PÃTOPRENS O TAN PREZAN - Potomitan

© E. W. Védrine - Echantiyon Tèks Powetik an Kreyòl Ayisyen 

PÒTOPRENS O TAN PREZAN 

Yon kapital pa tankou lòt, 

Yon peyi anndan Ayiti, 

Peyi kote dezespwa se sèl espwa, 

Peyi kote lanmò alamòd tankou lesefrape. 

Lajounen vin pi danjre paske plis dyab pran lari 

Lannuit menm, tout jenn fi oblije dòmi 

San pantalèt pou pa gen kont ak Mèt Minui, 

Lè l pase vizite san l pa avèti. 

Pòtoprens se kapital kote fatra anpile tout kote 

Annatandan yon politik pou yo privatize. 

Nan peyi Pòtoprens, bouch pa pale tout koze: 

Li pa ka pale de dwòg, zenglendo, kidnapè 

Nan kapital peyi raketè, 

Kapital ki gen plis mayengwen sou latè 

Ou pa konn sa k mal ak fenmèl lè y ap vole 

Men ou ka pale de fatra k anpile tout kote, 

De moun k ap pise nan chak kwen ou pase. 

Nan peyi Pòtoprens, depite ak senatè lachanm 

Toujou byen kostime anba gwo chalè 90 degre. 

Anpil analfabèt men pa konprann yo fin bèt. 

Y aprann trapde tout teknik soudevlopman: 

Teknik pou pa vote premye minis konsekan 

Si pa gen mouvman lajan avan, 

Tenik pou bòykote pwojè lwa pou devlopman, 

Teknik pou fè anpil lajan de tan twa mouvman, 

Tenik pou pran kontak ak gwo komèsan 

Pou grese pat yo sekrètman 

Pou pa vote lwa k ap favorize ti peyizan. 

Wi! Pòtoprens se kapital politisyen makiye 

Ki pa gen oken plan pou Ayiti devlope. 

Pòtoprens se sèl kapital ann Amerik ki 

Gen demokrasi san ipokrizi pou kochon: 

Yo lage san kòd nan tout lari; 

Y ap raboure, manje, fè bri 

Y ap kouri pase devan lameri, 

Defile devan tout anbasad etranje 

Pou fè piblisite pou Ayiti Cheri aletranje. 

(Emmanuel W. Védrine) 

Koleksyon: «Kri pou liberasyon» 

1


AYITI BEZWEN DYASPORA 

Peyi d Ayiti gen bezwen nou tout se vre 

Men li pa prepare pou li ban nou manje 

Se nou Dyaspora k ap eseye sipòte l 

Dekwa pou gwo van ekonomik pa bwote l 

Si n deside retounen al viv Ayiti 

Fò nou chita panse, fò n prepare pou sa 

Peyi n pa pare pou resevwa Dyaspora 

Serye k ap panse pou demen, pou tout tchovi 

Menm kan nou santi n prepare pou al ede 

Pa panse y ap apresye ide n pral pote 

Pase gen yon dal raketè ki deja la 

Y ap fè tout fason posib pou kanpe an kwa 

Anpil Dyaspora prepare pou t al ede 

Men nan ki chemen tchovi sa yo pral pase? 

Ki estrikti n konnen ki la deja sou pye? 

Donk fò nou vin reyalis si je nou klere 

Men nou pa dwe janm panse lage Ayiti 

Okontrè fò n travay di, panse, reflechi 

A pi bon mwayen nou kapab pote kole 

Nan kèlkeswa nivo, domèn n ap fonksyone 



2


VÈB RENMEN 

Vèb anmè 

Vèb brak 

Vèb dous 

Vèb dwòl 

Vèb egoyis 

Vèb enkwayab 

Vèb inesplikab 

Vèb rak 

Vèb sovay 

Vèb ki bay kè kase 

Vèb ki bay kè kontan 

Vèb ki bay tèt chaje 

Vèb ki bay touman 

Vèb ki bay vant bouyi 

Vèb ki fè cheve tresayi 

Vèb ki fè moun depale 

Vèb ki fè moun fè jalouzi 

Vèb ki fè moun kriye 

Vèb ki fè moun pantan 

Vèb ki fè moun ri 

Vèb ki fè moun suiside 

Vèb ki fè moun tranble 

Vèb ki gen manti 

Vèb ki gen verite 

Vèb ki ka fè moun fou 

Vèb ki konjige a de 

Vèb ki konplike. 


Koleksyon: «Koze lanmou II» 

3


VÈB PLASE 

Plase se yon vèb ki pa konjige 

Tankou vèb renmen oubyen vèb marye. 

Nan vèb plase, pa gen siyen kontra 

Pa gen siyen papye devan leta. 

Tan lontan, nan anpil ti sosyete, 

Tout moun te konn ap pale de plase. 

Hot sosyete yo pale de maryaj 

Menm si yo kontinye viv nan plasay. 

Andeyò, peyizan di w yo plase 

W ap jwenn kèk ladan yo ki konn marye. 

Yo pa fè oken diskriminasyon 

Menm jan ak moun hot sivilizasyon. 

Men moun ki soti nan hot sosyete 

Toujou pretansye, toujou ap blofe 

Anpil ladan yo toujou nan plasay 

Menm si yo toujou pale de maryaj. 


Koleksyon: «Koze Lanmou II» 

4


VÈB MARYE 

Wi, ou mèt deside marye 

Si ou kwè lanmou egziste 

Ou mèt marye si ou damou 

Marye si w kwè nan vrè amou 

Kèk moun marye pou renome 

Gen sa k marye pou kras manje 

Genyen k marye pou relasyon 

Pi devan yo konn fè tansyon 

Gen moun ki marye pou lajan 

Men yo pral bwaze pi devan 

Kèk moun marye pou enterè 

Men yo pa janm ka viv an pè 

Kèk moun marye pou sosyete 

Men yo pa t damou tout bon vre 

Kèk moun marye pou rezidans 

Pou yo ka jwenn yon delivrans. 



5


DE FLÈ NAN JADEN LAVI 

Mwen sonje lè reyon solèy la 

Te frape sou flè solèy ou 

Kòman l te blayi toutouni 

Pou fè myèl mwen jedou 

Pandan l t ap vonvonnen nan w van lespwa 

Epi l vin poze sou li 

Yon gwo apremidi 

Kote l t ap dodomeya 

Men yon nyaj pase li bare je solèy la 

Epi flè sa a fèmen bèldriv 

Lavi a ban m payèt 

Prentan m fleri flè kenèp mal 

Lespwa m tenyen 

Tankou yon flè dizè. 

(Emmanuel W. Védrine), 

Koze lanmou I (1995) 

6


DÈNYE LENDI 

Se dènye lendi mwa Jiyè. 

A nevè dimaten, 

Plaza de Anaya byen kalm nan Salamanca* 

Ou ka tande sèlman son klòch 

Ansyen Katedral la k ap sonnen nèf fwa, 

Ki fè m sonje klas ou genyen an 

Ki kòmanse a nevè 

Gen yon moun ki manke 

Yon moun pa t grenpe ti mòn Calle Tostado jodiya 

Oubyen ti mòn Cueva De Salamanca 

Pou chankre sou Calle San Vicente Ferrer 

Pyebwa Cueva De Salamanca yo tris 

Akoz absans 

Lonbray remakab ou ki ta 

Mouvmante nan pa yo ki ret an plas 

Pou kreye amoni. 

Li kalm anpil akoz absans ou 

Pa tèlman gen anpil machin 

K ap desann Calle San Pablo 

Bò San Polo, 

Otèl kote ou kite mak pye ou 

Sa gen de jou 

Li kalm anpil nan ri Calle San Buenaventura, 

Kote ki fè m sonje dènye avanti nou 

Samdi maten a 8:50. 

Tout sa pase konsa akoz absans 

Lonbray ou bò andwa sa yo 

Pou kreye lanmou ak amoni. 

*Salamanca: vil espayòl sitiye nan nòdwès Espay. 



7


DESKRIPSYON 

Ou kouche toulong 

de zye fèmen 

kòmkidire w ap di: 

«Men kwa manman w, men kwa papa w 

vin pile l si w kapab, 

Men mwen, pran m si w kapab!» 

Men, yon lago k ap dodo: 

san kouri san kache byen repoze, 

yon bwalong ou bay kenbe 

Ou layite w byen santi bon ouvètman 

kòmkidire w ap jwi yon bon jan van 

Lonbray ou sanble silouwèt Mona Lisa 

mwens pati sekrè Davinci pa t pentire a 

Ou sanble tèt koupe ak Èv lè l te inosan, 

l ap repoze l jan lanati te kreye l, san pantan 

Ou sanble tèt koupe ak Rèn Anakawona, 

pi bèl fanm yo dekri nan Istwa d Ayiti Toma 

Dan w yo, kouwè pa Choukoun 

men pi bèl pase ivwa, koze presye ki atire tout moun 

2 Piramid ou yo, ki pa tèlman kout, 

sanble kou de gout dlo ak pa Choukoun: byen doubout 

Ou se vrè richès lanati te kreye, 

tout yon min ki p ap janm fin epuize. 



8


DOUZ LIY POU LI 

Si w santi w fatige 

Vin repoze nan bra m 

Si w vle kabicha 

Vin apiye sou zepòl mwen 

Si w fatige ak lavi 

M ap ba w yon plas nan kè m pou repoze 

Si w santi w swaf nan lavi a 

Mwen se fontèn kote w ka bwè 

Vin bwè dlo m pou koupe swaf ou 

Si pesonn pa vle tande kri kè w 

Zòrèy mwen tande soufrans ou 

Mwen pre pou reponn priyè ou. 



9


FANM AYITI 

(akostich pou fanm lakay) 

Fanm Ayiti ap fè dal mèvèy depi lè 

Amerik panteko anba grif atoufè 

Nou dwe bat anpil bravo pou Fanm brav sa yo, 

Merit pou tout rezistans dyanm Fanm Kreyòl yo 

Anakawona, ou menm Rèn brav Kiskeya, 

Yanvalou pa ta sifi pou danse pou ou 

Imaj pozitif bravou ou sèvi miwa 

Tchovi Ayiti Cheri pou gade lespwa 

Istwa d Ayiti ap toujou nonmen non ou. 



10


FANM KREYÒL 

Fanm nou yo bèl tout bon! 

Wifout! Se Fanm orijinal! 

Gade souri nan vizaj yo! 

Gade taye banda yo! 

Ann bat bravo pou Fanm sa yo: 

Yon seri Fanm ki wè lwen, 

Fanm ki gen rèv pou demen. 

Chak kou nou wè y ap lite pou sa chanje, 

Ann voye yo monte 

Bat bravo pou yo 

Epi sipòte yo. 

Bat bravo pou tout Fanm Kreyòl k ap simen plan 

Espwa pou boujonnen chanjman. 



11


FANM LAKAY 

Lakay gen bèl kreyòl 

Lè m di kreyòl 

Se yon fason de pale 

San m pa egzajere 

Gen bèl mango fransik 

Ki gen bonjan sik 

Yo fè w grate tèt 

Ou santi w ta fè yon sousèt 

Ay! Yo gen w chalè twopikal 

Tankou yon bagay ki te fèmen nan bokal 

Fanm lakay bwòdè 

Yo mache tèt anlè 

Pafwa yo fè w fè anpil literati 

Avan yo resi di w wi 

Yo konn fè w mache 

Jouktan w vin yon pyepoudre. 


Koze Lanmou I (1995) 

12


CHALBARI DÈYÈ SAVE RAKETÈ! 

Moun sa yo toujou pre pou kritike 

Men yo pa janmen kreye pou ede 

Ayisyen pote premye pri nan sa 

E se youn nan rezon peyi n konsa 

Si w bezwen yon lis revolisyonè, 

Frè ayisyen ta pote labanyè 

Men, revolisyonè ak plim nan men 

Moun k ap grate santi, san fè anyen 

Konbyen revolisyonè Ayiti 

Ki konn sekle, plante, apre ekri? 

Men yo ka kritike, janmen kreye 

Yo konn pale franse se yon metye 

Peyizan nou yo pa moun egare 

Yo konn pale franse pa bay manje 

Donk anpil save tounen raketè 

Filozòf blofè k ap tann blan vin fè 



13


AYITI PÈPÈRIZE 

Eleksyon pèpè 

Enstitisyon pèpè 

Espwa pèpè 

Kandida pèpè 

Kochon pèpè 

Konsyans pèpè 

Lajan pèpè 

Jandam pèpè 

Lapolis pèpè 

Legliz pèpè 

Lekòl pèpè 

Leta pèpè 

Desizyon pèpè 

Lide timoun pèpè 

Manje pèpè 

Misyonè pèpè 

ONG pèpè 

Pati politik pèpè 

Plan devlopman pèpè 

Premye minis pèpè 

Prezidan pèpè 

Pwodui pèpè 

Pwojè devlopman pèpè 

Rad pèpè 

Rèv moun pèpè 

Soulye pèpè 

Tout bagay pèpè… 

Elas! 

Ayiti ap viv nan pèpèrizasyon! 

Kilè l va depèpèrize? 



14


ÈSKE NOU GEN DESANDAN? 

Anakawona te gen desandan 

Kawonabo te gen desandan 

Tousen te gen desandan 

Desalin te gen desandan 

Chalmay Peral te gen desandan 

Benwa Batravil te gen desandan. 

Wi, nou ka pale de eritaj yo. 

E lidè raketè Ayiti yo? 

E nou menm Ayisyen ki temwen? 

N ap mande ki pichon ki tonbe sou Ayiti 

Kisa k lakoz anpil nan nou pa gen desandan? 

Epi tout moun ap di: 

Depi lontan, Ayiti te yon peyi dan griyen 

Kòmkidire pwoblèm politik yo 

Pa t janm rann li mazora. 

Konpatriyòt, fè yon reflechi sou sa: 

Konbyen dan ou genyen? 

Èske nou gen 200 dan? 



15


FANM MARABOU 

Fanm marabou jansiv vyèlèt, 

cheve ou fè lonbray mwen. 

Bèl ranmye 

koulè dore 

je chandèl 

vin poze sou bra w yo 

pou chache lavi. 

Bèl marabou, 

se ou menm ki te prete 

Wa Kristòf parasòl ou 

pou l pare solèy, 

pou l te chita pran repo 

lè enkyetid te anvayi kè l. 

Marabou bèl po 

po vlou 

po fen 

ou pa tonbe pou okenn nèg 

ki damou 

tèlman ou konnen w bèl 

tèlman ou gen ògèy. 

Men malgre tou, 

ou fè bote lakou 

kòm fanm marabou. 

Lè van ap vante, 

kè ou pa sote 

ou kanpe dyanm 

paske ou konnen ou p ap tonbe. 



16


FILALANG LANMOU 

Yon tifi k te damou pou yon ti nèg 

Ti nèg la mande l poukisa l renmen l 

Manpzèl di l pa konnen 

O o, ti nèg di l p ap renmen 

Li pa nan badnen 

Fò li konnen dekiprevyen 

Ti kòmè a chita l ap plenyen 

Finalman, yo vin fè on ti renmen 

Lago bijou vin met pye 

Ti fi a panse se tout bon vre 

Nan bay sigo, 

Fè tolalito, 

Fè lago, 

Toulede al bouche 

Menm kote. 

Ti nèg la wè l mele 

Tout bon vre 

Lè tifi a pran sa oserye. 

Misye pa ka kraze sa konsa konsa 

Pou tifi a pa wè sa 

Tanzantan li di l ap lage sa, 

Anpil fwa l renka renka 

Ti kòmè a chita l ap plenyen 

Tankou yon moun ki p ap byen mennen. 

Chak lè misye di l ap kraze sa. 

Tifi a di ann fè yon pale sou sa, 

Ann reflechi sou sa. 

Yo kontinye ap bay sigo, 

Fè menm tolalito 

Lago bijou kontinye 

Y al bouche menm kote 

Kòmsi se de moun je pete. 



17


FILE 

Mwen p ap file ou 

Se jis pale m ap pale ak ou 

Mwen pa vin fè jakopyevèt 

Monte desann, ekri yon dal lèt 

Gen file k sou blòf 

Yo konn menm eseye fè twòp 

Monte desann 

Jouktan yo tounen pwatann. 



FILE SE YON LOTRI 

File se yon lotri k dwòl 

Dèfwa w jwe l ou soti 

Dèfwa w jwe l ou pèdi 

Men sa k bon ladan l 

Sèke w pa bezwen peye 

Boul yo anvan tiray 

Son w lotri k dwòl: 

Ou pa konnen lè w ap soti 

Ou pa konnen lè w ap pèdi 

Men fò w jwe l pou genyen 

Tyala file dwòl, 

Li ka reze w. 

Ou ka reve bèt volay, 

Ou jwe vennkat 

Epi karannde fè lo 

Ou pa janm konnen ki boul 

K ap fè premye, dezyèm, twazyèm lo. 



18


FLÈ SOVAY 

Tankou yon tè sèk 

K ap tann dlo k sot nan syèl, 

Ou se lawouze k ka wouze l. 

Tankou yon chamo k swaf 

K ap mache plizyè kilomèt nan yon dezè, 

Ou se owazis kote l ka bwè. 

O, flè solèy san jaden 

Jaden san jasmen! 

Myèl san rich k ap vole nan sezon prentan 

Poukisa w pa vonvonnen 

Nan flè m kounyeya? 

Woz nan granchemen, 

Poukisa w refize fleri nan jaden m? 

Ou ka devine kòman w 

Enpòtan pou mwen? 

Eseye panse a yon bagay 

Ki endispansab pou ou 

Miltipliye l pa mil 

Epi ajoute pwodui a 

Sou santiman lanmou 

Ou pa janm gen nan vi w 

Rezilta a se kòman m panse a ou. 



19


GEN DEFWA M SONJE W 

Gen defwa m sonje w 

Mwen reve m wè zye m tounen yon lak 

Epi m ap naje ladan l 

Mwen vire gade w 

Yon toudisman pran m 

Mwen wè sèt zetwal 

Toubouyon w pran m, li vire m tounen 

Li pote m bò antounwa l epi l vale m 


Mwen sonje souri Mona Lisa 

Men kout kreyon Davinci sa a pa ka wè la 

Mwen wè w an dirèk 

Gen defwa m gade w 

Mwen santi m ta voye 

Satelit mwen nan planèt ou 

Pou al keyi zetwal lanmou pote ban mwen 


Mwen wè se nan planèt ou menm m ta al viv 

Pou respire yon lòt lè, pran yon lòt sansasyon 

Gen defwa lè m pran sant flè w 

Nan sezon prentan 

Kòlè m monte m 

Mwen santi se myèl mwen m ta voye souse l 

Pou vin met siwo sou gato m. 



20


JOU PA OU 

Lemonn te kontan yè 

Paske se te lavèy anivèsè ou 

Lemonn kontan jodi a 

Paske ou te fèt jou sa a 

Se sa k fè y ap selebre konsa 

Epi koudyay sa a va kontinye chak jou 

Sot lendi rive dimanch 

Pou kontinye fete jou espesyal sa a 

Bòn anivèsè 

Jodi a! 



KÈ M AK OU MENM 

Nan chemen lavi 

Mwen kontre ak yon moun 

Yon moun ki fè kè m palpite 

Yon moun ki fè m pa ka dòmi 

M pa konn kijan pou m esplike sa … 

Petèt se souri l 

Fason l pale ak mwen 

Oubyen pasyans mwen genyen 

Paske m renmen l 

Petèt se fason l esprime santiman l 

Oubyen pasyans mwen genyen 

Paske m renmen l 

Petèt se fason l esprime santiman l 

Oubyen eklè je l 

Lè l ap pale ak mwen 

Moun sa a se ou menm, 

Yon moun ki nan fon kè m. 



21


KILÈ W AP RETOUNEN? 

Ou kite m san okenn souvni, 

ou kite m san yon ti bo. 

Fason ou konpòte ou 

ban m lapenn 

ak tristès. 

Ou kite m pou kò m 

epi ou fè m rete ap tann. 

Kounyeya, ou tankou yon zwazo 

k ap vole nan syèl la 

san okenn nich. 

Sa k pase ou pitit? 

Kote pwomès ou yo? 

Di m sa k pase, 

kilè w ap retounen? 



22


KOUDETA NAN LAKOU AYITI 

Koudeta Ayiti, peyi soudevlope 

Se plis pwoblèm pou demokrasi pa mache 

Se tèrè ki monte tansyon popilasyon, 

Toujou nan avantay zòt pou esplòtasyon 

Tanzantan siklòn politik fè balizay: 

Sètadi diktati, koudeta, dechoukay 

Politisyen opòtinis yo renmen sa 

Pou eseye pran woulib monte sou pouvwa 

Ala traka pou peyi Ayiti Cheri! 

Move nouvèl pou cheve nan tèt tresayi 

Manipilasyon pou lajan fè san koule 

Toujou pou kontinye plè peyi devlope 

Nou wè gouvènman vini gouvènman ale 

Zòt telegide yon bann move kò ame 

K ap chire pit ant frè ak frè pou pran pouvwa 

Yon teknik pou Ayiti pa janm fè yon pa. 



23


KOUTBA 

Yon blofè 

Dyòl bòkyè 

T ap file yon ti kòmè 

Se te yon tifi serye 

Ke tout moun te respekte nan yon ti katye 

Blofè a monte desann dèyè ti kòmè 

Pou l wè sa l ka fè 

Finalman yo vin renmen 

Apre yo fin byen 

Li voye mande pou tifi 

Kote paran li 

Bèl fèt òganize 

Apre fyansay vin met pye. 

Li voye òfèv vin pran mezi dwèt fi 

Tifi tèlman kontan, li ri 

Misye pase plizyè kote ak manpzèl 

Pou bay yon avalwa sou mèb ki bèl 

Bòs la di l apre twa mwa tout bagay ap pare 

Manmzèl kontan, li wè se se tout bon vre. 

Kounyeya li resi bay nèg limyè vèt pou l ale 

Ay! Misye vin jwenn tout sa l t ap chèche. 

Twa mwa vin rive 

Ti lezanj lan pase kote bòs pou l tyeke 

Bòs la di misye te pase pran lajan l 

Depi lè a li pa janm wè van l. 

Tifi a sezi 

Li pa t janm konn si nèg la te pati. 



24


KOTE KOCHON KREYÒL NOU YO? 

Zòt soti kote l soti, vin 

Di nou yo gen lafyèv pòsin 

Yon konbinezon matyavèl 

Pou peyizan, move nouvèl. 

Yo ban nou kochon grimèl yo 

Pou n toujou rete esklav yo 

Se vre yo di n analfabèt 

Men nou konnen ke nou pa bèt. 


Koleksyon : «Ti powèm ayisyen oktosilab» 

PERIPESI YON TI PÈP NWA 

Pèp ki soti depi Lafrik 

E ki ateri Amerik 

Yo ki kase chenn lesklavay 

Pou ka fini ak yon gwo tray 

Pèp nwa ki premye fè listwa 

Zòt te di se yo k pot sida 

Y ap lage pichon dezinyon 

Men fò nou pa pran nan presyon. 


Koleksyon: «Ti powèm ayisyen oktosilab» 

25


KOWALISYON POU ELEKSYON 

Poukisa kowalisyon lavèy eleksyon? 

Malgre sa montre vre ide pou yon inyon 

Men poukisa l pa t janm fèt depi byen lontan 

Pou te travay tèt ansanm pou vrè devlopman? 

Kowalisyon bon paske linyon fè lafòs 

Lè l pa vle di estrateji pou jwenn gwo pòs. 

Se vre, nou bezwen tètkole pou devlopman, 

Estrateji pou Ayiti ta fè avan 

Desalin te gen rezon fè kowalisyon 

Ak ide pou te kwape kolon machwè won 

Yon tètkole tou pou te kreye yon patri, 

Yon peyi pou viv lib ki rele Ayiti 

Depi desanzan nèg ap goumen pou pouvwa 

Yo bon nan fè kowalisyon pou koudeta 

Olye yo ta monte konbit pou devlopman 

Sèl vrè mwayen pou Ayiti ka fè avan 



26


LAFRECHÈ 

Yon dam byen anfòm ap fè vayevyen 

Yon samdi swa nan zòn Mache Anba 

Depi dezèdtan l ap paweze la 

L ap chache lavi anba magazen 

Kamyonèt Site rete pou pran li 

Li pa monte pase l pa pasaje 

Mache fè l swe tankou pitit Bouki 

Podyab, e dat lwaye pa lwen rive 

Twa timoun pou bay manje, abiye 

Lekòl pou peye ak liv pou achte 

Nan yon peyi kote pa gen travay 

Metye lafrechè egal esklavay 

Lè yon ti lafrechè ap paweze 

Pa konprann se pa li jis ap make 

Se yon nesesite k pouse l fè sa 

Se pa pou plezi l ap taye banda. 



27


LAGO AK LANMOU 

Li rele lago 

Mwen rele bijou 

Epi l di lago fini, al bouche. 

Mwen pwonmennen chèche l tout kote: 

Anba, anwo, anlè, atè, lwen, pre … 

Mwen pa fouti wè kote l kache. 

Lè m resi wè m ap met men sou li 

Tout san m tresayi: 

Mwen espante 

Kè m bat san rete 

Mwen swe kou pitit kokobe. 

Mwen rele: Lanmou! Lanmou! 

Moun ki tande kri m panse m fou. 

Lè m resi kenbe l, li bèl, 

Pi bèl pase lakansyèl 

Men, glise kou kalalou 

Toujou yon jwèt lago bijou 

Ki gen kouri, kenbe, lage, kache 

Mwen reziyen m, mwen pran l jan l ye. 

Pafwa m wè Lanmou nan rèv ap fè m filalang 

Men lè m mache sou li pou ba l sigo 

Li gen tan file rapido presto 

Se toujou yon jwèt marèl, yon lago. 

Lè m pati dèyè l je klè 

Li file kou yon zeklè. 

Lanmou son w jwèt lago bijou 

Ki ka fè w fou si w pa pran tèt ou. 



28


LAGO AK LAVI 

Pafwa Lavi ban n payèt 

Nou frape pye n atè pou fè wòklò 

Apre n met de men nan machwè ap pouse katchil 

Kòmkwa n vle rale bak tan pase 

Pou ekzanminen dantan. 

Tèlman panse n fè lakwobat, 

Nou tanmen fè lago ak Lavi 

N al kache pou l pran n si l kapab 

Kòmsi n ka ba l sigo tout bon. 

Li ri n kò pèdi jouktan l gen wòkèt 

Paske l wè lonnvi je n 

Pa vize kou fizi kout, 

Nou bliye si n se flèch palmis. 

Afòs nou reve, 

Nou reve n vòlò peny Mètdlo 

Nou menm reve n vòlò bonnèt Lakansyèl 

Epi n ap fè laviwonn pyebwa avè l 

Kòmkidire n ka pati ak li 

Pou wè dekiprevyen chans nou. 

Men ak tou sa, 

Kafe n kontinye koule ak ma 

Se dlo n ap bwote nan paswa. 

Nou tanmen kalonnen Lanmè 

Kòmkwa se revanj n ap tire ak Lanati. 

Nou mache bobis pou n moke Lavi 

Men l griyen trannde l lè l wè n pa konn danse 

Nou panse n ka pase l nan rizib kòmkwa l mache bwete 

San n pa menm gade si n mache drèt nou menm 

Nou seye kase koub respè l 

Pou krache kòlè n 

Li lage gonmbo cho nan plan men n 

Epi l rete tennfas 

San l pa fè yon pa kita yon pa nago. 

Li jouk kale nawè l sou nou 

Lè l wè n antchipwèt pou pran douvan 

Kòmsi se wout nou konnen. 

Nou pran pòz koupe fache ak li 

Nou menm wè l kòm yon chemen nou pa renmen 

Men chwal nou al bouke kanmenm ladan. 


Koleksyon : «Pwesi abstrè» 

29


LAGO SAN KACHE 

Mwen chita ap gade w la a 

Tankou yon chat ki lemante yon rat 

Tankou yon mantèg tou pre yon chat 

Tankou yon papiyon tou pre yon lanp 

Tankou yon zegwi tou pre yon leman. 

W ap gade m 

M ap gade w 

Ou konn sa m ap panse 

M konn sa w ap devine 

W ap fè jwèt lago avè m 

Epoutan w pa bouche 

M ap reve w 

Epoutan nawè m byen kale 

Tankou je chat k ap kontwole rat 

Ou sanble tèt koupe ak Choukoun 

Je w klere kou chandèl 

Nòde w ap boulvèse lanmè m, 

Yon van ki rann li makawon 

Vag mwen monte de sèt wotè 

Epi… Epi w kontinye ap fè m filalang 

Epi… Epi anyen. 



30


LANMOU SE YON FRI SAN SEZON 

Li donnen nan epòk prentan 

Li fleri nan nenpòt sezon 

Gen lè l donnen epòk ete 

Gen lè l fleri epòk otòn 

Sa depann de chans pou jwenn li 

Dèfwa ou ka wè l lè ivè 

Dèfwa ou wè l nan tout sezon 

Se yon fri ki donnen lè l vle. 



LAVI SE YON POWÈM 

Lavi se yon powèm 

Bondye se yon powèt 

Chak engredyan nan lanati 

Se yon vèr 

Yon seri engredyan kouwè: 

Nonm, fanm 

Fòme yon rim enteryè. 

Dèfwa si chans ou kwaze on boubout 

Sou chemen w 

Epi nan pale pale, 

Ou gen w seri aspirasyon marasa 

Sa rele: rim kwaze 

Pi devan nan fè ti karès matyavèl, 

Ti bo alawonnzenga 

Sa rele: rim anbrase 

Lè tout bagay vin fèt: 

Youn plis youn fè youn 

Sa rele: rim antre mele 

Lè lavi woz kou tomat, 

N ap kontanple lanati 

Sa fè bèlte powèm nan 

Men lè bagay yo pa mache kòmsadwa, 

Nou di: tonnè! Ala powèm raz se lavi! 



31


LAVI SE YON NECHÈL 

Lavi se yon nechèl chaje ak kaka poul 

Chak baro badijonnen rive jouk nan kou l 

Sou chak baro yon moun mete pye l, li pantan 

Lè l reyalize sa, li te gen tan fin pran 

Ou ka wè Lavi kòm on pantalon san fouk 

Lè w ap kalkile kèk sitiyasyon malouk 

Chak grenn moun fè esperyans pa yo nan Lavi, 

Bagay ki pou ta fè w kriye men dèfwa w ri 

Gen moun ki wè Lavi tankou yon gwo lekòl, 

Yon linivè kote chak elèv jwe yon wòl 

Yon vrè lekòl kote youn aprann nan men lòt 

Se sèl vrè lekòl ki pa genyen elèv sòt 

Lavi se yon gwo liv tankou yon diksyonè 

Ki defini prèske tout mo ki sou latè 

Nou menm, elèv k ap sèvi tanzantan avè l, 

Se tanzantan n ap wè sekrè k kache dèyè l. 


Koleksyon: «Pwezi abstrè» 

32


LAVOUM POU YO! 

Ala mechan lidè n yo mechan! 

Yo pa respekte modòd zansèt yo 

Ala sousou lidè n yo sousou! 

Y ap respekte modòd zòt 

pou kontinye toupizi yon pèp inosan 

k ap soufri depi digdantan. 

Ala vòlè lidè n yo vòlè! 

Yo plen sak bidòl lajounen kou sole kouche 

pou al sere aletranje 

pandan pèp la ap tribiche anba Lavichè 

k ap fè malere monte Mòn Fòfyèl pa do. 

Ala blofè lidè n yo blofè! 

Yo fè n tout kalte pwomès 

pou eseye monte sou chèz boure a 

pou al dodomeya. 

Ala kout memwa lidè n yo kout! 

Yo manje manje bliye 

kou yo fin monte sou pouvwa 

yo di pèp la pran nan twa wa. 

Ala sanpidè lidè n yo sanpidè! 

Yo pa fè anyen pou libere 

peyizan ayisyen ki esklav nan batèy, 

yo pa fè anyen pou zòt sispann lage chen 

dèyè Ayisyen. 

Ala mechan lidè n yo mechan 

lè yo kontinye kite pèp la grangou, analfabèt 

epoutan l pa bèt! 

Ala kote gen lidè blofè sou latè, 

lidè k merite vekse an laten: 

lavoum, alolavoum 

pou tout sa k met peyi a nan tyouboum! 


Koleksyon : «Kri pou liberasyon» 

33


LÈ AYITI TE AYITI 

Lè Ayiti te Ayiti, 

Yo te rele l «La Perle des Antilles» 

Lè Ayiti te Ayiti, yo te konn respekte Ayisyen. 


Reken yo pa t konn fete. 


Ayisyen te ti prens aletranje. 


Zòt te konn sezi 

Yo pa t konn meprize n 

Yo te konn respekte n. 

Lè nou al lòt bò dlo, 

Nou pa t konn pran ti bato 

Pou al peri nan dlo. 

Tout kote n pase yo te konn bat bravo. 


Ayiti Cheri te bèl nègès 

Li pa t mèg 

Men l te gen ti grès. 


Moun te konn al Bisantnè 

Pou al pran ti lè. 


Yo te konn rele n 

Premye Nwa ki trase chemen libète, 

Premye Nwa ki konjige vèb libere, 

Premye Nwa 

Ki pote laviktwa 

Nan batay pou libète, 

Pèp Nwa ki bwòdè 

Ki mache tèt anlè. 


Ayisyen pa t konn pati 

Al pran imilyasyon lòt peyi. 



34


LÈ FANM LAKAY DAMOU 

Lè yon fanm lakay damou pou ou 

Manmzèl ka vin fou 

Pafwa l pa di w sa 

Men l ap di yon bon zanmi l sa 

Lè yon fanm lakay damou 

Anpil fwa se yon vrè amou 

Li pa bezwen konnen si dèyè w chire 

Li tankou yon je pete 

Anpil fwa se pa yon enterè l ap chèche 

Se ka yon bagay nan ou li apresye 

Li ka vle suiv ou toupatou 

Paske l reyèlman damou 

L ap fè nenpòt sakrifis ou mande 

Li pral nenpòt kote ou vle ... 


Koze lanmou I (1995) 

35


LÈ M TE FÈK RANKONTRE W 

Mwen sonje w t ap li yon roman 

Lè m te fèk rankontre w 

Mwen sonje souri ki te nan figi w 

Ou te kanpe nan w estasyon tren 

Byen dyanm kou Anakawona 

Drèt kou Lakrètapyewo 

Mwen te ka li lanmou nan figi ou jou sa a 

Tèt mwen te grate m 

Tout kò m t ap pike m 

Vant mwen te kòmanse bouyi 

Mwen santi m t ap tranble 

Cheve m tresayi 

Mwen pa t gen okenn ide de ou 

Se pa sa k te enterese m tou 

Mwen jis t ap gade 

Mwen jis t ap obsève 

Mwen jis t ap eseye devine 

Sa ke w t ap panse 

M sonje premye mo m te di ou 

M pa bliye ti souri ou 

M pa bliye ti konvèsasyon nou te fè 

Malgre nou pa t gen anpil lè 

M pa ka bliye premye envitasyon an 

Pou n te ka pase yon ti moman 

Dyaloge youn ak lòt 

Yon fason pou youn te rive konn lòt. 



36


LITANI YON MACHANN 

Adye Sòna! 

Bon vye malerèz! 

Li toujou pase nan zòn lan menm lè a 

Epi malerèz la pa konn lè non. 

Chak jou, depi dizè fè beng, 

Ou tande chante a kòmanse: 

Men bèl 

Pwa bè 

Pwa blan 

Pwa frans 

Pwa jòn 

Pwa nwa 

Pwa vèt 

Diri blan 

Diri jòn 

Diri odeveya (O.D.V.A) 

Mayi Semak 

Soupoudre e e e. 

Tout timoun nan katye a vin abitye ak mizik sa a 

Se tankou yon do, re, mi, fa, sòl, la, si, do. 

Li toujou repete yo annòd: 

Lendèyèlòt. 

Pye malerèz la gen yon koulè inesplikab 

Tèlman l pran pousyè nan lari Bapedchoz, Kafoufèy ak Soudal. 

Venn kou l rèd tankou yon grenn bal 

Tèlman chay la lou sou tèt li. 

Kè w fè w mal lè w gade malerèz la k ap monte 

Mòn Nelyo byen rapid 

Tankou yon machin k ap pran l an dezyèm. 

Pòv malerèz! 

Podyab! 

Poudi l la toujou? 

Ou kwè Sòna pa do mouri? 

Si w ta mande l si chay la lou 

Li ta ka fache. 

Anpil machann pa vle tande moun di sa, 

Yo pa vle moun di chay lou. 

Yo di: «Pa di sa, 

Si gen w zonbi, 

W a fè l pati!» 



37


MEDITASYON 

Lè m pa pale ak ou, 

Pa panse m pa panse a ou 

M jis ap medite. 

Si m pa rele w cheri, 

Pa panse solèy lanmou m kouche pou ou 

Se jis orizon krepiskil solèy sa a ou wè. 

Nan rèv mwen, 

M karese pawòl siwo myèl ou 

Ki te kòmanse jèmen anndan m 

Tankou bèl ti flè peyi k te kòmanse 

Boujonnen sezon prentan. 

Pafwa m menm pase pawòl dous ou yo an revi 

Pou restore prezans lanmou w nan mwen. 

M konn fèmen de je m, 

Blayi sou do 

Epi m ouvè de bra m 

Kòmkidire m ap rale w lantman 

Pou miyonnen w tout kote k dwòl 

Pou m ka tande son matyavèl. 

Men lè m voup m ouvè yo, 

M wè se nan yon rèv je klè m te ye. 



38


MONTRE M PITO 

Pechè, m abitwe ak ou. 

Pa fè m kado ti grenn chak kou. 

Ou sèmante 

Pou pa montre m peche. 

Ou refize 

Montre m ranje privye 

Ou ban m al plen kalbas 

Men ou pa montre m tann nas. 

Ou mennen m al achte 

Men ou pa montre m plante. 

Pechè, p ap ban m ti grenn chak jou 

Men montre m kenbe tou! 

Pechè, p ap ban m sèlman al plen kalbas 

Men montre m tann nas! 

Pechè, p ap annik mennen m nan mache 

Men montre m plante. 



39


MWEN REVE W DWÒL 

Yèswa m reve w 

M wè se bobin fil mwen 

M ap deplòtonnen 

Pou m al monte grandou w 

M wè m kanpe drèt sou tèt Lakrètapyewo 

M ap domine 

Yon vale, 

Yon bèl vale chaje ak flè solèy 

Ki blayi toutouni. 

Jilèt mwen gen tan pre 

Pou tache nan ke grandou a 

Dekwa pou bandi pa pwoche 

Pou pa menm manke panse 

Voye kap mwen ale. 

Tanzantan m wè m ap ba w liy 

Epi w ap fè zikap-zikap 

Anba yon boul solèy cho 

Pou al jwi van lespwa m 

Yon van ki kòmanse satouyèt zòrèy ou. 



40


MWEN SONJE OU 

Chak lè, 

Chak minit 

Chak segonn 

Mwen sonje ou 

Mwen pataje ak ou 

Doulè kè ou 

Mwen konprann santiman ou 

Ou menm ki dispoze 

Ede lòt moun 

Nan moman patikilye sa a 

Nan ane a 

Pafwa 

Sa pase konsa 

Nan lavi a 

Men m panse a ou 

Mwen sonje ou. 


Poetry in Haitian Creole (1993) 

41


NOU PANSE N TE SÈL 

Pafwa 

Nou panse pesonn p ap panse a nou 

Anpil koze travèse lespri nou: 

N ap panse a travay 

Difikilte lavi 

Koze ayè koze jodi 

Anpil koze k preyokipe nou, 

Pwoblèm pou solisyone… 

Ou di tout! 

Epi sanzatann 

Nou tyeke bwat postal nou 

Nou reyalize 

Nou pa t sèl 

Nan monn sa a 

Nou souri 

Paske gen 

Yon moun yon kote 

K ap panse a nou. 


Koleksyon: «Koze lanmou II», 

«Pwezi abstrè» 

42


NOUVO DIREKTÈ, NOUVO WOULO KONPRESÈ 

Enjistis nan travay lakay se dlo nan je 

Se yon gwo kriz pou fè kè anpil moun rete 

Depi yon nouvo direktè fin enstale 

Premye vitès misye pase se revoke 

Sa pa mele l kilès ki te fè bon travay 

Pase li gen yon djòb pou l fè yon dechoukay 

Depi desanzan dechoukay manchlong tanmen 

N ap mande, men ki lè tout bon sa ap pran fen? 

Nou tout konnen gen grangou Ayiti se vre 

Men sa vin plis sanble chire pit pou manje 

Elas! Konbyen moun van revokasyon bwote? 

Anpil nan yo inosan, kibò yo prale? 

Dirèk tounèf monte, ansyen ekip kraze 

Se toujou premye vitès dirèk yo pase 

Si ou twonpe w, w ap panse se koze serye 

Men se yon politik rale kò w ban m pase 

Konpetans pa enpòtan pou fè bon travay 

Lè gwo chèf mete yon dirèk pou fè piyay 

Sa k pi enpòtan se piye vit al sere 

Abi sa a pa yon istwa ki la depi yè 

Men l te la depi sou prezidan Bann Machwè 

Konbyen bouch ki ap baye lè sa fin rive? 

Batay kont koripsyon se yon jwèt ki mele 

Lè sendika nan yon peyi ret kokobe. 



43


OU PANSE M T AP TOUNEN 

Se ou k te di w al anvan 

Ou fè kòmsi w ta pral pran van 

Ou fè m babay pouryen 

Kòmsi w panse m t ap tounen 

Mwen konnen tèt ou te chaje 

M t ap eseye ede w pou chanje 

Men pi devan ou vle pran devan 

Kòmsi se yon kous pou te rive anvan. 

Ou panse m t ap tounen 

Konnen ke sa pa di m anyen 

Chemen an long, mache 

Lanmè a bèl, navige 

Ou pa fè filalang ak lanmou 

Nan lanmou, pa gen bay panzou 

Ou fè kòmsi w ta prale 

Se pa fòt mwen, m tou bwaze. 



44


PA BLIYE 

Si van an ta frape 

pòt kè w yon lè 

ouvè l san pè 

se lonbray prezans mwen w ap reve. 

Si w wè tak lapi 

ap tonbe sou fenèt kè w gwo apremidi 

panse a dlo k te konn sot jan je w 

lè w te damou pou mwen, 

lè m te konn miyonnen w. 

Konsa, powèt la reviv, 

li rajeni kou yon èg 

e l montre sa 

bò chemen kote mak pye w rete, 

kote mak pye n te pase. 



45


PAWÒL AN PIL 

Yon pil pawòl: 

Pawòl lèt kondanse 

Pawòl nannan kokoye 

Pawòl mant toli 

Pawòl piwili… 

Yon bobin pawòl k ap deplòtonnen 

Pou al monte grandou lanmou 

Lajounen, sole kouche 

Pawòl cho 

Ki mache nan mwèl zo 

Pawòl kat je kontre 

Pou rèv je klè reyalize 

Koze sekrè ke lanati kreye 

Pawòl titit k ap kriye 

Paske l bezwen tete… 

Yon pil pawòl, 

Pawòl an pil. 



46


PITIT AK MANMAN ADOKTIF LI 

Pitit, manman sa a te adokte ou 

Men ou konn vrè manman ou, 

Yon lòt te adokte ou 

Byen lontan 

Men yo toujou gen yon rezon 

Yon timoun pa ka gen 

De manman 

An menm tan. 

Ti minè, timoun adokte, timoun gate! 

E ki konplètman esplwate! 

Gade frè ou yo kounyeya! 

Van bwote yo 

Timoun adoktif, yo te konn respekte lontan 

Ini nou kounyeya! 



47


POUKISA SE AYISYEN? 

Premye Pèp Nwa endepandan nan lemonn 

Premye pitit Ewòp ak Afrik 

Poukisa ou kote ou ye a kounyeya? 

Poukisa se sou do ou yo lage tout chay? 

Poukisa frè m yo ap mouri nan dlo? 

Poukisa y ap maltrete yo Gwanntanamo? 

Poukisa se nou yo di ki pote sida? 

Poukisa yo pa vle san nou? 

San nou ki te koule 

Pou bay lòt libète 

Poukisa se Ayisyen yo meprize? 

Poukisa se nou yo bay vye chay pote? 



48


PÒV K AP MANDE NAN PÒTOPRENS 

Yo bò Koridò Marengwen 

W ap wè pòv yo nan tout rakwen 

W ap wè yo nan zòn Bwavèna 

Si w al Mache Anba, yo la 

Yo grangou, yo bezwen manje 

Se rezon ki fè y ap mande 

Ak yon ti kwi kenbe nan men 

Y ap mande moun tout lajounen. 



49


PREMYE AK DÈNYE 

Li te premye pitit Afrik 

E kounyeya, yo konsidere l 

Kòm dènye 

Ann Amerik 

Li te gen kat las yo nan men l. 

Li te genyen premye fwa a 

Se te yon sipriz pou ènmi l yo. 

Kounyeya, y ap moke l 

Paske yo te viktim yon lè 

E yo sonje viktwa sa a ankò 

Istwa inoubliyab sa a 

Toujou ba l espwa 

Malgre yo konsidere l 

Kòm dènye 

Se li k te premye. 


Koleksyon: Poetry in Haitian Creole (1993), 

«Kri pou liberasyon» 

50


PRESTASYON SÈMAN PREZIDANSYÈL 

Vyèy Altagras pete 2 je nan tèt mwen! 

Mwen sèmante devan nasyon an e devan tout moun 

Pou sèvi ak konstitisyon an kòm papye ijyenik, 

Pou derespekte l an premye epi fè lòt 

Sanzave derespekte l tou, 

Pou yo derespekte dwa pèp ayisyen an 

Epi pou nou travay nan dezinyon 

Dekwa pou peyi a kontinye fè bak 

Pou ranfòse lokipasyon 

Pou dezonè yon ti nasyon. 

Sendenden, ou menm ki patwon tout 

Magouyè, raketè, souflantyou, vendèdpeyi, 

Ou va ban m kouray ak sajès pou gouvène 

De fason pou seche kès leta a yon lòt jan 

Epi pou m foure tout patnè n yo 

Nan yon bon pozisyon. 



51


RESÈT POU DEPRESYON 

Bwè yon vè dlo frèt chak maten. 

Pa bwè kafe menm pou kè w pa bat fò 

Lè w ap panse a mwen. 

Si w vle te, pa pran sa k gen kafeyin. 

Pran demi vè diven lè w ap dine 

Pou kè w mache opa oto ogalo. 

Chak kou w fin benyen epi w fin fè 

Kò w santi bon 

Sitou nan aswè, li Koze Lanmou 

Epi fèmen je w pou omwen senk minit 

Pandan ou layite sou do, kòmkidire w ap di m: 

M santi m frèt cheri. 

Vire bò apre, kòmkidire se masay m ap ba ou 

Pou kalme nè w yo 

Pandan m ap kapte pòs kazo sou bann a.m ou f.m 

Pou tande 

Mizik matyavèl, 

Konpa pa fè sa, 

Mizik siyis siyis 

Pou fè kokoriko m chante. 

Fèmen je w ankò pou kèk minit 

Kòmkidire se nan bra m menm w ap tonbe 

Pou m ka ranmase w 

Lèfini pou m grenpe mòn apik yo douseman 

Epi desann nan vale a lanteman. 



52


RÈV MWEN POU DEMEN 

Douvanjou n se rèv demen 

ki dwe plòtonnen nan konbit tèt ansanm 

Mizè ayè n va sèvi fèy papye listwa 

pou korije devwa demen 

Nawè n va sèvi plim ak lank 

pou kouche sou papye 

zègrè n nan manje ayè 

pou jenerasyon k tou piti 

ak sa k gen pou wè premye solèy lavi 

apre bonnèt ventyèm syèk chavire 

N a kontinye met angrè ak fimye 

nan pepinyè Ginen yo 

pou kontinye bay bon rekòt 

N a sekle raje zigzani, lògèy ak egoyis 

nan jaden nou 

pou n simen plan lanmou 

dekwa pou rebwaze lakay ak bèl flè peyi. 



53


RÈV DWÒL! 

Mwen wè w jan w te fèt la 

Menm jan w ye kounyeya 

Mwen di w ti pawòl dous 

Pandan w fèmen zye w 

Ap kontanple prezans mwen 

Kòmsi w te nan yon ramak 

Ap kontanple yon bon ti van 

Nou fè, e refè 

Tout sa n pa t panse fè 

Epi popyè m ouvè sanzatann. 

Rèv dwòl! 



54


RESPÈ POU FANM AYITI TOMA 

Gade! 

Pinga! Pinga nou maltrete yo! 

Pinga nou joure yo! 

Fè kè yo kontan 

Menm lè y ap travèse moman nwa 

Pinga! Pinga nou fè yo fache! 

Pa eseye gen dyòl long ak yo 

Respekte yo 

Fanm Ayiti Toma yo 

Se Bondye ki ban nou yo 

Ann gade yo ak konsekans 

Ann apresye yo 

Ann ede yo 

Gade! 

Pinga! Pinga nou abize yo! 

Respekte yo 

Ann respekte tout Fanm Ayiti Toma 

Tanpri souple, pa minimize yo 

Pa meprize yo 

Gade! 

Pinga! Pinga nou dezapresye yo! 

Toujou ede yo 

Leve vwa yo pou demokrasi boujonnen pou yo 

Respekte yo 

Gade! 

Pinga! Pinga nou abandone yo! 

Kèlkeswa peyi n pase, ede yo 

Y ap kontan, y ap fyè 

Dèske yo se Fanm Ayiti Toma 

Pa fè yo fache 

Se pou nou miyonnen yo 

Respekte yo 



55


RILAKS 

Pafwa m santi m ta jwe akòdeyon pou ou 

si m te Dyo Jak 

M ta jwe gita pou ou 

si m te Betova Oba 

M ta jwe pyano pou ou 

si m te Chopen 

M ta jwe vyolon pou ou 

si m te Motza 

M ta chante pou ou 

si m te Oulyo Iglesias 

M santi m ta kapte pòs kazo w 

sou bann a.m ou f.m 

pou m tande son dous, son matyavèl: 

kalipso 

konpa 

merenge 

rege 

salsa 

soukous . 

Ala soukous ou ta bay 

pandan w ap danse patyangga! 

Epi lò fini m ta met sik 

sou bonbon w 

Wi w ta rilaks! 



56


SA M PANSE DE POWÈM 

Yon bon powèm touche nanm. 

Bon powèm bon pou lespri. 

Kijan lemonn ta ye san powèm ak mizik? 

M kite powèm mwen pale. 

Mwen pale powèm. 

Powèm se yon lòt lang mwen aprann. 

Powèm se vi mwen. 

Powèm se yon bonjan zam. 

Powèt wè lemonn nan pwòp fason yo. 

Linivè se yon powèm. 


SE BON TANDE! 

Sa m wè pou ou Antwàn nan Gonmye 

pa wè l! 

Tansèlman w ap takinen m 

W ap plede agase chen m 

Epi lè fini pou di l mòde an trèt 

W ap plede woule balon m 

Kòmkidire se choute w pral choute l 

W ap taye banda ban mwen 

Epi w ap plede gade m dwòl 

Mwen chita byen pwòp 

Epi w vin ap grate tèt mwen 

Kòmkidire se kap mwen genyen 

Kouto digo m la byen pwòp 

Epi w ap pase men w sou lanm li 

Apre pou di m ou blese 

M wè w ap plede satouyèt mwen 

Pou wè si m sansib 

Se bon tande, 

Tansèlman se bon! 



57


SE DO L MWEN WÈ 

Se do l mwen wè 

Sa, se kado mwen 

Sou pretèks li pa gen tan menm sèjousi, 

Pa menm yon alo pou di bonjou cheri 

Tandiske l toujou gen w bèl souri nan vizaj li 

Lè l li mesaj mwen yo 

Kèk mo pou pete yon ekla ri oubyen pou pouse katchil 

Kreyòl sa a, pa gen dout ke l, reve touche m 

Tout kote l ta renmen: 

Nan lye sekrè yo 

Kote n ka tande senfoni zwazo yo 

Nan mitan forè kote dlo yo ap plenyen 

Nan plaj, pandan n ap jwe sou sab la 

Dèyè gwo pyebwa nan mitan jaden yo 

Imajinasyon yon souwè 

Melanj yon rèv mouye 

Paròl dous 

Paròl rèv 

Paròl an pil. 



58


SE KREYÒL MWEN PALE 

Mèsi Papa Bondye dèske se kreyòl mwen pale 

Ala bèl lang sa a bèl! 

Mwen di sa m panse ladan san tèt grate 

Mwen pa gen okenn vèb pou m konjige, 

Okenn sibjonktif m ap anplwaye 

Pa gen fè tilititi 

Pou blofe pitit natifnatal yon peyi 

Mèsi Papa dèske se an kreyòl mwen panse 

Mèsi dèske m fèt sou tè d Ayiti 

Kote lang sa a soti 

Lang yon dal gwo Ewo te pale: 

Tousen 

Desalin 

Kapwalamò 

Anrikristòf 

Chalmayperal 

Yo tout te pale kreyòl 

Se nan lang sa a yo te kominike 

Pou yo te ban m libète 

Yon lang ki pa lang vini 

Lang kolon yo ta renmen detwi 

Men m p ap boukante lang mwen an 

Pou lang ki soti lòt kontinan 

Mwen p ap fè boukantay pou okenn bagay 

Zafè sila yo ki renmen esklavay 

Fòk se li pou m pale 

Se nan li pou m reve 

Se li m pi renmen 

Se li ki san mwen 

Kreyòl se nanm mwen 

Nenpòt Ayisyen ki ta meprize lang sa a 

Pa yon vrè kreyòl 

Se pa yon vrè natifnatal peyi d Ayiti 

Son w ti sousou lòt peyi 

Yon sousoubrake k pa gen kote pou l rete 

Yon reskiyè k toujou ap tann kras manje 

Yon moun ki san diyite 

Ki pa konn sa l ye. 



59


SA OU DWE KONNEN 

Mwen vle w konnen 

Ke gen yon moun k ap panse a ou 

Yon moun ki vle ede ou 

Sou wout la 

Yon moun ki ka solisyone pwoblèm ou 

Yon moun ki vle ak ou 

Lè solèy la klere 

Ak lè lapli tonbe 

Mwen vle w konnen 

Ke gen yon moun 

Ki p ap kite w pou kò w 

Yon moun ki panse a ou 

Yon moun ke ou ka pale ak li san pwoblèm 

Epi kè ou ap kontan 

Premye fwa w ap kontan konsa 

Se mwen menm, 

Yon moun ki panse a ou menm. 


Poetry in Haitan Creole (1993), 

«Koze lanmou II» 

60


SOLÈY LANMOU W KOUCHE POU MWEN 

Apre w fin damou pou mwen 

Nan rèv ou yo 

Mwen kòmanse naje 

Nan lanmou w 

Yon lak mwen panse m 

Te ka travèse 

San difililte 

Mwen gen tan anpile 

Yon dal bèl rèv 

Ki t ap soufle dife anndan m: 

Panse m fè lakwobat lè m reve w 

Kòmkidire m te gen tan goute 

Siwo lanmou w 

Mwen karese w san m pa janm touche w 

Chak kou m reve w 

Rèv mwen yo mouye 

Ou kòmanse mache 

Nan chemen lanmou m 

Epi w voup ou kanpe 

San w poko menm rive 

Pou ta di m kòman wout la te ye. 



61


SOLÈY SA A 

Lè m pa wè Solèy sa a 

Lonbray fè m chagren 

M santi m frèt, 

Yon fredi nan mwèl zo 

M santi m bouke, 

Bouke nan tout manm 

Dòmi nan je m, 

Yon dòmi gwo lajounen 

Mwen tris, 

Yon tristès san parèy 

M fatige, 

Nan bra ou 

M ta renmen 

Repoze. 



62


VOTE AK KONSYANS! 

Alo Ayiti Cheri! Alo o! Wi se mwen... 

Wi pitit ou nan dyapora a… 

Wi, se yon long distans! 

Se yon mesaj mwen gen pou ou: 

Di pèp la al vote jou eleksyon. 

Di l pa panike, al vote! 

Jan l Pase l Pase! 

Pa rete andedan kay, 

Di yo al ranpli devwa sivik yo jou sa a! 

Fò nou vanse kote n rive a! 

Di yo vote demokratikman cheri! 

Di yo pa vote kandida pou kleren. 

Vote ak konsyans! 

Vote yon kandida yo panse ki kapab pote yon chanjman, 

Vote yon kandida ki kapab travay pou byennèt Ayisyen, 

Vote yon kandida ki gen mwens twou nan manch! 

Di yo fè sa ak lòd cheri! 

Suiv lòd ofisyèl yo ak lapolis jou sa a pou montre yo sivilize. 

Pa fòse yon moun vote yon kandida jis pou pwomès. 

Vote dapre bon jan enfòmasyon yo genyen de kandida a, 

Youn yo panse ki ka fè yon diferans tande. 

Bòn chans a kandida ki va monte a! 

Jan l Monte l Monte! 

Pa bliye se prezidan tout Ayisyen (kapitalis, kominis (fo, vrè), 

maksik (fo, vrè), opòtinis, pòv, rich, sosyalis (fo, vrè) li pral ye. 

Tout se pitit Sò Ayiti ki renmen yo malgre jan yo ye. 

Donk ou va di l fè tout posib li pou fè yo travay ansanm 

Dekwa pou sove lonè lapatri. 

Di yo al vote jou vòt la toutoun! 

Oke, m ale cheri! 



63


VWAYAJÈ 

Gen anpil rezon 

Ki fè moun vwayaje: 

Gen vwayaj biznis, 

Gen vwayaj plezi elatriye… 

Ou fè konesans 

Yon lòt kilti. 

Konpòtman moun yo 

Byen diferan. 

Yo kontan 

Pou wè lòt moun. 

Ou aprann de yon lòt kilti; 

Moun yo byen kontan. 

Moun yo prè pou ede ou 

Paske ou se etranje 

Yo kirye 

Men yo pa janm fache. 



64


YO MENM, MWEN MENM: LADIFERANS 

Twòp moun k ap kowonpi! 

Èske m se youn k ap kowonpi tou? 

Twòp kowonpi! 

Èske m se yon jij kowonpi? 

Twòp kriz! 

Èske m ap viv nan yon sosyete ki an kriz? 

Twòp konfli! 

Èske se konfli d enterè? 

Twòp politisyen! 

Èske m ka yon politisyen onèt? 

Twòp pwoblèm! 

Èske m ka pote yon solisyon? 

Twòp mizè! 

Èske m ka bay manje? 

Twòp fatra! 

Èske m ka ede mentni vil yo pwòp? 

Twòp medyòk! 

Èske m ka fè yon bagay kont medyokrite? 

Ase! Ase! Ase! 

Nou dwe fè ladiferans! 


Koleksyon : «Kri pou liberasyon» 

65


RABLABLA KANDIDA PATRIPÒCH 

A, wi! Yo pale anpil, 

yo konn rablabla 

epi yo konn kilè pou rablabla 

pou twonpe nou 

men, yo pa janm mansyone 

nan Plan Gouvènman yo 

destriksyon latrin 

omwen nan kapital peyi a, 

yon lye ki pote non 

«Port-au-Prince». 

Yo pa janm mansyone 

destriksyon bidonvil yo - 

abita iben popilasyon 

ki pi mizerab la. 

Yo pa janm mansyone 

yo pral kreye lekòl gratis 

tribòbabò nan peyi a pou fini ak 

epidemi «analfabetis» la ki fè ravaj 

e ki kontribye nan soudevlopman 

Premyè Repiblik Nwa a. 

Men reyalite a! Yon latriye vòlè, 

sèvo chavire, 

chèf bann madigra, 

kandida ki, yon fwa yo fin monte 

sou fotèy boure a, 

pa ka menm solisyone 

yon ti pwoblèm elektrisite 

ki la depi epòk Cumberland. 

A, wi! Kandida konbèlann 

ki pral kontinye tann kwi 

devan Sen Washington 

pou mande l charite ak favè 

nan lang anglè 

anfen, Kandida Mandyan 

an majiskil k ap reve ankese 

ase grinbak nan bank etranje 

nan de tan twa mouvman 

pou bati chato tout kote 

pou fanm sou kote, 

epi vòlè ase lajan 

pou plizyè jenerasyon. 



66


OTOBIYOGRAFI 

Bibliyograf, chèrchè, edikatè, editè, entèprèt, eseyis, leksikograf, lengwis, 

powèt, romansye, tradiktè, Emmanuel W. Védrine fèt Lazil, Ayiti. L al nan 

inivèsite Etazini ak Ewòp kote l etidye Lèt ak Lengwistik. Li resevwa plizyè 

bousdetid, enkli The Harvard University Graduate Fellowship (Teyori 

Lengwistik), The Indiana University Graduate Scholarship (Lengwistik 

Fransè), ak lòt ankò. Otè plis pase yon ventèn liv ak plis pase 70 atik ak 

dokiman sou Ayiti e sou kreyòl. Pwofesè lisansye fransè ak espayòl (Grad 7- 

12) nan eta Massachusetts (USA). Ansyen pwofesè Syans Sosyal ak Lang 

Etranje nan Boston Public Schools, Védrine anseye tou nan lòt enstitisyon 

Ameriken (University of RhodeIsland, Indiana University, The Boston 

Language Institute …). Fondatè e Redaktè an chèf “E. W. Vedrine Creole 

Project” (1993), yon pwojè piblikasyon ak bi pou devlope materyèl didaktik 

pou Pwogram Bileng Ayisyen (Ayiti kou nan dyaspora a) e pou moun k ap 

aprann kreyòl. Fondatè pi gwo Anyè Elektwonik sou Ayiti, Haiti’s Super 

Web Directory (1998). Li kontribye tou a plizyè enstitisyon ki gen pou wè 

ak piblikasyon, pwojè sou kreyòl (Boston Public Schools (Chapter 766), 

Cambridge Public Schools, Eritaj Foundation, Mason Integrated 

Technology (MIT2), Pimsleur Language Training, REKA (Rezo Entènèt 

Kreyolis Ayisyen), Simon & Schuster, Somerville Human Rights 

Commission, The Boston Language Institute, The Indiana University Creole 

Institute, Potomitan.info, Windowsonhaiti.org. Zèv literè l parèt nan 

Anthology of Haitian poets of Massachusetts, Bon Nouvèl, Bulletin 

Commercial du Massachusetts, Boston Haitian Reporter, Educa Vision, 

CreoList Archives, Haiti 2004, Haïti Courrier, Haitionline.com, Haïti en 

Marche, Haïti Progrès, Haitian-American Souls, Haitian-American Tribune, 

Haitian-American News, Komè, Kreyòl Connection, Le Matin, Le 

Nouvelliste, Libète, MIT2, Orèsjozèf Publications, Revolution Revolisyon 

Révolution, The Creole Connection, Prisma (Umass-Boston), REKA, Soleil 

des Iles, The Nations Tribune, Soup To Nuts, SICRAD, TANBOU.com, 

Windowsonhaiti.org, SEDRA. L ap viv Boston (Etazini). 

67

PÃTOPRENS O TAN PREZAN - Potomitan

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

PÃTOPRENS O TAN PREZAN - Potomitan