romelic SevqmeniT swrafi<br />
da efeqtiani marTlmsajulebis winapirobaa~<br />
System that we Created is Precondition for the Speedy and Effective Administration of Justice”<br />
kaxa wiqariSvili<br />
ramdenime mosazreba danaSaulis momzadebisa da mcdelobis gamijvnis Sesaxeb evropul da<br />
amerikul sisxlis samarTalSi<br />
KAKHA TSIKARISHVILI<br />
Some opinions regarding the differentiation between preparation and attempt in American and West<br />
European Criminal Law<br />
daviT managaZe<br />
saproceso SeTanxmeba sazRvargareT da saqarTveloSi<br />
Plea Bargaining Abroad and in Georgia<br />
DAVID MANAGADZE<br />
mixeil gabunia<br />
danaSaulobis gansazRvris Tanamedrove midgomebi<br />
Modern Approaches to Define Criminality<br />
MIKHEIL GABUNIA<br />
giorgi barabaZe<br />
Tanamonawileobis bunebis aqcesoruli gagebisaTvis<br />
For Understanding the Accessory Nature of Accomplicity<br />
GIORGI BARABADZE<br />
malxaz nakaSiZe<br />
mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis cneba da klasifikacia<br />
The Concept and Classification of Semi-Presidential System of Government<br />
MALKHAZ NAKASHIDZE<br />
robizon xurcilava<br />
ramdenime mosazreba saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis srulyofasTan dakavSirebiT<br />
Several Opinions Regarding the Further Development of the Civil Procedure Code of Georgia<br />
ROBIZON KHURTSILAVA<br />
irma merabaSvili<br />
sasamarTlo struqturebis organizacia da marTlmsajulebis efeqtiani ganxorcieleba<br />
samoqalaqo xasiaTis saqmeebze<br />
Organization of Court Structures and Effectiveness of Justice Administration in the Civil Cases<br />
IRMA MERABASHVILI<br />
5<br />
14<br />
26<br />
40<br />
54<br />
64<br />
81<br />
93<br />
fridon basilaia<br />
mopasuxis mier pasuxis (Sesageblis) warudgenlobis Sedegebi<br />
Results of Not Filing the Response (Objection)<br />
PRIDON BASILAIA<br />
108
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
ia xarazi, nato uerTaSvili, Temur gergedava<br />
sabaJo reJimebis klasifikaciis samarTlebrivi aspeqtebi<br />
Legal Aspect of Classification of Customs Regimes<br />
IA KHARAZI, NATO UERTASHVILI, TEMUR GERGEDAVA<br />
qeTevan CaxvaZe<br />
ltolvilis statusis miniWebisa da samarTlis subieqtTa Taviseburebani did britaneTSi<br />
Notable Features of Conferring the Refugee Status and of Subjects of Law in the Great Britain<br />
KETEVAN CHAKHVADZE<br />
mariam jiqia<br />
bavSvTa uflebebis dacva Jenevis konvenciebis mixedviT<br />
Protection of the Child Rights under the Geneva Conventions<br />
MARIAM JIKIA<br />
axali wignebi<br />
122<br />
133<br />
140<br />
151<br />
4
`sistema, romelic<br />
SevqmeniT swrafi<br />
da efeqtiani<br />
marTlmsajulebis<br />
winapirobaa~<br />
`Zireul sakanonmdeblo da struqturul<br />
cvlilebebs Tu davumatebT sasamarTloebis<br />
materialur-teqnikuri bazas _ garemontebul<br />
da axladaSenebul sasamarTlos Senobebs,<br />
romelTa teqnikuri aRWurvilobac evropuli<br />
standartebis Sesabamisia, _ Tavisuflad<br />
SeiZleba vTqvaT, rom reformis udidesi<br />
nawili warmatebiT ganxorcielda~, _ acxadebs<br />
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare konstantine<br />
kublaSvili. gTavazobT masTan intervius<br />
sasamarTlo sistemaSi ganxorcielebuli da<br />
mosalodneli siaxleebis Sesaxeb.<br />
Tqven ganacxadeT, rom 2009 wlis bolos,<br />
sasamarTlo reformis didi nawili dasrulda.<br />
ra etapzea reforma da am periodisTvis ra<br />
aris yvelaze prioritetuli?<br />
_ roca ganvacxade, rom sasamarTlo reformis Zalian<br />
didi nawili dasrulda, es niSnavs, rom ramdenime<br />
welze gaTvlili reformis gegmis umTavresi mizani<br />
Sesrulda _ Camoyalibda sruliad axali sistema<br />
swrafi da efeqtiani <strong>marTlmsajuleba</strong> da is sakmaod<br />
gamarTulad funqcionirebs.<br />
sasamarTlo reformis didi nawilis dasrulebaSi<br />
igulisxmeba principuli, Zireuli sakiTxebi. magali-<br />
Tad, sasamarTlos da mosamarTleebis damoukideblobi-<br />
5
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
saTvis Seiqmna pirobebi, rogorc sakanonmdeblo<br />
aseve, sxvadasxva struqturuli<br />
reorganizaciis TvalsazrisiT da sxva is<br />
uamravi problema mogvarda, romelic<br />
sasamarTlos gamarTul funqcionirebas<br />
ganapirobebs.<br />
amoqmedda mosamarTleTa SerCevisa da<br />
daniSvnis axali sistema, daixvewa<br />
iusticiis umaRlesi sabWos saqmianobis<br />
meqanizmi, vinaidan Zveli sistema<br />
sasamarTlos damoukideblobas aferxebda.<br />
aqamde gadawyvetilebebs iRebda iusticiis<br />
umaRlesi sabWo, romelic prezidentis<br />
saTaTbiro organo iyo. mas ar hqonda<br />
damoukidebeli gadawyvetilebebis<br />
miRebis saSualeba, radganac saboloo<br />
gadawyvetilebas Tavmjdomare _ prezidenti<br />
iRebda, sabWoSi mosamarTleebic<br />
umciresobaSi iyvnen. amitomac,<br />
saqarTvelos konstituciaSi Setanili<br />
cvlilebebis Semdeg, sabWos wevrebis<br />
umravlesoba mosamarTleebi gaxdnen _<br />
15-dan 9 wevri mosamarTlea. garda amisa,<br />
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare<br />
gaxda sabWos Tavmjdomare da es Zalze<br />
mniSvnelovani miRwevaa sasamarTlos<br />
damoukideblobis TvalsazrisiT.<br />
ganvaxorcieleT sasamarTlos struqturuli<br />
cvlileba _ sakasacio sasamarTlos<br />
mxolod sakasacio funqcia aqvs da aRar<br />
ganixilavs pirveli instanciis sasamarTlos<br />
saqmeebs. igive funqcia aqvs or<br />
saapelacio sasamarTlos Tbilissa da<br />
quTaisSi, romlebic mxolod saapelacio<br />
saCivrebs ganixilaven. pirvel instanciaSi<br />
moxda sasamarTloebis gamsxvileba, 22<br />
didi sasamarTlodan 14 axali wesiT<br />
funqcionirebs da maTTan erTad aris<br />
24 magistrati sasamarTlo _ esec<br />
damoukideblobis xarisxs amyarebs.<br />
am wlebis manZilze sxva uamravi cvlileba<br />
davnergeT, rogorc sakanonmdeblo aseve,<br />
struqturuli da sasamarTlos teqnikuri<br />
aRWurvis TvalsazrisiT, romelTa<br />
detaluri CamoTvlac mkiTxvelisaTvis<br />
albaT, saintereso ar iqneba. umTavresi<br />
da umniSvnelovanesia, rom miviReT<br />
sruliad axali tipis <strong>marTlmsajuleba</strong>.<br />
marTlmsajulebis sruli damoukideblobisaTvis<br />
erTaderTi, rac dagvrCa,<br />
gasakeTebeli esaa, mosamarTleTa uvado<br />
daniSvna. rogorc cnobilia, proeqti<br />
arsebobs da male konstituciaSi am<br />
mimarTulebiTac Seva cvlilebebi.<br />
uvadod daniSnul mosamarTles<br />
damoukideblobis, principulobis da<br />
stabilurobis ufro meti gancda aqvs.<br />
met-naklebad Semcirda<br />
mosamarTleTa naklebobiT<br />
gamowveuli sirTuleebi, miT<br />
ufro axla, rodesac iusticiis<br />
umaRlesi skola intensiurad<br />
amzadebs mosamarTleTa axal<br />
Taobas, romelmac ukve ori nakadi<br />
gamouSva. rogor fiqrobT, maTi<br />
swavlebis periodulobidan<br />
gamomdinare, ramdenad gamarTlebulia<br />
aseTi xangrZlivi procesi<br />
da sabolood, ramdenad<br />
kvalificiur kadrebs viRebT?<br />
_ marTalia, iusticiis umaRlesi skola<br />
2006 wels Seiqmna, magram mosamarTleTa<br />
SerCeva-daniSvnis axali wesisaTvis<br />
saWiro gaxda sakanonmdeblo cvlilebebis<br />
miReba. pirveli Sedegi miviReT 2009 wlis<br />
gazafxulze, roca davniSneT 9 axali<br />
mosamarTle, romlebmac iusticiis umaRles<br />
skolaSi gaiares swavlebis sruli kursi.<br />
6
am adamianebis daniSvniT sasamarTlos<br />
axali sistemis Seqmna dasrulda da<br />
mosamarTleTa SerCeva-daniSvnis axali<br />
sistema amoqmedda.<br />
Seicvala da daixvewa momaval<br />
mosamarTleTa SerCevisa da daniSvnis<br />
kriteriumebi. samosamarTlo kandidatma<br />
gamocdebis Cabarebis garda, unda gaiaros<br />
iusticiis umaRlesi skolis 14-Tviani<br />
saswavlo kursi, raTa srulyofilad<br />
gamoimuSaos mosamarTlisaTvis saWiro<br />
unar-Cvevebi. garda Teoriuli swavlebisa,<br />
samosamarTlo kandidatebi skolaSi<br />
praqtikul kurssac gadian, iZenen<br />
mosamarTlisaTvis saWiro unar-Cvevebs,<br />
ixvewebian rogorc profesionalebi.<br />
vfiqrob, rom swavlebis es kursi gvaZlevs<br />
saSualebas miviRoT maRalkvalificiuri<br />
kadrebi. kandidatebma, romlebmac<br />
samosamarTlo kursi gaiares ganacxades,<br />
rom saswavlo periodi ar iyo sakmarisi<br />
kvalifikaciis asamaRleblad, amitomac,<br />
swavlebis periodi 14 Tvemde gavzardeT<br />
da Tamamad SeiZleba iTqvas, rom<br />
iusticiis umaRlesi skola saukeTeso<br />
mosamarTleebs amzadebs. Tu adamiani<br />
14 Tves kargad imuSavebs sakuTar Tavze,<br />
is nebismieri saqmis warmatebiT,<br />
profesiulad ganxilvas SeZlebs.<br />
reformis erT-eri nawilia<br />
erTgvarovani sasamarTlo<br />
praqtikis damkvidreba, ra<br />
warmatebebia miRweuli am mxriv?<br />
_ marTlmsajulebis gamarTulad da<br />
xarisxianad muSaobisaTvis Zalze<br />
mniSvnelovani momentia erTgvarovani<br />
praqtika. erTgvarovan praqtikas uzenaesi<br />
sasamarTlo adgens da yvela instanciis<br />
mosamarTle xelmZRvanelobs. anu, yvela<br />
mosamarTlem icis, rom qveda<br />
instanciaSi erTgvarovan praqtikas Tu<br />
gadauxvevs, zeda instanciaSi mainc<br />
erTgvarovani praqtikis safuZvelze<br />
gamova gadawyvetileba. erTgvarovani<br />
praqtikis arsebobis SemTxvevaSi, mxareebmac<br />
ician, rogori iqneba gadawyvetileba. es<br />
sistemac marTlmsajulebis gamarTulad<br />
muSaobis garantia.<br />
erTgvarovani praqtikis warmatebuli<br />
muSaobis dasturia Catarebuli kvlevis<br />
Sedegebi. magaliTad, samoqalaqo<br />
saqmeebze gamotanili gadawyvetilebis<br />
mxolod 14 procenti saCivrdeba zeda<br />
instanciaSi. xolo sisxlis samarTlis<br />
saqmeebis _ 15-16 procenti, rac<br />
erTgvarovani praqtikis warmatebulad<br />
muSaobis dasturia.<br />
7
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
didi samuSaoebi Catarda sisxlis<br />
samarTlis axali saproceso<br />
kodeqsis saboloo variantis<br />
misaRebad, aseve farTod iyo<br />
gaSuqebuli is Zireuli cvlilebebi,<br />
rac am kodeqsiT unda damkvidrdes.<br />
Tqveni azriT, kidev ra unda<br />
gakeTdes sazogadoebis ukeT<br />
informirebisaTvis?<br />
_ getyviT, rom sazogadoebisaTvis ukve<br />
Zalze kargadaa cnobili am siaxlis Taobaze.<br />
Cven Zalian bevri gavakeTeT, rom<br />
upirvelesad, Jurnalistebamde migvetana<br />
informacia, radgan Cemi azriT, Jurnalistidan<br />
sazogadoebamde manZili TiTqmis<br />
ar arsebobs. maqsimalurad vcdilobT,<br />
Jurnalistebis meSveobiT sazogadoebas<br />
sruli informacia mivawodoT. am reJimSi<br />
urTierToba orive mxarisTvisaa sasargeblo.<br />
upirvelesad, sazogadoebisaTvis, vinaidan<br />
Jurnalisti da sazogadoeba realurad<br />
dainaxavs ra xdeba da informacias mxolod<br />
romelime dainteresebuli mxarisagan ar<br />
miiRebs. sabolood, amgvari urTierTobiT<br />
miiRweva erTi mTavari mizani _ sasamarTlos<br />
gamWvirvaloba, rac niSnavs obieqtur<br />
sasamarTlos da es yvela im adamianis<br />
survilia, vinc am qveyanaSi cxovrobs.<br />
aqve vityvi, rom upirvelesad, es Cemi<br />
survilicaa da amitomac, vecdebiT ufro<br />
meti gavakeToT am mimarTulebiT. sazogadoeba<br />
Cvengan detalur informacias nebismier<br />
dros miiRebs, raTa ukeT iyos informirebuli<br />
mimdinare procesebis Taobaze.<br />
bevri iTqva nafic msajulTa<br />
institutis uaryofiT da dadebiT<br />
mxareebze. saqarTveloSi es<br />
instituti Tqveni Tavmjdomareobis<br />
dros amuSavdeba da sainteresoa,<br />
rogoria Tqveni azri misi<br />
ganviTarebis Sesaxeb?<br />
_ me sakmaod optimisturad var ganwyobili<br />
da darwmunebuli var, rom es instituti<br />
warmatebiT amoqmeddeba da ganviTardeba.<br />
SemiZlia vTqva, rom Cven srulyofilad<br />
mzad varT axali procesis misaRebad da<br />
darwmunebuli var, nafic msajulTa<br />
monawileobiT pirvelive procesi warmatebulad<br />
Catardeba. es aris <strong>marTlmsajuleba</strong>Si<br />
sazogadoebis pirdapiri monawileoba,<br />
mosamarTlis, advokatis, prokuroris<br />
Caurevlad. darwmunebuli var, am<br />
sistemam unda gaamarTlos. upirvelesad,<br />
is moqalaqeebisaTvis iqneba Zalian<br />
kargi, radgan gaiTaviseben konkretul<br />
pasuxismgeblobas qveynis winaSe. sazogadoebis<br />
warmomadgenlebi mixvdebian, rom<br />
am qveyanaSi maT ekiTxebaT da maTi gadasawyvetia<br />
bevri ram da pasuxismgebloba<br />
qveynis winaSe ar aris mxolod sakuTar<br />
Tavze da ojaxze zrunva.<br />
da meore, moqalaqe naxavs ramdenad rTulia<br />
saqmis ganxilva da gadawyvetilebis miReba.<br />
sazogadoeba mixvdeba, rom marTlmsajulebis<br />
ganxorcieleba Zalze sapasuxismgebloa<br />
da sasamarTlos mimarT kidev<br />
ufro Seicvleba sazogadoebis<br />
damokidebuleba.<br />
dReisaTvis bevri materialurteqnikuri<br />
sakiTxia mogvarebuli,<br />
rac efeqturs xdis mosaxleobis<br />
momsaxurebas, kidev ra cvlilebebi<br />
igegmeba am mimarTulebiT?<br />
_ zemoaRniSnuls Tu davumatebT, rom<br />
sasamarTloebis materialur-teqnikuri<br />
baza _ garemontebuli da axladaSenebuli<br />
sasamarTlos Senobebi evropuli standartebis<br />
Sesabamisia, rac reformis calke<br />
didi nawilia, Cemi azriT, es yvelaferi<br />
dadebiT Sefasebas imsaxurebs. swrafi da<br />
efeqtiani marTlmsajulebis SeqmnisaTvis<br />
8
Zalze bevri ram gavakeTeT. kerZod, Tu<br />
ramdenad swrafad ixileba saqmeebi<br />
sasamarTloSi, 6 aTasi saqmis warmoeba<br />
gamovikvlieT da aRmoCnda, rom saqarTvelos<br />
sasamarTlo sistema evropulze<br />
swrafia. Tumca, gvinda kidev ufro<br />
gavamartivoT da swrafi gavxadoT<br />
<strong>marTlmsajuleba</strong>, amitomac sistema<br />
eleqtronul warmoebaze gadadis. am<br />
mimarTulebiT, 2010 wlidan ramdenime<br />
sasamarTloSi sapiloto programa amu-<br />
Savdeba. milion 200 aTasi laris<br />
Rirebulebis specialuri aparatura<br />
SeviZineT am sistemis gasamarTavad,<br />
aparatura ukve damontaJebulia da<br />
momaval wels <strong>marTlmsajuleba</strong><br />
gacilebiT ufro swrafi gaxdeba.<br />
dReisaTvis, mimdinare sasamarTlo<br />
procesis audioCawera mimdinareobs<br />
mxolod sam sasamarTloSi _ uzenaes<br />
sasamarTloSi, rusTavis, mcxeTis sasamarTloebSi.<br />
vapirebT, es sistema mTeli<br />
saqarTvelos masStabiT avamoqmedoT,<br />
radgan dRes, raionul sasamarTloebSi<br />
procesis msvlelobis Taobaze Canawers<br />
sxdomis mdivani akeTebs da es did dros<br />
moiTxovs. magaliTad, saqmes, romelic<br />
SeiZleba erT saaTSi gakeTdes, sami saaTi<br />
sWirdeba da es swrafi marTlmsajulebis<br />
ganxorcielebas aferxebs.<br />
amitomac, mTeli saqarTvelos masStabiT,<br />
yvela sasamarTloSi damontaJdeba<br />
audioCamweri aparatura. am da sxva<br />
teqnikuri procesis srulyofilad<br />
gamarTvas ori weli sWirdeba da Sedegad<br />
srulfasovan <strong>marTlmsajuleba</strong>s miviRebT.<br />
cota xnis winaT Sexvedra gqondaT<br />
diplomatiuri korpusis<br />
warmomadgenlebTan, sainteresoa,<br />
ras fiqroben diplomatiuri<br />
korpusis warmomadgenlebi da<br />
mowveuli ucxoeli eqspertebi<br />
qarTveli mosamarTleebis<br />
profesionalizmze?<br />
_ ra Tqma unda, ar aris gamoricxuli,<br />
rom mTel sistemaSi romelime mosamarTle<br />
ar iyos maRali kvalificikaciis da<br />
swored iqiT mivdivarT, rom es erTi-ori<br />
SemTxvevac aRar arsebobdes. aqve getyviT,<br />
rom mosamarTleTa kvalifikacia<br />
sagrZnoblad amaRlda, Sesabamisad,<br />
gadawyvetilebebis xarisxic gazrdilia<br />
da mosamarTle swrafad, kvalificiurad<br />
ixilavs saqmes. vfiqrob, upirvelesad,<br />
sazogadoebam, xalxma unda Seafasos<br />
Cveni saqmianoba, maT, visac Sexeba hqoniaT<br />
sasamarTlosTan. eqvs did sasamarTloSi<br />
Catarda gamokiTxva da aRmoCnda, rom<br />
marTlmsajulebis saqmianobiT<br />
sazogadoebis 54 procenti kmayofilia.<br />
es Sedegi dadasturda meore kvleviTac,<br />
kerZod ki, im moqalaqeebis gamokiTxvis<br />
Sedegad, romelTac sasamarTlosTan<br />
Sexeba ar hqoniaT. kiTxvaze endobiT Tu<br />
ara sasamarTlos _ 57 procentma dadebiTi<br />
pasuxi gasca, anu, Sedegi daaxloebiT<br />
erTnairia. aseve, didi kvleva Caatara<br />
gaerom da am kvlevis safuZvelze,<br />
mosaxleobis ndobam marTlmsajulebis<br />
mimarT 66% Seadgina. aseTi keTilganwyoba<br />
da Sedegebi mosalodnelic iyo, radgan<br />
sasamarTlo xelisuflebam didi samuSao<br />
Caatara reformis warmatebiT gansaxorcieleblad<br />
da maRali procentic am muSaobis<br />
Sedegia. mosaxleobis didi nawili ukve<br />
Tvlis, rom sasamarTlo kvalificiuria.<br />
marTlac, 5-wliani reformis seriozulad<br />
dadebiTi Sedegi naTelia.<br />
amrigad, yovelive zemoaRniSnuli,<br />
dadebiT Sefasebas imsaxurebs _ sistema,<br />
romelic Cven SevqmeniT swrafi da<br />
efeqtiani marTlmsajulebis winapirobaa.<br />
9
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
System that we Created<br />
is Precondition for<br />
the Speedy and Effective<br />
Administration of Justice”<br />
IF WE THINK OF THE LOGISTICAL SUPPORT TO<br />
THE COURTS – RENOVATED AND NEWLY BUILT COURT<br />
HOUSES, THAT COMPLY WITH THE INTERNATIONAL<br />
STANDARDS, IN ADDITION TO THE LEGISLATIVE AND<br />
STRUCTURAL CHANGES, WE CAN SAY CONFIDENTLY<br />
THAT THE MAJOR PART OF THE REFORM WAS<br />
SUCCESSFULLY IMPLEMENTED,” – STATEMENT OF<br />
THE CHAIRMAN OF THE SUPREME COURT OF GEORGIA,<br />
MR. KONSTANTINE KUBLASHVILI. WE OFFER YOU<br />
THE INTERVIEW WITH THE CHAIRMAN OF THE SUPREME<br />
COURT OF GEORGIA REGARDING THE IMPLEMENTED<br />
AND PLANED REFORMS WITHIN THE JUDICIARY.<br />
You stated that the major part of the judicial reform was completed<br />
at the end of 2009. On which stage is the reform now<br />
and what is the top priority ?<br />
– When I said that the major part of the judicial reform was completed,<br />
this means that the goal of the reform, that was envisaged for several<br />
years, was achieved – entirely new system of the speedy and effective<br />
administration of justice was established that functions very efficiently.<br />
When we say that the major part of the judicial reform was completed, we<br />
mean principle, major issue. For example, conditions were created to ensure<br />
the independence of judges and judiciary. These include legislative<br />
framework, structural reorganization as well as many other problems have<br />
been addressed that ensure effective functioning of the courts.<br />
The new system of selection and appointment of judges have been activated,<br />
mechanism for the operation of the High School of Justice have<br />
10
een improved, because the old system used to hamper<br />
the independence of the judiciary. Before, the High<br />
Council of Justice, that is the consultative body to the<br />
President, used to make decisions. It was not able to<br />
make independent decisions, as the final decision had<br />
to be made by the Chairman – the President and the<br />
judges were presented in the minority. Due to that, the<br />
Constitutional amendments were introduced that increased<br />
the number of judges from 9 to 15. Besides,<br />
Chairman of the Supreme Court became the Chairman<br />
of the Supreme Court and this is a significant achievement<br />
for ensuring the independence of the judiciary.<br />
We carried out structural changes within the judiciary –<br />
Cassation Court’s function is purely cassation and does<br />
no more handle the first instance cases. The similar is<br />
with the jurisdiction of Tbilisi and Kutaisi Appellate<br />
Courts, that handle only appeal claims. The courts have<br />
been merged on the first instance level, out of 22 courts<br />
we have now 14 courts functioning with the new rules<br />
and at the same time, 24 magistrate judges – which is<br />
also strengthening level of independence.<br />
We introduced many other changes during this year.<br />
These are legislative as well as structural and logistical<br />
novelties including equipping the courts with new technologies.<br />
The most important here is that as a result, we<br />
have entirely new system for administration of justice.<br />
The only step we still need to implement in order to<br />
achieve the full independence of the judiciary is the lifetime<br />
appointment of judges. As you know, there is the<br />
draft Constitutional amendments ready to be introduced.<br />
No doubt that judge with the life time appointment has<br />
a better sense of stability, to be more principle and independent.<br />
organizes trainings for the new generation<br />
of judges. Do you think it is reasonable to<br />
have such a long training process and finally,<br />
do you think we are getting the qualified persons<br />
?<br />
– Although the High School of Justice was established<br />
in 2006, it became necessary to introduce legislative<br />
changes in the rules for selection and appointment of<br />
judges. The first results became evident in the spring of<br />
2009, when we appointed 9 judges that took the full<br />
course of trainings. Through appointing these persons,<br />
the creation of the new judiciary was completed and<br />
the new system for selection and appointment of the<br />
judges was completed.<br />
Criteria for the selection and appointment of judges have<br />
been changed and improved. Judicial candidates have<br />
to undertake 14 months’ courses in the High School of<br />
Justice, besides the judicial exam, in order to have all<br />
necessary skills. In addition to the theoretical knowledge,<br />
candidates also have practical courses in the High School<br />
of Justice, acquire necessary skills, grow as professionals.<br />
I believe that this training course enables us to receive<br />
the highly qualified staff. Candidates, that took this<br />
course said that the training course is not sufficient for<br />
raising the qualification. Thus, we increased the training<br />
course up to 14 months and we are confident that the<br />
High School of Justice trains the judges in the best manner.<br />
If the person dedicates himself / herself to this, he<br />
/ she will be competent to handle any case successfully.<br />
One of the goals of the reform is to ensure<br />
the uniform practice among the courts, do<br />
we have success in this direction?<br />
As we understand, judiciary faces less problems<br />
related with the lack of judges, especially<br />
now, when the High School of Justice<br />
– Uniform practice is one of the most important aspect<br />
of the effective administration of justice. The Supreme<br />
Court established uniform practice and judges of all<br />
instances are guided with that. In other words, all judges<br />
11
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
know that if a judge will not follow this practice at the<br />
lower instance, decision on the higher instance will be<br />
made based on this uniform practice. This system is also<br />
guarantee of effective administration of justice.<br />
The results of the conducted Survey is the prove of the<br />
successful implementation of the uniform practice. For<br />
example, 14 % of the civil case decisions are appealed<br />
in the higher instance. In criminal cases this figure is 15<br />
– 16% and this is the prove for successful implementation<br />
of the uniform practice.<br />
A lot of efforts have been made for the adoption<br />
of the final version of the Criminal Procedure<br />
Code. A lot of discussion have been<br />
held on the fundamental changes that will<br />
be introduced with this Code. What else do<br />
you think should be done in order to better<br />
inform public?<br />
– Public is very well informed on all novelties. We did a<br />
lot in order to first educate journalists, because there is<br />
almost no distance between journalists and public. We<br />
use all efforts to use journalists for informing public.<br />
This cooperation is productive for both parties. First of<br />
all for public, because the journalist and public will realize<br />
what are the developments and will not receive information<br />
from interested parties only. Finally, we can<br />
reach one common goal with this – transparency of the<br />
judiciary, which means objective and impartial judiciary<br />
and this is the wish of all persons who live in this Country.<br />
I would also state here that this is also my desire and<br />
thus, we will do our best in this direction. Public will<br />
receive detailed information from us, to ensure their<br />
proper update on ongoing processes.<br />
Much has been said on the pros and cons of<br />
the Jury Trial institute. This institute will start<br />
functioning in Georgia during your chairmanship.<br />
It is interesting to know your opinion<br />
on this development.<br />
– I’m quite optimistic and confident that this institute<br />
will be successfully introduced and developed. I can say<br />
that we are fully prepared for the implementation of<br />
the new Criminal Procedure Code and I’m sure that the<br />
first jury trail will be conducted very successfully. This<br />
is a direct participation of public in the administration<br />
of justice, without a judge, attorney, or a prosecutor.<br />
I’m confident that this system will be successful. First<br />
of all, it will be good for citizens to realize individual<br />
responsibility before the state. Citizens will understand<br />
that they are involved in decision making process in the<br />
Country and the responsibility before the State does not<br />
mean to take care of yourself and your family.<br />
And second, citizens will observe how difficult it is to<br />
handle a case and render decision on it. Public will realize<br />
that administration of justice is high responsibility<br />
and public attitude towards the courts will change.<br />
Many of the logistical issues have been solved<br />
nowadays. This makes the services more effective.<br />
What are other changes planed?<br />
– If we add to the above mentioned, that the court<br />
houses and the logistics of the courts in Georgia comply<br />
with the international standards, which is a separate<br />
huge part of the reform, all of this deserves positive<br />
evaluation. We used a lot of efforts for the establishment<br />
of speedy and effective administration of justice.<br />
In order to determine how much time does it take to<br />
administer the case in the courts, we studied 6 thousand<br />
cases and it appeared that Georgian judicial system is<br />
extremely fast. However, we want to make it even simpler<br />
and more speedy and for this reason we introduce<br />
electronic case management. Starting 2010, several pilot<br />
projects will start functioning in several courts. We<br />
purchased the equipment worth of 200 000 GEL in<br />
12
order to make this system functioning. Equipment is<br />
already installed and starting next year, administration<br />
of justice will become faster.<br />
Today, the audio recording of the trials is done in three<br />
courts only – in the Supreme Court, Rustavi and Mtskheta<br />
Courts. We plan to introduce this system throughout the<br />
Country because currently the trial secretary makes the<br />
minutes of the hearing which it too much time consuming.<br />
For example, that case hearing that may take only an<br />
hour, could last three hours, this definitely hampers speedy<br />
trail.<br />
For this reason, the audio recording equipment will be<br />
installed in all courts throughout Georgia. It will take<br />
two years to make this system fully functional and at the<br />
end we will get effective administration of justice.<br />
about whether they trust the court. This means that the<br />
results were almost the same. UN conducted a broader<br />
research and according to its findings, 66% of the population<br />
expressed their trust towards the judiciary. This<br />
kind of attitude was expected, since the judicial authorities<br />
made a lot of efforts to successfully carry out the<br />
reform. The high percentage of trust is the result of the<br />
made efforts. Big part of the population considers, that<br />
the judiciary is qualified and the serious positive outcome<br />
of the 5-year long reform is quite obvious.<br />
Therefore, all the above mentioned facts deserve positive<br />
appraisal – the system created by us is the precondition<br />
for a quick and effective justice.<br />
Recently, we had a meeting with the representatives<br />
of the Diplomatic bodies. It is interesting<br />
to know the opinion of the representatives<br />
of the Diplomatic bodies and invited<br />
foreign experts about the professionalism<br />
of the Georgian Judges.<br />
– Obviously, we can not exclude, that there is not a single<br />
judge with a low qualification in the whole system, but<br />
we are striving to eradicate this one or two cases as well.<br />
We should also notice, that the qualification of the judges<br />
has increased considerably and relevantly the quality of<br />
the decisions is higher, the judges are considering the<br />
cases more quickly and in a more qualified way. I believe<br />
that first of all, our activities shall be evaluated by<br />
those people who had some contact with the judiciary.<br />
A survey was conducted in 6 big courts and it was revealed,<br />
that 54% of the public is satisfied with the justice<br />
performance. This result was further confirmed by<br />
another survey that was done among those citizens that<br />
did not have any contacts with the courts. 57% of the<br />
respondents gave positive responses to the question<br />
13
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
ramdenime mosazreba<br />
danaSaulis momzadebisa<br />
da mcdelobis<br />
gamijvnis Sesaxeb<br />
evropul da amerikul<br />
sisxlis samarTalSi<br />
kaxa wiqariSvili<br />
TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifo da<br />
samarTlis institutis mecnieri TanamSromeli<br />
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-18 muxlis<br />
pirveli nawiliT, `danaSaulis momzadebad iTvleba<br />
danaSaulis CadenisaTvis pirobebis ganzrax Seqmna~. amave<br />
kodeqsis me-19 muxlis pirveli nawiliT, `danaSaulis<br />
mcdelobad iTvleba ganzraxi qmedeba, uSualod mimar-<br />
Tuli danaSaulis Casadenad.~<br />
<strong>kanoni</strong>s aseTi mkafio ganmartebis miuxedavad, sasamar-<br />
Tlo praqtika icnobs SemTxvevebs, roca danaSaulis<br />
momzadebis da mcdelobis gamijvna sakmaod problematuria<br />
da sadavoa. Cveni azriT, es bunebrivicaa, vinaidan<br />
danaSaulis Cadena (zogjer) mravalsafexuriani procesia,<br />
romelic grZeldeba ganzraxvis gamovlenidan dana-<br />
Saulis dasrulebamde da Znelia raime `magiuri formulis~<br />
gamogoneba, romelic momzadebas da mcdelobas<br />
erTmaneTisgan maTematikuri sizustiT gamijnavs.<br />
rac Seexeba evropul da amerikul sisxlis samarTals,<br />
aq gansxvavebuli midgomebi arsebobs da sakanonmdeblo<br />
Tu doqtrinaluri ganmartebebic mniSvnelovnad gansxvavdeba<br />
erTmaneTisgan 1 .<br />
Cveni azriT, interesmoklebuli ar iqneba sakiTxis<br />
ganxilva SedarebiTi samarTlis kuTxiT. amisaTvis avi-<br />
14
RoT ramdenime kazusi, sasamarTlo praqtikidan da vnaxoT, Tu rogor daakvalificira<br />
esa Tu is qmedeba sasamarTlom.<br />
1. A-m gadawyvita fostis dayaCaReba. amisTvis igi motocikliT mivida fostasTan. avtosadgomze<br />
daayena motocikli da fexiT gaemarTa fostis Sesasvlelisaken. mas erT<br />
jibeSi edo muqaris werili mimarTuli molarisadmi, meoreSi _ saTamaSo pistoleti.<br />
policiam A daakava fostis karebidan erTi iardis moSorebiT da brali dasdo yaCa-<br />
Robis mcdelobaSi. sasamarTlom CaTvala, rom gansasjelma ganaxorciela mxolod<br />
mosamzadebeli qmedebebi. im garemoebebSi, rodesac `pirs jer arc miuRwevia im adgilisaTvis,<br />
sadac unda Caedina danaSauli~ misi qmedebebi ver dakvalificirdeboda<br />
mcdelobad (inglisi); 2<br />
2.saiuveliro maRaziis mepatrone A-m, romlis qonebac dazRveuli iyo marTlsawinaaRmdego<br />
xelyofisgan, gadamala sakuTari Zvirfaseuloba, daiba Tavi da saSvelad<br />
gamocxadebul policias acnoba, rom masze ganxorcielda yaCaRuri Tavdasxma. sasamarTlom<br />
CaTvala, rom misi moqmedeba warmoadgenda mxolod danaSaulis momzadebas,<br />
vinaidan uSualod ar ukavSirdeboda damTavrebul danaSauls da daSorebuli iyo<br />
misgan. mcdelobis kvalifikaciisTvis saWiro iyo A dakavSireboda sadazRvevo kompanias<br />
da moeTxova Tanxa (inglisi). 3<br />
3. B-m daudevari marTvisas daamtvria sakuTari manqana, gadaiyvana is axlomdebare tyeSi<br />
da policias ganucxada rom mopares. Semdeg miswera sadazRvevo kompanias da ikiTxa,<br />
SeeZlo Tu ara moeTxova Tanxa moparuli avtomanqanisaTvis. sasamarTlom CaTvala,<br />
rom braldebuli ar gascilebia danaSaulis momzadebis stadias (inglisi) 4 ;<br />
4. A-m sajaro adgilebSi datova warwerebi, sadac axalgazrda biWebs Tavazobda fuls<br />
da saCuqrebs. marTalia, es warwerebi TavisTavad ar Seicavda raime saxis garyvnil<br />
winadadebas, magram am qmedebiT A miznad isaxavda axalgazrdebis mozidvas amoraluri<br />
miznebisaTvis. pirveli instanciis sasamarTlom A-s msjavri dasdo garyvnili<br />
qmedebis mcdelobaSi, magram saapelacio sasamarTlom gaauqma da CaTvala, rom misi<br />
qmedebebi ar gascdenia momzadebis stadias (inglisi); 5<br />
5. B-s sasiyvarulo kavSiri hqonda C-sTan, romelmac garkveuli periodis Semdeg masTan<br />
urTierToba gawyvita, axal sayvarelTan _ D-sTan urTierTobis gamo. B-m moipova<br />
sanadiro iaraRis tarebis licenzia da Semdeg Seisyida sanadiro Tofi. daamokla misi<br />
lula da ramdenjerme gamoscada vargisianobis Sesamowmeblad. sami dRis Semdeg meuRles<br />
uTxra, rom midioda espaneTSi, gamoicvala tansacmeli da daeloda D-s, romelmac<br />
Tavisi gogona manqanidan Camosva skolasTan. Semdeg Seipara misi manqanis ukana salonSi<br />
da ubrZana manqana waeyvana. rodesac manqana mwvane mindorze gadavida, B-m amoiRo<br />
Tofi, daumizna D-s da uTxra rom `mas es ar moewoneboda~. D-m SebrZolebis Semdeg<br />
moaxerxa manqanidan gadmosvla da gaqceva. B-s msjavri daedo mkvlelobis mcdelobaSi.<br />
maRali instanciis sasamarTlom ZalaSi datova ganaCeni da CaTvala rom B-s qmedebebi<br />
gascda mosamzadebel stadias da ukve gadaizarda danaSaulis mcdelobaSi (inglisi); 6 .<br />
6. A-m gadawyvita B-s mokvla sawamlavis mcire dozebis gamoyenebiT. sasamarTlom CaTvala,<br />
rom pirveli dozis micema ukve warmoadgenda danaSaulis mcdelobas (inglisi);<br />
7<br />
15
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
7. A-m gadawyvita ra Senobis ganadgureba cecxlis wakidebis gziT, Sevida Senobis SigniT<br />
da daamontaJa cecxlgamCeni sagnebi. Semdeg is daSorda Senobas ramdenime miliT da<br />
B-s SesTavaza Tanxa, rom wasuliyo da misTvis cecxli gaeCina. B-m uariT upasuxa.<br />
Semdeg A gaemarTa Senobis mimarTulebiT, magram misgan erTi meoTxedi milis<br />
moSorebiT isev SeCerda da daiwyo yoymani. am dros is daakava policiam. sasamarTlom<br />
CaTvala, rom qmedeba warmoadgenda danaSaulis mcdelobas (aSS, masaCuseti); 8<br />
8. A-m gadawyvita daeyaCaRebina molare, romelsac TanamzraxvelebTan erTad<br />
Causafrda im Senobis kibeebTan, sadac mas unda gamoevlo. sasamarTlom gadawyvita,<br />
rom adgili hqonda danaSaulis mcdelobas (safrangeTi); 9<br />
9.analogiuri SemTxveva, mxolod im gansxvavebiT, rom A yaCaRobis mizniT molares<br />
qalaqis quCaSi eZebda, sasamarTlom daakvalificira danaSaulis momzadebad (aSS,<br />
niu-iorkis Stati); 10<br />
10.A-m patimrobidan gaqcevis mizniT daiwyo saknis gisosebis gadaWra. sasamarTlom<br />
misi qmedeba daakvalificira gaqcevis mcdelobad (safrangeTi); 11<br />
11. B-m TiTqosda, samsaxurSi ayvanis win samedicino Semowmebis mizniT axalgazrda qali<br />
aiZula tansacmeli mTlianad gaexada. sasamarTlom es daakvalificira garyvnili<br />
qmedebis Cadenis mcdelobad (safrangeTi) 12 .<br />
12.A-m gasayidad gamoiyvana avtomobili, romlis kilometraJi aCvenebda realurze<br />
gacilebiT nakleb ganvlil manZils. sasamarTlom misi qmedeba daakvalificira TaRliTobis<br />
mcdelobad (safrangeTi); 13<br />
13.A-m C-s mokvlis mizniT daiqirava B da gadauxada Tanxa. sasamarTlom misi qmedeba<br />
CaTvala ganzrax mkvlelobis momzadebad (safrangeTi); 14<br />
14. A da C-s waaswres SemTxvevis adgilas, sadac isini iyurebodnen saTavsos gasaRebis<br />
RriWoSi da maT gaqceviT uSveles Tavs. saTavsosagan moSorebiT aRmoCenil iqna maTi<br />
avtomanqana liTonis saWreli aparatiT (avtogeni). saapelacio sasamarTlom maTi<br />
qmedeba daakvalificira qurdobis mcdelobad (inglisi); 15<br />
15.avtomanqanis gatacebis mizniT A-m avtosadgomze mdgom avtomanqanebs fexiT mousinja<br />
saburavebi, raTa gaego romel maTgans hqonda dauketavi saWe. sasamarTlom es<br />
SemTxveva daakvalificira avtomanqanis gatacebis mcdelobad (germania). 16<br />
rogorc am kazusebidan vnaxeT, danaSaulsa da mcdelobas Soris zRvaris gavleba xSirad<br />
delikaturia da damokidebulia, Tu romel Teorias, an romeli qveynis kanonmdeblobas<br />
iyenebs sasamarTlo.<br />
Cveni azriT, danaSaulis momzadebisa da mcdelobis gammijnavi sakanonmdeblo (sasamarTlo)<br />
da doqtrinaluri formulirebani SeiZleba or jgufad daiyos:<br />
1.formulirebani, romlebic aTvlis wertilad irCeven ganzraxvis obieqtur gamovlinebas;<br />
2.formulirebani, romlebic aTvlis wertilad irCeven danaSaulis damTavrebas;<br />
16
1. formulirebani, romlebic aTvlis<br />
wertilad irCeven ganzraxvis<br />
obieqtur gamovlenas<br />
2. formulirebani, romlebic aTvlis<br />
wertilad irCeven danaSaulis<br />
damTavrebas<br />
aSS modaluri sisxlis samarTlis<br />
kodeqsiT, danaSaulis mcdeloba<br />
warmoadgens `arsebiT nabijs~ (substantial<br />
step) danaSaulis gansaxorcieleblad.<br />
germaniis sisxlis samarTlis kodeqsi,<br />
muxli 22. `danaSaulis mcdelobas<br />
Cadis is, vinc Tavisi warmodgenis<br />
Sesabamisad, uSualod Seudgeba<br />
danaSaulis Semadgenlobis<br />
ganxorcielebas~ (unmittelbar ansetzt).<br />
inglisis, 1981 wlis sisxlis<br />
samarTlis <strong>kanoni</strong>T, `Tu piri,<br />
danaSaulis Cadenis mizniT, Caidens<br />
qmedebas, romelic ufro metia, vidre<br />
ubralo momzadeba (more then preparatory)<br />
danaSaulis Casadenad, maSin is pasuxs<br />
agebs mcdelobisaTvis.~<br />
safrangeTis sisxlis samarTlis<br />
kodeqsis 121-e muxliT, danaSaulis<br />
mcdeloba, es aris danaSaulis<br />
`ganxorcielebis dasawyisi~<br />
(commencement d’execution). 17<br />
araorazrovnebis Teoriis (unequivocality<br />
approach) mixedviT, piris qmedebebi<br />
dakvalificirdeba mcdelobad, Tu<br />
isini erTmniSvnelovnad,<br />
araorazrovnad adastureben piris<br />
ganzraxvas Caidinos danaSauli 18 .<br />
SedegTan siaxlovis TeoriiT,<br />
(proximity test) qmedeba warmoadgens<br />
danaSaulis mcdelobas, Tu is axlos<br />
aris danaSaulis ganxorcielebasTan.<br />
igulisxmeba siaxlove rogorc droSi,<br />
aseve sivrceSi 19 .<br />
bolo aqtis Teoria (last act test)<br />
gulisxmobs, rom damnaSave<br />
axorcielebs ra moqmedebaTa serias,<br />
romelSic mcdeloba aris bolo<br />
moqmedebis (aqtis) ganxorcieleba 20 .<br />
Semadgenlobis Teoria gulisxmobs,<br />
rom piri mcdelobisas asrulebs<br />
qmedebis Semadgenlobis romelime<br />
niSans, an damamZimebel garemoebas. 21<br />
17
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
statiis dasasruls, daskvnis saxiT unda vTqvaT, rom Cveni mizani iyo mokled<br />
mimogvexila danaSaulis momzadebisa da mcdelobis gammijvneli formulirebani da<br />
dagvejgufebina erTi konkretuli niSnis mixedviT.<br />
Tumca, rogorc zemoT motanili kazusebidan Cans, qmedebis kvalifikacia yovelTvis<br />
ar aris damokidebuli momzadebis an mcdelobis sakanonmdeblo an doqtrinalur<br />
ganmartebaze. rogorc Cans, aseve mniSvnelovan rols asrulebs sisxlis samarTlis<br />
politikis sakiTxebi daumTavrebel danaSaulTan mimarTebaSi.<br />
magaliTad, Cveni dakvirvebiT, is qveyana, romelic principulad dausjelad acxadebs<br />
danaSaulis momzadebas, cdilobs ufro gaafarToos mcdelobis farglebi momzadebasTan<br />
mimarTebaSi 22 .<br />
xolo, is qveyana, romelic danaSaulze nebayoflobiT xelis aRebas ar aTavisuflebs<br />
sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisgan, 23 piriqiT, cdilobs gviandel etapze gadaitanos<br />
mcdelobis dawyebis momenti da ufro meti dro misces potenciur damnaSaves<br />
dasafiqreblad da azris Sesacvlelad 24 .<br />
savsebiT SesaZlebelia, rom Cveni pirveli daskvna mxolod garemoebaTa damTxvevas<br />
emyarebodes da ara kanonzomierebas, magram vfiqrobT, rom es sakiTxi ufro Rrma<br />
gamokvlevas saWiroebs.<br />
18
SeniSvnebi:<br />
1<br />
mowinave samarTlebrivi sistemebis didi nawili danaSaulis momzadebas<br />
principulad dausjelad acxadebs, Jan pradeli, `SedarebiTi sisxlis<br />
samarTali~ (Edition Dalloz, 1995), gv. 242. Tumca, arsebobs garkveuli gamonaklisebi<br />
am wesidan, magaliTad, inglisSi, safrangeTsa da amerikaSi danaSaulebrivi<br />
SeTanxmeba isjeba rogorc damoukidebeli danaSauli (ing. conspiracy,<br />
fr. association des malfaiteurs). mZime danaSaulTa momzadeba dasjadia espaneTSi,<br />
niderlandsa da zogierT sxva qveyanaSi.<br />
2<br />
analogiur kazuss avtorTa koleqtivi ixilavs wignSi `SedarebiTi sisxlis<br />
samarTali, zogadi nawili~ (Droit pénal général comparé, (edition cujas, 2005.). espaneli,<br />
ingliseli da niderlandeli kriminalistebi am SemTxvevas danaSaulis momzadebad<br />
akvalificireben, xolo frangi, germaneli, italieli da Sveicareli<br />
kriminalistebi _ mcdelobad. ix.: gv. 196.<br />
niderlandis sasamarTlom TiTqmis analogiuri SemTxveva (oRond im mcireodeni<br />
gansxvavebiT, rom yaCaRobis Cadenis ganzraxviT piri mivida Senobis<br />
karTan da dareka zari, ra drosac daakava policiam) daakvalificira<br />
danaSaulis mcdelobad, magram aseve msgavsi SemTxveva, romelSic Seiara-<br />
Rebul pirTa jgufi avtomanqaniT miuaxlovda dasayaCaRebel banks, magram<br />
manqanidan ar gadmosula, daakvalificira danaSaulis momzadebad. sasamarTlom<br />
miuTiTa, rom rodesac piri yaCaRobis Cadenis mizniT miuaxlovdeba<br />
banks, `mis qmedebas ver davakvalificirebT aRsrulebis dasawyisad,<br />
vidre is ar datovebs avtomanqanas an gadadgams dagegmili danaSaulis gansaxorcieleblad<br />
saWiro raime sxva materialur nabijs~, Jean Pradel “Droit pénal<br />
général comparé” (edition cujas, 2005.), gv. 85.<br />
3<br />
(1915) 2. K.B. 342. am saqmeSi sasamarTlom gamoiyena SedegTan siaxlovis<br />
Teoria. (ix.: qvemoT). analogiuri SemTxveva germaniis sasamarTlom aseve,<br />
daakvalificira danaSaulis momzadebad (BGH Dallinger MDR 1966, 197).<br />
4<br />
Comer v. Bloomfield (1970) (55) Cr. App. Rep. 305, sasamarTlom gamoiyena SedegTan<br />
siaxlovis Teoria. analogiuri SemTxveva, romelic moxda safrangeTSi<br />
aseve, dakvalificirda danaSaulis momzadebad, Crim. 22 Mai, 1984.<br />
5<br />
R. v. Rowley (1992) Cr. App. R. 95.<br />
6<br />
R. v. Jones (1990) 91. Cr. App. R. 351.<br />
7<br />
R. v. White 1910 2. K. B. am saqmeSi inglisis sasamarTlom gamoiyena pirveli<br />
aqtis Teoria, romlis mixedviTac, sakmarisia pirma ganaxorcielos pirveli<br />
qmedeba mimarTuli danaSaulis Casadenad.<br />
8<br />
Commonwealth v. Peaslee (177 Mass) 277. am saqmeSi inglisis sasamarTlom gamoiyena<br />
SedegTan siaxlovis Teoria (ix. qvemoT).<br />
9<br />
Chambre Criminelle, 13 Janvier, 1913, D. 1914. aseve, mcdelobad dakvalificirda<br />
Casafreba da lodini im adgilas, sadac unda gamoevlo fulis gadamtan<br />
avtomanqanas. Crim. 19 dec. 1970, JCP 1971.<br />
10<br />
People v. Rizzo 246. N.Y. sasamarTlom gamoiyena SedegTan siaxlovis Teoria.<br />
11<br />
Crim 11 Juin, 1975.<br />
12<br />
Crim. 14 Juin, 1995.<br />
13<br />
Crim. 5 Juin, 1984.<br />
14<br />
`danaSaulis mcdeloba xasiaTdeba iseTi moqmedebebiT, romelTac uSualod<br />
Sedegad unda mohyves danaSaulis dasruleba~ (Crim. 25 oct. 1962).<br />
15<br />
Tosti (1997) Criminal Law Review 476.<br />
16<br />
BGH 22, 80.<br />
17<br />
aseT formulirebas imeoreben sxvadasxva evropuli qveynebis, mag., niderlandis,<br />
belgiis, Sveicariis sisxlis samarTlis kodeqsebi.<br />
18<br />
am Teorias amerikuli da inglisuri sasamarTloebi iyenebdnen (mag., saqmeSi<br />
Davery v. Lee, 1968), magram sabolood, masze uari Tqves. Cveni azriT, es Teoria<br />
usaSvelod afarToebs mcdelobas da moicavs rogorc mosamzadebel moqmedebebs,<br />
aseve ganzraxvis ubralo gamovlenasac ki.<br />
19<br />
am Teorias xSirad iyeneben amerikuli da inglisuri sasamarTloebi, aseve,<br />
iyenebs belgiis umaRlesi sasamarTlo. Jean Pradel “Droit pénal général comparé” (edition<br />
cujas, 2005), gv. 76.<br />
19
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
20<br />
pirvelad, es Teoria gamoiyenes saqmeSi Regina v. Egleton (London 1855), magram<br />
mas xSirad akritikeben imis gamo, rom metismetad zRudavs mcdelobis farglebs.<br />
vidre savaraudo mkvleli Caxmaxs xels ar gamokravs, is bolo moqmedebas<br />
ar axorcielebs da Sesabamisad, mcdelobisaTvis pasuxs ver vagebinebT.<br />
21<br />
frangul sisxlis samarTalSi am Teorias mxars uWeren avtorebi ortolani<br />
da vilei. ix.: Michele Laure Rassat – DDroit Penal General (2004), gv. 312.<br />
22<br />
wignSi `SedarebiTi sisxlis samarTali, zogadi nawili~ (Droit pénal général comparé,<br />
(edition cujas, 2005.), swored frangi, germaneli da italieli kriminalistebi<br />
uWeren mxars sadavo SemTxvevis kvalifikacias danaSaulis mcdelobad,<br />
xolo espaneli, niderlandeli da ingliseli kriminalistebi ixrebian dana-<br />
Saulis momzadebisken.<br />
23<br />
aseTi qveyanaa inglisi da aSS-is zogierTi Stati.<br />
24<br />
aseve, analogiuri mosazrebaa aRniSnuli amerikul enciklopediaSi danaSaulisa<br />
da marTlmsajulebis Sesaxeb (American Encyclopedia of Crime and Justice.<br />
Vol II, p. 95).<br />
20
Some opinions regarding<br />
the differentiation<br />
between preparation<br />
and attempt in American<br />
and West European<br />
Criminal Law<br />
KACHA TSIKARISHVILI<br />
Staff scholar of Tinatin Tsereteli institute of State and Law<br />
According to art. 18 of the criminal code of Georgia “intentionally<br />
creating conditions for the commission of the crime constitutes preparation<br />
of the crime”<br />
According to art. 19, part 1. “criminal attempt is an intentional conduct<br />
which is immediately directed towards the commission of a crime”<br />
Despite such clear formulation of the law, there are many cases in<br />
which it is difficult for the court to draw a line between preparation and<br />
attempt. In our view, this is natural because, the commission of a crime is<br />
(sometimes) a step by step process which starts from the revelation of<br />
criminal intent to the completion of the crime e and it is difficult to invent<br />
a “magic formula”, which will always make possible to draw a line between<br />
preparation and attempt.<br />
As to European and American criminal law, the approaches are different<br />
and so are legislations and doctrines 1 .<br />
I think it will not be unnecessary if we examine this issue from a<br />
comparative viewpoint. Lets pick up cases from case-law of different<br />
countries and find out what was the ruling of the court.<br />
1. A planned to rob a sub post office. He drove a motorbike to the post<br />
office, parked it outside and approached, wearing a disguise sun glasses<br />
and a crash helmet. He was carrying an imitation gun and a threatening<br />
note which he planned to pass to the cashier in the sub post office. He<br />
was walking down the street and when one yard from the post office<br />
21
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
door, police who had been tipped off, grabbed the defendant and arrested him. The court found that defendant<br />
had only performed preparatory activities. In the circumstances in which defendant had not even reached the<br />
place of the crime, his conduct would not constitute a punishable attempt 2 . (UK)<br />
2. A, a jeweler who had insured his stock against burglary, hid his jewelry, tied himself up, called for help and<br />
represented to the police that his premises had been burgled. His object was to obtain policy money from his<br />
insurance company. The court decided that his conduct constituted a mere preparation. For the attempt of the<br />
crime, A should have contacted the insurance company and bring a claim for money (UK) 3 .<br />
3. B crashed his car by negligent driving. He drove the car to the forest nearby and reported to the police that it<br />
was stolen. Then he wrote a letter to the insurance company asking whether or not he could claim money. The<br />
court held that defendant did not go beyond preparatory activities (UK 4 )<br />
4. BB left notes in public places offering money to the boys. These notes, which were not indecent in themselves and<br />
did not contain any propositions were designed to lure boys for immoral purposes. He was convicted of attempted<br />
incitement of a child under the age of 14 years to commit an act of gross indecency and appealed. Court of<br />
appeal held that his actions did not go further then preparatory stage (UK) 5<br />
5. B had an affair with a women who then started a relationship with another man, D. When she refused to resume<br />
their association, B applied for shotgun certificate and three days later bought some guns. He shortened the barrel<br />
of one of them and test fired it twice. Three days later he told his wife he was going to Spain to work on their<br />
chalet and left home dressed normally for work. He then changed into a disguise of overalls and crash helmet with<br />
visor down. He waited outside a school where D dropped his daughter off and then jumped into the rear seat and<br />
asked D to drive on. They drove to a grass verge where the appellant took the loaded sawn-off shotgun from a<br />
bag and pointed it at D at a range of some 10-12 inches and said: “you are not going to like this” the safety catch<br />
of the shotgun was in the on position. D grabbed the end of the gun and after a struggle managed to throw it out<br />
of the window and make his escape. Superior court affirmed the judgment and held that B s actions went further<br />
to preparatory activities (UK) 6<br />
6. A decided to poison B by using small doses of poison. The court held that giving the first portion of the poison<br />
to the victim already constituted punishable attempts (UK) 7<br />
7. A decided to burn a property not belonging to him and installed some incendiary items in it. Then he drove away for<br />
several miles and proposed money to B to go and ignite fire. After B had declined his proposal, A went to the<br />
direction of the building but then stopped about a quarter of a mile away and started to hesitate. At this point he was<br />
arrested by the police. The court held that his conduct constituted an attempted arson. (USA, Massachusetts) 8<br />
8. A decided to rob a cashier and together with accomplices waited for him near staircase. The court decided that<br />
his conduct constituted attempted robbery (France 9 )<br />
9. A similar case, with a difference that the defendants were looking for the cashier in the streets of NY but never<br />
found him, was held by the court as preparation of the crime (USA, NY 10 )<br />
10. In order to escape from prison, A started to saw the prison bars. The court held his conduct as an attempted<br />
escape (France 11 )<br />
11. Under the pretext of medical examination, B forced a woman to undress. The court held that this was an<br />
attempted indecent conduct (France 12 )<br />
12. For sale A exposed a car showing a reduced mileage. The court qualified this as an attempted fraud (France) 13<br />
13. A recruited B for killing C and paid him money. The court qualified his conduct as preparation of murder<br />
(France 14 ).<br />
22
14. When A and B were caught at the moment of looking into the locket of a shed, they run away. At a distance<br />
from the shed, a car was found equipped with metal cutting equipment. The court qualified this case as attempted<br />
theft(UK) 15 .<br />
15. For the purpose of stealing a car, A was testing the wheels of parked vehicles, in order to find out which one<br />
did not have a locked wheel. The court qualified this conduct as an attempted theft. (Germany 16 )<br />
As these cases show, the line between preparation and attempt is sometimes very thin and depends on specific<br />
test used by the court or specific legislation;<br />
I think legislative and judicial formulations differentiating between preparation and attempt should be divided<br />
into two parts:<br />
1. Formulations for whom the starting point is revelation of criminal intent;<br />
2. Formulations, for whom the starting point is the completion of the crime<br />
1. Formulations for whom the starting point<br />
is revelation of criminal intent;<br />
2. Formulations, for whom the starting<br />
point is the completion of the crime<br />
According to US model Penal Code, attempt is a<br />
“subustantial step” directed to the commission of<br />
the crime<br />
According to German Penal Code (art. 22) “criminal<br />
attempt is committed by if the person, according<br />
to his own belief immediately embarks upon the<br />
commission of the crime” (unmittelbar ansetzt)<br />
According to criminal law of 1981 of UK, “If the<br />
person, in order to ...commit a crime commits an<br />
act which is more then preparatory, he will be<br />
punished for the attempt”<br />
Accordingb to art. 121 of the criminal code of<br />
France, attempt of a crime is “commencement of<br />
execution” 17<br />
According to unequivocality test,defendants<br />
conduct is of such nature which are “as as to be<br />
in itself sufficient evidence of the criminal intent<br />
with which it is done. A criminal attempt is an act<br />
which shows criminal intent on the face of it” 18 .<br />
According to proximity test, defendants actions<br />
should come close to the completed crime. This may<br />
mean time or special proximity 19 .<br />
The last act test means that the defendant exercises<br />
a series of actions and his last action constitutes<br />
criminal attempt. 20<br />
“Corpus delicti” theory, means that upon the<br />
attempt, defendant carries out some element of an<br />
offence or an aggravating circumstance” 21<br />
23
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
At the end, we should conclude by saying that our goal was to briefly overview legislative or case-law formulations<br />
delineating preparation and attempt and classify them under some principle;<br />
Although, as it is apparent from the above mentioned cases, attribution of a conduct to attempt or preparation<br />
does not always depend upon legislative or judicial formulation. Apparently, what is also significant is the penal<br />
policy of a State regarding inchoate crimes.<br />
For example, in our observation, the country which principally declares preparation as unpunished stage of<br />
criminal activity tries to move the line between preparation and attempt towards preparation; On the other hand,<br />
the countries in which the abandonment not a defense 22 , try to move further the point of commencement of<br />
criminal attempt and give potential defendant more time to think and renounce from criminal activity 2323<br />
Similar opinion is stated in American Encyclopedia of Crime and Justice (American Encyclopedia of Crime<br />
and Justice. Vol II, p. 95).<br />
It is quite possible that this conclusion is based on pure coincidence rather then some valid facts, but I believe<br />
that this issue needs further detailed research.<br />
24
FOOTNOTES<br />
1<br />
Advanced legal systems leave preparation of a crime unpunished (Jean Pradel, Comparative<br />
Criminal Law” (Edition Dalloz, 1995). P. 242. However, there are exceptions from this<br />
rule. Conspiracy to commit crime is punishable in UK, US, France as separate crime.<br />
Preparation of particularly serious crime is punishable in Spain, Netherlands and some<br />
other countries.<br />
2<br />
(1915) 2. K.B. 342, in this case, the court used a proximity test. (see below). A similar case<br />
was attributed also to the ambit of preparatory activity by the Supreme Court in Germany<br />
(BGH Dallinger MDR 1966, 197).<br />
3<br />
Comer v. Bloomfield (1970) (55) Cr. App. Rep. 305. The court applied proximity test. A<br />
similar case, which happened in France was also attributed to the preparation by French<br />
court (Crim. 22 Mai, 1984.)<br />
4<br />
R. v. Rowley (1992) Cr. App. R. 95<br />
5<br />
R. v. Rowley (1992) Cr. App. R. 95<br />
6<br />
R. v. Jones (1990) 91. Cr. App. R. 351<br />
7<br />
R. v. White 1910 2. K. B. . In this case the court applied first act test according to which<br />
it is enough for defendant to commit first act from a series of acts directed to commission<br />
of the crime.<br />
8<br />
Commonwealth v. Peaslee (177 Mass) 277 . In this case the court used proximity test<br />
9<br />
Chambre Criminelle, 13 Janvier, 1913, D. 1914. Similarly was held to the act of waiting<br />
at the place where the car transporting the money should have passed. place where the<br />
money with<br />
10<br />
People v. Rizzo 246. N.Y. The court used proximity test.<br />
11<br />
Crim 11 Juin, 1975<br />
12<br />
Crim. 14 Juin, 1995<br />
13<br />
Crim. 5 Juin, 1984<br />
14<br />
“The attempt is characterized by actions which should immediately be followed by<br />
completed crime (Crim. 25 oct. 1962)<br />
15<br />
Tosti (1997) Criminal Law Review 476<br />
16<br />
BGH 22, 80<br />
17<br />
Similar formula is applied by criminal codes of some other European countries such as<br />
Netherlands, Belgium, Switzerland.<br />
18<br />
Rex. V. Barker (1924) This theory was applied by English and American courts but was<br />
finally rejected. In Our view this theory extends the borders of punishable attempt and<br />
covers also very preparatory actions as well as revelation of intent.<br />
19<br />
This theory is often applied by English and American courts. Also High Court of<br />
Belgium.- Jean Pradel “Droit pénal général comparé” (edition cujas, 2005) p. 76<br />
20<br />
This test was first applied in Regina v. Egleton (London 1855), It is often criticized<br />
because excessively limits borders of punishable attempt. Unless the suspected murderer<br />
pulls the trigger, he may not be made responsible for the attempt..<br />
21<br />
In French criminal law, this theory is supported by authors Ortolan and VIley. Michele<br />
Laure Rassat – DDroit Penal General (2004) p. 312<br />
22<br />
Such countries are UK and some US states.<br />
25
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
saproceso<br />
SeTanxmeba<br />
sazRvargareT<br />
da saqarTveloSi<br />
daviT managaZe<br />
grigol robaqiZis saxelobis universitetis doqtoranti,<br />
asistent-profesori<br />
XX saukunis meore naxevridan Zalas ikrefs sisxlis<br />
samarTalwarmoebis saerTaSoriso samarTlebrivi unifikaciis<br />
procesi.<br />
saerTo (Common Law) da romano-germanuli samarTlis<br />
(Roman Law) sistemis qveynebi axdenen sakanonmdeblo cvlilebebs,<br />
romelTa mTavari mizania gaeros `adamianis uflebaTa<br />
sayovelTao deklaraciiT~ 1 (Universal Declaration of<br />
Human Rights) da `adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa<br />
dacvis~ 2 (Convention for the Protection of Human Rights and<br />
Fundamental Freedoms) evropis konvenciiT aRiarebuli fundamenturi<br />
uflebebis realizaciis proceduruli implementacia<br />
erovnul doneze.<br />
saerTaSoriso samarTlebrivi normebi pirdapir gavlenas<br />
axdenen erovnul kanonmdeblobaze, miuxedavad misi<br />
(erovnuli kanonmdeblobis) kuTvnilebisa samarTlis<br />
sistemisadmi, rameTu evropis `adamianis uflebaTa da<br />
ZiriTad TavisuflebaTa dacvis~ konvencia ratificirebulia<br />
rogorc didi britaneTis 3 mier (saerTo samarTlis<br />
_ Common Law), aseve safrangeTisa 4 da germaniis 5 mier (romano-germanuli<br />
samarTlis _ Roman Law).<br />
amgvari gavlenis mTavari leitmotivi adamianis uflebebia.<br />
26
Sesabamisad, iqmneba winapirobebi, saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebis meSveobiT<br />
erTgvari unificirebuli marTlmsajulebis sistemis Seqmnisa, romelic Seicavs erovnuli<br />
samarTlis sistemebis da samarTlis istoriuli formebis saukeTeso miRwevebs. 6<br />
saproceso SeTanxmeba _ Plea Bargain 7 (ingl.) zogadad, braldebulsa da bralmdebels<br />
Soris SeTanxmebaa, romelic miznad isaxavs aRiarebiTi Cvenebis miRebas warsadgeni an/<br />
da wardgenili braldebis Semsubuqebis sanacvlod.<br />
klasikuri gagebiT, saproceso SeTanxmeba sami formisaa: 8<br />
Charge Bargaining<br />
Sentence Bargaining<br />
Fact Bargaining<br />
TiToeuli formis Taviseburebani SeTanxmebis SinaarsSi gamoixateba, kerZod:<br />
Charge Bargaining _ SeTanxmebis sayovelTaod cnobili da xSirad gamoyenebadi formaa,<br />
romelic gulisxmobs molaparakebebis warmoebas bralmdebelsa da braldebuls Soris<br />
_ ufro mZime danaSaulSi braldebis moxsnis sanacvlod, naklebad mZime danaSaulis<br />
aRiarebis miRebis mizniT. amgvari SeTanxmebis miRwevis SemTxvevaSi, braldebuli wardgeba<br />
sasamarTlos winaSe da sasamarTlo unda daTanxmdes SeTanxmebis dadebas.<br />
magaliTad, bralmdebeli SeiZleba daTanxmdes Secvalos braldeba I xarisxis mkvlelobaSi<br />
(ganzrax mkvleloba) gaufrTxileblobiT mkvlelobis braldebiT (sicocxlis<br />
mospoba gaufrTxileblobiT), Tu braldebuli aRiarebs danaSauls. 9<br />
Sentence Bargaining _ SeTanxmebis formaa, rodesac molaparakebebi mimdinareobs konkretuli<br />
danaSaulis CadenaSi wardgenili bralis aRiarebis sanacvlod msubuqi sasjelis<br />
moTxovnis pirobiT.<br />
bralmdebeli aRiarebis miRebiT zogavs dros da aRar uxdeba damatebiTi mtkicebulebebis<br />
moZieba sakuTari poziciis sasamarTloSi dasasabuTeblad.<br />
am SemTxvevaSi, faqtobrivad ar icvleba braldebis Sinaarsi da Sesabamisad, sisxlis<br />
samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli kvalifikacia, saubaria mxolod gaTvaliswinebul<br />
sasjelTagan msubuqis moTxovnaze.<br />
rogorc pirvel SemTxvevaSi, SeTanxmebis am formis dadeba sabolood, sasamarTlos<br />
Tanxmobas saWiroebs. 10<br />
Fact Bargaining _ SeTanxmebis formaa, rodesac bralmdebeli da braldebuli Tanxmdebian<br />
sisxlis samarTlis saqmeze garkveuli faqtebis arsebobaze _ sanacvlod, bralmdebels<br />
ar Seaqvs sasamarTloSi warsadgen mtkicebulebis nusxaSi sxva faqtebi.<br />
faqtebis qveS igulisxmeba rogorc nivTieri, aseve verbaluri mtkicebulebebi.<br />
magaliTad, braldebuli ar uaryofs narkotikuli nivTierebis SeZenis faqts da asaxelebs<br />
konkretul pirovnebas, visganac SeiZina igi. sanacvlod, prokuratura Tanaxmaa<br />
uari Tqvas avtomobilis marTvis mowmobis gareSe avtomobilis marTvis braldebaze,<br />
an sxva iseT wvrilman braldebebze, romlebic formalurad warmoadgens samarTaldar-<br />
Rvevas, magram ar gamouwvevia uSualo ziani konkretuli pirisaTvis.<br />
vfiqrobT, ramdenime istoriuli magaliTi saintereso iqneba, ramdenadac igi asaxavs<br />
saproceso SeTanxmebis ZiriTadi principis elementebs:<br />
27
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
1633 wels, galileo galileis `wminda inkviziciam~ Seufarda Sinapatimroba yovelkvireuli<br />
monaniebis fsalmunebis kiTxvisa da kopernikis swavlebis uaryofis sanacvlod.<br />
1931 wels, cnobilma gangsterma al kaponem Tavi cno damnaSaved gadasaxadebis<br />
damalvaSi da Svidnaxevari wliT Tavisuflebis aRkveTa miesaja alkatrasis cixeSi.<br />
bunebrivia, rom amgvari aRiareba iyo iZulebiTi nabiji, sxva ufro mZime braldebebis<br />
wardgenis safrTxis gaTvaliswinebiT.<br />
1969 wels, jeims erl reim sasikvdilo ganaCenis asacileblad Tavi damnaSaved cno<br />
martin luTer kingis mkvlelobaSi da sasamarTlom mas 99 wliT Tavisuflebis aRkveTa<br />
miusaja.<br />
1973 wlis oqtomberSi, spiro teodor egnius amerikis SerTebuli Statebis 39-e<br />
vice-prezidents warudgines braldeba TaRliTuri gziT gadasaxadebis damalvasa da<br />
gamoZalvaSi (man ver SeZlo 1967 wels 29500 aSS dolaris odenobiT miRebuli Semosavlis<br />
dasabuTeba).<br />
spiro teodor egnium ar moisurva saqmis (braldebebis) ganxilva sasamarTloSi.<br />
mosalodneli mZime sasjelis sanacvlod, saproceso SeTanxmebis Sedegad, sasamarTlom<br />
igi daajarima 10.000 aSS dolaris odenobis jarimiT da miusaja sami wliT Tavisuflebis<br />
aRkveTa, romelic pirobiTad CauTvales da ra Tqma unda, SeTanxmebis erT-erTi piroba<br />
iyo misi gadadgoma vice-prezidentis postidan.<br />
aSS<br />
aSS-is konstituciaSi samoqalaqo uflebebis garantiebis Sesaxeb muxlebis ararseboba,<br />
qveynis arsebobis pirvelive wlebSi didi politikuri uTanxmoebis sagnad iqca. 11<br />
Sesabamisad, miRebuli iqna e.w. „uflebaTa bili~ 12 (Bill of Rights), romliTac ganisazRvra<br />
samoqalaqo uflebebis garantiebi da SeerTebuli Statebis konstituciis ganuyofel<br />
nawilad iqca.<br />
statiis TematikasTan dakavSirebiT, CvenTvis sainteresoa `meeqvse Sesworeba~ 13 , romliTac<br />
braldebuls garantirebuli aqvs `sisxlissamarTlebrivi devnis yvela SemTxvevaSi<br />
swrafi da sajaro sasamarTlos ufleba, miukerZoebeli msajulebis (impartial jury)<br />
monawileobiT~ (sruli teqsti) 14<br />
vfiqrobT, swrafi marTlmsajulebis ufleba gaxda amosavali winapiroba saproceso<br />
SeTanxmebis principebis CamoyalibebisaTvis.<br />
XX saukunis dasawyisSi amerikis SeerTebuli Statebis sasamarTlo praqtikaSi pirvelad,<br />
farTod dainerga saproceso SeTanxmeba da mas Semdeg, es instituti diskusiis sagania.<br />
aRsaniSnavia, rom aSS-Si sisxlis samarTlis saqmeTa daaxloebiT 90% _ saproceso<br />
SeTanxmebiT mTavrdeba.<br />
saproceso SeTanxmeba (plea bargain) _ es aris SeTanxmeba prokuraturasa da braldebuls<br />
Soris _ braldebis farglebisa da sasjelis Sesaxeb.<br />
aSS-Si gamoiyeneba zemoxsenebuli saproceso SeTanxmebis saxeebi 15 :<br />
28
Charge Bargaining<br />
Sentence Bargaining<br />
Fact Bargaining<br />
saintereso precedenti ganxorcielda amerikis erT-erT StatSi _ aliaskaze 16 , rodesac<br />
1975 wels, aliaskis mTavarma prokurorma akrZala saproceso SeTanxmebebis<br />
gaformeba braldebulebTan. 17<br />
miuxedavad imisa, rom braldebulebis mxridan `naadrevi~ aRiarebiTi Cvenebebis<br />
micema `savaldebulo~ aRar iyo da maT SejibrebiTobisa da udanaSaulobis prezumfciis<br />
principebis sruli dacviT SeeZloT sasamarTlosa da msajulebis (impartial jury) winaSe<br />
wardgoma, aliaskis sasamarTlo praqtikam daadastura, rom aRiarebiTi Cvenebebis xvedriTi<br />
wili sasamarTloSi sisxlis samarTlis saqmeebis ganxilvisas igive darCa _ 70-<br />
80%. 18<br />
samagierod, dafiqsirda gamoZiebisa da sasamarTlo xarjebis mkveTri zrda, radgan<br />
prokuratura da sasamarTlo valdebuli iyo sruli moculobiT ganexorcielebina `uflebaTa<br />
bilis~, me-6 Sesworebis moTxovna _ swrafi marTlmsajulebis Sesaxeb.<br />
im SemTxvevaSi, Tu gamoZiebis organoebi da sasamarTlo ver uzrunvelyofen swraf<br />
da efeqtian sasamarTlo procesis warmarTvas, moqalaqes wardgenili braldeba unda<br />
moexsnas da xelmeored misi (braldebis) wardgena ar SeiZleba.<br />
ganmeorebiT braldebis wardgenis akrZalva garantirebulia imave `uflebaTa bilis~<br />
me-5 SesworebiT.<br />
magaliTad, niu-iorkis StatSi sasamarTlosaTvis saqmis mosamzadeblad (ready for trial),<br />
dasabuTebuli braldebis warsadgenad gamoZiebas aqvs 6-Tviani vada, es vada vrceldeba<br />
yvela kategoriis danaSaulze, garda mkvlelobisa.<br />
federaluri sagamoZiebo biuros 19 monacemebiT, 2008-2009 wlebSi, aSS-Si kriminalur<br />
danaSaulTa saerTo saSualo maCvenebeli 100.000 mosaxleze iyo 454.4, qonebrivi danaSaulis<br />
raodenoba ki, 3212.5, rac erT-erTi maRali maCvenebelia msofloSi.<br />
aSS-Si saproceso SeTanxmebis arsebobis mTavar argumentad gvevlineba `uflebaTa<br />
bilis~ xsenebuli me-6 SesworebiT garantirebuli swrafi marTlmsajulebis ufleba.<br />
saproceso SeTanxmebis institutis gareSe amerikuli marTlmsajulebis sistema<br />
ubralod CamoiSleba. 20<br />
indoeTi<br />
indoeTis sasamarTlo sistema iyo araefeqturi da ver uzrunvelyofda swraf da<br />
samarTlian <strong>marTlmsajuleba</strong>s. statistikuri monacemebis mixedviT 2001 wels, indoeTis<br />
cixeebSi ganTavsebuli iyo erTi milioniT meti patimari, vidre amis SesaZleblobas<br />
cixeebSi arsebuli adgilebis raodenoba iZleoda.<br />
patimrebis 70.5% jer kidev, elodeboda sasamarTlos mier maTi saqmeebis ganxilvas.<br />
rac bunebrivia, aseve aisaxeboda damatebiT ekonomikur danaxarjebSi. 21<br />
29
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
154-e moxsenebiT, indoeTSi Seqmnilma specialurma iuridiulma komisiam rekomendacia<br />
gauwia cvlilebebis Setanas indoeTis sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobaSi<br />
da aRniSna, rom `aucilebelia sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorcieleba, romlebic<br />
xels Seuwyoben sisxlis samarTlis saqmeTa ganxilvis vadebis Semcirebas, rogorc<br />
pirveli, agreTve saapelacio instanciebis sasamarTloebSi. aucilebelia im dakavebulTa<br />
`tanjvis~ (sufferings) 22 Semcireba, romlebic sasamarTlo ganaCenis molodinSi arian.~<br />
amasTan, komisiam xazgasmiT aRniSna, rom aucilebelia sasamarTlo sistemis gantvirTva<br />
ganxilvis molodinSi arsebuli saqmeebisagan. umravles SemTxevaSi sisxlis samarTlis<br />
danaSaulis CadenaSi eWvmitanil (braldebul) dakavebul pirebs uwevdaT lodini<br />
3-5 wlis manZilze, vidre maTi saqmeebi sasamarTlos mier ganixileboda. 23<br />
Sesabamisad, 2005 wlis zamTris sesiaze, indoeTis parlamentma miiRo axali <strong>kanoni</strong>,<br />
ufro zustad, Sesworebebi Seitana indoeTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi,<br />
romelsac daemata XXIA Tavi da 265A-265L muxlebi. 24<br />
aRniSnuli cvlilebebiT, indoeTi faqtobrivad miuerTda im saxelmwifoTa ricxvs,<br />
romlebmac sakanonmdeblo doneze dauSves saproceso SeTanxmebis dadebis SesaZlebloba.<br />
es <strong>kanoni</strong> indoeTSi 2006 wlis 5 ivliss amoqmedda. 25<br />
indoeTis kanonmdeblobis mixedviT, saproceso SeTanxmebis dadebis procedura xasiaTdeba<br />
TaviseburebebiT da ramdenime daTqmiT, kerZod:<br />
_ saproceso SeTanxmeba SeiZleba daidos iseT danaSaulze, romlisTvisac gaTvaliswinebulia<br />
sasjelis saxiT Tavisuflebis aRkveTa 7 wlamde vadiT. im SemTxvevaSi, Tu<br />
sasjeli Tavisuflebis aRkveTis saxiT aRemateba 7 wels, an gaTvaliswinebulia uvado<br />
Tavisuflebis aRkveTa an sikvdiliT dasja _ saproceso SeTanxmebis dadeba dauSvebelia;<br />
_ saproceso SeTanxmebis dadeba ikrZaleba im SemTxvevaSi, Tu danaSauli Cadenilia<br />
qalis an 14 wels miuRweveli arasrulwlovanis mimarT, aseve Tu danaSauli Tavisi xasiaTiT<br />
safrTxes uqmnis qveynis ekonomikur-socialur mdgomareobas;<br />
_ gancxadeba bralis aRiarebis Sesaxeb braldebulis mier unda gakeTdes nebayoflobiT;<br />
_ braldebuls SeuZlia aRiarebiTi gancxadebiT mimarTos uSualod sasamarTlos,<br />
rodesac igi (braldebuli) jer kidev, imyofeba sasamarTlo ganxilvis molodinSi;<br />
_ braldebulsa da dazaralebuls eZlevaT dro, raTa SeaTanxmon miyenebuli zianis,<br />
agreTve sasamarTlo ganxilvisas gaweuli xarjebis anazRaurebis proceduruli sakiTxebi;<br />
_ im SemTxvevaSi, Tu sasamarTlom ganixila da daTanxmda saproceso SeTanxmebis<br />
gaformebas braldebulsa da prokuraturas Soris, sasamarTlo uflebamosilia Seufardos<br />
braldebuls inkriminirebuli danaSaulisaTvis kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli<br />
sasjelis meoTxedi.<br />
_ gancxadebebi da faqtebi, romlebic mopovebulia braldebulTan saproceso<br />
SeTanxmebis Sedegad, ar SeiZleba gamoyenebul iqnas sxva miznebisaTvis, garda konkretul<br />
braldebulTan saproceso SeTanxmebis dadebisa;<br />
_ sasamarTlos mier saproceso SeTanxmebis damtkicebis Sesaxeb gadawyvetileba sabolooa<br />
da ar SeiZleba gadaixedos sxva instanciis sasamarTlos mier.<br />
30
indoeTSi saproceso SeTanxmebis principebis formireba gamomdinareobda doqtrinidan<br />
_ Nolo Contendere 26 , e.i. _ ar msurs SewinaaRmdegeba, Secileba, brZola.<br />
Nolo Contendere _ koncefcia gulisxmobs, sisxlis samarTlis saqmeebze wardgenili<br />
braldebis miRebas SewinaaRmdegebis gareSe da sisxlis samarTalwarmoebisas teqnikurad<br />
utoldeba bralis aRiarebas, rac saproceso SeTanxmebis dadebas SesaZlebels<br />
xdis. 27<br />
italiis respublika<br />
organizebuli danaSaulebrivi dajgufebebis momZlavreba da maTi totaluri Car-<br />
Tuloba saxelmwifosa Tu sazogadoebis saqmianobis TiTqmis yvela sferoSi gaxda winapiroba,<br />
romlis gaTvaliswinebiT italiis respublikam, evropaSi romano-germanuli<br />
samarTlis sistemis saxelmwifoTa Soris (Roman Law) 28 pirvelma dauSva braldebulTan<br />
saproceso SeTanxmebis SesaZlebloba, rasac italiis sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsis (Codice di Procedura Penale) 29 mixedviT patteggiamento ewodeba.<br />
Pentito 30 _ (is, vinc moinania, ital.) ase uwodeben italiaSi im adamianebs, romlebic<br />
warsulSi iyvnen damnaSaveTa an teroristuli organizaciebis wevrebi da dapatimrebis<br />
Semdeg, gamoZiebisaTvis daxmarebis aRmoCenis mizniT, `monanieba~ da sasamarTlo sistemasTan,<br />
gamoZiebis organoebTan TanamSromloba gadawyvites.<br />
sasamarTlos mier ganxilul saqmeebSi `monaniebulebma~ 31 (pentiti) monawileobis miReba<br />
daiwyes 1970-iani wlebis dasawyisidan, rodesac italiaSi aqtiurad moqmedebdnen sxvadasxva<br />
mafiozuri dajgufebebi.<br />
gamoZiebisaTvis saintereso informaciis miwodebis sanacvlod, `monaniebulebis~ mimarT<br />
gamoiyeneba ufro msubuqi sasjeli _ Tavisuflebis aRkveTis minimaluri vadebis<br />
saxiT, zogierT SemTxvevaSi, sasamarTloebi maT saerTod aTavisuflebdnen sasjelisagan.<br />
italiis <strong>marTlmsajuleba</strong>sTan TanamSromlobis Semdeg `monaniebuls~ SeeZlo sicocxlis<br />
dacvis garantiebis, axali saxelis, fuladi saxsrebis miReba, rac mas SesaZleblobas<br />
aZlevda daewyo axali cxovreba _ axal adgilas, axali saxeliT, italiis farglebs<br />
gareT gadasaxlebis SesaZleblobis CaTvliT.<br />
amgvari praqtika aseve, danergilia aSS-Si 32 , rodesac braldebulis (romelic saqmeSi<br />
formalurad mowmis saxiT figurirebs) mier Tanamzraxvelebis winaaRmdeg micemuli<br />
Cveneba safrTxes uqmnis mis sicocxles, igi SeiZleba moxvdes e.w. mowmeTa dacvis programaSi<br />
33 (The United States Federal Witness Protection Program, WITSEC) 34 .<br />
faqtobrivad, 1970-iani wlebidan italiis sasamarTloebi da prokuratura aqtiurad<br />
iwyebs saproceso SeTanxmebis danergvas praqtikaSi.<br />
1973 wlis 29 marts, leonardo vitale (Leonardo Vitale) 35 nebayoflobiT gamocxadda<br />
palermos policiis ganyofilebaSi da ganacxada, rom iyo mafiis wevri, monawileobda<br />
gamoZalvaSi, qonebis ganadgurebaSi da or mkvlelobaSi. es iyo pirveli SemTxveva,<br />
rodesac mafiis wevri nebayoflobiT gamocxadda ‘monaniebiT~ da daiwyo TanamSromloba<br />
italiis policiasTan.<br />
31
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
erT-erTi yvelaze cnobili pirovneba, romelmac gamoiyena `monaniebis~ saSualeba iyo<br />
1980-ian wlebSi siciliuri mafiis 36 erT-erTi Tavkaci _ tomazo buSeta (Tommaso Buscetta) 37 .<br />
misi Cvenebebis safuZvelze, 1983-87 wlebSi siciliaze gaimarTa sasamarTlo procesebis<br />
seria italiis mafiis aseulobiT wevrisa da Tavkacebis mimarT 38 _ e.w. Maxi Trial 39<br />
(Maxiprocesso _ ital.)<br />
mas Semdeg, rac italiis xelisuflebam daiwyo mafiis winaaRmdeg brZola da SesaZleblad<br />
gamoacxada saproceso SeTanxmebis (Pentito) gaformeba, mafiis ramdenime aTeulma<br />
cnobilma Tavkacma isargebla am SesaZleblobiT da `moinania~ Cadenili danaSauli.<br />
amdenad, italiis respublikis sisxlis samarTalwarmoebis sistemaSi saproceso Se-<br />
Tanxmebis (Pentito) da mowmeTa dacvis programis arsebobas didi mniSvneloba aqvs.<br />
is xels uwyobs pirvelwyarodan danaSaulis Cadenis Sesaxeb informaciis mopovebas<br />
da mowmeTa mier micemuli umniSvnelovanesi Cvenebebis safuZvelze, SesaZlebels xdis<br />
organizebuli danaSaulebrivi sistemis sxva wevrebis dapatimrebas.<br />
daskvnis saxiT, SeiZleba xazgasmiT aRiniSnos saproceso SeTanxmebis (Pentito) principis<br />
umniSvnelovanesi roli italiaSi organizebuli danaSaulebrivi dajgufebebis<br />
winaaRmdeg brZolis saqmeSi.<br />
safrangeTis respublika<br />
safrangeTma sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi 40 (Code de procédure pénale) saproceso<br />
SeTanxmebis maregulirebeli normebi VI I Tavis 495-495/16 muxlebSi gvxvdeba da<br />
mas gamartivebuli warmoeba ewodeba. 41<br />
aRniSnuli normebi, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Sesworebebis Setanis<br />
saxiT, safrangeTma 2004 wlis TebervalSi miiRo. kanonmdeblobaSi cvlilebebis Setanis<br />
ZiriTadi mizani iyo organizebul danaSaulTan ufro efeqtiani brZola da sasjelis<br />
SemcirebiT braldebulisaTvis gamoZiebasTan TanamSromlobis stimulis micema.<br />
safrangeTis kanonmdeblobis Sesabamisad, saproceso SeTanxmebis dadebis procedura<br />
_ plaider coupable 42 mosamarTlis TandaswrebiT unda ganxorcieldes.<br />
magaliTad, narkotikebis momxmareblis mimarT SeiZleba saqmiswarmoebis Sewyveta,<br />
Tu igi daeTanxmeba prokuroris winadadebas mkurnalobis kursis gavlis Sesaxeb.<br />
garda amisa, safrangeTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 495-e muxli uSvebs<br />
rig daTqmebs, romelTa arsebobis SemTxvevaSi, dasaSvebad miiCneva saproceso SeTanxmebis<br />
dadeba (gamartivebuli wesiT saqmiswarmoeba), kerZod:<br />
_ samarTaldarRvevebi, romlebic dakavSirebulia sagzao moZraobis wesebTan da maT<br />
darRvevasTan, romlebic gaTvaliswinebulia winamdebare kodeqsiT;<br />
_ saxmeleTo transportis eqspluataciis wesebis darRvevasTan dakavSirebuli<br />
danaSaulebi;<br />
_ samarTaldarRvevebi, romlebic dakavSirebulia savaWro kodeqsis IV wignis, IV<br />
nawilis darRvevebTan, im SemTxevaSi Tu sasjelis saxiT ar aris gaTvaliswinebuli<br />
Tavisuflebis aRkveTa;<br />
32
_ danaSaulebi, romlebic dakavSirebulia narkotikebis moxmarebasTan, janmrTelobis<br />
kodeqsis L. 3421-1 muxlis Sesabamisad;<br />
_ danaSaulebi, romlebic gaTvaliswinebulia samSeneblo kodeqsis L. 126-3 muxlis<br />
darRvevasTan; amave muxlis meore nawilSi Camoyalibebulia is garemoebebi, romelTa<br />
arsebobis SemTxvevaSi, gamartivebuli wesiT saqmis ganxilvis procedura ar gamoiyeneba,<br />
kerZod, Tu:<br />
braldebuls danaSaulis Cadenis momentisaTvis ar miuRwevia 18 wlis asaks;<br />
gamoZiebis procesSi dazaralebulma damnaSavis mimarT waradgina zianis anazRaurebis<br />
Sesaxeb gancxadeba;<br />
danaSaulebze, romlebic dakavSirebulia sagzao moZraobis wesebis darRvevasTan,<br />
dazaralebuli gardaicvala an miadga janmrTelobis ziani.<br />
policiis mier Catarebuli gamoZiebis Sedegad, dadgindeba danaSaulis Camdeni piri<br />
da sakmarisi iqneba mis mimarT mopovebuli mtkicebulebebi gamamtyunebeli ganaCenis<br />
gamosatanad. 43<br />
rogorc vxedavT, safrangeTis kanonmdebloba Zalze SezRudulad uSvebs saproceso<br />
SeTanxmebis dadebis SesaZleblobas (gamartivebuli wesiT saqmis warmoebis SesaZleblobas).<br />
estoneTi<br />
axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, romelic estoneTSi ZalaSi Sevida 2004<br />
wlis 1 ivliss, alternativis saxiT, aseve gaTvaliswinebulia gamartivebuli formis<br />
(Settlement Procedure) samarTalwarmoeba. 44<br />
estoneTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis §239/1 Sesabamisad, sasamarTlo<br />
uflebamosilia gamoitanos gadawyvetileba sisxlis samarTlis saqmis gamartivebuli<br />
wesiT warmoebis Sesaxeb, garda im SemTxvevebisa, rodesac saqme exeba pirveli xarisxis<br />
danaSauls, e.i. danaSauls, romlisTvisac sasjelis saxiT gaTvaliswinebulia 4 an meti<br />
wliT Tavisuflebis aRkveTa an uvado Tavisuflebis aRkveTa.<br />
gamartivebuli wesiT saqmis warmoebis iniciatori SeiZleba iyos prokurori<br />
(estoneTis sssk § 223 (4), § 240), eWvmitanili an braldebuli (estoneTis sssk § 242 (1).<br />
sasamarTloSi saqmis ganxilvis dawyebamde, gamartivebuli warmoebiT saqmis ganxilvis<br />
SeTanxmebis irgvliv prokuratura awarmoebs molaparakebebs braldebulTan da<br />
mis damcvelTan, adgens danaSaulis xasiaTsa da sazogadoebriv saSiSroebas da dazaralebulisaTvis<br />
miyenebuli zianis odenobas.<br />
Tu eWvmitanilTan/braldebulTan miRweulia SeTanxmeba, romelic werilobiTi<br />
formis xelmoweril dokuments warmoadgens, prokurori amzadebs gamartivebuli warmoebiT<br />
saqmis ganxilvis Sesaxeb wardginebas da gadascems mas sasamarTlos. Tu sasamarTlo<br />
miiCnevs, rom prokuraturis wardgineba ar akmayofilebs <strong>kanoni</strong>s moTxovnebs,<br />
mas SeuZlia:<br />
_ ukan daabrunos prokuraturis wardgineba da misces mxareebs SeTanxmebis xelaxali<br />
SesaZlebloba;<br />
33
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
_ ukan daabrunos prokuraturis wardgineba da saqmis masalebi, Tuki miiCnevs, rom<br />
saqmeze saWiroa damatebiTi masalebis warmodgena;<br />
Tu sasamarTlo darwmundeba, rom prokuraturis wardgineba akmayofilebs <strong>kanoni</strong>s<br />
moTxovnebs da SeTanxmeba Sedgenilia eWvmitanilis/braldebulis nebis Sesabamisad,<br />
sasamarTlo daadasturebs SeTanxmebas da Sewyvets saqmis Semdgom ganxilvas.<br />
amgvarad, estoneTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi akeTebs mniSvnelovan daTqmas<br />
gamartivebuli warmoebiT saqmis ganxilvis SesaZleblobis Sesaxeb. kerZod, SeTanxmeba<br />
prokuraturasa da eWvmitanils/braldebuls Soris SesaZlebelia, Tu saqme ar<br />
exeba pirveli xarisxis danaSauls da sasamarTlo daadasturebs amgvar SeTanxmebas.<br />
ruseTis federacia<br />
ruseTis federaciis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Setanili cvlilebebis<br />
Semdeg, romlebic ZalaSi Sevida 2009 wlis 14 ivliss, 45 SesaZlebeli gaxda sasamarTloSi<br />
saqmis ganxilvamde prokuraturasa da eWvmitanils/braldebuls Soris TanamSromlobis<br />
Sesaxeb SeTanxmebis miRweva. aRniSnuli procedura regulirdeba ruseTis federaciis<br />
sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 40.1 TaviT (Ãëàâà 40.1. Îñîáûé ïîðÿäîê ïðèíÿòèÿ<br />
ñóäåáíîãî ðåøåíèÿ ïðè çàêëþ÷åíèè äîñóäåáíîãî ñîãëàøåíèÿ î ñîòðóäíè÷åñòâå).<br />
aRniSnuli cvlilebebiT, ruseTis federacia miuerTda im qveynebis ricxvs, romlebmac<br />
sakanonmdeblo doneze dauSves saproceso SeTanxmebis dadebis SesaZlebloba.<br />
Suamdgomloba sasamarTlo ganxilvamde SeTanxmebis miRwevis Sesaxeb, prokuroris<br />
saxelze werilobiTi formiT unda warmoadginos eWvmitanilma an braldebulma, Suamdgomlobas<br />
aseve, xels unda awerdes damcveli. 46<br />
eWvmitanils an braldebuls aqvs ufleba Suamdgomloba sasamarTlo ganxilvamde<br />
SeTanxmebis Sesaxeb warmoadginos sisxlissamarTlebrivi devnis dawyebidan winaswari<br />
gamoZiebis damTavrebamde, nebismier dros.<br />
SuamdgomlobaSi unda iyos aRniSnuli ra moqmedebebs ganaxorcielebs eWvmitanili/<br />
braldebuli danaSaulis gaxsnisaTvis, danaSaulis sxva TanamonawileTa gamovlenisaTvis,<br />
danaSaulebrivi gziT mopovebuli qonebis dabrunebisaTvis.<br />
Tumca, gamoZiebis organoebs aqvT ufleba uari ganacxadon TanamSromlobis Sesaxeb<br />
SeTanxmebis dadebaze. aseT SemTxevaSi, winaswari gamoZieba sisxlis samarTlis saqmeze<br />
gagrZeldeba Cveulebrivi wesiT.<br />
sasamarTlo ganxilvamde TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis miRwevis SemTxvevaSi,<br />
mxareebs Soris formdeba werilobiTi dokumenti, sadac detalurad unda iyos gawerili,<br />
ra valdebulebebs kisrulobs eWvmitanili/braldebuli gamoZiebasTan TanmSromlobis<br />
farglebSi.<br />
aRniSnuli dokumenti _ SeTanxmeba _ sisxlis samarTlis saqmis masalebTan erTad<br />
unda waredginos sasamarTlos, romelic uflebamosilia daamtkicos SeTanxmeba.<br />
Tu sasamarTlo darwmundeba, rom SeTanxmeba dadebulia kanonmdeblobis moTxovnaTa<br />
darRveviT, igi uars ganacxadebs SeTanxmebis damtkicebaze da saqmis ganxilvas ganagrZobs<br />
saerTo wesiT.<br />
34
aRsaniSnavia, rom Tu eWmnitanilis/braldebulis mxridan gamoZiebasTan TanamSromloba<br />
Semoifargleba danaSaulSi mxolod sakuTari monawileobis Sesaxeb informaciis<br />
miwodebiT, es garemoeba sasamarTlosaTvis ar warmoadgens saqmis gamartivebuli wesiT<br />
ganxilvis safuZvels. 47<br />
Sesabamisad, unda vivaraudoT, rom ruseTis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi<br />
arapirdapir miuTiTebs, rom sasamarTlo ganxilvamde TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis<br />
miRweva SesaZlebelia mxolod jgufuri danaSaulis SemTxvevaSi. 48<br />
saqarTvelo<br />
saqarTvelos uaxles istoriaSi sisxlis samarTalwarmoebaSi ganxorcielebuli sakanonmdeblo<br />
clilebebidan erT-erTi umniSvnelovanesia saqarTvelos sisxlis samar-<br />
Tlis saproceso kodeqsSi 2004 wlis 13 Tebervlis cvlilebebi. 49<br />
kerZod, saubaria 2004 wlis 13 Tebervals, saqarTvelos prezidentis mier xelmoweril<br />
kanonze `# 3287-IIs _ saqarTvelos <strong>kanoni</strong> saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso<br />
kodeqsSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Sesaxeb.~ 50<br />
amasTan, saqarTvelos samarTlebriv sistemaSi uamravi cvlileba ganxorcielda,<br />
romlebic Seexo rogorc sistemis struqturul mowyobas, aseve Sesabamis kanonmdeblobasac.<br />
aRniSnuli cvlilebebiT, saqarTvelos sisxlis samarTlis procesSi SemoRebul iqna<br />
saproceso SeTanxmebis instituti, romelic TavisTavad ar yofila gancalkevebuli<br />
sakanonmdeblo novacia. igi saqarTvelos parlaments waredgina sxva sakanonmdeblo<br />
proeqtebTan erTad da maT mTlianobaSi, `antikorufciuli RonisZiebebis Sesaxeb~<br />
sakanonmdeblo paketi ewoda.<br />
saqarTveloSi saproceso SeTanxmebis SemoRebis Semdeg, iurist-mecnierTa, praqtikosTa<br />
da sazogadoebis sxva warmomadgenlebis mxridan ar Sewyvetila kamaTi da gansja<br />
misi avkargianobis Sesaxeb, dadebiTi da uaryofiTi mxareebis Sesaxeb. amdenad, saproceso<br />
SeTanxmebis arseboba/ararsebobis sakiTxi dResac mwvave diskusiebs iwvevs.<br />
am Temisadmi didi yuradRebis miuxedavad, qarTul iuridiul literaturaSi gamoqveynebuli<br />
Sromebi, romlebic Seexeba mis calkeul procesualur aspeqtebs, zogadad,<br />
urTierTgansxvavebuladaa gaSuqebuli Temis esa Tu is procesualuri sakiTxi. amasTan,<br />
TeoriaSi gamoTqmulia Sexeduleba, romlis Tanaxmadac, saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />
saproceso kanonmdeblobaSi saproceso SeTanxmebis institutis SemoRebis idea<br />
mcdaria da ewinaaRmdegeba ara marto sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis<br />
principebs, aramed mTlianad, mis ZiriTad debulebebsac, rasac ver daveTanxmebiT.<br />
dRes, XXI saukunis dasawyisSi, kacobriobis ganviTarebis Tanamedrove etapze informacias<br />
udidesi, SeiZleba iTqvas, sasicocxlod gadamwyveti mniSvneloba eniWeba. informaciis<br />
arseboba/ararseboba, floba an dakargva gaxda sxva resursebis mobilizaciis<br />
da SesaZleblobebis gamoyenebis winapiroba.<br />
35
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
amgvarad, informacia aris udidesi resursi, romlis sworad gamoyenebis SemTxvevaSi,<br />
SesaZlebelia miRweul iqnas <strong>kanoni</strong>T dasaxuli/gansazRvruli mizani, naklebi danaxarjebiT<br />
da Sesabamisad, SesaZleblobas iZleva damatebiTi resursebi mimarTul iqnas<br />
mosalodneli zianis efeqturi prevenciisaTvis.<br />
saqarTveloSi saproceso SeTanxmebis institutis SemoRebis erT-erTi mizani iyo<br />
swrafi da efeqtiani marTlmsajulebis uzrunvelyofa, organizebul danaSaulTan da<br />
korufciasTan brZola.<br />
saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi iTvaliswinebs saproceso<br />
SeTanxmebis or formas:<br />
a) SeTanxmeba bralze<br />
b) SeTanxmeba sasjelze.<br />
amasTan, saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi ar Seicavs raime Sez-<br />
Rudvebs an daTqmebs sxvadasxva kategoriis danaSaulTan dakavSirebiT saproceso Se-<br />
Tanxmebis dadebis SesaZleblobaze.<br />
vfiqrobT, amgvari Tavisebureba prokuraturas aniWebs garkveul Tavisuflebas<br />
saproceso SeTanxmebis dadebis procesSi. sxvadasxva danaSaulis efeqturad gamoZiebisaTvis<br />
saWiro xdeba gamoZiebis gansxvavebuli taqtikis gamoyeneba. amave dros, amgvari<br />
Tavisufleba Seicavs safrTxeebsac. magaliTad, prokuratura mxolod Tavisi nebis<br />
Sesabamisad, SesaZloa kanonsawinaaRmdego dainteresebis sanacvlod, dadebs SeTanxmebas<br />
braldebulTan, mxolod aRiarebiTi Cvenebis safuZvelze, waradgens braldebas.<br />
vfiqrobT, amgvari safrTxeebis daSveba SesaZlebelia, magram saerTo sasamarTloebis<br />
rolis gaZliereba, sasamarTlo sistemis damoukideblobis xarisxis amaRleba sruliad<br />
gamoricxavs prokuraturis mxridan yovelgvar `ara<strong>kanoni</strong>er Tavisuflebas~.<br />
miT ufro, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT, iseve<br />
rogorc sxva, aRniSnuli qveynebis kanonmdeblobiT, saproceso SeTanxmebis damtkiceba<br />
xdeba sasamarTlos mier da mxolod amis Semdeg iZens prokuraturasa da braldebuls<br />
Soris SeTanxmeba srul legitimacias.<br />
2009 wlis 9 oqtombers, saqarTvelos parlamentma mesame mosmeniT miiRo sisxlis<br />
samarTlis saproceso kodeqsis sruliad axali redaqcia. 51 aRniSnuli kodeqsis 333-e<br />
muxlis pirvel nawilis Tanaxmad, igi ZalaSi Seva 2010 wlis 1 oqtombers (garkveuli<br />
daTqmebis gaTvaliswinebiT).<br />
aRsaniSnavia, rom axali saproceso kodeqsi aseve uSvebs saproceso SeTanxmebis<br />
dadebis SesaZleblobas braldebulsa (gansasjels) da prokurors Soris, kerZod,<br />
kodeqsis 21-e TavSi asaxulia saproceso SeTanxmebis dadebis procedurebi.<br />
aqedan gamomdinare, SeiZleba danamdvilebiT iTqvas, rom saproceso SeTanxmebam,<br />
rogorc institutma, miuxedavad misi yovelmxrivi kritikisa, safuZvlianad moikida<br />
fexi saqarTvelos sisxlissamarTalwarmoebaSi.<br />
36
gamoyenebuli literatura<br />
1.<br />
http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=geo _ 1948 wlis 10 dekembers,<br />
gaerTianebuli erebis organizaciis generalurma asambleam daamtkica da<br />
gamoacxada adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, rezolucia 217 A<br />
(III) - Universal Declaration of Human Rights.<br />
2.<br />
http://www.hri.org/docs/ECHR50.html - Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental<br />
Freedoms Rome, 4.XI.1950.<br />
3.<br />
http://www.evrosud.ru/ratifikaciya.htm - ratificirebuila 08.03.1951.<br />
4.<br />
http://www.evrosud.ru/ratifikaciya.htm - ratificirebuila 03.05.1974.<br />
5.<br />
http://www.evrosud.ru/ratifikaciya.htm - ratificirebuila 05.12.1952.<br />
6.<br />
http://iuaj103.valuehost.ru/modules.php?name=Pages&go=showcat&cid=25 - Îñîáûé<br />
ïîðÿäîê âûíåñåíèÿ ïðèãîâîðà ïðè ñîãëàñèè îáâèíÿåìîãî ñ ïðåäúÿâëåííûì<br />
îáâèíåíèåì – «Ñäåëêà î ïðèçíàíèè âèíû»? Ðîãîâàÿ Ñ.À. 2006, Êèåâ.<br />
7.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Plea_bargain<br />
8.<br />
http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />
9.<br />
http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />
10.<br />
http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />
11.<br />
http://www.loc.gov/rr/program/bib/ourdocs/billofrights.html _ aSS kongresis biblio-<br />
Teka.<br />
12.<br />
`uflebaTa bili~ es aris krebsiTi saxelwodeba aSS konstituciaSi Sesuli<br />
pirveli aTi Sesworebisa, romlebic kongresma 1791 wels moiwona da 1798 wlis<br />
bolomde ratificirebuli iqna Statebis mier.<br />
13.<br />
http://www.law.cornell.edu/anncon/html/amdt6frag1_user.html#amdt6_hd4<br />
14.<br />
“In all criminal prosecutions, the accused shall enjoy the right to a speedy and public trial, by an<br />
impartial jury of the State and district where in the crime shall have been committed, which<br />
district shall have been previously ascertained by law, and to be informed of the nature and cause<br />
of the accusation; to be confronted with the witnesses against him; to have compulsory process<br />
for obtaining witnesses in his favor, and to have the Assistance of Counsel for his defence.”<br />
15<br />
. http://www.enotes.com/everyday-law-encyclopedia/plea-bargaining<br />
16.<br />
farTobiT aSS Statebs Soris aris pirvel adgilze 1 717 854km, mosaxleobis<br />
raodenobiT 48-ze. statistikuri monacemebis mixedviT, 1990 wels aliaskaze<br />
cxovrobda 550.000 adamiani, 2009 wlisaTvis maTi ricxvi 698.473-mde gaizarda.<br />
17.<br />
http://www.ajc.state.ak.us/Reports/plea91Exec.pdf<br />
18.<br />
http://www.ajc.state.ak.us/Reports/plea91Exec.pdf<br />
19.<br />
http://www.fbi.gov/ucr/cius2008/documents/pressreleasecius08.pdf<br />
20.<br />
http://www.statemaster.com/encyclopedia/Plea-bargain#Claims_in_favor_of_plea_bargaining<br />
21.<br />
http://www.legalserviceindia.com/article/l87-Plea-Bargaining.html<br />
22.<br />
http://www.indlawnews.com/display.aspx?4762#_ftnref8 - Evolution of Plea Bargaining in India.<br />
23.<br />
http://www.indlawnews.com/display.aspx?4762#_ftnref8<br />
24.<br />
http://www.kja.nic.in/article/PLEA%20BARGAINING.pdf<br />
25.<br />
http://www.indlawnews.com/display.aspx?4762<br />
26.<br />
http://topics.law.cornell.edu/wex/nolo_contendere , Keeney v. Tamayo-Reyes (90-1859), 504<br />
U.S. 1 (1992).<br />
27.<br />
Stephano Bibas (July 2003). ”Harmonizing Substantive Criminal Law Values and Criminal Procedure:<br />
The Case of Alford and Nolo contendere Pleas”. Cornell Law Review vol. 88 (no. 6). Retrieved<br />
2007-05-10.<br />
28.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Roman_law, http://en.wikipedia.org/wiki/Civil_law_(legal_system)<br />
29.<br />
http://www.altalex.com/index.php?idnot=2011 - Codice di Procedura Penale, Art. 444.<br />
30.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Pentito<br />
31.<br />
sasamarTlo oqmebSi maT uwodebdnen _ collaboratori di giustizia (ital.), collaborators<br />
with justice (ingl.).<br />
32.<br />
<strong>kanoni</strong> organizebul danaSaulTan brZolis Sesaxeb, The Organized Crime Control<br />
Act of 1970 (Pub.L. 91-452, 84 Stat. 922 October 15, 1970) .<br />
33.<br />
Kelly, Robert J.; Chin, Ko-lin; and Schatzberg, Rufus. Handbook of Organized Crime in the<br />
United States. Santa Barbara, Calif.: Greenwood Publishing Group, 1994.<br />
34.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_Federal_Witness_Protection_Program<br />
35.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Leonardo_Vitale<br />
37
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
36.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Mafia<br />
<strong>kanoni</strong><br />
37.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Tommaso_Buscetta<br />
38.<br />
Dickie, John (2004). Cosa Nostra. A history of the Sicilian Mafia, London: Coronet.<br />
39.<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/Maxi_Trial<br />
40.<br />
http://ledroitcriminel.free.fr/la_legislation_criminelle/code_de_procedure_penale.htm<br />
41.<br />
http://ledroitcriminel.free.fr/la_legislation_criminelle/code_de_procedure_penale/code_de_<br />
procedure_penale_legisl_2.htm<br />
42.<br />
http://fr.wikipedia.org/wiki/Plaidoyer_de_marchandage<br />
43.<br />
http://ledroitcriminel.free.fr/la_legislation_criminelle/code_de_procedure_penale/code_de_<br />
procedure_penale_legisl_2.htm<br />
44.<br />
http://www.juridicainternational.eu/public/pdf/ji_2004_1_116.pdf<br />
45.<br />
http://www.rg.ru/2009/07/03/izmeneiya-uk-dok.html - Ôåäåðàëüíûé çàêîí Ðîññèéñêîé<br />
Ôåäåðàöèè îò 29 èþíÿ 2009 ã. N 141-ÔÇ, “Î âíåñåíèè èçìåíåíèé â Óãîëîâíûé<br />
êîäåêñ Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè è Óãîëîâíî-ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèéñêîé<br />
Ôåäåðàöèè”<br />
46.<br />
Äóáîâèê Íèêîëàé Ïàâëîâè÷. Îñîáûé ïîðÿäîê ñóäåáíîãî ðàçáèðàòåëüñòâà è<br />
åãî ìåñòî â ñèñòåìå óïðîùåííûõ ïðîèçâîäñòâ ïî óãîëîâíûì äåëàì : Äèñ. ...<br />
êàíä. þðèä. íàóê : 12.00.09 : Ìîñêâà, 2004 174 c.<br />
47.<br />
http://www.zakonrf.info/upk/317.6/<br />
48.<br />
Ðûæàêîâ À.Ï., Äîñóäåáíîå ñîãëàøåíèå î ñîòðóäíè÷åñòâå: ïîñòàòåéíûé<br />
êîììåíòàðèé ê íîâîé ãëàâå ÓÏÊ ÐÔ Èçäàòåëüñòâî “Äåëî è ñåðâèñ”, 2010.<br />
49.<br />
http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=635<br />
50.<br />
gamoqveynebulia #6 ss macneSi, 09.03.2004, nawili I.<br />
51.<br />
gamoqveynebulia #31 macneSi, 03.11.2009, nawili I, N1772-IIs.<br />
38
Plea Bargaining<br />
Abroad and in Georgia<br />
DAVID MANAGADZE<br />
PhD Student, Assistant Profesor, Grigol Robakidze University<br />
The article discusses notable features of the plea bargaining in the criminal<br />
procedure legislation of foreign countries. The article includes a comparative<br />
review which was made based on the examples of several countries. It also<br />
canvasses the motives of plea bargaining defined in the legislation.<br />
The article sets out a main conceptual position in respect of plea bargaining<br />
according to the Criminal Procedure Code of Georgia (both the current<br />
and the draft).<br />
39
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
`danaSauloba~ kriminologiis mecnierebis ZiriTadi<br />
aspeqtia. Cvens mier aRniSnuli mimarTulebiT Catarebulma<br />
mecnierulma kvlevebma naTlad cxadyo, rom kriminologiis<br />
mecnierebaSi `danaSaulobis~ fenomeni gansazRvruli<br />
ar aris, Sesabamisad, msoflio kriminologiaSi<br />
eWvqveS dgeba am mecnierebis rogorc iuridiul<br />
mecnierebad miCnevis sakiTxi. aqve, xazgasmiT aRvniSnavT,<br />
rom inglissa da amerikis SeerTebul StatebSi kriminologias<br />
socialur mecnierebaTa ricxvs miakuTvneben,<br />
ruseTSi, saqarTvelosa da sxva postsabWoTa qveynebSi<br />
ki, igi iuristTa Seswavlis kompetenciad miiCneva.<br />
termini `danaSauloba~ (criminality) iSviaTad gvxvdeba<br />
inglisurenovan literaturaSi, ufro xSirad avtorebi<br />
Semoifarglebian terminiT `crime~ (danaSauli). danaSauli<br />
ki, etimologiurad aRniSnavs qmedebas, romelic<br />
arRvevs sazogadoebaSi dadgenil qcevis wess, socialur<br />
normebs. rusul enaSi `ïðåñòóïëåíèå~ momdinareobs<br />
sityvidan `ïåðåñòóïàòü~ da niSnavs zRvars gadasvlas,<br />
gadacdomas. 1 analogiurad ganimarteba danaSauli germanul<br />
enaze `vergehen, verbrechen~; sazogadoebaSi dadgenili<br />
normalur urTierTobaTa sazRvrebis dacva marTldanaSaulobis<br />
gansazRvris<br />
Tanamedrove<br />
midgomebi<br />
mixeil gabunia<br />
saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />
humanitarul-socialuri fakultetis doqtoranti<br />
40
zomierad ganixileba, xolo aseTi urTierTobebis darRveva aramarTlzomierad, usamarTlod.<br />
2 terminTa aRniSnul simravles emateba calkeul qveynebSi danaSaulis sociologiaSi<br />
miRebuli terminebi da cnebebi, amerikulSi _ `deliqventoba~, inglisuramerikul<br />
sisxlis samarTalSi _ `trizni~, `feloniebi~ da `misdaminari~. inglisur samarTalSi<br />
es terminebi Sua saukuneebidan gvxvdeba da sxvadasxva cnebis Sinaarss gamoxatavs.<br />
`trizni~ niSnavs saxelmwifos Ralats, `feloniebi~ iseT danaSaulobaTa kategoriebs,<br />
rogoricaa mkvleloba, gaupatiureba, qurdoba Tu sxva. `misdaminari~ ufro<br />
naklebad saSiS danaSaulobaTa aRmniSvnelia da gamoxatavs ioli formis danaSaulobebs,<br />
romlebic emijnebian administraciul samarTaldarRvevebs _ siyalbe, crumowmeoba<br />
da sxva. am terminebs Soris inglisur da amerikul kriminologiaSi yvelaze metad gavrcelebulia<br />
`deliqventoba~, romelic ganisazRvreba erT SemTxvevaSi, rogorc aranormaluri<br />
qcevis gamovlena (lezli vilkinsi), xolo meore SemTxvevaSi rogorc samarTlis<br />
darRvevisadmi fsiqologiuri tendencia. is Taviseburad gamoxatavs kanonsawinaaRmdego<br />
moqmedebis ganwyobasac da TviT kanonsawinaaRmdego moqmedebasac. 3<br />
danaSaulobis kvlevaSi upirvelesad, dgas danaSaulis raobis sakiTxi. aris Tu ara<br />
danaSauli damaxasiaTebeli faqtisaTvis TavisTavad, Tu danaSaulobis ganmsazRvrelia<br />
epoqa, socialuri jgufi, saxelmwifo, kodeqsi. miuxedavad mravalgvari Tvalsazrisisa,<br />
arsebobs zogierTi iseTi danaSauli, romelic yvelgan, yovelTvis, yovelgvari kanonebiT<br />
qveynis dasabamidan udavod danaSaulad iTvleba da aseTad CaiTvleba, vidre adamiani<br />
adamianad rCeba. es niSnavs, rom faqtSi unda veZeboT danaSauli da misi danaSaulebrivi<br />
xasiaTi am faqtidan iqneba misawvdomi predikatizebis gareSe, magram Semowmebis<br />
SemTxvevaSi, aRmoCndeba, rom es ase araa. ver davasaxelebT verc erT faqts, romelic<br />
samyaros dasabamidan yovelTvis da yvelgan yvelas mier iTvleboda danaSaulad. 4<br />
kriminologiaSi arsebobs danaSaulobis gansazRvrebis ramdenime midgoma. maTSi<br />
asaxulia avtorTa filosofiur SexedulebaTa, sociologiuri skolebisa da mimarTulebebis,<br />
samarTlebriv da religiur warmodgenaTa gavlena. TiTqmis yvela mecnierul<br />
naSromSi xazgasmulia danaSaulobis istoriulobisa da socialuri bunebis gaTvaliswinebis<br />
prioritetuloba. magram miuxedavad SemoTavazebul midgomaTa mTeli mravalferovnebisa,<br />
am etapze kriminologebs ar ZaluZT mogvcen danaSaulobis cneba. 5<br />
Tanamedrove kriminologiaSi danaSaulobis gageba-Semecnebis ori ZiriTadi midgoma<br />
arsebobs: 1. legalisturi _ danaSauloba aris is, rac akrZalulia <strong>kanoni</strong>T; 2. socialur-reaqciuli,<br />
romlis Tanaxmad, danaSaulebrivia is, rac ikicxeba sazogadoebis,<br />
saxelmwifos mier da risTvisac dawesebulia sasjelebi. 6<br />
danaSaulobis legalisturi gansazRvris momxreTa Soris gavrcelebulia danaSaulobis<br />
Semdegi tipis cnebebi: `danaSauloba mTliani siocialur-samarTlebrivi masobrivi<br />
movlenaa, romlis safuZvels Seadgens danaSaulis niSnebis mqone qmedebaTa da<br />
aseT qmedebaTa Camden pirTa erToblioba garkveul teritoriaze da garkveuli drois<br />
ganmavlobaSi~; 7 danaSauloba socialuri, istoriulad cvalebadi, masobrivi, sisxlissamarTlebriv-sistemuri<br />
movlenaa, romelic Tavis mxriv, vlindeba sazogadoebrivad<br />
saSiS sisxlissamarTlebrivad dasjad qmedebaTa da maT Camden pirTa erTobliobaSi<br />
garkveul teritoriaze drois garkveuli periodis ganmavlobaSi. 8 msgavsi definiciebis<br />
41
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
argumentacias safuZvlad udevs debuleba, rom danaSaulobis mniSvnelovan maxasiaTebels<br />
warmoadgens misi sisxlissamarTlebrivi xasiaTi, masSi sisxlis samarTlis kanonSi<br />
Camoyalibebul akrZalvaTa darRvevis individualuri aqtebis gaerTianeba, rac saSualebas<br />
iZleva ganvasxvaoT danaSauloba sxva samarTaldarRvevebisa da amoraluri<br />
gadacdomisagan. 9 profesor z. wulaias SexedulebiT, `danaSauloba sisxlissamarTlebrivi<br />
movlenaa, vinaidan masSi Semaval danaSaulTa wres gansazRvravs sisxlis samarTlis<br />
kanonmdebloba, xolo danaSaulobis samarTlebrivi elementi ganasxvavebs mas iseTi<br />
socialuri movlenisagan, rogoricaa amoraluri gamovlinebani, xolo marTlwinaaRmdegobis<br />
xarisxi ganasxvavebs mas iseTi samaTaldarRvevebisagan, rogoricaa administraciulsamarTlebrivi,<br />
disciplinuri da samoqalaqosamarTlebrivi.~ 10 aRniSnul<br />
ganmartebaSi danaSauloba warmoCenilia sisxlissamarTlebriv movlenad. Tumca, es arc<br />
aris gasakviri, vinaidan kriminologia sabWoTa mecnierebis mier iuristTa Seswavlis<br />
kompetenciad miiCneoda; mecnierebi, maT Soris, gercenzoni da SliapoCnikovi kriminologias<br />
sisxlis samarTlis mecnierebis Semadgenel nawilad ganixilavdnen, Sesabamisad,<br />
danaSaulobis kriminologiur kvlevas saTanado yuradReba ar eTmoboda. aRniSnul<br />
sakiTxs exmaureba profesori g. naWyebia, rodesac aRniSnavs, rom ...imxanad kriminologiis<br />
ugulebelyofis gamo, sisxlis samarTlis mecnierebis saganSi Setanili iyo<br />
danaSauloba da misi mizezebi. 11<br />
istoriuli gamocdileba gviCvenebs, rom ar SeiZleba sazogadoebaSi adamianTa qcevis<br />
regulireba, Tu maTi saqcieli ar Sefasda da maTi CadenisaTvis ar dadgindeba pasuxismgeblobis<br />
zoma. ama Tu im moqmedebis sisxlissamarTlebrivi Sefaseba, upirvelesad, aris<br />
misdami saxelmwifos damokidebulebis Sedegi. aseTi Sefasebis ZiriTadi azria, rom<br />
adamianis (moqalaqis) moqmedebaTa da saqcielTa mTeli mravalferovnebidan gamoyofa<br />
da ama Tu im sazogadoebis interesebis Sesabamisad, fasdeba iseTebi, romlebic<br />
sazogadoebas yvelaze metad vneben da ufro `sazogadoebrivad saSiSni~ arian. mocemuli<br />
niSani ZiriTadia qmedebis danaSaulebrivad aRiarebisaTvis. sisxlissamarTlebriv<br />
kategoriebs da cnebebs fuZemdebluri mniSvneloba aqvT ara marto sisxlis samarTlis<br />
mecnierebisaTvis, aramed sxva samarTlebriv da socialur-samarTlebrivi mecnierebebisTvisac,<br />
maT Soris, kriminologiisaTvisac. 12 amdenad, legalisturi midgomidan, naTlad<br />
Cans, rom danaSaulad (saerTod, danaSaulobad) iTvleba sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />
akrZaluli qceva. legalisti kriminologebi azusteben danaSaulis gansazRvrebas<br />
da Semoifarglebian mxolod sisxlis samarTlis kanonebis darRveviT.<br />
Cven ar viziarebT e.w. legalist-kriminologTa midgomebs danaSaulobis cnebis gansazRvrisas.<br />
vinaidan, mxolod sisxlis samarTlis <strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli qmedebis<br />
miCneva danaSaulad kriminologiaSi araa marTebuli msjeloba. Sexeduleba danaSaulobaze<br />
ar SeiZleba Semoifarglos mxolod <strong>kanoni</strong>T, kriminologiaSi danaSaulobad unda<br />
miviCnioT aramarto sisxlis samarTlis <strong>kanoni</strong>T akrZaluli qmedebani, aramed gansakuTrebiT,<br />
is amoraluri qmedebani, romelnic, aseve, mometebul saSiSroebas warmoadgenen<br />
qarTuli saxelmwifosa da sazogadoebisaTvis. aseTebad ki, upirveles yovlisa, gvesaxeba<br />
narkotikebis moxmareba (da mTlianobaSi narkomania), prostitucia, alkoholizmi<br />
da TviTmkvleloba. msgavsi qmedebani sazRvargareTis kriminologiaSi `umsxverplo<br />
42
danaSaulobad iwodebian~. 13 e.w. `umsxverplo danaSaulobis~ arsi mdgomareobs SemdegSi,<br />
kerZod: obieqturi ziani, romelic moaqvs uaryofiT, gadaxriT qcevas (deviacias) da<br />
sazogadoebis subieqturi Sefaseba aRniSnuli zianis mimarT, xSirad erTmaneTs ar em-<br />
Txveva. aseTi SeuTavsebloba dakavSirebulia sazogadoebaSi zneobrivi principebis cvalebadobasTan.<br />
magaliTad, sazogadoeba saTanadod ver afasebs narkomaniis gavrcelebas,<br />
prostituciisagan miRebul zians, TviTmkvlelobaTa ricxvs da sxva msgavs movlenebs.<br />
aSS-sa da dasavleT evropis mTel rig qveynebSi safuZveli Caeyara mimdinareobas,<br />
romlis Tanaxmad, e.w. `umsxverplo danaSauloba~ rogoricaa _ narkotikebis moxmareba,<br />
pornografia, prostitucia, azartuli TamaSebi, mamaTmavloba da sxva – amoRebuliyo<br />
sisxlis samarTlis kanonmdeblobidan da momxdariyo maTi dekriminalizacia.<br />
Tumca, aRsaniSnavia, rom aseT dros swored msxverplTan gvaqvs saqme da ara sxva movlenasTan.<br />
kerZod, msgavsi individebi, romlebic ewevian xsenebul saqmianobas, upirveles<br />
yovlisa, zians ayeneben sazogadoebas, TavianT da sxvis ojaxebs, mozard-axalgazrdobas;<br />
xolo Tezisi, rom narkotikebis moxmareba, alkoholizmi, TviTmkvleloba<br />
da sxva devianturi movlenebi _ subieqtis uaRresad piraduli problema da moraluri<br />
uflebaa _ Cveni mosazrebiT mcdari logikaa. marTalia, cxovrebiseuli pirobebi yovel<br />
konkretul individs sxvadasxvagvari aqvs, rogorc gaumjobesebuli, aseve, rTuli da<br />
tragikulic ki, magram Tu mTlianobaSi ganvixilavT, maSin ar SeiZleba, rom isini ar<br />
miviCnioT socialur borotebad, romelsac ar gaaCnia arc moraluri da arc <strong>kanoni</strong>smieri<br />
gamarTleba. pirebi, romlebic xdebian narkomaniis, alkoholizmisa Tu sxva<br />
deviaciuri gamovlinebebis msxverplni, albaTobis maRali xarisxiT, SeiZleba vivaraudoT,<br />
rom sabolood, potenciur damnaSaveebad yalibdebian. isini veRar umklavdebian<br />
cxovrebiseul sirTuleebs (magaliTad, ver gamoimuSaveben saarsebo minimums), amave<br />
dros ar gaaCniaT SesaZlebloba TavianTi gadaxriTi moTxovnilebebis dakmayofilebisa<br />
da Zalauneburad, TavisTavad, xdebian damnaSaveebi (alkoholis, narkotikis miRebis<br />
dauokebeli moTxovnilebidan gamomdinare, iZulebulni arian Caidinon sxvadasxva saxis<br />
danaSauli). xolo iseTi movlena, rogoricaa TviTmkvleloba, Suasaukuneebis ruseTSi<br />
miCneuli iyo danaSaulad da kvalificirdeboda sisxlis samarTlis wesiT. TviTmkvlelobis<br />
nebismieri mcdelobisaTvis dawesebuli iyo umkacresi sisxlissamarTlebrivi<br />
sanqciebi, radgan TviTmkvleloba, iseve, rogorc sxva saxis deviaciuri movlenebi, miCneuli<br />
iyo mometebul sazogadoebriv saSiSroebad, rac sabolood, aferxebs sazogadoebis<br />
normalur funqcionirebas. 14 amdenad, zogierTi kriminologis miswrafeba,<br />
`gaTavisufldes~ iurisprudencia msgavsi qmedebebisa da maT winaaRmdeg brZolisagan,<br />
mcdaria da safuZvels moklebuli. Tumca, amave dros, aRsaniSnavia, rom nebismieri devianturi<br />
gamovlinebis danaSaulad miCneva da misi daregulireba sisxlis samarTlis wesiT,<br />
bunebrivia utopiamde migviyvans. kanonTa simravle saxelmwifoSi igivea, rac didi<br />
raodenoba mkurnalebisa: niSani avadmyofobisa da uZlurebisa _ aRniSnavs spenseri. 15<br />
rogorc zemoT aRvniSneT, kriminologiaSi danaSaulobis Semecnebis meore mimar-<br />
Tulebas warmoadgens socialur-reaqciuli midgoma. am mimarTulebis warmomadgenlebi<br />
danaSaulobis legalisturi mxaris winaaRmdeg jer kidev, 30-ian wlebSi gamodiodnen.<br />
t. selini aRniSnavda, rom `danaSaulebrivis da Sesabamisad, termin `damnaSavis~ arsis<br />
43
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
cvalebadoba kargad cnobili faqtia. amasTan, ibadeba kiTxva: rogor unda SevuTavsoT<br />
msgavsi cvalebadoba im sayovelTao kategoriebis SemuSavebis mcdelobas, romlebic<br />
saWiroa nebismieri mecnieruli kvlevis Casatareblad? kriminologiuri kvlevis ZiriTadi<br />
erTeulebis, anu elementebis iuridiul gansazRvraTa upirobod miReba arRvevs<br />
mecnierebis ZiriTad kriteriums. mecnieri Tavisufali unda iyos, rom TviTon gansaz-<br />
Rvros movlena mis mierve SerCeul masalaSi, aRniSnos misi is Tvisebebi, romlebic universaluri<br />
xasiaTis matareblebad ivaraudebian. arsebobs imis uamravi magaliTi, roca<br />
kanonSi gamoxatuli saxelmwifo politika zRudavda da nulovan niSnulamde dahyavda<br />
an winaswar karnaxobda mecnieruli kvlevis Sedegs ama Tu im dargSi.~ 16 Semdgom wlebSi,<br />
am ideam sul ufro meti momxre hpova amerikel sociologTa Soris. mark kolvini,<br />
romelic efuZneboda r. agnius, m. gorfredsonis daZabulobis Teorias, t. hirSis TavSekavebis<br />
Teorias da r. akermanis swavlebis Teoriis daskvnebs aRniSnavda, rom dana-<br />
SaulTa umravlesobis mimarT iZulebis sistemis dinamika mouwesrigebel xasiaTs atarebs,<br />
gansakuTrebiT qronikul an Cveulebriv formebSi. analogiurs varaudobdnen sxva<br />
sociologebic. qcevis normebs, rogorc isini aRniSnaven, adgens xelisufleba da ara<br />
xalxi. amitom Riad rCeba sakiTxi: saidan icis xalxma, rom man unda imoqmedos swored<br />
am normebis Sesabamisad. normebi xom yovelTvis ar gansazRvraven qcevis zust wesebs.<br />
saWiroa koncefcia, romelic daadgens, Tu ra miaCnia mosaxleobas yvelaze misaRebi<br />
qmedebis normad. sabolood, mecnierebi radikalur daskvnamde midian, rom yuradReba<br />
unda mieqces mosaxleobis reaqcias qcevaze da ara imas, igi akrZalulia Tu ara <strong>kanoni</strong>T. 17<br />
aRsaniSnavia, rom sxvadasxva qveynebSi da sxvadasxva dros danaSaulad cnobil qmedebaTa<br />
wre mniSvnelovnad gansxvavdeboda erTmaneTisagan. erT saxelmwifoSi dana-<br />
Saulad miCneuli qmedeba, meore saxelmwifoSi Cveulebriv movlenad aRiqmeboda. garda<br />
amisa, is rac adre danaSaulad miiCneoda, magaliTad, homoseqsualizmi, dReisaTvis<br />
dekriminalizacia ganicada da danaSaulad ar iTvleba. aqedan gamomdinare, xazgasmiT<br />
gvsurs aRvniSnoT, rom realobaSi ar aris iseTi obieqti, iseTi qmedeba, romelic TavisTavad,<br />
Sinaganad iyos danaSaulebrivi. danaSauls rogorc individualur qceviT<br />
aqts da danaSaulobas rogorc socialur fenomens ar gaaCniaT bunebrivi, ontologiurad<br />
(arsebiTad) gansazRvruli referenti socialur sinamdvileSi. danaSauli ar aris<br />
ontologiuri realoba, igi mxolod kriminaluri politikis produqtia. 18 danaSauls<br />
(saerTod, danaSaulobas) gansazRvravs konkretuli kanonmdebeli konkretul saxelmwifoSi<br />
da konkretul dros, romelic upirveles yovlisa, gamoxatavs mmarTveli fenis,<br />
umciresobis interesebs. 19 danaSauli da danaSauloba relaciuri (SefardebiTi) konvencialuri,<br />
socialuri konstruqtebia. 20<br />
arsebuli Teoriebis ganxilvas mivyavarT daskvnamde, rom danaSauloba socialuri<br />
movlenaa. aqedan gamomdinare, igi ganpirobebulia ara adamianis biologiuri bunebidan,<br />
Tumca, es ukanaskneli gavlenas axdens pirovnebis danaSaulebriv qcvaze. danaSauloba<br />
istoriuli warmomavlobisaa, igi uSualod, mizezobrivadaa damokidebuli sazogadoebriv<br />
procesebze. danaSaulobis done da xasiaTi ganpirobebulia socialur ekonomikur<br />
sxvadasxva sistemebSi da sxvadasxva qveynebSi adamianTa cxovrebisa da moRvaweobis<br />
adgilobrivi garemoebebiT. danaSaulobis konkretuli formebi ganisazRvreba konkre-<br />
44
tuli qveynis saxelmwifosa da sazogadoebis mier, rac calsaxad ganpirobebulia im<br />
garemoebiT, rom sxvadasxva qveynebSi aris sxvadasxva midgomebi danaSaulebrivisa da<br />
aradanaSaulebrivis mimarT (erT qveyanaSi danaSaulad cnobili qmedebaTa wre, meore<br />
qveyanaSi SesaZloa udanaSaulod iTvlebodes); danaSaulobis maCveneblebis zrda dakav-<br />
Sirebulia drosTan da teritoriasTan. danaSauloba warmoadgens sazogadoebrivad<br />
saSiS produqts, zians ayenebs upirvelesad, sazogadoebis normalur funqcionirebas,<br />
amdenad mis sawinaaRmdegod upiratesi mniSvneloba eniWeba socialuri zomebis gamoyenebas.<br />
swored socialuri zomebis gamoyeneba kontrolis ganxorcielebis TvalsazrisiT,<br />
gvaZlevs efeqts da amavdroulad, sazogadoebas mxolod misi gamoyeneba SeuZlia<br />
danaSaulis winaaRmdeg. saxelmwifos mxridan ki, mxolod sisxlissamarTlebrivi sasjelis<br />
saxiT dapirispireba danaSaulobis mimarT, ar iZleva sasurvel Sedegs da xSir Sem-<br />
TxvevaSi, piriqiT, kidev ufro zrdis danaSaulobas qveyanaSi. Cveni mosazreba usafuZvlo<br />
rom ar iyos, moviSveliebT saqarTvelos iurudiul mecnierebaTa doqtoris, profesor<br />
g. naWyebias Sexedulebas danaSaulis Sesaxeb, sadac mecnieri ganmartavs, rom<br />
`danaSauli socialuri movlenaa da mas ZiriTadad, socialur-ekonomikuri faqtorebi<br />
ganapirobeben, amitom dgeba sakiTxi, Tu ramdenad moraluria am pirobebSi danaSauls<br />
vebrZoloT sasjelis meSveobiT, maSin rodesac danaSaulobaTa winaaRmdeg brZolis<br />
efeqturobisaTvis gadamwyvetia danaSaulis gamomwvevi mizezebisa da xelSemwyobi<br />
pirobebis winaaRmdeg socialur-ekonomikuri, ideologiur-politikuri da sxva amgvari<br />
RonisZiebebis ganxorcieleba. saxelmwifom, upirveles yovlisa, am RonisZiebaTa<br />
ganxorcielebaze unda izrunos da mxolod, amis Semdeg SeiZleba mas ufleba hqondes<br />
danaSaulis Cadenis winaaRmdeg daawesos sisxlissamarTlebrivi sasjeli, rogorc<br />
danaSaulis winaaRmdeg brZolis damxmare saSualeba~. 21 magaliTisaTvis aRvniSnavT, rom<br />
araviTar saWiroebas ar warmoadgens iseT qmedebaTa sisxlis samarTlis wesiT dakvalificireba,<br />
rogoricaa `cema~ (ssk muxli 125), `alimentis gadaxdisaTvis jiutad Tavis<br />
arideba~ (ssk muxli 176), Svilad an Svilobilad ayvanis wesis darRveva (ssk muxli 173),<br />
nivTis dazianeba an ganadgureba gaufrTxileblobiT (ssk muxli 259) da sxva iseTi<br />
qmedebebi, romlebic miCneulni arian kanonmdeblis mier naklebad mZime danaSaulobad.<br />
aseTi qmedebebi sazogadoebisaTvis umniSvnelo safrTxes warmoadgens da amdenad absoluturad<br />
sakmarisia maT mimarT administraciulsamarTlebrivi an samoqalaqo-samar-<br />
Tlebrivi zomebis gamoyeneba. gamomdinare iqedan, rom moxdes Tanxvedra erTi mxriv,<br />
kriminologiisa da sisxlis samarTlis interesebisa, xolo meore mxriv, sazogadoebisa<br />
da saxelmwifos interesebisa, Cveni SexedulebiT, metad mniSvnelovania, rom saxelmwifos<br />
mxridan mxolod iseT qmedebebs miekuTvnos danaSaulebrivis statusi da Sesabamisad,<br />
aisaxos sisxlis samarTlis kodeqsSi, romlebic mometebul sazogadoebriv saSiSroebas<br />
warmoadgenen saqarTvelos moqalaqeebisa da qarTuli saxelmwifosaTvis. maSasadame,<br />
amosavali wertili danaSaulobis gansazRvrisa unda iyos ara mmarTveli fenis<br />
Sexeduleba konkretuli qmedebis mimarT, aramed sazogadoeba da misi interesebi. swored<br />
sazogadoebis interesebidan gamomdinarea, rom kriminologia danaSaulobas ganixilavs<br />
rogorc saxesxvaobas gadaxriTi qcevebisas, rasac arsebobis obieqturi safuZveli<br />
aqvs. vinaidan, rogorc zemoT aRvniSneT, SesaZloa romelime konkretuli antisa-<br />
45
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
zogadoebrivi qceva ssk-is mier ar iyos cnobili danaSaulad, Tumca, igi arsebiTad,<br />
arRvevdes istoriul-nacionalur tradiciebs.<br />
kriminologiis mecnierebis ganviTarebis am konkretul etapze, 21-e saukuneSi, SeiZleba<br />
iTqvas, rom danaSauloba samarTlebrivi movlenacaa. miuxedavad imisa, rom samar-<br />
Talic socialuri kategoriaa, danaSaulobis samarTlebriv xasiaTze miTiTeba principul<br />
xasiaTs atarebs. igi efuZneba sayovelTaod aRiarebul princips _ nullum crimen sine<br />
lege _ (ar arsebobs danaSauli <strong>kanoni</strong>s gareSe), rac ganmtkicebulia msoflios ganviTarebuli<br />
qveynebis kanonmdeblobebiT, maT Soris, saqarTvelos kanonmdeblobiT. saqar-<br />
Tvelos sisxlis samarTlis kodeqsis pirvelive muxlSi naTqvamia, rom sisxlis samar-<br />
Tlis kodeqsi `gansazRvravs Tu romeli qmedebaa danaSaulebrivi~. 22<br />
danaSauloba istoriulad cvalebadi movlenaa. sazogadoebis cvlilebasTan erTad,<br />
misi socialur-eTikuri, ideologiur-politikuri, organizaciul-mmarTvelobiTi,<br />
samecniero-teqnikuri da sxva obieqturi mizezebis gamo, igi Tvisebrivad da xarisxobrivad<br />
icvleba. magaliTad, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi asaxva hpova iseTma<br />
muxlebma rogoricaa `Sidsis Seyra~ (ssk muxli 131), `genetikuri manipulacia~ (ssk<br />
muxli 136); `kompiuterul informaciasTan aramarTlzomieri SeRweva~ (ssk muxli 284),<br />
egm-is dazianebuli programis Seqmna, gamoyeneba an gavrceleba~ (ssk muxli 285)... msgavsi<br />
qmedebebi ar SeiZleboda Cadenili yofiliyo Sidsis virusis aRmoCenamde, kompiuteris<br />
gamogonebamde da mis masobriv gamoyenebamde. istoriuli analizi mowmobs, rom msgavsi<br />
antisazogadoebrivi qmedebebi ganpirobebulia arsebiTi cvlilebebiT socialur-ekonomikuri,<br />
samcniero-teqnikuri, politikuri da sxva msgavsi faqtorebiT. amasTan, zogierTi<br />
cvlileba qmedebis danaSaulebrivad miCnevisa xSir SemTxvevebSi, dakavSirebulia<br />
mmarTveli fenis subieqtur damokidebulebasTan ama Tu im movlenis mimarT ideologiuri<br />
da religiuri moTxovnebiT. TvalsaCinoebisaTvis, gavixsenoT Suasaukuneebis evropisaTvis<br />
damaxasiaTebeli inkviziciuri procesebi, sadac adamianebs sdevnidnen da<br />
awamebdnen gansxvavebuli religiuri Sexedulebebis gamo. aseve, gavixsenoT hitlerisa<br />
da stalinis epoqa, rodesac xorcieldeboda masobrivi devna pirebisa, romlebic ar<br />
iziarebdnen erT SemTxvevaSi, faSistur, xolo meore SemTxvevaSi _ bolSevikur Sexedulebebs,<br />
ideologias.<br />
yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, xazgasmiT gvsurs aRvniSnoT da sazogadoebis<br />
winaSe vamtkicoT, rom realobaSi ar aris iseTi obieqti, iseTi qmedeba, romelic<br />
TavisTavad, Sinaganad iyos danaSaulebrivi. danaSauls rogorc individualur qceviT aqts<br />
da danaSaulobas, rogorc socialur fenomens ar gaaCniaT bunebrivi, ontologiurad<br />
(arsebiTad) gansazRvruli referenti socialur sinamdvileSi. danaSauli ar aris ontologiuri<br />
realoba, igi mxolod kriminaluri politikis produqtia. 23 danaSauls (danaSaulobas)<br />
gansazRvravs konkretuli kanonmdebeli konkretul saxelmwifoSi da konkretul<br />
dros, romelic upirveles yovlisa, gamoxatavs mmarTveli fenis, umciresobis interesebs. 24<br />
saqme is gaxlavT, rom danaSauloba mTeli msoflios masStabiT TandaTanobiT da<br />
etapobrivad izrdeba, sazogadoebrivi sistemis ganurCevlad. samwuxarod, jerjerobiT,<br />
araferi miuTiTebs imaze, rom danaSaulobis mateba Sewydeba. mecnier-kriminologebis<br />
gaTvlebiT, uaxloes wlebSi, msoflioSi danaSaulobis saSualo wliuri mateba mosa-<br />
46
lodnelia 3-5%-iT. 25 mosalodneli saSualo koeficienti aRricxuli danaSaulebisa<br />
Seadgens 6-8 aTass 100.000 mosaxleobaze. maTi faqtobrivi raodenoba ki, iqneba dasaxelebul<br />
cifrebze 2-3-jer meti. ase, rom 2015-2020 wlebisaTvis, damnaSaveTa raodenoba<br />
SesaZloa mosaxleobis raodenobas miuaxlovdes. 26<br />
danaSaulobis mateba mimdinareobs normaluri sazogadoebrivi Tanacxovrebis garemos<br />
ngrevis, ojaxebis rRvevis, alkoholizmis, narkomaniis, TviTmkvlelobaTa da sxva<br />
gadaxriTi qcevebis gavrcelebis paralelurad. sazogadoebis aRniSnuli avadmyofuri<br />
cvlilebani mimarTulia kacobriobis TviTganadgurebis tendenciisaken. 27 dasaxelebuli<br />
paTogenuri procesebi ki, Znelad sakontrolebelia saxelmwifos mxridan. jerjerobiT,<br />
cvlilebebi ukeTesobisaken ar SeimCneva. dadebiTi Zvrebis gansaxorcieleblad,<br />
albaT, saWiroa kidev ufro didi globaluri krizisis warmoqmna _ katastrofis<br />
zRvarze myofi krizisisa, ramac SesaZloa gamoafxizlos koleqtiuri goneba da aiZulos<br />
msoflio sazogadoeba, rom gaacnobieros, gaiTviTcnobieros Tu ras uqadis momavalSi<br />
danaSauloba kacobriobas. aqve aRvniSnavT, rom sazogadoeba SeeCvia im garemoebas, rom<br />
danaSauloba sazogadoebrivi cxovrebisaTvis Cveulebrivi damaxasiaTebeli movlenaa.<br />
upirveles yovlisa, es Seexeba mosaxleobaSi gansakuTrebiT gavrcelebul danaSaulTa<br />
zogierT saxeebs, magaliTad, qurdoba, Zarcva, meqrTameoba da a.S. Tumca, mosaxleobis<br />
moTmineba danaSaulobis gansakuTrebiT saSiSi gamovlinebebis mimarT, ganusazRvreli<br />
ar aris. aSkarad arsebobs zRvari, romlis iqiTac SesaZloa warmoiSvas stiqiuri reaqcia,<br />
ramdenadac `danaSaulobis winaSe SiSi da gamouvali mdgomareobis arseboba yoveldRiuri<br />
problema xdeba da avsebs sazogadoebis moTminebis fialas.~ 28 amdenad, metad<br />
mniSvnelovania, rom danaSauloba, rogorc negatiuri socialuri movlena saTanadod<br />
aisaxos sazogadoebis msoflmxedvelobaSi. Sesabamisad, sazogadoebisa da saxelmwifos<br />
reaqcia danaSaulobaze (socialuri kontroli) ar unda iyos uSedego. aucilebelia<br />
saxelmwifom mimarTos iseT zomebs, romelic met sargebels moitans, vidre zians. ase-<br />
Tad ki, upirveles yovlisa, alternatiuli iusticiis formireba da sasjelis humanizaciis<br />
procesebis tendencia gvesaxeba.<br />
niSandoblivia is garemoebac, rom pirovnebaTa xangrZlivi yofna Tavisuflebis aRkveTis<br />
adgilebSi maTi fsiqikis Seuqcevad cvlilebas iwvevs, ris Semdegac sasjelmoxdili<br />
pirebis sruli umravlesoba agrZelebs kriminalur saqmianobas ufro srulyofilad<br />
da profesiul doneze, vidre amas aqamde sCadioda da Sesabamisad, gaTavisuflebis<br />
Semdeg sazogadoebas ufro met zians ayenebs; xolo meore mxriv, sisxlis samarTlis<br />
represia wamoSobs axal danaSaulebs. amdenad, dReisaTvis, saxelmwifo politikis<br />
erT-erTi umniSvnelovanesi amocanaa, qveyanaSi saTanado kriminologiuri bazis Seqmna,<br />
ris safuZvelzec praqtikulad, ganxorcieldeba da SemuSavdeba danaSaulobaze socialuri<br />
kontrolis Teoriuli da praqtikuli safuZvlebi.<br />
saxelmwifoSi, sadac adamianebze zrunva mxolod deklarilebulia da xSirad,<br />
sxvadasxva lozungebiT spekulirebadia, xolo sinamdvileSi ar tardeba praqtikuli<br />
RonisZiebani, danaSaulobaTa, deviaciaTa ricxvi yovelTvis maRalia.<br />
dReisaTvis, sasjelis humanizaciis tendenciebis TvalsazrisiT, lideroben italia<br />
da safrangeTi, sadac dainerga e.w. `kriminolog-klinicistebis~ profesia, romlebic<br />
47
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
didi avtoritetiT sargebloben sazogadoebaSi da mniSvnelovan gavlenas axdenen<br />
saxelmwifo politikis formirebze, patimarTa reabilitaciis sakiTxebTan mimarTebaSi.<br />
kriminologiis aRniSnuli dargis ganviTarebam gamoiwvia sadamsjelo politikis humanizacia<br />
evropis TiTqmis yvela saxelmwifoSi. safrangeTSi amas mohyva penitenciaruli<br />
sistemis reforma, romlis farglebSic Seiqmna socialur-aRmzrdelobiTi samsaxuri,<br />
patimrebs gauCndaT profesiuli ganaTlebis miRebis, swavlebis SesaZlebloba sxvadasxva<br />
saswavlo dawesebulebebSi da aucilebeli samedicino daxmarebis miReba Tavisuflebis<br />
aRkveTis adgilebis farglebs gareT. 29 vfiqrobT, aRniSnuli modelis SeTavazeba<br />
qarTuli penitenciaruli sistemisaTvis dResdReobiT, mniSvnelovani iqneba. jer erTi,<br />
rogorc zemoT aRvniSneT, pirovnebaTa xangrZlivi yofna Tavisuflebis aRkveTis<br />
adgilebSi maTi fsiqikis Seuqcevad cvlilebas iwvevs, ris Semdegac sasjelmoxdili<br />
pirebis sruli umravlesoba agrZeleben kriminalur saqmianobas ufro srulyofilad da<br />
profesiul doneze. xolo, meore mxriv, sisxlis samarTlis represia wamoSobs axal<br />
danaSaulebs, romlebsac sCadian sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi, rac xSir Sem-<br />
TxvevaSi, latentur xasiaTs atarebs. danaSaulobaTa Sedareba, prognozireba da mizezebi<br />
saSualebas gvaZlevs gavakeToT saintereso daskvnebi. upirvelesad, xazi unda<br />
gavusvaT im garemoebas, rom sazogadoebis maRali ekonomikuri done (Tu sazogadoebaSi<br />
SenarCunebuli ar aris istoriuli tradiciebi) ar abrkolebs danaSaulobaTa zrdas.<br />
magaliTad, amerikis SeerTebuli Statebi, romelic msoflioSi ekonomikurad umdidresi<br />
saxelmwifoa, amave dros gamoirCeva danaSaulobis yvelaze maRali maCvenebliT,<br />
igive SeiZleba iTqvas germaniis federaciul respublikaze, did britaneTze, safrangeTsa<br />
da italiaze. 30 amave dros, iaponiaSi, romelic Zalzed ganviTarebuli qveyanaa<br />
da arcerT dasaxelebul saxelmwifoze nakleb ganviTarebuli araa ekonomikurad, danaSaulobis<br />
done sakmaod dabalia. 31 iaponiaSi, saukuneebis ganmavlobaSi damkvidrebuli<br />
istoriuli tradiciebis Sesabamisad, mosaxleoba valdebulad Tvlis Tavs SeinarCunos<br />
pativiscema ojaxisadmi, sazogadoebisa da erisadmi. iaponelTa cxovrebis wyoba ganisazRvreba<br />
ojaxis patriarqaluri struqturiT, sazogadoebaSi Zlierad moqmedebs ojaxur-naTesauri<br />
tradiciebi, pativiscema ufrosebisadmi, siZulvili im adamianebis mimarT,<br />
romlebic cxovroben ara<strong>kanoni</strong>eri gziT miRebuli SemosavlebiT. xelisufleba<br />
did Zalisxmevas xarjavs, raTa SeinarCunos ojaxuri urTierTobebis Zlieri sistema,<br />
sazogadoeba da sazogadoebrivi cnobiereba avseben da aZliereben ojaxis gavlenas.<br />
axalgazrdoba kargad aris integrirebuli sazogadoebaSi, TaobaTa Soris konfliqti<br />
praqtikulad ar arsebobs an aseTis arsebobis SemTxvevaSi, wydeba mSvidobianad, urTierTSeTanxmebiT.<br />
danaSaulobasTan brZolaSi monawileobs mTlianad mosaxleoba, dana-<br />
Saulobis Tavidan acilebis sistemebi efeqturad moqmedeben dasaxlebul seqtorebSi,<br />
quCebSi, skolis mowafeebSi, masSi CarTulni arian mravalricxovani studenturi,<br />
axalgazrduli, qalTa organizaciebi. policia awarmoebs sistematur gasvlebs saxleb-<br />
Si, aZlevs rCevebs moqalaqeebs ojaxuri davebis SemTxvevaSi da agvarebs maT. moqalaqeebi<br />
dadebiTad arian ganwyobilni policiis mimarT, moralurad, Tavs valdebulad<br />
Tvlian nebismieri kanondarRvevis SemTxvevaSi, informaciiT uzrunvelyon samarTaldamcveli<br />
organoebi da maTdami ndoba sakmaod maRalia. Sesabamisad, iaponia erT-erTi<br />
48
yvelaze gamorCeuli da misabaZi qveyanaa danaSaulobis dabali donis mxriv msoflio<br />
sazogadoebisaTvis. 32 Sveicaria, iaponiis msgavsad, danaSaulobis mxriv erT-erTi<br />
yvelaze dabali maCveneblis mqone qveyanaa. 33<br />
CvenTvis metad sayuradReboa im faqtorebis gamokvleva, danaSaulobaze ra zemoqmedebis<br />
saSualebebi arsebobs aRniSnul qveyanaSi da kriminologiuri TvalsazrisiT,<br />
riT gansxvavdeba Sveicaria sxva danarCeni evropuli saxelmwifoebisagan. vfiqrobT,<br />
Sveicariisa da iaponiis miRwevebi danaSaulobis Tavidan acilebis saqmeSi yvelaze metad<br />
misaRebi unda iyos saqarTvelosaTvis, miT umetes, rodesac saqarTvelos sazogadoebaSi<br />
arsebobs sinTezi evropulsa da aziur tradiciebs Soris.<br />
kriminologiurma gamokvlevebma cxadyves, rom SveicariaSi danaSaulobis dabali<br />
done ganpirobebulia mTeli rigi kompleqsuri faqtorebis arsebobiT. kerZod:<br />
_ SveicariaSi umeteswilad, ZirZveli mosaxleoba cxovrobs, Taobidan Taobamde ojaxebi<br />
cxovroben erTi da imave adgilas, amdenad adamianebi kargad icnoben erTmaneTs<br />
da iTaviseben erTmaneTis problemebs da aqtiurad misdeven damkvidrebul tradiciebs;<br />
_ samoqalaqo pasuxismgeblobis Segneba mosaxleobis mxridan qveyanaSi mimdinare<br />
socialur procesebTan mimarTebaSi, maT Soris danaSaulobaze (SveicariaSi Rrmad aqvT<br />
gacnobierebuli urTierTdaxmarebis movaleoba da solidaroba; adgilobriv mosaxleobaSi<br />
gavrcelebulia andaza, romlis Tanaxmad `yvela moqalaqe TavisTavad policielia~);<br />
_ policiis decentralizacia da misi orientacia sazogadoebis interesebze _ dana-<br />
Saulobaze gansakuTrebuli reaqciebis ararseboba, Tavisuflebis aRkveTis alternativad<br />
Zalian xSirad gvevlineba pirobiTi msjavri, xolo Tavisuflebis aRkveTis saxiT<br />
ganaCenis dadgenisas, sWarbobs mcire vadis sanqciebi.<br />
_ daojaxebuli qalebi praqtikulad ar arian dakavebulni profesiuli saqmianobiT.<br />
amdenad, maT aqvT SesaZlebloba ukeT mouaron TavianT Svilebs da warmatebiT aRzardon<br />
isini, aqedan gamomdinare, danaSaulobis Zalzed dabali donea axalgazrdobaSi, mozard<br />
TaobaSi 18 wlamde, faqtobrivad ar fiqsirdeba kanondarRvevebi.<br />
_ saskolo programebi moicaven Zalian bevr akrZalvebs, maswavlebels aqvs sakmaod<br />
maRali socialuri statusi. yovelive amas SeiZleba davumatoT is garemoeba, rom<br />
axalgazrdebs Soris SveicariaSi ar aris umuSevroba da ojaxis ganviTareba qveyanaSi,<br />
sadac umTavres rols soflis sazogadoeba asrulebs, dafuZnebulia tradiciul patriarqalur<br />
urTierTobebze. niSandoblivia is garemoebac, rom sasamarTlo ganaCenebis<br />
2/3, romlebic Seexeba Tavisuflebis aRkveTas _ pirobiTia. 34 amdenad, danaSaulobis<br />
Sedarebam da gaanalizebam sxvadasxva qveynebis magaliTze, saSualeba mogvca dagvedgina<br />
danaSaulobis gamomwvevi da amave dros, misive kontrolis kidev erTi umniSvnelovanesi<br />
faqtori _ sazogadoebis tradiciuli Rirebulebebi. amis Sesaxeb diurkgeimi werda,<br />
rom Tu romelime sazogadoebaSi tradiciuli institutebi TavianT Zalas kargaven,<br />
Tu sustdeba kavSiri individisa sazogadoebasTan _ RirebulebaTa sistema imsxvreva<br />
da warmoiqmneba anomia. 35 anomiidan danaSaulobamde ki, erTi nabijia.<br />
gamomdinare iqedan, rom naSromSi ganviTarebuli da SeZlebisdagvarad, dasabuTebuli<br />
debulebani naSromis SinaarsSi gadmoveciT, daskvniT nawilSi maT aRar SevexebiT.<br />
49
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
mokled aRvniSnavT, rom qarTul kriminologiaSi danaSauloba da masTan dakavSirebuli<br />
sakiTxebi dRemde Seuswavlelia. naSromSi ganxiluli rigi sakiTxebisa ki, saerTod ar<br />
aris Setanili qarTul saxelmZRvaneloebsa Tu monografiebSi. bunebrivia, rom erT<br />
samecniero statiaSi danaSaulobis siRrmiseuli Seswavla da gansazRvra ver moxerxdeba.<br />
aRniSnuli sakiTxi saWiroebs vrcel da Sromatevad kvlevas, Tumca, momdevno<br />
kvlevebisaTvis naSromSi ganxiluli sakiTxebi SesaZloa sasargeblo aRmoCndes.<br />
Cveni mosazrebiT, kriminologiuri Sexeduleba danaSaulobaze unda Camoyalibdes<br />
Semdegnairad, kerZod: danaSauloba SesaZloa miviCnioT fenomenad, romelic xasiaTdeba<br />
ori umniSvnelovanesi kriteriumiT: gansazRvrulisa da ganusazRvrelis erTobliobiT.<br />
upirveles yovlisa, gansazRvrulobis momenti dakavSirebulia im garemoebasTan, rom<br />
danaSauloba vlindeba danaSaulTa erTobliobis saxiT, e.i. danaSaulad cnobil<br />
qmedebaTa wriT, romlebic gaTvaliswinebulia sisxlis samarTlis kodeqsiT da iseTi<br />
amoraluri qmedebebiT, romlebic mometebul sazogadoebriv saSiSroebas warmoadgenen<br />
(narkomania, prostitucia, alkoholizmi da TviTmkvleloba), swored es ukanasknelia<br />
amosavali, sabazo kriteriumi. mocemul SemTxvevaSi, SesaZloa mxedvelobaSi miviRoT<br />
debuleba, rom kriminologia aris mecniereba danaSaulobisa da gansakuTrebiT saSiS<br />
amoralur qmedebaTa Sesaxeb, rom misi Semecneba da ara romelime sxva socialuri fenomenisa<br />
Seadgens mis azrobriv datvirTvas. ganusazRvrelis sivrce ki, iwyeba iq, sadac<br />
mTavrdeba normirebuli cnebebi da kriminologia iswrafvis ufro Rrmad Seicnos danaSaulobis<br />
kanonzomierebani da gansazRvros masze socialuri kontrolis ganxorcielebis<br />
Taviseburebani. aRniSnulidan gamomdinare, mecniereba iZulebulia mimarTos<br />
cnebebs, kategoriebs, empiriul monacemebs mis mosazRvre samecniero dargebSi – iurisprudenciaSi,<br />
sociologiaSi, filosofiaSi, fsiqologiaSi, deviantologiaSi. Cveni<br />
azriT, aq ki, ar aris da arc SeiZleba iyos formulirebuli da erTmniSvnelovnad gamokveTili<br />
sazRvrebi.<br />
50
gamoyenebuli literatura:<br />
1. g. naWyebia. `sisxlis samarTlis mecnierebis sagani~. Tb. 1998;<br />
2. g. naWyebia. `sisxlissamarTlebrivi urTierToba da danaSaulis cneba~. Tb.<br />
2002;<br />
3. z. wulaia. `kriminologia~. zogadi nawili. Tb. 2003;<br />
4. `kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi~. g. Rlontis<br />
redaqciiT. Tb. 2008;<br />
5. e. kodua. `sociologia~. I I nakveTi. Tb. 1998;<br />
6. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi;<br />
7. Ýíöèêëîïåäè÷åñêèé cëîâàðü. ÑÏÒ. 1898. Ò. XXV;<br />
8. Ñîöèàëüíûå îòêëîíåíèÿ. Ïîä ðåä. Â.Í. Êóäðÿâöåâà è Ñ.Â. Áîðîäèíà. Ì.<br />
Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà. 1989;<br />
9. Êðèìèíîëîãèÿ. Ó÷åáíèê äëÿ þðèäè÷åñêèõ èíñòèòóòîâ è ôàêóëüòåòîâ. Ì. 1992;<br />
10. Ëóíååâ Â.Â. Ïðåñòóïíîñòü ÕÕ âåêà. Ì.2005;<br />
11. Áóðëàêîâ Â.Í., Ãèëèíñêèé ß.È., Øåñòàêîâ Ä.À. Ïðåïîäàâàíèå êðèìèíîëîãèè<br />
â ñîâðåìåííûõ óñëîâèÿõ. Âåñòí. ÑÏÁÃÓ. 1996. Ñåð. 6, âûï. 3;<br />
12. Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997;<br />
13. Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994;<br />
14. Ä.Æ. Ìàññèîíèñ. Ñîöèîëîãèÿ. ÑÏÒ. 1999;<br />
15. Duden. Standartworterbuch. 2003;<br />
16. Schwartz M. Contemporary Criminology. Wadsworth Publishing Co. 1996;<br />
17. Schur E. Crimes Without Victims. Englewood Cliffs;<br />
18. Hulsman L. Critical Criminology and the Concept of Crime. 1997;<br />
19. The Problem of Crime. P. 13-14; Tierney J. Criminology: Theory and Context. P. 14-15; Hulsman<br />
L. Critical Criminology and The Concept of Crime; Barkan S. Criminology. A Sociological Understanding.<br />
New Jersey. 1997;<br />
20. Hess H., Scheerer S. Was ist Kriminalitat? Kriminologische Journal. 1997.<br />
SeniSvnebi:<br />
1<br />
ix. Ýíöèêëîïåäè÷åñêèé ñëîâàðü. ÑÏÒ. 1898. Ò. XXV. Ñ. 90.<br />
2<br />
ix. Duden. Standartworterbuch. 2003. S. 970-978.<br />
3<br />
ix.: e.kodua, `sociologia~, I I nakveTi, Tb., 1998, gv. 228.<br />
4<br />
ix.: e.kodua, ‘sociologia~, I I nakveTi, Tb., 1998, gv. 228-229.<br />
5<br />
ix.: `kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi~, g.<br />
Rlontis redaqciiT, Tb., 2008, gv. 41-42.<br />
6<br />
ix.: Schwartz M. Contemporary Criminology. Wadsworth Publishing Co. 1996. P. 31-63.<br />
7<br />
ix.: kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi, g. Rlontis<br />
redaqciiT, Tb., 2008, gv. 46.<br />
8<br />
ix.: iqve.<br />
9<br />
ix.: dasaxelebuli naSromi, gv. 46-47.<br />
10<br />
ix.: z. wulaia, `kriminologia~, zogadi nawili. Tb. 2003. gv. 45.<br />
11<br />
ix.: g. naWyebia, `sisxlis samarTlis mecnierebis sagani~, Tb., 1998w, gv. 28.<br />
12<br />
ix.: kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi., g.<br />
Rlontis redaqciiT, Tb., 2008, gv. 46-47.<br />
13<br />
ix.: Schur E. Crimes Without Victims. Englewood Cliffs. 1965.<br />
14<br />
ix. Ñîöèàëüíûå îòêëîíåíèÿ. Ïîä ðåä. Â.Í. Êóäðÿâöåâà è Ñ.Â. Áîðîäèíà.<br />
Ì. Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà. 1989. Ñ. 106.<br />
15<br />
ix. Êðèìèíîëîãèÿ. Ó÷åáíèê äëÿ þðèäè÷åñêèõ èíñòèòóòîâ è ôàêóëòåòîâ.<br />
Ì. 1992. Ñ. 32-35.<br />
16<br />
ix. kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi. g. Rlontis<br />
redaqciiT. Tb. 2008. gv. 48.<br />
17<br />
ix.: kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi, g. Rlontis<br />
redaqciiT, Tb., 2008, gv. 49.<br />
51
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
18<br />
ix.: Hulsman L. Critical Criminology and the Concept of Crime. 1997. P. 71.<br />
19<br />
Sead. Hess H., Scheerer S. Was ist Kriminalitat? Kriminologische Journal. 1997. Heft 2.<br />
20<br />
ix.: The Problem of Crime. P. 13-14; Tierney J. Criminology: Theory and Context. P. 14-<br />
15; Hulsman L. Critical Criminology and The Concept of Crime; Barkan S. Criminology. A<br />
Sociological Understanding. New Jersey. 1997. P. 15.<br />
21<br />
ix.: g. naWyebia, sisxlissamarTlebrivi urTierToba da danaSaulis cneba,<br />
Tb., 2002, gv. 3.<br />
22<br />
ix.: saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, muxli 1.<br />
23<br />
ix.: Hulsman L. Critical Criminology and the Concept of Crime. 1997. P. 71.<br />
24<br />
Sead: Hess H., Scheerer S. Was ist Kriminalitat? Kriminologische Journal. 1997. Heft 2.<br />
25<br />
ix.: Ëóíååâ Â.Â. Ïðåñòóïíîñòü ÕÕ âåêà. . Ì.2005. Ñ. 455.<br />
26<br />
ix.: dasaxelebuli naSromi, gv. 458-459.<br />
27<br />
ix.: Áóðëàêîâ Â.Í., Ãèëèíñêèé ß.È., Øåñòàêîâ Ä.À. Ïðåïîäàâàíèå<br />
êðèìèíîëîãèè â ñîâðåìåííûõ óñëîâèÿõ. Âåñòí. ÑÏÁÃÓ. 1996. Ñåð. 6, âûï. 3.<br />
Ñ. 122.<br />
28<br />
ix.: Ëóíååâ Â.Â. Ïðåñòóïíîñòü ÕÕ âåêà. . Ì.2005. Ñ. 464.<br />
29<br />
ix.: Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. C. 199-200.<br />
30<br />
ix.: Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994. C 35-38.<br />
31<br />
ix.: Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. Ñ 8.<br />
32<br />
ix.: Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994. C 41.<br />
33<br />
ix.: Ñ.Ì. Èíøàêîâ. Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. Ñ. 202.<br />
34<br />
ix.: Ã.È. Øíàéäåð. Êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1994. C 36-37; aseve, Ñ.Ì. Èíøàêîâ.<br />
Çàðóáåæíàÿ êðèìèíîëîãèÿ. Ì. 1997. Ñ. 202.<br />
35<br />
ix.: Ä.Æ. Ìàññèîíèñ. Ñîöèîëîãèÿ. ÑÏÒ. 1999. C. 126-127.<br />
52
Modern Approaches<br />
to Define Criminality<br />
MIKHEIL GABUNIA<br />
PhD Student at Law Department Humanitarian and Social Faculty<br />
of Georgian technical University<br />
In view of the requirements of the Constitution of Georgia, for establishing<br />
a democratic system, political and economic freedom, and for raising<br />
the level of the legal culture and morale of the population, and for reinforcing<br />
the moral norms that have developed in Georgia over the centuries, the<br />
development of the field of criminology is of utmost importance. The most<br />
essential concept in this field is criminology, the correct definition and exploration<br />
of which is a key objective for the scientists. The goal of the<br />
science of criminology, which is to provide social control on criminality,<br />
clearly depends on the correct definition of criminology as a concept. Besides,<br />
as the phenomenon of criminality has not been established yet, considering<br />
the criminality as a separate legal science is questioned. As it is<br />
mentioned in the article, in a number of western countries the criminology<br />
is considered not a legal but a social science which is linked to the new<br />
understanding of this complex phenomenon of criminality.<br />
At this stage, based on the researches we have carried out, as it was mentioned<br />
above, we can infer that criminality is a phenomenon which is characterized<br />
by the unity of two most significant criteria of definability and<br />
un-definability. Specifically, it consists of a set of actions known as a crime<br />
and which are envisaged by the Criminal Code and of such immoral acts<br />
which pose increased threats for the community (such as, drugs abuse,<br />
prostitution, alcoholism, and suicides). The latter represents a key, fundamental<br />
criterion. In this case we can accept the assumption that criminology<br />
is a science of crimes and especially of dangerous immoral acts and<br />
their cognizance, and not that of any other social phenomenon, make its<br />
meaning; as for the un-definability, it starts where the scope of normalized<br />
concepts finish and the science of criminality aspires to more deeply<br />
perceive the regularities of criminality and determine the peculiarities of<br />
exercising social control on it and thus the science has to employ concepts,<br />
categories, empirical data available in the related sciences such as<br />
jurisprudence, sociology, philosophy, psychology, and deviantology; we<br />
consider that there is no and cannot be clear boundaries among them.<br />
53
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Tanamonawileobis<br />
bunebis aqcesoruli<br />
gagebisaTvis<br />
giorgi barabaZe<br />
samarTlis doqtori<br />
sisxlis samarTlis TeoriaSi, TanamonawileobiT Cadenili<br />
danaSaulis problematika erT-erTi urTulesia.<br />
gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom am instituts cxadia,<br />
sakmaod xangrZlivi kvlevis istoria aqvs. Tumca,<br />
miuxedavad amisa, igi dRemde rCeba mravali mecnierisa<br />
da praqtikosi muSakis kvlevisa da gansjis sagani.<br />
TanamonawileobiT Cadenili danaSaulis dros, TanamonawileTa<br />
pasuxismgeblobas garkveuli Taviseburebebi<br />
axasiaTebs. misi specifikaa, rom am formiT gamovlenili<br />
danaSaulis dros faqtobrivad Cadenilia erTi danaSauli.<br />
Tumca, am danaSaulisaTvis pasuxs agebs ori an<br />
meti piri. swored, msgavsi gamorCeuli specifika gansazRvravs<br />
TanamonawileobiT Cadenili danaSaulis dros<br />
am danaSaulSi monawile pirTa pasuxismgeblobis garkveul<br />
Taviseburebas. es Taviseburebebi polemikuria,<br />
rogorc Teoriuli, ise misi praqtikuli gadawyvetis<br />
kuTxiT. kerZod, masSi mWidrodaa gadajaWvuli iseTi zogadi<br />
sakiTxebi, rogoricaa: sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis<br />
safuZveli, brali, mizezobrivi kavSiri, danaSaulebrivi<br />
Sedegi, damnaSavis qmedebis socialurpolitikuri<br />
da iuridiuli Sefaseba da sxv.<br />
amdenad, mizanSewonilia TviT am institutis Seswavla<br />
Tanamonawileobis bunebis garkveviT daiwyos. Tanamonawileobis<br />
problematikaSi am sakiTxis gamokvleva, ker-<br />
Zod, sisxlis samarTlis TeoriaSi asaxuli calkeuli<br />
54
poziciebis moZieba, Sefaseba da gonebamaxviluri ganWvreta, yvela sxva TandarTul<br />
problemaTa Rrmad Cawvdomisa da wamoyenebuli debulebis saTanadod axsnis aucilebeli<br />
gzamkvlevia. sagulisxmoa, rom sisxlissamarTlebriv literaturaSi am sakiTxze<br />
ori urTierTsawinaaRmdego Teoria Camoyalibda. erTi maTgani Tanamonawileobis aqcesorul<br />
bunebas aRiarebs. aqcesorulobis principis Tanaxmad, Tanamonawileobis centralur<br />
figuras amsrulebeli warmoadgens, romlis qmedebasac damoukidebeli iuridiuli<br />
mniSvneloba aqvs. sxva TanamonawileTa qmedebebi ki, moklebulni arian amgvar<br />
Tvisebas da isini damokidebul, damatebiT xasiaTs atareben.<br />
sityva „aqcesoruli~ laTinuri warmoSobisaa da niSnavs damatebiTs, damokidebuls,<br />
mierTebiTs. Tu xsenebul termins Tanamonawileobas SevuTavsebT, maSin Tanamonawileoba<br />
unda gavigoT, rogorc TanamonawileTa pasuxismgeblobis erTgvari damokidebuleba<br />
amsruleblis mier Cadenil qmedebaze. aqedan gamomdinare, Tanamonawileobis<br />
aqcesoruli Teoriis arsi mdgomareobs imis aRiarebaSi, rom TanamonawileTa sisxlissamarTlebrivi<br />
pasuxismgebloba damokidebulia amsruleblis pasuxismgeblobaze, rom<br />
maT qmedebas ara aqvs damoukidebeli iuridiuli mniSvneloba da mis kvalifikacias<br />
amsruleblis qmedebis kvalifikacia gansazRvravs.<br />
Tanamonawileobis bunebis aqcesorul gagebas upirispirdeba meore mimarTuleba,<br />
romelic Tanamonawileobis damoukidebeli pasuxismgeblobis Teoriis saxelwodebiT<br />
aris cnobili. aRniSnuli TvalsazrisiT, Tanamonawilis qmedebis kvalifikacia ar aris<br />
amsruleblis qmedebis kvalifikaciaze damokidebuli da erTiani danaSaulebrivi qmedebis<br />
TiToeuli monawile ar kargavs Tavis damoukideblobas pasuxismgeblobis mxriv.<br />
am Teoriis warmomadgenlebi ar gamoyofen im figuras, romelic gansazRvravda pasuxismgeblobis<br />
arsebobas an uaryofas TanamonawileobiT Cadenili danaSaulisaTvis.<br />
isini aRniSnaven, rom danaSaulebrivi saqmianobis erTianoba ar SeiZleba gaxdes safuZveli<br />
TanamonawileTa danaSaulis Semadgenlobis gaigivebisaTvis. TanamonawileTa mxaresaa<br />
danaSaulis damoukidebeli Semadgenloba, romlis Sinaarsi ara sisxlis samar-<br />
Tlis kodeqsis kerZo nawilis romelime muxlis dispoziciidan, aramed zogadi nawilis<br />
Sesabamisi normidan gamomdinareobs da aregulirebs Tanamonawileobas. maSasadame,<br />
damoukidebeli pasuxismgeblobis principis dedaazri imis aRiarebaa, rom TiToeuli<br />
Tanamonawilis pasuxismgeblobis safuZveli Zevs ara amsruleblis qmedebaSi, aramed<br />
maT saerTo qmedebebSi, kerZod, danaSaulis organizaciaSi, waqezebasa da daxmarebaSi.<br />
Sesabamisad, TanamonawileobiT Cadenil danaSaulSi, TanamonawileTa pasuxismgeblobis<br />
sakiTxis gadawyveta didad aris damokidebuli saerTod vcnobT Tu ara, an ra moculobiT<br />
vaRiarebT aqcesorulobis princips.<br />
rogorc cnobilia, sisxlissamarTlebriv TeoriaSi aqcesorulobis sxvadasxva formebi<br />
gvxvdeba. kerZod: a) TanamonawileTa pasuxismgeblobis hiperaqcesoruli b) ukiduresi<br />
g) limitirebuli d) minimaluri aqcesoruloba.<br />
a) TanamonawileTa pasuxismgeblobis hiperaqcesoruli forma gulisxmobda, TanamonawileTa<br />
pasuxismgeblobisa da maTi dasjadobis odenobis mTlian da aucilebel damokidebulebas<br />
amsruleblis pasuxismgeblobasa da misi dasjadobis odenobaze. pasuxismgeblobis<br />
msgavsi e.w. hiperaqcesoruli forma gavrcelebuli iyo SedarebiT adrindeli<br />
55
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
periodis sisxlis samarTlis literaturaSi da ZiriTadad, mxolod solidaruli pasuxismgeblobis<br />
mimdevrebi aRiarebdnen. am formis momxreni amtkicebdnen, rom TanamonawileTa<br />
pasuxismgebloba ara marto im mxriv aris damokidebuli amsruleblis qmedebaze,<br />
rom am SemTxvevaSi, arc Tanamonawileobas SeiZleba hqondes adgili, aramed im<br />
mxrivac, rom amsruleblis piradi Tvisebebi, romlebic amZimeben an amsubuqeben mis<br />
pasuxismgeblobas, zegavlenas axdenen agreTve TanamonawileTa pasuxismgeblobaze,<br />
amZimeben an amsubuqeben mas.<br />
b) ukiduresi aqcesoruloba imaSi gamoixateba, rom TanamonawileTa pasuxismgeblobas<br />
mxolod maSin aqvs adgili, rodesac qmedeba SeiZleba bralad Seeracxos mTavar<br />
damnaSaves, e.i. rodesac man marTlsawinaaRmdegod da braleulad Seasrula danaSaulebrivi<br />
qmedeba.<br />
g) limitirebuli aqcesorulobis dros, TanamonawileTa pasuxismgeblobisaTvis aucilebelia<br />
mxolod is, rom damnaSave moqmedebdes marTlsawinaaRmdegod. anu, aqcesorulobis<br />
es forma gulisxmobs, rom Tanamonawileoba SesaZlebelia im SemTxvevaSic,<br />
rodesac erTi piri moqmedebda ganzrax, xolo meore gaufrTxileblobiT an yovelgvari<br />
bralis gareSe. msgavs SemTxvevebSi, sisxlis samarTlis mixedviT Tanamonawileobas<br />
SeuZlebelia adgili hqondes, vinaidan, is vinc ganzrax aqezebs sxva pirs, romelic ar<br />
iTvaliswinebs Tavisi qmedebis socialurad saSiS Sedegs, pasuxs agebs ara rogorc<br />
wamqezebeli, aramed rogorc SualobiTi amsrulebeli.<br />
d) minimaluri aqcesoruli formisaTvis sakmarisia, rom amsrulebelma Seasrulos<br />
<strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli Semadgenloba, magram saWiro ar aris misi arc marTlsawinaaRmdegod<br />
da arc braleulad Sesruleba. msgavsad limitirebuli aqcesorobisa,<br />
saubari Tanamonawileobaze aqac dauSvebelia, ramdenadac amsrulebeli ara Tu braleulad,<br />
aramed marTlsawinaaRmdegodac ar moqmedebs, TviT danaSauls ara aqvs adgili,<br />
araTu danaSaulSi Tanamonawileobas.<br />
sagulisxmoa, rom sabWour sisxlissamarTlebriv literaturaSi gasuli saukunis<br />
80-ian wlebamde, Tanamonawileobis bunebis sakiTxSi gabatonebuli iyo TanamonawileTa<br />
damoukidebeli pasuxismgeblobis Teoria. rac ZiriTadad, im argumentebze iyo dafuZnebuli,<br />
rom am Teoriis debulebebi ewinaaRmdegebian pasuxismgeblobis individualizaciisa<br />
da mxolod sakuTari qmedebisaTvis, piradi bralisaTvis pasuxismgeblobis principebs.<br />
amitom, TanamonawileTa pasuxismgeblobis damoukidebeli xasiaTis aRiareba<br />
niSnavda, TanamonawileTa pasuxismgeblobis uaryofas yovelgvari damokidebulebisa<br />
amsruleblis qmedebisagan da misi pasuxismgeblobisagan. Tumca, xazgasasmelia, rom<br />
aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdegeTa umravlesoba, erTi mxriv, uaryofs aqcesorulobis<br />
princips, xolo meore mxriv, iziareben am Teoriis mTel rig debulebebs. kerZod,<br />
isini aRniSnaven rom am principze uaris Tqma ar niSnavs, rom amsruleblis qmedebas ar<br />
eZleva gansazRvruli mniSvneloba sxva TanamonawileTa pasuxismgeblobis wesisa da<br />
farglebis dadgenisaTvis. magaliTad, m. Sneideri erTi mxriv, kategoriulad uaryofs<br />
TanamonawileTa pasuxismgeblobis aqcesorul Teorias, xolo meore mxriv, miuTiTebs,<br />
rom es ar niSnavs, rom amsruleblis moqmedebas ar eZleva mniSvneloba sxva TanamonawileTa<br />
pasuxismgeblobis wesisa da farglebis gansazRvrisaTvis.<br />
56
msgavsi winaaRmdegoba SeimCneva i. griSaevisa da a. krigeris msjelobaSic. isini marTalia,<br />
cdiloben kritikulad Seafason Tanamonawileobis aqcesoruli buneba, magram<br />
meore mxriv, aRniSnaven: „uarvyofT ra TanamonawileTa pasuxismgeblobis ucilobel<br />
damokidebulebas amsruleblis pasuxismgeblobisagan, Cven amasTanave ar unda daviviwyoT,<br />
rom amsrulebeli swored is piria, romelic saerTo wesiT realizacias ukeTebs<br />
yvela TanamonawileTa danaSaulebriv ganzraxvas. amitom, Tu man SesZlo danaSaulis<br />
Cadena da eqscess adgili ar hqonia, danarCenma Tanamonawileebma, bunebrivia, pasuxi<br />
unda agon gansakuTrebuli nawilis im muxliT, romelic iTvaliswinebs amsruleblis<br />
mier Cadenil danaSauls~.<br />
aseve dasZens v. proxorovic, romelic wers, rom Tanamonawileoba Tavisi iuridiuli<br />
mniSvnelobiT damoukidebelia da ara aqcesoruli. Tumca, imavdroulad aRniSnavs, rom<br />
erTi mxriv, wamqezeblebs da damxmareTa, xolo meore mxriv, amsruleblebis qmedebas<br />
Soris arsebobs garkveuli kavSiri, romelic ganapirobebs pirvelTa pasuxismgeblobis<br />
moculobis damokidebulebas amsruleblis qmedebis xasiaTisagan. sagulisxmoa, rom<br />
msgavs Seusabamobas adgili aqvs sxva mecnierTa SromebSic.<br />
motanili citatebidan naTlad Cans, TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis<br />
momxreTa araTanmimdevroba, rom TanamonawileTa pasuxismgebloba ar SeiZleba<br />
dasabuTdes, Tu ar iqna aRiarebuli misi erTgvari damokidebuleba amsruleblis pasuxismgeblobaze.<br />
Tu TanamonawileTa pasuxismgeblobis wesisa da farglebis gansazRvra<br />
amsruleblis qmedebis mixedviT xdeba da maTi pasuxismgebloba amsruleblis qmedebis<br />
xasiaTzea damokidebuli, es arc meti, arc naklebi TanamonawileTa aqcesoruli bunebis<br />
aRiarebaze miuTiTebs. garda amisa, TanamonawileTa pasuxismgeblobisa da sasjelis<br />
individualizaciis sakiTxis ganxilvisas damoukidebeli pasuxismgeblobis momxre kriminalistTa<br />
umravlesoba iseT daskvnebs akeTebs, rasac TviT aqcesorobis momxreebic<br />
ki, ar moiTxoven.<br />
samarTlianad miuTiTebs aqcesoruli Teoriis momxre, prof. o. gamyreliZe im avtorTa<br />
msjelobis araTanmimdevrobaze, romelTac dasaSvebad miaCniaT, rom iseTi wminda<br />
personaluri momenti, rogoricaa magaliTad, gameoreba, romelic mxolod amsrulebels<br />
axasiaTebs, Seeracxos agreTve im Tanamonawilesac, Tu mas es momenti gaTvaliswinebuli<br />
hqonda. aseTi daskvna SeuZlia gaakeTos mxolod man, aRniSnavs avtori, vinc<br />
ukiduresi aqcesorobis principis momxrea. miT umetes, gasakviria, rom am azrs iziarebs<br />
TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis momxreTa didi umravlesoba.<br />
Tanamonawileobis aqcesoruli bunebis miuReblobis ZiriTadi mizezi calkeul<br />
avtorTa mier am Teoriis SecdomiT gagebidan gamomdinareobs, rac gamoixateba maT<br />
SexedulebebSi, TanamonawileTa dasjadobis proporciul damokidebulebaSi amsruleblis<br />
bralis xarisxze. yvela is avtori, romelic uaryofs aqcesorobis princips, es<br />
principi gagebuli aqvT meqanikurad, saxeldobr, rogorc TanamonawileTa pasuxismgeblobis<br />
sruli damokidebuleba amsruleblis pasuxismgeblobaze. sworad afasebs maT<br />
pozicias prof. T. wereTeli, romelic Tvlis, rom am kriminalistebis kritika<br />
arsebiTad mimarTulia Tanamonawileobis e.w. „hiperaqcesoruli Teoriis winaaRmdeg~,<br />
romelic rogorc SevniSneT, TanamonawileTa pasuxismgeblobis moculobas gansazRv-<br />
57
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
ravs amsruleblis pasuxismgeblobaze sruli damokidebulebiT, maT Soris, personaluri<br />
niSnebis CaTvliT (araerTgzisoba, recidivi da sxv.). sinamdvileSi, Tanamonawileobis<br />
aqcesoruli bunebis aRiareba sulac ar niSnavs, rom TanamonawileTa pasuxismgebloba<br />
da maTi dasjadobis odenoba mTlianad da aucileblad aris damokidebuli<br />
amsruleblis pasuxismgeblobaze da misi dasjadobis odenobaze. misi arsi, im aucilebeli<br />
obieqturi debulebis SecnobaSi aisaxeba, rom amsruleblis gareSe ar aris Tanamonawileoba,<br />
rom TanamonawileTa pasuxismgeblobis gansakuTrebuli pirobebi da formebi<br />
SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu amsrulebelma Seasrula TanamonawileTa mier<br />
mofiqrebuli danaSaulis Semadgenloba, an ukidures SemTxvevaSi, daiwyo misi Sesruleba.<br />
samarTlianad aRniSnavs prof. m. kovaliovi: „TanamonawileTa saerTo pasuxismgeblobis<br />
safuZvels danaSaulSi monawile yvela piris qmedebaTa erTianoba warmoadgens.<br />
am erTianobis berketi amsrulebelia da Tu igi ar aris, Tanamonawileobac ingreva,<br />
rogorc xuxula~.<br />
aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdegeni am Teoriis damcvelebs xSirad sayveduroben,<br />
TiTqos aqcesorobis principis dacviT yvela Tanamonawile pasuxs agebs im danaSaulisaTvis,<br />
romelic amsrulebelma Caidina, anu sxvisi bralis gamo. amitom, maTi azriT,<br />
aqcesorobis aRiareba sisxlis samarTlis im fundamenturi principis ugulebelyofas<br />
niSnavs, romlis Tanaxmad, individma pasuxi unda agos mxolod sakuTari qmedebisa da<br />
sakuTari bralisaTvis, rom es Teoria ewinaaRmdegeba personaluri pasuxismgeblobis<br />
princips da xels uwyobs obieqtur Seracxvas.<br />
im debulebis aRiareba, rom Tanamonawilis qmedebis iuridiuli Sefaseba da misi<br />
pasuxismgeblobis farglebi damokidebulia amsruleblis qmedebis kvalifikaciaze da<br />
rom yvela TanamonawileTa ganzraxvis ganxorcieleba amsruleblis qmedebaSi xdeba,<br />
ar niSnavs sxvisi qmedebisaTvis da sxvisi bralisaTvis piris pasuxismgeblobas. TanamonawileTa<br />
qmedeba mizezobriv kavSirSia danaSaulebriv SedegTan. cxadia, uSualo mizezobriv<br />
kavSirSi danaSaulebriv SedegTan mxolod amsruleblis qmedebaa, magram es ar<br />
gamoricxavs im danarCen TanamonawileTa mizezobriv kavSirsac, romlebic amsruleblis<br />
qmedebis meSveobiT ebmebian mizezobriobis jaWvSi. TiToeuli Tanamonawile, misi qmedebis<br />
Sedegad, mWidrod aris dakavSirebuli amsrulebelTan. am kavSiris realizeba ki,<br />
xdeba imiT, rom danaSaulis obieqturi mxaris Semadgenloba, romelic Cafiqrebuli<br />
hqondaT Tanamonawileebs, sruldeba im piris mier, romel danaSaulebriv ganzraxvas-<br />
Tanac maT miiyvanes an maT Seuwyves xeli. amitom, maTi qmedebac mimarTulia saerTo<br />
danaSaulebrivi Sedegisaken. magram, am saerTo danaSaulebrivi Sedegis miRwevis gzaze<br />
TiToeul maTgans mxolod misTvis niSandoblivi roli akisria, romlis meSveobiTac<br />
CarTulia erTiani umarTlobis ganxorcielebaSi. amitom, erTpirovnuli damnaSavis<br />
msgavsad, Tanamonawilec pasuxs agebs mxolod im danaSaulebrivi SedegisaTvis, romelic<br />
misma qmedebam gamoiwvia da romelic misi ganzraxviT iyo moculi.<br />
savsebiT samarTlianad SeniSnavs prof. T. wereTeli, rom „damdgari danaSaulebrivi<br />
Sedegi maTi erToblivi saqmianobis produqtia. cxadia, TanamonawileTa obieqturi<br />
roli am Sedegis warmoSobaSi sxvadasxvagvaria, rogorc mizezobriobis xasiaTis, ise<br />
misi aqtiurobis mixedviT... magram, es sxvadasxvaoba ar gamoricxavs, rom TiToeuli<br />
58
Tanamonawile obieqturad da subieqturad dakavSirebulia imave danaSaulTan, romelsac<br />
amsrulebeli ganaxorcielebs da masTan erTad, erT organul mTlianobas warmoadgens.<br />
m. kovaliovi aseve dasZens, rom „yvela Tanamonawile namdvilad pasuxs agebs im<br />
danaSaulebrivi SedegisaTvis, romelic uSualod amsruleblis mieraa miyenebuli, magram<br />
isini amsruleblis meSveobiT TviTonac monawileoben mis ganxorcielebaSi, ganzraxuli<br />
hqondaT danaSaulebrivi gziT mieRwiaT am SedegisaTvis. amsruleblis qmedebebSi<br />
maTi fizikuri da sulieri energiis nawilicaa Caqsovili, amitomac danaSauli<br />
maTi erToblivi mecadineobis nayofia, romelmac saboloo angariSiT Tavi moiyara<br />
amsruleblis qmedebaSi... yvela Tanamonawile _ agrZelebs msjelobas avtori, _ aris<br />
monawile saerTo bralisa, magram isini pasuxs ageben ara sxvisi, aramed erToblivi qmedebisaTvis<br />
da Tavisi, sakuTari bralis farglebSi.<br />
aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdegeTa mxridan sakiTxisadmi msgavsi mcdari midgoma<br />
da poziciaTa gaurkvevloba SeiZleba avxsnaT, rom aqcenti gadatanilia imaze, TiTqos<br />
Tanamonawileni saerTod ar asruleben danaSaulis Semadgenlobas. amaTan, mxedvelobidan<br />
rCebaT is obieqturi realoba, rom isini uSualod ar asruleben danaSaulis<br />
Semadgenlobas, aramed amsruleblis meSveobiT arian CarTulni erTiani umarTlobis<br />
ganxorcielebaSi. aqedan gamomdinare, aqcesoruli buneba gulisxmobs, rom TanamonawileTa<br />
qmedebebi damokidebulia amsruleblis mier danaSaulis Sesrulebaze da ar<br />
gulisxmobs amsruleblis qmedebis obieqtur, meqanikur Seracxvas Tanamonawileebisadmi.<br />
amitom, aqcesorobis principi winaaRmdegobaSi ar modis individualuri pasuxismgeblobis<br />
principTan.<br />
TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis Tanmimdevari warmomadgenlebi<br />
aqcesoruli Teoriis im ZiriTadi debulebis winaaRmdegni arian, rom amsruleblis gareSe<br />
ar aris Tanamonawileoba. amasTan, am debulebis aRiareba niSnavs TanamonawileTa<br />
pasuxismgeblobis srul damokidebulebas amsruleblis pasuxismgeblobaze. TiTqos<br />
Tanamonawilis sasjelis zomis gansazRvra xdebodes amsruleblis sasjelis mixedviT.<br />
aqedan daskvna: dauSvebelia TanamonawileTa gaTavisufleba sisxlis samarTlis<br />
pasuxismgeblobisagan, roca amgvar pasuxismgeblobaSi ar aris micemuli amsrulebeli<br />
da Tanamonawilis aqcesoruli Teoria angariSs ar uwevs amsruleblis eqscesis<br />
SesaZleblobas da qmnis obieqturi Seracxvis SesaZleblobas.<br />
mcdari mosazrebaa, rom amsruleblis gaTavisufleba sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan<br />
an sasjelisagan, TiTqosda avtomaturad iwvevs TanamonawileTa gaTavisuflebas<br />
amgvari RonisZiebisagan. Tanamonawilis sasjelis zoma araTu damokidebuli<br />
ar aris amsruleblis sasjelis zomaze, piriqiT, Tanamonawilis dasjadobisaTvis<br />
mniSvneloba ara aqvs amsruleblis dasjadobis faqts. anu, aqcesorobis principi sruliadac<br />
ar gulisxmobs Tanamonawilis sasjelis gansazRvras amsruleblis sasjelis<br />
mixedviT.<br />
am Teoriis principebia, rom TanamonawileTa pasuxismgebloba unda dadges mxolod<br />
im SemTxvevaSi, Tu damtkicda, rom amsrulebelma Caidina an daiwyo danaSaulebrivi<br />
qmedebis Cadena. gamomdinare aqedan, saqme is rodia, rom Tanamonawile micemuli iqneba<br />
pasuxisgebaSi mxolod maSin, roca amsruleblis pasuxismgeblobis sakiTxi dadgeba,<br />
59
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
aramed maSin, Tu dadgindeba amsruleblis mier danaSaulebrivi qmedebis dawyebis an<br />
Cadenis faqti. mxolod am SemTxvevaSi SeiZleba mivceT sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi<br />
sxva Tanamonawileni danaSaulSi Tanamonawilis principiT. magram, cxadia, sruliad<br />
dasaSvebia SemTxvevebi, roca Tanamonawileebs SeiZleba daekisroT pasuxismgebloba,<br />
xolo amsrulebeli misgan gaTavisufldes. saubaria iseT pirad garemoebebze, romlebic<br />
mxolod amsruleblis pirovnebas Seexeba da ar vrceldeba sxva Tanamonawileze. amitom,<br />
TanamonawileTa pasuxismgeblobis gaTavisuflebas ver daedeba safuZvlad is garemoeba,<br />
rom danaSaulis amsrulebeli ver dadginda, an dadgenilia, magram ver Seipyres,<br />
gardaicvala, epatia sasjeli da sxv.<br />
rac Seexeba Tvalsazriss, rom Tanamonawileobis aqcesoruli Teoria angariSs ar uwevs<br />
amsruleblis eqcesis SesaZleblobas da amiT qmnis obieqturi Seracxvis SesaZleblobas,<br />
SevniSnavT, rom TanamonawileTa pasuxismgeblobis aqcesoruli xasiaTis arc erTi<br />
mimdevari (maT Soris, hiperaqcesoruli Teoriisac ki) ar moiTxovda TanamonawileTa<br />
pasuxismgeblobis aseT upirobo damokidebulebas amsruleblis qmedebisadmi. Tanamonawile<br />
amsruleblis eqcesisaTvis pasuxs ar agebs, vinaidan mis mxares ar aris pasuxismgeblobis<br />
subieqturi wanamZRvari. aRniSnuli sakiTxi, upirveles yovlisa, bralis<br />
sakiTxia da amitomac, bralis sisxlissamarTlebriv debulebaTa gamoyenebiT unda<br />
gadawydes. „Tu braleuli pasuxismgeblobis principi moqmedebs sazogadod, SeniSnavs<br />
prof. o. gamyreliZe, is Tanabrad Seexeba, rogorc amsrulebels, ise Tanamonawiles da<br />
am principis mixedviT, unda gadawyvitos amsruleblis eqscesis sakiTxi Tanamonawileobis<br />
dros, rogorc aqcesoruli Teoriis momxrem, ise misma mowinaaRmdegem.~<br />
vidre davasrulebdeT aqcesoruli bunebis sakiTxze msjelobas, aqve unda SevexoT<br />
erT mniSvnelovan sakiTxsac. kerZod, amsruleblisa da Tanamonawilis sxvadasxva<br />
muxlebiT kvalifikaciis SemTxvevebi ewinaaRmdegeba Tu ara Tanamonawileobis aqcesorul<br />
bunebas da qmnis Tu ara sapirispiro Tvalsazrisis mtkicebis safuZvels. aqcesoruli<br />
bunebis zogierT mowinaaRmdeges mohyavs mosazreba, rom sasamarTlo praqtikaSi<br />
aris SemTxvevebi, rodesac TanamonawileTa qmedebebis kvalifikacia sisxlis samarTlis<br />
kodeqsis sxvadasxva muxlis mixedviT xdeba da amiT TiTqosda mtkicdeba Tanamonawileobis<br />
damoukidebeli, araaqcesoruli buneba. „Tu aqcesoruloba niSnavs,<br />
wers u. kobiaSvili, rom Tanamonawile pasuxs agebs danaSaulis im SemadgenlobisaTvis,<br />
romliTac pasuxismgebelia amsrulebeli da imave sanqciis farglebSi, romliTac <strong>kanoni</strong><br />
amsruleblis qmedebas emuqreba, maSin aqedan gardauvlad gamomdinareobs, daskvna maTi<br />
qmedebebis erTiani kvalifikaciis aucileblobis Sesaxeb... amasTan dakavSirebiT, ganagrZobs<br />
msjelobas avtori, Tanamonawileobis aqcesoruli bunebis sawinaaRmdegod miuTiTebs<br />
faqtic, rom erTi mxriv amsruleblis, xolo meore mxriv, TanamonawileTa qmedebis<br />
kvalifikacia yovelTvis da aucileblad rodi xdeba sisxlis samarTlis kodeqsis<br />
erTi da igive muxliT. sasamarTlo praqtikaSi arcTu iSviaTad gxvdeba SemTxvevebi<br />
amsruleblisa da TanamonawileTa qmedebebis sxvadasxva muxlebiT dakvalificirebisa~.<br />
msgavsi argumenti, damajereblobas ver matebs aqcesoruli Teoriis mowinaaRmdege<br />
kriminalistTa mosazrebebs. cxadia, aqcesoruli Teoriis mixedviT Tanamonawilis<br />
60
qmedebas ara aqvs damoukidebeli iuridiuli mniSvneloba da misi qmedebis kvalifikacias<br />
amsruleblis qmedeba gansazRvravs. Tumca, amavdroulad, am Teoriis momxreni<br />
uSveben gamonakliss saerTo wesidan da miuTiTeben, rom zogjer xdeba sxvadasxva<br />
muxlebiT kvalifikaciis SemTxvevac, magram es garemoeba sulac ar gamoricxavs TanamonawileTa<br />
pasuxismgeblobis aqcesorul xasiaTs.<br />
xazgasasmelia, rom danaSaulSi TanamonawileobisaTvis gadamwyvetia yvela Tanamonawilis<br />
mier erTi da igive tipis umarTlobis ganxorcieleba. rogorc cnobilia, Semadgenlobebi<br />
Tavisi Sinaarsis mixedviT or jgufad iyofa: a) sxvadasxva umarTlobis<br />
Semadgenlobebi; b) tipuri umarTlobebis Semadgenlobebi. Tanamonawileoba gamoiricxeba<br />
im SemTxvevaSi, Tu TiToeuli monawilis qmedeba sxvadasxva muxlebiT dakvalificirdeba<br />
da es muxlebi sxvadasxva umarTlobis Semadgenlobebs iTvaliswineben.<br />
magram Tanamonawileobis bunebas ar cvlis da aqcesorobas ar ewinaaRmdegeba sxvadasxva<br />
muxlebiT kvalifikacia tipuri umarTlobis SemadgenlobebSi. Tanamonawileobis dros<br />
sxvadasxva muxliT kvalifikacia Tu erTi umarTlobis tipze agebuli Semadgenlobis<br />
farglebs ar scdeba, maSin ar aris safuZveli TanamonawileTa aqcesoruli bunebis uaryofisaTvis.<br />
magram, Tu es piroba darRveulia, aq saubari Tanamonawileobaze dauSvebelia<br />
da dgeba maTi damoukidebeli pasuxismgeblobis sakiTxic. amitom, danaSaulSi<br />
TanamonawileobisaTvis mTavaria materialurad erTgvarovani deliqtis tipi, romelsac<br />
Tanamonawileni unda axorcielebdnen, Tundac igi sisxlis samarTlis kodeqsis<br />
ramdenime muxlSi iyos mocemuli.<br />
Tu magaliTad, piris waqezeba mimarTuli iqneba gaupatiurebaze, magram amsrulebeli<br />
Caidens mkvlelobas, maSin maTi qmedebis sxvadasxva muxliT kvalifikacia erTi umarTlobis<br />
tipze agebuli Semadgenlobis farglebs gascdeba. aseT pirobebSi, Tanamonawileobac<br />
aRar iarsebebs da Sesabamisad, wamqezebeli damoukideblad agebs pasuxs gaupatiurebis<br />
momzadebisaTvis, xolo amsrulebeli _ mkvlelobisaTvis. magram, Tu wamqezebeli<br />
aqezebs gaupatiurebaze da amsrulebeli swored am danaSauls Caidens, aseT<br />
SemTxvevaSi Tu wamqezeblis qmedeba dakvalificirdeba muxliT, romelic pasuxismgeblobas<br />
iTvaliswinebs Semamsubuqebel an damamZimebel garemoebaSi, xolo amsruleblis<br />
qmedeba dakvalificirdeba muxliT, romelic dasjadobas igive SemadgenlobisaTvis<br />
adgens am garemoebebis gareSe, maSin saxezea Tanamonawileoba misi ucvleli „formuliT”<br />
_ „Tanamonawile pasuxs agebs im umarTlobisaTvis, romelsac uSualod Cadis amsrulebeli~.<br />
zemoaRniSnulis Sesabamisad, daskvnis saxiT SevniSnavT, rom TanamonawileTa qmedebebi<br />
Tavisi bunebiT aqcesoruli xasiaTisaa. maTi qmedebaTa xasiaTis sxvadasxvagvarovneba<br />
ar qmnis TiToeuli maTganis qmedebaSi damoukidebeli sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis<br />
Ziebis safuZvels. msgavsi kanonzomierebidan gamomdinare, amsrulebeli aris<br />
is mTavari figura, romelic obieqturi umarTlobis kuTxiT TanamonawileTa pasuxismgeblobis<br />
farglebs gansazRvravs. danaSaulSi Tanamonawileoba gvaqvs mxolod im Sem-<br />
TxvevaSi, rodesac yvela monawile erTian marTlsawinaaRmdego qmedebas, anu erTian<br />
umarTlobas Cadis. maSasadame, Tanamonawileoba aqcesorulia. e.i. damokidebulia<br />
61
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
amsruleblis mier ganxorcielebul umarTlobaze da Sesabamisad, yvela monawile amsrulebelTan<br />
erTad Cadenili umarTlobisaTvis agebs pasuxs. sapirispiro xedvis mtkiceba,<br />
TanamonawileTa damoukidebeli pasuxismgeblobis Teoriis gaziareba, realurad<br />
Tavad am institutis uaryofas niSnavs. rasac amtkicebda am mimarTulebis Tanmimdevari<br />
damcveli a. foinicki _ „Tanamonawileobis dros ramdeni damnaSavec aris, imdenivea<br />
danaSaulic~. aseTi Sexeduleba, samarTlianad aRniSnavda prof. T. wereTeli, Tanamonawileobis<br />
institutis sruli gauqmebaa da emyareba ideas, rom pasuxismgeblobis erTaderTi<br />
safuZveli subieqtis antisocialuri fsiqikuri ganwyobaa da ara masTan erTad<br />
qmedeba. aqedan gamomdinare, Tanamonawileobis aqcesorobis principis aRiareba aucilebelia<br />
imdenad, ramdenadac saqme TviT am institutis arsebobas exeba.<br />
amgvarad, aqcesorobis principi iTvaliswinebs Semdegs:<br />
1) amsruleblis mier danaSaulis Cadenas, rac niSnavs, rom Tanamonawileoba arsebobs<br />
mxolod maSin, Tu amsruleblis qmedebam dasjad stadias miaRwia. e.i. Tanamonawilis<br />
dasjadobisaTvis aucilebelia, rom amsrulebels mosamzadebeli qmedeba mainc hqondes<br />
Cadenili. winaaRmdeg SemTxvevaSi, SeiZleba adgili hqondes ara Tanamonawileobas<br />
danaSaulSi, aramed uSedego waqezebas an daxmarebas, romelic ar SeiZleba daisajos<br />
rogorc Tanamonawileoba.<br />
2) Tanamonawilis aqcesoruli bunebis mtkiceba, aramc da aramc ar niSnavs<br />
TanamonawileTa dasjadobis srul damokidebulebas amsruleblis dasjadobaze. aseTi<br />
Sexeduleba TanamonawileTa pasuxismgeblobas ganixilavs, rogorc pasuxismgeblobas<br />
ara sakuTari, aramed sxvisi bralisaTvis da igi SeuTavsebelia sasjelis individualizaciis<br />
principTan.<br />
3) TanamonawileTa pasuxismgeblobis aqcesoruli xasiaTi ar gamoricxavs maTi<br />
pasuxismgeblobis individualizacias. kerZod, sasjelis zomis konkretizacias danaSaulSi<br />
maTi monawileobis xasiaTisa da xarisxis, agreTve maTi bralisa da Cadenili qmedebis<br />
socialuri saSiSroebis xarisxis mixedviT.<br />
4) aqcesorobis principis Tanaxmad, TanamonawileTa pasuxismgeblobas ar gamoricxavs<br />
amsruleblis sasjelisagan gaTavisufleba (braldebulis TavdebqveS gadacemis,<br />
Sewyalebis, Tu sxva msgavsi garemoebis safuZvelze, romelic amsruleblis pirovnebas<br />
Seexeba).<br />
5) Tanamonawilis aqcesoruli buneba ar ewinaaRmdegeba individualuri pasuxismgeblobis<br />
princips, vinaidan igi iZleva SesaZleblobas, rom amsruleblis an Tanamonawilis<br />
mxares mocemuli personaluri xasiaTis Semamsubuqebeli Tu damamZimebeli<br />
garemoebebis gaTvaliswinebiT maTi qmedebebi sxvadasxva muxliT dakvalificirdes.<br />
aseTia aqcesoruli pasuxismgeblobis zogadi principebi da swored ase unda gaviazroT<br />
am Teoriis arsi. winaaRmdeg SemTxvevaSi, sapirispiro Tvalsazrisis mtkiceba,<br />
nebiT Tu uneblieT Cven Tanmimdevrulad migviyvans TanamonawileTa damoukidebeli<br />
pasuxismgeblobis aRiarebamde da TviT am institutis gauqmebamde.<br />
62
For Understanding<br />
the Accessory Nature<br />
of Accomplicity<br />
GIORGI BARABADZE<br />
Doctor of Law<br />
In the article the author canvasses the problem related to the nature of<br />
accomplicity and states that the actions of the accomplices are of accessory<br />
nature. Various characters of their actions do not provide the basis<br />
for initiating a separate case of criminal investigation. According to the<br />
author, based on the similar lawfulness, a principal offender is a key figure<br />
who defines the boundaries of liabilities of the accomplices in terms of<br />
objective wrongfulness. Then the author weighs in with the argument that<br />
that the accessory principle envisages the following:<br />
a) Commission of crime by the principal offender, which means that the<br />
accomplicity exists only when the action of the principal offender<br />
reaches the punishable stage;<br />
b) Proving that the accomplicity is of accessory nature does not mean at<br />
all that the punishment of the accomplices only depends on the<br />
punishment of the principal offender;<br />
c) The accessory nature does not exclude the individualization of the<br />
accomplice’s liability;<br />
d) According to the accessory principle, releasing the principal offender<br />
from sentence does not exclude the liability of the accomplice.<br />
e) The accessory nature does not oppose the principle of individual liability<br />
as it allows for qualifying the actions of the principal offender and<br />
an accomplice by different articles taking into consideration the principal<br />
offender’s or an accomplice’s attenuating and aggravating circumstances<br />
of personal type.<br />
63
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
mmarTvelobis<br />
naxevrad<br />
saprezidento<br />
sistemis<br />
cneba da<br />
klasifikacia<br />
malxaz nakaSiZe<br />
baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />
asistent-profesori<br />
Sesavali<br />
Tanamedrove konstituciuri samarTlis mecnierebaSi erTerT<br />
mniSvnelovan sakiTxs mmarTvelobis naxevrad saprezidento<br />
sistema warmoadgens. igi gansakuTrebiT aqtualuri sab-<br />
WoTa kavSiris daSlis Semdeg gaxda, vinaidan bevr yofil sab-<br />
WoTa respublikaSi swored mmarTvelobis es modeli iqna SemoRebuli.<br />
marTalia, ssr kavSiris daSlidan TiTqmis ori aTeuli<br />
weli gavida, magram praqtika adasturebs, rom bevrma<br />
postsabWoTa qveyanam ver SeZlo warsulis gavlenisagan gaTavisufleba<br />
da konstituciuri mmarTvelobisaTvis damaxasiaTebeli<br />
Tundac, met-naklebad srulyofili sistemisa da<br />
institutebis Camoyalibeba. mTavari tendencia, rac postsab-<br />
Wour sivrceSi gamoikveTa aRmasrulebeli xelisuflebiT aR-<br />
Wurvili saxelmwifos meTauris (anu `Zlieri~ prezidentis)<br />
institutisa da `susti~ parlamentis dafuZneba iyo. miuxedavad<br />
imisa, rom am terminebma (Zlieri prezidenti, susti parlamenti)<br />
TiTqmis sayovelTaod daimkvidres adgili politikur<br />
da yofiT leqsikaSi, iSviaTi gamonaklisis garda, ar arse-<br />
64
obs maTi siRrmiseuli samecniero kvleva. xSirad, samecniero literaturaSi prezidentis<br />
siZliere da parlamentis sisuste naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemis<br />
Taviseburebebad aris warmoCenili. Tumca, am sakiTxze erTmniSvnelovani pasuxis<br />
gacema rTulia, radgan TviT naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemis funqcionireba<br />
bevr faqtorzea damokidebuli. mmarTvelobis am modelis sirTulidan gamomdinare,<br />
bolo periodSi, sul ufro xSirad gamoyofen mis sxvadasxva qvetips. Tumca,<br />
qarTul samecniero literaturaSi es sakiTxebi naklebad aris gaSuqebuli. dRes, rodesac<br />
saqarTveloSi sakonstitucio reforma mimdinareobs, metad aqtualurad da sainteresod<br />
migvaCnia mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis ZiriTadi niSnebisa da<br />
klasifikaciis warmodgena. amitomac, winamdebare naSromSi mmarTvelobis naxevrad<br />
saprezidento sistemis arsi da klasifikacia iqneba ganxiluli.<br />
I. mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis cneba da niSnebi<br />
samecniero literaturaSi mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemas xSirad<br />
axasiaTeben, rogorc mmarTvelobis saparlamento da saprezidento sistemebis garkveuli<br />
niSnebis gaerTianebis Sedegad Camoyalibebul models. Tumca, es mxolod zogadi<br />
Sefasebaa da naxevrad saprezidento modeli gacilebiT rTuli TaviseburebebiT xasiaTdeba.<br />
vidre am Taviseburebebs ganvixilavdeT, unda aRiniSnos mmarTvelobis naxevrad<br />
saprezidento sistemis Seqmnis winapirobebis Sesaxeb, rasac xSirad saTanado yurad-<br />
Rebas ar uTmoben samecniero literaturaSi. am TvalsazrisiT unda iTqvas, rom aRniSnul<br />
models xSirad, safrangeTis mexuTe respublikis sistemas uwodeben. es SemTxveviTi<br />
ar aris. safrangeTis 1958 wlis konstituciis miRebas win oTxi respublika uZRoda da<br />
samecniero literaturaSi aRiarebulia, rom axali sistemis Seqmna, romlis iniciatoric<br />
prezidenti Sarl de goli iyo, stabilurobis moTxovnam da saparlamento mmarTvelobis<br />
sisustem ganapiroba. kerZod, raSi mdgomareobda es sisuste? erza suleimani<br />
(Suleiman) miuTiTebs, rom safrangeTis meoTxe respublika iyo partiebis reJimi (`regime<br />
des parties~), romelic gulisxmobda: 1. multipartiul sistemas; 2. parlamentis uzenaesobas;<br />
3. samTavrobo arastabilurobas. 1 suleimanis azriT is, rom safrangeTis meoTxe<br />
respublika multipartiul sistemad xasiaTdeboda naTelia, magram mTavaria, rom es<br />
iyo polarizebuli partiuli sistema Zlieri disciplinisa da organizebis gareSe moqmedi<br />
partiebiT. amitom arcerT partias ar SeeZlo Seeqmna saparlamento umravlesoba.<br />
partiebi ufro metad Camoyalibebuli iyo rogorc erTi da igive politikuri Sexedulebebis<br />
mqone pirebis asociaciebi, vidre sazogadoebis myari mxardaWeris mqone organizaciebi.<br />
amitomacaa, rom safrangeTma am mudmivi arastabilurobis pirobebSi 25 mTavroba<br />
gamoicvala TerTmeti wlis ganmavlobaSi. 2<br />
aseTi viTarebis gamo, de goli SedarebiT moqnili, stabiluri da qmedunariani<br />
mmarTvelobis sistemis Seqmnis iniciativiT gamovida. es iniciativa partiuli reJimis<br />
qmediT konstituciur reJimad gadaqcevis mcdeloba iyo. ra iyo de golis axali konstituciis<br />
mTavari mizani? konstituciis proeqtis avtorebis mTavari amocana mudmivi<br />
65
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
samTavrobo arastabilurobis daZleva da aRmasrulebeli xelisuflebis operatiuli<br />
da efeqtiani moqmedebis miRweva iyo, rasac im periodSi, safrangeTis winaSe arsebuli<br />
socialur-ekonomikuri, politikuri da sagareo problemebis gadawyveta moiTxovda.<br />
maTi azriT, am miznis miRweva saxelmwifo xelisuflebis meqanizmSi prezidentis rolis<br />
gazrdiT unda momxdariyo. axali konstituciis avtorebs aRar surdaT meoTxe respublikis<br />
msgavsad, ZiriTadi dro mudmiv samTavrobo cvlilebebSi gaetarebinaT. Tavad<br />
de goli miiCnevda, rom sulac ar iyo saWiro safrangeTis saxelmwifos aucileblad<br />
mmarTvelobis formad im droisaTvis praqtikaSi sayovelTaod gavrcelebuli ori formidan<br />
(saprezidento da saparlamento) erT-erTi mieRo. misi azriT, savsebiT dasaSvebi<br />
iyo safrangeTs axali sistema Seeqmna, romelic qveynis moTxovnebs Seesabameboda. Tavdapirvelad,<br />
de goli am sistemas axasiaTebda, rogorc `specifikuri Taviseburebebis~<br />
mqone mmarTvelobis sistemas, romelSic SenarCunebuli iyo saparlamento sistemis<br />
meqanizmebic da gaTvaliswineuli iyo aseve, saprezidento respublikis Taviseburebebi.<br />
mogvianebiT, sistemam e.w. naxevrad saprezidento modelis saxelwodeba miiRo.<br />
swored, safrangeTis mexuTe respublikis Seqmnis Semdeg daiwyo naxevrad saprezidento<br />
mmarTvelobis sistemis aqtiuri mecnieruli kvleva. 3 cneba `naxevrad saprezidento<br />
reJimi~ pirvelad, gamoiyena Jurnalistma da gazeT `Le Monde~-s damfuZnebelma<br />
hubertma, 1959 wels. Tumca, am dros am cnebis Sinaarsi sakmaod ganusazRvreli iyo.<br />
pirvelad, akademiur doneze `naxevrad saprezidento reJimis~ koncefcia SeimuSava<br />
frangma politologma moris diuverJem, romelmac es termini pirvelad, politikuri<br />
institutebisa da konstituciuri samarTlis saxelmZRvanelos me-11 gamocemaSi gamoiyena,<br />
romelic 1970 wels daibeWda. 1980 wels, diuverJes avtorobiT aRniSnul sakiTxze<br />
gamoqveynda pirveli statia inglisur enaze, romelic 1997 wels politikuri kvlevebis<br />
Jurnalis 25 wlis istoriaSi pirvel, erT-erT yvelaze gavlenian naSromad aRiares. 4<br />
ra iyo esoden popularuli mmarTvelobis sistemis Sesaxeb diuverJes mier Camoyalibebuli<br />
samecniero Sexedulebebis arsi? diuverJes ganmartebiT, politikuri reJimi 5<br />
naxevrad saprezidentod miiCneva Tu konstitucia adgens sam elements: a) respublikis<br />
prezidenti airCeva pirdapiri arCevnebiT; b) is flobs sakmaod mniSvnelovan uflebamosilebebs;<br />
3) premier-ministri da ministrebi warmoadgenen prezidentis opozicias,<br />
floben aRmasrulebel xelisuflebas da darCebian xelisuflebaSi, vidre parlamenti<br />
ar iqneba maTTan opoziciaSi. 6 koncefciis damfuZnebeli diuverJe icavda mis gamoyenebas<br />
konceptualur doneze, magram yovelTvis ar iTxovda sxva reJimebis, Tundac<br />
saprezidento an saparlamento mmarTvelobisagan gansxvavebiT ufro meti upiratesoba<br />
mieniWebinaT am reJimisaTvis. aRniSnuli sami Taviseburebis garda, sistemis funqcionirebaSi<br />
is gansakuTrebul mniSvnelobas aseve, iseT politikur institutebs aniWebda,<br />
rogoricaa politikuri partiebi. diuverJe koncefciis pirveli formulirebidan<br />
moyolebuli xazs usvamda, rom politikuri partiebis faqtori fundamenturi iyo<br />
naxevrad saprezidento reJimis moqmedebisaTvis. magaliTad, 1971 wels, man aRniSna,<br />
rom `roca vafasebT Tu ratom funqcionirebs naxevrad saprezidento reJimi ase gansxvavebulad,<br />
politikuri partiebis struqtura da maT Soris urTierTobebi ufro<br />
metad mniSvnelovania, vidre konstituciuri xelisuflebis Stoebi. 7 ukve 1978 wlisaT-<br />
66
vis, diuverJe gansxvavebuli Sexedulebebidan Tavis standartul formulirebaze<br />
Camoyalibda da damatebiT miuTiTebda, rom naxevrad saprezidento reJimis meqanizmebi<br />
didadaa damokidebuli saparlamento umravlesobis bunebasa da prezidentsa da<br />
umravlesobas Soris urTierTobebze~. 8<br />
naxevrad saprezidento sistemis gansxvavebuli gansazRvreba mogvca am modelis<br />
aseve, cnobilma mkvlevarma jovani sartorim (Sartori). man diuverJesagan gansxvavebiT,<br />
naxevrad saprezidento sistemis xuTi kriteriumi warmoadgina: 1. saxelmwifos meTauri<br />
(prezidenti) arCeulia sayovelTao kenWisyriT _ pirdapiri an arapirdapiri gziT _<br />
uflebamosilebis fiqsirebuli vadiT; 2. saxelmwifos meTauri aRmasrulebel xelisuflebas<br />
inawilebs premier-ministrTan da saxezea Zalauflebis ormagi struqtura, romlis<br />
gansazRvris sami kriteriumia: 2.1. prezidenti damoukidebelia parlamentisagan,<br />
magram ara aqvs ufleba marto da damoukideblad marTos qveyana, amitom misi yvela<br />
winadadeba unda waredginos da ganxilul iqnas mTavrobaSi; 2.2. piriqiT, premierministri<br />
da misi kabineti damoukidebelia prezidentisagan, magram damokidebulia parlamentze<br />
_ parlamentis ndoba an undobloba (an orive) nebismier SemTxvevaSi, saWiroebs<br />
saparlamento umravlesobis mxardaWeras. 2.3. naxevrad saprezideno sistemis aRmasrulebeli<br />
xelisuflebis ormagi struqtura iTvaliswinebs gansxvavebuli balansis<br />
meqanizmebs. aseve, iZleva aRmasrulebeli xelisuflebis farglebSi xelisuflebis<br />
gadanawilebis SesaZleblobas, ise, rom yvelaze mkacr pirobebSi aRmasrulebeli xelisuflebis<br />
yovel Semadgenel erTeuls `avtonomiis potenciali~ namdviladaqvs. 9<br />
amdenad, am sistemaSi prezidenti aris saxelmwifos meTauri, romelic saparlamento<br />
respublikisagan gansxvavebiT pirdapiri wesiT airCeva. prezidenti mandats uSualod<br />
xalxisagan iRebs, rac kidev ufro amaRlebs mis statuss. prezidenti konstituciiT<br />
pirdapir ar aris aRiarebuli aRmasrulebeli xelisuflebis meTaurad. aRmasrulebel<br />
xelisuflebas mTavroba axorcielebs, Tumca, prezidentisaTvis konstituciiT miniWebuli<br />
uflebamosilebebi mas aRmasrulebeli xelisuflebis ganxorcielebaSi Carevis<br />
uflebas aZlevs. kerZod, upirvelesad, prezidenti niSnavs premier-ministrs da premier-ministris<br />
wardginebiT mTavrobis wevrebs. prezidenti monawileobs mTavrobis<br />
muSaobaSi da Tavmjdomareobs mis sxdomebs. prezidents konstituciiT dadgenil Sem-<br />
TxvevebSi, SeuZlia parlamentis qveda palatis daTxovna da Tavis mxriv, parlaments<br />
prezidentis Tanamdebobidan gadayeneba SeuZlia mxolod impiCmentis proceduriT.<br />
yofili sabWoTa kavSiris sivrceSi mmarTvelobis naxevrad saprezidento forma aqtualuri<br />
gaxda me-20 saukunis 90-iani wlebis Semdeg, postsabWouri qveynebis konstituciur<br />
praqtikaSi. am periodidan gaaqtiurda samecniero muSaoba am modelis kvlevis<br />
mimarTulebiT. specialistebi aRniSnaven, rom polarizebul an axal demokratiebSi,<br />
sadac xSirad gvxdeba politikuri da ekonomikuri gardamavali periodi, romlis ganmavlobaSi<br />
maTi eleqtorati da partiuli sistema swrafad cvalebadia, moqnili naxevrad<br />
saprezidento sistemis Semotana gadamwyvet mniSvnelobas iZens. 10 swored, amgvari Sexedulebebis<br />
gamo. bevrma sabWoTa respublikam, maT Soris, saqarTvelom (Tumca, mogvianebiT)<br />
saxelmwifo mmarTvelobis formad naxevrad saprezidento sistema airCia. samecniero<br />
literaturaSi am qveynebis mmarTvelobis sistemebi Sereul modelad moixsenieba. 11<br />
67
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
yofili sabWoTa kavSiris qveynebSi konstituciuri samarTlis mecnierebaSi gansakuTrebuli<br />
adgili rus avtorebs ukaviaT, romelTa naSromebi am sakiTxebis kvlevis<br />
mniSvnelovan wyaroebs warmoadgens. am mxriv aRsaniSnavia, profesor Cirkinis kvlevebi.<br />
misi azriT, bolo aTi wlis praqtika adasturebs, rom saxelmwifos mmarTvelobisaTvis<br />
mniSvnelovania ara marto da SeiZleba ara imdenad xelisuflebis danawileba da urTierSekavebisa<br />
da gawonasworebis sistema (igi uzrunvelyofs demokratizms marTvaSi,<br />
gamoricxavs mTeli saxelmwifo xelisuflebis erTi romelime organos xelSi Tavmoyras),<br />
ramdenadac xelisuflebis umaRles organoebs Soris urTierTzemoqmedebasTan,<br />
urTierTSeTanxmebulobasTan dakavSirebuli aucilebeli urTierTkavSirebis dadgena.<br />
Sereuli da `hibriduli~ saxelmwifo mmarTvelobis Seqmna aumjobesebs saxelmwifo<br />
organoebs Soris urTierTzemoqmedebas. Tumca, es xdeba parlamentis rolis SesustebiT,<br />
an prezidentis uflebamosilebebis SemcirebiT, an mTavrobis rogorc parlamentis,<br />
aseve prezidentisadmi daqvemdebarebiT. misi azriT, ama Tu im plusebs, yovelTvis Tan<br />
sdevs gansazRvruli minusebi... 12<br />
profesor Cirkinis azriT, `mmarTvelobis Sereuli, `hibriduli~ formebi uzrunvelyofs<br />
qveynis marTvis stabilurobas, gamoricxavs koniunqturuli partiuli mosazrebebiT<br />
mTavrobebis xSir cvlas, uzrunvelyofs partiebis konsolidacias. es procesi<br />
adgilobrivi TviTmmarTvelobis darRvevis gareSe uzrunvelyofs saxelmwifo xelisuflebis<br />
rolis gamyarebas adgilebze da saxelmwifos erTianobas. misi azriT, es<br />
gansakuTrebiT mniSvnelovania im qveynebisaTvis, romlebsac ara aqvT xangrZlivi saparlamento<br />
mmarTvelobis gamocdileba da sadac partiuli struqturebis Camouyalibeblobasa<br />
da saparlamento mmarTvelobis meqanizmebis uqonlobas mudmiv ryevamde mivyavarT.<br />
13 aseve, Cirkini miuTiTebs, rom mmarTvelobis hibriduli (Sereuli) formebi aferxeben<br />
mTavrobis sxvadasxva koniunqturuli, partiuli mosazrebebiT Secvlas, meore<br />
mxriv, maT aqvT garkveuli minusebi _ irRveva xelisuflebis danawileba, urTierTSekavebisa<br />
da gawonasworebis sistema, Zlierdeba saprezidento xelisufleba da zogjer,<br />
misi matareblebi avtoritarizmis tendenciebs Seicaven. 14<br />
Cirkinis mosazrebiT, ar SeiZleba naxevrad saprezidento sistema CavTvaloT Sereul<br />
reJimad mxolod imitom, rom mis maxasiaTeblebSi aris iseTi niSnebi, romlebic aqvs<br />
sxva or sistemas. naxevrad saprezidento sistema gansakuTrebuli da calke mmarTvelobis<br />
sistemaa, romelsac aqvs Tavisi buneba da amitom naklebad samarTliania vTqvaT,<br />
rom saparlamento da saprezidento sistema iyo maTi `mSobeli~. naxevrad saprezidento<br />
sistemas aqvs Tavisi sakuTari specifikuri instituciuri niSnebi. isini ar SeiZleba<br />
Seiqmnas mxolod saparlamento reJimis zogierTi niSnis gaZlierebiT (magaliTad, prezidentis<br />
pirdapiri wesiT arCevis SemoReba), an saprezidento sistemis zogierTi niSnis<br />
dasustebiT (magaliTad, aRmasrulebeli xelisuflebis ori gansxvavebuli liderisaTvis<br />
gadacemiT). naxevrad saprezidento sistema moicavs rogorc saparlamento respublikis,<br />
ise saprezidento respublikis zogierT niSans da am mxriv, is Sereuli sistemaa... 15<br />
aseTi Sefasebis paralelurad, Cirkini yuradRebas amaxvilebs naxevrad saprezidento<br />
sistemis uaryofiT mxareebze da misi azriT, upirvelesad, irRveva ama Tu im mmarTvelobis<br />
formisaTvis damaxasiaTebel marTvis struqturebis erTianoba da erTdroulad,<br />
68
warmoiSoba urTierTobebis axali saxeebi, koliziebi da SeuTanxmeblobebi, romlebic<br />
ar iyo `gamocdil~ mmarTvelobis formebSi. irRveva Seqmnili xelisuflebis danawilebis<br />
standartebi, romelsac aqvs Tavisi myari formebi, rogorc saprezidento, ise saparlamento<br />
respublikaSi, xdeba sxvadasxva sawyisebis Sereva da es yovelTvis ar uzrunvelyofs<br />
konstituciuri <strong>kanoni</strong>erebis dacvas. 16<br />
rogorc vxedavT, mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis erT-erT umTavres<br />
Taviseburebas prezidentis gansakuTrebuli statusi da aRmasrulebeli xelisuflebis<br />
parlamentis winaSe pasuxismgebloba da aRmasrulebeli xelisuflebis ormagi struqtura<br />
warmoadgens. amasTan, mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistema imdenad<br />
rTuli modelia, rom dRemde, samecniero literaturaSi araerTi misi qvetipi Camoyalibda.<br />
sistemis klasifikaciaSi isic mniSvnelovania, rom igi sxvadasxva kriteriumebze<br />
dayrdnobiT kargad xsnis mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis bunebas.<br />
II. naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemebis klasifikacia<br />
naxevrad saprezidento sistemis klasifikacias sxvadasxva kriteriumebi udevs<br />
safuZvlad, magram am klasifikaciis ZiriTadi kriteriumebi prezidentsa da xelisuflebis<br />
sxva institutebs Soris urTierTobebi, partiuli sistema da parlamentSi politikuri<br />
Zalebis fragmentaciaa (cxrili 1). Tanamedrove mecnierTa Sromebidan am TvalsazrisiT,<br />
aRsaniSnavia diuverJes, Sugartis (Shugart), keris (Carey), eljis (Elgie), skaCisa (Skach) da tseis<br />
(Tsai) gamokvlevebi. maTi klasifikacia Semdegi saxiT SeiZleba warmovidginoT:<br />
cxrili 1. naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemis<br />
klasifikaciis kriteriumebi<br />
mkvlevarebi<br />
klasifikaciis<br />
kriteriumebi<br />
qvetipi<br />
diuverJe<br />
prezidentis<br />
xelisufleba,<br />
partiuli sistema,<br />
sistemis Seqmnis<br />
konteqsti<br />
ceremonialuri prezidenti, sruluflebiani prezidenti,<br />
dabalansebuli prezidenti da mTavroba<br />
Sugarti<br />
da keri<br />
prezidentis<br />
konstituciuri<br />
xelisufleba<br />
prezident-saparlamento sistema, premier-saprezidento<br />
sistema<br />
elji<br />
prezidentisa da<br />
premier-ministris<br />
xelisufleba<br />
farTod prezidencializebuli sistema, ceremonialuri<br />
prezidenti Zlieri premier-ministriT, prezidentisa da<br />
premier-ministris dabalansebuli xelisufleba<br />
69
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
mkvlevarebi<br />
klasifikaciis<br />
kriteriumebi<br />
qvetipi<br />
skaCi<br />
partiuli situacia<br />
parlamentSi<br />
konsolidirebuli umravlesobis mmarTveloba, gayofili<br />
umravlesobis mmarTveloba, gayofili umciresobis<br />
mmarTveloba.<br />
tsei<br />
prezidentisa da<br />
parlamentis<br />
konstituciuri<br />
xelisufleba,<br />
partiuli<br />
situacia<br />
parlamentSi<br />
sistema prezidentis dominirebiT, sistema premieris<br />
dominirebiT, sistema parlamentis dominirebiT,<br />
`Tanacxovreba~ da balansirebuli xelisuflebis sistema<br />
SeniSvna: cxrili aRebulia Jung-Hsiang, Tsai, Sub-types of Semi-presidentialism and Political Deadlock, French Politics, 2008, 6,<br />
(63-84), p. 66.<br />
amdenad, diuverJe naxevrad saprezidento reJimis ramdenime tips gamoyofs: 1. sistema<br />
`simboluri prezidentiT~ (avstria, irlandia, da islandia); 2. sistema `sruli<br />
Zalauflebis mqone prezidentiT~ (safrangeTi); 3. sistema, prezidentisa da mTavrobis<br />
balansiT (veimaris germania, fineTi da portugalia). 17 diuverJesTan erTad, romelic<br />
sxvadasxva naxevrad saprezidento sistemis magaliTze naxevrad saprezidento reJimis<br />
gansxvavebul tipebs gamoyofda, Sugarti da keri iyvnen pirveli mecnierebi, romlebmac<br />
naxevrad saprezidento sistemis saxeebs Soris ufro metad sistemur gansxvavebebs<br />
miaqcies yuradReba. isini gamoyofdnen naxevrad saprezidento sistemis or tips: premier-saprezidento<br />
da prezident-saparlamento sistemas. Sugartisa da kerisaTvis<br />
premier-saprezidento da prezident-saparlamento sistemas Soris mTavari gansxvavebaa,<br />
rom premier-saprezidento sistemaSi premier-ministri da kabineti eqskluziurad,<br />
saparlamento umravlesobis winaSea angariSvaldebuli, maSin, rodesac prezidentsaparlamento<br />
sistemaSi premier-ministri da kabineti ormagad pasuxismgebelia prezidentisa<br />
da saparlamento umravlesobis winaSe. 18 am avtorebis mixedviT, premier-saprezidento<br />
sistema gulisxmobs, rom premier-ministri mxolod sakanonmdeblo organos<br />
winaSea pasuxismgebeli. es niSnavs, rom rodesac parlamenti premier-ministrad irCevs<br />
prezidentTan opoziciaSi myof pirs, prezidentma unda miiRos daniSvna. Sugartis terminologiiT,<br />
am procesis Sedegia, rom daniSnuli kabineti, romelic saparlamento umravlesobis<br />
mxardaWeriT sargeblobs, eqvemdebareba ara prezidents, aramed parlaments<br />
da amgvarad, prezidentsa da premiers Soris urTierTobebi metad saqmiania. 19 premiersaprezidento<br />
sistemisa da partiuli sistemis urTierTzemoqmedeba parlamentSi<br />
aCvenebs Tu rogor muSaobs praqtikaSi urTierTobebi prezidentsa da premier-ministrs<br />
Soris da rogor eqvemdebareba premier-ministri prezidents, rogor TanamSromlobs<br />
prezidenti opozicioner premier-ministrTan. Sugartis mier motanili premier-sap-<br />
70
ezidento sistemis konfiguracia instituciuri konfiguraciaa, romelsac prezidentsa<br />
da premiers Soris saqmian urTierTobebamde mivyavarT. 20<br />
prezident-saparlamento sistemaSi situacia sxvagvaria. aq prezidenti inarCunebs<br />
premierisa da kabinetis daTxovnis uflebas da prezidentsa da premiers Soris urTierTobebi<br />
ierarqiulia, Tumca, premier-ministri rCeba parlamentis winaSe pasuxismgebeli.<br />
Tu sakanonmdeblo organo Seecdeba premier-ministrad daniSnos prezidentis<br />
politikuri oponenti, maSin premier-ministri riskis qveSaa, vinaidan is SeiZleba prezidentma<br />
daiTxovos. amisagan gansxvavebiT, roca parlamenti daTxovnilia da prezidenti<br />
premier-ministrad Tavis mokavSires daniSnavs, parlaments SeuZlia gadaayenos<br />
premier-ministri. amdenad, premier-saprezidento sistema moipovebs prezident-saparlamento<br />
sistemasa da araoficialur eqstrakonstituciur faqtorebs Soris urTierTzemoqmedebis<br />
funqcias. Sugartis azriT, es prezident-saparlamento sistemis gansazRvruli<br />
konfiguracia, romelic prezidentisa da sakanonmdeblo organos saqmian urTierTobebs<br />
ayalibebs. 21<br />
skaCis klasifikaciis mixedviT, naxevrad saprezidento sistemaSi SeiZleba gamovyoT:<br />
1. umravlesobis konsolidirebuli (gaerTianebuli) mmarTveloba; 2. umravlesobis<br />
gayofili mmarTveloba; 3. gayofili umciresobis mmarTveloba. mokled ganvsazRvroT<br />
ras niSnavs TiToeuli maTgani. umravlesobis konsolidirebuli (gaerTianebuli) mmar-<br />
Tveloba naxevrad saprezidento sistemis instituciuri konfliqtebis Semcirebis erTerT<br />
yvelaze saukeTeso tips warmoadgens, rodesac premier-ministrs aqvs myari saparlamento<br />
umravlesoba da prezidentic am umravlesobidanaa. skaCi amas umravlesobis<br />
gaerTianebul mmarTvelobas uwodebs. sakanonmdeblo umravlesoba zrdis SesaZleblobas,<br />
rom mTavroba ufro metad stabiluri iqneba, romelic Tavis mxriv, mTavrobas<br />
SemuSavebuli dRis wesrigis miRwevisaTvis drois ufro did periods aZlevs. SesaZleblobebi,<br />
rom prezidentsa da premier-ministrs eqnebaT politikis msgavsi dRis wesrigi<br />
da iTanamSromleben, raTa miaRwion erTian dRis wesrigs, izrdeba. 22<br />
es qvetipi ar aris daculi konfliqtebisagan. Tu prezidenti da premier-ministri<br />
umravlesobis farglebSi sxvadasxva fraqciisagan arian, konfliqti SeiZleba ganvi-<br />
Tardes, radgan modelis daZabuli urTierTobebi struqturirebulia naxevrad saprezidento<br />
konstituciaSi aRmasrulebeli xelisuflebis orad gayofis gamo, sadac<br />
yovelTvis potenciuri konfliqtia. prezidentsa da premiers Soris gansxvavebulobis<br />
individualobam SeiZleba uTanxmoebamde migviyvanos, imasTan dakavSirebiT Tu vin unda<br />
uxelmZRvanelos mTavrobas. Tavisi liderobis mimarT prezidentis specifikurma rwmenam<br />
da legitimurobam igi SeiZleba premier-ministrze dominirebamde miiyvanos, romelic<br />
Tavis mxriv, SeiZleba SeewinaaRmdegos am dominirebas, ramac SeiZleba Zalauflebis<br />
demonstrirebis moqmedebebi gamoiwvios. alternativaSi prezidents SeuZlia gadawyvitos<br />
es dominireba, radgan is kargavs Tavisi premier-ministris ndobas da eWvi Seaqvs<br />
mis qmedunarianobaSi. naxevrad saprezidento sistemis 40-wliani gamocdilebis Semdeg,<br />
frangi politologebi da konstitucionalistebi aRniSnaven, rom gaerTianebuli<br />
umravlesobis mmarTvelobis pirobebSi rTulia gageba, Tu vin iRebs gadawyvetilebebs<br />
da yvelafri yovelTvis garkveuli ar aris. 23<br />
71
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
gayofili umravlesobis mmarTvelobis dros sakanonmdeblo organoSi aris myari da<br />
SeTanxmebuli umravlesoba, romelic Sedgenilia erTi partiis an partiaTa koaliciis<br />
mier, magram prezidenti aris im partiidan, romelic umravlesobis winaaRmdeg gamodis,<br />
an ar aris arcerTi partiidan. gayofili umravlesoba xSirad, frangul literaturaSi<br />
moixsenieba, rogorc `Tanacxovreba~, rac gulisxmobs ideas, rom ori SeuTavsebeli<br />
megobari iZulebulia icxovros erTad. aqedan gamomdinare, rodesac sakanonmdeblo<br />
umravlesoba mxars uWers mTavrobas, arsebobs garkveuli uwyvetoba da mTavrobisadmi<br />
ndobis imedic. am qvetips bevrad ufro didi midrekileba aqvs konfliqtebisadmi, vidre<br />
gaerTianebuli umravlesobis mmarTvelobas. Tu prezidents aqvs Tavisi sakuTari dRis<br />
wesrigi da ar surs dauTmos igi premier-ministrs, Cveulebriv, Zalian Rrmaa sakanonmdeblo<br />
organosa da prezidentis gancalkeveba ideologiuri (an sxva) TvalsazrisiT.<br />
rodesac prezidents SeuZlia ganaxorcielos Tavisi uflebamosilebebi bolomde, maSin<br />
modelis daZabulma urTierTobebma SeiZleba konfliqtamde migviyvanos. am SemTxvevaSi,<br />
prezidenti xSirad inarCunebs SesaZleblobas ganaxorcielos Zalaufleba dekretebis<br />
meSveobiT an sagangebo situaciisa da SeiaraRebuli Zalebis umaRlesi mTavarsardlis<br />
statusis gamoyenebiT. prezidents SeuZlia gamoiyenos es uflebamosilebebi premierministris<br />
sakanonmdeblo umravlesobis gasawonasworeblad. 24<br />
gayofili umciresobis mmarTvelobis viTarebaSi arc prezidenti, arc premier-ministri<br />
da arc romelime sxva koalicia ar sargeblobs arsebiTi umravlesobiT sakanonmdeblo<br />
organoSi. nebismieri aSkara umravlesobis ararsebobam naxevrad saprezidento<br />
sistemaSi SeiZleba aramudmiv scenaramde migviyvanos, romelic erTi mxriv, icvleba<br />
sakanonmdeblo koaliciidan da samTavrobo cvlilebebidan gamomdinare, meore mxriv,<br />
prezidentis mxridan Zalauflebis SenarCunebisaTvis uwyveti CareviT. es SeiZleba iyos<br />
sxva scenari _ didi sakanonmdeblo umoZraoba, samTavrobo arastabiluroba da kabineti,<br />
romelic umciresobis mTavrobas warmoadgens. prezidenti cdilobs Tavisi uflebamosilebebi<br />
xangrZliv konstituciur vadaSi ganaxorcielos. es gansakuTrebiT Tvalsa-<br />
Cinoa, rodesac qveyanaSi ekonomikuri situacia moiTxovs kanonmdeblobis swraf miRebas,<br />
raTa gadawydes krizisebi, rogorc postkomunistur ruseTSi, sadac sakanonmdeblo<br />
umravlesoba ewinaaRmdegeboda mniSvnelovani kanonmdeblobis proeqtebis Sedgenas,<br />
gadacemasa da ganxorcielebas, ramac ruseTi prezidentis dominirebamde miiyvana, romelic<br />
nebismieri kanonmdeblobis miRebis mTavari saSualebaa. ...es qvetipi rogorc<br />
gayofili umciresobis mmarTveloba, Tavisi arsiT, prezidencializmis potenciurad<br />
yvelaze problemuri tipia, iseve rogorc parlamentarizmis dros potenciurad, yvelaze<br />
problematuria uciresobis mTavroba. prezidenti am tipis dros aris xelisuflebaSi<br />
Tavisi mTeli uflebamosilebis vadiT an manamde, vidre sakanonmdeblo organoSi<br />
ar iqneba formirebuli umravlesoba. saerTod, prezidents SeuZlia gamoacxados axali<br />
arCevnebi, umravlesobis formirebis mcdelobis mizniT, magram aranairi garantia, rom<br />
umravlesoba iqneba Camoyalibebuli mas ara aqvs, Tu partiuli sistemisaTvis ar aris<br />
damaxasiaTebeli maJoritarizmisa da koaliciebis formireba da, Tu partiebi ukve<br />
specialurad motyuebulni ar arian upartio prezidentis mier. 25<br />
72
obert eljis mixedviT, naxevrad saprezidento sistema SeiZleba daiyos metad<br />
prezidencializebul, ceremonialur da dabalansebul sistemebad. eljis azriT, metad<br />
prezidencializebuli naxevrad saprezidento sistema _ `gamarjvebuls miaqvs yvelaferi~<br />
_ bunebis mqone TanamdebobiT SeiZleba niSnavdes, rom am dros prezidentis<br />
xelmZRvanelobis Zalian maRali xarisxiT, personalizebuli sistema warmoiSoba. misi<br />
azriT, es mdgomareoba sazianoa demokratiisaTvis, radgan prezidentma SeiZleba ignorireba<br />
gaukeTos demokratiis process Tavisi sakuTari Sexedulebebisa da/an interesebis<br />
gamo. am moqmedebiT prezidents SeuZlia Sevides konfliqtSi sakanonmdeblo organosTan,<br />
romlis wevrebic saxalxo legitimaciis alternatiul wyaros eyrdnobian. 26<br />
eljis mosazrebiT, magaliTad, bevr yofil sabWoTa qveyanaSi, rogoricaa somxeTi, azerbaijani,<br />
yazaxeTi, tajikeTi da uzbekeTi, metad prezidencializebuli naxevrad saprezidento<br />
sistemis arCevani avtoritaruli tendenciebis arsebobaze miuTiTebs. 27<br />
elji miuTiTebs, rom naxevrad saprezidento sistema ceremonialuri prezidentiT<br />
saparlamento sistemis msgavsad muSaobs. prezidenti aris simboluri lideri,<br />
romelsac aqvs mcire konstituciuri uflebamosilebebi da romelic qveynisaTvis moqmedebs<br />
ufro rogorc figuraluri meTauri, vidre aqtiuri gadawyvetilebis mimRebi<br />
piri. realuri xelisufleba premier-ministris xelSia, romelic pasuxismgebelia qveynis<br />
yoveldRiuri ganviTarebis yvela aspeqtze. politikuri praqtika am sistemis qveynebSi<br />
saparlamento qveynebis praqtikas waagavs uSualod arCeuli figuraluri prezidentiT<br />
da Zlieri mTavrobis meTauriT, rogorc germaniasa da saberZneTSi. 28<br />
eljis ganmartebiT, dabalansebuli naxevrad saprezidento sistema metad orazrovania.<br />
aris am sistemis ramdenime warmatebuli modeli, rogoricaa portugalia...<br />
amdenad, dabalansebul naxevrad saprezidento sistemas SeuZlia funqcionireba, Tumca,<br />
Zalian sariskoa. aq aris Cveuli aRmasrulebeli xelisuflebis Sida konfliqti politikuri<br />
`Tanacxovrebis~ CaTvliT, romelic am sistemaSi yalibdeba. amitom eljis azriT,<br />
am garemoebebis mxedvelobaSi miRebiT linci, valensuela da laipharti marTebulad<br />
gamodian mmarTvelobis am formis winaaRmdeg. 29<br />
tseis mixedviT, naxevrad saprezidento sistemaSi saxelisuflebo urTierTobis<br />
klasifikacias rogorc aRvniSneT, safuZvlad udevs prezidentisa da parlamentis<br />
konstituciuri uflebamosilebebi da partiuli fragmentacia parlamentSi. misi azriT,<br />
saxezea naxevrad saprezidento sistema prezidentis dominirebiT, roca prezidenti<br />
faqtobrivad xelmZRvanelobs mTavrobas da saparlamento umravlesobas, aqvs sakanonmdeblo<br />
iniciativis ufleba, naxevrad saprezidento sistema premieris dominirebiT,<br />
roca premieri saparlamento umravlesobis meSveobiT akontrolebs sakanonmdeblo<br />
process, naxevrad saprezidento sistema parlamentis dominirebiT, sadac prezidents<br />
ara aqvs mniSvnelovani uflebamosilebebi, rogoricaa brZanebulebebis gamocemis<br />
ufleba, rodesac kabineti aris umciresobis mTavroba (rodesac opozicia akontrolebs<br />
saparlamento umravlesobas prezidentisa da mTavrobis winaaRmdeg, mxolod<br />
parlaments aqvs sakanonmdeblo iniciativis ufleba). naxevrad saprezidento sistema<br />
`Tanacxovreba~, aris situacia, rodesac prezidenti da premieri iyofen aRmasrulebel<br />
73
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
xelisuflebas, magram arian sxvadasxva partiidan da aqvT gansxvavebuli legitimaciis<br />
xarisxi. prezidentis legitimacia aris pirdapiri arCevnebidan, magram igi<br />
dakavSirebulia parlamentSi adgilebis umravlesobis kontrolTan. naxevrad<br />
saprezidento sistema xelisuflebis balansiT gulisxmobs xelisuflebis balanss<br />
prezidentsa da parlaments Soris, roca prezidentic da parlamentic flobs mniSvnelovan<br />
uflebamosilebebs, magram erTmaneTis winaaRmdeg dganan. es warmoiSoba maSin,<br />
rodesac arcerTi mxare ar flobs saparlamento umravlesobas. 30<br />
amgvari klasifikacia aris miRebuli sazRvargareTis qveynebis samecniero literaturaSi,<br />
magram rac Seexeba saqarTvelos, unda aRiniSnos, rom qarTul iuridiul literaturaSi<br />
naxevrad saprezidento mmarTvelobis sistemebis klasifikacia farTod ar<br />
aris gaSuqebuli. Tumca, zogierTi avtori yuradRebas amaxvilebs naxevrad saprezidento<br />
modelis calkeul nairsaxeobebze. magaliTad, avTandil demetraSvili miiCnevs,<br />
rom Tu prezidenti da saparlamento umravlesoba (Sesabamisad, mTavroba) erT politikur<br />
speqtrs warmoadgenen, mmarTveloba naxevrad saprezidentoa, Tu gansxvavebul<br />
politikur Zalebs _ mmarTveloba naxevrad saparlamentoa. 31 zaza ruxaZec, mmarTvelobis<br />
Sereuli formis SigniT calke gamoyofs naxevrad saprezidento da naxevrad saparlamento<br />
respublikas. 32 oTar melqaZe, naxevrad saprezidento sistemas yofs saprezidento-saparlamento<br />
da saparlamento-saprezidento sistemebad. is saparlamento-saprezidento<br />
modelad ganixilavs safrangeTs, portugaliasa da fineTs, xolo saprezidento-saparlamento<br />
modelad miiCnevs belorusias, TurqeTs, ruseTs, ukrainas da am<br />
models saprezidento respublikis evropul models uwodebs, romlebmac misi azriT,<br />
xelisuflebis danawilebis sapirwone kidev ufro gadaxares prezidentisaken. 33<br />
aRsaniSnavia, rom Tanamedrove samecniero literaturaSi naxevrad saprezidento<br />
sistemis qveynebis klasifikaciisaTvis yvelaze metad Sugartisa da keris mier warmodgenili<br />
kriteriumebi gamoiyeneba. amitomac, sxvadasxva literaturaSi naxevrad saprezidento<br />
sistemis qveynebs or ZiriTad saxed _ premier-saprezidento da prezident-saparlamento<br />
sistemad yofen. dReisaTvis, msoflioSi arsebuli naxevrad saprezidento<br />
sistemis amgvari klasifikaciidan SeiZleba moviyvanoT Svedi avtoris tomas sedlis<br />
(Sedelius) Sefaseba (cxrili 2), romelSic aseve, saqarTveloc aris gaTvaliswinebuli.<br />
cxrili 2.<br />
naxevrad saprezidento qveynebis klasifikacia tomas sedlis mixedviT<br />
# qveyana 34 konstituciis tipi postkomunisturi konstituciis<br />
miRebis wlebi<br />
1 somxeTi prezident-saparlamento 1995<br />
2 azerbaijani prezident-saparlamento 1995<br />
3 belorusi prezident-saparlamento 1994<br />
4 bulgareTi premier-saprezidento 1991<br />
5 xorvatia prezident-saparlamento (1900-2000),<br />
premier-saprezidento (2000-) 1990<br />
74
6 saqarTvelo prezident-saparlamento 1995<br />
7 yazaxeTi prezident-saparlamento 1995<br />
8 yirgizeTi prezident-saparlamento 1993<br />
9 litva premier-saparlamento 1992<br />
10 moldova premier-saprezidento (1994-00) (2000) 1994<br />
11 monRoleTi premier-saprezidento 1992<br />
12 poloneTi premier-saprezidento 1992<br />
13 rumineTi premier-saprezidento 1991<br />
14 ruseTi prezident-saparlamento 1993<br />
15 tajikeTi prezident-saparlamento 1994<br />
16 TurqmeneTi prezident-saparlamento 1992<br />
17 ukraina prezident-saparlamento (1991-2005)<br />
premier-saprezidento (2006) 1996<br />
18 uzbekeTi prezident-saparlamento 1992<br />
SeniSvna: cxrili aRebulia Sedelius Thomas, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers:<br />
Semi-Presidentialism in Central and Eastern Europe, Utgivare: Universitetsb-iblioteket, 2006, p. 90.<br />
aRniSnuli cxrili erT saerTo tendencias asaxavs, yofili sabWoTa kavSiris qveynebis<br />
umetesobaSi naxevrad saprezidento mmarTvelobis formis prezident-saparlamento<br />
sistema moqmedebs. es ki, miuTiTebs, rom am qveynebSi erTi mxriv, Zlieria prezidentis<br />
formaluri statusi da meore mxriv, sustia politikuri partiebi an prezidentis partias<br />
hyavs saparlamento umravlesoba, ris gamoc prezidentis formaluri statusi kidev<br />
ufro izrdeba politikuri resursebis gamoyenebiT. Tumca, postsabWour sivrceSi zogjer,<br />
aris SemTxvevebi, rodesac prezident-saparlamento sistema icvleba premier-saprezidento<br />
sistemiT. aRniSnuli tendencia kargad aris naCvenebi cnobili mecnierebis samuelsisa<br />
(David J. Samuels) da Sugartis (Matthew S. Shugart) mier SemoTavazebul klasifikaciaSi<br />
(cxrili 3). cxrilSi kargad Cans, periodulad, Tu rogor icvleba naxevrad saprezidento<br />
mmarTvelobis sistema da garkveul periodSi igi muSaobs, rogorc premiersaprezidento,<br />
xolo garkveul periodSi, rogorc prezident-saparlamento sistema.<br />
es klasifikacia marTalia, ar moicavs yvela yofil sabWoTa qveyanas, magram aq gaTvaliswinebulia<br />
saqarTvelo da am mxriv, igi CvenTvis sainteresoa. Tumca, aRsaniSnavia, rom<br />
avtorebi am klasifikaciaSi postsabWouri sivrcidan naxevrad saprezidento mmarTvelobis<br />
arcerT sistemur modelad ar ganixilaven magaliTad, azerbaijans, Tumca igi<br />
Sereul modelad aris miCneuli samecniero literaturaSi.<br />
75
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
cxrili 3. naxevrad saprezidento qveynebis klasifikacia<br />
samuelsisa da Sugartis mixedviT<br />
# premier-saprezidento prezident-saparlamento<br />
qveyana wlebi qveyana wlebi<br />
1. somxeTi-2 (2005-2007) somxeTi-1 (1998-2005)<br />
2. bulgareTi (1990-2007) avstria (1994-2007)<br />
3. xorvatia (2000-2007) saqarTvelo (2004-2007)<br />
4. fineTi (1945-2007) madagaskari-2 (1993-1997)<br />
5. safrangeTi (1962-2007) mozambiki (1994-2007)<br />
6. irlandia (1952-2007) namibia (1990-2007)<br />
7. litva (1991-2007) peru (1980-92, 2000-2007)<br />
8. makedonia (1991-1993) portugalia-1 (1978-1980)<br />
9. madagaskari-1 (1991-1993) ruseTi (1992-2007)<br />
10. mali (1992-2007) senegali (2000-2007)<br />
11. moldova (1991-2001) Sri lanka (1978-2007)<br />
12. monRoleTi (1992-2007) taivani (1997-2007)<br />
13. poloneTi (1989-2007) ukraina-1 (1992-2005)<br />
14. portugalia-2 (1980-2007)<br />
15. rumineTi (1990-2007)<br />
16. slovakeTi (1998-2007)<br />
17. slovenia (1991-2007)<br />
18. ukraina-2 (2005-2007)<br />
SeniSvna: cxrili aRebulia David J. Samuels and Matthew S. Shugart, Presidents, Parties, Prime<br />
Ministers: A Framework for Analysis, Forthcoming, Cambridge University Press, April 2009, p. 73.<br />
daskvna<br />
amdenad, naxevrad saprezidento sistema, romelic mmarTvelobis sxva formebTan<br />
SedarebiT axal models warmoadgens, ramdenime arsebiTi TaviseburebiT xasiaTdeba.<br />
sistemis mTavari niSania saxelmwifos meTauris _ prezidentis pirdapiri arCeva, aRmasrulebeli<br />
xelisuflebis kolegiuri organos _ mTavrobis arseboba premier-ministris<br />
xelmZRvanelobiT da mTavrobis angariSvaldebuleba parlamentis winaSe. naxevrad saprezidento<br />
mmarTvelobis sistemis praqtika adasturebs, rom am sistemis erT-erTi mTavari<br />
maxasiaTebelia aRmasrulebeli xelisuflebis ormagi, e.w. bicefaluri struqtura.<br />
marTalia, naxevrad saprezidento mmarTvelobis qveynebis konstituciebi rogorc wesi,<br />
prezidents ar ganixilaven aRmasrulebeli xelisuflebis matarebel institutad, magram<br />
praqtikulad, saxezea prezidentis mniSvnelovani uflebamosilebebi aRmasrulebel<br />
76
xelisuflebaSi. aseve, am sistemis mniSvnelovan Taviseburebad miiCneva e.w. `Tanacxovreba~,<br />
rodesac prezidenti ekuTvnis erT politikur partias, xolo parlamentis umravlesoba<br />
sxva politikuri partiis xelSia. es mmarTvelobis naxevrad saprezidento<br />
sistemis zogadi daxasiaTebaa. Tumca, konstituciuri samarTlis Teoriasa da konstituciur<br />
praqtikaSi mmarTvelobis aRniSnuli sistemis araerTi saxe Camoyalibda. maT<br />
Soris, ori ZiriTadi qvetipi gamoiyofa: premier-saprezidento da prezident-saparlamento<br />
sistema. amgvari klasifikacia mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemis<br />
sxva mniSvnelovan mxareebsac warmoaCens. maT Soris, erT-erT umTavres Taviseburebas<br />
prezidentsa da saparlamento umravlesobas, aseve, saparlamento umravlesobasa da<br />
mTavrobas Soris arsebuli urTierTobebi warmoadgens. amdenad, saqarTveloSi mimdinare<br />
sakonstitucio reformis procesSi, vfiqrobT, kargad unda gaanalizdes msoflio<br />
praqtika da yvela aRniSnuli Taviseburebis gaTvaliswinebiT, saqarTvelosaTvis efeqtiani<br />
mmarTvelobis sistema Camoyalibdes.<br />
SeniSvnebi:<br />
1<br />
Erza N. Suleiman, Presidentialism and Political Stability in France, in The Failure of Presidential<br />
Democracy, Comparative Perspectives, Volume 1, Edited b Juan J. Linz and Rturo Valenzuela, The<br />
John Hopkins University Press, Baltimore and London, 1994, p. 141.<br />
2<br />
Ibid, p.140.<br />
3<br />
samecniero kvlevebSi xSirad SexvdebiT mosazrebas, rom naxevrad saprezidento<br />
sistema pirvelad, jer kidev, veimaris respublikis konstituciiT<br />
iyo gansazRvruli. marTalia, es konstitucia Sereuli modelis garkveul<br />
niSnebs Seicavda, magram naxevrad saprezidento sistemis fundamenturi<br />
kvlevebi mainc safrangeTis mexuTe respublikas ukavSirdeba.<br />
4<br />
Robert Elgie, Semi-Presidentialism in Europe, Oxford University Press, 1999, p. 1-2.<br />
5<br />
evropul samecniero literaturaSi, naxevrad saprezidento mmarTvelobis<br />
formis aRsaniSnavad gamoiyeneba ramdenime cneba, maT Soris: `semi-presidential<br />
regime~, `semi-presidential system~. amitomac, Cvenc diuverJes samecniero<br />
mosazrebebis ganxilvisas gamoviyenebT qarTul Sesatyviss `reJimi~, Tumca<br />
masSi bunebrivia, ar igulisxmeba politikuri reJimi, aramed mmarTvelobis<br />
forma konstituciuri samarTlebrivi gagebiT. sxva danarCen SemTxvevaSi ki,<br />
gamoviyenebT `mmarTvelobis sistema~-s da `mmarTvelobis forma~-s, rac<br />
damkvidrebulia Cvens samecniero literaturaSi.<br />
6<br />
Duverger Maurice: A New Political System Model: Semi-Presidential Government. In: European<br />
Journal of Political Research, 1980, Vol. 8, No. 2; p. 166.<br />
7<br />
Robert Elgie, The Politics of Semi-Presidentialism, p. 18, is available on the Website: , [accessed: 31.12.2009].<br />
8<br />
Duverger, M. (1978) Echec au roi. Paris, In: Robert Elgie, Albin Michel, in: Semi-Presi-dentialism:<br />
Concepts, Consequences and Contesting Explanations, Political Studies Review, 2004, VOL 2, p. 326.<br />
9<br />
Giovanni Sartori, Comparative Constitutional Engineering: An Inquiry into Structures, Incentives<br />
and Outcomes, 2nd ed. (London: Macmillan, 1997), in: Robert Elgie, Varieties of Semi-Presidentialism<br />
and Their Impact on Nascent Democracies, Taiwan Journal of Democracy, Volume 3, December,<br />
2007, No.2, p. 59-60.<br />
10<br />
Petra Schleiter, Edward Morgan-Jones, Semi-Presidential Regimes: Providing Flexibility or Generating<br />
Representation and Governance Problems?, Paper presented at the annual meeting of the American<br />
Political Science Association, Marriott Wardman Park, Omni Shoreham, Washington Hilton, Washington, DC,<br />
Sep 01, 2005, p. 23, the article is available on the Website: , [Accessed: 2009-09-10].<br />
77
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
11<br />
Robert Elgie, Varieties of Semi-Presidentialism and Their Impact on Nascent Democracies, Taiwan<br />
Journal of Democracy, 2007, Volume 3, No.2: 61.<br />
12<br />
×èðêèí Â.Å., Íåòèïè÷íûå ôîðìû ïðàâëåíèÿ â ñîâðåìåííîì ãîñóäàðñòâå,<br />
æóð. «Ãîñóäàðñòâî è ïðàâî», 1994, ¹ 1, c. 109-116.<br />
13<br />
òàìæå, ñ. 113.<br />
14<br />
×èðêèí, Â. Å., Ñîâðåìåííîå ãîñóäàðñòâî, «Ìåæäóíàðîäíûå îòíîøåíèÿ» Ì.,<br />
2001, c. 155.<br />
15<br />
òàìæå, ñ. 148-149.<br />
16<br />
ix.: ×èðêèí Â.Å., Íåòèïè÷íûå ôîðìû ïðàâëåíèÿ â ñîâðåìåííîì ãîñóäàðñòâå,<br />
gv. 113.<br />
17<br />
ix.: Duverger Maurice: A New Political System Model: Semi-Presidential Government, gv.<br />
167-177.<br />
18<br />
Robert Elgie, The perils of semi-presidentialism, Are they exaggerated? Institutional affiliation,<br />
Democratization, 15 (1), p. 7. Full text is available on the Website: ,<br />
[Accessed: 31.12.2009].<br />
19<br />
ix.: Elgie Robert, Two Cheers for Semi-Presidentialism, gv. 7.<br />
20<br />
Elgie Robert and McMenamin Iain, Variation With Semi-Presidentialism: Cohabitation, Cabinet<br />
Stability and Non-partisan Prime Ministers, Paper presented at the annual meeting of the American<br />
Political Science Association, Hyatt Regency Chicago and the Sheraton Chicago Hotel and Towers, Chicago,<br />
IL, Aug 30, 2007, p. 7, Full text is available on the Website: , [Accessed: 2009-09-1].<br />
21<br />
Ibid, p. 7.<br />
22<br />
Cindy Skach, Constitutional Origins of Dictatorship and Democracy, Constitutional Political Economy,<br />
No.16, 2005, p. 349.<br />
23<br />
Ibid, p. 350.<br />
24<br />
ix.: Cindy Skach, Constitutional Origins of Dictatorship and Democracy, gv. 350.<br />
25<br />
iqve, gv. 351.<br />
26<br />
Elgie Robert, Two Cheers for Semi-Presidentialism, in Elgie, Robert (2005) Variations on a theme.<br />
Journal of Democracy, 16 (3), p. 6, Full text is available on the Website: , [Accessed: 31.12.2009].<br />
27<br />
Ibid, p. 8.<br />
28<br />
ix.: Elgie Robert, Two Cheers for Semi-Presidentialism, gv. 9.<br />
29<br />
iqve, gv. 15-16.<br />
30<br />
Jung-Hsiang Tsai, Sub-types of Semi-presidentialism and Political Deadlock, French Politics, 2008,<br />
#6, p. 68-73.<br />
31<br />
avTandil demetraSvili, irakli kobaxiZe, konstituciuri samarTali,<br />
saxelmZRvanelo bakalavriatis studentebisaTvis, Tb., 2008, gv. 109.<br />
32<br />
zaza ruxaZe, saqarTvelos konstituciuri samarTali, saxelmZRvanelo<br />
iuridiuli fakultetis studentebisaTvis, red. valeri loria, baTumi,<br />
1999, gv. 181.<br />
33<br />
oTar melqaZe, konstitucionalizmi, Tbilisis universitetis gamomcemloba,<br />
Tb., 2005, gv. 137.<br />
34<br />
am siidan avtoris mier amoRebulia bosnia da hercogovina, radgan misi<br />
azriT, konstituciis modeli dasaxasiaTeblad Zalian rTulia.<br />
78
The Concept and<br />
Classification<br />
of Semi-Presidential<br />
System of<br />
Government<br />
MALKHAZ NAKASHIDZE<br />
Assistant Professor<br />
Batumi Shota Rustaveli State University<br />
The present paper canvasses the concept of semi-presidential system,<br />
its main characteristics and presents the classification of this system.<br />
The system of governance is considered to be semi-presidential if<br />
the Constitution provides for three components: a) The direct election<br />
of the President of the Republic; b) The President possesses<br />
significant powers; 3) The Prime Minister and Ministers are the<br />
opposition to the President and are in charge of the Executive Power<br />
and will remain in power till the Parliament opposes them.<br />
Besides this general definition, the system of semi-presidential<br />
government has other significant features which provide for<br />
classification of this system into various models. The classification of<br />
semi-presidential government is expounded by the modern scientists,<br />
such as by Duverger, Shugart and Carey, Elgie, Skatch and Tsay in the<br />
research papers. The first researcher of the system, Duverger identified<br />
three types of semi-presidential system: 1) The system with the<br />
“symbolic President” (Austria, Ireland and Island); 2. The system with<br />
the “President with full powers” (France); 3. The system, where the<br />
President and the Government balance each other (Weimer German,<br />
Finland and Portugal). According to Duverger the classification is based<br />
on the President’s powers, the party system, and the context of creating<br />
79
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
the system. The subtypes of the model are as follows: Ceremonial President, President with full powers, Balanced<br />
President and the Government. Shugart and Carey consider that the Constitutional power of the President to be the<br />
basis of the classification. The sub-types are as follows: Presidential-Parliamentary system, Primer-Presidential system.<br />
According to Elgie the system classification is based on the powers of President and Prime Minister and the model is<br />
divided into: a widely Presidentialized system; a ceremonial President with the strong Prime Minister; and the balanced<br />
powers of President and Prime Minister. The basis of the classification suggested by Scatch is the situation of the parties<br />
in the Parliament and the system is divided as follows: Governance of consolidated majority; Governance of Divided<br />
Majority; and Governance of Divided Minority. Finally, Tsay used the following criteria for the classification: the<br />
Constitutional powers of the President and the Parliament; and the situation of parties in the Parliament. The system per<br />
se is divided into: the President dominated system; the Primer dominated system; the parliament dominated system, and<br />
‘cohabitation’ and the balances system of powers.<br />
Thus, the semi-presidential system is a complex model and the classification of the system based on various criteria<br />
explains well the nature of the semi-presidential system. Given the Constitutional Reform underway in Georgia, the<br />
international practice shall be analyzed appropriately and an effective governance system for Georgia shall be formulated<br />
taking into account all the mentioned peculiarities.<br />
80
amdenime mosazreba<br />
saqarTvelos<br />
samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsis<br />
srulyofasTan<br />
dakavSirebiT<br />
robizon xurcilava<br />
xonis raionuli sasamarTlos mosamarTlis TanaSemwe,<br />
samarTlis doqtori, asistent-profesori<br />
me-20 saukunis 90-ian wlebSi, sabWoTa kavSiris daSlis<br />
Semdeg, damoukidebelma saqarTvelom daiwyo demokratiul,<br />
samarTlebriv sawyisebze agebuli kanonmdeblobis<br />
Seqmna. 1995 wlis 24 agvistos miRebuli iqna saqarTvelos<br />
konstitucia, romlis preambulaSive aRniSnulia<br />
saxelmwifos uryevi neba daamkvidros demokratiuli sazogadoebrivi<br />
weswyobleba, ekonomikuri Tavisufleba,<br />
socialuri da samarTlebrivi saxelmwifo 1 .<br />
sasamarTlo wesiT adamianis ZiriTadi uflebebis dacva<br />
garantirebulia saerTaSoriso samarTlis sayovel-<br />
Taod aRiarebuli principebiT da normebiT. sasamarTlo<br />
dacvis ufleba aris yvela danarCeni ufleba Tavisuflebebis<br />
ganxorcielebis aucilebeli garantia, romelTa<br />
dacva saxelmwifos valdebulebaa. saqarTvelos konstituciis<br />
42-e muxlis, agreTve, adamianis uflebebisa da<br />
ZiriTadi Tavisuflebebis konvenciis me-6 muxlis, samoqalaqo<br />
da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso<br />
paqtis me-14 muxlis mixedviT, <strong>marTlmsajuleba</strong> unda<br />
pasuxobdes samarTlianobis moTxovnebs da uzrunvelyos<br />
uflebebis efeqtiani aRdgena. sasamarTlos dacva<br />
81
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
unda iyos sruli, rac gulisxmobs nebismieri piris ara mxolod SesaZleblobas mimarTos<br />
sasamarTlos, aramed sasamarTlos valdebulebas, miiRos samarTliani da dasabuTebuli<br />
gadawyvetileba. 2 uflebis sasamarTlo wesiT dacva aseve, uzrunvelyofilia<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-2 muxlis pirveli nawiliT, romlis<br />
Tanaxmadac, saqmis ganxilvas sasamarTlo Seudgeba im piris gancxadebiT, romelic mimarTavs<br />
mas Tavisi uflebis an <strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli interesebis dasacavad.<br />
axali samoqalaqo saproceso kodeqsis miRebamde, saqmeTa ganxilva dakavSirebuli<br />
iyo rTul procedurebTan, rac sabolood, aWianurebda saqmeze gadawyvetilebis miRebas<br />
da Sesabamisad, mis aRsrulebas. moqmedi samoqalaqo saproceso kodeqsi, romelic<br />
1997 wlis 14 noembers iqna miRebuli, 3 ufro TanafardobaSia arsebul samarTlis realiebTan,<br />
rac gulisxmobs, rom saqmeTa droulad ganxilvas, sabolood ki, ekonomiis principisa<br />
da mxareTa uflebebis dacvas emsaxureba.<br />
nebismier SemTxvevaSi, axali saproceso kanonmdeblobis Seqmna or mizans unda emsaxurebodes.<br />
pirveli, Tu rogor unda gaxdes sasamarTlo damoukidebeli samoqalaqo<br />
procesis farglebSi, raTa samarTalwarmoeba ganxorcieldes SejibrebiTobisa da dispoziciurobis<br />
sawyisebze da meore, rogor gamartivdes samoqalaqo samarTlebrivi<br />
davebis ganxilvis procedura samarTlis subieqtebis uflebebis efeqtianad dacvis<br />
mizniT. 4<br />
miuxedavad imisa, rom didi samuSao Catarda samoqalaqo saproceso kodeqsis srulyofisaTvis,<br />
garkveuli normebi mainc winaaRmdegobrivi an/da bundovania.<br />
1. aRsaniSnavia, rom saqmis sasamarTlos mTavar sxdomaze ganxilvamde da sasamarTlos<br />
gadawyvetilebis gamotanamde, aucilebelia rigi saproceso moqmedebebis ganxorcieleba,<br />
kerZod, saqmis momzadeba sasamarTlos mTavar sxdomaze gansaxilvelad da a. S.<br />
amasTan, mniSvnelovania saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 70-78-e muxlebis<br />
dacva. aRniSnuli muxlebis ugulebelyofa aferxebs sasamarTlos mier gadawyvetilebis<br />
miRebas. mocemul SemTxvevaSi, aRniSnuli muxlebidan saWiroa yuradRebis gamaxvileba<br />
mxolod 72-e muxlis me-2 nawilze, romlis Tanaxmadac, `sasamarTlo uwyebasTan erTad<br />
mosamarTle mopasuxes ugzavnis sarCels da TandarTuli dokumentebis aslebs. uwyebasTan<br />
erTad mosamarTle mosarCeles ugzavnis mopasuxis werilobiTi gancxadebis asls,<br />
Tu aseTi gancxadeba Semovida sasamarTloSi uwyebis gagzavnis momentisaTvis. sasamar-<br />
TloSi Semosuli yvela werilobiTi dokumentis asli SeiZleba gaegzavnos mxareebs<br />
uwyebis gagzavnamde, aseve, mas Semdeg, rac uwyeba gagzavnilia~.<br />
erTi SexedviT, zemoaRniSnuli muxli SejibrebiTobis principidan gamomdinare,<br />
icavs mxareTa interesebs, xels uwyobs werilobiTi mtkicebulebebis gacvlas da saqmis<br />
momzadebas mTavar sxdomaze gansaxilvelad, Tumca, ewinaaRmdegeba samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis mTel rig moTxovnebs. kerZod, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 184-e muxlis Tanaxmad, sarCelis warmoebaSi miRebis Semdeg mosamarTle valdebulia<br />
gasces gankarguleba am sarCelisa da TandarTuli dokumentebis aslebis mopasuxisaTvis<br />
am kodeqsis 201-e muxliT, dadgenili wesiT gadagzavnis Sesaxeb. amave kodeqsis<br />
201-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, saqmis sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis<br />
mizniT mosamarTle ugzavnis mopasuxes sarCelisa da am kodeqsiT gaTvaliswinebuli<br />
82
dokumentebis aslebs, dauniSnavs mas vadas warmoadginos Sesagebeli an Segebebuli<br />
sarCeli. amasTan, ganumartavs Sesageblis Sinaarss da afrTxilebs Sesageblis<br />
warmoudgenlobis SemTxvevaSi, mosalodneli Sedegebis Sesaxeb. saqarTvelos<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlSi cvlilebebis ganxorcielebamde, saqmis<br />
momzadebis etapze Sesageblis warmodgena formalur xasiaTs atarebda da mxares<br />
SeeZlo Tavisi pozicia daefiqsirebina sasamarTlos mTavar sxdomazec, magram am<br />
SemTxvevaSi, mxareebi araTanabar mdgomareobaSi iyvnen, mopasuxem ukve icoda, ras<br />
moiTxovda misgan mosarCele, ra safuZvels emyareboda es moTxovna da romeli<br />
mtkicebulebiT apirebda sarCelis faqtobrivi safuZvlis damtkiceba-dadasturebas.<br />
mosarCelem ki, ar icoda ra faqtobriv safuZvels emyareboda mopasuxis pozicia, ra<br />
saSualebiT apirebda igi Tavis dacvas da romeli mtkicebulebebiT. 5 aRniSnul muxlSi<br />
2007 wlis 28 dekembris <strong>kanoni</strong>T ganxorcielebuli cvlilebis Tanaxmad, savaldebulo<br />
gaxda saqmis momzadebis etapze mopasuxis mier Sesageblis warmodgena, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e da 232 1 -e muxlebis<br />
Tanaxmad, sasamarTlos daekisra valdebuleba gamoitanos dauswrebeli gadawyvetileba.<br />
rogorc aRniSnuli muxlebis analizidan irkveva, sasamarTlos mTavari sxdoma iniSneba<br />
mxareebis mier warmodgenili mtkicebulebebis gacvlis da saqmis mosamzadebeli etapis<br />
damTavrebis Semdeg. cxadia, mtkicebulebebis gacvlamde ar xdeba arc mosamzadebeli<br />
sxdomis da arc sasamarTlos mTavari sxdomis daniSvna da uwyebis meSveobiT mxareTa<br />
dabareba.<br />
zemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba davaskvnaT, rom saqarTvelos samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsis 72-e muxlis me-2 nawiliT SemoTavazebuli winadadeba, mxares uwyebasTan<br />
erTad gadaegzavnos sarCelisa da TandarTuli dokumentebis aslebi, arasworia.<br />
2. gamartivebul warmoebaSi mopasuxe mxare ar aris SezRuduli, ar ilaxeba misi uflebebi<br />
da SesaZlebloba aqvs daicvas sakuTari interesebi Sesageblis (saCivris) wardgeniT.<br />
dispoziciurobis da SejibrebiTobis principi mTlianad moqmedebs gamartivebuli<br />
warmoebis dros da icavs orive mxaris interesebs. samoqalaqo ufleba-movaleobebi<br />
realizdeba procesualur moqmedebaTa gziT, amitom ganuyofel kavSirSi arian subieqtebis<br />
moqmedebasTan, 6 romlebsac procesuluri normebis gamoyenebiT SeuZliaT moaxdinon<br />
TavianTi uflebebis realizacia.<br />
gamartivebul warmoebasTan dakavSirebiT dispoziciurobis principis Sesaxeb unda<br />
visaubroT ori mimarTulebiT: 7<br />
pirveli, sasamarTlosadmi saqmis gamartivebulad ganxilvis moTxovniT mimarTva<br />
dispoziciurobis gamovlenaa materialuri gagebiT. es gamoixateba dainteresebuli<br />
piris mier Tavisi uflebis sasamarTlo wesiT dacvis formis arCevaSi, misTvis upiratesobis<br />
miniWebaSi sxva formebTan SedarebiT.<br />
meore, sarCeliT (gancxadebiT) mimarTva saqmis gamartivebulad ganxilvis Sesaxeb,<br />
dispoziciurobis gamovlenaa formalur-procesualuri gagebiT (uflebis dacvis<br />
saproceso saSualebis gankargva, uflebis dacvis saSualebebis arCeva). es gamoixateba<br />
sasarCelo an gamartivebuli warmoebis, rogorc saerTo iurisdiqciis sasamarTloSi<br />
davis gadawyvetis gzebis arCevaSi. warmoebis arCevas SeiZleba vuwodoT dispozici-<br />
83
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
urobis gamovlena formalur-procesualuri gagebiT, radgan aseTi arCeva gansazRvravs<br />
procesualuri dacvis ama Tu im saSualebebiT Semdgom sargeblobas, rac gansxvavdeba<br />
sasarCelo da gamartivebul warmoebaSi. 8<br />
rac Seexeba SejibrebiTobis principis arsebobas gamartivebul warmoebaSi, zepiri<br />
mosmenis dros vlindeba mtkicebulebaTa wardgenisa da axsna-ganmartebebis CamorTmevis,<br />
xolo zepiri mosmenis gareSe moTxovnis ganxilvisas _ Sesageblis an saCivris wardgenis<br />
dros.<br />
gamartivebuli warmoebis dros aSkara aris materialur-samarTlebrivi moTxovnebis<br />
udavoba, rac niSnavs, rom mosarCelis (ganmcxadeblis) moTxovnebi dasabuTebulia saTanado<br />
mtkicebulebebiT, dokumentebiT. kerZod, Tamasuqisa da Cekis Taobaze aRZrul<br />
sarCelebze saTanado mtkicebulebas warmoadgens mxolod dokumentebi (werilobiTi<br />
mtkicebulebebi) da mxareTa axsna-ganmartebebi. Tumca, mxareTa axsna-ganmartebebi<br />
dokumentebis (werilobiTi mtkicebulebebis) gareSe ar aris sakmarisi Tamasuqisa da<br />
Cekis Taobaze aRZruli sarCelebis gamartivebuli warmoebiT ganxilvisaTvis. davalianebis<br />
gadaxdevinebis Sesaxeb saqmis ganxilvis gamartivebuli wesis dros mtkicebulebas<br />
warmoadgens damowmebuli saxiT arsebuli dokumentebi, saidanac utyuarad dasturdeba<br />
moTxovnis safuZvlianoba. saTanado wesiT damowmebis gareSe warmodgenili dokumenti<br />
fuladi davalianebis gadaxdevinebis dros mtkicebulebas ar warmoadgens. lizingis<br />
sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Taobaze saqmis ganxilvis<br />
gamartivebuli wesis dros mtkicebulebas warmoadgens lizingis xelSekruleba. xolo,<br />
aqciaTa savaldebulo miyidvis Sesaxeb saqmis gamartivebuli wesiT ganxilvisas mtkicebulebas<br />
warmoadgens dokumentebi, romlebiTac dasturdeba saaqcio sazogadoebis xmis<br />
uflebis mqone aqciaTa aranakleb 95%-is sakuTreba.<br />
inglisisa 9 da germaniis saproceso samarTlis msgavsad, 10 saqarTvelos moqmedi samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsiT gamartivebuli warmoeba sasarCelo da udavo warmoebisagan<br />
gansxvavebiT ZiriTadad, dokumenturi warmoebaa. 11 swored dokumentebiT SeuZlia daamtkicos<br />
pirma sarCelis (gancxadebis) safuZvlianoba da aradokumenturi mtkicebulebis<br />
gamoyeneba gamartivebul warmoebaSi SeuZlebelia. swored amitom uwodeben iuridiul<br />
literaturaSi gamartivebul warmoebas `dokumentur warmoebas~, 12 rac gamartivebuli<br />
warmoebis arsidan gamomdinare, savsebiT samarTliania.<br />
fuladi davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb saqmeebi SesaZlebelia sasamarTlom<br />
ganixilos rogorc sasarCelo, ise gamartivebuli warmoebiT. sasarCelo warmoebisagan<br />
gansxvavebiT, gamartivebuli warmoebisas fuladi davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb<br />
gancxadebis ganxilva mimdinareobs mopasuxis gareSe. Tumca, saproceso kodeqsi iTvaliswinebs<br />
mopasuxis interesebis dacvis srul SesaZleblobas. kerZod, sasamarTlo valdebulia<br />
Tavisi iniciativiT Caabaros movales (mopasuxes) gadaxdis brZaneba (ssk-is<br />
306-e muxlis me-2 nawili). Cabarebis gareSe gadaxdis brZanebas iuridiuli Zala ara aqvs<br />
da aseT SemTxvevaSi, ar SeiZleba misi aRsasruleblad miqceva.<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 307-e muxlis pirveli winadadebis<br />
Tanaxmad, mopasuxes SeuZlia ar cnos gadaxdis Sesaxeb brZaneba mTlianad an nawilobriv<br />
84
da Seitanos mis winaaRmdeg motivirebuli Sesagebeli (protesti) sasamarTloSi,<br />
romelmac miiRo es brZaneba gadaxdis brZanebis miRebidan 10 dRis vadaSi.<br />
Sesagebeli Tavisi iuridiuli bunebidan gamomdinare, mowinaaRmdege mxarisagan<br />
Tavdacvis saSualebis saxes warmoadgens. 13 mopasuxes, romlis mimarTac iqna gamotanili<br />
gadaxdis brZaneba, Tavad aqvs ufleba airCios Tavdacvis saSualebis saxe da waradginos<br />
procesualuri an materialur samarTlebrivi Sesagebeli an orive erTad. 14<br />
gamovTqvamT mosazrebas, rom gadaxdis brZanebaze mopasuxis mier wardgenil pretenzias<br />
unda ewodos ara Sesagebeli, rogorc es moqmedi saproceso kodeqsiT aris gaTvaliswinebuli,<br />
aramed saCivari, romlis mizani swored gadaxdis brZanebis gauqmebaa. zogadad,<br />
Sesagebeli mopasuxis uflebebis Serbilebuli dacvaa, roca mopasuxe ar eTanxmeba<br />
mowinaaRmdege mxaris moTxovnebs, 15 an piriqiT, cnobs sarCels. gadaxdis brZanebis<br />
dros Sesageblis wardgeniT mopasuxe ara marto ar eTanxmeba mosarCele mxaris mosazrebas,<br />
aramed imavdroulad, asaCivrebs kidec mis winaaRmdeg gamotanil gadaxdis brZanebas,<br />
iTxovs mis gauqmebas da saqmis saerTo sasarCelo wesebis dacviT ganxilvas. amdenad,<br />
dauswrebeli gadawyvetilebis msgavsad, gadaxdis brZanebaze wardgenil Sesagebels<br />
unda ewodos saCivari.<br />
3. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 307-e muxlis pirveli winadadebis<br />
Tanaxmad, mopasuxes SeuZlia ar cnos gadaxdis Sesaxeb brZaneba mTlianad an nawilobriv<br />
da Seitanos mis winaaRmdeg motivirebuli Sesagebeli (protesti) sasamarTloSi, romelmac<br />
miiRo es brZaneba gadaxdis brZanebis miRebidan 10 dRis vadaSi. amave muxlis<br />
meore winadadebis Tanaxmad, mopasuxes SeuZlia gaaprotestos gadaxdis Sesaxeb brZaneba<br />
im SemTxvevaSic, rodesac gaprotestebis vadis gaSveba sapatio mizeziT moxda. mtkicebis<br />
tvirTi, Tu ramdenad arsebobs sapatio mizezi, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 102-e muxlis Tanaxmad, ekisreba mopasuxes. vadis gaSveba sapatiod miiCneva<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 215-e muxlis me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli<br />
pirobebis arsebobisas.<br />
sapatio mizezad saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 215-e muxlis me-3<br />
nawilis Tanaxmad, miiCneva mxaris mier Suamdgomlobisa da gancxadebis wardgenis SeuZlebloba,<br />
rac gamowveulia avadmyofobiT, axlo naTesavis gardacvalebiT an sxva gansakuTrebuli<br />
obieqturi garemoebebiT, romelic misgan damoukidebeli mizezebiT SeuZlebels<br />
xdis Suamdgomlobis an gancxadebis wardgenas. avadmyofoba dadasturebuli<br />
unda iqnes samedicino dawesebulebis xelmZRvanelis mier xelmowerili dokumentiT,<br />
romelic pirdapir miuTiTebs Suamdgomlobis an gancxadebis warudgenlobaze.<br />
sapatio safuZvlis arsebobis ganxilvisas mizanSewonilia yuradReba gamaxvildes<br />
2007 wlis 18 dekembris <strong>kanoni</strong>T, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis<br />
meoTxe nawilSi ganxorcielebul cvlilebaze, romlis Tanaxmadac, sasamarTlo<br />
gadawyvetilebebisa da ganCinebebis gasaCivrebis gansazRvruli vadebis gagrZeleba an<br />
aRdgena dauSvebelia.<br />
gadaxdis brZaneba, rogorc sasamarTlos mier savaldebulo Sesasruleblad miRebuli<br />
aqti, miekuTvneba sasamarTlos gadawyvetilebaTa kategorias da Sesabamisad,<br />
85
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis meoTxe nawilis moqmedeba<br />
vrceldeba gadaxdis brZanebazec. praqtikulad, samoqalaqo saproceso kodeqsi vadis<br />
darRveviT wardgenili Sesageblis SemTxvevaSi, iTvaliswinebs or normas. pirveli,<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis mesame nawili, romlis Tanaxmad,<br />
sasamarTlos gadawyvetilebebisa da ganCinebebis gasaCivrebis <strong>kanoni</strong>T gansazRvruli<br />
vadebis gagrZeleba an aRdgena dauSvebelia da meore, saqarTvelos samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsis 307-e muxli, romelic gadaxdis brZanebis gasaCivrebis SesaZleblobas<br />
iTvaliswinebs im SemTxvevaSic, rodesac gaprotestebis vadis gaSveba sapatio<br />
mizeziT moxda. aseT SemTxvevaSi, rogor unda moiqces sasamarTlo, romeli norma unda<br />
iqnes gamoyenebuli _ saqarTvelos samoqalaqo kodesis 59-e muxlis mesame nawili Tu<br />
307-e muxli? am kiTxvaze pasuxis gasacemad unda movixmoT 2009 wlis 22 oqtombris<br />
saqarTvelos <strong>kanoni</strong> `normatiuli aqtebis Sesaxeb~. aRniSnuli <strong>kanoni</strong>s me-7 muxlis me-8<br />
nawilis Tanaxmad, Tanabari iuridiuli Zalis mqone normatiul aqtebs Soris winaaRmdegobis<br />
SemTxvevaSi, upiratesoba eniWeba ufro gvian miRebul (gamocemul) normatiul<br />
aqts.<br />
konkretul SemTxvevaSi, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 59-e muxlis<br />
mesame nawili, 307-e muxlTan SedarebiT ufro gvian aris miRebuli da praqtikulad,<br />
vadis aRdgenasTan dakavSirebiT aRniSnuli muxliT gauqmebulia 307-e muxlis moqmedeba,<br />
rac arasworia. vinaidan, gadaxdis brZaneba miiReba mopasuxisaTvis Seutyobineblad<br />
da misi gasaCivrebisaTvis kanonmdeblis mier dadgenilia mWidro vadebi, amdenad<br />
mopasuxes unda mieces SesaZlebloba gaasaCivros gadaxdis brZaneba sapatio mizeziT<br />
vadis darRvevis SemTxvevaSic. sasamarTlom upirvelesad, unda ganixilos sakiTxi,<br />
ramdenad sapatio mizeziT ver moxda mopasuxis mier protestis Setana. sasurvelia 59-e<br />
muxlis me-4 nawilSi ganxorcieldes cvlileba da aRiniSnos, `sasamarTlo gadawyvetilebebisa<br />
da ganCinebebis gasaCivrebis <strong>kanoni</strong>T gansazRvruli vadebis gagrZeleba an<br />
aRdgena dauSvebelia, garda am <strong>kanoni</strong>T gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa~. aRniSnuli<br />
cvlilebiT, gasaCivrebis vadis gasvlis Semdeg, pirs im SemTxvevaSic SeeZleba gadawyvetilebis<br />
gasaCivreba sapatio mizezis arsebobisas, Tu amis Sesaxeb pirdapir miTiTebuli<br />
iqneba kanonSi, rogorc es gadaxdis brZanebaze Sesageblis wardgenisas aris gaTvaliswinebuli.<br />
Tu sasamarTlo gaSvebul vadas, romlis aRdgenis SesaZlebloba saproceso<br />
kodeqsiT iqneba SesaZlebeli, sapatiod miiCnevs, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 65-e muxlis safuZvliT aRadgens gaSvebuli vadas, winaaRmdeg SemTxvevaSi,<br />
mopasuxes uari unda eTqvas dasabuTebuli ganCinebiT gaSvebuli vadis aRdgenaze, rac<br />
SeiZleba gasaCivrdes kerZo saCivriT.<br />
4. gamartivebul warmoebaSi mxareebs warmoadgenen is pirebi (subieqti), romelTa<br />
Soris samarTalurTierTobisas warmoSobil davas uflebis Sesaxeb gadawyvets sasamarTlo.<br />
e.i. gamartivebul warmoebaSi gvaqvs dava uflebis Sesaxeb. uflebis Sesaxeb<br />
dava es aris uTanxmoeba mxareebs Soris da urTierTsawinaaRmdego moqmedeba. aRniSnul-<br />
Tan dakavSirebiT, analogiuri mosazreba aqvs g.a. Ceremins, romelic ganmartavs, rom<br />
uflebis Sesaxeb dava sxva araferia, Tu ara uTanxmoeba, uflebebisa da movaleobebis<br />
arsebobasTan dakavSirebiT an samarTalurTierTobis an misi Sinaarsis arsebobis<br />
86
(ararsebobis) gamo mxareTa Soris SexedulebaTa araTanxvedris garegnuli gamovlineba<br />
da am araTanxvedriT gamowveuli maTi urTierTsawinaaRmdego moqmedeba. 16<br />
m.a. gurviCis azriT, uflebis Sesaxeb dava ganekuTvneba mxolod samoqalaqo saproceso<br />
samarTlis instituts. misi ganmartebiT, davis arseboba, kerZod, gadawyvitos<br />
idavos an ara, mxolod saproceso samarTlis sferos warmoadgens. 17<br />
uflebis Sesaxeb davas a. n. koJuxari ganmartavs, rogorc uflebebTan da valdebulebebis<br />
SesrulebasTan dakavSirebiT warmoSobil mxareTa gansxvavebul, urTierTsawinaaRmdego<br />
Sexedulebebsa da moqmedebebs. 18<br />
iarkovis redaqciiT gamocemul ruseTis federaciis samoqalaqo procesis saxelmZRvaneloSi<br />
xazgasmulia, rom brZanebiT warmoebaSi ar aris dava uflebis Sesaxeb da modave<br />
mxareebi. aq SenarCunebulia materialur-samarTlebrivi urTierTobis struqtura da<br />
misi monawileebic iwodebian kreditorad da movaled. 19 materialur-samarTlebriv instituts<br />
miakuTvnebs uflebis Sesaxeb davas zaicevic. 20<br />
rogorc aRniSnulidan Cans, iuristTa nawili uflebis Sesaxeb davas miakuTvnebs<br />
materialur-samarTlebriv, xolo nawili _ procesualur samarTlebriv instituts.<br />
aRsaniSnavia, rom marTalia, davis gadawyveta xdeba materialur-samarTlebrivi normis<br />
meSveobiT, magram mxarem, romlis uflebac dairRva, SesaZlebelia, saerTod ar moiTxovos<br />
darRveuli uflebis aRdgena. uflebis aRdgenis moTxovnis SemTxvevaSi, warmoiSoba<br />
dava mxareebs Soris, romelic procesualuri normebiT regulirdeba. amdenad,<br />
Cveni azriT, dava uflebis Sesaxeb ganekuTvneba mxolod procesualur-samarTlebriv<br />
instituts.<br />
lizingis sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb mosamar-<br />
Tle gamoscems brZanebas, romelzec SesaZlebelia kerZo saCivris Setana. gamartivebul<br />
warmoebaSi, maT Soris, lizingis sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis<br />
Sesaxeb saqmeebSi, arsebobs uflebrivi dava (dava uflebis Sesaxeb). gamartivebuli<br />
warmoeba sasarCelo warmoebis alternatiuli proceduraa, roca arsebiTad wydeba<br />
mxareTa ufleba-movaleobebis Sesaxeb sakiTxi. rac Seexeba kerZo saCivars, misi Setana<br />
mxolod ganCinebebzea SesaZlebeli, ganCinebebiT ki, saqme ar wydeba arsebiTad, aramed<br />
isini miiReba calkeul saproceso sakiTxebze. amdenad, migvaCnia, rom uflebriv davaSi<br />
yovelTvis unda mieces mxares gasaCivrebis SesaZlebloba uzenaesi sasamarTlos CaTvliT<br />
da ar unda iyos mxare Semofargluli mxolod kerZo saCivris uflebiT, romelzec<br />
zemdgomi sasamarTlos mier miRebuli aqti aRar saCivrdeba. rac faqtobrivad niSnavs,<br />
rom pirs, vis winaaRmdegac aris mimarTuli brZaneba, aRar eZleva SesaZlebloba uflebriv<br />
davaSi Tavi daicvas gasaCivrebiT TviT uzenaesi sasamarTlos CaTvliT, rac<br />
Cveni azriT, dauSvebelia.<br />
5. saqarTvelos moqmedi samoqalaqo saproceso kodeqsis 305-e muxlis pirveli nawilis<br />
Tanaxmad, sasamarTlo Tavisi ganCinebiT uars etyvis ganmcxadebels davalianebis<br />
gadaxdevinebis Sesaxeb gancxadebis miRebaze, Tu:<br />
a) igi ar pasuxobs 34-e Tavis 302-303-e muxlebiT gaTvaliswinebul moTxovnebs;<br />
b) gancxadebaSi Camoyalibebuli moTxovnis safuZveli (303-e muxlis `d~ qvepunqti)<br />
ver asabuTebs am moTxovnas.<br />
87
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
amave muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, sasamarTlo uflebamosilia am muxlis pirveli<br />
nawilis `a~ qvepunqtiT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi, ganmcxadebels dauniSnos vada<br />
gancxadebaSi an TandarTul masalebSi arsebuli xarvezebis Sesavsebad (saqarTvelos<br />
2005 wlis 20 dekembris <strong>kanoni</strong> _ ssm, 2005 w, #55, mux. 376). cvlilebis ganxorcielebamde,<br />
Tu gancxadeba ar akmayofilebda 305-e muxlis pirveli nawilis moTxovnebs, mosamarTle<br />
ganmcxadebels xarvezis Sesavsebad vadas ar uniSnavda da pirdapir eubneboda uars<br />
gancxadebis warmoebaSi miRebaze. Tumca, gancxadebis miRebaze uaris Sesaxeb ganCinebis<br />
gamotanamde valdebuli iyo moesmina ganmcxadeblisaTvis.<br />
rogorc Teoriuli, ise praqtikuli TvalsazrisiT, metad mniSvnelovania saqarTvelos<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 303-e muxlis me-2 nawilis `d~ qvepunqtze miTiTeba.<br />
kerZod, roca gancxadebaSi miTiTebuli moTxovnis safuZveli ver asabuTebs moTxovnas.<br />
saubaria wamoyenebul pretenziaze, romlis dasasabuTeblad gancxadebaSi miTiTebuli<br />
mtkicebuleba (dokumenti) damowmebuli saxiT unda iyos warmodgenili.<br />
fuladi davalianebis gadaxdevinebis saqmeebis gamartivebuli warmoebiT ganxilvis<br />
dros dokumentebi aucilebelia wardgenil iqnes damowmebuli saxiT. winaaRmdeg Sem-<br />
TxvevaSi, sasamarTlom uari unda uTxras gamartivebuli warmoebiT saqmis aRZvraze<br />
ganmcxadebels. damowmebuli dokumentebis wardgenas gamartivebul warmoebaSi mniSvnelovani<br />
adgili uWiravs, vinaidan sasamarTlos mier ar xdeba mxareTa dabareba da maTgan<br />
axsna-ganmartebebis CamorTmeva, amdenad dokumentis utyuarobis garkveva damowmebis<br />
gareSe SeuZlebelia. mxolod ganmcxadeblis mier wardgenili dokumentebis <strong>kanoni</strong>s<br />
moTxovnebTan Sesabamisobis SemTxvevaSi, SeuZlia mosamarTles miiRos gadaxdis brZaneba.<br />
dokumentebis <strong>kanoni</strong>s moTxovnebTan Sesabamisoba niSnavs damowmebuli da ara dadasturebuli<br />
dokumentebis wardgenas. gansxvavebulad aris aRniSnuli sakiTxi mowesrigebuli<br />
sazRvargareTis qveynebis saproceso kanonmdeblobiT. kerZod, ruseTis federaciaSi<br />
gamartivebuli warmoebiT saqmis ganxilvisas, moTxovna SeiZleba efuZnebodes<br />
rogorc notariulad damowmebul, 21 ise werilobiT formaSi Sesrulebul garigebas, 22<br />
ra drosac sasamarTlo gascems brZanebas. 23 analogiurad gamoiyeneba rogorc damowmebuli,<br />
ise daumowmebeli saxis mtkicebuleba gamartivebuli warmoebisas yazaxeTSi, 24<br />
yirgizeTSi. 25 ruseTis federaciis, yazaxeTisa da yirgizeTisagan gansxvavebiT, germaniaSi<br />
daumowmebeli saxiT wardgenil mtkicebulebas, gamartivebuli warmoebis dros<br />
mxolod im SemTxvevaSi aqvs mtkicebulebis Zala, Tu wardgenilia dokumentis originali<br />
egzemplari. 26<br />
Tanamedrove qarTul samarTalSi erTmaneTisagan ganasxvaveben sanotaro damowmebasa<br />
da sanotaro dadasturebas. sanotaro damowmebis dros notariusis moqmedeba exeba<br />
mTel dokuments, mis mTel Sinaarss. am dros notariusi amowmebs teqstis Sesabamisobas<br />
moqmed samarTalTan da adasturebs mas. dokumentis teqsti notariusma garigebis mxareebs<br />
unda waukiTxos da gaacnos. amis Semdeg garigebis mxareebi aweren xels am dokuments,<br />
rasac notariusi adasturebs. sanotaro damowmebisagan gansxvavdeba sanotaro<br />
dadastureba. am dros notariusi pasuxs ar agebs dokumentis Sinaarsze da arc aris<br />
valdebuli, rom igi mxareebs waukiTxos. misi movaleobaa garigebis mxareTa xelmowerebis<br />
namdvilobis dadastureba. 27<br />
88
oca dokumentze vsaubrobT, metad mniSvnelovania imis garkveva, Tu ra saxis mtkicebuleba<br />
unda CaiTvalos utyuar dokumentad, romelze dayrdnobiTac sasamarTlo miiRebs<br />
gadaxdis brZanebas. aseTi dokumenti saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsiT<br />
pirdapir ar aris gaTvaliswinebuli. migvaCnia, rom aseT dokumentad unda CaiTvalos<br />
is werilobiTi mtkicebuleba, romliTac utyuarad (udavod) dasturdeba movalis<br />
mier kreditoris mimarT fuladi davalianebis arseboba. magaliTad, notariulad<br />
damowmebuli sesxis xelSekruleba, an/da sxva dokumenti, romelic adasturebs movalis<br />
mxridan fuladi valdebulebis Seusruleblobas an garigebis arsebobas, mxareTa mier<br />
Sedgenili da saTanado wesiT damowmebuli Sedarebis aqti da a.S. sadavo faqtebi, romlebic<br />
TavisTavad cxadia Sedian mtkicebis saganSi, 28 gamartivebuli warmoebis dros<br />
ar gamoiyeneba.<br />
werilobiT mtkicebulebas axasiaTebs ramdenime niSani, esenia: werilobiTi mtkicebuleba<br />
iqmneba adamianis mier, werilobiT dokumentSi (mtkicebulebaSi) asaxuli adamianis<br />
azri gadmocemulia raime niSnis gamoyenebiT, mtkicebulebaSi gadmocemuli niSnebi<br />
gamoxataven adamianis azrs. 29<br />
mxareTa mier Sedgenili Sedarebis aqti, romelic dadasturebulia maTive xelmowerebiTa<br />
da beWdiT, Tu ar aris damowmebuli saTanado wesiT, gamartivebuli warmoebisas<br />
utyuar mtkicebulebad ver CaiTvleba, vinaidan Sedarebis aqti 30 saqarTvelos samoqalaqo<br />
kodeqsis 341-e muxlis 31 analizis safuZvelze, ar aris valis aRiarebis Sesaxeb<br />
utyuari dokumenti, ar miekuTvneba udavo faqtebs da Sedis mtkicebis saganSi. 32 mar-<br />
Talia, aRniSnuli mtkicebulebiT SesaZloa dasturdebodes valis arseboba da sasar-<br />
Celo warmoebis dros sxva mtkicebulebebTan erTobliobaSi igi safuZvladac daedos<br />
sasamarTlos gadawyvetilebas, magram gamartivebuli warmoebis arsisa da iuridiuli<br />
bunebidan gamomdinare, ar aris sakmarisi da damatebiT saWiroebs damowmebas saTanado<br />
wesiT. am nawilSi xSiria sasamarTlo Secdomebic, vinaidan mxareTa mier xelmoweril<br />
da maTive beWdiT dadasturebul Sedarebis aqts gadaxdis brZanebis miRebis dros<br />
utyuar mtkicebulebad miiCneven, riTac ignorirebas ukeTeben gamartivebuli warmoebis<br />
fundamenturi sakiTxis dasaSvebobis <strong>kanoni</strong>erad ganxilvas.<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis Tanaxmad, TiToeulma<br />
mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />
Sesagebels. am garemoebaTa damtkiceba SeiZleba TviT mxareTa (mesame pirTa) axsna-ganmartebiT,<br />
mowmeTa CvenebiT, werilobiTi Tu nivTieri mtkicebulebebiTa da eqspertTa<br />
daskvnebiT. saqmis garemoebebi, romlebic <strong>kanoni</strong>s Tanaxmad, unda dadasturdes garkveuli<br />
mtkicebulebebiT, ar SeiZleba dadasturdes sxva saxis mtkicebulebebiT.<br />
zemoaRniSnul muxlSi CamoTvlili mtkicebulebebidan fuladi davalianebis Sesaxeb<br />
gancxadebis ganxilvisas, rodesac moTxovna gamartivebuli warmoebiT ixileba, mtkicebulebad<br />
gamoiyeneba mxolod damowmebuli saxiT warmodgenili werilobiTi mtkicebuleba,<br />
romelsac sasamarTlo Sefasebis safuZvelze utyuar dokumentad miiCnevs. sxva<br />
saxis mtkicebuleba, maT Soris, mxareTa mier Sedgenili da beWdiT dadasturebuli<br />
Sedarebis aqti, Tu saTanado wesiT ar aris damowmebuli sasamarTlom mtkicebulebad<br />
ar unda gamoiyenos.<br />
89
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
gamoyenebuli literatura:<br />
1. saqarTvelos konstitucia, 1995 wlis 24 agvisto, Tbilisi, 2009 weli;<br />
2. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 1997 wlis 14 noemberi,<br />
saqarTvelos parlamentis uwyebani, 1997 weli, #47-48;<br />
3. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 1997 wlis 26 ivnisi, saqarTvelos<br />
parlamentis uwyebani, 1997 weli, #31;<br />
4. saqarTvelos <strong>kanoni</strong> `normatiuli aqtebis Sesaxeb~, 2009 wlis 22 oqtomberi;<br />
5. saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi, 2008 wlis 25 ivliss, mosamarTleTa<br />
Sexvedrebis Sedegad SemuSavebuli rekomendacia;<br />
6. a. Tabagari, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />
Tbilisi, 2002 weli;<br />
7. m. kopaleiSvili, n. sxirtlaZe, e. qardava, p. turava, administraciuli<br />
saproceso samarTlis saxelmZRvanelo, Tbilisi, 2008 weli;<br />
8. T. liluaSvili, samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi, praqtikuli<br />
saxelmZRvanelo, meore gamocema, Tbilisi, 2001 weli;<br />
9. T. liluaSvili, samoqalaqo procesis sakiTxebi saqarTvelos sasamarTloebis<br />
praqtikaSi, nawili pirveli, Tbilisi, 2002 weli;<br />
10. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, Tbilisi, 2005 weli;<br />
11. S. qurdaZe, `samoqalaqo saqmeTa gamartivebuli wesiT ganxilvis Taviseburebani~,<br />
disertacia iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis<br />
mosapoveblad, Tbilisi, 2003 weli;<br />
12. S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva pirveli instanciis sasamarTloSi,<br />
Tbilisi, 2006 weli;<br />
13. S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis sasamarTloebSi,<br />
Tbilisi, 2006 weli;<br />
14. r. xurcilava, davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb saqmis ganxilvis gamartivebuli<br />
wesi samoqalaqo procesSi, Tbilisi, 2008 weli;<br />
15. r. xurcilava, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />
Tbilisi, 2009 weli;<br />
16. l. Wanturia, Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi,<br />
Tbilisi, 1997 weli;<br />
17. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè, Ì., 2009 ã.;<br />
18. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí, http://www.<br />
minjust.kz/ru/art/ãðàæäàíñêèé_ïðîöåññóàëüíûé_ êîäåêñ_ ðåñïóáëèêè_ êàçàõñòàí_0<br />
19. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Êèðãèçñêîé Ðåñïóáëèêè. M. 2009. ã.;<br />
20. Àëåõèíà. Ñ. À., Äàâòÿí. À. Ã., è äð. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ çàðóáåæíûõ ñòðàí,<br />
Ì., 2008 ã.;<br />
21. Àðãóíîâ Â. Í., Ñóäåáíûé ïðèêàç, Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî, Ó÷åáíèê<br />
ãðàæäàíñêîãî ïðîöåññà, ïîä. ðåä. Òðåóøíèêîâà Ì. Ê., Ì., 2001 ã.;<br />
22. Ãóðâè÷ Ì. À., Ðåøåíèå ñóäà è îòâåòñòâåííîñòü îáÿçàííîãî ëèöà. Kàëèíèí,<br />
1977 ã.;<br />
23. Æèëèí Ã.À., Áðèêîâ Â.Â., Ãàíè÷åâà Å. Ñ. è äðóãèå. Êîììåíòàðèé ê Ãðàæäàíñêîìó<br />
Ïðîöåññóàëüíîìó Êîäåêñó Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè, Ì., 2008 ã.;<br />
24. Çàéöåâ. È. Ì., Ñïîð î ïðàâå êàê çâåíî ñâÿçè ìàòåðèàëüíîãî ïðàâî ñ<br />
ãðàæäàíñêèì ïðîöåññàì, Êàëèíèí, 1977 ã.;<br />
25. Êîæóõàðü À. Í., Íàëè÷èå ñïîðà – êàê ïðåäïîñûëêà íà ïðåäúÿâëåíèå èñêà,<br />
Êèøèíåâ, 1970 ã.;<br />
26. Êðàøåíèííèêîâ Ï. Â., Ìàíûëîâ È.Å., Ðåøåòíèêîâà È.Â., Ðóçàêîâà.Î.À.,<br />
Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè. Êîììåíòàðèé, Ïîä.<br />
ðåä. Êðàøåíèííèêîâà, Ì., 2006 ã.;<br />
27. ×åðåìèí Ì.À., Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî â ðîññèéñêîì ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå,<br />
Ì., 2001 ã.;<br />
28. Øàêàðÿí Ì.Ñ., è äð. Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî Ðîññèè, Ó÷åáíèê,<br />
Ì., 2002 ã.;<br />
29. Øàê Õ., Ìåæäóíàðîäíîå ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî, Ïåðåâîä ñ<br />
íåìåöêîãî, Ì., 2001 ã.;<br />
30. Þãåëúñîí Ê. Ñ., Ñóäåáíûå äîêàçàòåëüñòâà â ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå, Ì., 1956<br />
ã.;<br />
31. Zivilprozessordnung. http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/zpo/gesamt.pdf<br />
32. Luke. W. Zivilprozeârecht. Munchen. 1999.<br />
90
SeniSvnebi:<br />
1<br />
saqarTvelos konstitucia, 1995 wlis 24 agvisto, Tb., 2009 weli.<br />
2<br />
m. kopaleiSvili, n. sxirtlaZe, e. qardava, p. turava, administraciuli<br />
saproceso samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2008 weli, gv. 36-37.<br />
3<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 1997 wlis 14 noemberi, saqar-<br />
Tvelos parlamentis uwyebani, 1997 weli, #47-48;<br />
4<br />
S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis sasamarTloebSi,<br />
Tb., 2006 weli, winaTqma.<br />
5<br />
T. liluaSvili, samoqalaqo procesis sakiTxebi saqarTvelos sasamarTloebis<br />
praqtikaSi, nawili pirveli, Tb., 2002 weli, gv. 15-16.<br />
6<br />
Øàêàðÿí Ì.Ñ. è äð., Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî Ðîññèè, Ó÷åáíèê,<br />
Ì., 2002 ã., gv. 99.<br />
7<br />
×åðåìèí Ì.À., Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî â ðîññèéñêîì ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå,<br />
Ì.,2001 ã., gv. 76.<br />
8<br />
S. qurdaZe, `samoqalaqo saqmeTa gamartivebuli wesiT ganxilvis Taviseburebani~,<br />
disertacia iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis<br />
mosapoveblad, Tb., 2003 weli, gv. 113.<br />
9<br />
Àëåõèíà. Ñ. À., Äàâòÿí. À. Ã., è äð. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ çàðóáåæíûõ ñòðàí,<br />
Ì., 2008 ã., gv. 407.<br />
10<br />
Zivilprozessordnung. http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/zpo/gesamt.pdf<br />
11<br />
r. xurcilava, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />
Tb., 2009 weli, gv. 31.<br />
12<br />
Àðãóíîâ Â. Í., Ñóäåáíûé ïðèêàç, Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî, Ó÷åáíèê ãðàæäàíñêîãî<br />
ïðîöåññà, ïîä. ðåä. Òðåóøíèêîâà Ì. Ê., Ì., 2001 ã., gv. 334.<br />
13<br />
T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, Tb, 2005 weli, gv. 306.<br />
14<br />
S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva pirveli instanciis sasamarTloSi,<br />
Tb., 2006 weli, gv. 491.<br />
15<br />
T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, Tb., 2005 weli, gv. 37.<br />
16<br />
×åðåìèí Ì.À., Ïðèêàçíîå ïðîèçâîäñòâî â ðîññèéñêîì ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå,<br />
Ì.,2001 ã., gv. 65.<br />
17<br />
Ãóðâè÷ Ì. À., Ðåøåíèå ñóäà è îòâåòñòâåííîñòü îáÿçàííîãî ëèöà. Kàëèíèí,<br />
1977 ã., gv. 51-52.<br />
18<br />
Êîæóõàðü À. Í., Íàëè÷èå ñïîðà – êàê ïðåäïîñûëêà íà ïðåäúÿâëåíèå èñêà,<br />
Êèøèíåâ, 1970 ã., gv. 19.<br />
19<br />
a. Tabagari, gamartivebuli warmoeba saqarTvelos samoqalaqo procesSi,<br />
Tb., 2002 weli, gv. 23.<br />
20<br />
Çàèöåâ. È. Ì., Ñïîð î ïðàâå êàê çâåíî ñâÿçè ìàòåðèàëüíîãî ïðàâî ñ<br />
ãðàæäàíñêèì ïðîöåññàì, Êàëèíèí, 1977 ã., gv. 44-45.<br />
21<br />
Æèëèí Ã.À., Áðèêîâ Â.Â., Ãàíè÷åâà Å. Ñ. è äðóãèå, Êîììåíòàðèé ê Ãðàæäàíñêîìó<br />
Ïðîöåññóàëüíîìó Êîäåêñó Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè, Ì, 2008 ã., gv. 259-265.<br />
22<br />
Êðàøåíèííèêîâ Ï. Â., Ìàíûëîâ È.Å., Ðåøåòíèêîâà È.Â., Ðóçàêîâà.Î.À., Ãðàæäàíñêèé<br />
ïðîöåññóàëúíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè, Êîììåíòàðèé, Ïîä.<br />
ðåä. Êðàøåíèííèêîâà, Ì., 2006 ã., gv. 299-305.<br />
23<br />
Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðîññèñêîé Ôåäåðàöèè, Ì., 2009 ã.<br />
24<br />
Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí, http://www.<br />
minjust.kz/ru/art/ãðàæäàíñêèé_ïðîöåññóàëüíûé_êîäåêñ_ðåñïóáëèêè_ êàçàõñòàí_0<br />
muxli 140.<br />
25<br />
Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ Êèðãèçñêîé Ðåñïóáëèêè, M., 2009 ã.,<br />
muxli 247.<br />
26<br />
Zivilprozessordnung. http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/zpo/gesamt.pdf muxli 703a.<br />
27<br />
l. Wanturia, Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi,<br />
Tb., 1997 weli. gv. 352-353.<br />
28<br />
Luke. W. Zivilprozeârecht. Munchen. 1999, gv. 209.<br />
29<br />
Þãåëüñîí Ê. Ñ., Ñóäåáíûå äîêàçàòåëüñòâà â ãðàæäàíñêîì ïðîöåññå, Ì., 1956 ã.,<br />
gv. 191-201.<br />
30<br />
saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi, 2008 wlis 25 ivliss, mosamarTleTa<br />
Sexvedrebis Sedegad SemuSavebuli rekomendacia.<br />
31<br />
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 1997 wlis 26 ivnisi, saqarTvelos parlamentis<br />
uwyebani, 1997 weli, #31.<br />
32<br />
Øàê Õ., Ìåæäóíàðîäíîå ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå ïðàâî, Ïåðåâîä ñ íåìåöêîãî,<br />
Ì., 2001 ã., gv. 324.<br />
91
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Several Opinions<br />
Regarding<br />
the Further Development<br />
of the Civil Procedure<br />
Code of Georgia<br />
ROBIZON KHURTSILAVA<br />
Assistant to the Judge at Khoni District Court,<br />
Assistant Professor, Doctor of Law<br />
The article discuses several issues in respect of further developing the Civil<br />
Procedure Code of Georgia. I consider that it is important to highlight<br />
these issues since making a correct assessment of the issues by the courts<br />
has a very significant importance from the practical point of view in order<br />
to establish a uniform approach. Besides, the opinions exposed therein will<br />
facilitate speedy and effective administration of justice.<br />
92
sasamarTlo<br />
struqturebis<br />
organizacia da<br />
marTlmsajulebis<br />
efeqtiani<br />
ganxorcieleba<br />
samoqalaqo xasiaTis<br />
saqmeebze<br />
irma merebaSvili<br />
samarTlis doqtori, kavkasiis universitetis samarTlis<br />
skolis asocirebuli profesori<br />
msoflios sxvadasxva qveynis sasamarTlo sistemebi<br />
zogadad, simravliTa da amasTan, mravalrgolianobiT<br />
xasiaTdeba. sasamarTlo sistemaTa simravle im mxriv<br />
aris gamoxatuli, rom TiTqmis qveynebis umravlesobaSi,<br />
rogorc wesi, moqmedebs saerTo iurisdiqciisa da specialuri<br />
iurisdiqciis sasamarTloebi. saerTo iurisdiqciis<br />
sasamarTloebi aRWurvilia farTo kompetenciebiTa<br />
da maT SeuZliaT yvela im saqmis ganxilva, rac <strong>kanoni</strong>s<br />
specialuri miTiTebiT ar ganekuTvneba sxva organoebis<br />
kompetencias. specialuri sasamarTloebis mier<br />
marTlmsajulebis ganxorcielebis kompetencia ki, gansazRvrulia<br />
normatiuli aqtebiT, pirdapir gaTvaliswinebul<br />
SemTxvevebSi. rac Seexeba sasamarTlo sistemis<br />
mravalrgolianobas, is gvxvdeba rogorc saerTo iurisdiqciis,<br />
ise specialuri sasamarTloebis sistemebSi da<br />
gulisxmobs sistemis SigniT ramdenime sasamarTlo<br />
93
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
instanciis arsebobas. mravalrgolianoba miuTiTebs pirveli, saSualo da umaRlesi<br />
organoebis arsebobaze.<br />
pirveli instanciis sasamarTloebi uflebamosilni arian, miiRon da ganixilon sarCelebi<br />
arsebiTad. aseTi funqciebiT sxvadasxva qveyanaSi, aRWurvilia sasamarTlo sistemis<br />
ori, zogjer sami rgolic ki. am sasamarTloebidan yvelaze dabali rgoli xSirad<br />
moixsenieba, rogorc SezRuduli iurisdiqciis sasamarTloebi, ramdenadac maTi kompetencia<br />
ganisazRvreba sarCelis RirebulebiTa da saqmeTa gansazRvruli kategoriebiT.<br />
isini ganixilaven martiv saqmeebs da rogorc wesi, saqmes mosamarTle erTpirovnulad<br />
ganixilavs. pirveli instanciis ufro maRali donis rgolSi Semavali sasamar-<br />
Tloebi ixilaven yvela davas, romelic ar ganekuTvneba qveda rgolis sasamarTlo organoebis<br />
ganxilvis sferos. amis gamo, isini moixseniebian rogorc SeuzRudavi iurisdiqciis<br />
sasamarTloebi. maT kompetenciaSia rTuli saqmeebisa da mniSvnelovani Rirebulebis<br />
sarCelebis ganxilva, kolegiebis meSveobiT, sami mosamarTlis SemadgenlobiT,<br />
Tumca, ar aris gamoricxuli saqmis erTi mosamarTlis mier erTpirovnulad warmoeba.<br />
rig qveynebSi moqmedebs momrigebeli sasamarTloebi, romlebic adgilobriv sasamarTloebs<br />
warmoadgenen da TavianTi rangiT pirveli instanciis SezRuduli iurisdiqciis<br />
sasamarTloebis qvemoT imyofebian. isini sisxlis an administraciul samarTaldarRvevaTa<br />
wvrilman saqmeebs ganixilaven da rac CvenTvis sayuradReboa, umniSvnelo<br />
xasiaTis kerZosamarTlebriv davebs. meore instanciis sasamarTloebi, romlebic sasamarTlo<br />
sistemaSi saSualo rgolis sasamarTloebad gvevlinebian, dakavebulni arian<br />
pirveli instanciis sasamarTlo gadawyvetilebebisa da sxva aqtebis <strong>kanoni</strong>erebisa da<br />
dasabuTebulobis SemowmebiT. rogorc wesi, es sasamarTloebi saapelacio sasamarTloebs<br />
warmoadgenen. umaRlesi sasamarTlo instancia, romelic moqmedebs mTeli qveynis<br />
teritoriaze, TiTqmis yvelgan gvxvdeba uzenaesi sasamarTlos saxiT, xolo federaciul<br />
saxelmwifoebSi _ umaRlesi federaluri sasamarTlos saxiT. am sasamarTlo organos<br />
axasiaTebs ori yvelaze gamokveTili funqciis Sesrulebis uzrunvelyofa. is axorcielebs<br />
sasamarTlo aqtebis <strong>kanoni</strong>erebis saboloo Semowmebas da amasTan, uzrunvelyofs<br />
mTeli saxelmwifos teritoriaze samarTlis normebis gamoyenebisa da ganmartebis<br />
erTgvarovnebas.<br />
zogierT qveyanaSi, vinaidan saxezea ramdenime srulyofili sasamarTlo sistema, moqmedebs<br />
ramdenime umaRlesi sasamarTlo organo. ase magaliTad, germaniaSi moqmedebs<br />
ramdenime federaluri sasamarTlo, romlebic axorcieleben <strong>kanoni</strong>T dakisrebul<br />
funqciebs. aseTebia: saerTo iurisdiqciis federaluri uzenaesi sasamarTlo, federaluri<br />
administraciuli sasamarTlo, federaluri safinanso sasamarTlo, SromiTi<br />
davebis ganmxilveli federaluri sasamarTlo, socialur sakiTxTa federaluri sasamarTlo.<br />
1 ruseTis federaciaSi aseve, moqmedebs erTmaneTisagan damoukidebeli uzenaesi<br />
sasamarTlo da umaRlesi saarbitraJo sasamarTlo. Tumca, Tu SevadarebT germaniis<br />
da msgavsi tipis sasamarTlo sistemis qveynebSi moqmedi sasamarTlo sistemebis saqmianobisa<br />
da saqmiswarmoebis principebs ruseTis federaciasa da msgavsi sasamarTlo sistemebis<br />
qveynebSi moqmedi sasamarTlo sistemebis saqmianobas, advili misaxvedria, rom<br />
pirvel SemTxvevaSi, saubaria erTmaneTisagan damoukidebel sasamarTlo dawesebule-<br />
94
ebze, romlebic <strong>marTlmsajuleba</strong>s axorcieleben principulad gansxvavebul samar-<br />
TalurTierTobebTan mimarTebaSi da gansxvavebul normatiul aqtebs iyeneben. Sesabamisad,<br />
gamoricxulia albaToba, rom erTi da igive samarTlebrivi normis ganmarteba<br />
arsebobdes sxvadasxva interpretaciis saxiT. rac Seexeba meore variants, ramdenadac<br />
ori erTmaneTisagan damoukidebeli sasamarTlo sistema, arcTu iSviaTad, iyenebs samoqalaqo<br />
samarTlis erTsa da imave debulebebs, rasakvirvelia, es ar gamoricxavs am debulebebis<br />
praqtikaSi gamoyenebisa da ganmartebis urTierTsawinaaRmdego xasiaTs.<br />
sasamarTlo sistemebis simravle da imavdroulad, maTi mravalrgolianoba, uwyebrivi<br />
qvemdebareobis da gansjadobis saproceso institutebisaTvis rTul problemebs<br />
qmnis. Tumca, sasamarTlos arasworad SerCeva TavisTavad ar gulisxmobs sarCelze uflebis<br />
dakargvas. rogorc wesi, saproceso kanonmdeblobebis umravlesoba iTvaliswinebs<br />
saqmeTa erTi sasamarTlodan meoreSi gadacemas, rac uzrunvelyofs davis ganxilvis<br />
SesaZleblobas.<br />
sazRvargareTis rig ganviTarebul qveynebSi moqmedi, samoqalaqo xasiaTis saqmeTa<br />
ganmxilveli sasamarTlo sistemebis umravlesoba, rogorc zemoT aRiniSna, warmodgenilia<br />
saerTo da mis paralelurad moqmedi specialuri sasamarTloebis sistemis saxiT,<br />
TiToeuli sistema ki, mravalrgolianobiT. sazRvargareTis rigi qveynebis msgavsad<br />
ki, gansxvavebuli principiTaa dadgenili samoqalaqo saqmeTa ganxilva saqarTveloSi,<br />
ramdenadac es uflebamosileba mxolod saerTo iurisdiqciis sasamarTloebs aqvT<br />
gadacemuli.<br />
sasamarTlo instanciebis organizebisa da maTTvis funqciebis miniWebisas, rasakvirvelia,<br />
mniSvnelovania, sasamarTlo rgolebis saqmianobis ise mowyoba, rom sasamar-<br />
Tlo procedurebi tardebodes saproceso urTierTobis monawileTaTvis maqsimalurad<br />
moxerxebulad da misaRebad. procesSi CarTuli pirebisaTvis uzrunvelyofili unda<br />
iyos procesualuri uflebebisa da garantiebis dacva.<br />
TiTqmis yvela qveyanaSi, saSualo rgolis sasamarTloebi warmodgenilia saapelacio<br />
instanciis sasamarTloebiT, romlebic axorcieleben pirveli instanciis sasamar-<br />
Tloebis mier gamotanili aqtebis <strong>kanoni</strong>erebisa da dasabuTebulobis Semowmebas, saqme-<br />
Ta xelaxali, arsebiTi ganxilvis safuZvelze. rac Seexeba uzenaes sasamarTloebs, es<br />
rgoli yvela qveyanaSi moqmedebs, rogorc mTeli qveynis teritoriaze umaRlesi sasamarTlo<br />
organo da axorcielebs sasamarTlo aqtebis <strong>kanoni</strong>erebis saboloo Semowmebas.<br />
amasTan, uzrunvelyofs qveynis mTel teritoriaze samarTlis normebis erTgvarovan<br />
ganmartebebsa da gamoyenebas. zogierT qveyanaSi moqmedebs ramdenime umaRlesi sasamarTlo<br />
organo.<br />
ganviTarebuli qveynebis saproceso kanonmdeblobebis analizidan irkveva, rom<br />
safrangeTSi, germaniaSi, avstriaSi, SveicariaSi, inglisSi, aSS-Si, ruseTSi kerZosamar-<br />
Tlebrivi davebi ixileba rogorc saerTo, ise specialuri iurisdiqciis sasamarTloebis<br />
mier. saberZneTSi, espaneTSi, italiaSi, saqarTveloSi samoqalaqo xasiaTis saqmeTa ganxilva<br />
Sedis mxolod saerTo sasamarTloebis iurisdiqciaSi. miuxedavad imisa, saqmeebs<br />
specialuri iurisdiqciis sasamarTloebi ganixilven Tu saerTo sasamarTloebi, isini<br />
gadian im instanciebSi ganxilvas, romlebic Seqmnilia am sasamarTloebis sistemaSi.<br />
95
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
sasamarTlo instanciebis saqmianobis kompetenciebi, yvela qveyanaSi dadgenilia<br />
Sesabamisi qveynis samoqalaqo saproceso kodeqsis debulebebiT. garda instanciaTa<br />
kompetenciebisa, metad sayuradRebo da mniSvnelovania konkretul saqmeTa gansaxilvelad<br />
daSvebis safuZvlebi, rogorc pirveli, ise meore da mesame instanciebis sasamar-<br />
TloebSi. pirveli instanciis sasamarTloebSi, rogorc wesi, dasaSvebia yvela saqme,<br />
romelic uwyebrivi qvemdebareobis Sesabamisad, sasamarTlos ganxilvas eqvemdebareba.<br />
Tumca, Tu pirveli instancia erTze meti rgoliTaa warmodgenili, maT Soris, saqmeTa<br />
ganxilvis uflebamosilebis gamijvna xdeba saqmeTa gvareobiTi niSniT an misi Rirebulebis<br />
mixedviT. amis magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-14<br />
muxlis Sesabamisad, magistrati mosamarTleebis (romlebic Sedian raionul sasamar-<br />
TloebSi) gansjad samoqalaqo saqmeebad miTiTebulia iseTi qonebrivi davebi, romelTa<br />
Rirebuleba ar aRemateba 2000 lars; udavo da gamartivebuli warmoebis saqmeebi, garda,<br />
Svilad ayvanisa, agreTve, gamartivebuli wesiT gadaxdis da qonebis upatronod cnobis<br />
saqmeebisa, Tu moTxovnis an qonebis Rirebuleba aRemateba 2000 lars; aseve, saojaxo<br />
samarTlebrivi urTierTobidan gamomdinare davebi, garda mSoblis uflebis Camor-<br />
Tmevis, mamobis dadgenis da ganqorwinebis saqmeebisa, Tu meuRleebs Soris arsebobs<br />
bavSvis mikuTvnebis Taobaze dava. rac Seexeba raionuli an saqalaqo sasamarTlos sxva<br />
mosamarTleebis gansaxilvel saqmeebs, isini ixilaven sxva yvela saqmes, rac magistrati<br />
mosamarTleebis gansjadobas ar ganekuTvneba. Tumca, konkretul sasamarTloSi<br />
magistrati mosamarTleebis ararsebobis SemTxvevaSi, yvela kategoriis sasamarTlosadmi<br />
uwyebrivad daqvemdebarebul saqmes raionuli an saqalaqo sasamarTlos mosamarTleebi<br />
ixilaven. 2<br />
safrangeTSi, pirveli instanciis saerTo iurisdiqciis sasamarTlo ori rgoliTaa<br />
warmodgenili, romelTagan ufro dabals _ saolqo sasamarTlos gansaxilvelad eqvemdebareba<br />
sanivTo sarCelebi, romelTa Rirebuleba ar aRemateba 7600 evros, aseve valdebulebiTi<br />
samarTalurTierTobidan gamomdinare davebi. rac Seexeba didi instanciis tribunals, isini,<br />
rogorc pirveli instanciis sasamarTloebi, ixilaven yvela saqmes, romlebic <strong>kanoni</strong>s<br />
pirdapiri miTiTebiT, sxva sasamarTlo organoebis ganxilvas ar eqvemdebareba. 3<br />
germaniaSi, saubno sasamarTlos, rogorc saerTo iurisdiqciis sasamarTloebSi<br />
pirveli instanciis qveda rgolis sasamarTlos gansjadia yvela saqme, romlis Rirebuleba<br />
ar aRemateba 5000 evros. aseve, Rirebulebisagan damoukideblad valdebulebiTi<br />
urTierTobebidan da saojaxo samarTalurTierTobebidan gamomdinare, rigi saqmeebisa.<br />
rac Seexeba miwis sasamarTlos, romelic pirvel instanciaSi zeda rgols warmoadgens,<br />
mis kompetencias ganekuTvneba yvela sxva saqme, romlebic ar Sedis saubno sasamarTloebis<br />
ganxilvis sferoSi. 4 avstriaSi, samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, saerTo<br />
iurisdiqciis sasamarTloebSi pirveli instanciis qveda rgolis _ raionuli sasamarTlos<br />
ganxilvis kompetenciaSia qonebrivi moTxovnebi, romelTa Rirebuleba ar<br />
aRemateba 10000 evros, aseve, sarCelis fasisagan damoukideblad, saojaxo da socialuri<br />
urTierTobebidan gamomdinare saqmeebi. rac Seexeba zeda rgols _ miwis sasamarTloebs,<br />
maT kompetenciaSia yvela is saqme, romlebic raionuli sasamarTlos gansjadobas<br />
ar eqvemdebareba. 5<br />
96
espaneTSi pirveli instanciis qveda rgolis sasamarTlo _ momrigebeli sasamarTlo<br />
uflebamosilia, ganixilos daaxloebiT 50 evros Rirebulebis sarCelebi. pirveli<br />
instanciis sasamarTloebi ufro farTo kompetenciiTaa aRWurvili da maTi gansjadia<br />
samoqalaqo saqmeebi rogorc mniSvnelovani, ise saSualo da dabali RirebulebiT. 6<br />
ruseTSi ufro rTuli sistemiTaa warmodgenili pirveli instanciis wesiT saqmeTa<br />
ganxilva. pirveli instanciiT samoqalaqo saqmeebs ixilavs: momrigebeli mosamarTle,<br />
raionuli sasamarTlo, respublikebis uzenaesi sasamarTloebi, samxareo da saolqo<br />
sasamarTloebi, federaluri mniSvnelobis qalaqis sasamarTloebi, avtonomiuri olqebis<br />
sasamarTloebi, avtonomiuri regionebis sasamarTloebi da aseve, ruseTis federaciis<br />
uzenaesi sasamarTlo. maT Soris saqmeebi ganawilebulia ZiriTadad, gvareobiTi<br />
gansjadobis mixedviT. 7<br />
gacilebiT sayuradReboa saapelacio da umaRlesi instanciis sasamarTloebSi samoqalaqo<br />
saqmeTa gansaxilvelad dasaSvebobis safuZvlebi, ramdenadac Tu mxare ver iRebs<br />
misTvis sasurvel Sedegs pirveli instanciis sasamarTloSi, cdilobs es xarvezi Seavsos<br />
zeda instanciis sasamarTloebSi gadawyvetilebis gasaCivrebis gziT.<br />
saapelacio sasamarTlom gadawyvetileba unda miiRos rogorc saqmeSi arsebuli faqtebis,<br />
ise gamoyenebuli samarTlis sakiTxebze. saqmis saapelacio wesiT ganxilva gulisxmobs<br />
saapelacio sasamarTlos uflebamosilebas, saqme xelaxla da arsebiTad<br />
gadasinjos. ZiriTadad, es garemoeba ganasxvavebs saapelacio sasamarTlos sakasacio<br />
sasamarTlosagan, romelic klasikuri formulis mixedviT, amowmebs sasamarTlo<br />
gadawyvetilebebs da ara sasamarTlo procesebs. sakasacio sasamarTlom faqtebi ise<br />
unda miiRos, rogorc es qveda instanciis mosamarTleebma damoukideblad daadgines,<br />
saqmis arsebiTad ganxilvis Sedegad da aisaxa Sesabamis gadawyvetilebaSi. sakasacio<br />
sasamarTlo amowmebs, sworad gamoiyena Tu ara, sasamarTlom samarTlebrivi norma. 8<br />
germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis 511-e paragrafis Sesabamisad, saapelacio<br />
wesiT gasaCivrebas eqvemdebareba pirveli instanciis sasamarTlos mier gamotanili<br />
saboloo gadawyvetilebebi. amasTan, kodeqsi iqve uTiTebs saapelacio saCivris<br />
dasaSvebobis safuZvlebs. saapelacio saCivari gansaxilvelad daiSveba, Tu misi Rirebuleba<br />
aRemateba 600 evros an Tavad pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetilebiT<br />
nebadarTulia misi saapelacio wesiT gasaCivreba. aseTi nebarTva pirveli instanciis<br />
sasamarTlos mier gaicema, Tu davas aqvs principuli mniSvneloba, anda, Tu saapelacio<br />
sasamarTlos dadgenileba aucilebelia samarTlis srulyofisaTvis an marTlmsajulebis<br />
erTgvarovnebis uzrunvelyofisaTvis. pirveli instanciis sasamarTlom apelaciaze<br />
nebarTva, SesaZloa, gasces maSinac, rodesac mxaris davaldebuleba sasamarTlo<br />
gadawyvetilebis mixedviT, ar aRemateba 600 evros. apelaciaze aseTi nebarTva saapelacio<br />
sasamarTlosaTvis savaldebulo xasiaTs atarebs. 9<br />
ruseTis federaciaSi apelacias mxolod momrigebel mosamarTleTa mier ganxilul<br />
saqmeebze miRebuli gadawyvetilebebi eqvemdebareba. ZiriTadad, es saqmeebi exeba saojaxosamarTlebriv,<br />
SromiTi urTierTobebidan gamomdinare davebs, aseve, qonebriv davebs,<br />
romelTa Rirebuleba ar aRemateba federaluri <strong>kanoni</strong>T dadgenili Sromis minimaluri<br />
anazRaurebis xuTasmag odenobas. 10<br />
97
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
safrangeTSi moqmedi saapelacio sasamarTloebi ixilaven saapelacio saCivrebs<br />
saolqo sasamarTloebis, didi instanciis tribunalebis, aseve, specialuri iurisdiqciis<br />
sasamarTloebis mier gamotanil gadawyvetilebebze. 11 saapelacio sasamarTlo<br />
frangul saproceso samarTalSi, miTumetes axali samoqalaqo saproceso kodeqsis mi-<br />
Rebis Semdeg, procesis ganviTarebis kargi saSualeba gaxda. aRniSnuli kodeqsis 568-e<br />
muxlis Sesabamisad, saapelacio sasamarTlos, Tu is marTlmsajulebis interesebidan<br />
gamomdinare, saWirod CaTvlis, SeuZlia ganixilos sakiTxebi, romlebic ganxilvis sagani<br />
sasamarTloSi jer ar yofila, amasTan, SeuZlia, Caataros damatebiTi saproceso moqmedebebi.<br />
12<br />
safrangeTis samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, apelacias eqvemdebareba<br />
yvela saqme, romelzec pirveli instanciis sasamarTlos mier gamotanili gadawyvetileba<br />
arasworia, aseve, <strong>kanoni</strong>T pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. 13<br />
safrangeTSi, saapelacio gasaCivrebis ZiriTadi safuZvelia, rom pirvel instanciaSi,<br />
saqmis ganmxilvelma mosamarTlem dauSva Secdoma. nebismieri saqme, Tuki mxareebs aqvT<br />
amisi survili, eqvemdebareba apelacias. 14<br />
avstriaSi, samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, saqmeTa saapelacio wesiT<br />
gasaCivreba xdeba <strong>kanoni</strong>T gaTvlil SemTxvevebSi, aseve, rodesac mosamarTle, gamotanili<br />
gadawyvetilebiT, SesaZleblad uSvebs apelacias am saqmeze. 15<br />
rac Seexeba saqarTveloSi saapelacio instanciis sasamarTloSi saqmeTa dasaSvebobis<br />
safuZvlebs, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 364-e muxlis Sesabamisad,<br />
saapelacio saCivari Seitaneba sasamarTlos mier pirveli instanciiT gamotanil gadawyvetilebebze.<br />
xolo 365-e muxlis mixedviT, qonebriv-samarTlebriv davebSi dasaSvebia,<br />
Tu davis sagnis Rirebuleba aRemateba 1000 lars. 366-e muxlis Sesabamisad ki, dasaSvebia<br />
ganmeorebiT dauswreblobis gamo gamotanil dauswrebel gadawyvetilebebze. 16<br />
garda gvareobiTad gansazRvruli da davis Rirebulebaze damokidebuli safuZvlebisa,<br />
ra Tqma unda, yvela qveynis saproceso kanonmdeblobebi saapelacio saCivars (aseve,<br />
sakasacio saCivars) dasaSvebad miiCneven mxolod im SemTxvevaSi, rodesac is Setanilia<br />
amisaTvis uflebamosili piris mier da exeba am saqmeSi monawile mxareebs an mesame pirebis<br />
interesebs. saapelacio saCivari dasaSvebi xdeba im pirobiTac, rom igi gansaxilvelad<br />
wardgenilia uflebamosil sasamarTloSi. saapelacio instanciis sasamarTlo<br />
saqmis ganxilvis dros SeboWilia saapelacio saCivris farglebiT da <strong>kanoni</strong> ar iTvaliswinebs<br />
arcerT gamonaklis SemTxvevas, romelic SesaZleblobas miscems sasamarTlos,<br />
gascdes saCivarSi aRniSnul farglebs. 17 dispoziciurobis principis es gamovlineba<br />
moqmedebs TiTqmis yvela qveyanaSi da yvela sasamarTlo instanciaSi.<br />
apelaciis instituti aZlierebs pirveli instanciis sasamarTloebis pasuxismgeblobas,<br />
radgan maTi gadawyvetilebebi saapelacio sasamarTlos mier Semowmebas eqvemdebareba<br />
rogorc faqtobrivad, ise iuridiuli TvalsazrisiT. rac Seexeba sakasacio<br />
sasamarTlos, misi umTavresi amocanaa, Seamowmos saqmis iuridiuli mxare, is Tu ramdenad<br />
sworadaa Sefardebuli da gagebuli samarTlis norma Tu Sinaarsi, romelic sasamarTlom<br />
gamoiyena. 18<br />
98
ganviTarebuli qveynebis saproceso kanonmdeblobebi icnobs samoqalaqo saqmeTa<br />
warmoebaSi sakasacio an sarevizio sasamarTloebs, rogorc saqmis ganmxilvel saboloo<br />
sasamarTlo rgolebs. i. e. engelmani sayuradRebo definiciebze miuTiTebs sakasacio<br />
da sarevizio sasamarTloebis arsTan mimarTebaSi. kasacia, romelic frangul sasamar-<br />
TloSi ganviTarda, miznad isaxavs, uzrunvelyos <strong>kanoni</strong>s gamoyenebis erTianoba da sasamarTlo<br />
praqtikis mudmivoba. sakasacio sasamarTlos ara aqvs ufleba arsebiTad ganixilos<br />
saqme, magram SeuZlia, Secvalos sasamarTlo gadawyvetileba, romelic <strong>kanoni</strong>s<br />
darRveviTaa gamotanili an Seicavs <strong>kanoni</strong>s araswor gamoyenebas. is ar atarebs mesame<br />
instanciis sasamarTlos xasiaTs, ramdenadac, ar Sedis saqmis arsebiT ganxilvaSi da<br />
Tu auqmebs ukanono gadawyvetilebas, saqmes axali gadawyvetilebis gamosatanad ubrunebs<br />
qveda instanciis sasamarTlos. warmoebis aseTi saxe samoqalaqo uflebebis dacvis<br />
interesebidan ki ara, erTiani sasamarTlo praqtikis damkvidrebis interesebidan gamomdinareobs.<br />
germanuli samarTlis sarevizio warmoebas, marTalia, igive miznebi aqvs,<br />
magram germaniasa da avstriaSi sarevizio sasamarTloebi xelmZRvaneloben gamorCeulad<br />
procesualuri mosazrebebiT da qveda instanciebSi daSvebuli Secdomebis gamosworebis<br />
mizniT, reviziisas daSvebulia, apelaciis sawyisebze saboloo gadawyvetilebis<br />
miReba an gadawyvetilebis gauqmeba. ZiriTadi arsic swored is aris, rom mxolod pirveli<br />
instanciis warmoeba ki ara, saboloo gadawyvetilebebSi ara<strong>kanoni</strong>erebis gamosworebac<br />
procesualur sawyisebze unda xdebodes da SemWidroebulia saqmiswarmoebac,<br />
ramdenadac aRar xdeba saqmis qveda instanciaSi dabruneba. 19<br />
am principebs Tu davakvirdebiT, advilad SevamCnevT, rom qarTuli saproceso kanonmdebloba<br />
Seicavs kasaciisa da reviziis nazavs, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos<br />
uflebamosilebebSi, ramdenadac misi saqmianobis miznebi mimarTulia saqmeTa ganxilvisa<br />
da gadawyvetis erTgvarovani praqtikis Camoyalibebaze. Tumca, amasTan, mas ufleba<br />
aqvs, Tavad gamoitanos gadawyvetileba gansaxilvel saqmeze. 20<br />
yuradRebas imsaxurebs sakiTxi, Tu ra SemTxvevebSi eqvemdebareba samoqalaqo saqmeebi<br />
sarevizio Tu sakasacio sasamarTloebis iurisdiqcias. germaniaSi, sadac saproceso<br />
kodeqsi iTvaliswinebs sarevizio warmoebas, gvareobiTi niSniT gamoricxulia rigi<br />
saqmeebis revizia. revizias ar eqvemdebareba yadaRis dadebis an moxsnis da uzrunvelyofis<br />
RonisZiebebis gamoyenebis Sesaxeb gadawyvetilebebi, aseve, miwis nakveTebis<br />
mflobelobasTan dakavSirebiT gamotanili gadawyvetilebebi. amasTan, germaniis saproceso<br />
kodeqsis 543-e paragrafi Seicavs saintereso miTiTebas, rodesac revizia SesaZlebelia,<br />
Tu es dadgenilia gasaCivrebuli saapelacio gadawyvetilebiT an sarevizio<br />
sasamarTlos mier, reviziaze saapelacio sasamarTlos uaris gasaCivrebis Sedegad.<br />
amasTan, miTiTebulia, rom revizia unda gadawydes, Tu davas aqvs principuli mniSvneloba<br />
an sarevizio sasamarTlos dadgenileba saWiroa samarTlis srulyofis an marTlmsajulebis<br />
erTgvarovnebis uzrunvelyofisaTvis. sarevizio saCivari dafuZnebuli<br />
unda iyos mxolod imaze, rom gasaCivrebuli gadawyvetileba <strong>kanoni</strong>s normis darRvevis<br />
Sedegs warmoadgens. germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, sarevizio<br />
sasamarTlosaTvis, saapelacio sasamarTlos mier garemoebebis Sefaseba savaldebulo<br />
99
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
xasiaTs atarebs, garda im SemTxvevisa, rodesac es Sefasebebi dasaSvebi da dasabuTebuli<br />
sarevizio saCivriTaa gasaCivrebuli. amasTan, axali faqtebis saxiT, reviziaSi<br />
dasaSvebia mxolod is procesualuri dokumentebi, romlebiTac sarevizio saCivaria<br />
dasabuTebuli. 21<br />
a. g. davtianis mosazrebiT, reviziis daniSnuleba mxareTaTvis mniSvnelovania, ramdenadac<br />
sarevizio saCivris meSveobiT, mosarCeles SesaZlebloba eZleva, Secvalos<br />
Tavis sasargeblod saapelacio sasamarTlos ukve Semdgari gadawyvetileba. rac Seexeba<br />
sazogadoebis interesebs, sasamarTlo gadawyvetilebebis revizia emsaxureba uflebaTa<br />
Tavisufali dacvis, samarTlisa da marTlmsajulebis ganviTarebas. 22<br />
avstriaSi, sadac aseve sarevizio gasaCivrebis wesebi moqmedebs, samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis Sesabamisad, revizia dasaSvebia, rodesac gadawyvetileba gasaCivrebulia<br />
materialuri saproceso normis arasworad gamoyenebis gamo, sakiTxi mniSvnelovania<br />
samarTlis ganviTarebis an erTiani praqtikis CamoyalibebisaTvis, aseve, rodesac saapelacio<br />
sasamarTlom sxvagvarad gadawyvita saqme, anda saerTod ar arsebobs aseT<br />
saqmeze zemdgomi instanciis gadawyvetileba. gadawyvetilebis reviziis SezRudvad<br />
saproceso kodeqsi adgens sadavo sagnis odenobasac da uTiTebs, rom revizia ar daiSveba<br />
4 aTas evroze dabali Rirebulebis saCivrebze, Tumca, es kriteriumi ar moqmedebs<br />
saojaxo davebTan mimarTebaSi. avstriaSi sarevizio saCivris safuZvelia saapelacio<br />
gadawyvetilebis arasrulyofileba, aseve garemoeba, Tu is ar efuZneba saqmeSi arsebul<br />
masalebs, anda gadawyvetileba araswor Sefasebebzea dafuZnebuli. sainteresoa garemoeba,<br />
romlis miTiTebas vxvdebiT aRniSnuli kodeqsis 504-e paragrafSi, rom reviziaSi<br />
SesaZloa, wardgenil iqnas axali mtkicebulebebi, Tu amiT asabuTeben saapelacio<br />
sasamarTlos gadawyvetilebis nakls da Tu gadawyvetilebaSi gakeTebuli Sefaseba ar<br />
aris amomwuravi. 23<br />
safrangeTSi sakasacio sasamarTlo specialuri dekretiT, 1790 wels Seiqmna, im<br />
mizniT, rom uzrunveleyo <strong>kanoni</strong>s ganmartebis erTgvarovneba da ZiriTad rols asrulebs<br />
sasamarTlo praqtikis ganviTarebaSi. 24 safrangeTSi sakasacio sasamarTlo amowmebs<br />
yvela sasamarTlo organos aqtebs, rac mas ganasxvavebs im qveynebisagan, sadac<br />
kasacias mxolod saapelacio gadawyvetilebebi eqvemdebareba. franguli saproceso<br />
kodeqsi uSvebs im sasamarTlo gadawyvetilebebis kasaciasac, romlebic apelaciis wesiT<br />
gadasinjvas ar eqvemdebareba. sakasacio sasamarTlo amowmebs samarTlebrivi normis<br />
gamoyenebis siswores, maT Soris, misi ganmartebis TvalTaxedviTac. sakasacio sasamarTlo<br />
ar akontrolebs sasamarTlo gadawyvetilebebis dasabuTebulobasa da faqtebis<br />
gamokvlevis srulyofilebas.<br />
saapelacio sasamarTlos mier gamotanili gadawyvetileba ruseTis federaciis samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsiT, sxva qveynebis kanonmdeblobisagan gansxvavebiT, kasacias<br />
aRar eqvemdebareba. apelaciasTan erTad, saintereso saxiTaa warmodgenili ruseTSi<br />
sakasacio sasamarTloc, ramdenadac kasacias eqvemdebareba ara saapelacio sasamarTlos<br />
mier gamotanili gadawyvetilebebi, aramed ruseTis federaciis yvela sasamarTlos<br />
gadawyvetileba, romlebic pirveli instanciis wesiTaa miRebuli. am gadawyvetilebebSi<br />
ar moiazreba mxolod momrigebel mosamarTleTa mier miRebuli gadawyvetilebebi, rom-<br />
100
lebic, rogorc zemoT aRiniSna, mxolod apelacias eqvemdebareba. ruseTis sakasacio<br />
sasamarTlo, sxva sakasacio sasamarTloebisagan gansxvavebiT, amowmebs pirveli instanciis<br />
sasamarTloebis gadawyvetilebebis <strong>kanoni</strong>erebasa da dasabuTebulobasac da<br />
amdenad, mas ufleba aqvs, Seafasos rogorc saqmeSi arsebuli, ise axladwarmodgenili<br />
da miRebuli mtkicebulebebi. amasTan, sxva qveynebis sakasacio sasamarTloebisagan rusuli<br />
kodeqsi sakasacio sasamarTlos imiTac ganasxvavebs, rom mas ufleba aqvs, <strong>kanoni</strong>erebis<br />
interesebidan gamomdinare, Seamowmos pirveli instanciis gadawyvetileba<br />
mTlianad, rac scildeba sxva qveynebSi moqmedi sasamarTlo uflebamosilebis farglebs.<br />
amiT, ruseTis federaciaSi moqmedi sakasacio instancia aSkarad warmoadgens<br />
sabWoTa periodis samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT moqmedi sakasacio sasamar-<br />
Tlos memkvidres. 25<br />
saqarTveloSi sakasacio instanciis sasamarTlo erTi SexedviT, germanuli sakasacio<br />
instanciis msgavsi sasamarTloa. kanonmdebeli cdilobs, kasaciaSi saCivris dasaSvebobis<br />
safuZvlebi maqsimalurad miuaxlovos germaniis, safrangeTis, avstriis sakasacio<br />
instanciebSi saqmeTa dasaSvebobis safuZvlebs. saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis Sesabamisad, kasaciaSi saCivris dasaSvebobis safuZvlad aRar figurirebs<br />
saCivris Rirebulebis odenoba, romelic arcTu didi xnis winaT, TiTqmis gadamwyvet<br />
garemoebad iTvleboda. moqmedi normebis mixedviT, sakasacio saCivris gansaxilvelad<br />
dasaSvebobis safuZvelia gvareobiTi niSniT gansazRvruli sityvisa da gamoxatvis<br />
TavisuflebasTan dakavSirebul davebze wardgenili sakasacio saCivrebi. rac yvelaze<br />
sayuradReboa, zogadad, sakasacio saCivari rogorc qonebriv, ise sxva araqonebriv<br />
davebze dasaSvebad miiCneva, Tu saqme samarTlis ganviTarebisa da erTgvarovani<br />
sasamarTlo praqtikis CamoyalibebisTvisaa mniSvnelovani; Tu saapelacio sasamarTlos<br />
gadawyvetileba gansxvavdeba am kategoriis saqmeebze, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos<br />
manamde arsebuli praqtikisagan; Tu saapelacio sasamarTlos mier saqme ganxilulia<br />
mniSvnelovani saproceso darRveviT, romelsac SeeZlo, arsebiTad emoqmeda saqmis<br />
ganxilvis Sedegze; anda, Tu gasaCivrebulia saapelacio sasamarTlos meore dauswrebeli<br />
gadawyvetileba an ganCineba, dauswrebeli gadawyvetilebis ucvlelad datovebis<br />
Taobaze. 26<br />
saqarTvelos saproceso kodeqsi klasikuri gagebiT ayalibebs sakasacio saCivris<br />
safuZvlebs da miuTiTebs, rom sakasacio saCivari, SeiZleba, mxolod saapelacio gadawyvetilebis<br />
<strong>kanoni</strong>s darRveviT gamotanas daefuZnos; aseve, gadawyvetilebis Semowmebis<br />
farglebad sakasacio saCivris farglebs miiCnevs, dasaSvebad Tvlis mxolod im<br />
axsna-ganmartebebs, romlebic asaxulia gasaCivrebul gadawyvetilebaSi an sxdomis<br />
oqmSi. germanuli da avstriuli kodeqsebis msgavsad, qarTuli kodeqsic sakasacio instanciaSi<br />
dasaSvebad miiCnevs im faqtebze da mtkicebulebebze miTiTebas, romlebic<br />
saproceso samarTlis normebis darRvevas adasturebs, Tu sakasacio saCivari saproceso<br />
normebis darRvevas emyareba. am midgomebiT, moqmedi qarTuli saproceso kodeqsi<br />
aSkarad gansxvavebuli saxiT warmodgeba mis winamorbed kodeqsTan SedarebiT, romlis<br />
Sesabamisadac, <strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesuli gadawyvetilebebis gadasinjvisas, e. w. sazedamxedvelo<br />
instanciaSi, SesaZlebeli iyo, rogorc saqmeSi arsebuli, ise damatebiT<br />
101
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
warmodgenili masalebis Sefaseba da am safuZvlebze gasaCivrebuli gadawyvetilebis<br />
Semowmeba. 27<br />
sayuradReboa, sxvadasxva qveyanaSi Tavad sasamarTlo instanciaTa urTierTdamokidebulebebis<br />
Sesaxeb sakiTxebi. ase magaliTad, germaniaSi miwis sasamarTloebis gadawyvetilebebi<br />
SesaZloa, gasaCivrdes uSualod federalur sasamarTloSi, Tu gadawyvetilebis<br />
gadasinjvis sagans warmoadgens mxolod samarTlebrivi sakiTxi da mowinaaRmdege<br />
mxare Tanaxmaa, moxdes saapelacio warmoebis gverdis avla; inglisSi maRali sasamarTlos<br />
gadawyvetileba saapelacio sasamarTlos gverdis avliT, SesaZloa, gasaCivrdes<br />
lordTa palataSi; aSS-Si saolqo sasamarTlos sami mosamarTlisagan Semdgari kolegiis<br />
mier miRebuli gadawyvetileba saCivrdeba pirdapir aSS-is uzenaes sasamarTloSi, maSin,<br />
rodesac saerTo wesis mixedviT, pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetileba ganixileba<br />
Sesabamis saapelacio sasamarTloSi; indoeTSi mxares ufleba aqvs, uzenaesi sasamarTlos<br />
winaSe Suamdgomloba daayenos sasamarTlo gadawyvetilebis gasaCivrebaze<br />
specialuri nebarTvis misaRebad, ise, rom gverdi auaros saapelacio sasamarTlosa da<br />
Statis maRal sasamarTlos. rigi qveynebis, rogoricaa germania, espaneTi, andora, malta,<br />
poloneTi, xorvatia, CexeTi _ saproceso kanonmdebloba sasamarTlo gadawyvetilebebis<br />
gadasinjvis sistemaSi aseve, sakonstitucio sasamarTloebsac rTavs. mxareebs<br />
eZlevaT ufleba, SuamdgomlobiT mimarTon sakonstitucio sasamarTlos, saboloo instanciis<br />
uflebamosilebiT, gaauqmon nebismieri sasamarTlo dadgenileba, romelic<br />
arRvevs konstituciiT garantirebul adamianis uflebebsa da Tavisuflebebs.<br />
saqarTveloSi `sakasacio gadasinjva warmoadgens mesame instanciis sasamarTlos<br />
saqmianobas, romlis mizania <strong>kanoni</strong>er ZalaSi Seusvleli gasaCivrebuli gadawyvetilebebis<br />
<strong>kanoni</strong>erebis Semowmeba.~ 28<br />
im fonze, rodesac sakasacio sasamarTlos gansaxilvelad aRar eqvemdebareba saproceso<br />
kodeqsis Sesabamisi normebis safuZvelze, <strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesuli gadawyvetilebebis<br />
gadasinjva, Tu yuradRebiT gavaanalizebT saapelacio da sakasacio Tu sarevizio<br />
instanciebis sasamarTloebis daniSnulebas, saqarTveloSi Sesabamisi sasamarTloebis<br />
saqmianobis principebs, SeiZleba, davaskvnaT, rom kasaciaSi saqmis gansaxilvelad mosaxvedrad<br />
ar unda warmoadgendes aucileblobas saapelacio instanciis gavla. vfiqrobT,<br />
zemoaRniSnuli qveynebis saproceso normebiT dadgenili wesebis msgavsad, saqarTvelo-<br />
Sic SesaZlebeli unda iyos, apelaciis gverdis avliT, sakasacio sasamarTloSi iqnas<br />
wardgenili saCivari, miTumetes im SemTxvevaSi, rodesac es saCivari mxolod <strong>kanoni</strong>s<br />
darRvevis faqtebs efuZneba.<br />
SeuZlebelia, gverdi avuaroT saqmeTa ganxilvis vadebs, romelic mniSvnelovania<br />
darRveuli an sadavod gamxdari uflebis dacvis procesSi. udavoa, rom sasamarTlom<br />
saqme samarTlianad unda gadawyvitos, magram amas umTavresad maSin aqvs fasi, rodesac<br />
es droulad moxdeba. didi xniT saqmis gaWianureba, Tavisi praqtikuli Sedegis mxriv,<br />
xSirad usamarTlobis tolfasia. 29 am mosazrebaSi eWvis Setanac Znelia. Yyvela qveyanaSi,<br />
udavod didi yuradReba eqceva saproceso vadebis instituts, ramdenadac darRveuli<br />
uflebebis droulad dacva erT-erTi umniSvnelovanesi garemoebaa.<br />
102
sxvadasxva qveynis samoqalaqo saproceso kodeqsebi sxvadasxgvar vadebs aweseben<br />
ama Tu im saproceso moqmedebis Sesrulebisa Tu zogadad saqmis ganxilvisaTvis. aseTis<br />
ararsebobis SemTxvevaSi, vadebs adgens Tavad sasamarTlo. Tumca, faqtia, rom am vadebis<br />
dadgenisa da moqmedebis mizani mxolod erTi unda iyos _ darRveuli an sadavod gamxdari<br />
uflebis drouli dacva, raTa Tavad am mizniT sasamarTloSi mimarTvis uflebam<br />
azri ar dakargos. sasamarTloSi uflebis dasacavad misuli pirebisaTvis, samoqalaqo<br />
saqmiswarmoeba moiTxovs did drosa da seriozuli moTminebis unars, miTumetes, rom<br />
arasodes ar aris cnobili, saqmis ganviTarebisa da misi Sedegis Sesaxeb.<br />
ruseTis federaciaSi moqmedi samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisad, samoqalaqo<br />
saqmeebi sasamarTlos mier ganixileba da gadawydeba, sasamarTloSi gancxadebis<br />
Setanidan 2 Tvis amowurvamde. momrigebeli mosamarTle ki, valdebulia, gancxadebis<br />
warmoebaSi miRebidan 1 Tvis amowurvamde gadawyvitos saqme. samuSaoze aRdgenisa da<br />
alimentis Sesaxeb saqmeebi ganixileba da gadawydeba 1 Tvis amowurvamde. saproceso<br />
kodeqsi uSvebs, rom SesaZlebelia, calkeuli kategoriis saqmeebze federaluri <strong>kanoni</strong>T<br />
dadgindes ufro Semcirebuli vadebi. ruseTis federaciaSi, sakasacio instanciis<br />
sxvadasxva sasamarTloSi da sxvadasxva kategoriis saqmeebisaTvis dadgenilia sxvadasxva<br />
vada _ 5 dRe, 1 Tve, 2 Tve. Tumca, naTelia, rom es vadebi ar aWarbebs pirvel da<br />
saapelacio instanciaSi saqmeTa ganxilvisaTvis dadgenil vadebs, piriqiT, kodeqsi uSvebs,<br />
sxvadasxva saqmeebze sakasacio ganxilvis ufro SemWidroebuli vadebis arsebobas, rac<br />
federaluri <strong>kanoni</strong>Taa gaTvaliswinebuli. 30 naTelia, rom rusuli saproceso kanonmdeblobis<br />
debulebebi aqtiuradaa mimarTuli saqmeTa swrafad ganxilvisa da gadawyvetisaken.<br />
avstriis, safrangeTis, germaniis saproceso kanonmdeblobebi konkretulad ar Seicavs<br />
saqmeTa ganxilvisaTvis dadgenil vadebs. Tumca, gaTvaliswinebulia sxvadasxva<br />
kategoriis saqmeTa ganxilvis rogorc <strong>kanoni</strong>T, ise mosamarTlis mier vadebis dadgenis<br />
SesaZlebloba. ase magaliTad, safrangeTis saproceso kodeqsis mixedviT, dadgenilia<br />
saqmeTa ganxilvisaTvis mokle da xangrZlivi dro. es SeiZleba iyos 1 dRe, 1 Tve, 1 welic<br />
ki, saqmeTa xasiaTisa da sirTulis Sesabamisad. gasaCivrebis sagangebo reJimSi _ reviziaSi<br />
(romelic aseve moqmedebs safrangeTSi) saqmis ganxilvis vada 2 Tvea, xolo Tu<br />
mopasuxem Sesagebeli ar waradgina, sasamarTlo 15 dReSi amTavrebs saqmis warmoebas.<br />
avstriaSi, mosamarTles ufleba aqvs, Tu saqmis ganxilvisaTvis <strong>kanoni</strong>T araa dadgenili<br />
vada, Tavad gansazRvros igi, konkretuli davis sirTulidan gamomdinare. 31 erTi ram<br />
cxadia, rom diferencirebuli damokidebuleba konkretuli kategoriis saqmeebisadmi,<br />
kidev ufro zrdis maTi ganxilvisa da gadawyvetis efeqturobas.<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis Tanaxmad, samoqalaqo saqmeebs sasamarTloebi<br />
ganixilaven gancxadebis miRebis dRidan ara ugvianes 2 Tvisa, xolo gansakuTrebiT<br />
rTuli kategoriis saqmeebze, ganmxilveli sasamarTlos gadawyvetilebiT<br />
es vada, SeiZleba, gagrZeldes ara umetes 5 Tvisa. amasTan, kodeqsi gansazRvravs saqmeTa<br />
kategoriebs, romlebic ganxiluli unda iqnes ara ugvianes 1 Tvisa. es vadebi moqmedebda<br />
yvela instanciis sasamarTlosaTvis. Tumca, 2005 wels kodeqsSi Setanili cvlile-<br />
103
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
bebiT, sakasacio instanciaSi saqmis ganxilvisa da gadawyvetisaTvis dadginda gansxvavebuli<br />
vada, romelic 6 Tves Seadgens. saqarTveloSi moqmedi kodeqsis normebs Tu<br />
SevadarebT mis winamorbeds, vnaxavT, rom samoqalaqo saqmis gadawyvetisaTvis ufro<br />
mokle vadebi iyo dadgenili, vidre axla. samoqalaqo saqmeebis ganxilvisaTvis, saqarTvelos<br />
ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi sasamarTlos udgenda ara ugvianes<br />
1 Tves, gancxadebis miRebis dRidan; konkretulad gansazRvruli saqmeebis gansaxilvelad<br />
ki, Tu mxareebi erT qalaqSi an raionSi cxovrobdnen, gaTvaliswinebuli iyo 10<br />
dRis vada, sxva SemTxvevebSi _ ara umetes 20 dRisa. 32<br />
saqarTveloSi moqmedi saproceso kanonmdeblobiT dadgenili vadebiT, saqmis ganxilva,<br />
marTalia, ufro met dros gulisxmobs, magram adamiani, albaT, am vadebzec gaTvlida<br />
socialuri Tu iuridiuli mniSvnelobis problemebis mogvarebas.<br />
rogorc aRvniSneT, saqmeTa ganxilvis vadebi erT-erTi mniSvnelovani garemoebaa<br />
darRveuli an sadavod gamxdari uflebis dacvis procesSi. saqarTvelos samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsSi pirdapiraa miTiTebuli saproceso moqmedebebis <strong>kanoni</strong>T dadgenil<br />
vadaSi Sesrulebis Sesaxeb da miuxedavad amisa, samoqalaqo saqmeTa ganxilvis sasamar-<br />
Tlo praqtikaSi saproceso kodeqsiT dadgenili vadebis darRvevis magaliTebi gvxvdeba.<br />
bunebrivia, rodesac saqmis ganxilva <strong>kanoni</strong>T dadgenil vadas scildeba, rTulia<br />
darRveuli an sadavod gamxdari samoqalaqo uflebis dacvis garantiebze saubari.<br />
vfiqrobT, marTlmsajulebis efeqtiani ganxorcielebisas mxareebisa da sxva dainteresebuli<br />
pirebisaTvis mniSvnelovania ori garemoeba _ saqmis rogorc sworad, aseve<br />
samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT dadgenil vadebSi gadawyveta.<br />
104
SeniSvnebi:<br />
1<br />
Îñíîâíîé çàêîí ÔÐ Ãåðìàíèÿ. 1949. ñòàòüÿ 95 Ì. 2000.<br />
2<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 13-14. Tb. 1997.<br />
3<br />
Code de l’ organization judiciaire. 1958 art. R 321-1, R 311-1 _ 311-6. ed. 2002.<br />
4<br />
Íåìåöêèé çàêîí î ñóäîóñòðîéñòâå. 1877, 23, 71. Ì. 2000.<br />
5<br />
JN_ ZPO. 49. Wien 2002.<br />
6<br />
Í. Ã. Åëèñååâ, dasax. naSr., gv. 189.<br />
7<br />
Êîììåíòàðèé ê Ãðàæäàíñêîìó ïðîöåññóàëüíîìó êîäåêñó ÐÔ. Ñòð. 23-27 Ì.<br />
2007.<br />
8<br />
Bora J. La cassation en matiere civil. P. 1980 2 eme partie, p. 102.<br />
9<br />
Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå óëîæåíèå Ãåðìàíèè, 511 Ì. 2006.<br />
10<br />
Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ ÐÔ, ñòàòüÿ 23 Ì. 2002.<br />
11<br />
Code de l’ organization judiciaire. 1958 art. R 211-1. ed. 2002.<br />
12<br />
Catala P. et Terre F. Procedure civil et voies d’ execution. P. 1982 2-eme ed. p.408.<br />
13<br />
Nouveau Code de procedure civil. ed. 2002 art. 543, 545.<br />
14<br />
Couches G. Procedure civil. 9 e ed. 1996 p. 326-327.<br />
15<br />
JN_ZPO. Wien 2002 P. 471.<br />
16<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 364-366, Tb., 1997.<br />
17<br />
S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis sasamarTloebSi,<br />
Tb., 2006, Ggv. 7.<br />
18<br />
T liluaSvili, samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi, I I gamocema .Tb.,<br />
2001, gv. 260, 302.<br />
19<br />
È. Å. Ýíãåëüìàí, Êóðñ ðóññêîãî ãðàæäàíñêàãî ñóäîïðîèçâîäñòâà. Þðüåâú, 1912,<br />
ñòð. 398-399.<br />
20<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 391, 411-412, Tb. 1997,<br />
21<br />
Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå óëîæåíèå Ãåðìàíèè, Ì., 2006, 542-543, 545,<br />
551, 559.<br />
22<br />
À. Ã. Äàâòÿí, dasax. naSr., gv. 179.<br />
23<br />
JN_ZPO. Wien 2002 P. 502-504.<br />
24<br />
Ë. Æþëëèî äå ëà Ìîðàíäüåð, dasax. naSr., gv. 162.<br />
25<br />
Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ ÐÔ, ñòàòüè 329, 336, 347. Ì., 2002.<br />
26<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxli 391, Tb., 1997.<br />
27<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxlebi 393, 404, 407, 396,<br />
Tb., 1997;<br />
28<br />
S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis saqarTvelos<br />
ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi, muxlebi 331, 339, Tb., 1964,<br />
sasamarTloebSi, Tb., 2006, gv. 75.<br />
29<br />
S. qurdaZe, samoqalaqo saqmeTa ganxilva pirveli instanciis sasamarTloSi,<br />
Tb., 2006, gv. 249.<br />
30<br />
Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññóàëüíûé êîäåêñ ÐÔ, ñòàòüè 154, 348, Ì. 2002.<br />
31<br />
JN_ZPO. Wien 2002 $ 123. Ãðàæäàíñêîå ïðîöåññóàëüíîå óëîæåíèå Ãåðìàíèè<br />
Ì., 2006, $ 132, 217, 274, 356, 494a. Nouveau Code de procedure civil. ed.<br />
2002, art. 612-613, Couches G., dasax. naSr., gv. 153.<br />
32<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi. Tb. 1997 muxlebi 59, 391<br />
saqarTvelos ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi. Tb. 1964 muxli<br />
106.<br />
105
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Organization of Court<br />
Structures and<br />
Effectiveness of Justice<br />
Administration<br />
in the Civil Cases<br />
IRMA MEREBASHVIL<br />
Doctor of Law, Assistant Professor Scholl of Law, Caucasus University<br />
The court systems in many countries worldwide are numerous and consist<br />
of many levels. In most of the countries the multiplicity of court systems is<br />
reflected in existence of courts of common and special jurisdictions. The<br />
scope of common courts is wide and they are authorized to hear all such<br />
cases which are not explicitly assigned to the competencies of other bodies.<br />
The competences of special courts to administer justice are determined by<br />
normative acts where specific cases are explicitly set out. As for the multilevel<br />
court system it can be found both in the common and special court<br />
systems and it envisages existence of several instances of courts within<br />
these court systems. There are first, intermediate and supreme courts.<br />
The grounds of admissibility of civil cases in the appellate and supreme<br />
courts are important as in case a party fails to reach a desirable result in<br />
the first instance court, this party has an opportunity to fill in this gap by<br />
appealing the judgment in higher instance courts. The opportunity to appeal<br />
reinforces the responsibility of the first instance courts when they deliver<br />
judgments since both factual and legal aspects of the judgments are subject<br />
to scrutiny by the appellate court. As for the court of cassation, the main<br />
objective of it is to examine the legal aspect of the case, i.e. whether the<br />
legal norm has been correctly applied and how correctly the content of<br />
the norm has been understood by the court which applied it (See 1 ).<br />
106
The procedural legislation of Georgia is a mix of cassation and revision, as the goals of Supreme Court activities<br />
are to establish a uniform practice of hearing and solving the cases. However, it is also authorized to deliver its own<br />
judgment on the case (See 2 )<br />
Attention should be paid to the issue as to in which cases civil cases are subject to the jurisdictions of revision or<br />
cassation courts. Scientist A.G. Davtyan considers that the purpose of revision is important for the parties since<br />
the revision appeal allows the plaintiff to change for his/her benefit the judgment already delivered by the court.<br />
As for the public interests, revision of court judgments will serve to protect the rights and development of law and<br />
justice (see 3 ). If we closely analyze the purpose of revision and appeal court instances in Georgia and the principles<br />
of operations of relevant courts it can be inferred that in order to take the case to the court of cassation it is not<br />
necessary to go to appellate court. I believe that, like it is envisaged by the procedural norms of the above referred<br />
countries, it should be also possible in Georgia to take the case to cessation court by bypassing the appellate court<br />
even more so when the claim is based on the facts of violation of law.<br />
When discussing the effectiveness of administering justice it is impossible to bypass the issue of the timeframes<br />
for considering claims which are one of the significant circumstances in protecting a violated or disputable right.<br />
The Civil Procedure Code of Georgia explicitly indicates the timeframes for performing the procedural acts.<br />
However, there are examples of violation of timeframes defined in the Procedure Code in the practice of hearing<br />
the civil cases. Definitely, it is difficult to speak about the guarantees to protect the violated or disputable civil right<br />
when the hearing of a case is not held within the timeframes established by law. We consider that for effective<br />
justice administration the following two circumstances are important for the parties and other interested persons:<br />
solving the case correctly; and within the timeframes established by the civil procedure legislation.<br />
FOOTNOTES<br />
1<br />
T. Liluashvili, Proceeding of Civil Cases in Courts. 2 nd Edition. Tbilisi 2001, p. 260, 302.<br />
2<br />
Civil Procedure Code of Georgia, Article 391, 411-412. Tbilisi 1997<br />
3<br />
A.G. Davtyan, the referred paper, p. 179.<br />
107
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
mopasuxis mier<br />
pasuxis (Sesageblis)<br />
warudgenlobis<br />
Sedegebi<br />
fridon basilaia<br />
quTaisis akaki wereTlis saxelobis saxelmwifo universitetis<br />
asistent-profesori<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis<br />
mixedviT, mopasuxis mier am kodeqsis 201-e muxlis me-2 nawiliT<br />
dadgenil vadaSi pasuxis (Sesageblis) warudgenlobisas, Tu<br />
es gamowveulia arasapatio mizeziT, mosamarTles zepiri mosmenis<br />
gareSe gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba. amasTan,<br />
mosamarTle daakmayofilebs sarCels, Tu sarCelSi miTiTebuli<br />
garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas,<br />
ris Sesaxebac mxareebs ecnobeba amave kodeqsis 70-78-e<br />
muxlebiT dadgenili wesiT. sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mopasuxisagan<br />
mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da sasamarTlo<br />
moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv mosazrebebs sasar-<br />
Celo moTxovnasTan dakavSirebiT.<br />
saproceso kanonmdeblobiT mopasuxe valdebulia waradginos<br />
Sesagebeli, winaaRmdeg SemTxvevaSi, samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `g~ punqtis, amave<br />
muxlis me-7 nawilisa da 232 1 -e muxlis Tanaxmad, sasamarTlo<br />
zepiri mosmenis gareSe gamoitans dauswrebel gadawyvetilebas<br />
sarCelis dakmayofilebis Sesaxeb, Tu sarCelSi miTiTebuli<br />
garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas.<br />
108
saqmis momzadebis stadiaze mopasuxem unda waradginos Sesagebeli samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtiT gansazRvrul vadaSi.<br />
amave muxlis me-2 nawilis `e~ punqtis mixedviT, SesagebelSi unda aRiniSnos mtkicebulebebi,<br />
romlebic adasturebs mopasuxis mier miTiTebul garemoebebs, xolo `z~ punqtis<br />
mixedviT _ arsebobis SemTxvevaSi mopasuxis Suamdgomlobebi.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlis me-5 nawilis mixedviT, mopasuxe valdebulia<br />
pasuxs daurTos masSi miTiTebuli yvela mtkicebuleba. Tu mopasuxes sapatio<br />
mizeziT ar SeuZlia pasuxTan erTad mtkicebulebaTa wardgena, igi valdebulia amis<br />
Sesaxeb pasuxSi miuTiTos. winaaRmdeg SemTxvevaSi, mopasuxes erTmeva ufleba SemdgomSi<br />
waradginos mtkicebulebebi. mopasuxe uflebamosilia, mtkicebulebaTa wardgenisaTvis<br />
moiTxovos gonivruli vada.<br />
`samoqalaqo saqmiswarmoeba sasamarTloSi SeiZleba or mTavar etapad davyoT. pirveli<br />
etapi _ saqmis momzadeba sasamarTlos mTavar sxdomaze gansaxilvelad, romelsac<br />
sxvanairad SeiZleba ewodos mxareTa werilobiTi Sejibri. meore etapi _ saqmis ganxilva<br />
mTavar sxdomaze, romelsac SeiZleba ewodos mxareTa zepiri Sejibri.<br />
miuxedavad sirTulisa, momzadebis etapi unda gaiaros uklebliv yvela saqmem, xolo<br />
momzadebis mizniT unda Sesruldes yvela saproceso moqmedeba.<br />
sasamarTlos mTavar sxdomaze im saproceso moqmedebaTa Sesrulebis gadatana, romelic<br />
unda Sesrulebuliyo saqmis momzadebis etapze, dauSvebelia, garda <strong>kanoni</strong>T pirdapir<br />
gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa da pirobebisa.<br />
momzadebis etapze sasamarTlom sabolood unda daazustos da gansazRvros garemoebebi,<br />
romlebzec mxareebi amyareben TavianT moTxovnebsa da Sesagebels (mtkicebis<br />
sagani), mtkicebulebebi, romelTa saSualebiT mxareebs surT am garemoebebis damtkiceba<br />
(dadastureba), materialur-samarTlebrivi norma (<strong>kanoni</strong>), romlis gamoyenebiTac<br />
unda moxdes dadasturebuli garemoebebis iuridiuli Sefaseba (kvalifikacia) dabolos,<br />
am saqmeze gadawyvetilebis winaswari (arasaboloo) proeqti.~ 1<br />
`saqmis gansaxilvelad momzadeba aris saerTod sasamarTlo ganxilvis erT-erTi<br />
Semadgeneli nawili, romelic procesis calke stadiad aris miCneuli, vinaidan mis gare-<br />
Se ar SeiZleba saqmis ganxilva da gadawyveta.<br />
saqmis momzadebis mTavari mizania droulad Catardes sasamarTlos mTavari sxdoma,<br />
ar Seferxdes saqmis ganxilvis msvleloba da Seiqmnas pirobebi swori gadawyvetilebis<br />
miRebisaTvis. saqmis momzadebis procesSi gasaTvaliswinebelia ara marto is, Tu ra<br />
kategoriis saqme ixileba, aramed TviT konkretuli davis xasiaTi, davis sagani da safuZveli,<br />
saqmeSi monawile pirTa daswrebis savaldebulooba, mtkicebulebaTa sakmarisoba<br />
da sxva~. 2<br />
swored amiTaa ganpirobebuli, rom samoqalaqo saproceso kodeqsis 83-e muxlis<br />
meore nawilis mixedviT, mosarCeles sarCelSi miTiTebuli garemoebebisa da mtkicebulebebis<br />
Sevsebis ufleba aqvs saqmis winaswari sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis<br />
damTavrebamde.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 206-e muxlis mixedviT, mxareebi valdebulni arian,<br />
saqmis momzadebis mizniT Seasrulon mosamarTlis miTiTebebi. arasapatio mizeziT<br />
109
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
werilobiTi masalebis warudgenloba an sxva moqmedebis Seusrulebloba arTmevs mxares<br />
uflebas, Seasrulos aseTi moqmedeba am saqmis arsebiTad ganxilvis dros.<br />
aseve, amave kodeqsis 215-e muxlis meore nawilis mixedviT, mxareTa da maT warmomadgenelTa<br />
Suamdgomlobebi da gancxadebebi axal mtkicebulebaTa warmodgenis an gamoTxovis<br />
Sesaxeb, sasamarTlom SeiZleba ganixilos mxolod im SemTxvevaSi, Tu saqmis mosamzadebel<br />
stadiaze mxares ar SeeZlo maTi warmodgena. agreTve, Tu maT Sesaxeb misTvis<br />
obieqturi mizezebiT ver iqneboda cnobili da maTi warmodgenis safuZveli warmoiSva<br />
mTavar sxdomaze, an Tu mxarem sapatio mizeziT ver uzrunvelyo Sesabamisi Suamdgomlobebisa<br />
da gancxadebebis warmodgena saqmis mosamzadebel stadiaze. aseT SemTxvevaSi,<br />
saqmis ganxilva mxareTa TxovniT an sasamarTlos iniciativiT SeiZleba gadaidos.<br />
sasamarTlos dauswrebeli gadawyvetileba gamoaqvs, vinaidan Sesagebeli ar iyo wardgenili<br />
arasapatio mizeziT. Sesagebels aucileblad unda daerTos mtkicebulebebi.<br />
aRniSnulidan gamomdinare, mocemul sakiTxTan dakavSirebiT, mosamzadebel stadiaze<br />
mtkicebulebaTa warudgenlobis sapatio mizezi ar arsebobs. marTalia, samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsis 201-e muxlis me-5 nawilis mixedviT, sapatio mizezis gamo mopasuxes<br />
SeuZlia moiTxovos mtkicebulebaTa wardgenisaTvis gonivruli vada, magram es mxolod<br />
im SemTxvevaSi, rodesac amave sapatio mizeziT man Sesagebels ver daurTo es mtkicebulebebi.<br />
Tu mopasuxem waradgina Sesagebeli, magram ar daurTo mtkicebulebebi da Suamdgomlobs<br />
sasamarTlos winaSe am mtkicebulebaTa wardgenisaTvis gonivrul vadas,<br />
radgan isini sapatio mizeziT ver daurTo Sesagebels, sasamarTlo mas vadas miscems.<br />
aseT SemTxvevaSi, saqme momzadebulad ar iTvleba, radgan samoqalaqo saproceso kodeqsis<br />
202-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, mosarCeles unda gadaegzavnos mopasuxis<br />
werilobiTi pasuxisa da masze darTuli sabuTebis aslebi. es ki, mopasuxis mier mtkicebulebebis<br />
wardgenis Semdeg ganxorcieldeba. amasTan, ramdenadac sarCelze mopasuxem<br />
Seadgina da sasamarTlos Caabara Tavisi Sesagebeli, ar arsebobs samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 232 1 -e muxliT gaTvaliswinebuli dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis<br />
safuZveli. Sesageblis wardgeniT gamoiricxa sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi<br />
garemoebebis cnobis varaudi.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis pirveli nawilis mixedviT, TiToeulma<br />
mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />
Sesagebels.<br />
mxareTa mier TavianTi moTxovnisa Tu Sesageblis damtkiceba pirdapir Sejibrebi-<br />
Tobis principidan gamomdinareobs. swored amiT aris ganpirobebuli is garemoeba, rom<br />
mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobisas sarCelSi miTiTebuli garemoebebi damtkicebulad<br />
iTvleba. mtkicebulebis erT-erTi saxea aRiareba. samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 132-e muxlis mixedviT, erTi mxaris mier iseTi garemoebis arsebobis an ararsebobis<br />
dadastureba (aRiareba), romelzec meore mxare amyarebs Tavis moTxovnebsa Tu<br />
Sesagebels, sasamarTlom SeiZleba sakmaris mtkicebulebad CaTvalos da sasamarTlo<br />
gadawyvetilebas safuZvlad daudos. ramdenadac mopasuxem ar waradgina Sesagebeli,<br />
ivaraudeba, rom man aRiara sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi garemoebebi.<br />
110
mtkicebulebaTa wardgena mxareTa valdebulebaa. am mtkicebulebebs ki, samarTlebriv<br />
Sefasebas sasamarTlo aZlevs. man unda gamoarkvios, Tu ramdenad SeuZliaT am faqtebs<br />
mosarCelis moTxovnis dasabuTeba iuridiulad. amitom, gamoricxuli ar aris,<br />
rom mosarCelis mier miTiTebul faqtebs dasabuTebisaTvis araviTari mniSvneloba ar<br />
hqondes. samoqalaqo procesSi mtkicebis sagania materialur-samarTlebrivi mniSvnelobis<br />
faqtebi, romlebzedac miuTiTeben mxareebi TavianTi moTxovnisa da Sesageblis<br />
dasabuTeba-gamarTlebis mizniT. sarCelSi miTiTebuli moTxovna materialuri samar-<br />
Tlis normidan unda gamomdinareobdes. mosarCelis pretenzia mopasuxis mimarT raime<br />
uflebis aRdgenis, dacvis Tu zianis anazRaurebis Sesaxeb materialuri samarTlis Sesabamisi<br />
normidan unda gamomdinareobdes.<br />
swored aRniSnulis gamo, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlSi miTiTebulia,<br />
rom mosamarTle sarCels daakmayofilebs, Tu sarCelSi miTiTebuli garemoebebi<br />
iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas. ase rom ar yofiliyo, sarCeli yvela<br />
SemTxvevaSi dakmayofildeboda mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobis gamo, rac<br />
usafuZvlo da ukanono gadawyvetilebis tolfasi iqneboda.<br />
`kanonma Semoitana dauswrebeli gadawyvetileba sarCelze Sepasuxebis vadis gaSvebis<br />
gamo. vinaidan, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis Sesabamisad, dauswrebeli<br />
gadawyvetileba gamodis zepiri ganxilvis gareSe, vsaubrobT werilobiT formaSi gamoxatul<br />
dauswrebel gadawyvetilebaze. saqmis ganxilvaze gamoucxadeblobis nacvlad,<br />
aq gaSvebulia vada sarCelze Sepasuxebis gacemisaTvis, rac gaTvaliswinebulia samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsis 201-e muxlis me-2 nawilSi. amiT, upirvelesad dadgenilia,<br />
rom dauswrebeli gadawyvetileba SeiZleba gamotanil iqnes mopasuxis mimarT, vinaidan<br />
Sepasuxebis vada exeba mxolod da mxolod mopasuxes. amasTan, vadis es gaSveba arasapatio<br />
unda iyos da niSnavs, rom mopasuxes sarCelis Cabarebisas, erTmniSvnelovnad unda<br />
mieTiTos Sepasuxebis vadis gaSvebis SemTxvevaSi misi Sedegebis Sesaxeb.<br />
ar unda arsebobdes safuZvlebi, romelTa gaTvaliswinebiTac SeiZleba iTqvas, rom<br />
vadis gaSveba arasapatioa. avadmyofobis garda sapatio mizezi SeiZleba iyos sarCelis<br />
arsebobis Sesaxeb informaciis dagvianebiT miReba adgilze aryofnis gamo. magaliTad,<br />
roca mopasuxem gonivruli mizezebis arsebobisas moiTxova vadis gagrZeleba da SeeZlo<br />
evarauda, rom sasamarTlo mis am moTxovnas daakmayofilebda. Tu sasamarTlo ar daakmayofilebs<br />
SemdgomSi am moTxovnas, mopasuxis qmedebis gamarTleba mainc SeiZleba da<br />
mis mimarT am SemTxvevaSi dauswrebeli gadawyvetilebis gamotana ar SeiZleba. amasTan,<br />
unda Sefasdes misi Tundac, dagvianebiT mowodebuli axsna-ganmarteba samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 206-e muxlis Sesabamisad.~ 3<br />
Sesageblis warudgenlobis miuxedavad, dauSvebelia dauswrebeli gadawyvetilebis<br />
gamotana, Tu saxezea samoqalaqo saproceso kodeqsis 233-e muxlis pirveli nawiliT<br />
gaTvaliswinebuli romelime garemoeba. kerZod, Tu mopasuxes ar Cabarebia sarCeli da<br />
masze darTuli masalebi, an sasamarTlosaTvis cnobili gaxda, rom adgili hqonda dauZlevel<br />
Zalas an sxva movlenebs, romlebsac SeeZloT xeli SeeSalaT sasamarTloSi Sesageblis<br />
droulad wardgenisaTvis, ar ecnoba saqmis faqtobrivi garemoebebi, an ar arse-<br />
111
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
bobs sarCelis aRZvris winapirobebi. am ukanasknel SemTxvevaSi, sasamarTlom unda Sewyvitos<br />
saqmis warmoeba samoqalaqo saproceso kodeqsis 272-e muxlis Sesabamisad, xolo<br />
zemoT dasaxelebuli erT-erTi sxva garemoebis arsebobisas, sasamarTlom unda uzrunvelyos<br />
mopasuxisaTvis sarCelisa da masze darTuli dokumentebis Cabareba samoqalaqo<br />
saproceso kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT da droulad acnobos<br />
saqmis faqtobrivi garemoebebi. dauZleveli Zalis an sxva movlenebis arsebobisas, romelTa<br />
gamoc, SeuZlebeli gaxda Sesageblis wardgena, sasamarTlom samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtis bolo winadadebis Tanaxmad,<br />
mopasuxes unda gaugrZelos Sesageblis wardgenis vada.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis pirveli winadadebis mixedviT, mopasuxis<br />
mier am kodeqsis 201-e muxlis me-2 nawiliT dadgenil vadaSi pasuxis (Sesageblis)<br />
warudgenlobisas, Tu es gamowveulia arasapatio mizeziT, mosamarTles zepiri mosmenis<br />
gareSe gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba.<br />
Sesageblis arasapatio mizeziT warudgenlobisas arsebobs varaudi, rom mopasuxem<br />
aRiara sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi garemoebebi. aseT dros dauswrebeli gadawyvetilebis<br />
gamotana zepiri mosmenis gareSe ar ewinaaRmdegeba SejibrebiTobisa da mxareTa<br />
Tanasworobis principebs, radgan mopasuxes sruli SesaZlebloba hqonda Tandar-<br />
Tuli masalebiT sarCelis Cabarebisas, samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlis<br />
pirveli nawilis `b~ punqtiT gaTvaliswinebul vadaSi SesagebliT gaeqarwylebina mosar-<br />
Celis mier mis mimarT wayenebuli moTxovnebi. mopasuxes aseve, SeeZlo moeTxova gonivruli<br />
vada Sesageblisa da mtkicebulebebis wardgenisaTvis sapatio mizezis arsebobis<br />
SemTxvevaSi.<br />
Sesageblis warudgenlobis gamo, dauswrebeli gadawyvetilebis gamotana ganpirobebulia<br />
saproceso ekonomiis principiT, rac gulisxmobs saqmis droulad, gaWianurebis<br />
gareSe gadawyvetas. aseT SemTxvevaSi, gadawyvetileba, Tu igi ar gasaCivrebula, male<br />
Sedis <strong>kanoni</strong>er ZalaSi da misi aRsrulebac umokles vadaSi moxdeba.<br />
s. d-Zem da l. m-Zem Seitanes sarCeli da aRniSnes, rom muSaobdnen zestafonis sajaro<br />
skolaSi. s. d-Ze 1989 wlidan, xolo l. m-Ze 2006 wlis seqtembridan. isini gaTavisufldnen<br />
Sromis kodeqsis 37-e, 38-e muxlebis safuZvelze, 2007 wlis 4 dekembris brZanebiT.<br />
mosarCeleebma moiTxoves samuSaoze aRdgena da iZulebiTi ganacduris anazRaureba,<br />
romelic 2007 wlis 16 noembramde TveSi 75 lars, xolo 2007 wlis 16 noembridan 80<br />
lars Seadgenda.<br />
zestafonis raionuli sasamarTlos 2008 wlis 28 maisis dauswrebeli gadawyvetilebiT<br />
dakmayofilda s. d-Zisa da l. m-Zis sarCeli mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobis<br />
gamo. sajaro skolis direqtors daevala aRadginos mosarCeleebi sajaro skola-<br />
Si damlageblis StatSi da aunazRaurdes TiToeuls 560 lari.<br />
am gadawyvetilebaze saCivari Seitana zestafonis sajaro skolam, romelic ar dakmayofilda<br />
zestafonis raionuli sasamarTlos 2008 wlis 19 ivnisis ganCinebiT.<br />
sajaro skolam Seitana saapelacio saCivari, romelSic moiTxova dauswrebeli gadawyvetilebis,<br />
am gadawyvetilebis ZalaSi datovebis Sesaxeb ganCinebis gauqmeba da saqmis<br />
ganxilva.<br />
112
samoqalaqo saproceso kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtis mixedviT,<br />
saqmis sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis mizniT mosamarTle dauniSnavs mopasuxes<br />
vadas, rom man werilobiT Seadginos Tavisi pasuxi (Sesagebeli) sarCelsa da masSi dasmul<br />
kiTxvebze, agreTve Tavisi mosazrebebi sarCelisaTvis darTuli dokumentebis<br />
Sesaxeb da isini sasamarTlos warudginos. daniSnuli vada ar unda aRematebodes 14<br />
dRes, xolo rTuli kategoriis saqmeebze _ 21 dRes. am vadis gagrZeleba dauSvebelia,<br />
garda im SemTxvevebisa, rodesac arsebobs sapatio mizezi. zestafonis raionuli<br />
sasamarTlos 2008 wlis 8 maisis ganCinebiT, sajaro skolas Sesageblis warmodgenisaTvis<br />
mieca 6 dRis vada sarCelisa da TandarTuli sabuTebis Cabarebidan.<br />
gzavnili am ganCinebis Sesaxeb sajaro skolas Cabarda 2008 wlis 15 maiss.<br />
mopasuxes Sesagebeli unda waredgina ara ugvines 21 maisisa. Sesagebeli wardgenil<br />
iqna 28 maiss, roca gamovida dauswrebeli gadawyvetileba.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis mixedviT, mopasuxis mier am kodeqsis<br />
201-e muxlis me-2 nawiliT dadgenil vadaSi pasuxis (Sesageblis) warudgenlobisas, Tu<br />
es gamowveulia arasapatio mizezebiT, mosamarTles zepiri mosmenis gareSe gamoaqvs<br />
dauswrebeli gadawyvetileba. amasTan, mosamarTle daakmayofilebs sarCels, Tu sar-<br />
CelSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas, ris Sesaxebac ecnobebaT mxareebs<br />
am kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT. sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mopasuxisagan<br />
mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod<br />
samarTlebriv mosazrebebs sasarCelo moTxovnasTan dakavSirebiT.<br />
2008 wlis 19 ivnisis sasamarTlo sxdomaze, sajaro skolis direqtorma l. k-Zem ganmarta,<br />
rom gzavnili Cabarda skolis biblioTekis gamges, romelmac sarCeli Tandar-<br />
Tuli sabuTebiT mas dagvianebiT gadasca. arCevnebis dros igi dakavebuli iyo winasaar-<br />
Cevno saqmianobiT da fizikurad skolaSi ar imyofeboda. hyavs saswavlo nawilis ori<br />
gamge, romlebsac misi aryofnis SemTxvevaSi, aqvT misi uflebamosileba. gzavnili arc<br />
mas da arc skolis kancelarias ar Cabarebia. mowmis saxiT dakiTxulma biblioTekis<br />
gamgem n. z-Zem ganmarta, rom man gzavnili Caibara 15 maiss, ver naxa direqtori, xolo<br />
paraskevs Tavad ar iyo samsaxurSi, radgan bavSvi hyavda wayvanili TbilisSi, samkurnalod<br />
da samSabaTs dabrunda. sasamarTlo gzavnili direqtors 20 maiss Caabara.<br />
aRniSnuli ganmartebiT dasturdeba, rom sajaro skolaSi ar arsebobs kancelaria.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 73-e muxlis me-8 nawilis meore winadadebis mixedviT,<br />
organizaciisaTvis gagzavnili uwyeba unda Cabardes kancelarias an aseTive daniSnulebis<br />
struqturul erTeuls, an pirs, xolo aseTis aryofnis SemTxvevaSi _ organizaciis<br />
Sesabamis uflebamosil pirs, romelic uwyebas administracias gadascems.<br />
mocemul SemTxvevaSi, radgan ar arsebobda kancelaria, saapelacio sasamarTlom<br />
miiCnia, rom biblioTekis gamge ar unda CaiTvalos Sesabamis uflebamosil pirad, aseT<br />
uflebamosil pirad iTvleba direqtori, an saswavlo nawilis gamge, romelTagan arcerTs<br />
ar Cabarebia gzavnili. Sesabamisad, gzavnili ar aris Cabarebuli samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT, amitom samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis 233-e muxlis pirveli nawilis `a~ punqtis Tanaxmad, ar arsebobda dauswrebeli<br />
113
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
gadawyvetilebis gamotanis safuZveli. amasTan, Sesagebeli wardgenil iqna 28 maiss,<br />
roca dauswrebeli gadawyvetileba gamovida. aRniSnuli gulisxmobs, rom mopasuxes ar<br />
daukargavs interesi aRniSnul sakiTxze, Sesageblis wardgena aRar gulisxmobs sarCelis<br />
cnobis varauds.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 230-e muxlis me-2 nawilis mixedviT, Tu sarCelSi<br />
miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTleben sasarCelo moTxovnas, sarCeli dakmayofildeba.<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi sasamarTlo uars etyvis mosarCeles mis dakmayofilebaze.<br />
apelanti SesagebelSi miuTiTebs, rom gaTavisuflebas safuZvlad daedo mosarCeleTa<br />
mimarT Sedgenili 2007 wlis 20 noembris aqti, romlis mixedviT, isini nasvam<br />
mdgomareobaSi imyofebodnen, ris gamoc damlageblebis saqcieli scildeba yovelgvar<br />
zneobas da morals, rac saskolo cxovrebisaTvis yovlad dauSvebeli da miuRebelia.<br />
aseT SemTxvevaSi, sasamarTlos unda Seemowmebina, iuridiulad ramdenad gamarTlebulia<br />
mosarCeleTa sasarCelo moTxovnebi. 4<br />
s/s `saqarTvelos sazRvao bankma~ sarCeliT mimarTa sasamarTlos da aRniSna, rom<br />
2002 wlis 18 aprils, n. m-ma bankisagan aiRo krediti 3000 aSS dolari 28 TviT, TveSi 3%.<br />
misi davalianeba Seadgens 758 aSS dolars.<br />
mosarCelem moiTxova 758 aSS dolaris dabruneba.<br />
qobuleTis raionuli sasamarTlos 2008 wlis 21 agvistos gadawyvetilebiT, sarCeli<br />
ar dakmayofilda usafuZvlobisa da xandazmulobis gamo.<br />
am gadawyvetilebis gauqmeba da sarCelis dakmayofileba moiTxova s/s `saqarTvelos<br />
sazRvao bankma~.<br />
saqmis masalebiT dadgenilia, rom 2002 wlis 18 aprils n. m-ma 2004 wlis 18 agvistomde<br />
aiRo 28 Tvis vadiT krediti 3000 aSS dolaris 3%-is gadaxdiT.<br />
s/s `saqarTvelos sazRvao banki~-s salikvidacio komisiis 2008 wlis 14 ivlisis<br />
daskvniT, n. m-ma sesxi dafara 2004 wlis 29 seqtembers. vadiani saprocento davalianeba<br />
2004 wlis 27 aprilidan 2004 wlis 29 seqtembramde Seadgens 758 aSS dolars.<br />
qobuleTis raionul sasamarTloSi n. m-ma ganmarta, rom Tavdapirvelad, 3000 aSS<br />
dolari gamoitana. Semdeg axali xelSekrulebiT daimata 3000 aSS dolari da gaxda<br />
6000 aSS dolari. gacemuli kreditis Ziri da saprocento Tanxa gadaxdil iqna. bolo<br />
Senatani 2006 wlis 11 seqtembers ganaxorciela. sul gadaxdili aqvs 10000 aSS dolari.<br />
Tanxis Setanis qviTrebi ar gaaCnia. 2007 wlis martSi aiRo bankSi cnoba, rom ar hqonda<br />
bankis davalianeba.<br />
s/s `saqarTvelos sazRvao bankis~ likvidatoris 2007 wlis 4 aprilis cnobiT, n. m-ls<br />
2007 wlis 4 aprilis mdgomareobiT s/s `saqarTvelos sazRvao bankSi~ sasesxo davalianeba<br />
ar ericxeba.<br />
samoqalaqo kodeqsis 427-e muxlis mixedviT, valdebulebiTi urTierToba wydeba kreditoris<br />
sasargeblod valdebulebis SesrulebiT. amave kodeqsis 429-e muxlis me-2<br />
nawilis mixedviT, valis miRebis Sesaxeb Sedgenili dokumenti, sadac araferia naTqvami<br />
procentis Sesaxeb, gulisxmobs, rom procentic gadaxdilia da fuladi valdebulebac<br />
mTlianad Sewyvetilia.<br />
114
sazRvao bankis likvidatoris mier gacemuli cnobidan gamomdinare, igulisxmeba,<br />
rom valdebuleba mTlianad Sewyvetilia.<br />
marTalia, pirvel instanciaSi mopasuxes Sesagebeli ar warudgenia, magram aRniSnuli<br />
ar gulisxmobs sarCelis dakmayofilebas, radgan samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e<br />
muxlis mixedviT, mosamarTle Sesageblis warudgenlobis gamo im SemTxvevaSi daakmayofilebs<br />
sarCels, Tu sarCelSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasar-<br />
Celo moTxovnas.<br />
samoqalaqo kodeqsis 427-e muxlis mixedviT, valdebulebiTi urTierToba wydeba<br />
kreditoris sasargeblod valdebulebis SesrulebiT, xolo amave kodeqsis 429-e muxlis<br />
me-2 nawilis mixedviT, valis miRebis Sesaxeb Sedgenili dokumenti, sadac araferia<br />
naTqvami procentis Sesaxeb, gulisxmobs, rom procentic gadaxdilia da fuladi valdebulebac<br />
mTlianad Sewyvetilia. ramdenadac mosarCelis mier gacemuli cnobiT mopasuxes<br />
sasesxo davalianeba ar ericxeba, kreditis moTxovnis Sesaxeb sarCelSi miTiTebuli<br />
garemoebebi iuridiulad ar amarTlebs sasarCelo moTxovnas. aseT SemTxvevaSi,<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis Tanaxmad, sasamarTlos dauswrebeli<br />
gadawyvetileba ki ar gamoaqvs Sesageblis warudgenlobis gamo, aramed niSnavs mTavar<br />
sxdomas, ris Sesaxebac ecnobeba mxareebs am kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT.<br />
sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mopasuxisagan mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da sasar-<br />
Celo moTxovnasTan dakavSirebiT, sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv<br />
mosazrebas.<br />
sasamarTlo sxdomaze mopasuxem ganmarta, rom man aiRo krediti, magram igi gadaixada<br />
procentTan erTad.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis pirveli nawilis mixedviT, TiToeulma<br />
mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />
Sesagebels.<br />
amave kodeqsis me-4 muxlis pirveli nawilis mixedviT, samarTalwarmoeba mimdinareobs<br />
SejibrebiTobis safuZvelze. mxareebi sargebloben Tanabari uflebebiTa da SesaZleblobebiT,<br />
daasabuTon TavianTi moTxovnebi. mxareebi Tavad gansazRvraven, Tu romeli<br />
faqtebi unda daedos safuZvlad maT moTxovnebs an romeli mtkicebulebebiT unda<br />
dadasturdes es faqtebi.<br />
am normebidan gamomdinare, mosarCelem Tavisi moTxovna Sesabamisi mtkicebulebebiT<br />
unda daamtkicos. mocemul SemTxvevaSi s/s `saqarTvelos sazRvao bankma~ ver warmoadgina<br />
mtkicebuleba davalianebis arsebobis Sesaxeb. bankma mxolod 2002 wlis 18 aprilis<br />
#7 sakredito xelSekruleba warmoadgina.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 83-e muxlis me-2 nawilis mixedviT, mosarCeles ufleba<br />
aqvs saqmis winaswari sasamarTlo ganxilvisaTvis, momzadebis damTavrebamde Seavsos<br />
sarCelSi miTiTebuli garemoebebi da mtkicebulebebi.<br />
amave kodeqsis 215-e muxlis me-2 nawilis mixedviT ki, mxareTa da maT warmomadgenelTa<br />
Suamdgomlobebi da gancxadebebi axal mtkicebulebaTa warmodgenis an gamoTxovis<br />
Sesaxeb, sasamarTlom SeiZleba ganixilos mxolod im SemTxvevaSi, Tu saqmis mosamzadebel<br />
stadiaze, mxares ar SeeZlo maTi warmodgena. agreTve, Tu maT Sesaxeb misTvis<br />
115
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
obieqturi mizezebiT ver iqneboda cnobili da maTi warmodgenis safuZveli warmoiSva<br />
mTavar sxdomaze, an mxarem sapatio mizeziT ver uzrunvelyo Sesabamisi Suamdgomlobebisa<br />
da gancxadebebis warmodgena saqmis mosamzadebel stadiaze.<br />
mocemul SemTxvevaSi mosarCelem mTavari sxdomis daniSvnis Semdeg, e.i. mosamzadebeli<br />
etapis Semdeg, mTavar sxdomaze daayena Suamdgomloba damatebiTi xelSekrulebis<br />
warmodgenis Sesaxeb. am xelSekrulebiT mopasuxes kidev aqvs damatebiT 3000 aSS dolari<br />
aRebuli kreditis saxiT. mosarCelis mier ar yofila dasaxelebuli am mtkicebulebis<br />
mosamzadebel etapze warudgenlobis sapatio mizezi.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 215-e muxlis me-3 nawilis mixedviT, am <strong>kanoni</strong>s miznebisaTvis,<br />
sapatio mizezad CaiTvleba mxaris mier Suamdgomlobisa da gancxadebis wardgenis<br />
SeuZlebloba, rac gamowveulia avadmyofobiT, axlo naTesavis gardacvalebiT an<br />
sxva gansakuTrebuli obieqturi garemoebiT, romelic misgan damoukidebeli mizeziT<br />
SeuZlebels xdis sasamarTlo procesze gamocxadebas anda Suamdgomlobisa da gancxadebis<br />
wardgenas. avadmyofoba dadasturebul unda iyos samedicino dawesebulebis<br />
xelmZRvanelis mier xelmowerili dokumentiT.<br />
saqmis masalebiT ar dasturdeba mosarCelisa da misi warmomadgenlis avadmyofoba.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 31-e muxlis me-2 nawilis mixedviT, naTesavebad iTvlebian:<br />
meuRle, daniSnuli, pirdapiri xazis naTesavebi, da-Zma, disSvilebi da ZmisSvilebi,<br />
mSoblebis da-Zmebi, danaTesavebulebi (moyvrebi), pirebi, romlebic xangrZlivi<br />
drois ganmavlobaSi ojaxuri urTierTobiT arian dakavSirebulni. saqmis masalebiT<br />
ar dasturdeba mosarCelis an misi warmomadgenlis naTesavis gardacvaleba, aseTi garemoeba<br />
mis mier arc yofila dasaxelebuli.<br />
2002 wlis 18 aprilis #7 sakredito xelSekrulebis 2002 wlis 29 maisis #1 damatebiT<br />
gansazRvrulia kidev 3000 aSS dolaris kreditis gacema mopasuxeze, rac sulac ar<br />
amtkicebs mopasuxis mier kreditis daubruneblobas.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis pirveli nawilis mixedviT, TiToeulma<br />
mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da<br />
Sesagebels.<br />
pirveli instanciis sasamarTloSi mosarCelis warmomadgenelma ganmarta, rom mopasuxes<br />
unda warmoedgina gadaxdis qviTrebi, radgan mtkicebis tvirTi garkveuli Tanxis<br />
gadaxdiT ekisreba mopasuxes. is, rom valdebuleba Sesrulebuli aqvs, mopasuxem unda<br />
daamtkicos. banki Setanil Tanxaze qviTars ar iZleva.<br />
iseT SemTxvevaSi, roca banki Setanil Tanxaze qviTars ar iZleva, am TvalsazrisiT,<br />
mopasuxeze mtkicebis tvirTis gadakisreba aramarTebulia.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis bolo winadadebis mixedviT, Sesageblis<br />
warudgenlobis SemTxvevaSi, mopasuxisagan mtkicebulebaTa miReba ar xdeba da<br />
sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv mosazrebas sasarCelo moTxovnasTan<br />
dakavSirebiT. marTalia, mopasuxis mier ar yofila Sesagebeli wardgenili pirveli<br />
instanciis sasamarTloSi, aseve ar yofila wardgenili mosarCelis mier gacemuli<br />
cnoba sasesxo davalianebis ararsebobis Sesaxeb da igi mxolod saapelacio saCivarze<br />
Semotanil Sesagebels daurTo, magram, rogorc aRiniSna, samoqalaqo saproceso<br />
116
kodeqsis me-4 muxlisa da 102-e muxlis pirveli nawilebidan gamomdinare, mosarCelis<br />
mier ar yofila wardgenili mtkicebulebebi mopasuxis mier valdebulebis Seusruleblobis<br />
Sesaxeb. ramdenadac mosarCelis mier gacemuli cnobiT dasturdeba valdebulebis<br />
Sesruleba, marTalia, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis bolo<br />
winadadebis mixedviT, Sesageblis warudgenlobis SemTxvevaSi, ar xdeba mtkicebulebaTa<br />
miReba da sasamarTlo moismens mopasuxis mxolod samarTlebriv mosazrebebs sasarCelo<br />
moTxovnasTan dakavSirebiT, magram am cnobis gauTvaliswinebloba gamoiwvevs mopasuxisaTvis<br />
ukve gadaxdili Tanxis kvlav gadaxdis davaldebulebas, rac ewinaaRmdegeba<br />
evropis konvenciis me 6 muxliT gansazRvrul samarTliani sasamarTlos princips. 5<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlis mixedviT, Sesageblis warudgenlobis<br />
miuxedavad, Tu sarCelSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad ar amarTlebs sasarCelo<br />
moTxovnas, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas. aseT dros mopasuxisagan mtkicebulebebis<br />
miReba ar xdeba da sasamarTlo misgan mxolod samarTlebriv mosazrebebs ismens.<br />
mTavar sxdomaze mopasuxis mtkicebulebaTa miuRebloba ganpirobebulia saqmis<br />
gaWianurebis Tavidan acilebiT. amasTan, Tanaxmad, samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e<br />
muxlis pirveli nawilisa, TiToeulma mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac<br />
igi amyarebs Tavis moTxovnebs. ramdenadac, sarCelze darTuli mtkicebulebebi<br />
Sesageblisa da sapirispiro mtkicebulebebis warudgenlobis miuxedavad, sasarCelo<br />
moTxovnas iuridiulad ar amarTlebs, sasamarTlos gamoaqvs ara dauswrebeli gadawyvetileba<br />
mopasuxis winaaRmdeg, aramed Cveulebrivi gadawyvetileba sarCelis<br />
daukmayofileblobis Sesaxeb, rac SeiZleba gasaCivrdes saapelacio wesiT.<br />
mTavar sxdomaze mopasuxis mtkicebulebaTa miReba ar xdeba imis gamoc, rom sasar-<br />
Celo moTxovna isedac gaumarTlebelia iuridiulad, anu usafuZvloa da igi ar dakmayofildeba.<br />
SesaZloa, sarCelSi gaerTianebuli iyos ramdenime moTxovna, romelTagan erTi SeiZleba<br />
amarTlebdes iuridiulad sasarCelo moTxovnas, xolo meore _ ara. aseT dros<br />
mainc Cveulebrivi gadawyvetileba unda gamovides sarCelis nawilobriv dakmayofilebis<br />
Sesaxeb. aRniSnuli pirdapir gamomdinareobs samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e<br />
muxlidan, romlis mixedviT, arasapatio mizeziT pasuxis (Sesageblis) warudgenlobisas<br />
mosamarTles gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebis Sesaxeb,<br />
Tu masSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas.<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi, sasamarTlo niSnavs mTavar sxdomas.<br />
aseT SemTxvevaSi, mosarCeles SeuZlia Seitanos saapelacio saCivari sarCelis<br />
daukmayofileblobis nawilSi, an mxolod erTi mxaris mier saapelacio saCivris Setanis<br />
SemTxvevaSi, meore mxares SeuZlia Seitanos Segebebuli saapelacio saCivari saapelacio<br />
saCivris gadacemidan aTi dRis vadaSi.<br />
sasarCelo moTxovnis iuridiulad gaumarTleblobis SemTxvevaSi, kanonmdebelma<br />
albaT, imitom CaTvala saWirod zepiri mosmena, rom dava wydeba arsebiTad, magram aRniSnuli<br />
dasabuTebul argumentad ar migvaCnia, radgan Sesageblis arasapatio mizeziT<br />
warudgenlobisas, mopasuxis winaaRmdeg zepiri mosmenis gareSe miRebuli dauswrebeli<br />
gadawyvetilebiTac dava arsebiTad gadawyvetilad iTvleba. dauswrebeli gadawyveti-<br />
117
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
lebis gausaCivreblobis an saCivris daukmayofileblobisas, dauswrebeli gadawyvetilebis<br />
<strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesvlis Semdeg dava mocemul mxareebs Soris sabolood, dam-<br />
Tavrebulad iTvleba da igi iseve aRsruldeba saaRsrulebo warmoebaTa Sesaxeb <strong>kanoni</strong>T<br />
dadgenili wesiT, rogorc Cveulebrivi gadawyvetileba. am dauswrebeli gadawyvetilebis<br />
<strong>kanoni</strong>er ZalaSi Sesvlis Semdeg, samoqalaqo saproceso kodeqsis 266-e<br />
muxlis Tanaxmad, mxareebs da maT uflebamonacvleebs ar SeuZliaT xelaxla ganacxadon<br />
sasamarTloSi igive sasarCelo moTxovnebi imave safuZvelze. agreTve, sadavo gaxadon<br />
sxva procesSi gadawyvetilebiT dadgenili faqtebi da samarTlebrivi urTierTobani.<br />
Sesageblis warudgenlobisas, rodesac sasarCelo moTxovna mTlianad an nawilobriv<br />
iuridiulad gaumarTlebelia, saproceso ekonomiis principidan gamomdinare, mizanSewonilad<br />
migvaCnia sasamarTlom gadawyvetileba zepiri mosmenis gareSe gamoitanos.<br />
aseT gadawyvetilebaze mosarCeles SeuZlia Seitanos saapelacio saCivari, xolo Tu<br />
sarCeli nawilobriv dakmayofilda, am nawilSi gasaCivrebis ufleba aqvs mopasuxes<br />
saapelacio wesiT. sarCelis nawilobriv dakmayofilebisas erTi mxaris mier saapelacio<br />
saCivris Setanis SemTxvevaSi, meore mxares SeuZlia am saCivris miRebidan aT dReSi<br />
Seitanos Segebebuli saapelacio saCivari. zepiri mosmenis gareSe gadawyvetilebis gamotana<br />
ar ewinaaRmdegeba SejibrebiTobis princips, radgan dispoziciurobis principiT,<br />
mosarCelem Tavad miiRo gadawyvetileba sasamarTloSi sarCelis Setanis Sesaxeb, xolo<br />
SejibrebiTobis principidan gamomdinare, TviTon gansazRvra, Tu romeli mtkicebulebebiT<br />
unda dadasturebuliyo sarCelSi miTiTebuli faqtebi. aRniSnuli mtkicebulebebi<br />
ar aRmoCnda utyuari an sakmarisi, xolo sasarCelo moTxovna iuridiulad gamarTlebuli.<br />
swored amitom gamoaqvs sasamarTlos ara dauswrebeli gadawyvetileba mopasuxis<br />
winaaRmdeg, aramed Cveulebrivi gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebaze uaris<br />
Tqmis an nawilobriv dakmayofilebis Sesaxeb. Tu saqmis garemoebebis garkvevisaTvis<br />
saWiroa mxareTa axsna-ganmartebebis mosmena, sasamarTlos SeuZlia daadginos saqmis<br />
zepiri mosmena, magram maTma gamoucxadeblobam ar unda daabrkolos sakiTxis gadawyveta.<br />
zepiri mosmenis dros sasamarTlom ar unda miiRos mtkicebulebebi, radgan mosamzadebel<br />
etapze mopasuxem ar waradgina. aseT SemTxvevaSi, sasamarTlo moismens mxolod<br />
samarTlebriv mosazrebebs orive mxarisagan sasarCelo moTxovnasTan dakavSirebiT.<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxlSi daSvebulia redaqciuli xasiaTis Secdoma,<br />
rom sasamarTlos dauswrebeli gadawyvetileba gamoaqvs mopasuxis mier am kodeqsis<br />
201-e muxlis me-2 nawiliT dadgenil vadaSi Sesageblis warudgenlobisas. Sesageblis<br />
wardgenis vada sinamdvileSi gansazRvrulia 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtiT,<br />
meore nawiliT ki gansazRvrulia, Tu ra unda eweros SesagebelSi.<br />
yovelive aRniSnulidan gamomdinare, samoqalaqo saproceso kodeqsis 232 1 -e muxli, Cveni<br />
azriT, unda Camoyalibdes Semdegi redaqciiT:<br />
`muxli 232 1 . mopasuxis mier Sesageblis warudgenlobis Sedegebi<br />
1. mopasuxis mier am kodeqsis 201-e muxlis pirveli nawilis `b~ punqtiT dadgenil<br />
vadaSi Sesageblis arasapatio mizeziT warudgenlobisas, Tu sarCelSi miTiTebuli<br />
faqtobrivi garemoebebi iuridiulad amarTlebs sasarCelo moTxovnas, sasamarTlos<br />
118
zepiri mosmenis gareSe gamoaqvs dauswrebeli gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebis<br />
Sesaxeb Sesageblis warudgenlobis gamo.<br />
2. Sesageblis arasapatio mizeziT warudgenlobis miuxedavad, sasarCelo moTxovnis<br />
mTlianad an nawilobriv iuridiulad gaumarTleblobis SemTxvevaSi, sasamarTlos zepiri<br />
mosmenis gareSe gamoaqvs gadawyvetileba sarCelis daukmayofileblobis an nawilobriv<br />
dakmayofilebis Sesaxeb. sasamarTlos SeuZlia daadginos saqmis zepiri ganxilva,<br />
Tu es saWiroa da xels Seuwyobs saqmis garemoebebis garkvevas, ris Sesaxebac mxareebs<br />
ecnobebaT am kodeqsis 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT, magram maTi gamoucxadebloba<br />
ar daabrkolebs sasamarTlos mier sakiTxis gadawyvetas.<br />
3. sxdomis Catarebis SemTxvevaSi, mxareebisagan mtkicebulebaTa miReba aRar xdeba<br />
da sasamarTlo moismens mxolod maT samarTlebriv mosazrebebs sasarCelo moTxovnas-<br />
Tan dakavSirebiT.<br />
4. sarCelis daukmayofileblobis an nawilobriv dakmayofilebis Sesaxeb miRebul<br />
gadawyvetilebaze SeiZleba saapelacio saCivris Setana.<br />
SeniSvnebi:<br />
1<br />
Tengiz liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, gamomcemloba `jisi-ai~,<br />
Tb., 2005, gv. 323-324; Tengiz liluaSvili, valeri xrustali, saqarTvelos<br />
samoqalaqo saproceso kodeqsis komentari, meore gamocema, gamomcemloba<br />
`samarTali~, Tb, 2007, gv. 358-359.<br />
2<br />
avTandil kobaxiZe, samoqalaqo saproceso samarTali, gamomcemloba<br />
`saqarTvelos macne~, Tb., 2003. gv. 305.<br />
3<br />
hain boelingi, dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanasTan dakavSirebuli<br />
procesis ZiriTadi principebi, bremeni, 2008 wlis maisi.<br />
4<br />
quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 15 seqtembris ganCineba, #2/<br />
b-586-08w., zestafonis raionuli sasamarTlos arqivi.<br />
5<br />
quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 8 dekembris ganCineba, #2/b-<br />
857-08w., qobuleTis raionuli sasamarTlos arqivi.<br />
gamoyenebuli literatura:<br />
1. Tengiz liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali, gamomcemloba `jisiai~,<br />
Tb., 2005;<br />
2. Tengiz liluaSvili, valeri xrustali, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
kodeqsis komentari, meore gamocema, gamomcemloba `samarTali~, Tb,<br />
2007;<br />
3. avTandil kobaxiZe, samoqalaqo saproceso samarTali., gamomcemloba `saqarTvelos<br />
macne~, Tb., 2003;<br />
4. hain boelingi, dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanasTan dakavSirebuli<br />
procesis ZiriTadi principebi, bremeni, 2008 wlis maisi;<br />
5. quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 15 seqtembris ganCineba, #2/<br />
b-586-08 w., zestafonis raionuli sasamarTlos arqivi;<br />
6. quTaisis saapelacio sasamarTlos 2008 wlis 8 dekembris ganCineba, #2/b-<br />
857-08 w., qobuleTis raionuli sasamarTlos arqivi.<br />
119
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Results<br />
of Not Filing<br />
the Response<br />
(Objection)<br />
PRIDON BASILAIA<br />
Assistant Professor at<br />
Kutaisi Ak. Tsereteli State University<br />
According to Article 232 1 of the Civil Procedure Code of Georgia if the<br />
failure of the defendant to file a response (objection) within the term specified<br />
in Subparagraph 2, Article 201 of this Code is due to an invalid reason the<br />
judge issues a default judgment without an oral hearing. Besides, if the facts<br />
indicated in the action justify the claim, the judge will satisfy the claim. If not,<br />
the court appoints a main session about which the parties are notified according<br />
to Article 70-78 of the Code. In case of holding the session no evidences<br />
from the defendant are received and the court will hear only the defendant’s<br />
legal opinions concerning the claim.<br />
According to the first sentence of Article 232 1 of the Civil Procedure Code<br />
of Georgia, if the failure of the defendant to file a response (objection) within<br />
the term specified in Subparagraph 2, Article 201 of this Code is due to an<br />
invalid reason the judge shall issue a default judgment without an oral hearing.<br />
In case the objection is not filed due to an invalid reason the underlying<br />
assumption is that the defendant admits the facts indicated in the action. In<br />
such a case issuing a default judgment does not contradict the principles of<br />
adversary and equality of the parties because the defendant, when accepting<br />
the claim with the enclosed materials, is presented with all the opportunities<br />
to disproof the claims made against him by the plaintiff within the term defined<br />
120
in Item B of Article 201 of the Civil Procedure Code, and given by the court. The defendant, if there is a valid<br />
reason, is also authorized to request a reasonable term in order to submit the objection and evidences.<br />
In case of the failure to file an objection, a default judgment is issued based on the principle of procedural<br />
economy, which means that the case shall be adjudicated in a timely manner without a delay. In such a case if the<br />
default judgment is not appealed, it comes into legal force quickly and is executed in the shortest period.<br />
Under Article 232 1 of the Civil Procedure Code, notwithstanding the failure to file an objection, if the facts<br />
indicated in the action do not legally justify the claim, the court appoints a main session. At this stage the evidences<br />
are not accepted from the defendant and the court only hears the legal opinions of the defendant.<br />
The evidences from the defendant are not accepted at the main session in order to prevent the delay in adjudicating<br />
the case. Further, under Paragraph 1 of Article 102 of the Civil Procedure Code, each party shall prove the facts<br />
on which his/her claims and objections are based. As long as the evidences enclosed with the claim, notwithstanding<br />
the failure to file an objection and contradictory evidences, does not legally justify the claim, the court issues not<br />
a default judgment against the defendant but a regular judgment on refusal to satisfy the claim. An appeal may be<br />
filed against this judgment.<br />
The evidences from the defendant are not also accepted at the main session because the claim is not legally<br />
justified anyway, i.e. is groundless and it will not be satisfied.<br />
It is possible that one of the several claims be combined in one action out of which only one justifies legally the<br />
claim and the others do not. This is directly related to Article 232 1 of Civil Procedure Code according to which in<br />
case of the failure to file a response (objection) without an invalid reason, the judge issues a default judgment on<br />
satisfying the claim provided that the facts indicated therein legally justify the claim; otherwise the court appoints<br />
a main session.<br />
In this case the plaintiff may file an appeal against the refusal to satisfy the claim, or if only one of the parties file<br />
an appeal, the other party may file a counter appeal within the ten days after the receipt of the appeal of the other<br />
party.<br />
Perhaps, the legislator considered the appointment of the oral hearing necessary, provided that the action does not<br />
legally justify the claim, since the case is adjudicated on the merits. Though, I do not consider it to be a legitimate<br />
argument because in case of the failure to file an objection without a valid reason, the default judgment issued<br />
without an oral hearing, shall be also considered to be adjudication on the merits. If the default judgment is not<br />
appealed or if the claim is not satisfied, after the default judgment comes into legal effect, the adjudication of a<br />
matter is considered to be final and it will be executed like a regular judgment according to the procedures established<br />
by the law. After the default judgment comes into effect according to Article 266 of Civil Procedure Code, the<br />
parties and their legal successors may not submit the same claims on the same grounds to the court or contest the<br />
facts and legal relationship which were established in the other civil matter by a court judgment.<br />
121
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
sabaJo reJimebis<br />
klasifikaciis<br />
samarTlebrivi<br />
aspeqtebi<br />
ia xarazi<br />
saqarTvelos saaviacio universitetis<br />
samarTlis fakultetis programuli mimarTulebis<br />
xelmZRvaneli, sruli profesori<br />
nato uerTaSvili<br />
saerTaSoriso samarTlisa da marTvis<br />
qarTul-britanuli universitetis magistri<br />
Temur gergedava<br />
gr. robaqiZis saxelobis universitetis<br />
iuridiuli fakultetis magistri<br />
sabaJo reJimebis klasifikacia SesaZlebelia ramdenime<br />
niSnis mixedviT, romelTagan zogierTi maTgani gvxvdeba<br />
mecnierul da samecniero praqtikuli xasiaTis SromebSi,<br />
xolo zogierTi niSani sxvadasxva avtorTa mier<br />
pirveladaa gamoyofili. rogorc marTebulad aris aRniSnuli<br />
literaturaSi, calke jgufad sabaJo reJimebis<br />
gamoyofas an tipebad dayofas iuridiuli mniSvneloba<br />
aqvs uwinaresad, sabaJo regulirebis meqanizmSi, maTi rolis<br />
garkvevisa da samarTlebrivi reglamentaciis sxvadasxva<br />
aspeqtis ufro detalurad SeswavlisaTvis.<br />
SesaZlebelia sabaJo reJimebis klasifikacia Semdegi<br />
saxiT warmovadginoT, sxvadasxva mecnierTa mosazrebebiT:<br />
pirvel jgufSi avtorebi aerTianeben reJimebs, romlebic<br />
gamoiyeneba sxva qveynebSi saqarTvelos organi-<br />
122
zaciebis mier saqonlis gayidvisa da saqarTvelos momxmarebelTa saWiroebisaTvis da<br />
saqonlis SeZenasTan dakavSirebuli sagareo savaWro operaciebis ZiriTadi moculobis<br />
ganxorcielebas Seuwyobs xels. aseT sabaJo reJimebs miekuTvneba saqonlis Tavisufal<br />
mimoqcevaSi gaSveba (importi), eqsporti, droebiTi Semotana.<br />
meore jgufs, avtorTa azriT, Seadgenen sabaJo reJimebi, romlis drosac sabaJo<br />
sazRvarze saqonlis gadaadgilebisas mas Tan axlavs misi gadamaadgilebeli pirebisaTvis<br />
sabaJo organoebis mxridan garkveuli momsaxurebis gaweva. am sabaJo reJimis<br />
magaliTia sabaJo sawyobi.<br />
gansaxilveli klasifikaciis mesame jgufSi Sesulia sabaJo reJimebi, romlebSic<br />
Tavsdeba saqarTvelos sabaJo sazRvarze gadasazidi saqoneli sxva qveynebSi misi gadamuSavebisaTvis.<br />
magaliTad, gadamuSaveba saqarTvelos teritoriaze da sabaJo teritoriis<br />
gareT.<br />
meoTxe jgufs warmoadgenen sabaJo reJimebi, romelTa Sesabamisad, xorcieldeba<br />
sazRvris gareT arsebuli saxelmwifos organizaciebis saWiro materialuri resursebiT<br />
uzrunvelyofa. aseve, saxelmwifoSi damoukidebeli saxelmwifoebis Tanamegobrobis<br />
wevrebisaTvis samecniero sawarmoo da sxva saqmianobisaTvis gankuTvnili saqonlis<br />
miwodeba. magaliTad, postsabWoTa respublikebSi calkeuli saqonlis gatanis reJimi<br />
(saqarTveloSi aseTi sabaJo reJimi ar moqmedebs).<br />
mexuTe jgufs avtorebma miakuTvnes sabaJo reJimebi, romlebic gamoiyeneba sagareoekonomikuri<br />
operaciebis Sewyvetisas. kerZod, saxelwifo sazRvarze saqonlis realizaciis<br />
SeuZleblobasTan an araefeqtianobasTan dakavSirebiT (adre es iyo saqonlis<br />
ganadgurebis da saxelmwifos sasargeblod saqonelze uaris Tqmis sabaJo reJimebi,<br />
romlebic saqarTvelos dRes moqmedi sabaJo kodeqsiT sabaJo reJimebs aRar ganekuTvneba,<br />
igi saqonlis damuSavebis operaciebSi Sedis).<br />
damoukidebeli reJimis saxiT, avtorTa mier (rusi avtorebi) SemoTavazebulia<br />
transportis sabaJo reJimis gamoyofa, romlis drosac saqonels arc iZenen da arc mis<br />
realizacias axdenen saxelmwifo organizaciebSi, aramed igi gadakveTs saxelmwifos<br />
sabaJo sazRvars erTi ucxo saxelmwifodan meoreSi saqonlis mitanis mizniT.<br />
gadmocemuli klasifikacia, Cveni azriT, saeWvoa warmatebuli iyos.<br />
Cveulebriv, klasifikaciaSi moiazreba myari codnis sistematizacia. logikis mecnierebis<br />
mixedviT, klasifikacia warmoadgens cnebaTa dayofis erT-erT saxes. amasTan,<br />
klasifikaciis ganxorcielebisas, saWiroa dayofis wesebis dacva.<br />
migvaCnia, rom jer erTi, dayofa unda moxdes TiToeuli safuZvlis mixedviT. swored<br />
am wesis daucvelobam gamoiwvia klasifikaciaSi sxva Secdomebis daSvebac. safuZvelSi<br />
moiazreba cnebis niSani, romlis Tanaxmad, ukanaskneli miekuTvneba ama Tu im jgufs<br />
(dayofis wevrebs). moyvanil klasifikaciaSi SeiZleba dayofis niSnebis gansxvaveba ramdenime<br />
safuZvliT, dawyebuli sagareo-ekonomikuri operaciebis ganxorcielebis stadiebiT,<br />
saqarTvelos sabaJo sazRvarze gadaadgilebis miznebiT da sabaJo reJimis farglebSi<br />
sabaJo organos mxridan garkveuli momsaxurebis gaweviT.<br />
meore, dayofis wevrebi erTmaneTs ar unda gamoricxavdes, rac klasifikaciaSi ar<br />
SeimCneva.<br />
123
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
mesame, dayofa uwyveti unda iyos.<br />
zemoT mocemul klasifikaciaSi SeimCneva dayofaSi `naxtomebi~. Cveni azriT, sabaJo<br />
reJimebi jer unda dayofiliyo sagareo-ekonomikuri operaciebis ganxorcielebisas<br />
da maTi Sewyvetisas gamoyenebul reJimebad, xolo amis Semdeg, gamoyofiliyo sabaJo<br />
reJimebi, romlebic gamoiyeneba sagareo-savaWro operaciebis ganxorcielebis dros. 1<br />
garkveul interess iwvevs d. n. baxraxisa da s. v. kivalovis mier SemoTavazebuli<br />
sabaJo reJimebis sistema, romlebic erTmaneTisagan ganasxvaveben saerTo da specialur<br />
sabaJo reJimebs. avtorTa azriT, saerTo sabaJo reJimi unda gavigoT rogorc iuridiuli<br />
normebiT dadgenili wesebis erToblioba, romlebic sabaJo sazRvarze saqonlisa da<br />
satransporto saSualebebis gadaadgilebis saqmianobas aregulirebs. 2<br />
saerTo sabaJo reJimis nairsaxeobebs SeRavaTiani (fizikuri pirebis mier arakomerciuli<br />
mizniT saqonlis gatana, saerTaSoriso SeTanxmebis safuZvelze saeqsportosaimporto<br />
operaciebi da sxv.), Cveulebrivi da gaZlierebuli (strategiuli saqonlis,<br />
kulturul faseulobaTa, valutisa da sxv.) reJimebi miekuTvneba. orientiris niSnis<br />
mixedviT, d. n. baxraxi da s. v. kivalovi saerTo sabaJo reJims hyofen saqonlis reJimebad,<br />
satransporto saSualebebis reJimebad da valutisa da savaluto faseulobaTa<br />
reJimebad, romelTagan Tavis mxriv, dasaSvebia ufro viwro kategoriis _ saqonlis gamoyofa.<br />
specialur sabaJo reJimebs baxraxi da kivalovi hyofen saeqsporto, saimporto da<br />
Sereuli, vadiani da uvado, aseve, uSualod moqmed reJimebad. isini mxolod saqonelzea<br />
gankuTvnili da gamoyenebulia rogorc saqonlis, aseve satransporto saSualebebis<br />
mimarT.<br />
d. n. baxraxisa da s. v. kivalovis mier motanili sabaJo reJimebis sistemis azris<br />
gasarkvevad, unda mivmarToT avtorebis mier samarTlebrivi reJimis aseT ganmartebas:<br />
`samarTlebriv reJimSi miiCneva iuridiul normebSi ganmtkicebuli wesebis erToblioba,<br />
romelic adamianTa gansazRvrul saqmianobas aregulirebs~. amasTan, maTi azriT,<br />
specialuri regulireba dakavSirebulia am saqmianobis obieqtTan (narkotikuli, avtosatransporto<br />
saSualebebis, kulturul faseulobaTa da sxva reJimi), misi ganxorcielebis<br />
drosa da adgilTan, maTi moqmedebebis specifikasTan, xolo ufro xSirad, am<br />
faqtorebis SexamebasTan. arsebiTad, avtorebi samarTlebriv reJims gansazRvraven far-<br />
To da viwro gagebiT. zogad samarTlebriv reJims ganixilaven rogorc krebsiT cnebas,<br />
romelic Tavis TavSi aerTianebs yvela specialur samarTlebriv reJims, adareben maT<br />
rogorc zogad da kerZo reJims.<br />
erTi mxriv, samarTlebrivi reJimis aseTi gageba, aseve avtorebis miTiTeba, rom saqoneli<br />
sabaJo reJimSi xvdeba saxelmwifos sabaJo sazRvris gadakveTis momentidan misi<br />
Semotanisas, xolo gatanisas _ sabaJo gaformebidanve 3 an sabaJo kontrolis zonaSi<br />
moTavsebis momentidan _ iZleva varaudis safuZvels, rom Tanaavtorebi saerTod, specialur<br />
reJimebs ganixilaven rogorc saerTo sabaJo reJims sityvis farTo da viwro<br />
mniSvnelobiT.<br />
meore mxriv, motanili magaliTebi SesaZleblobas iZleva davaskvnaT, rom avtorebis<br />
mier saerTo sabaJo reJimi ganixileba raRac ufro meti, vidre sabaJo reJimi farTo<br />
124
mniSvnelobiT, romelic specialur sabaJo reJimTan damokidebulia, rogorc zogadi<br />
kerZosTan, agreTve is Tavis TavSi Seicavs sxva komponentebsac.<br />
amrigad, mocemuli sistema winaaRmdegobrivad gvesaxeba. SesaZloa am winaaRmdegobis<br />
erT-erTi mizezi iyos saerTo sabaJo reJimis sailustraciod arazustad motanili magaliTebi.<br />
ase, magaliTad, cxadia, rom saerTaSoriso xelSekrulebebis safuZvelze,<br />
saeqsporto-saimporto operaciebis ganxorcielebisas saqonlis moTavsebasTan dakav-<br />
SirebiT, SeRavaTebi eZlevaT ara marto gansazRvrul sabaJo reJimSi. saxelmwifos saba-<br />
Jo sazRvarze kulturuli faseulobani gadaadgildeba am kategoriis saqonlisaTvis<br />
dadgenili wesisa da arCeuli sabaJo reJimis Sesabamisad. Tu mainc motanili magaliTebis<br />
siswores daveTanxmebiT, SeiZleba davaskvnaT, rom saerTo da specialuri reJimebi<br />
erTi meorisagan damoukideblad arsebobs, rac ar gulisxmobs erTiani sistemis<br />
farglebSi maT ganxilvas.<br />
dabolos, k.g. borisovi damxmare saxelmZRvaneloSi _ `saerTaSoriso sabaJo samar-<br />
Tali~, 4 aRniSnavs, rom `saerTaSoriso sabaJo urTierTobebis samarTlebrivi regulirebis<br />
sistema ganixileba rogorc sagareo-ekonomikuri saqmianobis monawileTa komerciuli<br />
sawarmoo da satransporto saqmianobasTan sabaJo-ekonomikuri reJimis er-<br />
Toblioba~.<br />
konkretuli sabaJo reJimebis ekonomikur reJimebad mikuTvnebisas fuZemdebluri<br />
kriteriumebis saxiT, miuTiTeben Semdeg specifikur Tvisebebs:<br />
ekonomikuri mniSvnelobisa da dasabuTebis arseboba (ekonomikuri TvalsazrisiT<br />
da maTSi saqonlis moTavsebis nomenklaturisagan damoukideblad);<br />
Sesabamisoba specifikur situaciebTan, romlebic dakavSirebulia Sromis saerTaSoriso<br />
danawilebasTan da erovnuli bazrebis gaxsnasTan, mrewvelobis, vaWrobis da<br />
a.S. ganviTarebisaTvis damatebiTi SesaZleblobebis SeqmnasTan;<br />
miznobrivi, individualizebuli da pirobiTi xasiaTi. es imiT gamoixateba, rom saerTo<br />
wesiT ekonomikuri sabaJo reJimebi, jer erTi, nebas iZleva mxolod zustad gansaz-<br />
Rvruli mizniT saqonlis gamoyenebisa, xolo meorec, misTvis sasurveli reJimi specialurad<br />
unda gamoiTxovos pirma, romelsac gadaaqvs saqoneli. amasTan, sabaJo<br />
reJimiT sargeblobis nebarTva gaicema beneficiarisaTvis kanonmdeblobis Sesabamisad;<br />
beneficiarisaTvis sabaJo reJimis micema mis mier yvela gaTvaliswinebuli valdebulebebis<br />
Sesrulebisas, winaswar gansazRvruli ekonomikuri sargeblobisa da upiratesobis<br />
sabaJo SeRavaTebis micemis gziT, aseve, ekonomikuri politikis zomebis<br />
gamouyenebloba (raodenobrivi SezRudvebis licenzirebis wesis da sagareo-ekonomikuri<br />
saqmianobis arasatarifo regulirebis sxva saSualebebi).<br />
yvela ekonomikuri sabaJo reJimis mizania gansakuTrebuli ekonomikuri amocanebis<br />
gadawyveta da sabolood, igi pirdapir Tu arapirdapir dakavSirebulia komerciuli<br />
saqmianobis ganxorcielebasTan.<br />
ekonimikuri xasiaTis sabaJo reJimebi maTi daniSnulebis mixedviT dayofilia sam<br />
etapad:<br />
sawyobSi moTavseba (saqoneli inaxeba ucvlel mdgomareobaSi sxvadasxva sabaJo daniSnulebis<br />
molodinSi samewarmeo gamoyenebis gareSe, garda zogierTi operaciisa,<br />
125
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
romelic uzrunvelyofs aseT Senaxvas an Semdgom gamoyenebas, kerZod, xelaxali<br />
SefuTva, daxarisxeba da a.S);<br />
saqonlis gamoyeneba (saqoneli SeiZleba gamoyenebul iqnes daniSnulebisamebr, magram<br />
aseTi gamoyeneba nebismier SemTxvevaSi, gamoricxavs saqonlis gadamuSavebisa da damuSavebis<br />
operacias da ar unda gamoiwvios misi mdgomareobis Secvla, bunebrivi<br />
danakargisa da cveTis garda);<br />
gadamuSaveba (saqoneli gamoiyeneba misi damuSavebisa da gadamuSavebis gansakuTrebuli<br />
operaciebis Casatareblad am saqonlis mdgomareobis sruli an nawilobrivi<br />
Secvlis mizniT).<br />
calkeul jgufad ekonomikuri sabaJo reJimebis gamoyofa SeimCneva evrosabWos sabaJo<br />
kanonmdeblobaSic. damaxasiaTebelia is, rom arc evrosabWos sabaJo kodeqsidan,<br />
arc misi gamoyenebis Sesaxeb dadgenilebidan ar Cans is kriteriumebi, romlebic safuZveli<br />
gaxda ekonomikuri jgufisadmi konkretuli sabaJo reJimis mikuTvnebisas; evrosabWos<br />
sabaJo kanonmdebloba ar Seicavs ekonomikuri sabaJo reJimis gansazRvrebas,<br />
aramed mxolod moaqvs maTi CamonaTvali.<br />
evrosabWos sabaJo kodeqsis Sesabamisad, ekonomikuri mniSvnelobis sabaJo reJimebs<br />
miekuTvneba sabaJo sawyobi, aqtiuri gadamuSaveba, sabaJo kontroliT gadamuSaveba, 5<br />
pasiuri gadamuSaveba, droebiTi gamoyeneba. `ekonomikuri mniSvnelobis sabaJo reJimis~<br />
cnebasTan erTad evrosabWos sabaJo kodeqsi Seicavs cnebas `sabaJo gadasaxadebisagan<br />
gaTavisuflebuli sabaJo reJimi~, romelsac zemoT CamoTvlili reJimebis garda<br />
miekuTvneba tranzitic. am kategoriis sabaJo reJimebis samarTlebriv reglamentacias<br />
eZRvneba evropis sabWos sabaJo kodeqsis 84-160-e muxlebi da misi gamoyenebis Sesaxeb<br />
dadgenilebis 309-787-e muxlebi, aseve, sabaJo procedurebis gamartivebisa da harmonizaciis<br />
Sesaxeb saerTaSoriso konvenciis Sesabamisi danarTebi (kioto, 1973). ekonomikuri<br />
mniSvnelobis sabaJo reJimebis da sabaJo gadasaxadebisagan gaTavisuflebuli<br />
sabaJo reJimis calkeul jgufebad gamoyofas praqtikuli mniSvneloba aqvs maTi samarTlebrivi<br />
regulirebisaTvis, rac gamoixateba am reJimebis gamoyenebis Sesaxeb zogadi<br />
sabaJo debulebebis arsebobiT, kerZod:<br />
ekonomikuri mniSvnelobis sabaJo reJimis gamoyeneba moiTxovs sabaJo organoebis<br />
nebarTvis miRebas (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 85);<br />
sabaJo organoebs SeuZliaT gansazRvron sabaJo gadasaxadebisagan gaTavisuflebul<br />
reJimSi saqonlis moTavsebaze nebarTvis gacema uzrunvelyofis micemiT, rac garantias<br />
iZleva sabaJo valis gadaxdisa, romelic SeiZleba warmoiSvas mocemuli saqonlis<br />
mimarT (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 88);<br />
sabaJo gadasaxadebisagan gaTavisuflebuli sabaJo reJimi da ekonomikuri mniSvnelobis<br />
sabaJo reJimi mTavrdeba, rodesac am reJimSi moTavsebuli saqoneli an misi gadamuSavebis<br />
produqtebi formdeba sabaJo mimarTvaSi (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 89);<br />
ekonomikuri sabaJo reJimis mflobelis uflebebi da movaleobebi SeiZleba gadaeces<br />
sxva pirs, sabaJo organos mier dadgenili winapirobebis dacvis dros. amasTan, es<br />
piri valdebuli iqneba Seasrulos mocemuli sabaJo reJimis mimarT moqceuli<br />
winapirobebi (evrosabWos sabaJo kodeqsi, muxli 91). 6<br />
126
qarTul sabaJo literaturaSi formalur-iuridiuli TvalsazrisiT, gamoiyeneba<br />
sabaJo reJimebis msgavsi dayofa, Tumca, dadgenilia maTi analogiuri tipebi, maT Soris,<br />
ekonomikuri xasiaTis.<br />
saqonlis moZraobis mimarTulebis mixedviT sabaJo reJimebi SeiZleba daiyos Setanis,<br />
gatanis, gadazidvis da kombinirebulad. sabaJo reJimis pirvel jgufs, romelic gulisxmobs<br />
saqarTveloSi saqonlis Setanas, SeiZleba miekuTvnos Tavisufali mimoqcevisaTvis<br />
gaSveba, sabaJo teritoriaze gadamuSaveba, droebiTi Semotana. meore jgufis sabaJo<br />
reJimebis magaliTia eqsporti. mesame jgufs Seadgens transportis sabaJo reJimi. kombinirebul<br />
sabaJo reJimebs miekuTvneba sabaJo sawyobi.<br />
zogierTi sabaJo reJimis gamoyeneba SezRudulia gansazRvruli teritoriiT. ker-<br />
Zod, sabaJo sawyobis teritoriiT. aseTi reJimis moTxovnebiT gaTvaliswinebul teritoriaze<br />
saqonlis moTavseba da arseboba reJimis moqmedebis mTeli periodis ganmavlobaSi,<br />
agreTve am teritoriidan saqonlis gatana rogorc wesi, moiTxovs sabaJo reJimis<br />
Secvlas an saqonlis moTavsebas droebiTi Senaxvis sawyobSi, romlis mflobelia<br />
sabaJo organo.<br />
sabaJo reJimSi saqonlis da satransporto saSualebebis SesaZlo yofnis periodis<br />
mixedviT ganasxvaveben vadian da uvado sabaJo reJimebs. uvado xasiaTis sabaJo reJims<br />
miekuTvneba Tavisufal mimoqcevaSi gaSveba, eqsporti. Secdoma iqneboda vivaraudoT,<br />
rom pirs nebismier dros ufleba aqvs Secvalos erTi sabaJo reJimi meoreTi (sabaJo<br />
reJimis Tavisufali arCevisa da Secvlis principi), magram am SemTxvevaSi, ganxorcieldeba<br />
piris ufleba daamTavros sabaJo reJimis moqmedeba, magram ara movaleoba. am azriT,<br />
uvado xasiaTis reJimebi SeiZleba ganvixiloT rogorc damTavrebuli ‘myari~ saba-<br />
Jo reJimebi. danarCeni sabaJo reJimebis gamoyenebis dro garkveuli periodiTaa SezRuduli.<br />
ase, magaliTad, saerTod sabaJo sawyobSi saqonlis Senaxvis vada ar aris SezRuduli,<br />
magram saqarTvelos finansTa ministris mier gansazRvrul SemTxvevaSi, sabaJo<br />
organo uflebamosilia, momTavsebels ganusazRvros vada, romlis ganmavlobaSic man<br />
unda SearCios saqonlis damuSavebis axali operacia; an sabaJo teritoriaze saqonlis<br />
gadamuSavebis sabaJo reJimis gamoyenebisas deklaranti saqonlis gadamuSavebis vadas<br />
gansazRvravs sabaJo organosTan SeTanxmebiT da igi ar unda aRematebodes 3 wels (muxli<br />
119), xolo sabaJo kodeqsis 137-e muxlis Tanaxmad, `sabaJo teritoriis gareT saqonlis<br />
gadamuSavebis sabaJo reJimis gamoyenebisas deklaranti saqonlis gadamuSavebis vadas gansazRvravs<br />
sabaJo organosTan SeTanxmebiT da igi ar unda aRematebodes 2 wels~ da sxv.<br />
sabaJo reJimebs Soris saWiroa gamoiyos reJimebi, romlebic SesaZlebelia gamoiyenos<br />
fizikurma pirma. saerTod, sabaJo organoebis praqtikiT sabaJo reJimebi gankuTvnili<br />
unda iyos mxolod iuridiuli pirebis da importiorebisaTvis, romlebic iuridiuli<br />
piris Seqmnis gareSe ewevian samewarmeo saqmianobas. aseTi praqtika mankieria da ewinaaRmdegeba<br />
saqarTvelos sabaJo kodeqss. amasTan, cxadi xdeba, rom sagareo-ekonomikuri<br />
saqmianobis monawileebs sWirdebaT sabaJo procedurebisa da sabaJo regulirebis saSualebebis<br />
ufro mdidari arCevis SesaZlebloba, vidre fizikur pirebs arakomerciuli<br />
miznebisaTvis uamrav gadaadgilebad saqonelSi, magram sabaJo reJimis potenciur momxmarebelTagan<br />
ukanasknelTa sruli gamoricxva usafuZvloa.<br />
127
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Cveni azriT, saWiro iqneboda normatiul-samarTlebriv doneze gansazRvruliyo<br />
rigi sabaJo reJimebisa, romlebic SeiZleba gamoiyenon fizikurma pirebma, amasTan, kidev<br />
unda gamartivdes sabaJo damuSavebis operaciebi.<br />
saWiroa ganvasxvaoT sabaJo reJimebi, romlebic gamoiyeneba mxolod saqonlis mimarT<br />
da gamoiyeneba rogorc saqonlis, ise satransporto saSualebebis mimarT. gavixsenoT,<br />
rom sityva `saqoneli~ sabaJo kanonmdeblobaSi gamoiyeneba nebismieri moZravi qonebis,<br />
maT Soris, valutis, savaluto faseulobebis, eleqtronuli, siTburi da energiis sxva<br />
saxeebis aRsaniSnavad, sakuTriv satransporto saSualebebis gamoklebiT, romlebSic<br />
igulisxmeba mgzavrebis saerTaSoriso gadayvanisa da saqonlis gadazidvisaTvis gamoyenebuli<br />
nebismieri saSualeba konteinerebisa da sxva satransporto mowyobilobebis<br />
CaTvliT. amrigad, `saqonelSi~ gagebul unda iqnes qoneba, romelic gadaadgildeba saqarTvelos<br />
sabaJo sazRvarze, xolo satransporto saSualebebSi _ is qoneba, romlis<br />
meSveobiT aseTi saqoneli gadaadgildeba (iyo gadaadgilebuli).<br />
ganasxvavebs ra, saqonelsa da satransporto saSualebas, a.n kozirini wers: `unda<br />
aRiniSnos, rom sabaJo kanonmdeblobaSi satransporto saSualebad iTvleba mxolod<br />
iseTi saSualebebi, romlebic uSualod gamoiyeneba saerTaSoriso satvirTo gadazidvebis<br />
an mgzavrTa gadasayvanad. im SemTxvevaSi, rodesac satransporto saSualeba (avtomobili,<br />
konteineri da sxv.) Semodis Tavisufali mimoqcevisTvis an xdeba misi eqsportireba,<br />
is unda miekuTvnos saqonlis kategorias. 7<br />
sabaJo kodeqsis Tanaxmad, SeiZleba gamoiyos reJimebi, romlebic gamoiyeneba qarTuli<br />
saqonlis mimarT. pirveli jgufis magaliTad SeiZleba movitanoT saqonlis gadamuSaveba<br />
sabaJo teritoriis gareT, roca saqarTvelos sabaJo teritoriis gareT droebiT gatanili<br />
saqarTvelos saqonlis mimarT gamoyenebuli iqneba saqonlis gadamuSavebis erT an erTze<br />
meti operacia (sabaJo kodeqsi, muxli 133), xolo meore jgufs Seadgens saqonlis gadamu-<br />
Saveba saqarTvelos sabaJo teritoriaze, roca ucxouri saqoneli Semotanilia saqarTvelos<br />
sabaJo teritoriaze gadasamuSaveblad (sabaJo kodeqsi, muxli 115).<br />
daskvna<br />
sabaJo reJimebi warmoadgenen administraciulsamarTlebrivi da sagadasaxado reJimebis<br />
garkveul SeerTebas. Tumca, sabaJo reJimis administraciulsamarTlebrivi qvesaxeobis<br />
donemde dayvana ar iZleva SesaZleblobas gaviTvaliswinoT sabaJo reJimis<br />
iseTi mniSvnelovani Semadgeneli nawili, rogoricaa sagadasaxado regulireba, romelic<br />
arsebiTad aviwroebs reJimis moqmedebaSi moxvedrili sazogadoebrivi urTierTobis<br />
sferos, ganxilvis miRma tovebs sabaJo-satarifo politikis sakiTxebs, gansakuTrebuli<br />
kategoriis samarTlebrivi SeRavaTebis _ sagadasaxado SeRavaTebis<br />
micemis sakiTxebs da sxv.<br />
rogorc mravali samarTlebrivi teritoria, sabaJo reJimis cnebac gamoiyeneba far-<br />
To da viwro mniSvnelobiT. farTo gagebiT, sabaJo reJimSi unda gvesmodes samarTlebrivi<br />
reJimi, romelic gamoixateba administraciulsamarTlebrivTan garkveul<br />
SexamebaSi, romelic dadgenilia sabaJo kanonmdeblobiT da romlis mizania saqarTvelos<br />
sabaJo sazRvarze saqonlisa da satransporto saSualebebis gadaadgilebasTan<br />
dakavSirebiT sabaJo organosa da maT gadamaadgilebel pirs Soris warmoSobili<br />
urTierTobebis reglamentireba.<br />
128
yvela sabaJo reJims aqvs erTnairi struqtura, romelic gansazRvrulia maTi SinaarsiT<br />
da pirobebis, SezRudvebis da moTxovnebis, aseve, sabaJo reJimis farglebSi<br />
SeZenili SeRavaTebis erTobliobaa. sabaJo reJimis pirobebSi moiazreba garemoebebi,<br />
romlebic winaswar gansazRvraven masSi saqonlisa da satransporto saSualebebis<br />
moTavsebis SesaZleblobas; sabaJo reJimebis SezRudvebi gamoixateba sabaJo reJimSi<br />
moTavsebul saqonelsa da satransporto saSualebebze gansazRvruli moqmedebebis<br />
ganxorcielebis pirdapir da arapirdapir akrZalvaSi. sabaJo reJimebis moTxovnebs<br />
warmoadgens moqmedebebi, romelTa SesrulebasTan dakavSirebulia sabaJo kanonmdeblobis<br />
moTxovnebi an Sesabamisad, sabaJo reJimis damyarebis SesaZlebloba. amas-<br />
Tan, satransporto gadaadgilebasTan dakavSirebiT sabaJo organosa da maT<br />
gadamaadgilebel pirebs Soris urTierTobis reglamentireba.<br />
sabaJo reJimebis samarTlebrivi reglamentaciiT gaTvaliswinebulia sagadasaxado<br />
SeRavaTebis miReba sabaJo gadasaxdelebisagan sruli gaTavisuflebis, sabaJo gadasaxdelebisagan<br />
nawilobriv gaTavisuflebis da adre gadaxdili sabaJo gadasaxadebis<br />
ukan dabrunebis saxiT. aRniSnuli SeRavaTebi SeiZleba iyos ZiriTadi (uSualod<br />
sabaJo reJimSi saqonlisa da satransporto saSualebebis moTavsebisas sabaJo gadasaxdelebze<br />
SeRavaTebi).<br />
sabaJo reJimebis farglebSi warmoiSveba valdebulebani, romlebic Tavisi samarTlebrivi<br />
bunebiT samoqalaqosamarTlebrivi xasiaTis valdebulebebis msgavsia. ris<br />
gamoc sabaJo reJimSi saqonlis momTavsebeli piri valdebulia Seasrulos garkveuli<br />
moqmedebebi an uari Tqvas maT Sesrulebaze, xolo sabaJo organos ufleba aqvs mas<br />
mosTxovos am movaleobebis Sesruleba iuridiuli pasuxismgeblobis zomebis gamoyenebis<br />
muqariT.<br />
sabaJo reJimebis principebs warmoadgens debulebebi, romlebic axasiaTeben sabaJo<br />
reJimebis institutis arss da mis Sinagan agebulebas, aseve gansazRvraven maTi gamoyenebis<br />
process. sabaJo samarTlis zogadsamarTlebrivi da dargobrivi principebi<br />
safuZvlad edeba sabaJo reJimebis instituts da maTi samarTlebrivi regulirebisaTvis<br />
ZiriTadi mniSvneloba aqvs. unda gamoiyos aseve, instituciuri (specialuri)<br />
principebi, romelTa safuZvelze iqmneba da xorcieldeba mxolod sabaJo reJimebis<br />
Semadgeneli normebi, kerZod: sabaJo reJimis savaldebuloobis principi; sabaJo<br />
reJimis normatiuli aqtebiT ganmtkicebuli principi; sabaJo reJimis Tavisufali<br />
arCevisa da Secvlis principi; sabaJo reJimSi konkretuli saqonlis moTavsebis principi<br />
da sabaJo reJimisadmi damorCilebis principi.<br />
viRebT ra mxedvelobaSi, rom sabaJo reJimebis mxolod erTi niSniT klasifikacia<br />
iqneba calmxrivi da ver SeZlebs am institutis yvela aspeqtis garkvevas, sabaJo<br />
reJimebis klasificireba unda moxdes ramdenime safuZvlis mixedviT: sameurneo saqmianobis<br />
da ekonomikur kvlavwarmoebis procesSi sabaJo reJimebis sirTulisa da<br />
adgilis, saqonlis moZraobis mimarTulebis, moqmedebis teritoriis, sabaJo reJimSi<br />
saqonlis arsebobis vadis, saqonlis gamoyenebis saSualebis, sagadasaxado SeRava-<br />
Tebis micemis, pirebis (romlebic SeiZleba iyenebdnen reJims) moqmedebis sferos,<br />
reJimis momxmareblis, reJimis gacxadebis iuridiuli Sedegebis mixedviT da sxv.<br />
129
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
gamoyenebuli literatura:<br />
1. saqarTvelos 2008 wlis sabaJo kodeqsi;<br />
2. i. xarazi, sabaJo samarTali, Tb., 2007;<br />
3. i. xarazi, saqonlis gadamuSavebis sabaJo reJimebi, samarTlebrivi regulireba,<br />
Tb., 2006;<br />
4. v. qarumiZe, i. xarazi, g. imedaSvili, d. geferiZe, saerTaSoriso sabaJo samarTali,<br />
Tb., 2004;<br />
5. z. amilaxvari, sabaJo samarTali, Tb., 2007.<br />
SeniSvnebi:<br />
1<br />
i. xarazi, iuridiul mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad wardgenili<br />
disertacia _ `gadamuSavebis sabaJo reJimebis samarTlebrivi regulireba~,<br />
Tb., 2005, gv.16 17, 45.<br />
2<br />
Áàõðàõ Ä. Í., Êèâàëîâ Ñ.Â., Òàìîæåííîå ïðàâî Ðîññèè, Åêàòåðèíáóðã, Äèàìàíò,<br />
1995, ã. 217-220.<br />
3<br />
qarTuli sabaJo kodeqsi am termins dRes ar icnobs da ar iyenebs `saqonlis<br />
sabaJo damuSavebis operaciebs~ (avtoris SeniSvna).<br />
4<br />
Áîðèñîâ Ê. Ã., Ìåæäóíàðîäíîå òàìîæåííîå ïðàâî, Ó÷åá. ïîñîáèå, Ì., èçäàòåëñòâî<br />
Ó÷-òà äðóæáû Íàðîäîâ, 1997, ñ. 86-87.<br />
5<br />
saqarTvelos axali sabaJo kodeqsiT regulirebulia mxolod saqonlis gadamuSaveba<br />
saqarTvelos sabaJo teritoriaze da sabaJo teritoriis gareT.<br />
6<br />
aRsaniSnavia, rom saqarTvelos sabaJo kanonmdebloba ara Tu ar iTvaliswinebs<br />
mesame pirisaTvis uflebebis da movaleobebis gadacemis SesaZleblobas, romlebic<br />
warmoiSva garkveul sabaJo reJimSi saqonlis moTavsebasTan dakavSirebiT,<br />
aramed pasuxismgeblobasac ki, awesebs aseTi moqmedebis SesrulebisaTvis<br />
(igulisxmeba gadacemuli uflebebis Seusrulebloba).<br />
7<br />
Êîçûðèí À. Í., Òàìîæåííîå ïðàâî Ðîññèè, Ó÷åáíîå ïîñîáèå, Ì., ôèðìà “ÑÏÀÐÊ”,<br />
1995, ñ.25.<br />
130
Legal Aspect<br />
of Classification of<br />
Customs Regimes<br />
IA KHARAZI<br />
Full Professor, Head of the Program Direction<br />
Legal Faculty at Aviation University of Georgia<br />
NATO UERTASHVILI<br />
Master’s Degree,<br />
Georgina-Britain University of International Law and Governance<br />
TEMUR GERGEDAVA<br />
Master’s Degree, Legal Faculty at Gr. Robakidze University<br />
The customs regimes may be classified according to several features out of<br />
which some are expounded in scientific papers, or scientific and practical<br />
papers, and still some of them are classified for the first time by authors. As<br />
it is properly mentioned in the literature, separating the customs regimes in<br />
groups or dividing them into types have a legal importance first and foremost<br />
for the customs regulation mechanism, for clarifying their roles and for a<br />
comprehensive study of various aspects of the legal regulations thereof.<br />
As a rule, the classification means systemization of solid knowledge. As the<br />
science of logic explains the classification is a way of dividing concepts.<br />
Besides, it is important to observe the rules of classification when making<br />
the classification.<br />
Firstly, we consider that the classification should be made according to each<br />
basis. Failure to observe this rule led to making other mistakes in the<br />
classification. The basis refers to a feature of concept according to which the<br />
latter is assigned to a relevant group (a classification member). In the given<br />
131
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
classification the dividing features may be differentiated according to several bases starting with the stages of implementation<br />
foreign and economic operations, and the purposes of crossing the Georgian customs border and finishing with certain<br />
services provided by the customs body within the framework of the customs regime.<br />
Secondly, the classification members should not exclude each other, which is not observable in the classification.<br />
Thirdly, the classification should be continuous. In the classification given above some ‘gaps’ are observed. To our<br />
opinion the customs regimes shall be divided firstly according to the regimes used in course of performing the<br />
foreign and economic operations and according to those used in suspending them. And only after this, the customs<br />
regimes applied to performing the foreign and trade operations could be separated.<br />
132
ltolvilis<br />
statusis miniWebisa<br />
da samarTlis<br />
subieqtTa<br />
Taviseburebani<br />
did britaneTSi<br />
qeTevan CaxvaZe<br />
saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />
humanitarul-socialuri fakultetis<br />
samarTalmcodneobis departamentis doqtoranti<br />
did britaneTSi ltolvilis statusis miniWebis metad<br />
mkacri meqanizmi arsebobs. am sferoSi wamyvani rols<br />
Sinagan saqmeTa saministro asrulebs. 2001 wels, didi<br />
britaneTis mTavrobam, Sinagan saqmeTa ministris saSualebiT,<br />
evrokavSiris qveynebs SesTavaza SeemuSavebinaT<br />
erTiani gegma, romelic gaamkacrebda qveyanaSi ltolvilisa<br />
da imigrantis miRebis wess.<br />
didma britaneTma evropeli partniori qveynebisagan<br />
miiRo Tanxmoba `ltolvilis statusis Sesaxeb~ 1951 wlis<br />
Jenevis konvenciaSi cvlilebebis Setanis Taobaze. Semu-<br />
Savebuli erTiani gegmis safuZvelze:<br />
1. mkveTrad unda gaimijnos cnebebi: `ltolvili~ da<br />
`ekonomikuri imigranti~; 1<br />
2. ucxoeli valdebulia ltolvilis statusi eZios<br />
im pirvelive qveyanaSi, sadac samSoblodan gamodevnili<br />
aRmoCnda;<br />
133
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
3. didi britaneTi momxrea, evropis zogierT qveyanas ufleba mieces `mesame samyaros~<br />
qveynebSi stiqiuri ubedurebisa da mZime krizisis dros daadginos misaReb ltolvilTa kvota.<br />
aqedan iwyeba didi britaneTis axali politika, msgavsad evropisa, gaamkacros qveynis<br />
migraciuli kanonmdebloba. yovelive amis mizania, gamartivdes ltolvilis statusis<br />
miniWeba im pirisaTvis, romelic Tavisi mdgomareobiT marTla saWiroebs am statuss<br />
da SeizRudos im pirTa qveyanaSi Semosvla, romelTac ara aqvT amis safuZveli.<br />
2002 wlis 20 Tebervals, didma britaneTma miiRo axali <strong>kanoni</strong> `moqalaqeobis Sesaxeb~,<br />
romlis safuZvelze moqalaqeobis misaRebad savaldebuloa qveyanaSi cxovrebis 5 weli,<br />
xolo 3 weli im pirisaTvis, romelic aris britaneTis moqalaqis meuRle. agreTve, <strong>kanoni</strong>T<br />
savaldebuloa enis, qveynis kanonmdeblobis safuZvlebisa da didi britaneTis konstituciuri<br />
wyobis codna. 2<br />
jer kidev, 1999 wels, didi britaneTis mTavrobam gaamkacra migraciuli politika,<br />
rac gamoixateboda TavSesafris maZiebel pirTa miRebis SezRudvasa da maTTvis socialuri<br />
SeRavaTebis akrZalvaSi. es miznad isaxavda didi britaneTis TavSesafris misaReb<br />
arasasurvel qveyanad gadaqcevas. aRniSnulma sasurveli Sedegic gamoiRo da TavSesafris<br />
miRebis msurvelTa Suamdgomlobis raodenobam, 1996 welTan SedarebiT, 2-jer iklo.<br />
es `warmateba~ 3 miRweul iqna britaneTSi TavSesafris maZiebel pirTaTvis socialuri<br />
daxmarebis Sewyvetis safuZvelze, ris Sedegadac isini metad mZime mdgomareobaSi<br />
aRmoCndnen. maT daxmarebas uwevda mxolod saqvelmoqmedo organizaciebi: ltolvilTa<br />
Temi, eklesia da sxva religiuri jgufebi.<br />
am sistemis upiratesobaa, rom britaneTis mTavrobisagan did xarjebs ar iTxovs.<br />
ltolvilTa daxmareba ZiriTadad, ganpirobebulia qvelmoqmedebiT da xSir SemTxvevaSi,<br />
imigranti yovelgvari daxmarebis gareSe rCeba.<br />
inglisi aris unikaluri magaliTi, sadac axali imigrantebis integraciaSi udides<br />
rols ltolvilTa Temis organizaciebi asruleben. saxelmwifo amjobinebs subsidiebi<br />
gasces ltolvilTa Temis asociaciebze, romlebic pasuxs ageben axalmiRebulTa integrirebaze.<br />
am sakiTxisadmi amgvari midgomis dadebiTi mxarea, rom migrantTaTvis Cveuli<br />
garemo iqmneba, magram es xels uSlis inglisur sazogadoebaSi maT srul integracias.<br />
amasTan, zemoaRniSnulma SeiZleba gamoiwvios `getos~ msgavsi fenomeni, rac sazogadoebisaTvis<br />
uaryofiT Sedegebs iZleva.<br />
1968 wels, didi britaneTi miuerTda `ltolvilis statusis Sesaxeb~ 1951 wlis Jenevis<br />
konvencias, 1967 wlis oqms da srulad aRiara saerTaSoriso samarTliT gansazRvruli<br />
ltolvilTa uflebebi.<br />
didi britaneTis migraciuli samarTlis ZiriTadi sakanonmdeblo aqtebia:<br />
1999 wlis <strong>kanoni</strong> `TavSesafrisa da imigraciis~ Sesaxeb;<br />
1996 wlis saapelacio oqmi `TavSesafrisa da imigrantis miniWebis sakiTxTa gadaWris<br />
Taobaze~;<br />
imigraciuli wesebi.<br />
amasTan, did britaneTSi ar arsebobs imigraciis erTiani koncefcia. magaliTad,<br />
kvotireba, rac mTel rig qveynebSi miRebulia. amgvarad, pirveli daskvna, romelic SeiZleba<br />
gakeTdes inglisSi arsebuli sistemis Sesaxeb _ am qveyanaSi ar arsebobs `migrantis~<br />
cneba misi sayovelTaod aRiarebuli gagebiT.<br />
134
amasTan, Sinagan saqmeTa saministro warmarTavs migraciul politikasa da kanonmdeblobas;<br />
SeimuSavebs imigraciul wesebs; iRebs gadawyvetilebas pirTa deportaciis<br />
Taobaze. garda amisa, saministros evaleba iseTi sakiTxebis gadaWra rogoricaa: socialuri<br />
uzrunvelyofa (socialuri uzrunvelyofis departamenti), garemos dacva<br />
(garemos dacvis departamenti), transporti da regionebis ganviTareba (transportisa<br />
da regionebis departamenti); janmrTelobis dacva (janmrTelobis dacvis departamenti);<br />
ganaTleba da SromiTi mowyoba (ganaTlebisa da dasaqmebis departamenti) 4 .<br />
Sinagan saqmeTa saministroSi ltolvilis statusis samarTlebrivi uzrunvelyofiT<br />
dakavebulia ori qveganyofileba: moqalaqeobisa da imigraciis direqtorati (IND) da<br />
direqtorati TavSesafris sakiTxebSi (AD).<br />
didi britaneTis Sinagan saqmeTa saministros ZiriTadi saxelmZRvanelo normatiuli<br />
aqtebi am sferoSi aris:<br />
didi britaneTis Sinagan saqmeTa saministrosa da ltolvilTa sakiTxebis sabWos<br />
Soris dadebuli 1999 wlis memorandumi `Tanmxleb pirTa gareSe darCenil ltolvil<br />
bavSvTaTvis mrCevelTa komisiis Seqmnis Taobaze~;<br />
`ltolvilTa sakiTxebis departamentis saqmianobis xarisxisa da Sss ltolvilTa<br />
TemTan kavSiris departamentis~ 1998 wlis 1 Tebervlis debuleba. 5<br />
socialuri dacvis departamenti (DSS)<br />
departamenti farTo uflebebis mqone saxelmwifo struqturaa, romelic pasuxismgebelia<br />
daxmarebisa da Semweobis farTo speqtrze, rogoricaa: Semweoba SemosavalTan<br />
dakavSirebiT da gansakuTrebiT, ltolvilTa da TavSesafris maZiebel pirTa Semweobebi,<br />
romelic centraluri aparatidan finansdeba. Tumca, departamentis yoveldRiur<br />
saqmianobas axorcielebs aRmasrulebeli saagento. erT-erTi aseT mniSvnelovani rgolia,<br />
Semweobis sakiTxTa saagento.<br />
saagentos xelmZRvanelobs mTavari direqtori, romelic eqvemdebareba socialuri<br />
dacvis departamentis saxelmwifo mdivans da sxva ministrebs, xolo isini, Tavis mxriv,<br />
angariSvaldebulni arian parlamentisa da sazogadoebriobis winaSe.<br />
saagento pasuxismgebelia SemweobaTa stabilur gacemaze, aseve am momsaxurebasTan<br />
dakavSirebul yvela sakiTxze. es gulisxmobs im daxmarebis gacemasa da momsaxurebas,<br />
risi uflebac aqvT ltolvilebsa da TavSesafris maZiebel pirebs. zemoaRniSnulTan<br />
erTad, saagento pasuxismgebelia gamoavlinos, gamoiZios da aRmofxvras socialuri<br />
daxmarebis miRebis ukanono Suamdgomlobebi da aseve, am sferoSi moqalaqeTa TaRli-<br />
Tobis faqtebi.<br />
rac Seexeba ltolvilebsa da TavSesafris maZiebel pirebs, saagento, weliwadSi orjer,<br />
SemweobebTan dakavSirebiT, awyobs forums am kategoriis pirTa interesebis damcvel<br />
organizaciebTan. amgvar forumSi aqtiurad iReben monawileobas didi britaneTis Sss,<br />
ltolvilTa sabWo da socialuri dacvis departamentis politikis SemmuSavebeli jgufi.<br />
garemos dacvis, transportisa da regionebis departamenti (DETR)<br />
garemos dacvis, transportisa da regionebis departamenti, mTel rig sxva funqcieb-<br />
Tan erTad adgilobrivi xelisuflebisaTvis SeimuSavebs usaxlkaroTa, maT Soris,<br />
ltolvilebisa da TavSesafris maZiebeli pirebis, gansaxlebis politikas.<br />
135
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
janmrTelobis dacvis departamenti pasuxismgebelia ltolvilebis janmrTelobis<br />
dacvis politikis SemuSavebaze.<br />
ganaTlebisa da dasaqmebis departamenti (DFEE) ltolvilebsa da TavSesafris<br />
maZiebel pirebze gascems muSaobis uflebis nebarTvas, pasuxismgebelia Sss-Tan erTad,<br />
am kategoriis pirebis dasaqmebis koordinaciaze. agreTve, SeimuSavebs qveynaSi ltolvilTa<br />
ganaTlebis politikas.<br />
mTel rig uflebebTan erTad, adgilobrivi xelisuflebis (TviTmmarTveloba) kompetenciaa<br />
usaxlkaroTa, maT Soris, ltolvilebisa da TavSesafris maZiebeli pirebis<br />
sacxovrebeli farTobiT uzrunvelyofa.<br />
inglisSi ar arsebobs ltolvilebisa da TavSesafris maZiebeli pirTa miRebisa da<br />
ganTavsebis centri. Tumca, adgilobrivi xelisuflebis zogierT organosa da arasam-<br />
Tavrobo organizacias gaxsnili aqvs ltolvilebisa da TavSesafris maZiebel pirTa<br />
saerTo sacxovrebeli an miRebisa da ganTavsebis centri.<br />
adgilobrivi xelisuflebis (TviTmmarTvelobis) saqmianoba am sferoSi ganpirobebulia<br />
regionis socialuri, ekonomikuri, kulturuli da geografiuli TaviseburebebiT.<br />
did britaneTs ar gaaCnia <strong>kanoni</strong>, romelic ltolvilebsa da TavSesafris maZiebel<br />
pirebs aiZulebs icxovros konkretulad romelime olqSi.<br />
`TavSesafrisa da imigraciis~ Sesaxeb 1999 wlis <strong>kanoni</strong>T, ltolvilebsa da TavSesafris<br />
maZiebel pirebs socialuri Semweoba socialuri dacvis departamentis meSveobiT,<br />
mxolod im SemTxvevaSi miecema, Tu sacxovrebeli farTobis micemis Taobaze Suamdgomloba<br />
registrirebuli iqneba sazRvris gadmokveTis dros. pirs Semweobis miReba Seuwydeba<br />
Tu uars ityvis sacxovrebelze, Tundac, darCes did britaneTSi da gaasaCivros<br />
aRniSnuli gadawyvetileba.<br />
arasamTavrobo organizaciebi<br />
arasamTavrobo organizaciaTa farTo wre did rols asrulebs ltolvilebisa da<br />
TavSesafris maZiebeli pirebis miReba-ganTavsebisa da momsaxurebis organizebaSi.<br />
agreTve, maTTvis mxardaWerisa da konsultaciebis gawevis saqmeSi.<br />
am organizaciaTa ricxvs miekuTvneba:<br />
ltolvilTa sabWo. es aris britaneTSi ltolvilTa interesebis damcveli mTavari<br />
organizacia. igi finansdeba britaneTis Sss-s grantiT.<br />
migraciis saerTaSoriso organizacia;<br />
Semosul ltolvilTa daxmarebis proeqti. es organizacia mdebareobs hitrous<br />
aeroportSi. misi mizania daxmareba gauwios TavSesafris maZiebel pirs britaneTSi<br />
Semosvlis pirvel dReebSi. es organizaciac britaneTis Sss-s grantiT finansdeba.<br />
britaneTis wiTeli jvari. igi yovelmxriv exmareba ltolvilebsa da TavSesafris<br />
maZiebel pirebs, agreTve TanamSromlobs gaeros ltolvilTa umaRles komisariat-<br />
Tan ojaxebis erTianobis sakiTxSi.<br />
ltolvilTa daxmarebis organizacia. aRniSnul organizacias aqvs 6 teritoriuli<br />
ganyofileba da finansdeba Sss-s grantiT. igi exmareba ltolvilTa adgilobriv<br />
organizaciebs da cdilobs Seqmnas ltolvilTa daxmarebisa da gansaxlebis adgilobrivi<br />
sistema. organizacia TanamSromlobs sxvadasxva qveynebidan: bosniidan, somalidan,<br />
iranidan, vietnamidan, Ciledan, sudanidan da sxva devnil ltolvilebTan.<br />
136
ltolvilTa samarTlebrivi dacvis centri. es organizaciac nawilobriv finansdeba<br />
Sss-s mier. igi konsultacias uwevs TavSesafris maZiebel pirs Suamdgomlobis<br />
aRZvris dros da aseve, exmareba maT Suamdgomlobis gasaCivrebaze uaris SemTxvevaSi.<br />
Suamdgomloba TavSesafris micemaze ar SeiZleba waredginos britaneTis saelCos.<br />
piri unda Camovides britaneTSi da amis Semdgom unda aRZras Suamdgomloba TavSesafris<br />
micemis Taobaze.<br />
Suamdgomloba TavSesafris Taobaze or kategoriad iyofa: Suamdgomloba TavSesafris<br />
Taobaze, piris, romelic Camovida britaneTSi da Suamdgomloba, TavSesafris<br />
Taobaze, piris, romelic imyofeba qveyanaSi. `TavSesafrisa da imigraciis~ Sesaxeb 1999<br />
wlis <strong>kanoni</strong>T, am ori kategoriis Suamdgomlobis ganxilva gansxvavebuli samarTlebrivi<br />
reJimiT xdeba. yovelgvar SuamdgomlobasTan dakavSirebiT gadawyvetilebas iRebs didi<br />
britaneTis Sinagan saqmeTa saministros imigraciisa da moqalaqeobis direqtorati.<br />
Suamdgomlobis wardgena qveyanaSi Semosvlis dros<br />
Suamdgomloba qveyanaSi SemosvlisTanave (aeroportSi, navsadgurSi saerTaSoriso<br />
vagzalze) waredgineba imigraciuli samsaxuris oficers an sxva oficialur pirs. Semosvlidan<br />
24 saaTis ganmavlobaSi pirs utardeba xanmokle gasaubreba ZiriTadi faqtebis<br />
dasadgenad, an xangrZlivi gasaubreba xanmokle proceduris gasavlelad.<br />
pirs miecema an `droebiTi yofnis ufleba~ da ufleba eZleva gadaadgildes britaneTSi,<br />
an dakavebul iqneba xelisuflebis mier. Tu pirs mieca `droebiTi yofnis ufleba~,<br />
masze gaicema specialuri dokumenti, imis dasturad, rom man aRZra Suamdgomloba Tav-<br />
Sesafris Taobaze. pirs ufleba aqvs miiRos: Semosavalze Semweoba(90%), daxmareba sacxovrebel<br />
farTobze, SeRavaTebi adgilobriv gadasaxadebze, ufaso samedicino daxmareba,<br />
saskolo ganaTlebis sruli da umaRlesi ganaTlebis SezRuduli ufleba.<br />
Suamdgomlobis wardgena qveyanaSi yofnis dros<br />
Suamdgomloba waredgineba britaneTSi sxva mizniT yofnis SemTxvevaSi (saswavleblad,<br />
stumris statusiT, samuSao vizitiT, yalbi dokumentebis safuZvelze);<br />
imigraciisa da moqalaqeobis direqtoratis ganyofilebaSi;<br />
pirs Cautardeba xanmokle gasaubreba ZiriTadi faqtebis dasadgenad, an xangrZlivi<br />
gasaubreba xanmokle proceduris gasavlelad;<br />
pirze gaicema specialuri dokumenti;<br />
pirs ara aqvs ufleba miiRos raime Semweoba an socialuri sacxovrebeli farTobi;<br />
mas aqvs ufleba isargeblos: ufaso samedicino daxmarebiT, sruli saskolo da Sez-<br />
Ruduli umaRlesi ganaTlebiT;<br />
TavSesafris maZiebel pirTa mxolod mcire nawils eZleva ltolvilis sruli statusi.<br />
vinaidan, TavSesafris maZiebel pirTa 75% warmoadgens ekonomikur migrants da<br />
ar ganicdian devnas. ris gamoc ar miecemaT TavSesafari da eqvemdebarebian qveynidan<br />
gaZevebas. Suamdgomlobaze uari SeiZleba gasaCivrdes saapelacio sasmarTloSi, xolo<br />
Tu sasamarTlomac uari ganacxada, SeiZleba gasaCivrdes saimigracio tribunalSi.<br />
piri, romelic Suamdgomlobas waradgens qveyanaSi Semosvlis dros an imyofeba britaneTSi<br />
aralegalurad, Suamdgomlobis ganxilvis ganmavlobaSi aris dakavebuli, xolo<br />
Tu uari eTqva Suamdgomlobaze, dakavebulia qveynidan gaZevebamde.<br />
137
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
1951 wlis konvenciiT devnilis statusis miniWebis SemTxvevaSi, piri srulad sargeblobs<br />
<strong>kanoni</strong>T miniWebuli ltolvilis uflebebiT da SeRavaTebiT. cxovrebis uflebis<br />
mqone legaluri imigrantebi didi britaneTis moqalaqis msgavsad, sargebloben SeRavaTebiT<br />
da sacxovrebelis miRebis uflebiT.<br />
didi britaneTis kanonmdebloba iTvaliswinebs TavSesafris maZiebel pirTa ekonomikur<br />
integracias.<br />
muSaobis ufleba pirs miecema TavSesafris Taobaze Suamdgomlobis wardgenidan 6 Tvis<br />
Semdeg. muSaobis ufleba yvela TavSesafris maZiebel pirs ar miecema. es sakiTxi wydeba<br />
Sss mier individualurad. es ufleba pirs SeiZleba mieces 6 Tvemde, an humanuri mosazrebiT,<br />
an aucileblobis SemTxvevaSi, kvlavac individualurad, Sss mier. 6<br />
ltolvilTa samarTlebriv mdgomareobasTan dakavSirebiT didi britaneTis mier gatarebuli<br />
politikisa da imigraciuli kanonmdeblobis safuZvelze, SegviZlia aRvniSnoT:<br />
marTalia, inglisis imigraciuli politika saerTaSoriso Tanamegobrobis mier aRiqmeba<br />
gansakuTrebiT civilizebulad da warmatebulad, magram qveynis orientaciaa<br />
mkacrad SeizRudos ltolvilTa Semosvla qveyanaSi da Seiqmnas ltolvilis statusis<br />
miniWebis minimaluri garantiebi;<br />
gadawyvetilebas, ltolvilis statusis miniWebis proceduraze, iRebs didi britaneTis<br />
Sinagan saqmeTa saministro;<br />
did britaneTSi 1951 wlis konvencia ltolvilis uflebebis dacvis ZiriTadi normatiuli<br />
aqtia. magram igi ar ganixileba farTod da ar igulisxmeba devnis axali formebi;<br />
ltolvilis statusi avtomaturd ar gulisxmobs ojaxis erTianobas, muSaobis uflebas,<br />
daxmarebebsa da SeRavaTebs;<br />
qveynis imigraciuli kanonmdebloba ar cnobs saerTaSoriso organizaciaTa sarekomendacio<br />
werilebs ltolvilis statusis miniWebis Suamdgomlobis ganxilvis sakiTx-<br />
Tan dakavSirebiT, rac praqtikaSi uaryofiTad aisaxeba;<br />
didi britaneTi aris unikaluri magaliTi qveynisa, sadac axladCamosuli imigrantebis<br />
integraciis saqmeSi did rols asrulebs ltolvilTa Temi, sadac saxelmwifo,<br />
umetesad, Sss-s saxiT, amjobinebs ltolvilTa Temis asociaciebis subsidirebas.<br />
SeniSvnebi:<br />
1<br />
http.//www.MIGnews.com<br />
2<br />
www.homeoffice.gov.uk/iaact/immigact.htm<br />
3<br />
www.guardian.co.uk<br />
4<br />
didi britaneTis Sinagan saqmeTa saministros veb-gverdi _ Home Office/UK<br />
Border Agency/Asulym.<br />
5<br />
Ñèñòåìà ïðèåìà è îáóñòðîéñòâà áåæåíöåâ, ìèãðàíòîâ è ëèö, èùóùèõ óáåæèùà<br />
â Âåëèêîáðèòàíèè, Ôðàíöèè è Äàíèè. Ïðîåêò ÒÀÑÈÑ ïî ñîöèàëüíîé çàùèòå<br />
è èíòåãðàöèè ìèãðàíòîâ â Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè. Ó÷åáíûé ìàòåðèàë. Ì 1999<br />
6<br />
Harding, J., The Uninvited: Refugees at the Rich’s Man’s Gate, Profile/Books/ London Review<br />
of books, London, 2000<br />
138
Notable Features<br />
of Conferring<br />
the Refugee Status<br />
and of Subjects of Law<br />
in the Great Britain<br />
KETEVAN CHAKVADZE<br />
PhD Student at Law Department<br />
Humanitarian and Social Faculty of Georgian technical University<br />
The article canvasses the peculiarities of conferring the status of refugee<br />
and of subjects of law on the example of the Great Britain.<br />
The Great Britain employs a rather strict mechanism for conferring the<br />
status to refugees. The policy in place in the Great Britain, like that of the<br />
Europe, is to make stricter the migration legislation in the country. This<br />
policy aims at simplifying the process of conferring the refugee status for<br />
the persons who really qualify for it and hindering the entry of those<br />
applicants in the country who do not meet the requirements.<br />
There is not a single institution in England which is in charge or coordinates<br />
receiving of, housing and conferring the refugee status to the applicants.<br />
Besides, there is no hierarchy of the organizations engaged in this process.<br />
A number of government departments participate in receiving and housing<br />
the persons seeking the refugee status and asylum but the Ministry of Internal<br />
Affairs (Home Office) is fully obliged to implement the migration policy.<br />
Asylum applications are divided into 2 categories: those of the defectors<br />
who crossed the border of the Great Britain and those of the persons<br />
who are in the territory of the country. According to the 1999 Law on<br />
Refugees and Immigration different legal regimes are applied for<br />
consideration of the mentioned two categories of applications and for<br />
conferring refugee status to them.<br />
139
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
bavSvTa uflebebis<br />
dacva Jenevis<br />
konvenciebis<br />
mixedviT<br />
mariam jiqia<br />
samarTlis doqtori,<br />
saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />
humanitarul-socialuri fakultetis<br />
samarTlis departamentis asistent-profesori<br />
Sesavali<br />
Tanamedrove msoflios erT-erTi umniSvnelovanesi problemaa<br />
saerTaSoriso Tu sxva saxis SeiaraRebuli konfliqtebis<br />
arseboba, rac Tavis mxriv, uaryofiT gavlenas axdens ara<br />
marto qveynis politikur-ekonomikur mdgomareobaze, aramed<br />
adamianis uflebebzec.<br />
SeiaraRebuli konfliqtis Sedegad dazaralebuli samoqalaqo<br />
mosaxleobis dacva saerTaSoriso humanitaruli samar-<br />
Tlis erT-erTi mniSvnelovani mizania. omis msxverplia rogorc<br />
kombatanti, aseve samoqalaqo mosaxleoba. Tumca, aRsaniSnavia,<br />
rom statistikuri monacemebis Tanaxmad, SeiaraRebuli<br />
konfliqtis dros dazaralebulTa 70% yovelTvis samoqalaqo<br />
mosaxleobaa. zemoaRniSnuli orive kategoriis samarTlebrivi<br />
dacva xorcieldeba 1949 wlis Jenevis konvenciebiTa<br />
da misi damatebiTi oqmebis safuZvelze.<br />
Jenevis samarTali ganasxvavebs dacviT mosargeble pirTa<br />
ramdenime kategorias, romelTa Soris umniSvnelovanesi adgili<br />
uWiravs gansakuTrebuli dacvis qveS myof pirebs, maT<br />
140
Soris arian bavSvebi. mxolod ukanaskneli dekadis periodSi 2 milioni bavSvia mokluli,<br />
6 milioni daSavebuli, xolo ori amdeni usaxlkarod darCenili. es ubralo damTxveva<br />
ar aris, radganac umeteswilad bavSvebi warmoadgenen im jgufs, romelTa uflebebis<br />
darRveva xdeba omis periodSi. 1 SeiaraRebuli konfliqtis dros bavSvebis winaaRmdeg<br />
mimarTul danaSaulebs mohyveba fizikuri da fsiqologiuri TvalsazrisiT, katastrofuli<br />
(gamanadgurebeli) Sedegebi.<br />
bavSvTa uflebebis darRvevis faqtebi SeiaraRebuli konfliqtis dros<br />
bavSvebi warmoadgenen im pirTa wres, romelTa uflebebi gansakuTrebiT uxeSad ir-<br />
Rveva SeiaraRebuli konfliqtis dros. dResdReobiT, Tvramet wlamde samas aTasze<br />
meti bavSvi uSualod monawileobs saomar moqmedebebSi, rogorc saxelmwifoTa Seiara-<br />
Rebul ZalebSi, aseve sxvadasxva dajgufebebSi, rac saerTaSoriso humanitaruli samar-<br />
Tlis ugulebelyofas niSnavs.<br />
bavSvi-jariskacebis gamoyeneba xdeba msoflios TiTqmis yvela qveyanaSi, sadac SeiaraRebuli<br />
konfliqtia: iugoslavia, angola, burundi, kongos demokratiuli respublika,<br />
ruanda, somali, sudani, uganda, irani, israeli da sxva.<br />
kongos demokratiul respublikaSi arsebuli konfliqtis erT-erTi mtkivneul Temaa<br />
bavSvi-jariskacebis simravle rogorc saxelmwifos SeiaraRebul ZalebSi, aseve sxvadasxva<br />
dajgufebebSi. sxvadasxva monacemebis mixedviT es faqtebi umetesad SeiniSneba kongos<br />
aRmosavleT nawilSi. am bavSvebis raodenoba daaxloebiT 30 000 Seadgens, romelTagan 40%<br />
mdedrobiTi sqesis 15 wlamde asakis bavSvebi arian. kongoSi, dResac sxvadasxva SeiaraRebul<br />
dajgufebebSi xdeba bavSvi-jarikacebis wvrTna, maTi asaki meryeobs 7-15 wlamde.<br />
2003 wlis seqtemberSi, saerTaSoriso amnistiam gamoaqveyna moxseneba saxelwodebiT:<br />
“DRC: Children in War”, sadac gamoxatulia damokidebuleba SeiaraRebul ZalebSi bavSvebis<br />
gamoyenebis mimarT. moxsenebaSi didi yuradReba eTmoba bavSvebis gamoyenebis masStabs,<br />
aseve maTi sistematuri wamebis, seqsualuri Zaladobis da sastikad mopyrobis faqtebs.<br />
bavSvTa uflebebis dacvis Sesaxeb konvenciis damatebiTi oqmis xelmoweris Semdeg<br />
(2002 wlis noemberi), israelis mTavrobam akrZala 18 wlamde asakis bavSvebis samxedro<br />
ZalebSi miReba. Tumca, realurad 17 wlis moxaliseebis miReba SeiaraRebul ZalebSi<br />
grZeldeba.<br />
aRsaniSnavia, rom sxva saxelmwifoebisagan gansxvavebiT, siera leones saxelmwifos<br />
SeiaraRebul ZalebSi ar dafiqsirebula bavSvi-jariskacebis arseboba. Tumca, isini<br />
mravladaa sxvadasxva SeiaraRebul dajgufebebSi.<br />
siera leones specialuri sasamarTlos mier ganxiluli iyo ramdenime saqme bavSvijariskacebis<br />
gamoyenebis Sesaxeb. gaerTianebuli revoluciuri frontis lideris<br />
daqvemdebarebaSi myof sam samxedro meTaurs brali edeboda omis danaSaulebSi, romelSic<br />
Sedioda bavSvebis kombatantebad gamoyeneba. 2 Carlz teilors, romelic iyo<br />
liberiis prezidenti, brali edeboda omis danaSaulis CadenaSi, maT Soris, 15 wlamde<br />
asakis bavSvebis kombatantebad gamoyeneba. 3<br />
141
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
liberiaSi, ukanaskneli ramdenime wlis manZilze SeiaraRebulma konfliqtma bevri<br />
adamiani imsxverpla. aTasobiT bavSvi iyo mkvlelobis, seqsualuri Zaladobis, wamebisa<br />
da iZulebiTi monobis msxverpli. kombatantebs Soris uamravi 18 wlamde asakis bavSvi<br />
iyo, romelTa ricxvi daaxloebiT 15 000 aRwevda. miuxedavad imisa, rom saerTaSoriso<br />
samarTali krZalavs bavSvebis kombatantebad gamoyenebas, liberiaSi SeiaraRebuli<br />
konfliqtis dros 9-10 wlis asakis bavSvebi gamoiyeneboda saomar moqmedebebSi. gogo<br />
kombatantebi iZulebulebi iyvnen seqsualuri Zaladobac aetanaT, xolo mamrobiTi sqesis<br />
kombatantebs saomar moqmedebebSi Cabmis win aZlevdnen sxvadasxva narkotikul saSualebebs,<br />
raTa SiSis grZnoba daekargaT da ufro gabedulad CaedinaT sxvadasxva sastiki<br />
qmedebebi.<br />
burundis mTavroba aRiarebs, rom mis SeiaraRebul ZalebSi arian bavSvi-jariskacebi<br />
da isini yvelanairad cdiloben am faqtebis aRmofxvras. Tumca, bavSvi-jariskacebis<br />
gamoyeneba grZeldeba burundielebis mier kongos demokratiul respublikaSi.<br />
2003 wlis aprilSi, burundi SeuerTda romis statuts, aseve moaxdina bavSvTa uflebebis<br />
dacvis konvenciis damatebiTi oqmis ratificireba da samxedro mosamsaxuris<br />
asaki 18 wliT gansazRvra. miuxedavad amisa, dResdReobiT, burundis saxelmwifo SeiaraRebul<br />
ZalebSi 14 000 bavSvi-jariskacia.<br />
bavSvi-jariskacebis arseboba dafiqsirebulia avRaneTSic. avRaneTSi bavSvebs ara<br />
marto jariskacebad iyeneben, aramed sxvadasxva narkotikuli saSualebebis gadamzidavebad.<br />
eTiopiasa da ugandaSi bavSvi-jariskacebis mesamed nawils gogonebi Seadgenen. umeteswilad<br />
xdeba am bavSvebis gaupatiureba an samxedro meTaurebisaTvis ‘colad~ SerTva.<br />
garda saomar moqmedebebSi monawileobisa, bavSvebs aiZuleben imuSaon mzareulebad,<br />
mcvelebad an jaSuSebad.<br />
bavSvebis masobrivi gamoyeneba SeiaraRebul ZalebSi maTi advilad manipulirebiT<br />
aris ganpirobebuli da umetesad ver acnobiereben im safrTxes, romelic maT emuqrebaT.<br />
zogierTi maTgani iZulebiT aris Cabmuli saomar moqmedebebSi, zogierTi ki, Tavisi<br />
surviliT, raTa moipovon sakvebi, usafrTxoeba, tansacmeli da fuli. arsebobs sxva<br />
mizezebic: ojaxis mxridan zewola, survili emsaxuron sazogadoebas an eTnikur jgufs,<br />
Tavidan aicilon damamcirebeli da Seuracxmyofeli mopyroba da sxva.<br />
bavSvTa dacvis samarTlebrivi regulireba<br />
ukanaskneli 50 wlis ganmavlobaSi adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis<br />
principebis ganviTarebam Zalian didi gavlena moaxdina saerTaSoriso samarTalze, ker-<br />
Zod ki, saerTaSoriso humanitarul samarTalze.<br />
humanitaruli samarTali, samarTlis sxva dargebis msgavsad, yovelgvar diskriminacias<br />
krZalavs. saerTaSoriso humanitaruli samarTali yovelTvis did yuradRebas<br />
uTmobda bavSvebis dacvas. Jenevis konvencia am sakiTxTan dakavSirebiT TiTqmis 560 muxls<br />
moicavs. rogorc sxva samoqalaqo pirebi, bavSvebi daculni arian konfliqtSi monawile<br />
142
mxareTa mier cudi mopyrobisagan. isini daculni arian Jenevis IV konvenciiT. am konvenciis<br />
Tanaxmad, maTze vrceldeba yvela is mdgomareoba, romlebzec moqmedebs humanuri<br />
mopyrobis principi: `konfliqtSi monawile mxareebis xelSi myof pirebs yvela humanurad<br />
unda moeqces. isini sargebloben maTTvis gaTvaliswinebuli dacviT miuxedavad<br />
maTi rasis, sqesis, enis, religiisa da aRmsareblobis, politikuri an sxva Sexedulebebis,<br />
erovnuli an socialuri warmomavlobis da qonebrivi mdgomareobisa~. 4 `ikrZaleba<br />
tyved Cavardnili pirebis sicocxlisa da Rirsebis xelyofa. kerZod, maTi mokvla an<br />
ganadgureba, wameba, biologiuri cdebis Catareba, winaswari ganzraxviT samedicino<br />
daxmarebisa da movlis gareSe datoveba da maTi daavadebisaTvis pirobebis Seqmna. upiratesobis<br />
miniWeba samedicino daxmarebis aRmoCenisas daSvebulia mxolod gadaudebeli<br />
samedicino mizezebiT. aseve, ikrZaleba adamianis Rirsebis abuCad agdeba, kerZod,<br />
damamcirebeli da Seuracxmyofeli mopyroba, prostituciis iZuleba an nebismieri formis<br />
uRirsi xelyofa, mZevlad ayvana, koleqtiuri dasja, agreTve, aseTi moqmedebebis<br />
Cadenis muqara~. 5<br />
saerTo dacvis garda bavSvebi sargebloben gansakuTrebuli dacvis qveS myof pirTa statusiT.<br />
es norma SemuSavebul iqna, radganac aseTi praqtika ukve arsebobda I msoflio omis<br />
dros, sadac yvela asakis bavSvebi Zaladobis msxverplni iyvnen. okupirebul teritoriebze<br />
gaupatiurebis, sastiki da damamcirebeli mopyrobis uamravi faqti arsebobs.<br />
ukanasknel periodamde, seqsualur Zaladobas Sesabamisi yuradReba ar eTmoboda.<br />
niurnbergis tribunalis dros seqsualuri Zaladoba ar iyo omis danaSaulebSi miCneuli,<br />
miuxedavad imisa, rom meore msoflio omis dros arsebobda seqsualuri Zaladobis<br />
uamravi faqti.<br />
kongos sasamarTlo sistemam sruli kraxi ganicada seqsualuri Zaladobis winaaRmdeg<br />
brZolaSi. kongoSi arsebuli samxedro sasamarTloebis iurisdiqcia vrceldeba<br />
yvela im danaSaulze, romelsac Cadiodnen erovnuli SeiaraRebuli Zalebis warmomadgenlebi.<br />
xolo sxvadasxva SeiaraRebuli dajgufebebis wevrebis pasuxismgeblobis sakiTxs<br />
ganixilavs samoqalaqo sasamarTloebi. miuxedavad amisa, zemoaRniSnul darRvevebs<br />
reagireba ar mohyolia.<br />
Jenevis IV konvencia da misi damatebiTi oqmebi gaupatiurebasa da sxva saxis seqsualur<br />
Zaladobas miiCnevs humanitaruli samarTlis mZime darRvevad. Jenevis IV konvenciis<br />
147-e muxli gansazRvravs, rom `wameba an araadamianuri mopyroba~ da winaswari<br />
ganzraxviT mZime tanjvis an seriozuli zianis miyeneba sxeulis an janmrTelobisaTvis~<br />
Jenevis konvenciebis mZime darRvevebs warmoadgens.<br />
aRsaniSnavia, rom 2002 wlis dekemberSi, kongo I I damatebiT oqms SeuerTda. I I damatebiTi<br />
oqmis me-4 muxli ki, krZalavs `sicocxlis, janmrTelobis, fizikuri da fsiqikuri<br />
mdgomareobis xelyofas. kerZod, mkvlelobas, aseve iseT sastik mopyrobas, rogoricaa<br />
wameba, dasaxiCreba an sxeulebrivi sasjelis gamoyeneba, koleqtiuri dasja da pirovnuli<br />
Rirsebis Seuracxyofa, kerZod, damacirebeli da Seuracxmyofeli mopyroba, gaupatiureba,<br />
prostituciis iZuleba an nebismieri formis uxamsi xelyofa.~ 6<br />
romis statutis Tanaxmad, romlis ratificirebac kongom moaxdina 2002 wlis april-<br />
Si, `gaupatiureba, seqsualuri monoba, iZulebiTi prostitucia, iZulebiTi fexmZimoba~<br />
143
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
an sxva saxis seqsualuri Zaladoba miCneulia omis danaSaulad da adamianurobis winaaRmdeg<br />
mimarTul danaSaulad.<br />
1993 wels, balkaneTSi omis dros Cadenili danaSaulebis sapasuxod Seiqmna saerTa-<br />
Soriso sisxlis tribunali yofili iugoslaviisaTvis. 7 erTi wlis Semdeg, ruandaSi<br />
ganxorcielebul genocids mohyva saerTaSoriso sisxlis tribunalis Seqmna. 8 orive<br />
tribunali struqturiT erTmaneTs hgavs, Tumca, iugoslaviis tribunalis iurisdiqcia<br />
vrceldeba mxolod yofili iugoslaviis teritoriaze 1991 wlidan Cadenil danaSaulebze,<br />
xolo ruandis tribunalis iurisdiqcia _ 1994 wlis ianvridan dekembris CaTvliT<br />
ruandisa da mezobeli qveynebis teritoriaze Cadenil danaSaulebze. orive tribunalis<br />
statuti moicavs iseT danaSaulebs, rogoricaa genocidi, adamianurobis winaaRmdeg<br />
mimarTuli danaSauli da omis danaSaulebi. es tribunalebi aRiareben gaupatiurebas,<br />
rogorc adamianurobis winaaRmdeg mimarTul danaSaulad, genocidad da omis<br />
danaSaulad.<br />
ruandis ad hoc tribunalis mier ganxilul saqmeSi The Prosecutor v. Jean-Paul Akayesu<br />
aRniSnulia, rom Jean-Paul Akayesu-s brali wauyenes genocidisa da adamianurobis winaaRmdeg<br />
mimarTuli danaSaulis CadenaSi, kerZod, 12_13 wlis gogonebis gaupatiureba da<br />
Semdgom maTi mokvla. 9<br />
iugoslaviis ad hoc tribunalis mier ganxiluli saqmis, The Prosecutor v. Dragoljob Kunarac,<br />
Radomir Kovac and Zoran Vukovic Tanaxmad, maT brali wauyenes 12 wlis gogonebis gaupatiurebaSi,<br />
Semdgom ki, maT sqesobriv monebad gamoyenebaSi. Radomir Kovac damnaSaved cnes<br />
adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulisa da omis danaSaulis CadenaSi. am<br />
gadawyvetilebam safuZveli Cauyara sqesobrivi monobis adamianurobis winaaRmdeg<br />
mimarTul danaSaulad kvalifikacias. 10<br />
arsebobs uamravi sxva norma, romelic krZalavs bavSvTa uflebebis xelyofas. akrZalulia<br />
sikvdiliT dasjis gamoyeneba. sikvdiliT dasjis Sefardeba dauSvebelia 18<br />
wlamde asakis bavSvebisaTvis, miuxedavad imisa, rom SeiZleba yvela sxva piroba<br />
arsebobdes am sasjelis SefardebisaTvis.<br />
konfliqtis monawile mxareebi Cveulebriv, mTel rig RonisZiebebs axorcieleben<br />
gansakuTrebuli dacvis qveS myofi pirebis sasargeblod. aseTi zomebi sxvadasxva sferoSi<br />
miiReba: samedicino momsaxurebis uzrunvelyofa, zogierTi saxis samuSaosagan<br />
gaTavisufleba, socialuri privilegiebis miniWeba da sxva.<br />
konfliqtis monawile mxareebs aqvT ufleba miiRon mkacri zomebi dacvis qveS myofi<br />
pirebis mimarT, Tu es zomebi savaldebulo xasiaTs atarebs. (konfliqtSi monawile<br />
mxares aqvs ufleba piris internirebisa, Tu is warmoadgens romelime iseT dajgufebas,<br />
romelic iRvwis qaosisa da areulobis damkvidrebisTvis).<br />
iuneskos erT-erTi gamokvlevis Sedegad dadginda, rom saomari moqmedebebi imdenad<br />
uaryofiT gavlenas ar axdens bavSvebis fsiqikaze, rac ganpirobebulia maTi swrafviT<br />
Tavgadasavlebisaken, ramdenadac ojaxTan ganSoreba. konfliqtis monawile mxareebi<br />
valdebulni arian yvela SesaZlo SemTxvevaSi, ojaxis wevrebi moaTavson erT SenobaSi,<br />
sadac sxvebisagan gancalkevebiT icxovreben. maT ojaxuri cxovrebis warmarTvisaTvis<br />
yvela aucilebeli piroba unda hqondeT. 11<br />
144
konfliqtis monawile mxareebi unda ecadon, rom saomar moqmedebebSi 15 wlamde<br />
asakis bavSvebma monawileoba ar miiRon. Tu 15 wlamde asakis bavSvebi mainc Rebuloben<br />
monawileobas saomar moqmedebebSi, mowinaaRmdege mxaris xelSi Cavardnisas, isini<br />
sargebloben gansakuTrebuli dacvis uflebiT, miuxedavad imisa, arian Tu ara isini<br />
samxedro tyveebi. 12<br />
rogorc zemoT aRvniSneT, bavSvi-jariskacebis gamoyeneba xdeba TiTqmis yvela<br />
qveyanaSi, sadac dResdReobiT SeiaraRebuli konfliqti arsebobs. kongos demokratiul<br />
respublikaSi saerTaSoriso amnistiis mier CamorTmeul interviuebSi bavSvebis umravlesobam<br />
aRiara, rom im droisaTvis, rodesac isini pirvelad Caebnen saomar moqmedebebSi,<br />
maTi asaki iyo 6-7 weli. saerTaSoriso samarTali krZalavs 18 wlamde asakis bavSvebis<br />
wvrTnasa da gamoyenebas saomar moqmedebebSi, xolo 15 wlamde bavSvebis Seiara-<br />
Rebul ZalebSi gamoyeneba miCneulia rogorc omis danaSauli.<br />
bavSvTa uflebebis Sesaxeb gaeros konvenciis 38-e muxli aseve, krZalavs 15 wlamde<br />
bavSvebis saomar moqmedebebSi Cabmas. mas amyarebs am konvenciis damatebiTi oqmi bav-<br />
Svebis SeiaraRebul konfliqtSi Cabmis Sesaxeb, romelic ZalaSi Sevida 2002 wlis 12<br />
Tebervals da gansazRvra bavSvebis saomar moqmedebebSi Cabmis minimaluri asaki _ 18<br />
weli. miuxedavad imisa, rom kongos demokratiuli respublikis mier ratificirebulia<br />
zemoaRniSnuli damatebiTi oqmi, bavSvi-jariskacebis ricxvi kongos demokratiul<br />
respublikaSi ar Semcirebula.<br />
Tumca, rac Seexeba saerTo mdgomareobas, ukanasknel wlebSi SeimCneva progresi<br />
bavSvTa uflebebis dacvis sferoSi. 2003 wels 67 saxelmwifom moaxdina bavSvTa uflebebis<br />
Sesaxeb konvenciis damatebiTi oqmis ratificireba. maT Soris, avRaneTma, kongos<br />
demokratiulma respublikam, filipinebma, ruandam, siera leonem, Sri lankam, ugandam<br />
da a.S.<br />
gaerTianebuli erebis bavSvTa dacvis komitetma daiwyo TiToeuli saxelmwifos<br />
kontroli aRniSnuli oqmis implentaciis sakiTxTan dakavSirebiT. aRsaniSnavia, rom<br />
1998 wlis romis statutis Tanaxmad, 15 wlamde bavSvebis SeiaraRebul ZalebSi Cabma da<br />
gamoyeneba miiCneva omis danaSaulad.<br />
1999 wels, gaeros uSiSroebis sabWom didi yuradReba dauTmo bavSvTa uflebebis<br />
dacvas SeiaraRebuli konfliqtebis dros da gaeros mier miCneulia mSvidobis damyarebis<br />
erT-erT elementad. aseve, gaerom mxari dauWira bavSvi-jariskacebis demobilizaciasa<br />
da reintegraciis programebs.<br />
2001 wlis noemberSi, uSiSroebis sabWom uprecedento nabiji gadadga da mimarTa<br />
TxovniT generalur mdivans daekonkretebina is mxareebi, romlebic aiZulebdnen bav-<br />
Svebs mieRoT monawileoba saomar moqmedebebSi. 2003 wlis ianvarSi, mas Semdeg rac oficialuri<br />
saxiT cnobili gaxda am saxelmwifoTa CamonaTvali, uSiSroebis sabWom gadawyvita<br />
damatebiTi zomebis miReba am mxareebis mimarT.<br />
arsebobs uamravi saqme bavSvi-jariskacebis gamoyenebis Sesaxeb, romelic ganixila<br />
sxvadasxva sasamarTlom da samxedro tribunalma.<br />
siera leones specialurma sasamarTlom ganixila ramdenime saqme, sadac sxva darRvevebTan<br />
erTad iyo bavSvebis gamoyeneba saomar moqmedebebSi. saqmeSi _ Prosecuter v. Foday<br />
145
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Saybana Sankoh, Issa Hassan Sesay, Morris Kallon and Augustine Gbao zemoaRniSnul pirebs brali<br />
edebodaT adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis CadenaSi, Jenevis konvenciebis<br />
saerTo me-3 muxlisa da saerTaSoriso humanitaruli samarTlis sxva normebis<br />
xelyofaSi. kerZod, samoqalaqo mosaxleobis koleqtiuri dasja, mkvleloba, gaupatiureba<br />
da sxva saxis seqsualuri Zaladoba, arahumanuri mopyroba, Rirsebis Selaxva, 15<br />
wlamde asakis bavSvebis saomar moqmedebebSi gamoyeneba da sxva. 13<br />
siera leones specialuri sasamarTlos mier ganxiluli erT-erTi saqmea Prosecuter v.<br />
Charles Ghankay Taylor. Carlz teilors, aseve brali edeboda Jenevis konvenciebis saerTo<br />
me-3 muxlisa da saerTaSoriso humanitaruli samarTlis sxva normebis xelyofasa da<br />
adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis CadenaSi. maT Soris, mkvleloba, adamianis<br />
fizikuri da fsiqikuri mdgomareobis xelyofa, gaupatiureba da sxva saxis seqsualuri<br />
Zaladoba, bavSvi-jariskacebis gamoyeneba da sxva. 14<br />
saerTaSoriso sisxlis sasamarTlom ramdenime saqme ganixila zemoT aRniSnuli<br />
darRvevebis Sesaxeb. erT-erTi aseTi saqmea Prosecuter v. Thomas Lubanga Dyilo. mas brali<br />
daedo omis danaSaulis CadenaSi, kerZod, 15 wlamde asakis bavSvebis SeiaraRebul Zaleb-<br />
Si Cabma, wvrTna da saomar moqmedebebSi gamoyeneba. 15<br />
bavSvebis saomar moqmedebebSi gamoyenebis akrZalvis garda, saerTaSoriso humanitaruli<br />
samarTali moicavs sxva normebsac, romlebic uzurnvelyofen bavSvTa uflebebis<br />
dacvas.<br />
konfliqtis monawile mxareebs ara aqvT ufleba miiRon ucxo qveyanaSi bavSvebis<br />
evakuaciasTan dakavSirebuli zomebi, Tu es bavSvebi ar arian misi moqalaqeebi. Tumca,<br />
arsebobs gamonaklisi, roca saqme exeba bavSvebis janmrTelobasa da mkurnalobas, an<br />
bavSvebis usafrTxoebisaTvis aucilebelia maTi evakuacia. bavSvebis evakuacia xdeba<br />
mSoblis an <strong>kanoni</strong>eri meurvis werilobiTi TanxmobiT. Tu ar xerxdeba aseTi pirebis<br />
monaxva, maSin aucilebelia im pirTa Tanxmoba, romelsac <strong>kanoni</strong>erad evaleba bavSvze<br />
zrunva. evakuaciaSi yofnis mTeli drois manZilze Seuwyvetliv uzrunvelyofili iqneba<br />
yoveli bavSvis swavleba, religiuri da moraluri aRzrdis CaTvliT, misi mSoblebis<br />
survilis Tanaxmad.<br />
bavSvis aRzrdis dros Zalze mniSvnelovania misi garemocva. bavSvis ojaxis dacviT<br />
saerTaSoriso humanitaruli samarTali icavs im moralur faseulobebs, religias,<br />
kulturasa da tradiciebs, romelSic bavSvi izrdeboda.<br />
konfliqtis monawile mxareebi valdebulni arian miiRon aucilebeli zomebi, raTa<br />
15 wlamde asakis daoblebuli an omis Sedegad ojaxs dacilebuli bavSvebi sakuTari<br />
Tavis anabrad ar darCnen. maTi aRzrda unda daevalos imave kulturuli tradiciis<br />
adamians. evakuirebuli bavSvebis TavianT qveynebsa da ojaxebSi dabrunebis gasaadvileblad<br />
saxelmwifo xelisuflebis organoebi TiToeuli bavSvis saxelze avseben baraTs<br />
suraTiTurT, romelsac agzavnian wiTeli jvris saerTaSoriso komitetis cnobaTa<br />
centralur saagentoSi. `garda amisa, mxareebi Seecdebian dadgindes 12 wlamde asakis<br />
bavSvebis vinaoba, amosacnobi medalionebiT an nebismieri sxva saSualebebiT.~ 16<br />
I damatebiTi oqmi aseve, iTvaliswinebs mcirewlovani bavSvebis dedebis mdgomareobas.<br />
IV konvenciis Tanaxmad, `konfliqtis monawile mxareebi ecdebian saomari moqmedebebis<br />
146
dros dadon SeTanxmebebi calkeuli kategoriebis internirebulebis gaTavisuflebis,<br />
repatriaciis, sacxovrebel adgilas dabrunebis an neitralur qveyanaSi hospitalizaciis<br />
Sesaxeb. es gansakuTrebiT exebaT bavSvebs, fexmZime qalebs, Cvili da mcirewlovani<br />
bavSvebis dedebs.~ 17<br />
Jenevis IV konvencia iTvaliswinebs, rom `yoveli maRali xelSemkvreli mxare Tavisuflad<br />
gaatarebs samedicino da hospitaluri masalebis an religiuri msaxurebisaTvis<br />
aucilebeli sagnebis Semcvel yvela gzavnils, romelic samoqalaqo mosaxleobisTvisaa<br />
gankuTvnili, Tundac, es ukanaskneli mowinaaRmdegec iyos. aseve, Tavisuflad unda<br />
gaataros sakvebi produqtebis, tansacmlisa da gamakaJebeli saSualebebis Semcveli<br />
yvela amanaTi, romelic 15 wlamde asakis bavSvebis, orsuli qalebisa da mSobiareebis-<br />
Tvisaa gankuTvnili~. 18 aq Sedis iseTi produqtebi, romelic aucilebelia adamianis<br />
normaluri fizikuri da gonebrivi ganviTarebisaTvis.<br />
zemoaRniSnuli kategoriebi sargebloben upiratesobiT, pirvelebma miiRon<br />
daxmareba, gansakuTrebiT sakvebi produqtebi, tansacmeli da gamakaJebeli saSualebebi.<br />
aseve, sargebloben sxva privilegiebiTac.<br />
saerTaSoriso humanitaruli samarTali axorcielebs bavSvebis dacvas farTo aspeqtSi.<br />
maTze vrceldeba yvela normebi, romlebic saerTo dacvas exeba, amis garda muxlebi,<br />
romlebic exeba maT gansakuTrebul dacvas.<br />
adamianis uflebaTa samarTalSic bavSvebi gansakuTrebuli dacviT arian uzrunvelyofilni<br />
da maTi uflebebi da Tavisuflebebi gansazRvrulia saerTaSoriso aqtebiT.<br />
gansakuTrebiT mniSvnelovania bavSvTa uflebebis konvencia, romelic miRebulia<br />
gaeros generaluri asambleis mier 1989 wels.<br />
daskvna<br />
msoflio masStabiT mimdinare SeiaraRebulma konfliqtebma cxadyo, rom saomari<br />
moqmedebebi warimarTeba iseTi meTodebiT, romelic xelyofs samoqalaqo mosaxleobis<br />
uflebebs. dausjeli qmedebebi, romelic mimarTulia bavSvebis winaaRmdeg, vnebs ara<br />
marto uSualo msxverpls, aramed garSemo myof mosaxleobasac.<br />
bavSvebi SemTxveviT ar warmoadgenen im pirTa wres, romlebic mudmivad arian<br />
SeiaraRebuli konfliqtis msxverplni. maTi uflebebis xelyofa xdeba Segnebulad, radgan<br />
am qmedebebiT xdeba mTlianad samoqalaqo mosaxleobis terori da ufro advilia<br />
maTi damorCileba.<br />
gaerTianebuli erebis bavSvTa dacvis komitetma daiwyo TiToeuli saxelmwifos kontroli<br />
aRniSnuli oqmis implentaciis sakiTxTan dakavSirebiT. aRsaniSnavia, rom 1998<br />
wlis romis statutis Tanaxmad, 15 wlamde bavSvebis SeiaraRebul ZalebSi Cabma da gamoyeneba<br />
miiCneva omis danaSaulad.<br />
Tamamad SeiZleba iTqvas, rom saerTaSoriso humanitaruli samarTali axorcielebs<br />
bavSvTa dacvas farTo aspeqtSi. maTze vrceldeba rogorc saerTo dacvis normebi, aseve<br />
is muxlebi, romlebic exeba maT gansakuTrebul dacvas.<br />
147
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
saerTaSoriso humanitaruli samarTali mkacrad gansazRvravs konfliqtSi monawile<br />
mxareTa movaleobas daicvan bavSvTa uflebebi, kerZod, uzrunvelyon isini maTTvis<br />
miniWebuli upiratesobebiT, aseve daicvan saomari moqmedebebisa da am moqmedebebiT<br />
gamowveuli Sedegebisagan. swored omis msxverplTa umZimesma mdgomareobam ganapiroba<br />
am konvenciebisa da maTi damatebiTi oqmebis miReba, aseve, ad hoc tribunalebisa da<br />
saerTaSoriso sisxlis sasamarTlos Seqmna. misasalmebelia, rom dResdReobiT, aqtualuria<br />
seqsualuri Zaladobisa da bavSvi-jariskacebis gamoyenebis sakiTxi. isini zemoaRniSnuli<br />
ad hoc tribunalebisa da saerTaSoriso sisxlis sasamarTlos mier ganixileba<br />
rogorc adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSauli da omis danaSauli.<br />
miuxedavad zemoaRniSnulisa, dResdReobiT, jer kidev, arsebobs uamravi problema<br />
bavSvTa uflebebis dacvasTan dakavSirebiT saerTaSoriso humanitarul samarTalSi,<br />
romelic daxvewas moiTxovs.<br />
am SemTxvevaSi, yvelaze mniSvnelovani nabijia saerTaSoriso sazogadoebis ufro<br />
aqtiurad Cabma zemoaRniSnuli problemebis gadawyvetaSi, rac gulisxmobs bavSvi-jariskacebis<br />
reintegraciis mxardaWerasa da SeZlebisdagvarad, aseTi programebis xel-<br />
Sewyobas; eqspertTa jgufebis gamoyofas informaciis mosapoveblad, maT gasaanalizeblad<br />
da garkveuli relevanturi zomebis misaRebad, saxelmwifoTa iniciativas moaxdinon<br />
bavSvTa uflebebis dacvis konvenciebisa da xelSekrulebebis ratificireba.<br />
148
SeniSvnebi:<br />
1<br />
Women and Children in conflict Protection Act of 2003.<br />
2<br />
Prosecuter v. Foday Saybana Sankoh, Issa Hassan Sesay, Morris Kallon and Augustine Gbao.<br />
3<br />
Prosecuter v. Charles Ghankay Taylor.<br />
4<br />
I damatebiTi oqmis 75-e muxli.<br />
5<br />
1949 wlis Jenevis konvenciis damatebiTi oqmi saerTaSoriso SeiaraRebuli<br />
konfliqtis msxverplTa dacvis Sesaxeb.<br />
6<br />
Jenevis 1949 wlis 12 agvistos konvenciebis I I damatebiTi oqmi arasaerTa-<br />
Soriso SeiaraRebuli konfliqtebis msxverplTa dacvis Sesaxeb, muxli 4.<br />
7<br />
Security Council resolution 827 of 25 May, 1993<br />
8<br />
Security Council resolution 955 of 8 November 1994<br />
9<br />
The Prosecutor v. Jean-Paul Akayesu (Case No. ICTR-96-4-T, September 2, 1998).<br />
10<br />
The Prosecutor v.Dragoljob Kunarac, Radomir Kovac and Zoran Vukovic (Foca case, IT-96-23<br />
and IT-96-23/1, 22 February 2001).<br />
11<br />
IV Jenevis konvenciis 82-e muxli.<br />
12<br />
I damatebiTi oqmis 77-e muxli.<br />
13<br />
Prosecuter v. Foday Saybana Sankoh, Issa Hassan Sesay, Morris Kallon and Augustine Gbao<br />
(Case No.SCSL-2004-15-PT).<br />
14<br />
Prosecuter v. Charles Ghankay Taylor (Case No. SCSL-03-01-I).<br />
15<br />
Prosecuter v. Thomas Lubanga Dyilo.<br />
16<br />
IV Jenevis konvenciis 24-e muxli.<br />
17<br />
IV Jenevis konvenciis 132-e muxli.<br />
18<br />
23-e muxli.<br />
149
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
Protection of<br />
the Child Rights<br />
under the Geneva<br />
Conventions<br />
MARIAM JIKIA<br />
Doctor of Law, Assistant Professor at Humanitarian<br />
and Social Faculty Georgian technical University<br />
The article discusses the children who are the subject of special protection<br />
of the Geneva Conventions the Protocols thereof.<br />
The statistical data show that armed conflicts affect the civil society, especially<br />
children. This is not a sheer coincidence because mostly the children are<br />
those who comprise the group of population whose rights are violated in a<br />
war. The crimes committed against the children during the armed conflicts<br />
lead to catastrophic (devastating) physical and psychological results.<br />
There are many cases of using minors as soldiers. And there are many cases<br />
when children are victims of sexual violence.<br />
The article canvasses not only the facts but also the current mechanisms of<br />
child protection as well as the cases which were heard by the Military Tribunals<br />
of Rwanda and Yugoslavia. It also offers probable measures to be introduced<br />
in order to the make a certain contribution to the protection of the child<br />
rights during armed conflicts.<br />
150
axali wignebi<br />
administraciuli saxdelebi<br />
gamomcemloba `meridianma~ gamosca profesor maka salxinaSvilisa<br />
da doqtorant tariel WinWaraulis monografia `administraciuli<br />
saxdelebi~.<br />
wigni momzadebulia saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa<br />
kodeqsis, administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis<br />
proeqtis, zogadi administraciuli kodeqsis, saqarTvelos administraciuli<br />
saproceso kodeqsis da sxvadasxva specialuri kanonebisa<br />
Tu kanonqvemdebare normatiuli aqtebis safuZvelze. igi<br />
Seexeba im sakiTxebs, romlebic wamyvani umaRlesi saswavleblebis<br />
silabusebiTaa gaTvaliswinebuli. administraciuli saxdeli administraciuli<br />
samarTlis erT-erTi umniSvnelovanesi institutia.<br />
avtorebi Tanamedrove mecnierebis doneze ganixilaven administraciuli samarTaldarRvevisa<br />
da pasuxismgeblobis cnebebs, administraciuli saxdelebis cnebas, saxeebs, saxdelebis dakisrebisa<br />
da aRsrulebis sakiTxebs. wignSi TiToeul Temas aseve, mosdevs sakontrolo kiTxvebi,<br />
kazusebi da savarjiSo testebi.<br />
gamartivebuli warmoeba<br />
saqarTvelos samoqalaqo procesSi<br />
gamomcemloba `meridianma~ gamosca samarTlis doqtoris, robizon<br />
xurcilavas monografia `gamartivebuli warmoeba saqarTvelos<br />
samoqalaqo procesSi~, romlis redaqtorebi arian samarTlis doqtorebi,<br />
profesorebi gia qiria da Salva qurdaZe.<br />
naSromi kompleqsuri gamokvlevaa. monografiis Teoriul, meTodologiur<br />
da wyaroTmcodneobis mTavar bazas warmoadgens zogadsamecniero<br />
meTodebi. sakiTxebis Seswavla da kvleva ganxorcielda<br />
SedarebiT-samarTlebrivi, logikuri da sociologiuri meTodebis<br />
safuZvelze. naSromSi gamoyenebulia Teoriuli Semecnebis specialuri<br />
meTodebi da xerxebi.<br />
monografiis informaciul bazas qmnis: saqarTvelos konstitucia,<br />
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, saqarTveloSi<br />
moqmedi normatiuli aqtebi, qarTvel da ucxoel mecnierTa naSromebi (monografiebi, statiebi),<br />
aseve sasamarTlo praqtikis masalebi.<br />
monografiaSi gadmocemulia gamartivebuli warmoebis arsi saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />
samarTalSi, misi ZiriTadi niSnebi, gamartivebul warmoebaSi monawile pirTa samarTlebrivi<br />
mdgomareoba, misi gansxvaveba sasarCelo da udavo warmoebisagan, aseve, mocemulia sasamar-<br />
Tlo praqtikis analizi.<br />
monografiaSi ganxilulia gamartivebuli warmoebis wesiT gansaxilveli calkeuli kategoriis<br />
saqmeebi, rogoricaa: Tamasuqisa da Cekis Taobaze, davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb,<br />
lizingis sagnis gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Taobaze da 5%-ian aqciaTa<br />
savaldebulo miyidvis Sesaxeb saqmeebi.<br />
151
<strong>marTlmsajuleba</strong><br />
N4 N1<br />
da<br />
<strong>kanoni</strong><br />
saqarTvelos mosamarTleTa asociacia<br />
JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />
tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 92 34 90<br />
152