Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2011
Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2011
Società Ligure di Storia Patria - biblioteca digitale - 2011
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
D op o il Lanfranco, realizzato anche col concorso finanziario delle<br />
U niversità a m erican e <strong>di</strong> Cincinnati e <strong>di</strong> Wisconsin, la serie dei Notai<br />
Liguri h a d ov u to ancora una volta essere sospesa per le ovvie <strong>di</strong>fficoltà<br />
e c o n o m ic h e , gli im pegni p er Ve<strong>di</strong>zione del Breviario della <strong>Storia</strong><br />
<strong>di</strong> Genova e infine la per<strong>di</strong>la d el Vitale. Presidente della Società e<br />
p rin c ip a le p ro m o to re della raccolta.<br />
D 'altra p a rte col Lanfranco si era giunti al secolo XIII (<strong>di</strong> qui<br />
l'in teg razion e d el titolo)• nel quale secolo tale è la massa dei<br />
p r o to c o lli, spesso d i prim ario interesse, che sarebbe temerario un<br />
p r o g ra m m a c h e intendesse proporsene Ve<strong>di</strong>zione integrale. Diffìcile<br />
a p p a r e una scelta, e l'e<strong>di</strong>zione <strong>di</strong> atti <strong>di</strong>versi attinenti ad un singolo<br />
d eterm in a to argom en to, proposta da taluni stu<strong>di</strong>osi, riuscirebbe necessariam<br />
en te fram m en taria e non consona ai saggi criteri <strong>di</strong> e<strong>di</strong>zione<br />
in teg rale d e i testi p er lo stu<strong>di</strong>o <strong>di</strong> essi sotto tutti gli aspetti, storico,<br />
e c o n o m ic o , g iu rid ico, sociale, linguistico, che fu negli intenti degli<br />
id ea to ri d e lla raccolta.<br />
Q uesto Tealdo «de Sigestro»: atti rogati a Portovenere. che la<br />
S ocietà a cco g lie oggi nella serie (e che si riallaccia in certo modo al<br />
Giovanni <strong>di</strong> Giona che Giorgio Falco e Geo Pistarino hanno pubb<br />
licato n ella Biblioteca della Deputazione Subalpina <strong>di</strong> <strong>Storia</strong><br />
<strong>Patria</strong>,), non è tutto T eald o: ma la <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> ha già e<strong>di</strong>to nei<br />
su oi Atti, in gran parte integralmente ed in minor porzione per<br />
regesti, gli atti <strong>di</strong> T ealdo rogati a Bonifacio (Y. V itale. Documenti<br />
sul castello <strong>di</strong> Bonifacio nel secolo XIII. e Nuovi documenti sul<br />
castello <strong>di</strong> Bonifacio nel secolo XIII. ASLi, LXV, 1936, e LXVIII,<br />
1 9 4 0 . fase. I I ) e si riprom ette <strong>di</strong> pubblicare in seguito quelli da lui<br />
rogati a C avi, raccogliendo così nelle sue pubblicazioni « tutto » Tealdo.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
E coni facendo intende anche ren d ere p a r t ic o la r e o m a g g io a l<br />
compianto Vito Vitale, che nei suoi u ltim i anni e r a t o r m e n t a t o clal<br />
pensiero che la raccolta potesse esser ripresa con c o n t r ib u ti d i stu d io si<br />
italiani, ed ha sempre guardalo a qu esta iniziativa c o m e a lla p iù f e lic e<br />
attività della <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> cui E gli avesse potuto d a r e il c o n tr ib u to<br />
del suo consiglio e della sua operosità.<br />
La P r e s id e n z a<br />
d ella S ocietà L ig u re d i S to r ia P atria<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong><br />
JL
INTRODUZIONE<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
S o m m a r io . 1. - I mss. <strong>di</strong> Tealdo d e Sigestro. 2. - Periodo trascorso<br />
dal notaio a Bonifacio. 3. - Periodo trascorso dal notaio a Portovenere.<br />
4. - Periodo trascorso dal notaio a Gavi. 5. - La pratica del cartulario in Tealdo<br />
d e S ig e s tro . 6. - Gli usi cronologici in Tealdo d e Sigestro. 1. - Contenuto<br />
del cartulario. 8. - Criteri della presente e<strong>di</strong>zione.<br />
1. - Della lunga attività professionale del notaio Tealdo de Sigestro<br />
ci sono rimasti tre frammenti <strong>di</strong> cartulari che si conservano nell<br />
’Archivio <strong>di</strong> Stato <strong>di</strong> Genova. Il primo comprende gli atti rogati a<br />
Bonifacio, in Corsica, dal 23 ottobre 1238 al 25 luglio 1239 (1). Il<br />
secondo è incluso nel primo registro del notaio Oberto <strong>di</strong> Langasco,<br />
da c. 1. a c. 4 2 : raccoglie gli atti rogati, in massima parte a Portovenere<br />
ed a Gavi. dal 7 luglio 1258 al 6 febbraio 1260 (2). Il terzo si<br />
conserva insieme col primo, ma continua cronologicamente, sia pure<br />
dopo un'am pia lacuna, la serie documentaria del secondo: comprende<br />
gli atti rogati, in massima parte a Genova ed a Gavi, dal 22 aprile<br />
1260 al 20 ottobre 1263 (3).<br />
Il prim o è stato segnalato dal Caro e pubblicato, parte integralm<br />
ente, parte in regesto, dal Vitale (4). Del secondo hanno messo<br />
in luce <strong>di</strong>versi atti rogati a Gavi. — senza però riconoscere il nome<br />
( 1 ) A r c h i v i o <strong>di</strong> S t a t o <strong>di</strong> G e n o v a , Notaio Tealdo de Sigestro. ms. n. 25,<br />
cc. 1 -94: cfr. C a rto la ri notarili genovesi (1 - 1 4 9 ): inventario, vol. I. parte I. in<br />
P u b b lic a z io n i d e g li A rch iv i d i Stato. XXII. Roma. 1956. p. 66.<br />
(2 ) A r c h i v i o <strong>di</strong> S t a t o <strong>di</strong> G e n o v a . Notaio Oberto <strong>di</strong> Langasco. ms. n. 66.<br />
cc. 1 -42: cfr. C a rto la ri nota rili cit.. p. 128.<br />
(3) A r c h i v i o <strong>di</strong> S t a t o <strong>di</strong> G e n o v a , Notaio Tealdo d e Sigestro. ms. n. 25.<br />
cc. 95-152.<br />
(4 ) G. C a r o . G enua urul d ie M achte am M ittelm eer. 1895-99. vol. II. p. 421;<br />
V . V i t a l e . D o c u m e n ti sul castello d i B onifacio nel secolo X III. in .itti della R.<br />
D e p u ta z io n e L ig u r e d i <strong>Storia</strong> P atria, I (LXY), 1936. pp. 1-194.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
del notaio, — il Desinioni ed il Ferretto (1). Del terzo ha dato notizia<br />
e l’e<strong>di</strong>zione <strong>di</strong> alcuni documenti rogali a Gavi il D esim oni ed ha fatto<br />
cenno il Vitale (2). Per tutti l’attribuzione riesce fa cile grazie ai<br />
richiami del notaio che in essi ripetutamente cita il p ro p rio nom e (3).<br />
I tre mss. sono mutili del principio e della fine. Sono form ati<br />
<strong>di</strong> grossi quaderni <strong>di</strong> carta non filigranata. Il p rim o<br />
m isura cm.<br />
31X21: è composto <strong>di</strong> due fascicoli rispettivamente <strong>di</strong> 50 e <strong>di</strong> 44<br />
carte. Il secondo misura cm. 30Mj X 25: è composto d u n fascicolo<br />
<strong>di</strong> 102 carte. Il terzo misura cm. 31X23Vè: è composto <strong>di</strong> due fascicoli,<br />
il primo dei quali conta 49 carte, avendo perduto l ’ultim a per<br />
lacerazione del foglio lungo la ripiegatura, mentre il secondo è <strong>di</strong><br />
10 carte. Il primo ms. rappresenta tutto ciò che rim an e d’nn intero<br />
cartulario. Per gli altri, invece, non è chiaro se si tra tti <strong>di</strong> fram m enti<br />
d’un unico libro oppure <strong>di</strong> due libri <strong>di</strong>stinti.<br />
I rogiti redatti a Portovenere vanno dal 7 luglio 1 2 5 8 al 5 marzo<br />
1259: si annoverano però tra essi alcuni atti datati da Sestri Levante,<br />
dal 18 settembre al 4 ottobre 1258, ed uno datato da Genova,<br />
11 27 gennaio 1259. Complessivamente, comprendendo nel novero<br />
anche un frammento d’escatocollo, con il quale co m in cia il ms.,<br />
sono 64 documenti.<br />
II loro interesse è notevole, sia perchè risalgono al periodo im <br />
me<strong>di</strong>atamente anteriore a quello in cui cominciò a rogare Giovanni<br />
<strong>di</strong> Giona (4), sia perchè illustrano determinati aspetti d ella vita porto-<br />
venerese che in quel notaio non risultano documentati. La loro pubblicazione,<br />
mentre continua, da una parte, l’e<strong>di</strong>zione del V itale,<br />
integra, dall’altra, quella delle carte <strong>di</strong> Giovanni <strong>di</strong> G ion a.<br />
(1) C. Desimoni, Annali storici d ella città d i Gavi e d e l l e s u e fa m ìg lie<br />
dall'anno 972 al 1815, Alessandria, 1896, pp. 59-63; id., D o c u m e n t i e d estra tti<br />
per la storia <strong>di</strong> Gavi, Alessandria, 1896, n. 140, p. 60, n. X X X V I I , pp. 92-93;<br />
A. F erretto, Documenti genovesi <strong>di</strong> Novi e V a lle S criv ia , in B i b l i o t e c a d e lla S o <br />
cietà Storica Subalpina, L1I, vol. II, Torino, 1910, nn. D C C C C X I, D C C C C X III,<br />
DCCCCLXV, DCCCCLXVII, DCCCCLXXXIII, D CC CCLXXXV I-D CC CCXC . P e r l ’identificazione<br />
del notaio: G. F alco - G. P is t a r in o . Il ca rtu la rio d i G io v a n n i d i G io n a<br />
<strong>di</strong> Portovenere (sec. X I II), in Biblioteca d e lla D ep u ta z io n e S u b a l p i n a d i S to ria<br />
<strong>Patria</strong>, CLXXVII, Torino, 1935, p. X.<br />
(2) C. Desimoni, Docum enti cit., p. II I; V . V it a l e , L a v ita e c o n o m i c a d e l<br />
castello <strong>di</strong> Bonifacio nel secolo X III, in S tu d i in o n o re d i G in o L u z z a t t o , I, M ilano,<br />
1950, p. 132, nota 3.<br />
(3) Per il secondo frammento, v. i docc. V ili, IX , X V I, X V I I , X X I, X X III.<br />
XXIV, XXVII, XXIX, XL. XLII, XLIX.<br />
(4) G. Falco-G. P istarino. Il cartulario cit., p. XII.<br />
- 10 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
2. - Abbiam o noLizia per la prima volta <strong>di</strong> Tealdo de Sigestro<br />
nel marzo del 1236 (1). Lo troviamo a Bonifacio, — dove prosperava<br />
una piccola colonia d’immigrati da Sestri Levante (2), — investito<br />
della carica <strong>di</strong> scriba com m unis Ianue, al servizio dei castellani.<br />
P er avere maggiori ragguagli, dobbiamo però attendere sino al<br />
1238-39, quando il suo primo manoscritto a noi pervenuto getta più<br />
ampia luce sulla sua figura. Appren<strong>di</strong>amo così che egli aveva figli<br />
in età adulta: un Gerar<strong>di</strong>no ed un Benvenuto intervengono infatti<br />
come testi in atti da lui rogati. Un terzo figlio riconosciamo in quel<br />
Bonaventura, notaio anch’egli, che compare a Bonifacio tra il 1257<br />
ed il 1266; un quarto, forse, in quel Teal<strong>di</strong>no del quale è notizia,<br />
sempre a Bonifacio, nel 1291 (3).<br />
Tealdo non possedeva casa propria, ma viveva a pigione (4). L ufficio<br />
<strong>di</strong> scrib a com m unis e la fervida vita economica del castello gli<br />
procuravano continuo lavoro: nel periodo <strong>di</strong> nove mesi, per il quale<br />
ci rim ane il suo primo ms., gli atti da lui rogati assommano a 645.<br />
La sua attività quoti<strong>di</strong>ana aveva inizio al mattino, circa primam,<br />
e term inava a notte, circa com pletorium , con la massima intensità<br />
tra l ’ora terza ed il vespro. Solo in casi eccezionali gli capitava <strong>di</strong><br />
rogare an te prim am o post com pletorium .<br />
Al principio della giornata egli lavorava, <strong>di</strong> solito, nella propria<br />
abitazione. Verso l ’ora terza assisteva i castellani che tenevano giu-<br />
(1 ) V . V it a l e , D ocu m en ti cit.. n. III.<br />
(2 ) Secondo i dati che si ricavano del cartulario <strong>di</strong> Tealdo, sono almeno una<br />
ventina <strong>di</strong> persone nel periodo 1238-39: V. V itale, D ocum enti cit.. passim. Si tratta<br />
<strong>di</strong> serventi del castello che. al tempo stesso, investono capitali in beni immobili,<br />
in greggi, in operazioni finanziarie; <strong>di</strong> commercianti e marinai che danno e ricevono<br />
denaro a mutuo, trafficano in grano ed in vino, giungono e ripartono <strong>di</strong> continuo per<br />
le vie del m are che conducono in Ampurias, a Genova, a Sestri Levante.<br />
(3 ) V . V it a l e , D ocum enti cit., nn. LXIX. CXVII. CXL, CCLVIII, CCCXIII,<br />
CCCCLX. D L X X I; B LXXXIV, CLXXVII, CCLXXV; A V ili, XXIX, XXX, XXXII.<br />
X X X V I, X L I, X L V ; E CXXXV, CCIX, CCXV. Di Gerar<strong>di</strong>no non è più notizia in<br />
Corsica dopo il 1239. Benvenuto, invece, si trovava ancora a Bonifacio nel 1261<br />
ed occupava una posizione d’un certo rilievo : nel 1291 è ricordata la sua casa,<br />
in contrada della Porta, là dove un tempo aveva abitato il padre, ma non risulta<br />
s'egli ancora vivesse.<br />
(4) Il 14 novembre 1238 abitava in dom o A rm ani pellip a rii; il 24 dello<br />
stesso mese, in d o m o V ival<strong>di</strong> d e Livellato et fra tru m ; il 24 gennaio 1239, <strong>di</strong> nuovo<br />
in d o m o A r m a n i p ellip a rii, la quale il 17 marzo risulta passata in proprietà <strong>di</strong><br />
Giacomo d e P o r c e llo : V . V it a l e, D ocum enti cit.. nn. LXII, XCIII. CCXXXVI.<br />
CCCLXV. Su Armano pellipario e Vivaldo d e Livellato: V. V itale, La vita econ<br />
o m ica cit., pp. 135-138. Giacomo d e Porcello era servente del castello; nel 1245<br />
— 11 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
<strong>di</strong>zio sub lobia ante ecclesiam Sancte M arie. Al m attin o dopo l ’ora<br />
prima, al pomeriggio prima del vespro, talvolta rim an ev a in casa,<br />
talvolta si recava sub lobia. oppure qua e là per il castello, presso<br />
qualche chiesa, nelle private abitazioni.<br />
La sua clientela era varia e numerosa. Si com poneva, in buona<br />
parte, <strong>di</strong> uomini d’affari, negozianti all’ingrosso ed al m inuto, com <br />
mercianti e marinai che giungevano e ripartivano p er le vie del mare<br />
o dell interno dell’isola, proprietari <strong>di</strong> terre, <strong>di</strong> schiavi, <strong>di</strong> bestiam e.<br />
Ma comparivano 11011 <strong>di</strong> rado davanti a lui, nell’in trecciarsi della<br />
sua attività professionale privata con quella <strong>di</strong> scrib a u fficiale dei<br />
castellani, i maggiori personaggi <strong>di</strong> Corsica e <strong>di</strong> Sard eg na, da Alde-<br />
brando, vescovo <strong>di</strong> Aiaccio, da Opizzo, vescovo <strong>di</strong> A le ria , da Gonario,<br />
vescovo <strong>di</strong> Bosa, ad Orlando de C am pan ia, legato ap ostolico, ad E n <br />
rico, signore <strong>di</strong> Cinerea.<br />
Se anche con il 25 luglio 1239 termina la serie degli atti rogati<br />
da Tealdo a Bonifacio, la sua presenza in Corsica ci è ripetutam ente<br />
attestata, nel 1243, nel 1245, nel 1247, sino al febbraio 1248 (1 ). Non<br />
sappiamo se egli continuasse a ricoprire la carica <strong>di</strong> s c r ib a c o m m u n is ;<br />
sappiamo però che non cessò <strong>di</strong> esercitare la professione, de<strong>di</strong>candosi<br />
nel contempo, grazie alla solida posizione econom ica raggiunta<br />
in anni <strong>di</strong> intenso lavoro, ad operazioni finanziarie ch e gli consentirono<br />
<strong>di</strong> stringere relazioni assai elevate.<br />
Per un certo periodo <strong>di</strong> tempo il nostro notaio non solo fu tra<br />
coloro che fornirono <strong>di</strong>rettamente denaro ad A dalasia, regina <strong>di</strong><br />
Torres, ma anticipò anche le somme occorrenti alle spese della regina<br />
in Bonifacio: 10 libre <strong>di</strong> genovini a Giacomo da P ortov en ere qu i<br />
portavit fratrem Donatum ad R om am a patrocinare la causa <strong>di</strong> scioglimento<br />
del matrimonio <strong>di</strong> re Enzo, 15 libre serv ien tib u s q u i iveru n t<br />
in servicio, 7 libre e 8 sol<strong>di</strong> in acutis et cavis prò tr a b u c o u n o , 10 libre<br />
in uno equo prò Gando, 6 libre per la manumissione d ’nn servo (2 ).<br />
Complessivamente, nel 1245, egli vantava in proprio verso A dalasia un<br />
risulta comproprietario della saettia L eo nus insieme con B on an d rea da P ortovenere<br />
e soci: V. Vitale, D ocum enti cit., nn. X X X III, CDII, B X C V I.<br />
(1) V. Vitale, D ocum enti cit., nn. B CCX, CC XI; A X X I V . X X X V I I I ; V.<br />
Vitale. Nuovi documenti sul castello <strong>di</strong> B o n ifa cio n el seco lo X I I I , in A t t i d e lla<br />
R. Deputazione <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> p er la L ig u ria , IV (L X V I II), fase. II, 1940,<br />
n. CXVII.<br />
(2) V. Vitale, Docum enti cit.. B CCX. CC XI; D. S cano. C a s t e llo d i B o n ifa c io<br />
e Logudoro nella prima metà del secolo X I I I , in A rch iv io S t o r i c o S a r d o , X X ,<br />
1936, p. 37.<br />
— 12 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
cre<strong>di</strong>to <strong>di</strong> 51 libra e 8 denari <strong>di</strong> genovini, più un mutuo <strong>di</strong> 55 libre<br />
in comune con Raimondo Peluco, Bartolomeo de Montanea e Baldo da<br />
Quarto.<br />
Certo sono questi, per Tealdo, anni <strong>di</strong> buona fortuna, che si riflettono<br />
in agiatezza <strong>di</strong> vita: alla stregua dei maggiori possidenti <strong>di</strong> Bonifacio,<br />
egli<br />
giunge ad avere qualche schiavo, come quel sardo, <strong>di</strong><br />
nom e Pietro, che nel luglio del 1247 il nostro notaio vende ad un<br />
certo Manasse d e B esageno per la somma <strong>di</strong> 7 libre e mezzo <strong>di</strong> genovini<br />
(1).<br />
3. - Il 2 gennaio 1250, a Genova, nel palazzo arcivescovile,<br />
dove risiedeva la curia podestarile, Tealdo riferì, nella prima<br />
riunione <strong>di</strong> consiglio tenuta dopo il suo arrivo, quod inquisivit<br />
castru m n ovu m et velus Porlus Veneris, castra Podençole, Corvare,<br />
C elasch i, L ag n eti et P etrecolice et castellanos <strong>di</strong>ctorum castrorum per<br />
tres vices, si<br />
h ab eb a n t arm a, guarnimenta, servientes et victualia<br />
secu n d u m fo r m a m capituli, et in eis invenisse retulit omnia pre<strong>di</strong>cta<br />
et singula sin e aliq u o defectu (2).<br />
II<br />
nostro notaio aveva dunque lasciato Bonifacio; non però il<br />
servizio al soldo del Comune. All'esperienza delle cose militari si unì<br />
in lui, se non altro in conseguenza <strong>di</strong> questa particolare missione, la<br />
conoscenza <strong>di</strong>retta della Lunigiana, <strong>di</strong> Portovenere, dei due castelli<br />
che dal m onte e dal mare presi<strong>di</strong>avano la colonia Ianuensis. Così,<br />
quando nel luglio del 1258, dopo un silenzio <strong>di</strong> alcuni anni, riabbiamo<br />
notizia <strong>di</strong> Tealdo d e Sigestro, non ci stupisce <strong>di</strong> trovarlo in Portovenere,<br />
in qualità <strong>di</strong> torrigiano addetto alla custo<strong>di</strong>a della torre de porta<br />
d e P lagia, dalla quale si dominava e si domina tuttora l'ingresso al<br />
borgo sulla via lungo la costa.<br />
Non ci risulta che nessuno della sua famiglia lo avesse seguito<br />
nella nuova residenza, nè sappiamo quali fossero le sue nuove con<strong>di</strong>zioni<br />
finanziarie. Certo il trattamento economico ch'egli riceveva dal<br />
Comune non doveva <strong>di</strong>fferire molto da quello <strong>di</strong> cui godevano i serventi<br />
1238-39 (3).<br />
<strong>di</strong> altri castelli, come, ad esempio, quelli <strong>di</strong> Bonifacio nel<br />
( 1 ) V . V i t a l e . N uovi d o cu m en ti cit.. n. C X V II.<br />
(2) C a stelli d e lla R iviera <strong>di</strong> L ev ante in docum enti del secolo X III, in Giorn<br />
a le sto rico d e lla L u n ig ia n a . nuova serie. V, 1954. n. 1, p. 12.<br />
(3) Essi percepivano uno stipen<strong>di</strong>o <strong>di</strong> 10 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini al mese: V. V itale.<br />
D o c u m e n ti cit., nn. X X III, XXXIII. CCCCII. Tale retribuzione non subì sensibili<br />
— 13 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Ad ogni modo, accoppiando, come a Bonifacio, il servizio al soldo<br />
del Comnne con la libera attività professionale, T eald o portò con sè<br />
il proprio cartulario, nella speranza <strong>di</strong> integrare lo stipen<strong>di</strong>o con i<br />
proventi dei rogiti notarili per conto <strong>di</strong> privati. La sua attività, sotto<br />
questo aspetto, risulta tuttavia assai limitata, per un complesso <strong>di</strong><br />
circostanze che solo in parte risalgono agli impegni del servizio.<br />
In Corsica nel secolo XIII la situazione è ben <strong>di</strong>versa da quella<br />
della Lunigiana: là mancano i notai, tanto che o m n es q u i sciunt seri-<br />
bere faciunt instrumenta et carias, e nella stessa B onifacio chi vuol<br />
dettare un testamento non sempre riesce ad avere presso <strong>di</strong> sè, per<br />
assicurare vali<strong>di</strong>tà all’atto, lo scriba communis la n u e (1 ); qui l’arte<br />
notarile è largamente <strong>di</strong>ffusa e viene <strong>di</strong> continuo alim entata dalla<br />
intensa vita <strong>di</strong> Sarzana, da un lato, <strong>di</strong> Portovenere, d all’altro (2).<br />
A Portovenere, nel periodo in cui vi si trova T eald o, la scribania<br />
della curia è tenuta da Taravazio; la clientela locale si rivolge <strong>di</strong><br />
preferenza ai notai del posto, a Giona soprattutto; Tealdo stesso non<br />
<strong>di</strong>spone <strong>di</strong> un’abitazione propria, dove sia possibile organizzare un<br />
ufficio che serva <strong>di</strong> recapito a tutti coloro che intendono valersi<br />
dell'opera sua.<br />
Tuttavia, per quanto scarsa, la clientela <strong>di</strong> Teald o si rivela per<br />
noi particolarmente interessante perchè esprime un particolare aspetto<br />
della vita locale. E ’ costituita, per la maggior parte, dai compagni<br />
d’arme del notaio, dai serventi, cioè, dei castelli e delle torri, i quali<br />
perio<strong>di</strong>camente nominano i procuratori per la riscossione del soldo<br />
dovuto dal Comune per il servizio <strong>di</strong> guar<strong>di</strong>a. Ad essi si aggiungono<br />
il notaio Taravazio, sia per le pratiche personali, sia per quelle relative<br />
alla sua famiglia, e, in numero esiguo, gli abitanti del borgo,<br />
alcuni dei quali compariranno più tar<strong>di</strong> tra le carte <strong>di</strong> Giovanni <strong>di</strong><br />
Giona.<br />
Le stesse date topiche dei rogiti sono caratteristiche: accanto ai<br />
documenti redatti nelle abitazioni dei clienti del borgo e, in quache<br />
raro caso, nella chiesa <strong>di</strong> San Lorenzo o a bordo <strong>di</strong> una nave ancorata<br />
nel porto, ricorrono più volte atti rogati tra le m ura dell’uno e<br />
dell’altro castello, entro le torri, nel capitolo u bi reg itu r curia.<br />
oscillazioni nel corso del secolo: nel 1284 era infatti <strong>di</strong> 5-6 lib ro all'anno:<br />
V. V itale, La vita econom ica cit.. p. 135 nota 3.<br />
(1) V. V itale, Documenti cit., nn. VI, CCLII.<br />
(2) G. P istarino, Gli usi cronologici a P o rto venere n e l q u a d ro dell'espansione<br />
genovese, in Bollettino Ligustico, V, 1953, n. 3, pp. 60-64.<br />
— 14 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Certo gl’impegni del servizio alla torre lasciano tempo libero al<br />
nostro notaio durante il giorno e gli consentono altresì <strong>di</strong> allontanarsi<br />
<strong>di</strong> sede per più giorni <strong>di</strong> seguito. Dal 18 settembre al 4 ottobre 1258<br />
lo troviamo infatti a Sestri Levante dov’egli stende una dozzina <strong>di</strong><br />
atti ora iusta litus maris, ora ante dom um que fuit communis Sigestri<br />
et q u e m o d o est filiorum quondam Symonis Venti.<br />
Poi un suo viaggio a Genova il 17 gennaio 1259 prelude alla partenza<br />
definitiva da Portovenere e forse la prepara con la ricerca <strong>di</strong><br />
una nuova, migliore sistemazione. Il 5 marzo Tealdo roga per l’ultima<br />
volta a Portovenere, in pontili turris de porta de Plaçia.<br />
4. - Dopo un soggiorno a Genova dal 25 marzo al 25 aprile<br />
1259 (1), Tealdo si reca a Gavi, in qualità <strong>di</strong> scriba Gavii al servizio<br />
della com unità (2), e vi rimane ininterrottamente sino al 1° maggio<br />
1261 (3 ), fatta eccezione per un breve viaggio a Sestri Levante verso<br />
la fine <strong>di</strong> settembre del 1259.<br />
Nella nuova sede il lavoro professionale è certo più intenso che<br />
a Portovenere, anche se non tanto quanto in Corsica. Tealdo stende<br />
gli atti per i castellani e roga per i privati; tuttavia la più scarsa<br />
popolazione e la meno fervida vita economica locale, — nonostante il<br />
com m ercio <strong>di</strong> transito per la Valle Padana, — non gli consentono <strong>di</strong><br />
raggiungere proventi professionali che stiano alla pari con quelli <strong>di</strong><br />
Bonifacio.<br />
Neppure a Gavi Tealdo ha un proprio ufficio. Egli roga, <strong>di</strong> solito,<br />
nel borgo, sub porticu dom us connniinis quo curia regitur; spesso<br />
an te castrum o ante portam castri, in <strong>di</strong>cto castro ante palacium. in<br />
castro sub porticu qu od est ante ecclesiam ; talvolta nel borgo, ante<br />
tu rrem et d om u m de Bagnacavallo communis, in cam bio quod est<br />
(1 ) Ms. «. 66. cc. 18 a -21 a.<br />
(2) Ms. n. 25, cc. 135 li. 138 b. La scribania del castello <strong>di</strong> Gavi veniva<br />
concessa annualmente in appalto dal Comune <strong>di</strong> Genova per una somma che<br />
nel 1268 si aggirava sulle 25 libre <strong>di</strong> genovini: A. F e r r e t t o . Co<strong>di</strong>ce <strong>di</strong>plomatico<br />
d e lle re la z io n i fra la L iguria , la Toscana e la Lunigiana ai tem pi <strong>di</strong> Dante<br />
( 1 2 6 5 - 1 3 2 1 ) , I, in A tti della Società L igure <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong>, XXXI. 1. 1901.<br />
n.CCCXXIV. Come si desume dallo stesso cartulario <strong>di</strong> Tealdo. il periodo <strong>di</strong><br />
nomina decorreva dal 1° maggio. Per le modalità attraverso le quali si otteneva<br />
talvolta l'appalto: V . V i t a l e , C o m e si otteneva un ufficio nel secolo XIII, in<br />
G io rn a le sto rico e lettera rio della L iguria , nuova serie, VI. 1930. pp. 170-171.<br />
(3 ) Ms. n. 25, ec. 21 a - 118 b.<br />
— 15 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
ante domum communis, in canonica ecclesie Sancti I a c o b i, in dom o<br />
plebis, ante apothecam Enrici de C ocu lo; assai <strong>di</strong> rado entro qualche<br />
privata abitazione.<br />
Allo scadere dei termini contrattuali stipulati con il Comune per<br />
la scribania <strong>di</strong> Gavi, — tenuta per un anno e riottenuta per l ’anno<br />
seguente, — Tealdo tornò a Genova. Dal 20 maggio 1261 al 22 maggio<br />
1262 lo troviamo ora a Genova, ora a Sestri Levante (1 ): lavorava<br />
<strong>di</strong> quando in quando per una scarsa clientela occasionale, formata in<br />
massima parte da gente della Riviera <strong>di</strong> Levante, presso la quale il<br />
nostro notaio era noto sia per la sua origine rivierasca sia per il suo<br />
soggiorno portovenerese (2). Si tratta in complesso <strong>di</strong> pochi atti, che<br />
coprono poco più <strong>di</strong> otto pagine del terzo ms., la scarsezza dei quali<br />
risulta ancora maggiore se posta a confronto con i cartu lari dei contemporanei<br />
notai liguri, forniti <strong>di</strong> larga e stabile clientela nell’am.<br />
biente commerciale genovese.<br />
Così Tealdo ritornò, — forse sarebbe meglio <strong>di</strong>re che riuscì a<br />
tornare, — alla scribania <strong>di</strong> Gavi per un altro anno (3). Ve lo troviamo<br />
dal 9 giugno 1262 al 26 aprile 1263, per lo più sub porticu<br />
domus communis, ma una volta anche, — il 15 settem bre 1262, — in<br />
publico parlamento congregato in ecclesia Sancti I a c o b i e poi, — il<br />
23 ottobre. — nella seduta del Consiglio convocato dai castellani (4).<br />
Tra il 20 maggio ed il 20 ottobre 1263 le poche ultim e pagine<br />
del terzo ms. ci documentano che Tealdo lia preso a ripercorrere la<br />
strada tra Genova e Sestri Levante (5). Ma proprio ora, per la prima<br />
volta, egli risulta in possesso d’una casa, situata nella villa <strong>di</strong><br />
Scorza (6): la notizia può essere variamente interpretala, ma<br />
(1) Ms. n. 25, cc. 1181)-126 a.<br />
(2) Sono per noi particolarmente notevoli due atti rogati a Genova, rispettivamente<br />
il 15 luglio ed il 9 <strong>di</strong>cembre 1261, nei quali risultano tra i contraenti<br />
alcuni portoveneresi : ms. n. 25, cc. 121 a, 124 a : e<strong>di</strong>z. in C. G u a s c h i n o , D ocum enti<br />
portoveneresi del secolo X III, in Giornale storico della L u n ig ia n a , nuova serie, V ili,<br />
1957, pp. 35-40, nn. Ili e IV. Con il primo Riccardo da P ortoven ere acquista una<br />
pezza <strong>di</strong> terra situata nel territorio <strong>di</strong> Corniglia; con il secondo P lu s b e lla da Portovenere,<br />
moglie <strong>di</strong> Berardo da Corneto, nomina suo procuratore Giovanni B ellafilia<br />
in questione vertente con Ideto de B al<strong>di</strong>çono.<br />
(3) Ms. n. 25, cc. 126 a - 149 b.<br />
(4) Ms. n. 25, cc. 133 b - 134 a; C. D e s im o n i, D o cu m en ti cit., nn. XXXV III,<br />
XXXIX.<br />
(5) Ms. n. 25, cc. 149 b - 152 b.<br />
(6) Ms. n. 25, cc. 150 a - 150 b.<br />
- 16 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
„ < V j f i W Ì » ^ »<br />
* J L - - . f A ~ Ì i‘ a<br />
'J r m «£l* r - 4 — ,<br />
^ ^ fi J " ' " £ 4H««U«*' /"<br />
£ r<br />
i , , . S ^ “ + t n<br />
i«^«3 J 1* " *<br />
• j i a . j u s - * » ’ H<br />
K 2 3 ® ? ^<br />
> a M - 7 > > m »<br />
y s _ ~^S3#<br />
i» *<br />
; « ^ * 4 . - n *<br />
f r / . ~ * 7 ^ ^ ^ J r -^ > r ,‘‘‘’ X * * _ /<br />
- * -■ — " »<br />
•yp y ^ M Z Jg Ç tz « l * 2<br />
^ < r / r j<br />
A C >n^>«4i>«- « ** X__ r -^ j ^<br />
______ _<br />
< # £ . ~ z z * 7 * — *^p *~ r- fc ?”<br />
4^* & •* t& + ''£ A<br />
il# . L.__V . Ii—v V -<br />
» * . / ^ « 7 | « ^ i o m » , j l ( | ^ y e , . / ' » W ^ / H I O ^ n l f t n i r m * j ? a « t f ^ " * j ! , , ^ * " ' l ^ 1 * ^ * >' j ) r f<br />
A R C H IV IO 131 S T A T O D I G E N O V A , Notaio Toal lo eie S ig e str o , ms, n. 25, c. 20 a (cfr. V, V ITA LE, D ocu m en ti cit., pp. 41*15).<br />
T av. I<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
si ha im m e<strong>di</strong>atam ente 1 impressione che il nostro notaio, dopo tanto<br />
lavoro, si fosse preparato un tranquillo riposo per gli ultimi<br />
anni <strong>di</strong> vita.<br />
5. - Tealdo de Sigestro deriva probabilmente gli usi professionali<br />
dalla scuola d’un altro notaio, con il quale ha in comune alcune<br />
caratteristiche<br />
1223-25 (1).<br />
formali: Federico de Sigestro, che rogò intorno al<br />
Nella tenuta del cartulario egli ha particolarmente cura dell’or<strong>di</strong>ne<br />
esteriore. La scrittura è minuta, alquanto rigida e fortemente inchiostrata<br />
nel primo ms., più sciolta e leggera nel secondo e nel<br />
terzo, ma sempre chiara e bene in<strong>di</strong>viduata. In ogni pagina, secondo<br />
un uso che riscontriamo in Federico de Sigestro, lo scritto è <strong>di</strong>stribuito<br />
su due colonne, ciascuna delle quali è inquadrata da linee ad<br />
inchiostro, tracciate talvolta prima, talvolta dopo la stesura dell’atto:<br />
soltanto poche carte qua e là ne risultano prive (2). Sono rare le pagine<br />
lasciate completamente o parzialmente in bianco per la mancata<br />
o incom piuta stesura <strong>di</strong> qualche atto.<br />
All or<strong>di</strong>ne esteriore non corrisponde però un’eguale correttezza<br />
ortografica, grammaticale e sintattica del testo. Gli errori, — talvolta<br />
puram ente manuali. — non mancano; in <strong>di</strong>versi casi l’uso del form<br />
ulario non è collegato alla struttura sintattica del periodo, ma riproduce<br />
alla lettera il modello fornito dai testi <strong>di</strong> arte notarile (3).<br />
I documenti si susseguono per or<strong>di</strong>ne cronologico. Questo, però,<br />
risulta spesso alterato: tra gli atti qui e<strong>di</strong>ti, è il caso dei docc. VIII,<br />
(1 ) A r c h i v i o <strong>di</strong> S t a t o <strong>di</strong> G e n o v a , sezione notarile, ms. n. 16/1. La professione<br />
notarile era <strong>di</strong>ffusa a Sestri Levante al principio del secolo XIII. Insieme con i mss.<br />
<strong>di</strong> Tealdo e <strong>di</strong> Federico ci sono giunti, in parte, gli atti rogati nel 1225-29 da Ursone,<br />
il probabile autore del famoso C a rm en d e victoria quam G enuenses ex Friderico II<br />
r e tu le r u n t : A r c h i v i o <strong>di</strong> S t a t o <strong>di</strong> G e n o v a , ms. n. 16/2; A. G iu s ti, Lingua e lettera<br />
tu ra la tin a in L ig u ria , in <strong>Storia</strong> <strong>di</strong> G enova, II. Milano, 1941, p. 333.<br />
(2 ) I cartulari notarili genovesi della prima metà del secolo XIII sono<br />
generalmente scritti a pagina intera. Sono a due colonne, oltre a quelli <strong>di</strong><br />
Tealdo e <strong>di</strong> Federico, i ms. <strong>di</strong> Lanfranco [ Lanfranco (1 2 0 2 -1 2 2 6 ), a cura <strong>di</strong><br />
H. C. K r u e c e r - R . L. R e y n o ld s , Genova. 1952], Salmone [ L iber magistri Salmonis<br />
sa cri p a la tii n o ta rii (1 2 2 2 -1 2 2 6 ). a cura <strong>di</strong> A. F e r r e t t o , in Atti della Società<br />
L ig u r e d i S to ria P atria . XXXVI. 1906], Andrea, Guido <strong>di</strong> Sant'Ambrogio, Giovanni<br />
Saurino.<br />
(3 ) Si vedano in particolare i docc. III. XII. XXI. XXIII, XXXII. Nel doc.<br />
X XX V I si ha il caso <strong>di</strong> una formula collocata parzialmente fuori posto.<br />
— 17 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
IX, XXXV, XXXVIII, XL, XLIII, X LIX . Da ciò risu lta evid ente che<br />
Tealdo prendeva appunti degli estremi del rogito su fo g lietti sciolti<br />
<strong>di</strong> prima minuta o su un notulario e soltanto in un secondo tem po<br />
sviluppava l’atto sul cartulario (1).<br />
I<br />
documenti sono dati integralmente, cioè senza fo rm u le ceterate,<br />
nella stesura definitiva corrispondente a quella<br />
d e ll’originale<br />
su pergamena, fatta eccezione per la sottoscrizione del notaio.<br />
Per la maggior parte gli atti sono sbarrati con tratti <strong>di</strong> penna<br />
obliqui dall’alto in basso verso sinistra; qualche rara volta sono<br />
cancellati con tratti <strong>di</strong> penna a linee incrociate. Nel p rim o m odo sono<br />
contrassegnati i documenti dei quali il notaio ha rilasciato l ’originale<br />
in pergamena; nel secondo sono annullati gli atti che sono stati rescissi<br />
per volontà delle parti o che si trovano ripetuti in altra pagina del<br />
manoscritto (2).<br />
A margine <strong>di</strong> <strong>di</strong>versi rogiti ricorrono infine le annotazioni <strong>di</strong><br />
pagamento che sono consuete in molti cartulari n o ta rili liguri dell’epoca<br />
(3).<br />
6. - La data cronica degli atti <strong>di</strong> Tealdo m erita un cenno p a r<br />
ticolare.<br />
L’anno è calcolato secondo lo stile della N a tiv ità ; l ’in<strong>di</strong>zione<br />
secondo il sistema genovese. Ad ogni cambiamento dell uno e dell’altra<br />
il notaio ne pone l’in<strong>di</strong>cazione a gran<strong>di</strong> lettere in testa alla<br />
(1) L'uso, presso i notai liguri, <strong>di</strong> rogare su notulario e <strong>di</strong> svolgere successivamente<br />
l’atto in imbreviatura o su cartulario è comprovato dall esistenza, presso<br />
l'Archivio <strong>di</strong> Stato <strong>di</strong> Genova, del volume <strong>di</strong> notule e del relativo volum e <strong>di</strong><br />
imbreviature del notaio Corrado <strong>di</strong> Capriata : sezione notarile, mss. nn. 12 e o4.<br />
L'uso <strong>di</strong> foglietti sciolti da parte <strong>di</strong> Tealdo d e S igestro tro va con ferm a nella<br />
presenza <strong>di</strong> due <strong>di</strong> essi tra c. 148 e c. 149 del ms. n. 25 : uno contiene<br />
gli estremi <strong>di</strong> un documento che si riscontra a c. 149 b ; l'altro, gli estrem i <strong>di</strong> un<br />
atto che non compare nel cartulario stesso. Il primo dei due è can cellato con<br />
tratti <strong>di</strong> penna a linee incrociate! 1 uso <strong>di</strong> questo tipo <strong>di</strong> d ep en n atu ra va<br />
messo pertanto in rapporto con la stesura dell atto sul cartulario.<br />
(2) Il <strong>di</strong>verso valore della sbarratura e della cancellatura si d e s u m e c h ia r a <br />
mente dalle note apposte spesso dal notaio, — F e c i , nel primo c a s o ; C a s s a tu m , nel<br />
secondo, — ai relativi documenti. Tuttavia il <strong>di</strong>verso uso d e ll ’u n a e d e ll’a ltr a<br />
non è strettamente osservato da Tealdo: in qualche caso, p e r a n n u lla r e l'a tto , e g li<br />
si è servito dei tratti <strong>di</strong> penna obliqui, accompagnati però d a ll’a n n o ta z io n e , — c h e<br />
può giustificare l’anomalia, — che la carta è stata cassata p e r v o lo n tà d ei c lie n ti.<br />
(3) G. Falco-G. P istarino, II cartulario cit., pp. L X IX -L X X II.<br />
- 18 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
pagina, in corrispondenza del primo documento rogato sotto la nuova<br />
data. Data in<strong>di</strong>zionale e data annuale risultano così egualmente importanti<br />
nel sistema cronologico del nostro notaio, nel quale si coglie<br />
la fase interm e<strong>di</strong>a del trapasso dalla preminenza della prima a quella<br />
della seconda negli usi dei notai liguri (1).<br />
La data cronica, posta neH’escatocollo, elenca, con or<strong>di</strong>ne sistematico,<br />
il giorno del mese, il giorno della settimana, l’ora, l’anno,<br />
l'in<strong>di</strong>zione: tale <strong>di</strong>sposizione riproduce quella adottata da Federico<br />
d e Sigestro. Tutti gli atti qui pubblicati presentano la data cronica<br />
com pleta, fatta eccezione per il n. XL, nel quale manca l’in<strong>di</strong>cazione<br />
del giorno, e per il n. XIV, nel quale manca l'in<strong>di</strong>cazione<br />
dell’ora (2).<br />
Nella data del giorno del mese Tealdo segue la numerazione<br />
progressiva:<br />
spesso però aggiunge al nome del mese l’in<strong>di</strong>cazione<br />
<strong>di</strong> intrantis, talora anche per i giorni della seconda quin<strong>di</strong>cina (3).<br />
Questa pratica, che non presenta carattere <strong>di</strong> regolarità, ci richiama<br />
al computo bolognese, e sembra derivare anch’essa. nel nostro notaio,<br />
da Federico d e Sigestro (4).<br />
(1 ) L a p a rtico la re im portanza del cam biam ento d'in<strong>di</strong>zione nei notai genovesi<br />
ch e ro g aron o tra la fine del secolo X II ed il principio del XIII è attestata dagli<br />
usi <strong>di</strong> G u g lielm o Cassinese [.G uglielm o Cassinese (1 1 9 0 -1 1 9 2 ), a cura <strong>di</strong> M. W . H all-<br />
H . C. K r u e g e r - R . L. R e y n o ld s, Genova, 1938], Giovanni <strong>di</strong> Guiberto [Giovanni<br />
d i G u ib erto (1 2 0 0 -1 2 1 1 ), a cura <strong>di</strong> M. W . H a l l C o le - H . C. K rueger - R. G. Rein<br />
e r t - R . L . R e y tso ld s, Genova, 1940], Gandolfo d e Sexto. Raimondo Me<strong>di</strong>co, i quali,<br />
al 24 se tte m b re , sogliono scrivere a gran<strong>di</strong> lettere attraverso la pagina: H ic mutatur<br />
in d ictio . E ’ in o ltre significativo il fatto che, negli ultim i giorni deH’anno in<strong>di</strong>zion<br />
aie, il n u m ero d ei rogiti è m aggiore del solito. Così, in Giovanni <strong>di</strong> Guiberto si trovano<br />
o ltre 170 a lti datati dal 22 al 23 settembre. 1203, <strong>di</strong> cui 140 nel solo giorno 23:<br />
si tra tta ev id e n te m e n te <strong>di</strong> una data fittizia, intesa ad evitare, probabilmente per ragioni<br />
<strong>di</strong> n a tu ra giuri<strong>di</strong>ca o fiscale, che il rogito risultasse rogato nel nuovo anno<br />
in d izio n ale : G io v a n n i <strong>di</strong> G uib erto cit., I, nn. 701-873.<br />
(2 ) Si tenga presente che il doc. XIV è un inventario <strong>di</strong> beni ere<strong>di</strong>tari. Per la<br />
storia delle consuetu<strong>di</strong>ni notarili è rilevante il fatto che, mentre l’opera d’inventario<br />
ebbe inizio il 26 agosto e termine il 20 ottobre, il rogito reca la data cronica del<br />
26 agosto 1258.<br />
( 3 ) Docc. X IX , XXI. XXIII. X L I; V. V ita le. D ocum enti cit., nn. CCCXCIX,<br />
C D X LI, CDL, CDLI, DXXX, DXXXI, DCXVII. DCXXV, DCXXVI, DCXXYII.<br />
D C X X X I.<br />
( 4 ) T ra i notai liguri che rogarono tra la fine del secolo XII ed il principio<br />
del X III il sistema bolognese è anche usato, non in tutti, però, sistematicamente,<br />
da Guglielmo Cassinese [G u g lielm o Cassinese cit.], Oberto Scriba d e Mercato<br />
[O b e rto S c rib a de Mercato (1 1 8 6 ), a cura <strong>di</strong> M. C h ia u d a n o , Genova, 1 9 4 0 ; Oberto<br />
— 19 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Il<br />
caso <strong>di</strong> <strong>di</strong>scordanza tra la data del giorno del m ese e qu ella<br />
del giorno della settimana non è infrequente: tra gli atti qu i p u b <br />
blicati si verifica nei docc. X, XI, X II, X V II, XIX, X X , L IX . Si tratta<br />
comunemente della <strong>di</strong>fferenza <strong>di</strong> un giorno: l ’errore risied e, <strong>di</strong> norm a,<br />
nella data mensile ed è dovuto ad inesatta trascrizione del num erale<br />
dalla notula deiratto.<br />
Per l’in<strong>di</strong>cazione dell’ora Tealdo si serve delle d eterm in azioni<br />
consuete nei notai liguri del secolo X III (1). A nche in lui m anca<br />
sistematicamente ogni riferimento all’ora sesta, m en tre in luogo d ell’in<strong>di</strong>cazione<br />
inter terciam et nonam compare talvolta q u ella <strong>di</strong> in ter<br />
meri<strong>di</strong>em et nonam (2): ciò conferma l ’ipotesi che n el sistem a o rario<br />
dei notai liguri l’ora terza stia ad in<strong>di</strong>care il m ezzogiorno, p a <br />
rallelamente a meri<strong>di</strong>es, o un momento cronologico <strong>di</strong> poco a n teriore<br />
(3).<br />
7. - Tra gli atti <strong>di</strong> Tealdo d e Sigestro che qu i si p u bblican o<br />
vengono in primo luogo, per consistenza numerica, le procu re. Sono<br />
interessanti, per la storia locale, i mandati rilasciati dai serventi del<br />
Scriba de Mercato (1 1 9 0 ), a cura <strong>di</strong> M. C hiaudano - R . M o ro zzo d e l l a R o cc a.<br />
Genova, 1938], Bonvillano [ Bonvillano ( 1 1 9 8 ) , a cura <strong>di</strong> J. E . E i e r m a n - H. C.<br />
K rueger - R. L. R eynolds, Genova 1939], Giovanni <strong>di</strong> G uiberto [ G io v a n n i d i<br />
Guiberto cit.]. In nessuno <strong>di</strong> loro il cambiamento <strong>di</strong> computo tra la num erazione<br />
progressiva e la regressiva avviene regolarmente a metà del m ese : O berto Scriba d e<br />
Mercato, Bonvillano e Giovanni <strong>di</strong> Guiberto iniziano <strong>di</strong> norm a il calcolo regressivo<br />
(lo<strong>di</strong>ci o un<strong>di</strong>ci giorni prima della fine; Guglielmo Cassinese dal 23 o in un<br />
giorno successivo. Inoltre Giovanni <strong>di</strong> Guiberto abbandona co m p letam en te il co m <br />
puto bolognese, per la numerazione progressiva, negli atti rogati dopo il 1 203.<br />
(1) M. Chiaudano, Contratti notarili g en o v esi d e l s eco lo X I I , T o rin o , 1 9 2 5 ,<br />
pp. 23-25; R. Doehaerd, Les relations c o m m ercia les e n tre G ê n e s , la B e l g i q u e e t<br />
VOutremont d’apr'es les archives notariales g én o ises aux X I I I e e t X I V ° s i è c le s ,<br />
I, Bruxelles - Roma, 1941; G. F alco - G. P is t a r in o , Il c a rtu la rio cit., pp. X L V II<br />
- L.<br />
(2) V. V ita le, Docum enti cit., nn. CD XXIII, CDXLI, C D X L II , C D X L III,<br />
CDXLVII, CDXLVIII. DXIV, DXXVI. DXXXVII, DXXXVIII.<br />
(3) G. F alco - G. P istarino, Il c a rtu la rio cit., p. X L IX . Il sistem a orario<br />
genovese, rigidamente definito in Giovanni <strong>di</strong> Giona nella seconda m età del D uecento,<br />
non è ancora fissato stabilmente nella prima metà del seco lo, co m e si rileva<br />
dalla varietà e, talvolta, dall’incertezza della terminologia. C osì, in G iovanni <strong>di</strong><br />
Guiberto lercia c mezzodì non coincidono, ma rappresentano due m o m en ti cro n o <br />
logici successivi, sia pure a breve <strong>di</strong>stanza 1 uno dall altro: G i o v a n n i d i G u i b e r t o<br />
cit. II, passim.<br />
- 20 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
castru m n ov u m , dai serventi del castrum vetus, dai torrigiani, dallo<br />
scrib a della curia. E ’ notevole, sotto l’aspetto giuri<strong>di</strong>co e <strong>di</strong>plomatico,<br />
un atto che il nostro notaio roga per se stesso (1).<br />
Ven<strong>di</strong>te <strong>di</strong> immobili e <strong>di</strong> navi, costituzioni <strong>di</strong> dote, <strong>di</strong>chiarazioni<br />
<strong>di</strong> debito, transazioni costituiscono un altro piccolo manipolo<br />
<strong>di</strong> carte. P er il resto si tratta <strong>di</strong> atti sparsi <strong>di</strong> vario tipo, che giovano<br />
a com pletare il quadro <strong>di</strong> vita portovenerese a metà del Duecento<br />
offerto dal cartulario <strong>di</strong> Giovanni <strong>di</strong> Giona.<br />
Due documenti promanano dai castellani. Da uno si rileva che<br />
per gli atti pubblici essi si servivano anche <strong>di</strong> notai privati, oltre<br />
che dello scrib a della curia (2). Dall’altro sembra si possa desumere<br />
che Tealdo aveva portato con sè a Portovenere anche i cartulari dei<br />
rogiti com piuti a Bonifacio e, presumibilmente, a Genova o che,<br />
almeno, la parte iniziale mancante del nostro ms. comprendeva documenti<br />
stesi in una <strong>di</strong> quelle località (3).<br />
I pochi atti inserti, che compaiono fra le nostre carte, sono mandati<br />
del podestà e del capitano del popolo <strong>di</strong> Genova (4).<br />
8. - La presente e<strong>di</strong>zione è stata condotta secondo le norme<br />
consuete per i mss. notarili (5). La punteggiatura e le maiuscole sono<br />
regolate a ll’uso moderno. Il corsivo tra parentesi quadre in<strong>di</strong>ca le integrazioni<br />
delle lacune dovute ad omissioni puramente manuali da<br />
parte del notaio.<br />
Le annotazioni marginali <strong>di</strong> pagamento, riprodotte in calce ai<br />
documenti a cui si riferiscono, sono precedute o seguite da parentesi<br />
quadra, secondo che si trovano nel margine esterno o nel margine<br />
interno del ms. Gli asterischi contrassegnano gli atti sbarrati.<br />
I regesti sono stati raccolti alla fine dell’e<strong>di</strong>zione del testo, sia<br />
per conservare a questo l’unità propria del manoscritto, sia per poter<br />
<strong>di</strong>stribuire i documenti secondo l’esatto or<strong>di</strong>ne cronologico.<br />
Al prof. Nilo Calvini, che ci ha segnalato l’esistenza delle carte<br />
portoveneresi del notaio Tealdo d e Sigestro, esprimiamo il più sentito<br />
ringraziam ento; alla Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong>, che queste carte<br />
accoglie tra le sue pubblicazioni, la nostra viva gratitu<strong>di</strong>ne.<br />
(1 ) Doc. X L II.<br />
(2 ) Doc. X X X IX .<br />
(3) Doc. XL.<br />
(4 ) Docc. V ili, IX, XXXV.<br />
(5 ) G. F alco - G. P ista rin o, Il cartulario cit., p. LXXVII<br />
— 21 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
.<br />
■<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong><br />
I
LE CARTE PORTOVENERESI<br />
DI TEALDO DE SIGESTRO<br />
(1258 - 59)<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong><br />
.
I<br />
* (1) Salvetus, turrexanus <strong>di</strong>cte turris. Actum in pontili <strong>di</strong>cte c.Ia<br />
turris, <strong>di</strong>e xxvm iunii, <strong>di</strong>e [v]eneris (2), inter vesperas et complecto-<br />
rium, MCCLViii, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
II<br />
* Nos Bertolotus Manetus de Portuvenere et Naalina iugales,<br />
filia quondam Iohannis de Flocana de Corvaria, quisque nostrum in<br />
solidum, ven<strong>di</strong>mus, ce<strong>di</strong>mus et tra<strong>di</strong>mus tibi Guarde de Corvaria,<br />
filio quondam Rubal<strong>di</strong> de Corvaria, terciam partem unius domus posita<br />
(3 ) in burgo Corvarie, pro in<strong>di</strong>visa cum tu (4) Guarda, cui toti<br />
coheret superius et inferius via, ab uno latere et ab alio domus Iohanini<br />
de Calvo de Corvaria, finito precio solidorum duodecim ianuinorum,<br />
quos proinde a te accepisse confitemur et de quibus nos bene<br />
quietos et solutos vocamus, renunciantes exceptioni non numerate<br />
et non accepte pecunie sive precii non soluti, doli infactum. con<strong>di</strong>cioni<br />
sine causa; quam terciam partem domus tibi ven<strong>di</strong>mus liberam<br />
et absolutam ab omni servitute et exactione, preter a collectis et dacitis<br />
communis Ianue. plenam et vacuam, in integrum, cum introitu<br />
et exitu suo et cum omne (5) super se habente et omni suo iure et<br />
commodo, ad faciendum exinde (6) quicquid de cetero facere volueris<br />
iure proprietatis et titulo ven<strong>di</strong>tionis tu et heredes tui et cui de-<br />
(1 ) // m s. è acefalo.<br />
(2 ) L a carta è corrosa.<br />
(3) posita: così nel testo.<br />
(4 ) tu : così n el testo.<br />
(5) om ne: così nel testo.<br />
(6 ) exinde: aggiunto in sopralinea.<br />
— 25 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
deris vel habere statueris, sine omni nostra et h ered u m nostrorum<br />
ac omnium personarum pro nobis contra<strong>di</strong>tione. E t quod plus valet<br />
tibi pura donacione inter vivos donamus, nichil in nobis retento,<br />
abrenunciantes illi legi que <strong>di</strong>cit, si ven<strong>di</strong>tor fuerit d eceptus (1) in<br />
ven<strong>di</strong>tione ultra <strong>di</strong>mi<strong>di</strong>am iusti precii, quod possit agere ad suplementum<br />
precii vel ad rei restitucionem. Pre<strong>di</strong>ctam vero terciam partein<br />
domus promitimus tibi de cetero non im pe<strong>di</strong>re nec su b traere;<br />
set pocius ab omni persona et loco legitime defendere et au ctoriçare<br />
et expe<strong>di</strong>re nostris expensis tibi tuisque here<strong>di</strong>bus et cui dederis vel<br />
habere statueris per nos nostrosque heredes, remissa necessitate denuneian<strong>di</strong>,<br />
promitimus, salvis senper mutuis et collectis, dacitis et<br />
honeribus de ipsa prestan<strong>di</strong>s communi, quos ego G u ard a prom ito<br />
de cetero solvere communi (2). Alioquim penain dupli (3) tibi stipulanti<br />
spondemus, rata manente ven<strong>di</strong>tione. Pro dupla evictione<br />
et pena et sorte et supra<strong>di</strong>ctis omnibus observan<strong>di</strong>s om nia bona n o <br />
stra habita et habenda tibi pignori obligamus qu isqu e nostrum in<br />
solidum, renunciantes (-1) iuri soli<strong>di</strong> et epistule <strong>di</strong>vi A d rian i, iuri<br />
ypotecharuin, senatus consulto Velleiano et omni iu ri. Possesionem<br />
et dominium <strong>di</strong>cte tercie partis tibi corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confitemur,<br />
faciens (5) hec omnia in preseneia et voluntate v ir i m ei pre<strong>di</strong>cti<br />
et consilio Corvarini de Corvaria et Montanini quondam C anteiini<br />
<strong>di</strong> Corvaria. quos meos propinquos et vicinos appello. Testes N icholosus<br />
quondam Arduini de Comeio de Monelia et p red icti C orvarinus<br />
et Montaninus consiliatores. Actum in burgo P ortu sven eris, ante<br />
domum pre<strong>di</strong>ctorum ven<strong>di</strong>torum, <strong>di</strong>e Vii iulii intrantis, <strong>di</strong>e d om i<br />
nica, inter terciam et nonam, m c c l v i i i , in<strong>di</strong>tione xV.<br />
III<br />
* Ego Recuperas, filius quondam Laborantis de C op olario , facio,<br />
constituo et or<strong>di</strong>no te Bonaiunctam de Conçatorio, p resen tem , et Conçatorium.<br />
patrem tuum, absentem, quilibet in solidum ita quod m elior<br />
con<strong>di</strong>tio non sit occupantis, certo [s] nuncios meos et p rocu ratores et<br />
(1) Segue, depennalo: fuerit<br />
(2) quos ■ communi: aggiunto in so p ra lin ea .<br />
(3) Segue, depennato: dc quanto<br />
( t) Segue, depennato : iuri<br />
(5) Evidente lacuna nel testo: ego Naalina<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
loco mei ad locandum et <strong>di</strong>slocandum et pensionandum terras omnes<br />
meas et possesiones cui et quibus volueritis et ad pensionem illarum<br />
recipiendam et ad petendum, exigendum et recipiendum, in iu<strong>di</strong>cio<br />
et extra, iura et raciones meas omnes a quacumque persona detinente<br />
et babente de illis et debita omnia que mihi debentur aliqua de causa<br />
et generaliter ad omnia alia mea négocia gerenda et facienda que egomet<br />
facere possem, si presens essem, promitens mihi (1) notario infra-<br />
scripto, stipulanti, recipienti nomine et vice illius vel illorum pro<br />
quorum (2) intererit, habere ratum et firmum quiequid per pre<strong>di</strong>ctos<br />
procurators meos factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta et contra<br />
non venire, sub ypoteclia et obligacione bonorum meorum. Testes<br />
Taravaçius scriba, Fulchetus de Carpena, Gandulfus de Castellione,<br />
serviens castri novi Portuveneris (3). Actum in pontili turris de porta<br />
Portusveneris, <strong>di</strong>e xvm iulii, <strong>di</strong>e iovis, inter terciam et nonam,<br />
MCCLviii, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
IV<br />
* Ego Recuperus. filius quondam Laborantis de Copolario. volens<br />
facere testamentum per nuncupaeionem, iens per mare, timens<br />
Dei iu<strong>di</strong>cium. res meas sic or<strong>di</strong>no et <strong>di</strong>spono. | In primis iu<strong>di</strong>co c.lb<br />
per animam meam solidos centum ianuinorum in <strong>di</strong>sposicione<br />
Concatorii de Marola et filiorum et Rose, amite mee. Iu<strong>di</strong>co<br />
matri mee, Bel<strong>di</strong>ei (4). iure falci<strong>di</strong>e, solidos viginti ianuinorum<br />
et in his volo quod sit tacita et contenta et anplius de bonis meis<br />
petere non possit. Item iu<strong>di</strong>co fratri meo Rascherio, iure falci<strong>di</strong>e,<br />
solidos quinque ianuinorum et in his volo quod sit tacitus et contentus<br />
et anplius de bonis meis petere non possit. Reliquorum bonorum<br />
meorum omnium Rosam, amitam meam, et Iunetam et Taravacium<br />
scribam et Vasalinum fratres, consanguineos meos, mihi heredes<br />
equaliter instituo et or<strong>di</strong>no, ita tamen quod, si aliquis ipsorum decesserit<br />
sine herede legitimo ex se nato, unus sucedat alterum et<br />
sic usque ad ultimum, salvis senper mutuis et collectis, dacitis et<br />
honeribus de ipsis bonis meis prestan<strong>di</strong>s communi, tali modo quod<br />
(1 ) m ih i: cosi nel testo.<br />
(2 ) pro quorum : così n el testo.<br />
(3 ) Portuveneris: così n el testo.<br />
( t ) Bel<strong>di</strong>ei: corretto in sopralinea su Rose depennato.<br />
— 27 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
nullus pre<strong>di</strong>ctorum non possit habere nec appreenclere possessionem<br />
ile <strong>di</strong>ctis bonis mei nisi (1) prius fecerit scribi in ca rtu la rio posse[sto-<br />
num] communis de illis expenden<strong>di</strong>s in communi et in vo lu n tate co m <br />
imini (2). Hec est mea ultima voluntas, que si non valet iure testam enti,<br />
saltim valeat iure co<strong>di</strong>cilli vel (3) cuiuslibet ultim e volu n tatis. Testes<br />
Bonusiohannes calegarius, Fulchetus de Carpena, A ld eb ran d u s dra-<br />
peritts el Graciolus eius filius, Corvarinus de C orvaria, Oto m assarius<br />
communis Ianue. Actum in Portuvenere, in pontili turris de porta,<br />
ante turrem, <strong>di</strong>e xvni iulii. <strong>di</strong>e iovis, inter terciam et non am , m cclv iii,<br />
in<strong>di</strong>cione xv.<br />
V<br />
* Nos Costancius porterius, Iohannes Bonom inus m agister axie,<br />
Obertus de Monleono. Iolianinus calegarius de Saneto T h o m a , N icholosus<br />
de Castelieto, Iaeobinus de Pendola. Guibertinus de U xio, Io h a n <br />
nes de Busco, Petrus de Monconexis. Paganinus de M on leo n o, Io h a n <br />
nes de Pontori de Clavaro, Iohannes Percacius de C ugneo, Io h a n <br />
nes de Castagnola de Rapallo. Marchixius de Bisanne, G u ilielm u s de<br />
Castellione, Enricus de Bisanne, Guilielmus C alderonus, M artinus<br />
de Montepegio de Rapallo, Marchexinus de Uxio, G u ilielm u s M açuchus<br />
de Pontedecimo, Guilielmus pelliparius de C asam avali, Uguetus<br />
de Rapallo, Guirardus de Curia, Lanfranchinus b a rb eriu s de Macasco.<br />
Symon de Sauro. Beginus de Plebe Sigestri, G an d u lfu s de C a<br />
stellione, Guilielmus Bellafilia. Guilielmus Aquila tu rrexanu s, Pascal<br />
de Ruço turrexanus, omnes servientes castri novi de P o rtu v en ere, fa <br />
cimus, constituimus et or<strong>di</strong>namus vos Petrum de Sauro de C am axença<br />
et \asallinuin de Borçoli de Rapallo, servientes eiusdem castri, p résentes<br />
et suscipientes, certos nuncios et procuratores nostros et loco<br />
nostri ad petendum, exigendum et recipiendum a duobus nobilibu s<br />
Ianue solidos et id quod recipere ed habere (4) debem us a duobus nobilibus<br />
Ianue pro custo<strong>di</strong>a <strong>di</strong>cti castri, promitentes quod quicquid<br />
per vos factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta, h a b e re ratu m et<br />
(1) Segue, depennato : pos<br />
(2) et in voluntate communi: aggiunto in so p ra lin ea .<br />
(3) Segue una lettera depennata.<br />
(4) et haltere: aggiunto in sopralinea.<br />
- 28 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
firmum el contra non venire, sub ypotecha et obligacione bonorum<br />
nostrorum. Testes Guilielmus Piper, castellanus <strong>di</strong>cti castri, Ar<strong>di</strong>çonus<br />
de Castellione et Iohaninus de Fegino. Actum in <strong>di</strong>cto castro, ante<br />
portam, <strong>di</strong>e x x m iulii, <strong>di</strong>e martis. inter primam et terciam, mcclviii,<br />
in<strong>di</strong>tione XV.<br />
VI<br />
* Nos Paganus de Castellione, Vitalis de Rapallo, Guilielmus<br />
barberius, servientes castri vetuli Portusveneris, facimus, constituimus<br />
et or<strong>di</strong>namus Petrum de Camaxença de Sauro (1), presentem, et<br />
Bonum vasalinum de Borçoli de Rapallo, absentem, certos nuncios<br />
et procuratores [ nostros] et loco nostri ad petendum, exigendum et<br />
recipiendum a duobus nobilibus Ianue solidos quos recipere debemus<br />
ab eis pro custo<strong>di</strong>a <strong>di</strong>cti castri, promitentes quod quicquid per pre<strong>di</strong>ctos<br />
procuratores factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta ratum<br />
et firmum habere et tenere et contra non venire, sub ypotecha et<br />
obligacione bonorum nostrorum. Testes Oto massarius et Castellinus<br />
rumpitor. Actum in <strong>di</strong>cto castro, ante portam, <strong>di</strong>e xxm iulii, <strong>di</strong>e<br />
martis, inter terciam et nonam, m c c l v iii. in<strong>di</strong>tione xv.<br />
VII<br />
* Nos Iohannes de Castaldesa et Salvetus de Corsi, turrexani tur- c. 2 a<br />
ris de porta da Plaçia, facimus, constituimus et or<strong>di</strong>namus Petrum de<br />
Camaxença de Sauro, presentem, et Bonumvasalinum de Borçoli de<br />
Rapallo, absentem, certos nuncios et procuratores nostros et loco nostri<br />
ad petendum, exigendum et recipiendum a duobus nobilibus Ianue<br />
solidos quos habere et recipere debemus pro custo<strong>di</strong>a <strong>di</strong>cte turris,<br />
promitentes quod quicquid factum fuerit per pre<strong>di</strong>ctos procuratores<br />
ratum et firmum habere et tenere et contra non venire, sub ypotecha<br />
et obligacione bonorum nostrorum. Testes Oto massarius, Castellinus<br />
rumpitor. Actum in pontili <strong>di</strong>cte turris, quod est ante turrem,<br />
<strong>di</strong>e x x m iulii. <strong>di</strong>e martis, inter nonam et vesperas, m c clv iii,<br />
in<strong>di</strong>tione xv.<br />
(1) S e g u o n o a lcu n e lettere depennate.<br />
— 29 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
VII!<br />
In presencia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum , Nicho-<br />
losus Nariga de Portuvenere, de nomine filie sue B envenute, de<strong>di</strong>t<br />
et representavit Guilielmo Pij>eri et Vivaldo C anevario, castellanis<br />
Portusveneris, ex parte potestatis Ianue, literas in frascrip tas, sigillatas<br />
sigillo communis Ianue, quarum tenor talis est: « R ain eriu s R u <br />
beus, civis Luchanus, Ianue civitatis potestas, viris provi<strong>di</strong>s et <strong>di</strong>scretis<br />
castellanis Portusveneris, gau<strong>di</strong>um et salutem. Constitutus in presencia<br />
nostra Nicholosus Nariga de Portuvenere m onstrando exposuit,<br />
nomine fjlie sue Benvenute, uxoris quondam P etri de Rogerio,<br />
quod, cum tempore obitus <strong>di</strong>cti viri sui <strong>di</strong>cta Benvenuta ex eo pre-<br />
gnans remansit et interini datus fuerit curator bonis Francescliinus,<br />
filius Englexi, et postea <strong>di</strong>cta Benvenuta pepererit filiam , <strong>di</strong>ctus<br />
Francescliinus contra voluntatem <strong>di</strong>cte Benvenute vult in <strong>di</strong>cta cura<br />
remanere et operas suas ingerere in nolentem. Unde, cum secundum<br />
iuris formam post partum ed<strong>di</strong>tmn <strong>di</strong>ctus Francescliinus desierit esse<br />
curator nec in ipsa cura ulterius debeat remanere, m andam us vobis<br />
quatenus, si est ita. sub debito iurainenti et peua a vobis nostro arbitrio<br />
aufferenda, quatenus precipiatis <strong>di</strong>cto Franceschino ex parte nostra, sub<br />
pena librarum xxv. quod de <strong>di</strong>ctis bonis sive a<strong>di</strong>ninistracione <strong>di</strong>ctorum<br />
bonorum se de cetero non intromitat et <strong>di</strong>cte infanti m atrem suam<br />
cum uno ex propinquis ex parte patris, si aliquis ex eis tutor esse<br />
voluerit, constituatis tutricem secundum formam ca p itu li; et si <strong>di</strong>ctus<br />
Francescliinus contra<strong>di</strong>cere voluerit, veniat coram nobis recepturus<br />
plenitu<strong>di</strong>nem racionis; et de presentanone presencium ad peticionem<br />
<strong>di</strong>cti Nicliolosi sinatis fieri publicum instrumentum, sub pena pre-<br />
<strong>di</strong>cta a nobis aufferenda ». Qui N[i]cholosus (1) rogavit me Tealdum<br />
scribam ut de prc<strong>di</strong>ctis facerem publicum instrumentum, presentibus<br />
testibus cunvocatis Pagano Penacio, Balduino de V ecano, A ldebrando<br />
Maniascampe. Ianuino quondam Vivoli, Taravaçio scriba castellanorum.<br />
Bertoloto Manneta, Enrico quondam Ioçani. A ctum in burgo<br />
Portuveneris (2), in capitulo quo castellani tenent cu riam , <strong>di</strong>e x x ii<br />
iulii. <strong>di</strong>e lunis, inter primam et terciam. m c c lv iii, ind itione xv.<br />
(IJ.Sefli/p una parola depennata.<br />
(2) Portuveneris: rosi nel testo.<br />
- 30 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
IX<br />
In presencia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum, Nicholosus<br />
Nariga de Portuvenere, nomine filie sue Benvenute, de<strong>di</strong>t et<br />
representavit ex parte domini capitanei populi Ianue Guilielmo Piperi<br />
et Vivaldo Canevario, castellanis Portus(l)veneris, literas infrascriptas,<br />
sigillatas sigillo <strong>di</strong>cti capitanei, quarum tenor talis est: «Guilielmus<br />
Bochanigra, capitaneus populi Ianue, viris provi<strong>di</strong>s et <strong>di</strong>scretis<br />
castellanis Portusveneris, gau<strong>di</strong>um et salutem. Constitutus in presentia<br />
nostra Nicholosus Nariga de Portuvenere, nomine filie sue Benvenute,<br />
uxoris quondam Petri de Rogerio, conquerendo exposuit quod,<br />
cum tempore obitus <strong>di</strong>cti viri sui <strong>di</strong>cta Benvenuta ex eo pregnans<br />
remansit et interim datus fuerit curator bonis ipsius Franceschinus,<br />
filius Englexi, et postea <strong>di</strong>cta Benvenuta pepererit filiam, <strong>di</strong>ctus Franceschinus<br />
contra voluntatem <strong>di</strong>cte Benvenute vult in <strong>di</strong>cta cura remanere<br />
et operas suas ingerere in nolentem; unde, cum secundum iuris<br />
formam post partum e<strong>di</strong>tum <strong>di</strong>ctus Franceschi]|nus desierit esse cura- c.2b<br />
tor nec in ipsa cura ulterius debeat remanere, mandamus vobis, sub<br />
debito iuramenti et pena a vobis nostro arbitrio aufferenda, quatenus,<br />
si est ita, precipiatis <strong>di</strong>cto Franceschino ex parte nostra quod de<br />
<strong>di</strong>ctis bonis sive administracione <strong>di</strong>ctorum bonorum se de cetero non<br />
intromitat et <strong>di</strong>cte infanti matrem suam pre<strong>di</strong>ctam cum uno ex propinquis<br />
ex parte patris, si aliquis ex eis tutor (2) esse voluerit, constituatis<br />
tutricem secundum formam capituli; et si <strong>di</strong>ctus Franceschinus<br />
contra<strong>di</strong>cere voluerit, veniat coram nobis recepturus plenitu<strong>di</strong>nem<br />
racionis ». Qui Nicholosus rogavit me Tealdum scribam quod de<br />
pre<strong>di</strong>ctis facerem publicum instrumentum, presentibus testibus cunvocatis<br />
Pagano Penacio, Balduino de Vecano, Aldebrando Maniascampe,<br />
Ianuino quondam Vivoli, Taravaçio scriba castellanorum,<br />
Bertoloto Manneta et Enrico quondam Ioçani. Actum in burgo Portusveneris,<br />
in capitulo quo castellani tenent curiam, <strong>di</strong>e xxn iulii,<br />
<strong>di</strong>e lunis, inter primam et terciam, MCCLYin, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
(1 ) Segue, d ep en n a to : be<br />
(2 ) tu tor: aggiunto in sopralinea. S egue tutor macchiato d'inchiostro.<br />
— 31 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
X<br />
In presencia lestium infrascriplorum ad hoc rogatoru m , Sym oninus,<br />
filius quondam Nicholosi cavalerii. <strong>di</strong>xit et d enunciavit Guilielmo<br />
de Alioto de Podençolo, qui <strong>di</strong>cit se arbitrum esse electum ab<br />
eo, ex una parte, et a Recupero et fratribus, filiis quondam Segnorini<br />
de Volastra, ex altera, occasione litis et <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>e vertentis inter<br />
eos, ex parte domini capitanei Ianue, quod non d ebeat <strong>di</strong>cere neque<br />
pronunciare aliquid super <strong>di</strong>cta lite et <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>a seu peticione quam<br />
<strong>di</strong>ctus Nicholosus facit a pre<strong>di</strong>ctis, quia non potest plus pronunciare<br />
neque <strong>di</strong>cere super pre<strong>di</strong>ctis pro eo quod <strong>di</strong>cit ipsum G uilielm um<br />
ivisse et exisse extra confinias (1) capituli Ianue; et hoc paratus est probare,<br />
si necesse fuerit; et de pre<strong>di</strong>ctis se appellat ad dom inum capitaneum.<br />
Testes Vivaldus Canevarius castellanus Portusveneris, Balduinus<br />
de Veçano, Guilielmus de Bracegio scriba, Iu nchu s, Ballinus<br />
de Portuvenere. Actum in burgo Portusveneris, ante cap itulum in<br />
quo castellani tenent curiam, <strong>di</strong>e x x v ii iulii, <strong>di</strong>e dom inico, inter nonam<br />
et vesperas, m c c lv iii, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
XI<br />
In presencia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum , R ecu <br />
peras, filius quondam Segnorini de Volastra, pro se et fratribus suis<br />
absentibus, <strong>di</strong>xit et denunciavit Guilielmo de A lioto de Podençolo,<br />
arbitro electo ab eo et fratribus, ex una parte, et a Sym onino, filio<br />
quondam Nicholosi cavalerii, ex altera, ut in com prom isso inde facto<br />
continetur, quod det et dare debeat sententiam questionis et litis et<br />
<strong>di</strong>scor<strong>di</strong>e vertentis inter eos, et hoc ex parte domini ca p ita n e i; et si<br />
<strong>di</strong>ctus Symoninus vult <strong>di</strong>cere quod <strong>di</strong>ctus arbiter non possit dare sententiam,<br />
vult et denunciai ipsi arbitro quod inde h a b e a t consilium<br />
suis expensis et <strong>di</strong>cti Symonini. Testes Vivaldus C anevarius castellanus<br />
Portusveneris, Balduinus de Veçano, Guilielm us de Bracegio<br />
scriba. Iunchus et Ballinus de Portuvenere. Actum in burgo P ortu s<br />
veneris, ante capitulum in quo castellani tenent cu riam , <strong>di</strong>e x x v ii<br />
iulii, <strong>di</strong>e dominico, inter nonam et vesperas, m c c lv iii, in d ition e xv.<br />
(1) ronfinias: così nel testo.<br />
- 32 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
•/K««f* •'*”<br />
, r 'w . *<br />
L . UW A«*~ -W -,» • * * *« £<br />
, .a— — - .~~a i w ' •-" y7 ~ ■'1<br />
£ ; w<br />
* - , .,«C> « » " — -r««v-;■«<br />
4-..À , . . ; .<br />
r n» ■ ' ,-. V,U * 1',V“ ^ 1"’<br />
X ” ; R- r. . . . ^ •^ ^ f * - ' -, W ^<br />
n j i L w^if<br />
L<br />
À -■>*• v*”<br />
> .c ■^ r , «~>r ' -rrrr-'<br />
''cvy''-’J<br />
•<br />
^L, ii»' —'r f' : 1<br />
■,» " J < j |^,.»or « r ■ ”<br />
- • .— r r<br />
,vp V- " ’ "^<br />
' . V . „ , . . * w ~<br />
— ■r ^ T J ■- a<br />
•- ^U.S- —«■ »•*»•»' • ,<br />
U v a — ~ ‘t n r<br />
„ "<<br />
,„«tf r I' . J . .<br />
tVf*'<br />
. I . ,.trt«A vAV*^r*1-<br />
Ai' A ‘ . *> i i ì<br />
-'^ ' lVoorr«« t“ ' -rV l4Ì“’a<br />
’• c «-rn-f "a " l' ■'• ^ |<br />
,** * v ..UiW*t««-*ffl<br />
,,v 1 , _. « •<br />
T «; v „_1. Uj&W "<br />
V»0 1 ^ .n<br />
» i v ^ » r**1<br />
tHirr . , ^ ì w V ^ . ^<br />
, ; ; ' ^ . » > « H f N T - , . < n t 1 " ' h ‘ W J - ' - A<br />
^ ) - ^ V U p K - « f —<br />
......* * * * * * *<br />
A H CH 1V IO DI S T A T O D I G E N O V A , Notaio O berto <strong>di</strong> Langasco (Tealdo d e S ig estro ), ms. n. 66. c. 3 a (cfr. pp. 33-35)<br />
Tav. II<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
XII<br />
Ego Paganellus, filius Iacobini de Valerano, facio, constituo et<br />
or<strong>di</strong>no te Iacobum , filium Ricar<strong>di</strong> de Portuvenere. presentem et suscipientem,<br />
suum certum nuncium et procuratorem et loco sui (1) ad<br />
petendum, exigendum et recipiendum in iu<strong>di</strong>cio et extra in bonis<br />
quondam Manfre<strong>di</strong>ni de Barbarino solidos viginti septem ianuinorum,<br />
quos <strong>di</strong>ctus Manfre<strong>di</strong>nus quondam mihi dare debebat de tabulis<br />
sive pro tabulis quas ei ven<strong>di</strong><strong>di</strong>, ut <strong>di</strong>co, promitens tibi tabellioni<br />
infrascripto, stipulanti, recipienti nomine illius vel illorum pro quorum<br />
(2) intererit, habere ratum et firmum quicquid feceris in pre<strong>di</strong>ctis<br />
et circa pre<strong>di</strong>cta, et contra non venire, sub ypotecha et obligatione<br />
bonorum meorum. Testes Angelerius de Valerano, Melioratus Caramella,<br />
Conpagnonus de Serramarina. Actum in burgo Portusveneris,<br />
ante capitulum in quo | castellani tenent curiam, <strong>di</strong>e x x v i i iulii, <strong>di</strong>e c. 3 a<br />
dominico, inter nonam et vesperas, m c c l v i i i , in<strong>di</strong>tione xv.<br />
XIII<br />
•' Ego Viri<strong>di</strong>s, uxor Viarexii de Portuvenere, vendo, cedo et trado<br />
tibi Albertino quondam Monaguelli de Portuvenere peciam unam<br />
terre aeram, positam in (3) insula Portusveneris, ubi <strong>di</strong>citur in Scan<strong>di</strong>o,<br />
cui eoheret superius terra Bonamici de Vignaleto, inferius via<br />
publica, ab uno latere terra tui enptoris et ab alio terra Iohannis de<br />
Insula, salvo iure monasterii Sancti Venerii de Tyro, in qua habet<br />
et habere debet quartum, finito precio solidorum decem ianuinorum,<br />
quos proinde a te accepisse confiteor et de quibus me bene quietam<br />
et solutam voco, renuncians exceptioni non numerate et non accepte<br />
pecunie vel precii non soluti, doli in factum, con<strong>di</strong>tioni sine causa.<br />
Quam terram tibi vendo, cedo et trado, plenam et vacuam, domesticam<br />
et salvatieam, in integrum, cum introitu et exitu suo et cum<br />
omnibus superpositis et omni suo iure et commodo, salvo iure pre<strong>di</strong>cti<br />
monasterii, ad faciendum exinde quicquid de cetero facere volueris<br />
iure proprietatis et titulo ven<strong>di</strong>tionis tu et heredes tui et cui<br />
dederis vel habere permiseris, sine omni mea et heredum meorum<br />
( 1 ) suum - et loco sui: p e r Ia mancanza <strong>di</strong> correlazione della form ula con<br />
il testo, v. p . 1 7 .<br />
(2 ) pro q u o r u m : così nel testo.<br />
( 3 ) S e g u e , d ep en n a to : ter<br />
— 33 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
oinniuinque demum personarum pro me contra<strong>di</strong>tione. E t quod plus<br />
valet <strong>di</strong>cta terra, sciens eam plus valere, quantum cuinque sit, tibi pura<br />
donacione inter vivos dono, nichil in me reten to, abrenuncians<br />
illi legi que <strong>di</strong>cit, si ven<strong>di</strong>tor fuerit deceptus in ven d ition e ultra <strong>di</strong>m i<br />
<strong>di</strong>am iusti precii, quod habeat regressum adversus en p torem ad rem<br />
ipsam recuperandam vel ad iustum precium consequendum . Pre<strong>di</strong>ctam<br />
quidem terram promito tibi de cetero non im p ed ire (1) nec subtraere;<br />
set pocius ab omni persona et loco legitime defendere et auctoriçare<br />
et expe<strong>di</strong>re meis expensis tibi tuisque h ered ibu s et cui dederis<br />
vel habere permiseris per me meosque heredes, rem issa necessitate<br />
denuncian<strong>di</strong>, promito, salvis senper mutuis et collectis, dacitis<br />
et honeribus de ipsa prestan<strong>di</strong>s communi. Alioquim penam dupli de<br />
quanto <strong>di</strong>cta terra nunc valet vel pro tempore valu erit aut m eliorata<br />
fuerit tibi stipulanti spondeo, rato manente p acto. P ro dupla quoque<br />
evictione et pena et sorte et ad sic observandum universa bona<br />
mea habita et habenda tibi pignori obligo. Possesionem et dominium<br />
<strong>di</strong>cte terre tibi corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confiteor. E t ego A lbertinus promito<br />
tibi solvere collectas et mutua que de cetero d ebebu nt prestari<br />
de pre<strong>di</strong>cta terra communi, faciens hec omnia ego V irid is consilio<br />
Corvarini de Corvaria. habitatoris Portusveneris, et P ag an in i nepotis<br />
Bonanati, quos meos propinquos et vicinos appello, renuneians iuri<br />
ypotecharum, senatus consulto Velleiano et omni iu ri. Testes Detaide<br />
de Cremona et pre<strong>di</strong>cti Corvarinus et Paganinus. A ctum in burgo<br />
Portusveneris, in domo quam <strong>di</strong>ctus Albertinus h a b ita t, <strong>di</strong>e ultim a<br />
iulii, <strong>di</strong>e mercurii, inter nonam et vesperas, m c c l v i i i, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
X IV<br />
* Nos Rosa, uxor Conçatorii de Marola, et T arav açiu s scriba et<br />
Iuncta et Vasalinus, eius filii et <strong>di</strong>cti Conçatoris, h ered es testam entarii<br />
quondam Recupereti, filii quondam Laborantis de Copolario,<br />
nepotis mei Rose, volentes appreendere bona ipsius cum beneficio<br />
inventarii, volentes eciam conservare constituciones sacratissim i p rin <br />
cipis Iustiniani, in presencia publicarum personarum, vid elicet Ionaxii<br />
et Ugueçonis de Specapetra notariorum, vocatis cred itoribu s et legatariis<br />
nec non et loco eorum infrascriptos homines (2) bone fam e et ydo-<br />
(1) Segue una lettera depennata.<br />
(2) infrascriptos homines: così nel testo.<br />
- 34 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
nee substancîe possidencium (1), antequam aliquid attingamus de <strong>di</strong>cta<br />
here<strong>di</strong>tate, inventarium seu repertorium de bonis inventis in <strong>di</strong>cta here<strong>di</strong>tate<br />
facere cupivimus et facimus. In primis invenimus in <strong>di</strong>cta<br />
here<strong>di</strong>tate peciam unam terre positam in <strong>di</strong>strictu Portusveneris, ubi<br />
<strong>di</strong>citur ad Laçaroliam, cum domo superposita, iusta litus maris, cui<br />
terre et domi colieret (2) ab uno latere domus heredum Michaelis<br />
de Copolario et ab alio domus et terra Parentis, superius terra heredum<br />
Vival<strong>di</strong>, inferius litus maris. Item ad Olivam Ra||<strong>di</strong>eatam, c.3b<br />
peciam unam, cui coheret superius terra heredum quondam Michaelis,<br />
inferius via publica, ab uno latere terra mei Rose. Item in capite<br />
de Copolario, peciam unam: coheret ei superius terra heredum (3)<br />
Vival<strong>di</strong> de Copolario et ab uno latere similiter, inferius terra Aidantis.<br />
Item in Lacu, peciam unam: coheret superius terra Feste, inferius<br />
via publica, ab uno latere terra heredum Segnorini. Item in Albetreto,<br />
peciam unam: coheret ei superius terra mei Rose, inferius<br />
et ab uno latere terra heredum Vival<strong>di</strong> de Copolario et ab alio terra<br />
heredum Michaelis. Item in Copolario, peciam unam, in qua consueverat<br />
esse domum unam, cui coheret superius via, inferius terra<br />
heredum Pellini de Copolario et ab uno latere similiter, ab alio<br />
terra heredum quondam Vival<strong>di</strong> et heredum Pellini. Item in eodem<br />
loco, aliam peciam: coheret ei superius heredum Vival<strong>di</strong> et heredum<br />
Pellini et ab uno latere similiter, ab alio terra heredum Pelimi,<br />
inferius terra heredum Vival<strong>di</strong>. Item in Predorio, tres partes<br />
unius pecie pro in<strong>di</strong>visa, cui coheret superius terra heredum Bernar<strong>di</strong>,<br />
inferius terra heredum Guirar<strong>di</strong> de Bagnala et heredum Michaelis,<br />
ab uno latere liered\im Pagani de Bagnara et ab alio terra<br />
heredum Pellini. Item in eodem loco, tres partes pro in<strong>di</strong>visa unius<br />
pecie, cui coheret a tribus partibus terra heredum Pellini, a quarta<br />
parte terra lieredum Michaelis. Item in Carpeneto, tres partes unius<br />
pecie terre pro in<strong>di</strong>visa, cui coheret superius terra heredum Bernar<strong>di</strong>,<br />
inferius terra heredum Pellini, ab uno latere terra heredum Bonamici<br />
de Marola. Item in Orçario, tres partes pro in<strong>di</strong>visa unius pecie,<br />
cui coheret superius terra heredum Michaelis, inferius terra heredum<br />
Pellini, ab uno latere terra heredum Bal<strong>di</strong> de Marola. Item in<br />
(1) possidencium: rosi nel testo.<br />
( 2 ) S e g u e , dep n n a la : superius<br />
(3) S e g u e , d e p e n n a to : Michaelis<br />
— 35 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Guerceallo, peciam unam, cui coheret superius (1) et inferius terra<br />
heredum Vival<strong>di</strong>, ah uno latere terra heredum M ich a elis et ab alio<br />
terra heredum Pellini. Item me<strong>di</strong>etatem unius dom us in burgo P ortusveneris<br />
pro in<strong>di</strong>visa cum Armanino de M arola, cui coheret superius<br />
carubiuin de Sancto Laurentio, inferius domus P aren tis de Copolario,<br />
ab uno latere domus heredum Francisce et ab alio domus<br />
Gilii de Copolario. Item in Campamaio, peciam u nam . Item ad Guer-<br />
ciam Moram, aliam peciam. Item in Ortolano, p eciam u n am : superius<br />
terra heredum Boniamici, inferius plaeium de P red orio, ab uno<br />
latere terra Armanini. Item in Castellelo (2), peciam unam pro in<strong>di</strong>visa<br />
cum <strong>di</strong>cto Armanino. Item in monte de A lexa, peciam unam<br />
pro in<strong>di</strong>visa cum <strong>di</strong>cto Armanino. Jtem in Altura, p eciam unam pro<br />
in<strong>di</strong>visa cum <strong>di</strong>cto Armanino. Item in Grafoieta, p eciam unam pro<br />
in<strong>di</strong>visa cum <strong>di</strong>cto Armanino. Item in Campo de M are de Laçarolia,<br />
peciam unam: superius via publica, inferius litus m aris, ab uno latere<br />
terra que fuit Antioche. Item invenimus quod V ixigna de Marola<br />
tenebat pro <strong>di</strong>cto Recupereto plures pecias terre u bi d icitu r in Guerceallo,<br />
de quibus reddebat et red<strong>di</strong>t quartum. Item Audonus de M a<br />
rola tenebat ab eo plures pecias terre in Guerceallo (3), de quibus<br />
reddebat et red<strong>di</strong>t quartum. Item Furnus et Cigius de Copolario fratres<br />
quondam Vival<strong>di</strong> tenebant similiter ab eo plures pecias terre<br />
ubi <strong>di</strong>citur in Guerceallo (4), de quibus reddebant et reddere debent<br />
quartum. Item Armaninus de Marola similiter tenebat ab eo pecias<br />
duas terre ubi <strong>di</strong>citur in Guerceallo, de quibus red d ebat et reddere<br />
debet quartum, et similiter in Campigia me<strong>di</strong>etatem quatuor pecia-<br />
rum terrarum pro in<strong>di</strong>visis cum eo de quibus red d ebat et reddere<br />
debet quartum (5).<br />
Spacium vero relictum est ut, si quid m emorie occurrerit, subscribatur.<br />
Inceptum fuit hoc inventarium <strong>di</strong>e xxvi agusti et finitum<br />
<strong>di</strong>e dominico, xx octubris. Testes Vivianus de G allico, Ugolinus de<br />
Baldo, Leonardus Artuxius, Benvenutus M agnacavallus, Guirarde-<br />
tus quondam Alcherini. Actum in burgo Portuveneris<br />
<strong>di</strong>cti Taravaçii, <strong>di</strong>e xxvi agusti, m c c lv iii, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
(6), in domo<br />
(1) Segue, depennato : terra<br />
(2) Castelieto: corretto su p reced en te scrittu ra.<br />
(3) in Guerceallo: aggiunto in sopralin ea .<br />
(4) ubi • Guerceallo: aggiunto in sopra lin ea .<br />
(5) Segue spazio bianco sino alla fin e d e l rigo.<br />
(6) Portuveneris : così nel testo.<br />
- 36 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
XV<br />
* Ego Petrus Patarinus de Portuvenere, mera et pura atque inre- c. 4 a<br />
vocabili donacione inter vivos, que non possit revocari per ingratitu<strong>di</strong>nem<br />
vel alio modo, dono, cedo et trado tibi Margarite, filie mee,<br />
domum unam quam habeo et visus sum habere in burgo Portusveneris<br />
infra has eolierentias: ah uno latere domus Yssote, uxoris Oberti<br />
calegarii, ab alio domus Parentis Salvatici, superius et inferius via<br />
publica; quam domum tibi do et dono in solutum librarum triginta<br />
duarum (1) ianuinorum, quas tibi dare promisi ad tuum maritare,<br />
cum omni suo iure, commodo et utilitate, ingressu et exitu suo et cum<br />
omnibus superpositis (2) et omni suo iure et commodo, ad faciendum<br />
exinde quicquid de cetero facere volueris iure proprietatis et titulo<br />
dacionis pro soluto (3) tu et heredes tui et cui dederis vel habere permiseris,<br />
sine omni mea meorumque heredum ac omnium personarum<br />
pro me contra<strong>di</strong>tione. Et si plus valet, sciens extimacionem illius plus<br />
valere, quantumeumque sit, tibi pura donacione inter vivos dono, nichil<br />
inde in me retento, abrenuncians iuri deceptionis dupli et ultra duplum<br />
et omni alii iuri legum et capitulorum (4), quibus super his me tueri<br />
possem. Pre<strong>di</strong>ctam quidem domum promito tibi de cetero non inpe<strong>di</strong>re<br />
nec subtraere; set pocius ab omni persona et loco, collegio et universitate<br />
legitime defendere et autoriçare et expe<strong>di</strong>re meis propriis<br />
expensis tibi tuisque here<strong>di</strong>bus et cui dederis vel habere permiseris per<br />
me meosque lieredes, remissa necessitate denuncian<strong>di</strong>, promito (5).<br />
Alioquim penam dupli de quanto <strong>di</strong>cta domus nunc valet vel pro tempore<br />
valuerit aut meliorata fuerit tibi stipulanti spondeo, rato manente<br />
pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus attenden<strong>di</strong>s<br />
et observan<strong>di</strong>s universa bona mea habita et habenda tibi pignori<br />
obligo. Possesionem et dominium <strong>di</strong>cte domus tibi corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse<br />
confiteor, constituens me <strong>di</strong>ctam domum senper tuo nomine precario<br />
possidere quousque (in) possessionem corporalem (6) <strong>di</strong>cte domus<br />
appreenderis (7), dans et concedens (8) tibi plenam et liberam<br />
( ! ) duarum : aggiunto in sopralinea.<br />
(2) S e g u e , d e p e n n a t o : nieh<br />
(3 ) pro soluto: aggiunto in sopralinea.<br />
(4) S e g u e , dep en n a to : quo super his<br />
(5 ) prom ito: aggiunto in sopralinea.<br />
(6) corporalem : aggiunto in sopralinea.<br />
(7 ) appreende: corretto in sopralinea su intraveris depennato.<br />
(8 ) et concedens: aggiunto in sopralinea.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
potestatem apprehen<strong>di</strong> possessionem illius quando cum que volueris<br />
tua auctoritate et sine iu<strong>di</strong>ciali auctoritate, sine om ni m ea et heredum<br />
meorum omniumque demum personarum pro m e contra<strong>di</strong>ctione,<br />
salvis senper mutuis et collectis, dacitis et honeribus de ipsa prestan<strong>di</strong>s<br />
communi. Insuper renuncio illi legi que <strong>di</strong>cit d onacio que excedat<br />
ultra quingentos aureos non valere, nisi publicis actibus apud m agistratus<br />
censsus fuerit insinuata, et omni iuri et auxilio legum et capitulorum<br />
quibus super his me tueri possem. Hoc acto expressim inter<br />
ine et te quod <strong>di</strong>ctam domum vendere et alienare non possis nec debeas<br />
vendere nec in<strong>di</strong>care vel alienare (1) alicui persone nisi filiis et<br />
here<strong>di</strong>bus tuis. Testes Bonusiohannes calegarius, M elioratu s magister<br />
axie, Strenna calegarius. Actum in burgo Portusveneris, in domo <strong>di</strong>cti<br />
Petri que est insta litus maris, <strong>di</strong>e secunda septenbris intrantis, <strong>di</strong>e<br />
lunis, inter terciam et nonam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione x v .<br />
XVI<br />
r-ll><br />
* Kgo Raseerius, filius quondam Alcherini de V ixigna, nomine<br />
meo et nomine Bel<strong>di</strong>ei. matris mee, per me et m eos heredes facio<br />
vobis Concatorio de Marola et Taravaoio scribe, filio tuo, recipientibus<br />
vestro nomine et nomine (2) Rose, uxoris tui Conçatorii, et Bonaiuncte<br />
et Vasaiini, filiorum tuorum, fratrum <strong>di</strong>cti Taravaçi (3), vestrisque<br />
here<strong>di</strong>bus finem et refutacionem et omnimodam rem isionem et pactum<br />
de non petendo, nomine generalis transactionis et pacti h abiti inter<br />
me et vos, de omni iure. racione et actione reali et p ersonali, utili et<br />
<strong>di</strong>recta et inixta. (pie et quas habeo vel habere possem seu visus sum<br />
habere et milii competunt vel competere possent vel <strong>di</strong>cte m atri mee<br />
in omnibus terris et domibus el rebus mobilibus et im m obilibus,<br />
plenis, varuis, domesticis et salvaticis, agris et coitis, que et quas<br />
fuerunt quondam Recupereti, filii quondam Laborantis de Copolario,<br />
fratris mei. ubicunque de eis (4) sunt et poteritis inveni||re, et que terre<br />
ct domus sunt et iaccnt in territorio Marole et que scrip te sunt et nom i<br />
nale in quodam inventario quod <strong>di</strong>cta Rosa et filii sui supra<strong>di</strong>cti<br />
fecerunt de bonis quondam pre<strong>di</strong>cti Recupereti, scrip to m anu mei<br />
(1) nrc • alienaro si /rora dopo here<strong>di</strong>bus tuis c o n s e g n o d i r ic h ia m o .<br />
(2) ri nomine: aggiunto noi m argine esterno.<br />
(3) Segue, depennalo', f<br />
( I) (Je ei« : aggiunto in sopralinea.<br />
- 38 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Teal<strong>di</strong> notarii, promitens, nomine meo et <strong>di</strong>cte matris mee, per nos<br />
nostrosque heredes, vobis, stipulantibus, recipientibus pro vobis et<br />
supra<strong>di</strong>ctis absentibus, pre<strong>di</strong>ctam finem et refutacionem habere ratam<br />
et firmam in perpetuum et ineurruptam et nullo tempore contravenire<br />
et nullam de cetero magis inde facere requisicionem vel querimoniam<br />
seu placitum vel actionem movere de iure [vel] de facto per Aquilianam<br />
stipulacionem solenpniter interpositam contra vos et heredes<br />
vestros (1) vel contra aliquam aliam personam pro vobis nos vel heredes<br />
nostri vel alius pro nobis aliquo iure vel modo seu aliqua alia occasione<br />
que <strong>di</strong>ci vel excogitari possit; et si quod ius in illis habeo, ego vel <strong>di</strong>cta<br />
mater mea, iure sucessionis et here<strong>di</strong>tatis vel aliquo alio iure vel<br />
modo, vobis penitus remito et omniphariam abrenuncio. Pre<strong>di</strong>cta<br />
omnia singula et universa (2) per Aquilianam stipulacionem solenpniter<br />
interpositam adtendere et observare promito in perpetuum et<br />
contra non venire et facere acten<strong>di</strong> et observari (3) a <strong>di</strong>cta matre mea<br />
per me et meos heredes vobis et here<strong>di</strong>bus vestris et omni persona<br />
pro vobis. Alioquim, si in aliquo pre<strong>di</strong>ctorum contrafecero vel contra-<br />
factum fuerit, penam dupli de quanto et quociens contrafactum fuerit<br />
in aliquo supra<strong>di</strong>ctorum vobis stipulantibus spondeo, ratis manentibus<br />
(4) omnibus et singulis supra<strong>di</strong>ctis (5). Et pro pre<strong>di</strong>cta autem<br />
pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus attendentis et observan<strong>di</strong>s universa bona<br />
mea habita et habenda vobis pignori obligo et me et mea ubique<br />
possitis convenire, renuncians privilegio fori et omni alii iuri. Possessionem<br />
et dominium vel quasi pre<strong>di</strong>ctarum rerum (6) vobis corporaliter<br />
tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse (7) et remi[s«]sse confiteor. Quam finem et refutacionem<br />
vobis facio pro libris viginti ianuinorum, quas proinde a vobis<br />
accepisse confiteor et de quibus me bene quietum et solutum a vobis<br />
voco, renuncians exceptioni non numerate et non accepte pecunie, doli<br />
mali, con<strong>di</strong>cioni sine causa. Insuper promito vobis me facturum et<br />
curaturum sic quod <strong>di</strong>cta mater mea firmabit et confirmabit atque<br />
ratificabit et ratam et firmam habebit et tenebit hanc finem et refutacionem<br />
et omnia pre<strong>di</strong>cta et singula in perpetuum pro istis eon-<br />
(1 ) vestros: aggiunto in sopralinea.<br />
(2 ) S e g u e , depen n a to : per st<br />
(3 ) observari: corretto da observare<br />
(4) ratis manentibus: corretto da rato manente<br />
(5) omnibus - supra<strong>di</strong>ctis: in sopralinea su pacto depennato.<br />
(6 ) S e g u e , d e p e n n a to : cor<br />
(7 ) S e g u e , depennato-, eonf<br />
— 39 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
ventis (1) et contra non veniet aliquo modo, et cartam (2) inde vobis<br />
faciet in laude vestri sapientis infra <strong>di</strong>es qnindecim postquam inde requisitus<br />
fuero vel ipsa requisita fuerit a vobis vel vestro nuncio, in<br />
pena et sub pena librarum viginti quinque ianuinorum et obligacione<br />
omnium bonorum meorum vobis pignori, rato m anente pacto. Insuper<br />
i uro corporaliter ad sancta Dei evangelia omnia pre<strong>di</strong>cta et singula ad-<br />
Icndere et observare et complere et nullo modo (3) contravenire et<br />
facere atten<strong>di</strong> et observari a <strong>di</strong>cta matre mea, et quod <strong>di</strong>cta iura (4) et<br />
raciones non sunt ven<strong>di</strong>te nec alienate nec obligate alicu i persone nisi<br />
\obis. Insuper casso et irrito et evacuo et irrita, cassa esse volo omnia<br />
instrumenta et cartas et scripturas omnes que et quas habeo de pre<strong>di</strong>ctis<br />
terris et domibus et rebus et maxime (5) cartam librarum<br />
duodecim ianuinorum, quam mihi fecit Paganinus B ellatesta de illis<br />
mihi solven<strong>di</strong>s, facta (6) manu Prosperini notarii, ut <strong>di</strong>co, quam volo<br />
similiter quod sit irrita et cassa et nullius momenti et valoris et pro<br />
non facte (7) habeatur. Testes Iacobus Ususmaris, castellanus Portusveneris,<br />
Parentinus de Vixigna notarius, Francescinus quondam<br />
knglexii, Ballinus de Portuvenere, Andriolus de B o n o . Actum in<br />
burgo Portusveneris, in capitulo quo curia regitur, <strong>di</strong>e x septenbris<br />
intrantis, <strong>di</strong>e martis, inter nonam et vesperas, m c c l i i i, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
X V II<br />
* .Nos Conçatorius de Marola et Taravaçius, eius filius, in prescncia<br />
et voluntate patris mei pre<strong>di</strong>cti et consenciente (8), confitem ur<br />
nos debere dare tibi Rascerio,filio quondam Alcherini de V ixigna, libras<br />
viginti ianuinorum pro fine et refutacione quam ho<strong>di</strong>e nobis, recipientibus<br />
pro nobis et Rosa, uxore mei Conçatoris, et B o n aiu n cta et Vasalino,<br />
filiis mei et fratrum mei Taravacii, fecisti de terris et possesionibus<br />
et rebus mobilibus et inmobilibus que fuerunt quondam R ecupereti,<br />
filii quondam Laborantis de Copolario, et de quibus te ho<strong>di</strong>e<br />
( 1 ) pro-ronvrnlis : aggiunto in sopralinea.<br />
(2' Segue. <strong>di</strong>-pennato : similem istius<br />
(3) mnrlo: aggiunto in sopralinea.<br />
(I) iura: aggiunto in sopralinea.<br />
(5) Segue, depennato : q<br />
(6) faeia: rosi nel testo.<br />
(?) farle: rosi nel testo.<br />
(8) eonseneienle: roai nel testo.<br />
- 40 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
quietum et solutum vocasti, ut in carta inde facta manu mei Teal<strong>di</strong><br />
notarii continetur, non nocente (1) tibi quod de pre<strong>di</strong>ctis te quietum<br />
et solutum vocasti in <strong>di</strong>cta carta finis et refutacionis et quod renunciasti<br />
exceptioni non numerate vel non accepte pecunie, cum in veritate<br />
tibi integre restent ad solvendum, quas tibi vel tuo certo nuncio per<br />
nos (2) vel nostrum nuncium dare et solvere promitimus per terminos<br />
infrascriptos, videlicet solidos quadraginta <strong>di</strong>e crastina per totam<br />
<strong>di</strong>em, et ad festum Natavitatis Domini proximum venturum libras sex,<br />
et ab inde usque ad aliud festum Nativitatis Domini proxime venturo<br />
(3) alias libras sex, et ab inde usque ad aliud festum Nativitatis<br />
Domini proximo veniente (4) alias libras sex. Alioquim penam<br />
dupli tibi stipulanti spondemus, rato manente pacto, et restituire tibi<br />
omnes expensas et danpna et missiones que et quas passus fueris et feceris<br />
in agendo et recuperando pre<strong>di</strong>ctos denarios a termino in antea,<br />
credendo te de danpnis et expensis tuo nudo verbo, sine testibus et<br />
iuramento et alia probacione. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis<br />
omnibus attenden<strong>di</strong>s et observan<strong>di</strong>s universa bona nostra habita<br />
et habenda tibi pignori obligamus, quisque nostrum in solidum, renun-<br />
ciantes iuri soli<strong>di</strong> et epistule <strong>di</strong>vi Adriani et nove constitucioni de<br />
duobus reis et omni alii iuri et nos et nostra ubique possis conveniri,<br />
renunciantes privilegio fori et omni alii iuri. Iuramus insuper corpa-<br />
liter ad sancta Dei Evangelia omnia pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et<br />
observare et non contravenire, nisi iusto Dei inpe<strong>di</strong>mento vel tui<br />
licentia vel tui certi nuncii data nobis vel nostro nuncio concesso<br />
remanserit (5 ). Hoc acto expressim in te (6), communi voluntate<br />
omnium nostrorum, quod nos Conçatorius et Taravaçius non possimus<br />
probare (7) <strong>di</strong>ctum debitum fore solutum nisi per hunc instrumentum<br />
incessum vel per alium instrumentum solutionis factum manu publica.<br />
Testes Iacobus Usus Maris castellanus Portusveneris, Parentinus de<br />
Vixigna notarius, Francescinus quondam Englexii, Ballinus de Portu-<br />
venere, Andriolus de Bono. Actum in burgo Portusveneris, in capitulo<br />
quo curia regitur, <strong>di</strong>e Xi septenbris intrantis, <strong>di</strong>e martis, inter nonam<br />
et vesperas, m c c l v i i i, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
(1) S e g u e , depennato : vobis<br />
(2) nos: co rretto su me<br />
(3) venturo: così nel testo.<br />
(4) proximo veniente: rosi nel testo.<br />
(5) nisi - remanserit: aggiunto in calce al documento, con segno <strong>di</strong> richiamo.<br />
( 6} S e g u e , d ep en n a to : te et nos qu<br />
(7) probare: aggiunto nel margine esterno.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
X V III<br />
C-J l*<br />
* Ego Macia magister axie de Portuvenere confiteor m e habuisse<br />
ct recepisse e te Bennato Scaxato de Levanto, dante et solvente nomine<br />
tuo et fratris tui Meioreti Scaxati. nomine docium sive pro dotibus<br />
Rose, sororis tue, uxoris filii mei Angeloti, libras qu in qu e ianuinorum<br />
ultra illas libras viginti novem ianuinorum quas olim a te et <strong>di</strong>cto<br />
fratre tuo habui et recepi, prout continetur in carta inde facta, ut<br />
<strong>di</strong>co; de quibus libris quinque me bene quietum et solutum voco,<br />
renuncians exceptioni non numerate et non accepte pecunie sive dotis<br />
non solute, doli mali, con<strong>di</strong>cioni sine causa. D onacionem propter<br />
nuptias et nomine antefacli facio tibi, nomine d icte sororis tue, et<br />
dono tantum in bonis meis liabitis et haben<strong>di</strong>s quod bene sit valens<br />
libris quinque ianuinorum. ad habendum et tenendum et quicquid<br />
ipsa voluerit faciendum secundum inorem et consuetu<strong>di</strong>nem civitatis<br />
Ianue, sine omni mea oniniumque personarum pro m e contra<strong>di</strong>tione.<br />
Et pro dote et antifacto et supra<strong>di</strong>c||tis observan<strong>di</strong>s universa bona mea<br />
habita ct habenda tibi, recipienti pro ea, pignori obligo. Testes Gui-<br />
1icimus barberius de Monelia. Iacobinus Rubeus de Casteoli, Benve-<br />
nutus ferrarius de Portuvenere. Actum in burgo Portusveneris, in domo<br />
<strong>di</strong>cti Macie, <strong>di</strong>e XV septembris intrantis, <strong>di</strong>e dom inico, circa primam,<br />
MCCLVtli, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
XIX<br />
Nos Enricus et Guilielmus fratres, filii quondam R icii de Cerreto,<br />
quilibet nostrum in solidum, ven<strong>di</strong>mus, ce<strong>di</strong>mus et tra<strong>di</strong>m us tibi Armanino,<br />
filio quondam Guilielmi de Picollo, terras in frascrip tas positas<br />
in plebegio seu territorio Sigestri. Inprimis ubi d icitu r ad Plaçium ,<br />
sexta pars unius pecic cui coheret superius via, inferius et ab uno<br />
latere terra tui enptoris et ab alio terra heredum U gonis de Croso.<br />
Item in eodem loco, me<strong>di</strong>a pecia cui coheret superius terra heredum<br />
I gonis de Croso et tui enptoris, inferius et ah uno latere terra heredum<br />
Bonati. Item in eodem loco, sexta pars alius pecie cui coh eret superius<br />
terra heredum Ugonis de Croso et tui enptoris et ah uno latere sim iliter.<br />
inferius lerra tui enptoris et consortum et ab alio terra heredum<br />
Bonati. Item ubi <strong>di</strong>citur ad Nespolum, me<strong>di</strong>a pecia: co h eret ei superius<br />
via. inferius vali», ab uno latere terra heredum A lberti de Via et ab<br />
alio lerra Iui enptoris. Item in Planello, me<strong>di</strong>a pecia: coh eret ei supe-<br />
- 42 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
ius terra lieredum Vival<strong>di</strong> de Via, inferius valis, ab uno latere et ab<br />
alio terra lieredum quondam Enrici Clerici. Item in Curso de Cavallo,<br />
sexta pars unius pecie: coberet ei superius fossatus, inferius terra<br />
heredum Ugonis de Croso, ab uno latere terra tui enptoris et consor-<br />
tum. Item in plano de Sancta Margarita, me<strong>di</strong>a pecia cui coheret<br />
superius et inferius terra tui enptoris et ab uno latere terra heredum<br />
quondam Petri Comitis. Item in Caneto, sexta pars unius pecie,<br />
cui coheret superius terra tui enptoris, inferius terra tui enptoris et<br />
consortum, ab uno latere terra Vassali de lordano et consortum. Item<br />
in Marolo, duodecima pars unius pecie cui coheret superius via, inferius<br />
et ab uno latere terra Alberti de Flisco. Item omnes alias terras<br />
plenas et vacuas, domesticas et salvaticas, que et quas fuerunt quondam<br />
Gaçii de Plaçio, sicut <strong>di</strong>ctus quondam Gaçius solitus erat tenere et<br />
tenuit et posse<strong>di</strong>t tempore mortis vel alius pro eo, ubicumque de eis<br />
sunt et poteris invenire; finito precio libraram quinque ianuinorum,<br />
quas proinde a te accepisse confitemur et de quibus nos bene quietos<br />
et solutos vocamus, renunciantes exceptioni non numerate et non<br />
accepte pecunie sive precii non soluti, doli in factum, con<strong>di</strong>tioni sine<br />
causa. Quas terras ven<strong>di</strong>mus, ce<strong>di</strong>mus et tra<strong>di</strong>mus liberas et absolutas<br />
ab omni servitute et exactione preter a collectis et dacitis communis<br />
Ianue, plenas et vacuas, domesticas et salvaticas, in integram, cum<br />
introitibus et exitibus earum et cum omnibus superpositis et omni<br />
suo iure et commodo, ad faciendum exinde quicquid de cetero facere<br />
volueris iure proprietatis et titulo ven<strong>di</strong>tionis tu et heredes tui et cui<br />
dederis vel habere permiseris, sine omni nostra et heredum nostrorum<br />
omniumque demum personarum pro nobis contra<strong>di</strong>ctione. Et quod plus<br />
valent tibi pura donacione inter vivos donamus nichil in nobis retento,<br />
abrenunciantes illi legi que <strong>di</strong>cit, si ven<strong>di</strong>tor fuerit deceptus in ven<strong>di</strong>tione<br />
ultra <strong>di</strong>mi<strong>di</strong>am iusti precii, quod habeat regressum adversus<br />
enptorem ad rem ipsam recuperandam vel ad iusturn precium consequendum.<br />
Pre<strong>di</strong>ctas quidem terras promitimus tibi de cetero non<br />
inpe<strong>di</strong>re nec subtraere; set pocius ab omni persona et loco legitime<br />
defendere et aiictoriçare et expe<strong>di</strong>re nostris expensis tibi tuisque here<strong>di</strong>bus<br />
et cui dederis vel habere permiseris per nos nostrosque heredes,<br />
remissa necessitate denuncian<strong>di</strong> promitimus, salvis senper mutuis et<br />
collectis, dacitis et honeribus de ipsis prestan<strong>di</strong>s communi, quas ego<br />
Armaninus promito de cetero solvere communi (1). Alio||quim penam c.6a<br />
(1 ) salvis - communi: aggiunto a piè <strong>di</strong> pagine con segno dì richiama.<br />
— 43 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
dupli de quanto <strong>di</strong>ete terre nunc valent vel pro tem pore valuerint<br />
aut meliorate fuerint tibi stipulanti spondemus, rata m anente ven<strong>di</strong>-<br />
cione. Pro dupla quoque evictione et pena et sorte et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s<br />
omnia bona nostra habita et habenda tibi obligam us, quisque<br />
nostrum in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong> et epistule <strong>di</strong>vi A driani et<br />
omni iuri. Possesionem et dominium <strong>di</strong>ctarum terraru m tib i corporaliter<br />
tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confitemur. Testes Enricus B onivasalli de Sigestro,<br />
Bellushomo (1) de Sancta Margarita, Bertolinus filius A r<strong>di</strong>ti. Actum<br />
in arena Sigestri, iusta litus maris, <strong>di</strong>e xvn (2) septenbris intrantis,<br />
<strong>di</strong>e mercurii, inter primam et terciam, m c c l v iii,<br />
[Solvit denarios vi.<br />
ind icione XV.<br />
XX<br />
Ego Armaninus quondam Guilielmi de Picollo (3) prom ito et<br />
convenio vobis Enrico et Guilielmo fratribus, filiis quondam R icii de<br />
Cerreto, vendere, cedere et tradere atque reddere vobis vel vestris<br />
here<strong>di</strong>bus per me et meos heredes, ex pacto habito in ter m e et vos,<br />
terras omnes que fuerunt Gaçii de Plaçio, quas ho<strong>di</strong>e m ih i ven<strong>di</strong><strong>di</strong>stis<br />
precio librarum quinque ianuinorum, quando filii <strong>di</strong>cti G acii vel aliquis<br />
eorum venerint in partibus Sigestri, et cartam inde vobis faciam<br />
in laude vestri sapientis, preter quod non tenear vobis de defensione<br />
earum nisi quantum pro facto meo et heredum m eorum . Alioquim<br />
penam dupli de quanto <strong>di</strong>cte terre nunc valent vel pro tempore<br />
valuerint vobis stipulantibus spondeo, rato m anente pacto. E t pro<br />
pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus observan<strong>di</strong>s universa<br />
bona mea habita et habenda vobis pignori obligo. Testes Enricus<br />
Bonivasalli de Sigestro, Bellushomo de Sancta M argarita, Bertolinus<br />
filius Ar<strong>di</strong>ti. Actum in arena Sigestri, iusta litus m aris, <strong>di</strong>e xvn (4)<br />
septenbris, <strong>di</strong>e mercurii, inter primam et terciam, m c c l v i i i , in<strong>di</strong>none<br />
xv.<br />
Non.]<br />
(1) Bellushomo : in sopralinea su Bonusvasallus d e p e n n a t o .<br />
(2) xvil : corretto su xvui<br />
(3) Picollo: corretto da PiçoIIo<br />
(4) xvii : corretto su xviiu<br />
_ 44 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
XXI<br />
Ego<br />
Armaninus quondam Guilielmi de Picollo confiteor me<br />
debere dare robis Enrico et Guilielmo fratribus, filiis quondam Ricii<br />
de Cerreto, libras quinque ianuinorum pro precio terrarum quas ho<strong>di</strong>e<br />
mihi ven<strong>di</strong><strong>di</strong>stis, non nocente vobis quod de pre<strong>di</strong>ctis libris quinque<br />
vocastis vos quietos et solutos in carta ven<strong>di</strong>cionis ho<strong>di</strong>e facta manu<br />
mei Teal<strong>di</strong> notarii et quod renunciastis exceptioni non numerate et<br />
non accepte pecunie vel precii non soluti, cum in veritate vobis<br />
integre restent ad solvendum. Quas libras quinque vobis vel vestro<br />
nuncio per me vel meum nuncium [dare et solvere promito] per<br />
terminos infrascriptos, videlicet me<strong>di</strong>etatem usque festum Nativitatis<br />
Domini proximum venturum et aliam me<strong>di</strong>etatem ad aliud festum<br />
Nativitatis Domini proximo veniente (1). Alioquim penam dupli vobis<br />
stipulantibus spondeo, rato manente pacto, et restituere vobis omnia<br />
danpna et expensas et missiones que et quas passi eritis et feceritis<br />
in agendo et recuperando pre<strong>di</strong>ctos denarios a termino in antea, credendo<br />
te de danpnis et expensis tuo solo verbo, sine testibus et iura-<br />
mento. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s universa<br />
bona mea habita et habenda vobis pignori obligo, et specialiter <strong>di</strong>ctas<br />
terras, quas senper vestro nomine constituo possidere ad integram solutionem<br />
<strong>di</strong>cti debiti. Testes Enricus Bonivasalli de Sigestro, Bellus-<br />
homo de Sancta Margarita, Bertolinus fiius Ar<strong>di</strong>ti. Actum in arena<br />
Sigestri, iusta litus maris, <strong>di</strong>e xvm septembris intrantis, <strong>di</strong>e mercurii,<br />
inter primam et terciam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
[Non.<br />
XXII<br />
* Nos Guilielmus, filius Timonis de Martino Asino, nomine Bo- c. 6b<br />
noani de Scentado, avunculi mei, pro duabus (2) partibus et nomine<br />
Rubei de Urtiga de Sigestro pro tercia parte, et Thomas Porcelini de<br />
Sigestro scriba, pro quarta parte, ven<strong>di</strong>mus, ce<strong>di</strong>mus et tra<strong>di</strong>mus<br />
vobis Guilielmo Sguiiole et Francescino, filio quondam Ugonis Asinarii<br />
de Bonifacio, bucium unum et sarciam eius, qui vocatur Sanctus<br />
Nicholosus, cum omni sarcia et apparatu illitis, finito precio librarum<br />
(1) proximo veniente: così nel testo.<br />
(2) In s o p ra lin e a : me<strong>di</strong>etate<br />
— 45 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
vigilili quatuor ianuinorum, quas proinde a vobis accepisse confitemur<br />
et [de] quibus (1) nos bene quietos et solutos vocamus, renunciantes<br />
exceptioni non numerate et non accepte pecunie sive<br />
precii non soluti, doli in factum, con<strong>di</strong>tioni sine causa. E t si plus<br />
valet, iil vobis pure donamus, nicbil in nobis retento, abrenunciantes<br />
iuri deceptionis dupli et ultra duplum facta in ven<strong>di</strong>cione. Quem (2)<br />
bucium promitimus vobis de cetero 11011 inpe<strong>di</strong>re nec subtraere; set<br />
pocius ab omni persona et loco legitime defendere et auctoriçare et<br />
expe<strong>di</strong>re nostris propriis expensis, remissa necessitate denuncian<strong>di</strong> proinitimus,<br />
rato manente pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis<br />
observan<strong>di</strong>s omnia bona nostra habita et habend a vobis pignori<br />
obligamus. Possesionem et dominium inde vobis corp oraliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse<br />
confitemur. Insuper ego Guilielmus promito vobis me facturum<br />
et curaturum sic quod <strong>di</strong>cti Bonoanus et Rubeus ratam et firmam<br />
habebunt pre<strong>di</strong>ctam ven<strong>di</strong>tionem et contra non venient, sub pena<br />
dupli et obligacione bonorum meorum vobis pignore. Testes Oglerius<br />
Osberguerius scriba. Bernardus Cagacius de Sigestro. Actum in arena<br />
Sigestri. ante domum que fuit communis Sigestri et que modo est<br />
filiorum quondam Symonis Venti, <strong>di</strong>e xxm septenbris, <strong>di</strong>e lunis, inter<br />
nonam et vesperas, mcclviii, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
XXIII<br />
* Nos Guilielmus Sguiiola de Bonifacio et Francescinus, filius<br />
quondam Ugonis Asinarii de Bonifacio, confitemur nos dare debere<br />
tibi Tliome Porcelini notario libras sex ianuinorum pro precio quarterii<br />
cuiusdam lnicii, qui vocatur Sanctus Nicholosus, et sarciarum<br />
eius, quem ho<strong>di</strong>e nobis ven<strong>di</strong><strong>di</strong>sti, 11011 nocente tibi quod de <strong>di</strong>ctis<br />
libris sex tc quietum et solutum vocasti in carta ven<strong>di</strong>cionis ho<strong>di</strong>e<br />
facta manu mei Teal<strong>di</strong> notarii, et quod renunciasti exceptioni non<br />
numerate et non accepte pecunie vel precii non soluti, cum in veritate<br />
tibi integre restent ad solvendum, quas tibi vel tuo certo nuncio per<br />
no* vel nostrum nuncium dare et solvere promitimus ad festum sancti<br />
\ndree proximum. Alioquim penarn dupli tibi stipulanti spondemus,<br />
rato manente pacto, et restituere omnia danpna et expensas que et<br />
quas passus fueris et feceris, vel alius pro te, in agendo et recuperando<br />
pre<strong>di</strong>ctos denarios a termino in antea, credendo te de danpnis<br />
( 1) Segue, depennato: nobis<br />
(2) Segue, depennato: prom<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
et expensis luo solo verbo sine testibus et iuramento. Et pro pre<strong>di</strong>cta<br />
autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s omnia bona nostra habita et<br />
habenda tibi pignori obligamus et specialiter <strong>di</strong>ctum quarterium et<br />
naulum illius (1), quem semper tuo nomine constituo possidere usque<br />
ad integram solutionem <strong>di</strong>cti debiti, et nos et nostra ubique possis<br />
convenire, renunciantes privilegio fori et omni alii iuri, quisque<br />
nostrum in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong> et epistule <strong>di</strong>vi Adriani<br />
et omni iuri. Testes Bernar<strong>di</strong>nus Cagacius et Amaetus de Rubeis.<br />
Actum in arena Sigestri, ante domum que fuit communis Sigestri et<br />
que modo est filiorum quondam Symonis Venti, <strong>di</strong>e xxm septenbris<br />
intrantis, <strong>di</strong>e lunis (2), inter nonam et vesperas, m cclviii, in<strong>di</strong>tione xv.<br />
XXIV<br />
* Nos Guilielmus Sguiiola et Francescinus, filius quodam Ugonis e. 7 a<br />
Asinarii de Bonifacio, confitemur nos debere dare tibi Guilielmo,<br />
filio (3) Timonis de Martino Asino, nomine Bonoani, avunculi tui,<br />
et Rubei de Urtiga de Sigestro, et pro ipsis, libras decem et octo ianuinorum<br />
pro precio trium parcimn unius bucii et sarciarum eius, qui<br />
vocatur Sanctus Nicholosus, non nocente tibi quod de pre<strong>di</strong>ctis libris<br />
decem et octo te quietum et solutum vocasti in carta ven<strong>di</strong>tionis ho<strong>di</strong>e<br />
facta manu mei Teal<strong>di</strong> notarii, et quod renunciasti exceptioni non numerate<br />
et non accepte pecunie vel precii non soluti, cum in veritate tibi<br />
integre restent ad solvendum; quas libras decem et octo tibi vel tuo<br />
certo nuncio per nos vel nostrum nuncium dare et solvere promitimus<br />
ad festum Sancti Andree proximum. Alioquim penam dupli tibi<br />
stipulanti spondemus, rato manente pacto, et restituere omnia danpna<br />
et expensas que et quas passus fueris et feceris (4), vel alius pro<br />
te, in agendo et recuperando pre<strong>di</strong>ctos denarios a termino in antea,<br />
credendo te de danpnis et expensis tuo solo verbo sine testibus et iuramento.<br />
Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s omnia<br />
bona nostra habita et habenda tibi pignori obligamus et specialiter<br />
<strong>di</strong>ctas tres partes bucii et naulum illius, quas tuo nomine constituimus<br />
possidere usque ad integram solutionem <strong>di</strong>cti debiti, et nos et nostra<br />
ubique possis convenire, renunciantes privilegio fori et omni iuri,<br />
(1)et naulum illius: aggiunto in sopralinea.<br />
(2) lunis: in sopralinea su mercurii depennato.<br />
(3) S e g u e , d epennato : S<br />
(4) S e g u e , d epennato : in<br />
— 47 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
quisque nostrum in solidum renunciantes iuri solid i et epistule <strong>di</strong>vi<br />
Adriani ct omni iuri. Testes Thomas Porcelini scriba et Bernar<strong>di</strong>nus<br />
Cagacius. Actum in arena Sigestri, ante domum que fu it communis<br />
Sigestri et que modo est filiorum quondam Sym onis V en ti, <strong>di</strong>e xxm<br />
septenbris, <strong>di</strong>e lunis (1), inter nonam et vesperas, m c c l v i i i , in<strong>di</strong>none<br />
XV.<br />
XXV<br />
Ego presbiter Iohannes, minister et rector ecclesie de Loto, loco<br />
tibi Rubal<strong>di</strong>no de Loto, filio quondam Enrici de Sanbu xed o, totum<br />
ussufructum istius anni, quod exierit de arboribus castanearum et<br />
olivarum, quas <strong>di</strong>cta ecclesia habet in territorio L o ti; quam locationem<br />
promito tibi ratam et firmam habere et contra non venire; et<br />
ab omni persona et loco et homine defendere et au ctoriçare et expe<strong>di</strong>re<br />
meis expensis promito et eos fructus tibi non aufferre nee aufferri<br />
facere. Alioquim pena solidorum centum ian u in oru m tibi stipulanti<br />
spondeo, rata manente locatione (2). Pro p red icta autem pena<br />
et ad sic observandum universa bona mea (3) et d icte ecclesie tibi<br />
pignori obligo. Possesionem et dominium atque tenutam inde tibi<br />
corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confiteor. Versa vice ego R u b ald in u s promito<br />
tibi presbitero Iohanni colligere vel colligi facere <strong>di</strong>ctos fructus <strong>di</strong>ctorum<br />
arborum istius anni et tibi dare et reddere vel tuo certo nuncio<br />
per me vel meum nuncium in villa de Loto quartinos sex castanearum<br />
siccarum, mundarum de buxis et marciis, et ad octavam Nativitatis<br />
Domini proximam libras duodecim olei pulcri et clari conductam (4) in<br />
Ianua et nil aliud. Alioquim penam solidorum centum ianuinorum tibi<br />
stipulanti spondeo, rato manente pacto. Et pro pred icta autem pena<br />
et ad sic observandum universa bona mea habita et h abend a tibi p i<br />
gnori obligo. Testes Paulinus quondam Obertalli et A ntonius de Casaarsa.<br />
Actum in domo que fuit communis Sigestri et que modo est<br />
filioram quondam (5) Symonis Venti, <strong>di</strong>e xxm septem bris, <strong>di</strong>e lunis,<br />
inter nonam et vesperas, m c c lv iii, in<strong>di</strong>tione xV.<br />
[Solvit denarios m .<br />
(1) lunis: in sopralinea su mercurii depennato.<br />
(2) Segue, depennato: Alio<br />
(3) Segue, depennato : h<br />
(4) eooductam : così nel testo.<br />
(5) Segue, depennato: Ogler<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
MCCLVIII, INDITIONE PRIMA.<br />
c. 7 b<br />
XXVI<br />
Ego Paulinus quondam Obertalli de Çinesta vendo, cedo et trado<br />
tibi Iohanni de Mario quarterium unum mee barche, que vocatur<br />
Falconus, et cum quarta parte sartiarum eius infrascriptarum, videlicet<br />
(1) cum duabus ancoris, agumina una, prodexio uno grosso et<br />
alio subtile, velo uno (2), paroma una, talia una, orcias et ostes (3) et<br />
duodecim butis, spata, remulis et timonis (4) duobus et cum aliis sartiis<br />
pertinentibus <strong>di</strong>cte barche, finito precio librarum quindecim ianuinorum,<br />
quas proinde a te accepisse confiteor et de quibus me bene<br />
quietum et solutum voco, renuncians exceptioni non numerate et non<br />
accepte pecunie sive precii non soluti, doli in factum, con<strong>di</strong>tioni sine<br />
causa. Et si plus valet, id tibi pura donacione inter vivos dono, nichil<br />
in me retento. Abrenuncio iuri deceptionis dupli et ultra duplum<br />
facta in ven<strong>di</strong>cione et omni iuri. Quem quarterium <strong>di</strong>cte barche et<br />
sartiarum eius promito tibi de cetero non inpe<strong>di</strong>re nec subtraere:<br />
set pocius ab omni persona et loco et homine legitime defendere et<br />
auctoriçare et expe<strong>di</strong>re meis expensis, remissa necessitate denuncian<strong>di</strong><br />
promito. Alioquim penam dupli tibi stipulanti spondeo, rato<br />
manente pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s<br />
universa bona mea habita et habenda tibi pignori obligo. Possesionem<br />
et dominium <strong>di</strong>cti quarterii tibi corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse<br />
confiteor. Testes Guilielmus de Malio, Vivaldus de Guilielmoto, Berreta<br />
quondam Oberti presbiteri. Actum ante domum que fuit com-<br />
(1) vi: co rretto su XII<br />
(2) uno: co rretto su ei<br />
(3) oreias et ostes: così nel testo,<br />
(4) timonis: rosi nel testo.<br />
- 49 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
munis Sigestri et que modo est filiorum quondam Sym onis Venti,<br />
<strong>di</strong>e tercio octubris intrantis, <strong>di</strong>e iovis, inter p rim a m et terciam,<br />
mcclviii. in<strong>di</strong>tione prima.<br />
X X V II<br />
* Ego Guilielmus, filius Timonis de M artino A sino, facio, constituo<br />
et or<strong>di</strong>no Amaelum quondam Petri de R ub eis, absentem , certum<br />
nuncium et procuratorem meum et loco mei ad petendum , exigendum<br />
et recipiendum in iu<strong>di</strong>cio et extra a G uilielm o Sguiiola et Francescino,<br />
filio quondam Ugonis Asinarii de B o n ifa cio , libras duodecim<br />
et solidos octo et denarios octo ianuinorum , quas m ihi dare<br />
debet pro Bonoano Scentado, avunculo meo, p ro u t continetur in<br />
carta inde facta manu mei Teal<strong>di</strong> notarii, pro m ed ietate unius bucii,<br />
qui vocatur Falconus, quam ei ven<strong>di</strong><strong>di</strong> nomine d icti B onoan i, promitens<br />
(1) tabellioni infrascripto, stipulanti, re cip ie n ti nom ine et<br />
vice illonim quorum intererit, habere ratum et firm u m quicquid per<br />
pre<strong>di</strong>ctum procuratorem factum fuerit, et contra non venturum , sub<br />
ypotecha et obligacione bonorum meorum. Testes M arch ixiu s pelliparius<br />
et Porcellinus filius Porcellini. Actum in aren a Sigestri, iusta<br />
litus maris, <strong>di</strong>e quarto octubris intrantis, <strong>di</strong>e ven eris, in ter prim am<br />
et terciam, m c c lv iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
s<br />
X X V III<br />
* Ego Nicholosus, filius quondam Fayani (2) de C andeasco, vendo,<br />
cedo et trado tibi Bonavie de Candeasco, filio quondam P au li, peciam<br />
unam terre positam in villa de Candeasco, ubi d icitu r in Costa de<br />
Viola, cui coheret superius via, inferius terra ecclesie S an cti M ichaelis<br />
de Candeasco, ab uno latere terra tui enptoris et ab alio terra ecclesie<br />
Sancte Marie de Taro, finito precio solidoxum triginta sex ianuinorum ,<br />
quos proinde a te accepisse confiteor et de quibus m e bene quietum<br />
et solutum voco, renuncians exceptioni non num erate et non accepte<br />
pecunie sive precii non soluti, doli in factum, co n d itio n i sine causa.<br />
Quam terram tibi vendo plenam et vacuam, d om esticam et salva-<br />
(1 ) Segue, depennato: quicq<br />
(2) Fayani: corretto da Fayano<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
ticam, Il in integrum, cum introitu et exitu suo et cum omne (1) super c. 8 a<br />
se habente et cum omni suo iure et commodo, ad faciendum exinde<br />
quicquid de cetero facere volueris iure proprietatis et titulo ven<strong>di</strong>tionis<br />
tu et heredes tui et cui dederis vel habere permiseris, sine omni<br />
mea et heredum meorum omniumque demum personarum pro me<br />
contra<strong>di</strong>tione. E t quod plus valet terra illa tibi pura donacione inter<br />
vivos dono, nichil in me retento, abrenuncians illi legi que <strong>di</strong>cit, si<br />
ven<strong>di</strong>tor fuerit deceptus in ven<strong>di</strong>tione ultra <strong>di</strong>mi<strong>di</strong>am iusti precii,<br />
quod habeat regressum adversus enptorem ad rem ipsam recuperandam<br />
vel ad iustum precium consequendum. Pre<strong>di</strong>ctam vero terram<br />
promito tibi de cetero non inpe<strong>di</strong>je nec subtraere; set pocius ab<br />
omni persona et loco legitime defendere et auctoriçare et expe<strong>di</strong>re<br />
meis expensis tibi tuisque here<strong>di</strong>bus et cui dederis vel habere statueris<br />
per me meosque heredes, remissa necessitate denuncian<strong>di</strong>, promito,<br />
salvis senper mutuis et collectis, dacitis et honeribus de ipsa prestan-<br />
<strong>di</strong>s communi, quas (2) ego Bonavia promito solvere. Alioquim penam<br />
dupli de quanto nunc valet terra illa vel pro tempore valuerit aut<br />
meliorata fuerit tibi stipulanti spondeo, rata manente ven<strong>di</strong>tione. Pro<br />
dupla quoque evictione et pena et sorte et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s<br />
universa (3) bona mea habita et habenda tibi pignori obligo. Pos-<br />
sesionem et dominium <strong>di</strong>cte terre tibi corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confiteor.<br />
Testes Armanus quondam Guilielmi Boni de Naxo, Bonushomo de<br />
Alioto, Martinus Finilis. Actum sub domo que fuit communis Sigestri<br />
et que modo est filiorum quondam Symonis Venti, <strong>di</strong>e quarta octubris<br />
intrantis, <strong>di</strong>e veneris, inter primam et terciam, m c c l v iii,<br />
prima.<br />
Solvit denarios vi.]<br />
in<strong>di</strong>tione<br />
XXIX<br />
* Ego Guilielmus, filius Timonis de Martino Asino, facio, constituo<br />
et or<strong>di</strong>no te Placentinum quondam Guidonis de Cafa, presentem,<br />
certum nuncium et procuratorem meum et loco mei ad petendum,<br />
exigendum et recipiendum in iu<strong>di</strong>cio et extra a Guilielmo Sguiiola<br />
et Francescino, filio quondam Ugonis Asinarii de Bonifacio, libras<br />
(1) om ne: così nel testo.<br />
(2) quas: così nel testo.<br />
(3) universa: corretto su precedente scrittura.<br />
- 51 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
sex ianuinorum, quas milii debet nomine Rubei de U rtiga pro quarta<br />
parte unius bucii <strong>di</strong>cti Rubei, qui nominatur Sanctus N icholosus, prout<br />
continetur in carta <strong>di</strong>cti debiti facta manu mei T e a ld i notarii, promitens<br />
notario infrascripto, stipulanti, recipienti nom ine et vice illorum<br />
quorum intererit, habere ratum et firmum quicquid per te factum<br />
fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta et contra non venturum , sub<br />
ypotecha et obligacione bonorum meorum. Testes V ixillu s macellator,<br />
Piper de Bisanne. Actum in arena Sigestri, iusta litus maris, <strong>di</strong>e<br />
quarta octubris intrantis, <strong>di</strong>e veneris, inter p rim am et terciam,<br />
mcclviii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XXX<br />
e.8b<br />
* Constancius Mallonus porterius, Obertus de M onleono, Guilielmus<br />
Calderonus, Iohannes de Busco de Monleono, Iohannes Bonominus<br />
magister axie, Iacobus <strong>di</strong> Pendola, Paganinus de M onleono, Guibertinus<br />
de Uxio, Marchexinus de Uxio, M archixius de Bisanne et<br />
Enricus fratres, Gandulfus de Castelliono, G uilielm us M açuchus de<br />
Pontedecimo, Martinus de Montepegio, Petrus de M onconexis, Guilielminus<br />
de Fossatello. Iohaninus cale||garius de Sancto T h om a, Symon<br />
de Sauro, Iohaninus de Pontori de Clavaro, Iohannes Castagnola de<br />
Rapallo, Guirardus de Curia, Iohannes Percaeius de Cugneo, M artinus<br />
de Recha, Uguetus de Po<strong>di</strong>o de Rapallo, Beginetus de P lebe Sigestri,<br />
Guilielmus de Castelliono, Nicholosus de C astelieto, Pollanexi<br />
de Pollanexis, Guilielmus de Murtedo de Rapallo, G u ilielm us Aquila<br />
turrexanus, Pascalinus de Ruça turrexanus, omnes servientes castri<br />
novi Portuveneris (1), facimus, constituimus et or<strong>di</strong>nam us Bonifacium<br />
Piperem, filium Guilielmi Piperis, absentem, et G u ilielm u m Bellafiliam,<br />
presentem (2), certos nuncios et procuratores nostros et loco<br />
nostri ad petendum, exigendum et recipiendum (3) a duobus nobilibus<br />
Ianue solidos nostros quos recipere et habere debem us pro custo<strong>di</strong>a<br />
<strong>di</strong>cti castri, promitentes notario infrascripto, stipulanti, recipienti nomine<br />
et vice illorum quorum intererit, habere ratum et firm um quicquid<br />
factum fuerit (4) in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta p er <strong>di</strong>ctos procu-<br />
(1) Portuveneris: così nel testo.<br />
(2) presentem : corretto (la présentes<br />
(3) Segue, depennato: in iu<strong>di</strong>cio et<br />
(4) Segue, depennato: p<br />
- 52 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
atores, et contra non venturos, sub ypotecha et obligacione bonorum<br />
nostrorum. Testes Iacobus Ususmaris castellanus, Ar<strong>di</strong>çonus de Castelliono,<br />
Lanfranchinus barberius de Maçasco. Actum in bar[ba]chana<br />
<strong>di</strong>cti castri, <strong>di</strong>e xxvim (1) octubrus, <strong>di</strong>e martis, inter primam et terciam<br />
(2), m c c l v i i i , in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XXXI<br />
* Nos Iohannes de Castaldessa et Salvetus de Corsi, turrexani turris<br />
de porta de Placia, facimus, constituimus et or<strong>di</strong>namus Nicholam (3)<br />
Lechanocias, absentem, nostrum certum nuncium et procuratorem et<br />
loco nostri ad petendum, exigendum et recipiendum a duobus nobilibus<br />
Ianue solidos quos habere et recipere debemus pro custo<strong>di</strong>a<br />
<strong>di</strong>cte turris, promitentes notario infrascripto stipulanti, recipienti nomine<br />
et vice illorum quorum intererit, habere ratum et firmum quicquid<br />
factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta per <strong>di</strong>ctum procuratorem,<br />
et contra non venire, sub ypotecha et obligacione bonorum<br />
nostrorum. Testes Oto massarius, Iohannes Castagnola, Guilielmus<br />
de Castelliono. Actum in <strong>di</strong>cta turri, <strong>di</strong>e xxvim octubris, <strong>di</strong>e martis,<br />
inter terciam et nonam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XXXII<br />
* Nos Paganus de Castelliono, Guilielmus barberius de Monelia,<br />
Vitalis de Rapallo, Guilielmus de Monleono, servientes castri veteri (4)<br />
Portusveneris, facimus, constituimus et or<strong>di</strong>namus Bonifacium, filium<br />
Guilielmi Piperis, castellani Portusveneris, et Guilielmum Bellafiliam,<br />
presentem, suos certos nuncios et procuratores et eorum loco (5) ad (6)<br />
petendum, exigendum et recipiendum a duobus nobilibus Ianue solidos<br />
nostros, quos habere et recipere debemus pro custo<strong>di</strong>a <strong>di</strong>cti castri,<br />
(1) XXVIIII : corretto da xxvm<br />
(2) primam et terciam: in sopralinea su nonam et vesperas depennato.<br />
(3) S e g u e , d ep en n a to : Lecan<br />
(4) veteri: così nel testo.<br />
(5) suos - loco: per la mancanza <strong>di</strong> correlazione della formida con il testo,<br />
v. p. 17.<br />
(6) P arola in sopralinea, <strong>di</strong> lettura incerta.<br />
- 53 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
promitentes notario infrascripto stipulanti, recip ien ti nom ine et vice<br />
illorum quorum intererit, habere ratum et firm um quicquid factum<br />
fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta per <strong>di</strong>ctos p rocu rato res, et contra<br />
non venire, sub ypotecha et obligacione bonorum nostrorum . Testes<br />
Liculfus calegarius, Guilielminus de Fegino, A ctu m sub lobia (1)<br />
pre<strong>di</strong>cti castri, que est ante ecclesiam (2) Sancti P e tri, <strong>di</strong>e xxviiu octubris,<br />
<strong>di</strong>e martis, inter nonam et vesperas, m c c l v i i i , in d itione prima.<br />
X X X III<br />
* Nos Obertus de Gavio et Iordaninus de Clavaro, turrexani castri<br />
veteris Portusveneris, facimus, constituimus et ord in am u s Bonifacium<br />
Piperem, filium Guilielmi Piperis, et Guilielmum B ella filia m , absentes,<br />
certos nuncios et procuratores nostros et loco n ostri ad petendum,<br />
exigendum et recipiendum a duobus nobilibus Ia n u e solidos nostros<br />
quos habere debemus pro custo<strong>di</strong>a <strong>di</strong>cte turris, p rom itentes notario<br />
infrascripto, stipulanti et recipienti nomine et vice illoru m quorum||<br />
intererit, habere ratum et firmum quicquid factum fu erit in pre<strong>di</strong>ctis<br />
et circa pre<strong>di</strong>cta per <strong>di</strong>ctos procuratores et contra non venire, sub<br />
ypotecha et obligacione bonorum nostrorum. Testes Laculfus calegarius<br />
porterius, Vitalis de Rapallo, Guilielmus de M onleono, servientes<br />
<strong>di</strong>cti castri. Actum in <strong>di</strong>cto castro, <strong>di</strong>e secunda n ovem bris intrantis,<br />
<strong>di</strong>e sabato, inter terciam et nonam, m c c l v i i i, in d ition e prim a.<br />
XXXIV<br />
* Ego Enricus de Sancto Matheo, qui maneo cum Iacobo Ususmaris,<br />
castellano Portusveneris, confiteor me habuisse et recepisse<br />
mutuo, gratis et amore a te Iohana, uxore quondam U gonis m acellarii.<br />
solidos quatuordecim ianuinorum, renuncians excep tio n i non numerate<br />
et non accepte pecunie, doli mali, con<strong>di</strong>tioni sine causa, quos<br />
vel totidem pro ipsis tibi vel tuo certo nuncio p er m e vel meum<br />
nuncium dare et solvere promito ad calendas ianuarii p roxim i. Alioquin<br />
penam dupli tibi stipulanti spondeo, rato m anen te pacto, et<br />
restituere omnia danpna et expensas que et quas feceris et substi-<br />
(1) Segue, depennalo : q<br />
(2) Segue, depennato : <strong>di</strong>c<br />
- 54 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
nueris in agendo et recuperando pre<strong>di</strong>ctos denarios a termino in<br />
antea, credendo te de danpnis et expensis tuo solo verbo sine testibus<br />
et iuramento. E t pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s<br />
universa bona mea habita et habenda tibi pignori obligo. Testes Aldebran<strong>di</strong>nus<br />
de Bevelino et Montanarius de Bevelino. Actum in burgo<br />
Portusveneris, in domo Francescini quondam Englexii qua habitat<br />
<strong>di</strong>cta Iohana, <strong>di</strong>e secunda novenbris intrantis, <strong>di</strong>e sabato, inter nonam<br />
et vesperas, m c c l v i i i, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XXXV<br />
* In presentia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum, Bencius<br />
de Portuvenere, nomine Adalaxie, filie quondam Bonavie de Portuvenere,<br />
ipsa presente, de<strong>di</strong>t et representavit Iacobo Ususmaris, castellano<br />
Portusveneris, paria duo literarum, unus quarum ex parte potestatis<br />
Ianue et alius ex parte capitanei Ianue. Tenor illarum potestatis<br />
talis est : « Rainerius Rubeus, Ianue civitatis potestas, viris<br />
provi<strong>di</strong>s castellanis Portusveneris, gau<strong>di</strong>um et salutem. Constitutus in<br />
presencia nostra Albertinus, filius Adalaxie, filie (1) quondam Bonavie<br />
de Portuvenere, exposuit quod, cum <strong>di</strong>cta Adalaxia heres instituta esset<br />
a <strong>di</strong>cto quondam Bonavia in testamento suo, Manfre<strong>di</strong>no fratri ipsius<br />
Adalaxie (2) a <strong>di</strong>cto quondam Bonavie exhere<strong>di</strong>to, et esset in possesione<br />
rerum et bonorum <strong>di</strong>cti quondam Bonavie, ipsam Adalaxiam <strong>di</strong>cta<br />
possesione privastis, claves domus contra voluntatem suam accipiendo<br />
ab eo. Unde, cum absque iu<strong>di</strong>cio (3) or<strong>di</strong>ne possesione privari non debuerit,<br />
vobis <strong>di</strong>stricte precipiendo mandamus sub debito iuramenti<br />
et pena librarum centum quatenus, si est ita et <strong>di</strong>ctam Adalaxiam in<br />
testamento pre<strong>di</strong>cto in(4)veneritis institutam et si in possesione<br />
rerum invenistis eandem cum claves sibi abstulistis, ad statum pristinum<br />
restituatis eandem et claves domus dari faciatis eidem ipsamque<br />
sinatis pacifica possesione gaudere. Et de presentacione presencium<br />
sinatis fieri publicum instrumentum. Datum Ianue, <strong>di</strong>e xxvim octubris<br />
». Tenor autem literarum domini capitanei talis est: « Guilielmus<br />
Buchanigra, capitaneus populi Ianuensis, provi<strong>di</strong>s viris castellanis<br />
Portusveneris, gau<strong>di</strong>um et salutem. Albertinus, filius Adalaxie, filie<br />
(1) filie: co rretto da (ilia<br />
(2) Segue, depennato : quondam quondam Bonavie<br />
(3) iu<strong>di</strong>cio: cosi nel testo.<br />
(4) S e g u e , d e p e n n a to : velitis<br />
- 55 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
e-9b<br />
olim Bonavie de Portuvenere, in nostra presencia constitutus, exposuit<br />
quod, cum ipsa Adalaxia per <strong>di</strong>ctum quondam B o n a v ia m |j ex testamento<br />
suo heres fuerit instituta, Manfre<strong>di</strong>no fratri ipsius exhere<strong>di</strong>to, et<br />
occasione (1) eadem Adalaxia in tenuta et possesione bonorum et<br />
rerum quondam eiusdem Bonavie, vos <strong>di</strong>ctam A d alax iam huiusmo<strong>di</strong><br />
possesione privantes, claves domus abstulistis ab ea in sui preiu<strong>di</strong>cii (2)<br />
et gravamen. Quare, cum possesione privari non d eb u erit nisi cognita<br />
racione, vobis <strong>di</strong>stricte sub debito iuramenti et p en a centum librarum<br />
precipiendo mandamus quatenus, si est ita et ian d ictam Adalaxiam<br />
heredem ex testamento videritis institutam, in eo statu quo erat tempore<br />
quo claves ipsas abstulistis ab ea restituentes eandem , claves<br />
pre<strong>di</strong>ctas reddatis et restituatis eidem ipsamque gaudere pacifica pos-<br />
, sesione sinatis, de presentacione presencium perm itatis facere publicum<br />
instrumentum vel nobis mitatis quare id facere non debetis.<br />
Datum Ianue, tercio exeunte octubris ». Testes M aionus de Portuvenere,<br />
Sar<strong>di</strong>nellus filius Strene, Amigotus, Symoninus cavalerius, Tara-<br />
vaçius scriba castellanorum. Actum in burgo Portusveneris, in capitulo<br />
quo curia regitur, <strong>di</strong>e prima novenbris, <strong>di</strong>e veneris, in ter (3) terciam<br />
et nonam, m cc lv iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XXXVI<br />
* Talis concor<strong>di</strong>a (4) et pactum et transacionem faciu n t ad invicem<br />
(5) fecerunt inter se nomine generalis transactionis M anfre<strong>di</strong>nus,<br />
filius quondam Bonavie de Portuvenere, ex una p arte, et Ogerinus,<br />
filius Oglerii de Balduino, nomine et vice Iohanine, A id eline, B ello <br />
boni, Albertini, Branchaleonis et Rolan<strong>di</strong>ni, filioru m suorum , et<br />
Adalaxia, uxor <strong>di</strong>cti Ogerini et filia quondam <strong>di</strong>cti B o n a v ie, ex altera,<br />
de litibus et <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>is seu controversiis que et quas in te r eos vertuntur<br />
et vertebantur seu verti sperabantur occasione h ered itatis et legatorum<br />
bonorum omnium mobilium et immobilium atqu e iurium om <br />
nium que fuerunt quondam <strong>di</strong>cti Bonavie et occasione here<strong>di</strong>tatis<br />
bonorum atque iurium et rerum mobilium et im m o b iliu m que fuerunt<br />
quondam Aidele, uxoris quondam <strong>di</strong>cti Bonavie, m atris pre<strong>di</strong>c-<br />
(1) occasione: così nel testo, in luogo eli esset<br />
(2) preiu<strong>di</strong>cii: così nel testo.<br />
(3) inter: riscritto su parola cassata col <strong>di</strong>to.<br />
(4) concor<strong>di</strong>a: così nel testo.<br />
(5) et transacionem - invicem: aggiunto in sopralinea.<br />
- 56 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
torum Manfre<strong>di</strong>ni et Adalaxie, ut inferius continetur, visis et perlectis<br />
testamentis et co<strong>di</strong>cillo pre<strong>di</strong>ctorum Bonavie et Aidele (1) iugalium<br />
in presencia partium infrascriptarum et mei scribe, videlicet<br />
quod <strong>di</strong>ctus Manfre<strong>di</strong>nus de cetero habeat et teneat et habere debeat<br />
et quiete possideat, sine contra<strong>di</strong>tione et molestia <strong>di</strong>cti Ogerini et<br />
pre<strong>di</strong>ctorum filiorum suorum et Adalaxie pre<strong>di</strong>cte et heredum suorum<br />
ac omnium personarum pro eis, me<strong>di</strong>etatem pro in<strong>di</strong>viso omnium<br />
bonorum et rerum atque iurium mobilium et immobilium et semovencium<br />
totius here<strong>di</strong>tatis quondam <strong>di</strong>cti Bonavie et Aidele iugalium,<br />
cedentes et concedentes eidem Manfre<strong>di</strong>no, presenti et recipienti, pre<strong>di</strong>ctus<br />
Ogerinus, nomine pre<strong>di</strong>ctorum filiorum suorum et filiarum<br />
suarum, et <strong>di</strong>cta Adalaxia omnia iura, raciones et actiones reales et<br />
personales, utiles et <strong>di</strong>rectas et mixtas que et quas habent vel habere<br />
possent seu visi sunt habere et eis competunt vel competere possent<br />
in pre<strong>di</strong>cta me<strong>di</strong>etate pre<strong>di</strong>ctorum bonorum et here<strong>di</strong>tatum et rerum<br />
mobilium et immobilium pro in<strong>di</strong>visa; et inde ei finem, futacionem et<br />
omnimodam remisionem faciunt. Et si quod ius habent in <strong>di</strong>cta<br />
me<strong>di</strong>etate <strong>di</strong>ctorum bonorum et here<strong>di</strong>tatum (2) iure sucessionis et<br />
here<strong>di</strong>tatis seu legati vel aliqua alia occasione vel sucessione, ei<br />
penitus remitunt et omnifariam abrenunciant, promitentes <strong>di</strong>cti Ogerinus,<br />
nomine pre<strong>di</strong>ctorum filiorum suorum et filiarum suarum, et<br />
<strong>di</strong>cta Adalaxia eidem Manfre<strong>di</strong>no nullam de cetero magis facere requisicionem<br />
vel querimoniam seu placitum vel actionem movere de<br />
iure vel de facto contra pre<strong>di</strong>ctum Manfre<strong>di</strong>num vel heredes suos vel<br />
contra aliam personam pro eo de pre<strong>di</strong>cta me<strong>di</strong>etate <strong>di</strong>ctorum bonorum<br />
| et here<strong>di</strong>tum atque iurium aliquo modo seu aliqua occasione.<br />
Et insuper promitunt ei quilibet in solidum se facturos et curaturos<br />
sic quod <strong>di</strong>cti filii (3) eorum et filie omnia pre<strong>di</strong>cta et singula rata<br />
et firma habebûnt et tenebunt et contra non venient aliquo modo in<br />
perpetuum, et quod nullam molestiam su controversiam seu questionem<br />
seu placitum movebunt vel moveri facient de pre<strong>di</strong>cta me<strong>di</strong>etate<br />
vel eius occasione (4) contra pre<strong>di</strong>ctum Manfre<strong>di</strong>num et heredes<br />
suos aliquo iure vel modo vel seu aliqua occasione que <strong>di</strong>ci vel excogitari<br />
possit, et eis omnibus finem et refutacionem et omnimodam<br />
remisionem fieri facient, cum fuerint legitime etatis, in laude sapien-<br />
.10 a<br />
(1) et Aidele: aggiunto in sopralinea.<br />
(2) S e g u e , d ep en n a to : et peni<br />
(3) <strong>di</strong>eti filii: corretto da <strong>di</strong>ctis filio<br />
(4) vel eius occasione: aggiunto in sopralinea.<br />
_ 57 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
tis <strong>di</strong>cti Manfre<strong>di</strong>ni, confitentes <strong>di</strong>cti Ogerinus et A d alaxia iugales<br />
se (1) habuisse et recepisse integram solucionem et satisfationem a<br />
<strong>di</strong>cto Manfre<strong>di</strong>no totius legati facti et iu<strong>di</strong>cati p red ictis filiis et filiabus<br />
eorum a <strong>di</strong>cto quondam Bonavia et Aidela iugalibus, renuncian-<br />
tes exceptioni non habite et non accepte solutionis et satisfacionis,<br />
doli mali, con<strong>di</strong>tioni sine causa et omni alii iuri. A lioq u in si in aliquo<br />
pre<strong>di</strong>ctorum contrafecerint vel contrafactum fu erit, quociens con-<br />
trafactum fuerit penam librarum quingentarum ian u in oru m ei stipulanti<br />
promiserunt, que pena tociens commitatur quociens contrafactum<br />
fuerit et in quolibet capitulo (2), ratis m anentibus omnibus et<br />
singulis supra<strong>di</strong>ctis. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus<br />
attenden<strong>di</strong>s et observan<strong>di</strong>s omnia sua bona h a b ita et habenda ei<br />
pignori obligant, quisque eorum in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong><br />
et epistule <strong>di</strong>vi Adriani et omni alii iuri, et <strong>di</strong>cta A d alaxia renunciat<br />
iuri ypothecarum, senatus consulto Velleiano et legi Ju lie de pre<strong>di</strong>is<br />
dotalibus et novis constitutionibus de duobus reis et specialiter legi<br />
que <strong>di</strong>cit quod, si mulier se obligaverit in uno instru m ento cum viro<br />
suo, quod obligacio non teneat nisi probetur pecuniam versam esse in<br />
utilitate uxoris; et profitetur <strong>di</strong>cta Adalaxia se fore cerciorata ex<br />
iuribus pre<strong>di</strong>ctis sibi conpetentibus a me notario; et om ni alii iuri<br />
legum et capitulorum quibus ipsa se tueri posset<br />
(3 ); faciens hec<br />
omnia <strong>di</strong>cta Adalaxia in presencia et voluntate viri sui pre<strong>di</strong>cti et<br />
consilio Iacobini de Ricardo et Bencii de Portuvenere, quos suos propinquos<br />
et vicinos appellat. Possesionem et dom inium vel quasi pre-<br />
<strong>di</strong>cte me<strong>di</strong>etatis ei (4) corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse (5) et rem isisse confitentur.<br />
Iuraverunt insuper <strong>di</strong>cti iugales corporaliter ad Sancta Dei<br />
Evangelia omnia pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et observare et nullo<br />
tempore contravenire et facere atten<strong>di</strong> et observari a pre<strong>di</strong>ctis filiis<br />
eorum. Versa vice ex causa pre<strong>di</strong>cte concor<strong>di</strong>e (6) et p acti et transactionis<br />
paciscerunt quod pre<strong>di</strong>cti Ogerinus, nomine et vice pre<strong>di</strong>ctorum<br />
filionim et filiarum suarum, et <strong>di</strong>cta Adalaxia de cetero habeant et<br />
habere debeant et possidere, sine contra<strong>di</strong>tione et m olestia pre<strong>di</strong>cti<br />
Manfre<strong>di</strong>ni et heredum suorum ac omnium personarum pro eo, aliam<br />
(1) se: aggiunto in sopralinea.<br />
(2) que pena - capitulo: aggiunto in sopralin ea .<br />
(3) et omni - posset si trova fuori luogo n el testo : v a in s e r it o d o p o uxoris<br />
(4) ei: in sopralinea su tibi depennato.<br />
(5) Segue, depennato: eonf<br />
(6) concor<strong>di</strong>e: in sopralinea su adeor<strong>di</strong>i d ep en n a to .<br />
- 58 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
me<strong>di</strong>etatem <strong>di</strong>ctorum bonorum et here<strong>di</strong>tatum atque iurium mobilium<br />
et immobilium <strong>di</strong>ctorum quondam Bonavie et Aidele iugalium,<br />
cedens et concedens atque remitunt (1) eisdem Ogerino, nomine pre<strong>di</strong>ctorum<br />
filiorum et filiarum suarum, et (2) Adalaxie iugalibus omnia iu-<br />
ra, raciones et actiones reales et personales, utiles et <strong>di</strong>rectas et mixtas,<br />
si qua habet vel habere posset et sibi competunt et competere possent<br />
in <strong>di</strong>cta me<strong>di</strong>etate pro in<strong>di</strong>visa bonorum et here<strong>di</strong>tatum atque<br />
iurium <strong>di</strong>ctorum quondam Bonavie et Aidele iugalium; et inde eis<br />
omnibus finem et refutacionem et omnimodam remisionem et pactum<br />
de non petendo facit et specialiter de iure sibi competenti de dote<br />
seu occasione dotis quondam Margarite, uxoris <strong>di</strong>cti Manfre<strong>di</strong>ni; |] et<br />
si quod ius habet in pre<strong>di</strong>ctis omnibus iure sucessionis et here<strong>di</strong>tatis<br />
vel aliqua alia de causa, eis penitus remitit et omniphariam abre-<br />
nunciat, promitens eis, videlicet Ogerino, recipienti nomine et vice<br />
pre<strong>di</strong>ctorum filiorum suorum et filiarum suarum, et <strong>di</strong>cte Adalaxie,<br />
nullam de cetero magis faciet vel movebit requisicionem vel querimoniam<br />
sue placitum vel actionem movere (3) de pre<strong>di</strong>cta me<strong>di</strong>etate<br />
bonorum et here<strong>di</strong>tatum atque iurium pre<strong>di</strong>ctorum quondam Bonavie<br />
et Aidele iugalium et specialiter de dote <strong>di</strong>cte quondam Margarite,<br />
uxoris sue, de iure vel de facto, aliquo iure vel modo seu aliqua<br />
alia occasione que <strong>di</strong>ci seu excogitari possit ipse vel heredes sui vel<br />
aliquis alius pro eo (4) contra pre<strong>di</strong>ctos vel eorum heredes vel contra<br />
aliquam personam pro eis. Alioquin, si in aliquo pre<strong>di</strong>ctorum contra-<br />
fecerit vel contrafactum fuerit, quocienscumque contrafactum fuerit<br />
penam librarum quingentarum ianuinorum eis stipulanti promitit, ratis<br />
manentibus omnibus et singulis supra<strong>di</strong>ctis, que pena tociens com-<br />
mitatur quociens contrafactum fuerit et in quolibet capitulo. Et pro<br />
pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus attenden<strong>di</strong>s et observan<strong>di</strong>s<br />
universa bona sua habita et habenda eis pignori obligat. Possesionem<br />
et dominium vel quasi pre<strong>di</strong>cte me<strong>di</strong>etatis corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse et<br />
remisisse confitetur. Iuravit insuper <strong>di</strong>ctus Manfre<strong>di</strong>nus corporaliter<br />
ad sancta Dei Evangelia omnia (5) pre<strong>di</strong>cta et singula (6) adtendere<br />
et observare et non contravenire. Item transigerunt et paciscerunt in-<br />
10 b<br />
(1) rem itunt: così nel testo.<br />
(2) Segue, depennato : Aidele iug<br />
(3) vel actionem movere: aggiunto in sopralinea.<br />
(4 ) S e g u e , depennato : eis<br />
(5) om nia: aggiunto nel rigo.<br />
(6) pre<strong>di</strong>cta et singula: aggiunto in sopralinea.<br />
- 59 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
ter [«e] ad invicem pre<strong>di</strong>ctus Manfre<strong>di</strong>nus, ex u na p arte, et pre<strong>di</strong>cti<br />
Ogerinus et Adalaxia iugales (1), ex altera, quod <strong>di</strong>ctus M anfre<strong>di</strong>nus<br />
solvat et solvere debeat atque solvere teneatur m ed ietatem omnium<br />
legatorum et cre<strong>di</strong>torum seu debitorum <strong>di</strong>ctorum quondam Bonavie<br />
et Aidele iugalium, preter legata pre<strong>di</strong>ctorum Io h a n in e , A ideline, B e l<br />
loboni, Albertini, Branchaleonis et Rolan<strong>di</strong>ni, filioru m et filiarum<br />
pre<strong>di</strong>ctorum Ogerini et Adalaxie iugalium, que de iu re solvere debebunt,<br />
et pre<strong>di</strong>cti Ogerinus et Adalaxia iugales a lia m m e<strong>di</strong>etatem ,<br />
et hoc in pena et sub pena librarum quinquaginta ianuinorum , in <br />
vicem inter eos stipulata promissa (2), et sub o bligacion e omnium<br />
bonorum suorum una pars alteri pignori, rato m an en te pacto. Item<br />
actum est inter eos quod <strong>di</strong>cti Ogerinus et A d alaxia iugales deducere<br />
et extraere debent de fructibus, collectis et h a b itis de terris et<br />
possesionibus <strong>di</strong>cti quondam Bonavie omnes expensas quas fecerunt<br />
vel fieri fecerunt in pre<strong>di</strong>ctis a morte <strong>di</strong>cti qu ond am Bonavie<br />
citra arbitrio Iacobini de Ricardo. Que partes de pre<strong>di</strong>ctis preceperunt<br />
fieri duo instrumenta unius tenoris. Testes B en ciu s, Amigotus.<br />
Guirardetus quondam Alcherini, Iacobinus R ica rd i, Nicholosus<br />
de Gallico, Gallichetus iudex, omnes de Portuvenere. A ctum in burgo<br />
Portusveneris, in domo que fuit cpiondam <strong>di</strong>cti B o n a v ie, <strong>di</strong>e xn novembris<br />
intrantis, <strong>di</strong>e martis, inter primam et terciam , m c c l v i i i, in <br />
<strong>di</strong>tione prima.<br />
X XX V II<br />
Nos Nicholosus de Gallico de Portuvenere et O rrab ilis iugales,<br />
nomine generalis transactionis et pacti habiti in ter nos et Panicum<br />
de Sarçano, facimus tibi Alexandrino de Portuvenere, recipien ti nomine<br />
(3) et vice <strong>di</strong>cti Panici de Sarçano, finem et refutacionem et<br />
omnimodam remisionem et pactum de non petendo de om ni iure,<br />
racione et actione reali et personali, utili et <strong>di</strong>recta et m ixta, quod<br />
vel quam habemus seu habere visi sumus et nobis com petunt et<br />
competere possent contra <strong>di</strong>ctum Panicum et eius bona occasione<br />
alicuius accomandacionis, mutui et societatis facte in te r nos et ipc.lia<br />
sum, et specialiter occasione cuiusdam galiote, que || vocabatur<br />
(1) iugales: aggiunto in sopralinea.<br />
(2) invicem ■ promissa: aggiunto in sopralin ea .<br />
(3) Segue, depennato: <strong>di</strong>c<br />
- 60 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Sancta Crux, et de omni eo quod hinc retro usque in o<strong>di</strong>ernum <strong>di</strong>em<br />
nobis vel alicui nostrum dare tenebatur et dare debebat cum carta<br />
vel sine carta aliqtia de causa, promitentes tibi nomine <strong>di</strong>cti Panici<br />
pre<strong>di</strong>ctam finem et refutacionem perpetuo ratam et firmam habere<br />
et tenere et contra non venire, et nullam de cetero magis facere re-<br />
quisicionem vel querimoniam seu placitum vel actionem movere contra<br />
<strong>di</strong>ctum Panicum et heredes suos vel contra aliam personam pro<br />
eo, nos vel heredes nostri vel alius pro nobis, de pre<strong>di</strong>ctis vel earum<br />
occasione aliquo iure vel modo. Alioquin penam dupli de quanto et<br />
quociens (1) contrafactum [fuerit] vel actio moveretur seu requisi-<br />
cio facta foret tibi, nomine <strong>di</strong>cti Panici stipulanti, spondemus, ratis<br />
manentibus omnibus et singulis supra<strong>di</strong>ctis. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem<br />
pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus attenden<strong>di</strong>s et observan<strong>di</strong>s omnia bona<br />
nostra habita et habenda tibi pignori obligamus, quisque nostrum<br />
in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong> et epistule <strong>di</strong>vi Adriani et omni<br />
alii iuri. Et ego Orrabilis renuncio iuri ypothecarum, senatus consulto<br />
Velleiano et legi Iulie de pre<strong>di</strong>is dotalibus et omni iuri et specialiter<br />
legi que <strong>di</strong>cit quod, si mulier se obligaverit in uno instrumento<br />
cum viro, quod obligacio non teneat nisi pecuniam versam<br />
esse in utilitate uxoris, et omni alii iuri (2), faciens hec omnia in<br />
presencia et voluntate viri mei pre<strong>di</strong>cti et consilio Guirardeti, fratris<br />
mei, et Alegreti de Portuvenere, quos meos propinquos et vicinos<br />
appello. luro insuper ego Nicholosus corporaliter ad sancta Dei evan-<br />
gelia super animam meam et super animam <strong>di</strong>cte uxoris mee, ipsa<br />
presente et iubente, omnia pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et observare<br />
et nullo tempore contravenire. Quam finem et refutacionem<br />
tibi facimus, nomine <strong>di</strong>cti Panici, pro soli<strong>di</strong>s quinquaginta quinque<br />
ianuinorum et pro osbergo uno, balista una et elmo uno, quos et que<br />
proinde a te accepisse confitemur et de quibus omnibus nos bene quietos<br />
et solutos vocamus, renunciantes exceptioni non numerate et non<br />
accepte pecunie et rerum non acceptarum et non tra<strong>di</strong>tarum, doli mali,<br />
con<strong>di</strong>cioni sine causa. Et insuper volumus et iubemus quod omnia<br />
instrumenta et cartas et scripturas, que et quas habemus contra <strong>di</strong>ctum<br />
Panicum <strong>di</strong>ctis occasionibus vel aliqua alia de causa, sint irrite<br />
et casse et nullius momenti et valoris et pro non facte habeantur.<br />
Insuper nos Guirardetus et Alegretus pre<strong>di</strong>cti de pre<strong>di</strong>ctis omnibus<br />
et singulis principaliter constituimus versus te Alexandrinum, no-<br />
(1) S e g u e , d ep en n a to : requisitus<br />
(2) S e g u e , d ep en n a to : iuro in<br />
— 61 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
mine <strong>di</strong>cti Panici, pro pre<strong>di</strong>ctis iugalibus, prom iten tes tibi, nomine<br />
<strong>di</strong>cti Panici, nos facturos et curatoros sic quod d icti iugales omnia<br />
pre<strong>di</strong>cta et singula adtendent et observabunt (o m n ia pre<strong>di</strong>cta et singula)<br />
et contra non venient aliquo modo, sub pena dupli de quanto et<br />
quociens contra factum fuerit et sub ypotecha et obligacione bonorum<br />
nostrorum tibi pignori, ratis manentibus om nibus et singulis<br />
supra<strong>di</strong>ctis, quisque nostrum in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong> et<br />
epistule <strong>di</strong>vi Adriani et iuri de principali et om ni iu ri. Testes B onaventura<br />
quondam Petri Curti, Roglerinus de T re b ia n o et Manfre<strong>di</strong>nus<br />
quondam Bonavie. Actum in burgo Portuveneris (1), in domo Viviani<br />
de Gallico, qua <strong>di</strong>cti iugales habitant, <strong>di</strong>e x m novenbris in <br />
trantis, <strong>di</strong>e mercurii, inter primam et terciam, m c c l v i i i , in<strong>di</strong>tione<br />
prima.<br />
X X X V III<br />
c.llb<br />
* Ego Manfre<strong>di</strong>nus, filius quondam Bonavie de Portuvenere, vendo,<br />
cedo et trado tibi Fancellino, filio Oglerii da Balduino, decimani<br />
sextam partem unius sagitee de remulis L X X X IIII, que <strong>di</strong>citur<br />
Sanctus Petrus, cum omni sua sarcia et apparatu que habet, finito<br />
precio librarum sex et solidorum quinque ianuinorum , quas proinde<br />
a te accepisse confiteor et de quibus me bene qu ietu m et solutum<br />
voco, renuncians exceptioni non numerate et non accepte pecunie<br />
sive precii non soluti, doli mali, con<strong>di</strong>cioni sine causa. E t si plus<br />
valet, id tibi pure dono, nichil in me retento, abrenuncians iuri<br />
deceptionis dupli et ultra duplum facta in ven<strong>di</strong>tione et omni iuri.<br />
Quam sedecenam <strong>di</strong>cte sagitee et sarciarum eius et apparatu promito<br />
tibi de cetero non inpe<strong>di</strong>re nec subtraere, set pocius ab omni<br />
persona et loco legitime defendere et auctoriçare et expe<strong>di</strong>re meis<br />
expensis tibi et cui dederis vel habere permiseris p e r m e m eos[gue]<br />
heredes promito. Alioquin penam dupli et danpna et expensarum (2)<br />
tibi stipulanti spondeo, rato manente pacto. Et pro p red icta autem pena<br />
et ad sic observandum universa bona mea habita et habenda tibi<br />
pignori obligo. Possesionem et dominium inde tib i co rp oraliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse<br />
confiteor. Inâuper ego Guirardetus quondam A lcherini de<br />
pre<strong>di</strong>ctis omnibus et singulis principaliter constituo p ro p riu m et principalem<br />
debitorem, defenssorem et observatorem versus te Fancelli-<br />
(1) Portuveneris: così nel testo.<br />
(2) danpna et expensarum: così n e l testo.<br />
- 62 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
num pro pre<strong>di</strong>eto Manfre<strong>di</strong>no, si non observaverit ut supra <strong>di</strong>ctum<br />
est, quod tunc attendam et observabo et contra non veniam, sub (1)<br />
pena dupli et obligacione omnium bonorum meorum tibi pignori,<br />
rato manente paeto, renuncians iuri de principali et omni iuri. Testes<br />
Alegretus, Amigotus, Ogerinus filius Oglerii de Balduino, omnes de<br />
Portuvenere. Actum in burgo Portusveneris, in domo Francescini,<br />
<strong>di</strong>e xv novenbris intrantis, <strong>di</strong>e veneris, inter terciam et nonam,<br />
m c c l v i i i, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XXXIX<br />
In presencia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum, Arnaldus<br />
Canevarius, castellanus Portusveneris, ex parte dominorum potestatis<br />
Ianue et capitanei populi Ianuensis <strong>di</strong>xit et denunciavit Petriçolo<br />
de Pissis, domino taride levate in navi, sub debito iuramenti et<br />
pena librarum mille et plus ad voluntate (2) <strong>di</strong>ctorum potestatis et<br />
capitanei et sub pena totius honeris <strong>di</strong>ete taride, quod non vendat nec<br />
ven<strong>di</strong> faciat alicui (3) nec exhoneret nec exhonerari faciat de (4) sale,<br />
que (5) est in <strong>di</strong>eta tarida, et quod ho<strong>di</strong>e per totam <strong>di</strong>em debeat exire<br />
de portu Portusveneris pro eundo in Ianuam cum <strong>di</strong>cto honere salis.<br />
Testes Pelegrinus, Ugolinus Maxilla, Stefanellus, Amiguetus, Balduinus<br />
cavalerius, omnes de Portuvenere. Actum in mari, in <strong>di</strong>eta tarida,<br />
<strong>di</strong>e x i i i i novenbris, <strong>di</strong>e iovis, inter terciam et nonam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione<br />
prima.<br />
XL<br />
In presencia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum, Iacobus<br />
Usus Maris et Vivaldus Canevarius, castellani Portusveneris, preceperunt<br />
mihi Tealdo scribe quod reficerem fratri Boiono, red<strong>di</strong>to monasterii<br />
Sancti Andree de Sexto, quoddam instrumentum debiti librarum<br />
viginti ianuinorum, quas olim prestaverat Raimundo Peluco de<br />
(1) S e g u e , depenn ato : su<br />
(2) voluntate: così nel testo.<br />
(3) alicui: aggiunto in sopralinea.<br />
(4) S e g u e , d ep en n a to : <strong>di</strong>e<br />
(5) que: così nel testo.<br />
- 63 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
a<br />
Bonifacio ad fortunam et risicum cursi cum qu od am<br />
ligno, quod<br />
<strong>di</strong>cebatur \ irgata (1), pro eo quod <strong>di</strong>ctus frater B oionu s in eorum<br />
presencia iuravit primum instrumentum, factum m anu m ea, admisisse<br />
et quod in fraudem alicuius non desitiit illum liabere, et quod (2) de<br />
<strong>di</strong>cto debito numquam habuit solutionem a <strong>di</strong>cto R aim und o nec ab<br />
alio pro eo in totum nec in parte ipse nec alius pro e o ; et si aliquo<br />
in tempore illum invenerit, quod | destruet illu m vel istum seu<br />
reddet milii notario. Qui castellani laudaverunt quod <strong>di</strong>ctum instrumentum<br />
eandem vim habeat et firmitatem quam p rim u m babebat (3).<br />
presentibus convocatis Taravaçio scriba castellanorum . Pagano Pe-<br />
nacio. Symonino cavalerio. Balduino de \ eçano et pluribus aliis.<br />
MCCLYiiii. in<strong>di</strong>tione prima, mense decenbris.<br />
X LI<br />
•' Ego Manfre<strong>di</strong>nus. filius quondam Bonavie de P ortuvenere, confiteor<br />
me habuisse et recepisse a te Nicholoso de G allico, socero meo,<br />
nomine dotis et patrimonii filie tue Micheline, u xoris m ee future,<br />
libras octuaginta ianuinorum. de quibus me bene quietum et solutum a<br />
te voco, renuncians exceptioni non numerate et non accepte pecunie sive<br />
dotis non solute, doli in factum et con<strong>di</strong>cioni sine causa. Donacionem<br />
propter nuptias et nomine antefacti facio tibi, nom ine <strong>di</strong>cte filie tue.<br />
et dono tantum in bonis meis habitis et haben<strong>di</strong>s quod bene sit valens<br />
libris octuaginta ianuinorum. ad habendum et tenendum et quicquid<br />
ipsa voluerit faciendum secundum morem et consuetu<strong>di</strong>nem civitatis<br />
Ianue. sine omni mea omniumque personarum pro m e contra<strong>di</strong>tione.<br />
Quas dotes et antifactum promito tibi restituere vel <strong>di</strong>cte filie tue vel<br />
cui de iure restitui debebunt in pecunia num erata cum de iure<br />
restitui debebunt. Alioquin penam dupli tibi stipulanti spondeo, rato<br />
manente pacto. Et pro dote et antifacto et supra<strong>di</strong>ctis om nibus attenden<strong>di</strong>s<br />
et observan<strong>di</strong>s universa bona mea habita et habenda tibi,<br />
recipienti nomine <strong>di</strong>cte filie tue. pignori obligo. Testes A legretus de<br />
(1) \ irgata: aggiunto, <strong>di</strong> mano del notaio, su spazio b ia n c o d e l r ig o , n e llo<br />
stesso inchiostro delle ultim e righe del d o cu m en to .<br />
(2) quod : aggiunto in sopralinea.<br />
(3) Segue, depennato in inchiostro d iv erso : Testes - T u tto il re s to d e l d o c u <br />
mento è stato aggiunto successivamente da l notaio nello stesso in c h io s t r o d e lla<br />
depennatura.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Portuvenere. Baldus botarius. Albertus quondam Ramun<strong>di</strong> de Portuvenere<br />
et Guirardetus quondam Alcherini. Actum in burgo Portusveneris.<br />
in domo Yiviani de Gallico, qua <strong>di</strong>ctus Nicholosus habitat,<br />
<strong>di</strong>e XX novenbris intrantis, <strong>di</strong>e mercurii, inter terciam et nonam.<br />
m c c l v i i i. in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XLII<br />
* Ego Tealdus notarius de Sigestro facio, constituo et or<strong>di</strong>no te<br />
Filipum bareliarolum. presentem, certum nuncium et procuratorem<br />
meum et loco mei ad petendum, exigendum et recipiendum a duobus<br />
nobilibus Ianue solidos quos ab eis recipere debeo et habere<br />
pro custo<strong>di</strong>a turris de porta de Plaçia Portusveneris, promitens quod<br />
quicquid per te factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta ratum<br />
et firmum habere et contra non veniam, sub ypotecha et obligacione<br />
bonorum meorum. Testes Castellinus de Susilia rumpitor, Iohannes<br />
de Castaldesa et Salvetus de Corsi, turrexani eiusdem turris.<br />
Actum in <strong>di</strong>cta turri, <strong>di</strong>e xxm novenbris, <strong>di</strong>e veneris, inter nonam<br />
et vesperas, m c c l v i i i . in<strong>di</strong>tione prima.<br />
xLm<br />
* Nos Nicholosus de Gallico et Orrabilis iugales, quisque nostrum<br />
in solidum, per nos nostrosque heredes facimus tibi Panico de Sarcano,<br />
filio quondam Pagani de Ilice, eiusque (1) here<strong>di</strong>bus finem et<br />
refutationem et omnimodam remisionem et pactum de non petendo<br />
nomine generalis transactionis et pacti habiti inter nos et tu (2) Panicum<br />
de omni iure, racione et actione, reali et personali, utili et<br />
<strong>di</strong>recta et mixta (3), que et quas habemus seu visi sumus habere et<br />
nobis competunt vel competere possent contra te et bona tua occasione<br />
alicuius societatis vel accomandacionis seu debiti de quo vel<br />
de qua nobis vel alicui nostrum aliqua de causa tenebaris et specialiter<br />
occasione cuiusdam galiote que vocatur Sancta Crux et de omni<br />
eo quod habere retro usque in o<strong>di</strong>emum <strong>di</strong>em nobis vel alicui<br />
(1) eiusque : così nel testo.<br />
(2) tu : cosi n e l testo.<br />
(3) S e p i e , d e p e n n a to : que vel quam<br />
— 65 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
c. 121) nostrum dare debebas vel dare tenebaris aliqua de causa, cum carta<br />
vel sine carta, promitentes tibi pre<strong>di</strong>ctam finem et refutacionem perpetuam<br />
ratam et firmam habere et tenere et con tra non venire et<br />
nullam de cetero magis facere requisicionem vel querim oniam seu<br />
placitum vel actionem movere de iure vel de facto que <strong>di</strong>ci vel excogitari<br />
possit adversum te vel heredes tuos vel adversus aliam personam<br />
pro te per nos vel heredes nostros vel alius pro nobis de pre<strong>di</strong>ctis vel<br />
earum occasione aliquo iure vel modo. Alioquin, si in aliquo pre<strong>di</strong>ctarum<br />
contrafecerimus vel contrafactum fuerit, penam dupli de<br />
quanto et quociens contrafactum fuerit vel actio m overetur tibi stipulanti<br />
spondemus, ratis manentibus omnibus et singulis supra<strong>di</strong>ctis.<br />
Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus attenden<strong>di</strong>s et observan<strong>di</strong>s<br />
omnia bona nostra habita et habenda tib i pignori obligamus<br />
quisque nostrum in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong> et epistule <strong>di</strong>vi<br />
Adriani; et ego Orrabilis renuncio iuri ypotecharum , senatus con <br />
sulto Velleiano et legi Iulie de pre<strong>di</strong>is dotalibus et specialiter legi<br />
que <strong>di</strong>cit quod, si mulier se obligaverit in uno instrum ento cum viro<br />
suo, quod obligacio non teneat nisi probetur pecuniam versam<br />
esse in utilitatem uxoris, et omni iuri. Iuro insuper ego N icholosus<br />
super animam meam et super animam d icte uxoris mee, ipsa<br />
presente et iubente, corporaliter ad Sancta Dei evangelia adtendere<br />
et observare omnia pre<strong>di</strong>cta et singula et contra non venire. Quam<br />
finem et refutacionem tibi facimus pro soli<strong>di</strong>s qu inqu aginta quinque<br />
ianuinorum et uno osbergo et balista una et uno elm o (1), quos et<br />
quas res a te accepisse confitemur, renunciantes excep tio n i non num e<br />
rate et non accepte pecunie et rerum non acceptarum , doli in factum<br />
et con<strong>di</strong>cioni sine causa, faciens hec omnia ego O rra b ilis in presencia<br />
et voluntate viri mei pre<strong>di</strong>cti et consilio Guirardeti, fratris m ei, et Alegreti<br />
de Portuvenere, quos meos propinquos et vicinos appello (2).<br />
Et insuper volumus et iubemus quod omnes cartas et scripturas que<br />
et quas contra te habemus sint irrite et casse et n u lliu s m om enti et<br />
valoris. Insuper nos Guiradetus et Alegretus p re<strong>di</strong>cti (3) de pre<strong>di</strong>ctis<br />
omnibus et singulis principaliter constituimus p rop rios et principales<br />
debitores, pagatores et observatores versus te P an icu m pre<strong>di</strong>ctum pro<br />
pre<strong>di</strong>ctis iugalibus, promitentes tibi nos facturos et cu ratu ros sic quod<br />
(1) Segue, depennato : quo<br />
(2) Segue, depennato : Insuper nos Gnirardetus<br />
(3) pre<strong>di</strong>cti: corretto da pre<strong>di</strong>ctos<br />
— 66 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
<strong>di</strong>cti iugales omnia pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et observare et contra<br />
non venire (1), sub pena dupli de quanto et quociens contrafactum<br />
fuerit et sub obligacione omnium bonorum nostrorum tibi pignori, quisque<br />
nostrum in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong> et epistule <strong>di</strong>vi Adriani<br />
et iuri de principali et omni iuri. Testes Guicellus de Sarçano quondam<br />
Martini de Greca, Baldus botarius, Alexandrinus de Portuvenere.<br />
Actum in burgo Portusveneris, in domo <strong>di</strong>cti Alegreti, <strong>di</strong>e xxvim novenbris,<br />
<strong>di</strong>e martis, inter primam et terciam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XLIV<br />
* Ego Panicus de Sarcano, filius quondam Pagani de Ilice per me<br />
meosque heredes facio vobis Nicholoso de Gallico et Orrabilis (2)<br />
iugalibus vestrisque here<strong>di</strong>bus finem et refutacionem et omnimodam<br />
remisionem et pactum de non petendo nomine generalis transactionis<br />
et pacti habiti inter me et vos de omni iure et racione et actione reali<br />
et personali, utili et <strong>di</strong>recta et mixta, que et quas habeo vel habere<br />
possem et m ihi competunt et com(3)petere possent contra vos et<br />
bona vestra occasione alicuius societatis vel accomandacionis seu<br />
mutui vel debiti de quo vel de qua mihi (4) tenebamini (5) aliqua de<br />
causa (6) et specialiter occasione cuiusdam galiote que vocabatur<br />
Sancta Crux et de omni eo quod hinc retro usque in o<strong>di</strong>ernum <strong>di</strong>em<br />
mihi tenebamini aliqua de causa cum carta vel sine carta, promitens<br />
vobis pre<strong>di</strong>ctam finem et refutacionem perpetuo ratam et firmam<br />
habere et tenere et contra non venire et nullam de cetero magis facere<br />
requisicionem vel querimoniam seu placitum vel actionem movere<br />
contra vos vel heredes vestros vel eontra aliam personam pro vobis<br />
ego vel heredes mei vel alius pro me aliquo iure vel modo seu aliqua<br />
occasione. Alioquin, si in aliquo pre<strong>di</strong>ctorum contrafecero vel contrafactum<br />
fuerit, penam dupli de quanto et quociens contrafactum fuerit<br />
vobis stipulantibus spondeo, ratis manentibus omnibus et singulis<br />
supra<strong>di</strong>ctis. E t pro pre<strong>di</strong>ctis autem pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus obser-<br />
(1) adtentlere et observare et contra non venire: così nel testo.<br />
(2) Orrabilis: così nel testo.<br />
(3) S e g u e , d ep en n a to : petunt<br />
(4) mihi : in sopralinea su nobis depennato.<br />
(5) tenebam ini: corretto da tenebaris<br />
(6) S e g u e . d e p en n a to : vel alicui nostrum<br />
- 67 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
c. 13a van<strong>di</strong>s universa bona mea habita et | habenda vobis pignori obligo<br />
et me et mea ubique possitis convenire, renuncians privilegio fori et<br />
omni iuri. Iuro insuper corporaliter ad sancta D ei evangelia omnia<br />
pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et observare et nullo tem pore contravenire.<br />
Quam finem et refutacionem vobis facio qu ia confiteor me habuisse<br />
et recepisse a vobis integram solucionem et satisfacionem de<br />
pre<strong>di</strong>ctis omnibus supra<strong>di</strong>ctis et singulis, renuncians exceptioni non<br />
habite et non accepte solucionis et satisfacionis, doli in factum , con<strong>di</strong>tioni<br />
sine causa. Testes Guicellus de Sarçano quondam M artini de<br />
Greca, Baldus botarius, Alexandrinus de Portuvenere. A ctum in burgo<br />
Portusveneris, in domo Alegreti, <strong>di</strong>e xxvm i novenbris, <strong>di</strong>e martis,<br />
inter primam et terciam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione prim a.<br />
XLV<br />
•Ego Taravaçius, scriba Portusveneris pro com m uni Ianue, facio,<br />
constituo et or<strong>di</strong>no te Iacobum Usus Maris, presentem, certum nuncium<br />
et procuratorem meum et loco mei ad petendum, exigendum et recipiendum<br />
a domino capitaneo Ianue meum saliarium quod recipere et<br />
habere debeo pro scribania illius loci, promitens quod quicquid per te<br />
factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta ratum et firm um habebo et<br />
contra non veniam, sub ypotecha et obligacione bonorum meorum.<br />
Testes Idetus Usus Maris, Enricus de Bisanne. Actum in burgo Portusveneris,<br />
in capitulo quo curia regitur, <strong>di</strong>e xxm i novenbris, <strong>di</strong>e dominico,<br />
inter nonam et vesperas, m c c l v i i i, in<strong>di</strong>tione p rim a.<br />
XLVI<br />
* Nos Constancius Mallonus porterius, Obertus de Monleono,<br />
Iohannes Bonominus magister asie, Guilielmus calderonus, G uilielmus<br />
Maçuclius, Guirardus de Curia, Gandulfus de C astelliono, Paganinus<br />
de Monleono (1), Symon de Sauro, Iohannes C astagnola, Iohannes<br />
de Busco de Monleono, Iohannes de Pontori de C lavaro, Marchixius<br />
de Uxio, Guibertus de Uxio, Enricus de Bisanne, M archixius de<br />
Bisanne, Iohaninus calegarius de Sancto Thoma, P etru s de Monconexis,<br />
Martinus de Montepegio, Martinus de Recho, Io h an in u s P ercarius,<br />
Guilielmus de Castellano, Nicholosus de Castelleto, Beginus de<br />
(1) Segue depennato: Iohannes de Busco de Monleono<br />
- 68 - ,<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Plebe Sigestri, Uguetus de Po<strong>di</strong>o, Pollanexis de Pollanexi, Guilielmi-<br />
nus de Fossatello, Pascal de Ruço et Guilielmus Aquila, turrexani,<br />
omnes servientes castri superioris Portusveneris, facimus, constituimus,<br />
eligimus et or<strong>di</strong>namus vos Guilielmum de Rapallo et Iacobum<br />
de Pendola de Monleono, présentes, certos nuncios et procuratores<br />
nostros et loco nostri ad petendum, exigendum et recipiendum a duobus<br />
nobilibus Ianue solidos nostros quos ab eis habere et recipere<br />
debemus pro custo<strong>di</strong>a <strong>di</strong>cti castri, promitentes notario infrascripto,<br />
stipulanti, recipienti nomine illorum quorum intererit, habere ratum<br />
et firmum quicquid per vos procuratores factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis<br />
et circa pre<strong>di</strong>cta et contra non venire, sub ipotecha et obligacione<br />
bonorum nostrorum, et cassamus et irritamus et evacuamus aliam<br />
cartam procuracionis quam fecimus Bonifacio Piperi et Guilielmo<br />
Bellafilie (1). Testes Obertinus Usus Maris, Idetus Usus Maris, Ar<strong>di</strong>-<br />
çonus de Castelliono. Actum in barbachana <strong>di</strong>cti castri, <strong>di</strong>e xxv novenbris,<br />
<strong>di</strong>e lunis, circa primam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XLVII<br />
* Non Paganinus de Castelliono, Guilielmus barberius, Vitalis<br />
de Rapallo, Iordaninus et Obertus de Gavio, turrexani, omnes servientes<br />
castri veteri (2) Portusveneris, facimus, constituimus, eligimus<br />
et or<strong>di</strong>namus Guilielmum de Rapallo et lacobum de Pendola, absentes,<br />
certos nuncios et procuratores nostros et loco nostri ad petendum,<br />
exigendum et recipiendum (3) a duobus nobilibus Ianue solidos nostros<br />
quos ab eis habere et recipere debemus pro custo<strong>di</strong>a <strong>di</strong>cti castri,<br />
promitentes notario infrascripto stipulanti, recipienti nomine illorum<br />
quorum intererit, habere ratum et firmum quicquid per <strong>di</strong>ctos procuratores<br />
factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta et contra non<br />
venire, sub ypotecha | et obligacione bonorum nostrorum. Et cassamus<br />
et irritamus aliam cartam procuracionis quam fecimus Bonifacio<br />
. 13b<br />
Piperi et Guilielmo Bellafilie. Testes Confortus piscator, Ugolinus<br />
filius Vival<strong>di</strong> Canevarii. Actum in <strong>di</strong>cto castro, <strong>di</strong>e xxv novenbris, <strong>di</strong>e<br />
lunis, inter primam et terciam, m c c lv iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
(1) et cassamus - Bellafilie: aggiunto in calce al documento con segno <strong>di</strong><br />
richiam o.<br />
(2) veteri: così nel testo.<br />
(3) S e g u e , depenn ato : in iu<br />
— 69 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
X L V III<br />
* Ego Guilielmus Pulexinus de Portuvenere confiteor tibi Thomaino<br />
Furello quod tibi promisi et conveni dare et solvere, nomine<br />
Thomaine, filie tue, neptis mee, ad suum m aritare, vel Guilielm o de<br />
Alda, quondam marito <strong>di</strong>ete Thomaine, libras decem ianuinorum,<br />
prout continetur in quodam instrumento inde facto m anu Galvani de<br />
Bracegio notarii, ut <strong>di</strong>co; unde pro quibus do tib i in solutum et assigno,<br />
nomine Bunbellini, filii quondam <strong>di</strong>cti G u ilielm i et <strong>di</strong>ete T h o <br />
maine, filie tue, terras infrascriptas positas in territo rio Portusveneris:<br />
in primis ubi <strong>di</strong>citur in l’Arparia pecia u n a, cui coheret superius<br />
via, inferius terra Bonisegnoris muratoris, ab uno latere terra<br />
Boniiohannis de Astacurto et ab alio heredum M erch ati de C im a;<br />
item in Poçolo alia pecia, cui coheret a tribus p artib u s (1) terra h eredum<br />
Rolan<strong>di</strong> Clerici et a quarta parte via; ad h abend u m et tenendum<br />
<strong>di</strong>ctus Bunbellinus et quicquid voluerit faciend um de cetero iure<br />
proprietario et titulo pro soluto <strong>di</strong>cte quantitatis, sine omni mea et<br />
heredum meorum omniumque [personarum,] pro m e contra<strong>di</strong>ctione. E t<br />
quod plus valent id pura donacione inter vivos ei dono, n ich il in me re <br />
tento, abrenuncians iuri deceptionis dupli et ultra duplum et omni iu <br />
ri (2). Quas terras promito tibi, nomine <strong>di</strong>cti B u n b ellin i, de cetero (3 )<br />
non inpe<strong>di</strong>re nec subtraere; set pocius ab omni persona et loco legitime<br />
defendere et auctoriçare et expe<strong>di</strong>re ei eiusque hered ibu s et cui dederit<br />
vel habere statuerit per me meosque heredes, rem issa necessitate<br />
denuncian<strong>di</strong>, promito. Alioquin penam dupli de quanto <strong>di</strong>cte terre<br />
nunc valent vel pro tempore valuerint aut m eliorate fu erin t tibi stipulanti<br />
spondeo, rato manente pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis<br />
omnibus observan<strong>di</strong>s universa bona m ea h a b ita et habenda<br />
tibi pignori obligo. Possesionem et dominium <strong>di</strong>ctarum terrarum tibi,<br />
nomine <strong>di</strong>cti Bumbellini, corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confiteor. H uic autem<br />
dacioni et assignacioni interfui ego Aidela, uxor d icti G uilielm i, et<br />
consensi, et si quod ius habeo in <strong>di</strong>ctis terris iure pignoris vel aliqua<br />
alia de causa, tibi penitus remito, nomine <strong>di</strong>cti B u n b e llin i, et omniphariam<br />
abrenuncio et promito tibi, nomine <strong>di</strong>cti B u n b e llin i, nullam<br />
inde magis facere requisicionem vel querimoniam seu placitum adversus<br />
<strong>di</strong>ctum Bunbellinum vel heredes suos, ego vel heredes mei vel<br />
(1) Segue, depennato : Rol<br />
(2) Segue, cassato col <strong>di</strong>to : quam<br />
( 3) Segue, depennato : iure<br />
— 70 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
alius pro me, aliquo iure vel modo, sub pena dupli et obligacione<br />
omnium bonorum meorum tibi pignori, renuncians iuri ypotecharum.<br />
senatus consulto Velleiano et omni iuri, faciens hec omnia in presencia<br />
et voluntate viri mei pre<strong>di</strong>cti et consilio Alberti Rubei et Galvani<br />
de Valerano notarii, quos meos propinquos et vicinos appello. Et ego<br />
Thomainus Furellus volo quod carta <strong>di</strong>cti debiti sit irrita et cassa et<br />
nullius momenti et valoris. Testes Arduinus de Macia, Albertus Rubeus,<br />
Galvanus de Vallerano notarius et Bonusandreas de Portuvenere.<br />
Actum in ecclesia Sancti Laurentii de Portuvenere, <strong>di</strong>e xviiii novenbris,<br />
<strong>di</strong>e martis, inter terciam et nonam, m cc lv iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
XLIX<br />
* Ego Thomainus Furellus, nomine Bumbellini, nepotis mei,<br />
filii quondam Guilielmi de Alda, promito et convenio tibi Guilielmo<br />
Pulexino, ex pacto habito inter me et te, quod reddam et restituam<br />
tibi vel tuis here<strong>di</strong>bus pecias duas terre quas ho<strong>di</strong>e mihi de<strong>di</strong>sti<br />
et assignasti, nomine <strong>di</strong>cti Bumbellini, in solutum pro libris<br />
14 a<br />
decem ianuinorum, prout |continetur in carta inde ho<strong>di</strong>e facta manu<br />
mei Teal<strong>di</strong> notarii, et faciam et curabo sic quod <strong>di</strong>ctus Bumbellinus<br />
tibi reddet et restituet <strong>di</strong>ctas terras in tua voluntate, si mihi vel<br />
ipsi Bum bellino dederis et solveris <strong>di</strong>ctas libras decem usque ad<br />
annos decem proximos, videlicet solidos viginti annuatim, si poteris,<br />
ita tamen quod <strong>di</strong>cta solucio fiat et compleri debeat in capite pre<strong>di</strong>ctorum<br />
annorum decem, et cartam inde tibi faciam cum <strong>di</strong>cto Bumbellino<br />
in laude tui sapientis, excepto quod <strong>di</strong>ctus Bumbellinus tibi<br />
non tenear (1) de defensione <strong>di</strong>ctarum terrarum nisi quantum pro<br />
facto suo et suorum heredum. Alioquim penam dupli de quanto <strong>di</strong>cte<br />
terre nunc valent vel pro tempore valuerint vel meliorate fuerint<br />
tibi stipulanti spondeo, rato manente pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem<br />
pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s universa bona mea habita et habenda<br />
tibi pignori obligo. Testes Auduinus de Macia, Albertus Rubeus,<br />
Bonusandreas de Portuvenere, Galvanus de Valerano notarius. Actum<br />
in (2) ecclesia Sancti Laurentii de Portuvenere, <strong>di</strong>e xv iiii (3) novenbris,<br />
inter terciam et nonam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
(1) tenear: così nel testo.<br />
(2 ) S e g u e , d ep en n a to : burgo<br />
(3) S e g u e , d ep e n n a to : <strong>di</strong>e<br />
— 71 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
L<br />
* Ego Bonaventura Bixarius facio, constituo et or<strong>di</strong>no te Calcexanuin<br />
barberium, fratrem meum, presentem, certum nuncium et procuratorem<br />
meum et loco mei (1) in causa seu p lacito quod vel quam<br />
contra me inovet vel movere sperat Aldebran<strong>di</strong>nus de V ixigna coram<br />
curia domini Nicbolosi de Flisco, comitis Lavanie, ut in <strong>di</strong>eta causa<br />
seu placito uti possis, experiri, agere et exercere, intendere et replicare,<br />
transigere et pacisci, lamentacionem recipere, pignus ban<strong>di</strong> dare,<br />
lis (2) contestare, posiciones facere et aliis respondere et iurare da calumpniis,<br />
si necesse fuerit, testes producere, senten ciam et sentencias<br />
au<strong>di</strong>re «nam et plures et appellare, si necesse fuerit, et omnia<br />
demum facere in iu<strong>di</strong>cio et extra que merita causarum postulant [et]<br />
requirunt, mo<strong>di</strong>s omnibus quibus possum vel possem , si presens essem,<br />
promitens notario infrascripto, stipulanti et recip ien ti nom ine illorum<br />
quorum intererit, habere ratum et firm um quicquid per te<br />
factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta et co n tra non venire, sub<br />
ypotecha et obligacione bonorum meorum. Testes B runetus Corsus,<br />
Bonaventura de Fabiano. Actum in turri de porta de P laçia de P o r<br />
tuvenere, <strong>di</strong>e xxiv novenbris, <strong>di</strong>e dominico, in ter terciam et nonam,<br />
mcclviii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LI<br />
Nos Parens quondam Alberti de Miselio et O rrab ilis iugales,<br />
quisque nostrum in solidum, confitemur habuisse et recepisse in accomandatone<br />
a te magistro Sabaino solidos centum ianuinorum , quorum<br />
me<strong>di</strong>etas sunt et esse debent ad risicum et fo rtu n am nostrorum<br />
iugalium et alia me<strong>di</strong>etas ad risicum et fortunam tui m agistri Sabaini,<br />
renunciantes exceptioni non numerate et non a ccep te pecunie, doli<br />
in factum, con<strong>di</strong>cione (3) sine causa; quos Deo propicio m ercan<strong>di</strong> causa<br />
in Maritima (4) ego Parens portare debeo ad m ed ietatem proficui et<br />
deinde in Portuvenere red<strong>di</strong>re, nullo alio viatico m u tato . In red<strong>di</strong>tu<br />
vero Portusveneris capitale et proficuum quod D eus in his dederit<br />
(1) Segue, depennato: a<br />
(2) lis: così nel testo.<br />
(3) con<strong>di</strong>cione: così nel testo.<br />
(4) Maritima : cosi nel testo.<br />
- 72 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
in tua vel tui certi nuncii potestate ponere et consignare promito et,<br />
deducto capitale, me<strong>di</strong>etatem lucri habere debemus. Alioquim penam<br />
dupli tibi stipulanti spondemus, rato manente pacto. Pro pena vero<br />
et ad sic observandum universa bona mea habita et habenda tibi pignori<br />
obli||gamus, quisque nostrum in solidum, renunciantes iuri soli<strong>di</strong><br />
et epistule <strong>di</strong>vi Adriani et iuri ypotecharum, senatus consulto Velle-<br />
iano et omni iuri, faciens hec omnia ego Orrabilis (1) in presencia<br />
et voluntate viri mei pre<strong>di</strong>cti et consilio Corvarini de Corvaria, habitatoris<br />
Portusveneris (2), et Guilielmi quondam Bonisegnoris de Natale,<br />
quos meos propinquos et vicinos appello. Testes Corvarinus et Guilielmus<br />
pre<strong>di</strong>cti consiliatores. Actum in burgo Portusveneris, in domo<br />
pre<strong>di</strong>ctorum iugalium, <strong>di</strong>e xxnn novenbris, <strong>di</strong>e dominico, inter nonam<br />
et vesperas, m c c l v i i i, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
[Solvit denarios vi.<br />
14 b<br />
LII<br />
In presencia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum, presentibus<br />
Obertino Ususmaris, gerentis vice patris sui Iacobi, et Vival<strong>di</strong><br />
Canevarii, castellanorum (3) Portusveneris, Vivianus de Gallico <strong>di</strong>xit<br />
et denunciavit Alexandrino de Portuvenere quod paratus est et vult<br />
facere, quantum pro tercia parte, eidem Alexandrino (4), nomine<br />
filiorum et heredum quondam Iohanini de Bonofiiolo, quorum tutor<br />
est cum Albertino Rubeo et Enrigueto quondam Micheleti, cartam<br />
ven<strong>di</strong>cionis de terra seu orto quod vel quam emit in publica calega,<br />
dando et solvendo sibi precium illius, et sibi <strong>di</strong>xit et denunciavit<br />
quod solvat et solvere debeat precium illius terre sive orti, quia<br />
ipse paratus est facere et a<strong>di</strong>nplere omnia (omnia) que pro se in<br />
pre<strong>di</strong>ctis fuerint necessaria facienda. Testes Iacobinus Ricar<strong>di</strong>, Bellusamor<br />
et Guilielmus Corsus de Portuvenere. Actum in burgo Portusveneris,<br />
in capitulo quo curia regitur, <strong>di</strong>e prima decenbris, <strong>di</strong>e dominico,<br />
inter vesperas et complectorium, m c c lv iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
[Solvit denarios vi.<br />
(1) ego O rrabilis: aggiunto in sop ralin ea.<br />
(2) S e g u e , d e p e n n a to : quo<br />
(3) S e g u e , d ep en n a to : Bonifacii<br />
(4) S e g u e , d e p en n a to : orto<br />
- 73 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
LU I<br />
In presencia testium infrascriptorum ad hoc rogatorum nec non<br />
et in presencia Obertini Ususmaris, gerentis vices patris sui Iacobi<br />
Ususmaris (1), et Vival<strong>di</strong> Canevarii, castellanorum (2) Portusveneris,<br />
Alexandrinus de Portuvenere se representavit coram <strong>di</strong>ctis castellanis<br />
et <strong>di</strong>cit quod paratus est dare et solvere Viviano de G allico, Albertino<br />
Rubeo et Enrigueto Micheleti, tutoribus filioru m et heredum<br />
quondam Iohanini de Bonofiiolo, id quod eis dare debet, nomine <strong>di</strong>ctorum<br />
minorum, pro precio terre seu orti quod vel quam emit ab eis<br />
in publica calega, facientes sibi cartam de <strong>di</strong>cta terra seu orto in laude<br />
sui sapientis; quod precium posuit (3) penes <strong>di</strong>ctos castellanos pro<br />
eo quod non vult incurrere ad penam et danpnum: et <strong>di</strong>cti castellani<br />
<strong>di</strong>xerunt quod parati sunt prestare suam auctoritatem in <strong>di</strong>cta ven<strong>di</strong>tione<br />
cum fuerit de voluntate <strong>di</strong>cti Viviani et sociorum , cum <strong>di</strong>ctus<br />
Alexandrinus deposuit penes eos precium <strong>di</strong>cte terre seu orti, quod<br />
est supratotam lib. decem et novem ianuinorum, de quibus adhuc<br />
restat ad solvendum lib. undecim et sol. decemseptem (4). Testes Iacobinus<br />
Ricar<strong>di</strong>, Bellusamor, Guilielmus (5 ) Corsus et plures alii. Actum<br />
in burgo Portusveneris, in capitulo quo curia regitur, <strong>di</strong>e prima decenbris,<br />
<strong>di</strong>e dominico, inter vesperas et com plectorium , m c c l v i i i ,<br />
in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LIV<br />
* Ego Regina, filia quondam Bal<strong>di</strong> de P ortuvenere, facio tibi<br />
Ugolino, fratri meo, finem et refutacionem et om nim odam remissionem<br />
et pactum de non petendo de omni iure, racion e et actione,<br />
reali et personali, utili et <strong>di</strong>recta et mixta, que et quas habeo vel<br />
habere possem et mihi competunt vel competere possent in omnibus<br />
bonis (6) et rebus tuis mobilibus et inmobilibus ( 7 ) , que nunc habes<br />
(1) Segue una lettera depennata.<br />
(2) Segue, depennato: de<br />
(3) Segue, depennato: in forcia et<br />
(4) de quibus • decemseptem: aggiunto in calce al d o c u m e n t o c o n s eg n o <strong>di</strong><br />
richiamo.<br />
(5) Segue, depennato: et plur<br />
(6) bonis: aggiunto nel margine interno.<br />
(7) Segue, depennato: tuis<br />
— 74 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
et tenes et possides vel alius pro te, et de omni alio iure, racione et<br />
actione reali et personali, utili et <strong>di</strong>recta et mixta que vel quam tibi<br />
petere possem et milii pertinent vel pertinere debent (1) occasione<br />
rerum paternarum et maternarum vel fraterne here<strong>di</strong>tatis vel aliqua<br />
alia occasione vel sucessione, promitens tibi pre<strong>di</strong>ctam finem et refutacionem<br />
perpetuo ratam et firmam habere et tenere et contra non<br />
venire et nullam de cetero magis facere requisicionem vel querimoniam<br />
seu placitum vel actionem movere adversum te vel<br />
heredes tuos vel adversus aliam personam pro te, ego vel heredes<br />
mei vel<br />
alius pro me, aliquo iure vel | modo seu aliqua<br />
occasione; et omne ius, quod in pre<strong>di</strong>ctis habeo iure successionis<br />
et here<strong>di</strong>tatis, tibi penitus remito et omniphariam abrenuncio<br />
et finem et refutacionem tibi facio. Alioquin, si in aliquo pre<strong>di</strong>ctorum<br />
contrafecero vel contrafactum fuerit, penam dupli de quanto<br />
et quociens contrafactum fuerit tibi stipulanti spondeo, ratis manentibus<br />
omnibus et singulis supra<strong>di</strong>ctis. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et<br />
supra<strong>di</strong>ctis omnibus attenden<strong>di</strong>s et observan<strong>di</strong>s universa bona mea<br />
habita ed habenda tibi pignori obligo. Iuro insuper corporaliter ad<br />
sancta Dei evangelia omnia pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et observare<br />
et nullo tempore contravenire, faciens liec omnia consilio Bertol<strong>di</strong>,<br />
filii Aldebran<strong>di</strong> draperii, et Andrioli macellatoris, quos meos<br />
propinquos et vicinos appello, renuncians iuri ypotecliarum, senatus<br />
consulto<br />
Velleiano et omni iuri. Quam finem et refutacionem tibi<br />
facio pro libris quadraginta ianuinorum quas habui et recepi de bonis<br />
quondam <strong>di</strong>cti patris mei ad meum maritare, renuncians exceptioni<br />
non numerate et non accepte pecunie, doli in factum, con<strong>di</strong>tionis<br />
sine causa. Testes Iacobinus de Panigalio et pre<strong>di</strong>cti Bertolotus<br />
et Andriolus consiliatores. Actum in Portuvenere, in domo heredum<br />
Consilieti quondam mariti <strong>di</strong>cte Regine, <strong>di</strong>e tercia (2) decenbris intrantis,<br />
<strong>di</strong>e martis, inter terciam et nonam, m cclviii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
.15 a<br />
LV<br />
Guilielmus Corsus, ex una parte, et Albertinus Rubeus et Enriguetus<br />
quondam Miclieleti, tutores pro duabus partibus filiorum et<br />
heredum quondam Iohanini, filii quondam Bonifiioli de Boso (3),<br />
(1) et mihi - debent: aggiunto in sopralinea.<br />
(2) tercia: in sopralinea su quarta depennato.<br />
(3) S e g u e . depennato: ex altera<br />
— 75 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
nomine <strong>di</strong>ctorum, ex altera, compromitunt in A lexandrinum de<br />
Portuvenere, arbitrum et arbitratorem et am icabilem conpositorem.<br />
de lite et <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>a seu controversia (de lite et <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>a seu controversia)<br />
que inter eos vertebatur et vertitur occasione librarum quatuor<br />
et <strong>di</strong>mi<strong>di</strong>e ianuinorum, quas petebat et petit in bonis quondam<br />
<strong>di</strong>cti Bonifiioli et quas <strong>di</strong>cit <strong>di</strong>ctus Guilielmus quod restant sibi ad<br />
babendum et solvendum ex illis libris septem ianuinorum quas <strong>di</strong>ctus<br />
Bonusfìiolus quondam sibi dare debebat, prout con tinetu r in quodam<br />
instrumento inde facto, promitentes inter se ad invicem , videlicet<br />
<strong>di</strong>ctus Guilielmus pro se et <strong>di</strong>eti Albertinus et Enriguetus nomine<br />
<strong>di</strong>ctorum minorum, adtendere et observare quicquid <strong>di</strong>ctus arbiter<br />
inde <strong>di</strong>xerit et pronunciaveril raeione vel adcor<strong>di</strong>o vel am icabili conposicione<br />
vel motu proprie voluntatis, porrecto lib ello vel non, dato<br />
pignore ban<strong>di</strong> vel non, servato or<strong>di</strong>ne iu<strong>di</strong>ciario vel non servato, <strong>di</strong>e<br />
feriato et non feriato, sedendo et stando, in scriptis et sine scriptis,<br />
citatis partibus vel non citatis vel una parte presente et altera absente,<br />
in pena et sub pena librarum decem ianuinorum invicem inter<br />
eos stipulata et promissa, rata manente sentencia vel adcor<strong>di</strong>o. Et<br />
pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s <strong>di</strong>ctus Guilielmus<br />
omnia sua bona habita et habenda eis pignori obligavit et <strong>di</strong>cti Albertinus<br />
et Enriguetus omnia bona <strong>di</strong>ctorum m inorum eidem Guiliel-<br />
, mo pignori obligarunt. Testes Naalinus quondam R icii, Guido Bartholomei<br />
et Enriguetus Bosi. Actum in burgo Portusveneris, in capitulo<br />
quo curia regitur, <strong>di</strong>e octavo decenbris intrantis, <strong>di</strong>e dominico,<br />
inter terciam et nonam, m c c l v iii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LVI<br />
b<br />
* Ego Ugolinus quondam Bal<strong>di</strong> de Portuvenere prom ito et convenio<br />
tibi Petro Patarino, socero meo, ex pacto habito in ter me et te,<br />
quod hinc usque ad |j annum unum completum et tantum plus ultra<br />
quantum fuerit de mea voluntate et tui Petri tenebo te in domo mea<br />
et tibi dabo victum et vestitum et calceamenta conveniencia, et custo<strong>di</strong>am<br />
te sanum et infirmum pro libris duodecim ianuinorum proinde<br />
mihi annuatim solven<strong>di</strong>s (1 ), et nullam superinpositam tibi<br />
faciam. Alioquin penam librarum viginti quinque ianuinorum tibi sti-<br />
(1) Segue, depennato: Alioquin pe<br />
- 76 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
pillanti spondeo, rato manente pacto. Et prò pre<strong>di</strong>cta autem pena<br />
et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s universa bona mea liabita et liabenda tibi<br />
pignori obligo. Versa vice ego Petrus Patarinus pre<strong>di</strong>ctus promito et<br />
convenio tibi Ugolino pre<strong>di</strong>cto, genero meo, ex pacto liabito inter me<br />
et te, quod stabo tecum in domo tua usque ad annum unum completum<br />
et tantum plus quantum fuerit de mea voluntate et tui Ugolini<br />
et a te non <strong>di</strong>scedam ex pactis superius annotatis (1), tibi <strong>di</strong>cta occasione<br />
dabo et solvam vel tuo certo nuncio per me vel meum nuncium<br />
annuatim de tanto quantum tecum stetero in tua voluntate et or<strong>di</strong>namento<br />
libras duodecim ianuinorum minutorum, conputatum in his<br />
totum introitum quod habueris et perceperis vel alius pro te de terris<br />
meis et de meo furno, extracto prius <strong>di</strong>spen<strong>di</strong>um (2) quod feceris<br />
vel alius pro te in facien<strong>di</strong>s et laboran<strong>di</strong>s terris meis et furno meo,<br />
quod <strong>di</strong>spen<strong>di</strong>um volo quod conputetur et conputari debeat in eo<br />
quod habueris et perceperis de introitibus terrarum mearum et mei<br />
furni et residuum<br />
(3) quod remanserit de pre<strong>di</strong>ctis tibi solvere,<br />
sicut <strong>di</strong>ctum est superius, credendo te de <strong>di</strong>cto <strong>di</strong>spen<strong>di</strong>o et<br />
introitu tuo solo verbo sine testibus et iuramento et alia probacione,<br />
ita tamen quod inde non possis conveniri neque molestari a me vel<br />
ab alio pro me aliqua occasione in iure vel extra ius, coram aliqua<br />
curia seculari vel spiritali, set inde sis cre<strong>di</strong>tus tuo solo verbo, ut<br />
superius <strong>di</strong>ctum est. Alioquin, si de pre<strong>di</strong>ctis in aliquo contrafecero<br />
vel contrafactum fuerit, penam librarum viginti quinque ianuinorum,<br />
ratis manentibus omnibus et singulis supra<strong>di</strong>ctis, tibi stipulanti spondeo.<br />
Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis omnibus observan<strong>di</strong>s<br />
universa bona mea habita et liabenda tibi pignori obligo et specialiter<br />
do et assigno tibi in pignore seu nomine pignoris locum meum<br />
cum cisterna superposita quem habeo in <strong>di</strong>strictu Portusveneris, ubi<br />
<strong>di</strong>citur ad Plaçiain, cui coheret superius et ab uno latere terra Guiliel-<br />
mi de Açarito et ab alio et inferius via publica, de quo possesionem<br />
nomine pignoris tibi corporaliter tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confiteor et quem constituo<br />
me tuo nomine senper precario possidere usque ad integram<br />
solucionem <strong>di</strong>cti debiti. Iuro insuper corporaliter ad sancta Dei evan-<br />
gelia omnia pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et observare et contra non<br />
venire. Testes Iacobus Garlanda, Salvetus de Corsi, Ar<strong>di</strong>tus de Car-<br />
(1) quod stabo - annotatis: aggiunto a piè (li pagina con segno <strong>di</strong> richiamo.<br />
Nel rigo s eg u e, d e p e n n a to : quod<br />
(2) <strong>di</strong>spen<strong>di</strong>um: così nel testo.<br />
(3 ) S eg u e, depen n ato-, tibi solvere<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
pena, habitator Portusveneris. Actum in burgo Portusveneris, in<br />
apotecha Aldebran<strong>di</strong> draperii, <strong>di</strong>e x decenbris intrantis, <strong>di</strong>e martis,<br />
inter terciam et uonam, mcclviii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LVII<br />
• ' »****■ n q / S p r * •'r~ - I<br />
ne omnium bonorum meorum libi pignori, et in capite <strong>di</strong>cti termini<br />
eam tibi reddere. Testes Iacobus Ricar<strong>di</strong>, Nicholosus de Gallico et<br />
Ogerinus pre<strong>di</strong>ctus. Actum in burgo Portusveneris, in domo Ricar<strong>di</strong><br />
et Benenati ferrarii, qua habitat <strong>di</strong>ctus Iohannes, <strong>di</strong>e xim decenbris<br />
intrantis, <strong>di</strong>e sabato, inter terciam et nonam, m cclViii, in<strong>di</strong>tione<br />
prima.<br />
M ILLESIMO CCLVIIII, INDITIONE PRIMA.<br />
LVIII<br />
* Ego Alda, filia quondam Durantis Buroni de Muntali, facio,<br />
constituo et or<strong>di</strong>no te Copertinum de Vignana, maritum meum, certum<br />
nuncium et procuratorem meum et loco mei in causa seu placito<br />
quod vel quam contra me movet vel movere sperat Iohaninus<br />
de Costa de Levanto coram consule foritanorum vel coram alia curia,<br />
ut in <strong>di</strong>cta causa seu placito uti possis et experiri, agere et exercere,<br />
intendere et replicare in iu<strong>di</strong>cio et extra, transigere et pacisci, lamentacionem<br />
recipere, lis (1) contestare, posiciones facere et aliis respondere,<br />
testes producere, sententiam et sententias au<strong>di</strong>re unam et plures,<br />
et apellare si necesse fuerit, et omnia demum facere que merita causarum<br />
postulant et requirunt in omnibus et per omnia, sicut egomet<br />
facere possem, si presens essem, et iurare de calunpnia, si necesse<br />
fuerit, promitens tabelioni infrascripto stipulanti, recipienti nomine<br />
illorum quorum intererit, habere ratum et firmum quicquid per te<br />
factum fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta, et contra non venire, sub<br />
ypotecha et obligacione bonorum meorum, faciens hec omnia consilio<br />
Gualdeti de Celasco et Corsi de Ilice, quos meos propinquos et<br />
vicinos appello. Testes Gualdetus de Celasco, Corsus de Ilice. Actum<br />
ante domum <strong>di</strong>cti Copertini, <strong>di</strong>e tertia ianuarii intrantis, <strong>di</strong>e veneris,<br />
inter nonam et vesperas, mcclviiii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LIX<br />
* Ego Petrus Patarinus de Portuvenere confiteor tibi Ugolino<br />
quondam Bal<strong>di</strong> de Portuvenere, genero meo, quod adhuc tibi dare<br />
debeo de dotibus Iacobe, uxoris tue, filie mee, libras decem ianuino-<br />
(1) lis: così nel lesto.<br />
- 79 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
um, quas volo quod habeas et habere debeas ad conplem entum illarum<br />
librarum quinquaginta ianuinorum quas olim de<strong>di</strong> filie mee Nubie,<br />
uxori (1) Aldebran<strong>di</strong> draperii, ad suum maritare; unde et pro quibus<br />
do et assigno tibi in solutum illas duas faxias terre loci m ei quem habeo<br />
in <strong>di</strong>strictu Portusveneris, ubi <strong>di</strong>citur ad Plaçiam , supra quem est<br />
cisterna una (2), et que sunt infra has [co h e r e n tia s] : coheret ab<br />
uno latere terra Guilielmi de Acarito, ah alio quoddam canalis et<br />
via, superius terra mei Petri et inferius terra C alcexan i barberii et<br />
mei Petri; item terciam partem alius faxie terre in eodem loco, que<br />
fuit <strong>di</strong>visa et partita ah illis duabus partibus ( 3 ) illius faxie, quas<br />
olim de<strong>di</strong> <strong>di</strong>cto Calcexano pro dotibus uxoris sue A gnexine, filie mee,<br />
e. 16 b et que est de subtus pre<strong>di</strong>ctaruin duarum faxiarum || terre et cui<br />
coheret superius (4) pre<strong>di</strong>ctas duas faxias et inferius via, ab uno latere<br />
quoddam canalis et via et ab alio terra pre<strong>di</strong>cta <strong>di</strong>cti Calcexani;<br />
ad habendum et tenendum et quicquid de cetero volueris faciendum<br />
tu et heredes tui iure proprietatis et titulo dacionis <strong>di</strong>cte dotis, sine<br />
omni mea et heredum meorum ac omnium personarum pro me contra<strong>di</strong>tione.<br />
Et si plus valent, sciens eas (5) plus valere, quantumcumque<br />
sit, tibi pura donacione inter vivos dono, n ich il inde in me<br />
retento, abrenuncians iuri deceptionis dupli et ultra duplum et omni<br />
alii iuri legum et capitulorum quibus super his m e a<strong>di</strong>uvare possem.<br />
Pre<strong>di</strong>ctas quidem faxias terre superius nominatas prom ito tibi de<br />
cetero non inpe<strong>di</strong>re nec subtraere; set pocius ab om ni persona et loco<br />
et homine, collegio et universitate legitime defendere et autoriçare<br />
et expe<strong>di</strong>re meis expensis tibi tuisque here<strong>di</strong>bus et cui dederis vel<br />
habere statueris per me meosque heredes, remissa necessitate denunciando<br />
promito. Alioquin penam dupli de quanto nunc valent vel<br />
pro tempore valuerint aut meliorate fuerint tibi stip u lan ti spondeo,<br />
rato manente pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis om nibus<br />
attenden<strong>di</strong>s et observan<strong>di</strong>s universa bona mea h ab ita et habenda<br />
tibi pignori obligo. Possesionem et dominium inde tibi corporaliter<br />
tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse confiteor, constituens me pre<strong>di</strong>ctas faxias terre senper tuo<br />
nomine precario possidere quousque possedero, dans tibi plenam licenciam<br />
et liberam potestatem intran<strong>di</strong> in possesionem <strong>di</strong>ctarum fafi)<br />
uxori: corretto
xiarum terre quondocumque volueris tua auctoritate et sine iu<strong>di</strong>ciali<br />
auctoritate, sine omni mea et heredum meorum omniumque demum<br />
personarum pro me contra<strong>di</strong>tione, eo tamen salvo quod retineo in me<br />
usufructum <strong>di</strong>ctarum faxiarum (1) terre in vita mea, et post obitum<br />
mortis mee tibi perveniant pleno iure. Iuro insuper corporaliter ad<br />
sancta Dei evangelia omnia ut supra <strong>di</strong>ctum est adtendere et observare<br />
et nullo tempore contra venire. Testes Rolan<strong>di</strong>nus Rollerius<br />
de Sancto Salvatore, Ugolinus Maxilla et Conradus quondam Oberti<br />
Spaçaripe de Portuvenere. Actum in burgo Portusveneris, in domo<br />
pre<strong>di</strong>cti Ugolini Maxille, <strong>di</strong>e octava ianuarii intrantis, <strong>di</strong>e iovis, inter<br />
nonam et vesperas, m c c l v iiii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LX<br />
* Ego Vivaldus Canevarius facio, constituo et or<strong>di</strong>no te Iohaninum,<br />
filium meum, presentem, certum nuncium et procuratorem<br />
meum et loco mei ad petendum, exigendum et recipiendum ab Ansaldo<br />
Bal<strong>di</strong>çono et filio suo Vasaiino denarios omnes quos mihi debent,<br />
promitens tabelioni infrascripto stipulanti, recipienti nomine illorum<br />
quorum intererit, habere ratum et firmum quicquid per te factum<br />
fuerit in pre<strong>di</strong>ctis et circa pre<strong>di</strong>cta et contra non venturum, sub ypotecha<br />
et obligacione bonorum meorum. Testes Paganus de Castellione<br />
et Vitalis de Rapallo, servientes castri veteri (2) Portusveneris.<br />
Actum in burgo Portusveneris, ante domum Boniandree et nepotum,<br />
<strong>di</strong>e nono ianuarii intrantis, <strong>di</strong>e iovis, inter terciam et nonam,<br />
m c c l v iiii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LXI<br />
Guilielmus Corsus de Portuvenere. ex una parte, et Vivianus de<br />
Gallico (3), tutor filiorum et heredum (4) quondam Iolianini, filii et<br />
(1) S egue una parola depennata.<br />
(2) veteri: rosi n el testo.<br />
(3) S egue, d ep e n n a to : adtendere et ob<br />
(4) S egue, depennato : Ioha<br />
- 81 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
here<strong>di</strong>s quondam Bonifilii de Boso de Portuvenere, ex nom ine ipsorum<br />
minorum et pro ipsis pro tercia parte (1), ex altera, compromitunt<br />
in Taravaçium scribam, presentem, arbitrum et arbitratorem<br />
et largam potestatem ab eis electum de lite et <strong>di</strong>scor<strong>di</strong>a seu controversia<br />
que inter eos vertebatur (2) seu verti sperabatur occasione<br />
tercie partis librarum quatuor et <strong>di</strong>mi<strong>di</strong>e ianuinorum , quam ipsi<br />
c. 17a Viviano, nomine <strong>di</strong>ctorum (3) mi||norum, petebat et petit (4 ), que<br />
libre quatuor et <strong>di</strong>mi<strong>di</strong>a restant sibi habende et solvende ex illis libris<br />
septem quas <strong>di</strong>ctus Bonusfilius (5) eidèm G u ilielm o dare tenebatur,<br />
prout continetur in quodam instrumento inde facto, prom itentes<br />
inter se (6) ad invicem una pars alteri (7), videlicet <strong>di</strong>ctus Guilielmus<br />
pro se et <strong>di</strong>ctus Vivianus, nomine <strong>di</strong>ctorum m inorum , quonun<br />
tutor est pro tercia parte (8), adtendere et observare quicquid<br />
<strong>di</strong>ctus arbiter inde <strong>di</strong>xerit et sentenciaverit racione vel adcor<strong>di</strong>o seu<br />
transactione vel amicabili composicione vel motu proprie voluntatis,<br />
prout <strong>di</strong>ctus arbiter melius <strong>di</strong>cere et <strong>di</strong>ffinire voluerit, porrecto libello<br />
vel non, dato pignore ban<strong>di</strong> vel non, servato or<strong>di</strong>ne iu<strong>di</strong>ciorum vel<br />
non servato, <strong>di</strong>e feriato et non feriato, una vice et pluries, sedendo<br />
et stando, in scriptis et sine scriptis, citatis partibus vel non citatis<br />
vel una parte presente et altera absente, et facere <strong>di</strong>ctus Vivianus<br />
atten<strong>di</strong> et observari a <strong>di</strong>ctis minoribus, in pena et sub pena solidorum<br />
quadraginta ianuinorum invicem inter eos stipulata [et] promissa,<br />
rata manente sentencia vel adcor<strong>di</strong>o. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et<br />
supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s <strong>di</strong>ctus Guilielmus omnia sua bona habita et<br />
habenda eidem Viviano, nomine <strong>di</strong>ctorum m inorum , pignori obligat,<br />
et <strong>di</strong>ctus Vivianus omnia bona <strong>di</strong>ctorum m inorum eidem Guilielmo<br />
pignori obligat. Testes Paganus Penacius, Bonus A ndreas et Ogerinus<br />
filius Ogerii de Balduino. Actum in burgo Portusveneris, in capitulo<br />
ubi curia regitur, <strong>di</strong>e xi ianuarii intrantis, <strong>di</strong>e sabato, in ter terciam<br />
et nonam, m cclviiii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
(1) pro lercia parte: aggiunto in sopralinpa.<br />
(2) vertebatur: corretto su p reced en te scrittura.<br />
(3) <strong>di</strong>ctorum : corretto su p reced en te scrittura.<br />
(4) petebat et petit: aggiunto in sopralin ea .<br />
(5) Segue, depennato: confessus fuit sili deb<br />
(6) intcr se: aggiunto in sopralinea.<br />
(7) Segue depennato: adtendere et ob<br />
(8) prò tercia parte: aggiunto in sopralin ea .<br />
— 32 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
LXII<br />
* Ego Ricobonus, filius Iohannis de Valdecelsa, in presencia et<br />
voluntate <strong>di</strong>cti patris mei, promito tibi Balduineto, filio quondam<br />
Guilielmi de Enrigoço, recipienti nomine et vice Pagani de Çino de<br />
Petra Caranti, quod habebo et tenebo in perpetuum ratum et firmum<br />
quod <strong>di</strong>ctus pater meus facere debet cum <strong>di</strong>cto Pagano de quadam<br />
pecia terre posita in territorio Sigestri, ubi <strong>di</strong>citur in Valle de Ca-<br />
biono, cui coheret superius terra uxoris quondam Nichole Rubei, inferius<br />
valis, ab uno latere terra heredum Guilielmi de Guaço et con-<br />
sortum et ab alio similiter terra heredum Guilielmi de Gauço, quam<br />
<strong>di</strong>ctus pater meus sibi dare debet pro canbio alterius pecie terre ipsius<br />
Pagani que est in territorio de Petra Caranti, ubi <strong>di</strong>citur in Giara, cui<br />
coheret superius terra heredum Grigorii speciarii et fratrum, inferius<br />
terra heredum Godencii Comitis de Rapallo, ab uno latere via<br />
et ab alio terra Balduini de Cafarello, quam <strong>di</strong>ctus Paganus eidem<br />
patri meo dare debet pro canbio terre supra<strong>di</strong>cte, promitens tibi, nomine<br />
<strong>di</strong>cti Pagani, pre<strong>di</strong>ctum canbium ratum et firmum habere et<br />
tenere et contra non venire et nullam de cetero magis facere requisi-<br />
cionem vel querimoniam seu placitum ipsi Pagano vel suis here<strong>di</strong>bus<br />
vel alicui persone pro eo, ego vel heredes mei vel alius pro me, aliquo<br />
iure vel modo seu aliqua alia occasione; et omne ius quod in illa<br />
habeo tibi, nomine <strong>di</strong>cti Pagani, penitus remito et omniffariam abre-<br />
nuncio. Alioquin penarn dupli de quanto contrafactum foret tibi stipulanti<br />
spondeo, rato manente pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et<br />
supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s universa bona mea habita et habenda tibi<br />
pignori obligo. Iuro insuper corporaliter ad sancta Dei evangelia omnia<br />
pre<strong>di</strong>cta et singula adtendere et observare et nullo tempore contravenire,<br />
faciens hec omnia in presencia et voluntate <strong>di</strong>ctis patris<br />
mei et consilio Oberti guardatoris de Sancto Donato et Oberti (1)<br />
Quatuor Oculis, guardatoris potestatis Ianue, quos meos propinquos<br />
et vicinos appello; et confiteor me esse maiorem annis xx. Testes<br />
Obertus guardator de Sancto Donato et Obertus Quatuor Oculos guar-<br />
dator et Symonetus filius Balduini de Statali. Actum Ianue, in domo<br />
qua habitat Balduinus de Statali, <strong>di</strong>e xxvii ianuarii, <strong>di</strong>e lunis, inter<br />
nonam et vesperas, m cc lv iiii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
(1) Segue, depennato : g<br />
- 83 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
LX III<br />
l> * Ego Jacohinus de Albavera de Portuvenere, filius quondam Çunçiboni,<br />
per me et meos heredes facio tibi Grim al<strong>di</strong>no de Veçano quondam<br />
Guglielmi de Grimaldo finem et refutacionem et omnimodam<br />
remisionem et pactum de non petendo de oinni iure, racione et actione,<br />
reali et personali, utili et <strong>di</strong>recta et raixta, quod vel quarn liabeo vel<br />
habere posseiu seu visus sum habere et mihi con p etit vel conpetere<br />
posset in me<strong>di</strong>etate unius pecie terre prò in<strong>di</strong>visa, que iacet loco ubi<br />
<strong>di</strong>citur in Petra Plana, quam a te tenebam, cui toti coheret ab uno<br />
latere costa, ab alio terra quam tenent heredes quondam Barixarii prò<br />
f<strong>di</strong>is quondam Taiaferri de Veçano, superius via, inferius rocha; quam<br />
tinelli, et refutacionem promitto tibi ratam et firm am h abere et tenere<br />
et cuntra nou venire et nullam de cetero magis facere requisicionem<br />
\el querimoniam seu placitum adversum te vel heredes tuos vel adversus<br />
aliaui personam pro te, ego vel heredes m ei vel alius pro me,<br />
aliquo iure vel modo seu aliqua alia occasione. A lioquin penam librarum<br />
decem ianuinorum tibi stipulanti spondeo, rato m anente pacto.<br />
Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s universa bona<br />
mea habita et habenda tibi pignori obligo. Possesionem et dominium<br />
<strong>di</strong>cte me<strong>di</strong>etatis tibi tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse et remisisse confiteor. Quam finem et<br />
refutacionem tibi faeio pro soli<strong>di</strong>s viginti ianuinorum. quos proinde a<br />
te accepisse confiteor et de quibus me bene quietum et solutum a te<br />
voco, renuncians exceptioni non numerate et non accep te pecunie, doli<br />
in factum, con<strong>di</strong>cioni sine causa. Juro insuper co rp o ra liter ad sancta<br />
Dei evangelia omnia ut supra <strong>di</strong>ctum est adtendere et observare et<br />
nullo tempore contra venire. Testes Ioannes de A strico scriba, Amiguettu<br />
de Pignono. habitator Portusveneris, Salvetus de Corsi. Actum<br />
in pontili turris (1) de porta de Plaçia Portusveneris, <strong>di</strong>e quarta marcii<br />
intrantis, <strong>di</strong>c martis. post conplectorium, MCCLVIIII, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
LXIV<br />
* Ego Pelrus Gallus de Portuvenere. filius quondam V iviani, per<br />
ine et meos heredes facio tibi Grimal<strong>di</strong>no de V eçano quondam Gui-<br />
liclmi de Grimaldo finem et refutacionem et om nim odam remisionem<br />
(]) Segue, depennato: nove<br />
— 84 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
et pactum de non petendo de omni iure, racione et actione, reali et personali,<br />
utili et <strong>di</strong>recta et mixta, quod vel quam habeo vel habere pos-<br />
sem seu visus sum habere et mibi conpetit vel conpetere posset in<br />
me<strong>di</strong>etate unius pecie terre prò in<strong>di</strong>visa (1), que iacet loco ubi <strong>di</strong>citur<br />
in Trana, quam ego tenebam a te et cui toti coheret superius<br />
usque in sumitate montis, inferius litus mari, ab uno latere terra Iaco-<br />
bini de Albavera et ab alio fossatus sive canalis. Quam finem et refutacionem<br />
promitto tibi ratam et firmam habere et tenere in perpetuum<br />
et contra non venire et nullam de cetero magis facere requi-<br />
sicionem vel querimoniam seu placitum adversum te vel heredes tuos<br />
vel adversus aliam personam pro te (2), ego vel heredes mei vel<br />
alius pro me, aliquo iure vel modo seu aliqua alia occasione. Alio-<br />
quin penam librarum decem ianuinorum tibi stipulanti spondeo, rato<br />
manente pacto. Et pro pre<strong>di</strong>cta autem pena et supra<strong>di</strong>ctis observan<strong>di</strong>s<br />
universa bona mea habita et habenda tibi pignori obligo. Possesionem<br />
et dominium <strong>di</strong>cte me<strong>di</strong>etatis tibi tra<strong>di</strong><strong>di</strong>sse et remisisse confiteor.<br />
Et quam finem et refutacionem tibi facio pro soli<strong>di</strong>s viginti<br />
ianuinorum quos proinde a te accepisse confiteor et de quibus me<br />
bene quietum ed solutum a te voco, renuncians exceptioni non numerate<br />
et non accepte pecunie, doli in factum, con<strong>di</strong>cioni sine causa.<br />
Iuro insuper corporaliter ad sancta Dei evangelia omnia ut supra <strong>di</strong>ctum<br />
est adtendere |et observare et nullo tempore contravenire. Testes<br />
Salutus de Vixinia, Iacobinus de Albavera. Fiorese filius Iustamon-<br />
tis de (3) Bevelino, Bellomus de Vixinia. Actum in pontili turris de<br />
porta de Plaçia Portusveneris, <strong>di</strong>e quinta marcii intrantis, <strong>di</strong>e mercurii,<br />
circa primam, MCCLVilii, in<strong>di</strong>tione prima.<br />
18 a<br />
(1) pro in<strong>di</strong>visa: aggiunto in sopralinea.<br />
(2) Segue. depennato : aliq<br />
(3) Segue, d epenn ato : Vixinia<br />
- 85 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
REGESTI<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
I regesti sono collocati in or<strong>di</strong>ne cronologico con rim a n d o al num ero<br />
e<strong>di</strong>zione. Le integrazioni al testo originale sono Ira paren tesi quadre.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
28 giugno 1258.<br />
Osservazioni - 11 doc. è mutilo: rimangono soltanto il nome d un<br />
teste e la datazione.<br />
7 luglio 1258. — I coniuigi Bertoloto Maneto da Portovenere e<br />
Naalina del fu Giovanni de Flocana <strong>di</strong> Corvara vendono<br />
a Guarda da Corvara del fu Rubaldo da Corvara 1/3 prò<br />
in d iv iso <strong>di</strong> una casa situata nel borgo <strong>di</strong> Corvara per il<br />
prezzo <strong>di</strong> 12 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini.<br />
II<br />
18 luglio 1258. — Recupero del fu Laborante de C opolario rilascia<br />
procura generale a Conzatorio ed a Bonagiunta <strong>di</strong><br />
Conzatorio.<br />
III<br />
18 luglio 1258. — Testamento <strong>di</strong> Recupero del fu Laborante<br />
d e C o p o la r io .<br />
IV<br />
s. d. — Il podestà <strong>di</strong> Genova manda ai castellani <strong>di</strong> Portovenere<br />
<strong>di</strong> risolvere la questione vertente tra Benvenuta, figlia<br />
<strong>di</strong> Nicoloso Nariga da Portovenere e moglie del fu Pietro<br />
d e R o g e r io , da una parte, e Franceschino <strong>di</strong> Englesio,<br />
dall’altra.<br />
Inserto nel doc. \ III<br />
22 luglio 1258. — Verbale <strong>di</strong> presentazione ai castellani <strong>di</strong> Portovenere<br />
della lettera precedente, per mano <strong>di</strong> Nicoloso<br />
Nariga da Portovenere, a nome della figlia Benvenuta.<br />
V III<br />
s. d. — Il capitano del popolo <strong>di</strong> Genova manda ai castellani<br />
<strong>di</strong> Portovenere <strong>di</strong> risolvere la questione vertente tra Benvenuta,<br />
figlia <strong>di</strong> Nicoloso Nariga da Portovenere e moglie<br />
del fu Pietro d e R ogerio, da una parte, e Francesebino<br />
<strong>di</strong> Englesio, dall’altra.<br />
Inserto nel doc. IX<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
22 luglio 1258. — Verbale <strong>di</strong> presentazione ai ca ste lla n i <strong>di</strong> P o r <br />
tovenere della lettera precedente, per mano <strong>di</strong> Nicoloso<br />
Nariga da Portovenere. a nome della figlia Benvenuta.<br />
23 luglio 1258. — I serventi del castello nuovo <strong>di</strong> Portovenere<br />
rilasciano procura a Pietro da Sori d e C a m a x e n ç a ed a<br />
Vassallino da Borzoli <strong>di</strong> Rapallo per la riscossione del<br />
compenso a loro dovuto dal comune <strong>di</strong> G enova per il<br />
servizio prestato a guar<strong>di</strong>a del castello.<br />
23 luglio 1258. — Pagano da Castiglione, Vitale da R ap allo e<br />
Guglielmo barberiu s, serventi del castello vecchio <strong>di</strong> P ortovenere,<br />
rilasciano procura a Pietro d e C a m a x e n ç a <strong>di</strong><br />
Sori ed a Buonvassallino da Borzoli <strong>di</strong> R ap allo per la riscossione<br />
del compenso a loro dovuto dal com une <strong>di</strong><br />
Genova per il servizio prestato a guar<strong>di</strong>a del castello.<br />
23 luglio 1258. — Giovanni d e C a sta ld esa e Salveto da Corsi,<br />
custo<strong>di</strong> della torre della porta d e P lag ia <strong>di</strong> Portovenere,<br />
rilasciano procura a Pietro d e C a m a x e n ç a <strong>di</strong> Sori ed a<br />
Buonvassallino da Borzoli <strong>di</strong> Rapallo per la riscossione del<br />
compenso a loro dovuto dal comune <strong>di</strong> Genova per il<br />
servizio prestato a guar<strong>di</strong>a della torre.<br />
27-28 luglio 1258. — Simonino del fu Nicoloso c a v a l e r i i denuncia<br />
a Guglielmo d e A lioto <strong>di</strong> Ponzò <strong>di</strong> non pronunciare<br />
sentenza arbitrale nella questione vertente tra lo stesso<br />
Simonino, da una parte, e Recupero del fu Segnorino<br />
da Volastra ed i suoi fratelli, dall’altra.<br />
O s s e r v a z io n i • La data progressiva del giorno del m e s e e q u e lla d el<br />
giorno della settimana, riferite dal testo, non c o n co rd a n o : il 2 7 lu g lio<br />
cadeva <strong>di</strong> .«aliato, non <strong>di</strong> domenica.<br />
27-28 luglio 1258. — Recupero del fu Simonino da V olastra,<br />
a nome proprio e dei suoi fratelli, denuncia a G uglielm o<br />
de Alioto <strong>di</strong> Ponzò <strong>di</strong> pronunciare sentenza arb itrale<br />
nella questione vertente tra lo stesso R ecupero, da una<br />
parte, e Simonino del fu Nicoloso c a v a le r ii, d a ll’altra.<br />
O s s e r v a z io n i • Per la data del giorn o, v. le o sserv a z io n i al d o c. X .<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
27-28 luglio 1258. — Paganello <strong>di</strong> Giacomino da Vallerano rilascia<br />
procura a Giacomo <strong>di</strong> Riccardo da Portovenere per<br />
la riscossione della somma <strong>di</strong> 27 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini sui<br />
beni del fu Manfre<strong>di</strong>no d e B arbarin o.<br />
Osservazioni - P er la data del giorno, v. le osservazioni al doc. X.<br />
31 luglio 1258. — Verde, moglie <strong>di</strong> Viarexio da Portovenere, vende<br />
ad Albertino del fu Managuello da Portovenere una<br />
pezza <strong>di</strong> terra siLuata nella Palmaria, nel luogo detto in<br />
S c a n d io , per il prezzo <strong>di</strong> 10 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini.<br />
XIII<br />
26 agosto 1258. — Rosa, moglie <strong>di</strong> Conzatorio da Marola, ed i<br />
suoi figli, Taravazio scriba, Giunta e Vassallino, ere<strong>di</strong> testamentari<br />
del fu Recupereto, figlio del fu Laborante de<br />
C o p o la r io , fanno l’inventario dei beni del defunto.<br />
XI\<br />
2 settembre 1258. — Pietro Patarino da Portovenere dona alla<br />
figlia Margherita una casa situata nel borgo <strong>di</strong> Portovenere<br />
in pagamento della somma <strong>di</strong> 32 libre <strong>di</strong> genovini<br />
promessale in occasione delle nozze.<br />
10 settembre 1258. — Rascerio del fu Alcherino da Vesigna,<br />
a nome proprio e della madre B el<strong>di</strong>es, transige ogni suo<br />
<strong>di</strong>ritto sull'ere<strong>di</strong>tà del fu Recupero, suo fratello, figlio<br />
dei coniugi Conzatorio da Marola e Rosa, dei loro figli,<br />
Taravazio scriba, Bonagiunta e \assallino, e dei loro ere<strong>di</strong>,<br />
per la somma <strong>di</strong> 20 libre <strong>di</strong> genovini.<br />
XVI<br />
10 settembre 1258. — Conzatorio da Marola ed il figlio Taravazio<br />
si <strong>di</strong>chiarano debitori verso Rascerio del fu Alcherino<br />
da Vesigna della somma <strong>di</strong> 20 libre <strong>di</strong> genovini per la<br />
transazione <strong>di</strong> cui al doc. XVI. e ne promettono il pagamento<br />
in <strong>di</strong>verse rate annue.<br />
O s s e r v a z i o n i - La data progressiva del giorno del mese e quella del<br />
giorno della settimana, riferite dal testo, non concordano : 111 settem<br />
bre non cadeva <strong>di</strong> martedì, ma <strong>di</strong> mercoledì. L identità dei nomi<br />
dei testim on i, della data topica e della data oraria in questo e nel<br />
doc. precedente induce a riferire 1 atto al 10 settembre.<br />
XVII<br />
- 91 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
15 settembre 1258. — Macia da Portovenere, m aestro d’ascia,<br />
rilascia ricevuta a Bennato Scaxato da Levanto, a nome<br />
suo e del fratello Meioreto Scaxato, della som m a <strong>di</strong> 5<br />
libre <strong>di</strong> genovini per la dote <strong>di</strong> Rosa, loro sorella e<br />
moglie <strong>di</strong> Angeloto, figlio <strong>di</strong> Macia, e dona p r o p t e r<br />
nuptias et nom ine an tefacti una somma equ ivalente. X V III<br />
18 settembre 1258. — 1 fratelli Enrico e Guglielmo del fu Ricio<br />
da Cerreto vendono ad Armanino del fu G uglielm o d e<br />
Pieollo le terre del fu Gazio d e P lag io situate nel territorio<br />
<strong>di</strong> Sestri Levante per il prezzo <strong>di</strong> 5 libre <strong>di</strong> genovini.<br />
XIX<br />
Osservazioni ■ La data progressiva del giorno del m e se e q u e lla del<br />
giorno della settimana, riferite dal lesto, non c o n c o r d a n o : il 17 se t<br />
tembre non cadeva <strong>di</strong> mercoledì, ma <strong>di</strong> m artedì. L 'id e n tità d ei n om i<br />
ilei testimoni, della data topica e della data o r a to r ia in q u esto e<br />
nel dnc. XXI e l’esplicita d ich iarazion e con ten u ta in q u e llo stesso<br />
documento inducono a riferire Tatto al 18 settem bre.<br />
18 settembre 1258 — Armanino del fu Guglielmo d e P ie o l l o<br />
promette ai fratelli Enrico e Guglielmo del fu R icio da<br />
Cerreto <strong>di</strong> restituire le terre del fu Gazio d e P la g io , <strong>di</strong><br />
cui al doc. XIX. quando i figli <strong>di</strong> Gazio verranno in p a r <br />
tibus Sigestri.<br />
XX<br />
O s s e r v a z i o n i - Per la data del giorno, v. le osservazioni al doc. X IX .<br />
18 settembre 1258. — Armanino del fu Guglielmo d e P i e o l l o si<br />
<strong>di</strong>chiara debitore verso i fratelli Enrico e G u glielm o del<br />
fu Ricio da Cerreto della somma <strong>di</strong> 5 libre <strong>di</strong> genovini<br />
per l'acquisto delle terre <strong>di</strong> cui al doc. XIX, e ne prom ette<br />
il pagamento in due rate.<br />
XXI<br />
23 settembre 1258. — Guglielmo <strong>di</strong> Timone d e M a r t in o A s in o ,<br />
a nome dello zio materno, Bonoano d e S c e n t a d o , e <strong>di</strong><br />
Rubeo de Urtiga <strong>di</strong> Sestri Levante, e T om m aso P o r c e <br />
lini da Sestri Levante scriba vendono a G uglielm o Sguiiola<br />
ed a Franceschino del fu Ugo A sin arii da B o n ifa cio il<br />
bucio « San Nicoloso » per il prezzo <strong>di</strong> 24 lib re <strong>di</strong> genovini.<br />
X X II<br />
23 settembre 1258. — Guglielmo Sguiiola e Franceschino del fu<br />
l go Asinarii da Bonifacio si <strong>di</strong>chiarano d eb ito ri verso<br />
Tommaso P orcelini notaio della somma <strong>di</strong> 6 lib re <strong>di</strong> senovini<br />
per l’acquisto del bucio <strong>di</strong> cui al doc. X X II.<br />
X X III<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
23 settembre 1258. — Guglielmo Sguiiola e Franceschino del fu<br />
Ugo A s in a r ii da Bonifacio si <strong>di</strong>chiarano debitori verso<br />
Guglielmo <strong>di</strong> Timone d e M artino Asino, a nome dello<br />
zio materno, Bonoano, e <strong>di</strong> Rubeo de Urtiga <strong>di</strong> Sestri Levante,<br />
della somma <strong>di</strong> 18 libre <strong>di</strong> genovini per l’acquisto<br />
del bucio <strong>di</strong> cui al doc. XXIT, e ne promettono il pagamento<br />
per la prossima festa <strong>di</strong> Sant’Andrea.<br />
XXIV<br />
23 settembre 1258. — Il prete Giovanni, ministro e rettore della<br />
chiesa <strong>di</strong> Loto, concede a Rubal<strong>di</strong>no da Loto del fu Enrico<br />
da Sambuceto l’usufrutto, per l’anno in corso, dei castagni<br />
e degli ulivi <strong>di</strong> proprietà della chiesa nel territorio<br />
<strong>di</strong> Loto, contro l’impegno, da parte <strong>di</strong> Rubal<strong>di</strong>no, <strong>di</strong><br />
provvedere alla raccolta ed il corrispettivo <strong>di</strong> 6 quartini<br />
<strong>di</strong> castagne secche e 12 libbre d’olio.<br />
XXV<br />
3 ottobre 1258. — Paolino del fu Obertallo da Ginestra vende<br />
a Giovanni d e M ario un quarterio della barca « Falcone<br />
» per il prezzo <strong>di</strong> 15 libre <strong>di</strong> genovini.<br />
XX\ I<br />
4 ottobre 1258. — Guglielmo <strong>di</strong> Timone de Martino Asino rilascia<br />
procura ad Amaeto del fu Pietro de Rubeis per esigere<br />
da Guglielmo Sguiiola e Franceschino del fu Ugo<br />
A sin a rii da Bonifacio la somma <strong>di</strong> 12 libre, 8 sol<strong>di</strong> e 8<br />
denari <strong>di</strong> genovini da loro dovuta a Bonoano d e Scentado<br />
per il contratto d’acquisto <strong>di</strong> cui al doc. XXII.<br />
XX\ II<br />
4 ottobre 1258. — Nicoloso del fu Faiano da Candeasco vende a<br />
Bonavia da Candeasco del fu Paolo una pezza <strong>di</strong> terra<br />
situala nella villa <strong>di</strong> Candeasco. nel luogo detto in Costa<br />
d e V io la , per il prezzo <strong>di</strong> 36 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini. XXVIII<br />
4 ottobre 1258. — Guglielmo <strong>di</strong> Timone de Martino Asino rilascia<br />
procura a Piacentino del fu Guido da Caffa per esigere<br />
da Guglielmo Sguiiola e Franceschino del fu Ugo<br />
A sin arii da Bonifacio la somma <strong>di</strong> 6 libre <strong>di</strong> genovini, da<br />
loro dovuta a Rubeo de Urtiga per il contratto d'acquisto<br />
<strong>di</strong> cui al doc. XXII.<br />
XXIX<br />
- 93 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
29 ottobre 1258. — I serventi del castello nuovo <strong>di</strong> Portovenere<br />
rilasciano procura a Bonifacio P ip e r , figlio <strong>di</strong> Guglielmo<br />
P ip er. ed a Guglielmo Bellafiglia p er la riscossione<br />
del compenso a loro dovuto dal comune <strong>di</strong> Genova<br />
per il servizio prestato a guar<strong>di</strong>a del castello.<br />
XXX<br />
29 ottobre 1258. — Giovanni d e C asta ld essa e Salveto da Corsi,<br />
serventi della torre della porta d e Placiti <strong>di</strong> Portovenere,<br />
rilasciano procura a Nicola L e c h a n o c ia s p er la riscossione<br />
del compenso a loro dovuto dal comune <strong>di</strong> Genova<br />
per il servizio prestato a guar<strong>di</strong>a della torre.<br />
X XXI<br />
29 ottobre 1258. — Pagano da Castiglione, G uglielm o b a r b e -<br />
rius da Moneglia, Vitale da Rapallo e Guglielm o da Monleone,<br />
serventi del castello vecchio <strong>di</strong> Portovenere, rila <br />
sciano procura a Bonifacio <strong>di</strong> Guglielmo P i p e r ed a G u<br />
glielmo Bellafiglia per la riscossione del com penso a loro<br />
dovuto dal comune <strong>di</strong> Genova per il servizio prestato a<br />
guar<strong>di</strong>a del castello.<br />
X X X II<br />
29 ottobre [1258], — Il podestà <strong>di</strong> Genova manda ai castellani<br />
<strong>di</strong> Portovenere <strong>di</strong> rendere ragione ad Adalasia del fu Bonavia<br />
da Portovenere nella questione relativa a ll’ere<strong>di</strong>tà<br />
<strong>di</strong> Bonavia.<br />
Inserto nel doc. XXXV7<br />
29 ottobre [1258], — Il capitano del popolo <strong>di</strong> G enova m anda<br />
ai castellani <strong>di</strong> Portovenere <strong>di</strong> rendere ragione ad A dalasia<br />
del fu Bonavia da Portovenere nella qu estione rela <br />
tiva all’ere<strong>di</strong>tà <strong>di</strong> Bonavia.<br />
Inserto nel doc. XXXV<br />
1 novembre 1258. — Verbale <strong>di</strong> presentazione a G iacom o Uso<strong>di</strong>mare,<br />
castellano <strong>di</strong> Portovenere, delle due lettere p re <br />
cedenti, per mano <strong>di</strong> Bencio da Portovenere, a nom e <strong>di</strong><br />
Adalasia del fu Bonavia da Portovenere.<br />
XXXV<br />
2 novembre 1258. — Oberto da Gavi e Giordanino da C hiavari,<br />
serventi della torre del castello vecchio <strong>di</strong> P o rto v e<br />
nere, rilasciano procura a Bonifacio P ip e r , figlio <strong>di</strong> G u <br />
glielmo P iper, ed a Guglielmo Bellafiglia p er la riscossione<br />
del compenso a loro dovuto dal com une <strong>di</strong> G enova<br />
per il servizio prestato a guar<strong>di</strong>a della torre.<br />
X X X III<br />
— 94 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
2 novembre 1258. — Enrico da San Matteo <strong>di</strong>chiara <strong>di</strong> aver ricevuto<br />
a mutuo da Giovanna, moglie del fu Ugo m acellarii,<br />
la somma <strong>di</strong> 14 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini, che promette <strong>di</strong><br />
restituire per il prossimo 1 gennaio.<br />
XXXIV<br />
12 novembre 1258. — Manfre<strong>di</strong>no del fu Bonavia da Portovenere,<br />
da una parte, ed Ogerino <strong>di</strong> Oglerio de B alduino,<br />
a nome dei suoi figli, ed Adalasia, moglie <strong>di</strong> Ogerino e<br />
figlia del fu Bonavia, dall’altra, transigono le rispettive<br />
ragioni in merito all’ere<strong>di</strong>tà <strong>di</strong> Bonavia.<br />
XXXVI<br />
13 novembre 1258. — 1 coniugi Nieoloso de Gallico da Portovenere<br />
ed Orrabile refutano ad Alessandrino da Portovenere,<br />
a nome <strong>di</strong> Panico d e Sarçano, ogni loro <strong>di</strong>ritto verso<br />
lo stesso Panico per un contratto <strong>di</strong> accom andacio, mutuo<br />
e società, ed in particolare per la galiota « Santa Croce »,<br />
contro il corrispettivo <strong>di</strong> 55 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini, un usbergo,<br />
una balestra ed un elmo.<br />
XXXVII<br />
14 novembre 1258. — Armando Canevario, castellano <strong>di</strong> Portovenere,<br />
per mandato del podestà e del capitano del popolo<br />
<strong>di</strong> Genova, ingiunge a Petrizolo da Pisa, padrone <strong>di</strong><br />
una tarida armata in nave, <strong>di</strong> non vendere nè scaricare<br />
il sale che si trova nella tarida stessa, e <strong>di</strong> salpare in giornata<br />
da Portovenere per Genova.<br />
XXXIX<br />
15 novembre 1258. — Manfre<strong>di</strong>no del fu Bonavia da Portovenere<br />
vende a Faneellino <strong>di</strong> Oglerio de Balduino 1/16<br />
della saettia « San Pietro » per il prezzo <strong>di</strong> 6 libre e 5<br />
sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini.<br />
XXXVIII<br />
19 novembre 1258. — Guglielmo Pulexino da Portovenere assegna<br />
a Tomaino Furello, a nome del nipote Bumbellino,<br />
due pezze <strong>di</strong> terra situale nel territorio <strong>di</strong> Portovenere in<br />
pagamento della somma <strong>di</strong> 10 libre <strong>di</strong> genovini per la<br />
dote <strong>di</strong> Tomaina. figlia dello stesso Tomaino e moglie del<br />
fu Guglielmo de Alda.<br />
XLVIII<br />
- 95 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
19 novembre 1258. — Tomaino Furello, a nom e del nipote<br />
Bumbellino, promette a Guglielmo Pulexino <strong>di</strong> restituirgli<br />
le terre da lui assegnategli in pagamento della som m a <strong>di</strong><br />
10 libre <strong>di</strong> genovini, <strong>di</strong> cui al doc. X L V III, se Guglielm o<br />
gli corrisponderà la somma stessa entro <strong>di</strong>eci anni. X L IX<br />
20 novembre 1258. — Manfre<strong>di</strong>no del fu Bonavia da P ortovenere<br />
rilascia ricevuta a Nicoloso d e G a llic o della somma<br />
<strong>di</strong> 80 lire <strong>di</strong> genovini per la dote <strong>di</strong> M ich elin a, sua futura<br />
moglie e figlia <strong>di</strong> Nicoloso, e dona p r o p t e r n u p t ia s<br />
et nom ine an tefacti una somma equivalente.<br />
X L I<br />
22 novembre 1258. — Il notaio Tealdo d e S ig e s t r o rilascia procura<br />
a Filippo barch arolu s per la riscossione del com <br />
penso dovutogli dai due nobili <strong>di</strong> Genova p er il servizio<br />
da lui prestato a guar<strong>di</strong>a della torre della porta d e P la g ia<br />
<strong>di</strong> Portovenere.<br />
X L II<br />
24 novembre 1258. — Bonaventura Bixario rilascia procura al<br />
fratello Calcezano b arb eriu s in causa vertente tra lui ed<br />
Aldebran<strong>di</strong>no da Vesigna.<br />
L<br />
24 novembre 1258. — I coniugi Parente del fu A lb erto da Miseglia<br />
ed Orrabile <strong>di</strong>chiarano <strong>di</strong> avere ricevuto in a c c o -<br />
mandacione da maestro Sabaino la somma <strong>di</strong> 100 sol<strong>di</strong><br />
<strong>di</strong> genovini da commerciare in M aritim a.<br />
L I<br />
24 novembre 1258. — Taravazio, scriba <strong>di</strong> Portovenere, rilascia<br />
procura a Giacomo Uso<strong>di</strong>mare per la riscossione del salario<br />
dovutogli dal capitano del popolo <strong>di</strong> G enova per<br />
la scribania <strong>di</strong> Portovenere.<br />
XLV<br />
25 novembre 1258. — I serventi del castello nuovo <strong>di</strong> P ortov e<br />
nere rilasciano procura a Guglielmo da R a p a llo ed a<br />
Giacomo d e P en dola <strong>di</strong> Monleone per la riscossione del<br />
compenso a loro dovuto dai due nobili <strong>di</strong> G enova per<br />
il servizio prestato a guar<strong>di</strong>a del castello.<br />
X L V I<br />
- 96 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
25 novembre 1258. — Pagano da Castiglione, Guglielmo barbe-<br />
n u s, Vitale da Rapallo, Giordanino ed Oberto da Gavi,<br />
serventi del castello vecchio <strong>di</strong> Portovenere, rilasciano<br />
procura a Guglielmo da Rapallo ed a Giacomo d e Pend<br />
o la per la riscossione del compenso a loro dovuto dai<br />
due nobili <strong>di</strong> Genova per il servizio prestato a guar<strong>di</strong>a<br />
del castello.<br />
XLVII<br />
29 novembre 1258. — I coniugi Nicoloso de Gallico ed Orrabile<br />
refutano a Panico de Sargano del fu Pagano da Lerici<br />
ogni loro <strong>di</strong>ritto verso lo stesso per un'accomandacio, ed<br />
in particolare per la galiota «Santa Croce», contro il corrispettivo<br />
<strong>di</strong> 55 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini, un usbergo, una balestra<br />
ed un elmo. . XLIII<br />
29 novembre 1258. — Panico de Sarçano del fu Pagano da Lerici<br />
refuta ai coniugi Nicoloso de Gallico ed Orrabile<br />
ogni suo <strong>di</strong>ritto verso gli stessi per un'accom andarlo, ed<br />
in particolare per la galiota « Santa Croce », <strong>di</strong>etro pagamento<br />
<strong>di</strong> quanto dovutogli.<br />
XLIV<br />
1 <strong>di</strong>cembre 1258. — Avanti ai castellani <strong>di</strong> Portovenere, Viviano<br />
d e G a llic o , a nome dei figli del fu Giovannino de Bon<br />
o fìlio lo , dei quali è tutore insieme con Alfredo R ubeo<br />
ed Enrigueto del fu Micheleto, denuncia ad Alessandrino<br />
da Portovenere <strong>di</strong> essere pronto a rilasciare lo strumento<br />
notarile <strong>di</strong> una terra acquistata da Alessandrino, <strong>di</strong>etro<br />
pagamento del prezzo della medesima.<br />
1 <strong>di</strong>cembre 1258. — Avanti ai castellani <strong>di</strong> Portovenere, Alessandrino<br />
da Portovenere si <strong>di</strong>chiara pronto a pagare a<br />
Viviano d e G allico, Albertino Rubeo ed Enrigueto <strong>di</strong> Micheleto,<br />
tutori dei figli del fu Giovannino de B onofiliolo,<br />
il prezzo <strong>di</strong> una pezza <strong>di</strong> terra da lui acquistata all’asta<br />
pubblica, e deposita la relativa somma <strong>di</strong> denaro presso i<br />
castellani.<br />
3 <strong>di</strong>cembre 1258. — Regina del fu Baldo da Portovenere refuta<br />
al fratello Ugolino ogni suo <strong>di</strong>ritto sui beni del fratello<br />
stesso e sui beni ere<strong>di</strong>tari del padre e della madre, per<br />
la somma <strong>di</strong> 40 libre <strong>di</strong> genovini ricevuta sui beni del<br />
padre in occasione delle nozze.<br />
LII<br />
LUI<br />
LIV<br />
- 97 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
8 <strong>di</strong>cembre 1258. — Guglielmo Corso, da una p a rte, A lbertino<br />
Rubeo ed Enrigueto del fu Micheleto, tu tori p er 2/3 dei<br />
figli del fu Giovannino del fu Bonfìgliolo d e B o s o , dall’altra,<br />
rimettono all’arbitrato <strong>di</strong> A lessandrino da Portovenere<br />
la questione tra loro vertente per un cre<strong>di</strong>to vantato<br />
da Guglielmo sui beni del defunto B o n fìg lio lo .<br />
10 <strong>di</strong>cembre 1258 — Ugolino del fu Baldo da P ortov en ere p ro <br />
mette al suocero Pietro Patarino <strong>di</strong> tenerlo in casa propria<br />
e corrispondergli vitto e vestiario per un anno e più,<br />
a sua volontà, contro il corrispettivo annuo <strong>di</strong> 12 libre<br />
<strong>di</strong> genovini.<br />
L V<br />
L V I<br />
14 <strong>di</strong>cembre 1258. — Manfre<strong>di</strong>no del fu Bonavia da Portovenere<br />
loca a Giovanni Lombardo taverniere, per il periodo <strong>di</strong> due<br />
anni a decorrere dal prossimo 1 gennaio, la m età <strong>di</strong> una<br />
casa situata nel borgo <strong>di</strong> Portovenere, alla pigione annua<br />
<strong>di</strong> 50 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong> genovini piccoli.<br />
L V II<br />
[25-30] <strong>di</strong>cembre 1258. — Giacomo Uso<strong>di</strong>mare e V ivald o Canevario,<br />
castellani <strong>di</strong> Portovenere, or<strong>di</strong>nano a T eald o scriba <strong>di</strong><br />
rilasciare a frate Boiono del monastero <strong>di</strong> S a n t ’A ndrea <strong>di</strong><br />
Sestri Ponente un nuovo strumento, in sostituzione dell’originale<br />
perduto, relativo ad un cre<strong>di</strong>to <strong>di</strong> 20 lib re <strong>di</strong><br />
genovini dovute a frate Boiono da Raim ondo Peluco da<br />
Bonifacio.<br />
X L<br />
Osserva zion i - Manca nel testo l'in <strong>di</strong>cazion e del g i o r n o . D a l l a d a t a<br />
dell’anno secondo lo stile della n atività si deduce c h e 1 a t t o fu r o g a t o<br />
tra il 25 ed il 31 <strong>di</strong>cembre.<br />
3 gennaio 1259. — Alda del fu Dinante B u r o n i da M ontale r i<br />
lascia procura al marito Copertino d e V ig n a n o nella<br />
causa intentata da Giovannino d e C osta <strong>di</strong> Levanto. L V III<br />
8-9 gennaio 1259. — Pietro Patarino da Portovenere assegna al<br />
proprio genero, Ugolino del fu Baldo da Portovenere,<br />
due fasce <strong>di</strong> terra situate nel <strong>di</strong>stretto <strong>di</strong> Portovenere,<br />
nel luogo detto ad P laçiam , in pagamento della som m a<br />
<strong>di</strong> 10 libre <strong>di</strong> genovini, dovutagli a saldo della dote <strong>di</strong><br />
Giacoma, figlia <strong>di</strong> Pietro Patarino e moglie <strong>di</strong> U golino.<br />
LIX<br />
Osservazioni - La data progressiva del giorno del m e s e e q u e lla del<br />
giorno della settimana, riferite nel testo, non c o n c o rd a n o : 1 8 gen <br />
naio non cadeva <strong>di</strong> giovedì, ma <strong>di</strong> m ercoledì.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
9 gennaio 1259. — Vivaldo Canevario rilascia procura al figlio<br />
Giovannino per esigere un cre<strong>di</strong>to da Ansaldo Bal<strong>di</strong>zono<br />
e dal figlio suo Vassallino.<br />
LX<br />
11 gennaio 1259. — Guglielmo Corso da Portovenere, da una<br />
parte, e Viviano d e G allico, tutore dei figli del fu Giovannino<br />
del fu Bonfiglio d e Boso da Portovenere, dal-<br />
1 altra, rimettono all’arbitrato <strong>di</strong> Taravazio scriba la questione<br />
tra loro vertente per un cre<strong>di</strong>to <strong>di</strong> Guglielmo sui<br />
beni del defunto Bonfiglio.<br />
LXI<br />
27 gennaio 1259. — Ricobono <strong>di</strong> Giovanni de Valdecelsa s’impegna<br />
a ratificare una permuta <strong>di</strong> due terre, situate rispettivamente<br />
nel territorio <strong>di</strong> Sestri Levante, nel luogo detto<br />
in V a lle d e C abiono. e nel territorio <strong>di</strong> Caranza, nel<br />
luogo detto in Giara, tra suo padre e Pagano de Çino da<br />
Caranza.<br />
LXII<br />
4 marzo 1259. — Giacomino <strong>di</strong> Albavera <strong>di</strong> Portovenere, figlio<br />
del fu Zunzibono, refuta a Grimal<strong>di</strong>no da Vezzano, figlio<br />
del fu Guglielmo d e G rim aldo, ogni suo <strong>di</strong>ritto sulla metà<br />
p r ò in d iv is o <strong>di</strong> una pezza <strong>di</strong> terra situata nel luogo detto<br />
in P e tr a P lan a, <strong>di</strong>etro pagamento della somma <strong>di</strong> 20 sol<strong>di</strong><br />
<strong>di</strong> genovini.<br />
LXIII<br />
5 marzo 1259. — Pietro Gallo da Portovenere, figlio del fu Viviano,<br />
refuta a Grimal<strong>di</strong>no da Vezzano, figlio del fu Guglielmo<br />
d e G rim aldo, ogni suo <strong>di</strong>ritto sulla metà prò<br />
in d iv iso <strong>di</strong> una pezza <strong>di</strong> terra situata nel luogo detto<br />
in T r a n a , <strong>di</strong>etro pagamento della somma <strong>di</strong> 20 sol<strong>di</strong> <strong>di</strong><br />
genovini.<br />
LXIV<br />
- 99 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Per la compilazione del presente glossario ci siam o v a ls i in m o d o p a r tic o la r e<br />
delle seguenti opere :<br />
C. B a t t ist i - G . A l e s s i o , D izionario etim olo gico it a lia n o , F i r e n z e , 1 9 5 0 sgg. ;<br />
L. T. Belgrano, Docum enti ine<strong>di</strong>ti rigu a rd a n ti le d u e c r o c i a t e d i S . L u d o v ic o I X<br />
re <strong>di</strong> Francia, Genova, 1859;<br />
F. Corazzini, Vocabolario nautico italiano, T o rin o , 1 9 0 0 - 1 9 0 7 ;<br />
Dizionario <strong>di</strong> marina m e<strong>di</strong>evale e m o d ern a , a c u ra d e lla R e a l e A c c a d e m i a<br />
d'Italia, Roma, 1937;<br />
Du Cange, Glossarium me<strong>di</strong>ae et infim a e latinitatis, e d iz . a c u r a <strong>di</strong> L . F a v r e ,<br />
1883-1887, Graz. 1954;<br />
A. G u g l ie l m o t t i, Vocabolario m arino e m ilitare, R o m a , 1 8 8 9 ;<br />
C. M a n fr o m , <strong>Storia</strong> della m arina italiana da lle in v a s io n i b a r b a r ic h e al tra t<br />
tato <strong>di</strong> Ninfeo, Livorno, 1899 ;<br />
W. M eyer •L ü b k e , Romanisches etym ologisches W ò r t e r b u c h , H e id e lb e rg , 1 9 3 5 ;<br />
G. B. P e l l e g r in i, Il Fosso C aligi e gli arabism i p i s a n i , in A tti d e lla A c c a <br />
demia Nazionale dei Lincei - R en<strong>di</strong>conti della Classe <strong>di</strong> S c i e n z e m o r a li, s to rich e e<br />
filologiche, serie V ili, vol. XI. 1956, pp. 1 4 2 -1 7 6 ;<br />
A. P rati, Vocabolario etimologico italiano, Firen ze, 1 9 5 0 ;<br />
P. R occa, Pesi e misure antiche d i G enova e d el G e n o v e s a to , G en ova 1871 ;<br />
G. Rossi, Glossario me<strong>di</strong>evale lig u re, in M iscellanea d i S t o r ia Ita lia n a , serie<br />
III, tomo IV, 1898, tomo X III, 1909.<br />
Ad esse si fa rimando, nelle singole voci, sotto il s o lo n o m e d e ll’au to re o<br />
l'inizio del titolo.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
agumina, XXVI - gomena: il più grosso canapo della nave per ormeggio<br />
dell’ancora ( B elgrado, p. 219 nota 4; Guglielmotti, coll.<br />
810-811; C o r azzini, III, pp. 274-276; M eïer - L ü b k e, n. 3952 a;<br />
D izion ario d i marina, pp. 309-310; P rati, p. 506; B attisti -<br />
A l e s s io , I, p . 100).<br />
barbach an a, XXX, XLVI - barbacane: parte della struttura muraria<br />
del castello (Du Cange, barbacan a; Guglielmotti, coll. 196-197;<br />
M e y e r - L ü b k e , n. 941 a; P rati, p. 102; B attisti - A lessio, I,<br />
p. 430; P e l l e g r in i, p. 154).<br />
barca, XXVI - barca: piccola nave da carico (Guglielmotti, col. 199;<br />
Corazzin i, I, pp. 310-313; M eyer - Lü b k e, n. 952; P rati, p. 103;<br />
B a t t is t i - A l e ssio, I, p. 436).<br />
bucius, XXII, X XIII, XXIX - bucio: nave da carico, a remi ed a vela,<br />
del gen ere della galea (B elgrano, p. 312 nota 1; Guglielmotti,<br />
coll. 276-277; Corazzini, I, p. 370; Dizionario <strong>di</strong> marina, p. 107;<br />
B a t t i s t i - A l e ssio , I, p. 625).<br />
calega, LII, L III - asta pubblica (Rossi, IV, p. 31; B attisti - Alessio,<br />
I, p. 687, III, p. 1750; P ellegrini, p. 154).<br />
carubiu m , X IV - caruggio: chiasso, vicolo, strada stretta (Rossi, IV,<br />
p.131, X III, p. 153, carrubeus; B a t tisti■Alessio, I, p. 183).<br />
galiota, X X X V II, XLIII, XLIV - galeotta: legno del tipo della galea,<br />
m a <strong>di</strong> d im ensioni minori (M anfroni, p. 456; G uglielmotti, col.<br />
770; C o ra zzin i, III, p. 219; M e y e r- L ü bke, n. 3642; Dizionario<br />
d i m a rin a , p . 287; B attisti - Alessio, II, p. 1751).<br />
guxa, XXV - guscio (Du Cange, gussa; P rati, p. 534; B attisti -<br />
A l e s s i o , III, p. 1893).<br />
— 103 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
libra, XXV, libbra: misura <strong>di</strong> peso pari a 12 once (a G enova la libbra<br />
del peso sottile, per i generi fini, equivaleva a gr. 3 1 6,750; la<br />
libbra del peso grosso, per i generi or<strong>di</strong>nari, a gr. 3 1 6 ,6 6 4 : R o c c a ,<br />
pp.9-10, 55-56, 110; M e y e r - L ü b k e , n. 5015; P r a t i , pp. 581-587;<br />
B attisti - A le ssio , III, p . 2220).<br />
lignum, XL - legno da navigare: nom e generico d e lla n a v e a re m i ed<br />
a vela (Corazzini, IV, p. 252; D iz io n a rio d i m a r i n a , p. 4 0 0 ; P r a t i,<br />
p. 575; B a ttisti - A lessio, III, p. 2196).<br />
navis, XXXIX - nave: legno da traffico della m a ssim a p o rta ta , a vele<br />
quadre, <strong>di</strong> alto bordo, lento nella navigazione ( G u g l i e l m o t t i ,<br />
coll. 767,1130; M anfroni, pp. 4 5 8 -460; C o r a z z in i, V , p p . 162 -1 6 5 ;<br />
M eyer- L ü b k e , n. 5863; D izion ario d i m a r in a , p p . 4 9 8 - 5 0 2 ; P r a t i,<br />
p. 684; B attisti - A le ssio, IV, p. 2555).<br />
orda, XXVI - orza: canapo legato al carro dell’a n te n n a p e r m a n o v ra re<br />
la velatura della nave (B elgrano, p. 329 n o ta 4 ; G u g l i e l m o t t i,<br />
coll. 1196-1197; Corazzini, V, pp. 2 2 3 -2 2 4 ; M e y e r - L ü b k e ,<br />
n. 5178; D izionario <strong>di</strong> m arin a, p. 549; P r a t i, p. 7 0 7 ; B a t t i s t i -<br />
Alessio, IV, p. 2688).<br />
ostis, XXVI - osta, oste: canapo legato alla penna d e l l ’a n te n n a della<br />
nave (B elgrano, p. 239 nota 3; G u g l i e l m o t t i, co ll. 1 2 0 2 -1 2 0 3 ;<br />
Corazzini, V, pp. 226-228; D i z io n a r io d i m a r i n a , p. 5 5 3 ; P r a t i,<br />
p. 708; B attisti - A lessio, IV, p. 2697).<br />
paroma. XXVI - paroma, stroppa, braca: corda r a d d o p p ia ta p e r so <br />
spendere l’antenna della nave ( G u g l i e l m o t t i, co l. 1 2 5 0 ; C o r a z<br />
zini, V, p. 250; D izionario d i m a rin a , p. 589); c a n a p o p e r l ’o rm e g <br />
gio della nave (G u g lielm o t ti, coll. 1 2 5 0 -1 2 5 1 ; B a t t i s t i - A l e s <br />
sio, IV, p. 2780).<br />
piaria. plagium, XIV. XXXI, XLII, L, LIX, LX III, L X I V - p iag g ia, lid o<br />
che scende dolcemente sul m are, luogo in p e n d io , co sta d i m o n te<br />
(Du Cance. p lazia ; Rossi, X III. p. 188, p l a g ia , p l a z i a ; M e y e r -<br />
Lübke, n. 6564; P rati, p. 759; B a ttisti - A l e s s i o , IV , p. 2891).<br />
porterius, V, XXX, XXXIII, XLVI - custode della p o rta <strong>di</strong> una terra o<br />
d’un castello (Rossi, XIII, p. 189, p o r t a n e r iu s ; M e y e r - L ü b k e ,<br />
n. 6673).<br />
— 104 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
prodexiiim , X X V I . prodeggio, prodese, provese: cavo da ormeggio o<br />
da tonneggio che parte dalla prora della nave (B elgrano, p. 242<br />
nota 4 ; G u g l i e l m o t t i , col. 1381; Dizionario <strong>di</strong> m arina, pp. 686,<br />
694; B a t t i s t i - A lessio , IV, p . 3092).<br />
quartinus, XXV - quartino: misura <strong>di</strong> capacità per gli ari<strong>di</strong>, pari a<br />
metà della mina (a Genova, nel secolo XIII, equivaleva a 1. 45,816:<br />
R occa, p p . 94-95).<br />
rem ulus, X X V I, XXXVIII . remo (M eyer ■L ü b k e, n. 7202 a).<br />
sagitea, X X X V III - saettia: legno del genere della galea, ma <strong>di</strong> <strong>di</strong>mensioni<br />
m inori, a remi ed a vela, <strong>di</strong> scafo lungo e stretto, assai veloce<br />
nella navigazione ( B elgrano, p. 7 nota 2; Guglielmotti, col.<br />
1539; M a n f r o n i, p. 457; Corazzini, IV, pp. 99-100 -, D izionario<br />
d i m a rin a , pp. 806-807; P rati, p. 854).<br />
sartia, XXV I, XXXVIII - sartie: il complesso del sartiame, dell’albe-<br />
ratura e d e ll’attrezzatura della nave (Belgrano, p. 7 nota 2;<br />
M eyer - L ü b k e , n. 2940).<br />
spata, XXVI - spadula: timoncino per i legni minori (G uglielm otti,<br />
col.1710); remo che serviva da timone (Dizionario <strong>di</strong> marina,<br />
pp. 960-963); alighiero, mezzo marinaro: attrezzo ad asta con uncino<br />
per la manovra della nave (Corazzini, IV, p. 263).<br />
talia, XXVI - taglia, paranco ( B elgrano, p. 329 nota 2; G uglielm otti,<br />
col. 1794; C orazzini, VII, p. 7; Dizionario <strong>di</strong> m arina, pp. 1028,<br />
1036).<br />
tarida, XXXIX - tarida: legno da traffico, a remi ed a vela, <strong>di</strong> alto<br />
bordo, <strong>di</strong> fondo piatto, lungo <strong>di</strong> scafo, largo nella mezzania (B e l<br />
grano, p. 19 nota 2; G uglielmotti, col. 1806; Corazzini, VII,<br />
pp. 18-21; D izionario <strong>di</strong> marina, p. 1036).<br />
turrexanus, V,<br />
VII, XXX, XXXI, XXXIII, XLII. XLVI, XL\'II - torri-<br />
giano: custode della torre (G uglielmotti, col. 1868; C. D esimoni,<br />
A n n ali s to r ic i della città <strong>di</strong> Gavi e delle sue fam iglie dall'anno 972<br />
al 1815, Alessandria, 1896, p. 66),<br />
- 105 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
INDICE DEI NOMI<br />
LUOGO E DI PERSONA<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Olire ni nomi <strong>di</strong> persona e <strong>di</strong> luogo l'in<strong>di</strong>re rienea i titoli, le cariche, le<br />
professioni.<br />
Le alilirr»iaiiont usate sono le seguenti: / filiu s , f i l i a ; I. = lorus;<br />
tf. = quondam', ux. = uxor.<br />
I. idenlificaiionc dei toponimi e stata condotta sulla C'.arta d 'Ita lia al 25.000<br />
dririslituto Geografico Militare. I toponimi riconosciuti w nu riprodotti in corsivo<br />
quando il nome attuale r identico all'antico. In raso con trario sono in<strong>di</strong>cate, tra<br />
parentesi quadre, la corrispondente località moderna o la ton a <strong>di</strong> ubicazione: per<br />
qucst'ultima e riferita la determinatione territoriale data dal documento oppure<br />
e in<strong>di</strong>cato in cor»i*o preceduto da lineetta il nom e del comune o della<br />
frazione a eut la località oggi appartiene.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Adalaxia q. Bonavie ile Portuvenere.<br />
ux. Ogerini q. Oglerii ilo Balduino:<br />
XXXV. XXXV I, LV1I.<br />
Agnexina f. Petri Patarini. ux. Calce-<br />
xani barberii: L1X.<br />
Aidantis: XIV.<br />
Aidela ux. Bonavie de Portuvenere:<br />
XXXVI.<br />
Aidela ux. Cuilielmi Pulexini : XLVII1.<br />
Aidelina f. Ogerini (ilii Oglerii de Bai-<br />
duino:<br />
XXXVI.<br />
Albavera (d e): t’. Iacohinus.<br />
Alberti: r. Parens.<br />
Alberti de Via heredes: XIX.<br />
Albertinus f. Adalaxie q. Bonavie de<br />
Porluvcnere: XXXV.<br />
Albertinus q. Monaguelli de Portuve-<br />
nere: \lll.<br />
Albertinus f. Ogerini filii Oglerii de<br />
Balduino:<br />
XXXVI.<br />
Albertinus o Albertus Rubeus: XLVI1I,<br />
XLIX, LII, LUI, LV.<br />
Albertus de Flisco: XIX.<br />
Albertus q. Ramumli de Portuvenerc.<br />
\\ I.<br />
Albertus Rubeus : r. Albertinus.<br />
Albetreto. 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusvene-<br />
ri- I :<br />
XIV.<br />
Alchcrini : ». Guirardetus; Rasccrius.<br />
Alda (de): t\ Gtiilielmus.<br />
Alda q. Durantis Buroni de Muntali.<br />
ux. Copertiti! «le Vignana: LVIII.<br />
Aldcbran<strong>di</strong>nus de Bevelino: XXXIV.<br />
Aldebran<strong>di</strong>nus de Vixigna : L.<br />
Aldebrandus draperius: IV, LIV, LVI,<br />
L1X.<br />
Aldebrandus Maniascampe: Vili. IX.<br />
Alegretus. Alegretus de Portuvenerc :<br />
XXXVII, XXXVIII. XLI, XLIII. XLIV.<br />
Alexa (de), mons [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris]:<br />
XIV.<br />
Alexandrinus de Porluvenere: XXXVII.<br />
XLIII. XLIV, LII, LIII, LV.<br />
Alioto (de): v. Bonushomo; Guilielmus.<br />
Altura. 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris] :<br />
XIV.<br />
Amaetus q. Petri de Rubeis, Amaetus de<br />
Rubeis: XXIII, XXVII.<br />
Amigotus. Amigotus de Portuvenere, A-<br />
miguetus de Portuvenere: XXXV,<br />
XXXVI, XXXVIII. XXXIX.<br />
Amiguetus de Pignono habitator Portusveneris:<br />
LX1II.<br />
Amiguctus de Porluvenere: r. Amigotus.<br />
Andriolus de Bono: XVI, XVII.<br />
Andriolus macellator: LIV.<br />
Angelerius de Valerano: XII.<br />
Angelotus f. Macie magistri axie de Portuvenere:<br />
XVIII.<br />
Ansaldus Bal<strong>di</strong>çonus: LX.<br />
Antioche : XIV.<br />
Antonius de Casaarsa: XXV.<br />
Aquila: v. Guilielmus.<br />
Ar<strong>di</strong>ti : r. Bertolinus.<br />
Ar<strong>di</strong>tus de Carpena habitator Portusveneris:<br />
LVI.<br />
Ar<strong>di</strong>çonus de Castellione o Castelliono:<br />
V. XXX. XLVI.<br />
Ardutni: r. Nicholosus.<br />
Armaninus q. Guilielmi de Picollo: XIX.<br />
XX. XXI.<br />
Armaninus de Marola: XIV.<br />
Armanus q. Guilielmi Boni de Naxo:<br />
XXVIII.<br />
- 109 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Arnaldus Canevarius castellanus Portusveneris:<br />
XXXIX.<br />
Arparia (in 1), 1. [ Arpara ■ Portotenere<br />
]: XLVIII.<br />
Artuxius: v. Leonardus.<br />
Asinarii : v. Ugonis.<br />
Asino : v. Martino.<br />
Astacurto (de): v. Bonusiohannes.<br />
Astrico (de): v. Ioannes.<br />
Auduinus de Macia: XLVIII, XLIX.<br />
Açarito, (de): v. Guilielmus.<br />
Bagnara [nel territorio <strong>di</strong> Marola: H .P .<br />
M., Liber iurium Reipublicae Gennensis,<br />
I, Torino, 1854, docc. DLII,<br />
DLIII, DLV, DLVI, DLVII] (d e ): v.<br />
Guirar<strong>di</strong> heredes; Pagani heredes.<br />
Bal<strong>di</strong>: v. Regina.<br />
Bal<strong>di</strong>, Baldo (d e): v. Ugolinus.<br />
Bal<strong>di</strong> de Marola heredes: XIV.<br />
Bal<strong>di</strong>çonus: v. Ansaldus.<br />
Baldo (de): v. Bal<strong>di</strong>.<br />
Balduinetus q. Guilielmi de Enrigoço :<br />
LXII.<br />
Balduini: v. Symonetus.<br />
Balduino (de): v. Faneellinus f. Oglerii ;<br />
Ogerinus f. Oglerii.<br />
Balduinus de Cafarello : LXII.<br />
Balduinus cavalerius de Portuvenere:<br />
XXXIX.<br />
Balduinus de Statali: LXII.<br />
Balduinus de Veçano : V ili, IX, X, XI, X L.<br />
Baldus botarius: XLI, XLIII, XLIV.<br />
Ballinus de Portuvenere: X, XI. XV I,<br />
XVII.<br />
Barbarino (de): v. Manfre<strong>di</strong>nus.<br />
barberius: v. Calcexanus; Guilielmus;<br />
Lanfranchinus.<br />
barcharolus: v. Filipus.<br />
Barixarii heredes: LX III.<br />
Bartholomei: v. Guido.<br />
Beginetus o Beginus de Plebe Sigestri,<br />
serviens castri novi Portusveneris: V,<br />
XXX, XLVI.<br />
Bel<strong>di</strong>es ux. q. Alcherini de Vixigna: XV I.<br />
Bel<strong>di</strong>es ux. q. Laborantis de Copolario :<br />
IV.<br />
Bcllafilia : v. G u ilielm u s.<br />
B ellatesta: v . P agan in u s.<br />
Bellobonus f. O gerin i filii Oglerii de<br />
Balduino: X X X V I .<br />
Bellomus de V ix in ia : L X IV .<br />
Bellusam or: L I I , L U I .<br />
Bellushomo d e S a n cta M argarita: XIX,<br />
XX, XXI.<br />
Bencius de P o rtu v e n e re : X X X V , XXXVI.<br />
Benenatus f e r r a r iu s : L V II.<br />
Bennatus S ca x a tu s de L evan to: XVIII.<br />
Benvenuta f. N ieh o lo si Narige de Por-<br />
venere, ux. q . P e tri de R ogerio: V ili,<br />
IX.<br />
Benvenutus fe rra riu s de Portuvenere:<br />
X V III.<br />
Benvenutus M agnaeavallu s : XIV.<br />
Bernar<strong>di</strong> h erd es : X IV .<br />
Bernar<strong>di</strong>nus C a g a ciu s, Bernardus Caga-<br />
cius de S igestro : X X II, X X III. XXIV.<br />
Berreta q. O b e rti p re s b ite ri: XXVI.<br />
Bertolinus f. A r d i t i : X IX . XX, XXI.<br />
Bertolotus f. A ld e b ra n d i draperii: LIV.<br />
Bertolotus M a n e tu s de Portuvenere,<br />
Bertolotus M a n n e ta : I I , V ili, IX.<br />
Bevelino [ B e v e r i n o ] ( d e ) : v. Aldebran-<br />
<strong>di</strong>nus; F io re s e f. Iu stam on tis; Mon-<br />
tanarius.<br />
Bisanne [ B iso g n o - G en o v a ] (d e ): v. En-<br />
rieus ; M a rch ix iu s ; P ip e r.<br />
B ixariu s: v. B o n a v e n tu ra .<br />
Bochanigra, B u c h a n ig ra : v. Guilielmus.<br />
Boionus fra te r m o n a ste rii S. Andree de<br />
Sexto : X L.<br />
Bonaiuncta f. C o n ç a to rii de Marola, Bo-<br />
naiuncta d e C o n ç a to rio : III, XVI,<br />
X V II.<br />
B onam ici de M a ro la h e red es: XIV.<br />
Bonamicus d e V ig n a le to : X III.<br />
B on an ati: v. P a g a n in u s.<br />
Bonati h e re d e s: X I X .<br />
Bonaventura B i x a r i u s : L .<br />
Bonaventura d e F a b ia n o : L .<br />
Bonaventura q . P e t r i C u rti: XXXVII.<br />
Bonavia, B o n a v ia d e P ortu ven ere : XXXV.<br />
X X X V I, X X X V I I , X X X V III, XLI.<br />
LVII.<br />
— 110 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Bonavia de C andeasco q. Pauli : XXVII.<br />
Bonavia de P o rtu v en ere : v. Bonavia.<br />
Bonavie: v. A d a la x ia ; Manfre<strong>di</strong>nus.<br />
Boni: v. G uilielm i.<br />
Boniamiei h e re d e s: X IV .<br />
Bonifacio [- C o r s ic a ]: LII • (d e ): v.<br />
Guilielmus Sguiiola ; Franeescinus q.<br />
Ugonis A sinarii ; Raim undus Pelucus.<br />
Bonifaeius f. G u ilielm i Piperis, Bonifacius<br />
Piper, B on ifaeiu s Piper f. Guilielmi<br />
P ip eris: X X X , X X X II, X X X III,<br />
XLVI, X L V II.<br />
Bonifiioli, B onifilii, Bonofiiolo (d e ): v.<br />
Iohaninus.<br />
Bonisegnoris: v. G uilielm us.<br />
Bonisegnoris m u rato ris : XLV III.<br />
Bonivasalli : v. E n ricu s.<br />
Bono (d e ): v. A ndriolus.<br />
Bonoanus, B onoanus de Scentado: XXII,<br />
XXIV, X X V II.<br />
Bonofiiolo ( d e ) : v. Bonifiioli.<br />
Bonominus: v. Iohan n es.<br />
Bonusandreas, Bonusandreas de Portuvenere:<br />
X L V III. X L IX , LX, LXI.<br />
Bonusfiiolus : L V . C fr. Bonifiioli.<br />
Bonushomo de A lioto : XXV III.<br />
Bonusiohannes de A stacurto : XLVIII.<br />
Bonusiohannes ealegariu s: IV, XV.<br />
Bonusvasalinus o Vasallinus de Borçoli<br />
de B ap allo, serviens castri novi Portusveneris<br />
: V , V I, V II.<br />
Borçoli [B o rz o li - Rapallo] (d e): v.<br />
Bonusvasalinus.<br />
Bosi : v. E nrigu etus.<br />
[Bosco • M o n leo n eì : v. Busco de Monleono.<br />
Boso (d e ): v. Iohan in us q. Bonifiioli o<br />
Bonifilii.<br />
l.otarius: v. B ald u s, X L I. X L III, XLIV.<br />
Bracegio [B ra c e lli] (d e ): v. Galvanus;<br />
Guilielmus.<br />
Branchaleo f. O gerini filii Oglerii de<br />
Balduino: X X X V I.<br />
Brunetus Corsus : L .<br />
Buchanigra: v. Boehanigra.<br />
Bumbellinus q. Guilielmi de Alda:<br />
X LV III, X L IX .<br />
Buroni : v. D urantis.<br />
Busco de Monleono [Bosco - M onleone]<br />
( de): v. Iohannes.<br />
Cafa [Coffa] (de): v. Placentinus q.<br />
Guidonis.<br />
Cafarello (d e): v. Balduinus.<br />
Cagacius: v. Bernar<strong>di</strong>nus o Bernardus.<br />
Calcexanus barberius: L , LIX.<br />
Calderonus: v. Guilielmus.<br />
ealegarius: v. Bonusiohannes; Iohaninus;<br />
Laculfus o Lieulfus; Strenna.<br />
Calvo (d e): v. Iohaninus.<br />
Camaxença [- Sor/] (d e ): t . Petrus.<br />
Campamaio, 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris<br />
]: XIV.<br />
Campigia [ Campiglia] : XIV.<br />
Campo de Mare de Laçarolia [in <strong>di</strong>strictu<br />
Portusveneris] : XIV.<br />
Caneto, 1. [in territorio Sigestri]: XIX.<br />
Candeasco [-SesJri Levante] : XXVIII. -<br />
(d e): v. Bonavia; Nieholosus q. Fayani.<br />
Canevarius: v. Arnaldus; Vivaldus.<br />
Canteiini: v. Montaninus.<br />
capitaneus populi Ianue: X, X I, XXXIX,<br />
XLV ; v. Guilielmus Boehanigra.<br />
Caramella: v. Melioratus.<br />
[Caranza - Varese L ig u re]: v. Petra<br />
Caranti.<br />
Carpena [- Ricco del Golfo della Spezia]<br />
(d e): v. Ar<strong>di</strong>tus; Fulchetus.<br />
Carpeneto, 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris<br />
]: XIV.<br />
Casaarsa [Casnna <strong>Ligure</strong>] (d e): v. Antonius.<br />
Casamavali [Casamavari - Genorn] (d e):<br />
v. Guilielmus pelliparius.<br />
Castagnola de Rapallo (d e): v. Iohannes.<br />
Castaldesa o Castaldessa (d e): r. Iohannes.<br />
Castellano o Castellione o Castelliono<br />
[Castiglione] (d e): v. Guilielmus.<br />
castellanus Portusveneris: XXXII. XXXV ;<br />
v. Arnaldus Canevarius; Guilielmus<br />
Piper; Iacobus Ususinaris; Vivaldus<br />
Canevarius.<br />
— Ili -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Castelleto, 1. Lin <strong>di</strong>strictu Portusveneris]:<br />
XIV.<br />
Castelleto [Castellettoi (d e): v. Nicholosus.<br />
Castellinus rumpitor, Castellinus de Susilia<br />
rumpitor: VI, VII, XLII.<br />
Castellione o Castelliono [ Castiglione]<br />
(de): v. Ar<strong>di</strong>çonus; Gandulfus; Guilielmus;<br />
Paganinus o Paganus.<br />
Casteoli [Castevoli - Mulazzo] (d e ): v.<br />
Iacobinus Rubeus,<br />
eavalerii : v. Nicholosi.<br />
eavalerius: v. Balduinus; Symoninus.<br />
Celasco [- Levanto: efr. Castelli della<br />
Riviera <strong>di</strong> Levante in documenti del<br />
sec. XIII, in Giornale Storico della<br />
Lunigiana, nuova serie, V, 1954, p.<br />
12] (de): v. Gualdetus.<br />
Cerreto (de): v. Enricus; Guilielmus.<br />
Cigius de Copolario q. Vival<strong>di</strong>: XIV .<br />
Cima (de): v. Merchati.<br />
Clavaro [Chiavavi] (d e): v. Iohaninus<br />
o Iohannes de Pontori; Iordaninus.<br />
Clerici: v. Enrici; Rolan<strong>di</strong>.<br />
Comeio de Monelia (d e): v. Nicholosus<br />
q. Arduini.<br />
comes Lavanie: v. Nicholosus de Fliseo.<br />
Comitis: v. Godeneii; Petri.<br />
Confortus piscator: XLVII.<br />
Conpagnonus de Serramarina : XII.<br />
Conradus q. Oberti Spaçaripe de Portu <br />
venere: LIX.<br />
Constancius Mallonus porterius, Constancius<br />
porterius, serviens castri novi<br />
Portusveneris: V, XXX. XLVI.<br />
Conçatorii, Conçatorio (d e): v. Bonaiuncta.<br />
Conçatorius de Marola : III, IV, X IV ,<br />
XVI, XVII.<br />
Copertinus de Vignana : LVIII.<br />
Copolario, I.; Copolario (de), caput [in<br />
<strong>di</strong>strictu Portusveneris]: XIV. - (d e ):<br />
v. Cigius; Furnus; Gilii: Michaelis ;<br />
Parentis; Pellini; Recuperetus o Recuperas<br />
q. Laborantis; Vivaldus.<br />
Corsi (de): v. Salvetus.<br />
Corsus: v. Branetus; Guilielmus.<br />
Corsus de Ilice: LVIII.<br />
Corvaria [ C o r r a r a ] : II. - (d e ): Vm Qor.<br />
varinus; G u a r d a ; Iohaninus de Calvo;<br />
M ontaninus q. C a n te iin i; Naalina q.<br />
Iohannis d e F lo c a n a ; Rubal<strong>di</strong>.<br />
Corvarinus d e C o rv a ria , habitator Portusveneris:<br />
I I , IV , X II I, LI.<br />
Costa de L e v a n to ( d e ) : v. Iohannes.<br />
Costa de V io la , 1. [- Candeasco, Sestri<br />
Levante] : X X V I I I .<br />
Crem ona ( d e ) : v. D etaide.<br />
Croso (d e ): v. U gonis.<br />
Cugneo [C u g n o - N eiro n e ] (de): r .<br />
Iohannes P e rc a e iu s .<br />
Curia (d e ): v. G u irard u s.<br />
Curso de C a v a llo , 1. [in territorio Siges<br />
tri]: X I X .<br />
C u rti: v. P e tr i.<br />
Detaide de C r e m o n a : X III.<br />
draperius: v. A ldeb ran d us.<br />
Durantis B u ro n i : v. A lda.<br />
ecclesia de L o to : X X V .<br />
ecclesia S. M a rie de T a r o : XXVIII.<br />
ecclesia S. L a u re n tii de Portuvenere:<br />
X L V III, X L I X .<br />
ecclesia S. M ich aelis de Candeasco :<br />
X X V III.<br />
ecclesia S. P e t r i de P ortu ven ere: XXXII.<br />
E nglexii: v. F ran eesch in u s o Francescinus.<br />
E nrici C lerici h e re d e s : X IX .<br />
Enrici de S a n b u x e d o : v. Rubal<strong>di</strong>nus de<br />
Loto.<br />
Enricus de B is a n n e , serviens castri novi<br />
Portusveneris : V , X X X . XLIV , XLVI.<br />
Enricus B o n iv a salli de Sigestro: XIX.<br />
XX, XXI.<br />
Enricus q. Io ç a n i : V i l i , IX.<br />
Enricus q. R ic ii de C e rre to : XIX, XX,<br />
X X I.<br />
Enricus de S a n c to M a th e o : XXXIV.<br />
Enrigoço ( d e ) : v . Balduinetus q. Guilielmi.<br />
Enriguetus B o s i : L V .<br />
Enriguetus q . M ic h e le ti: L II, LUI, LV.<br />
- 112 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Fabiano [- La S p e z ia ] (d e ): v. Bonaventura.<br />
Fancellinus f. O glerii de Balduino:<br />
X X X V III.<br />
Fayani: v. N icholosus.<br />
Fegino [- G en o v a ] (d e ): v. Guilielminus;<br />
Iohaninus.<br />
ferrarius: v. B en en atu s; Benvenutus.<br />
Festa: XIV .<br />
Filipus barcharolu s : X L II.<br />
Finilis: v. M artinus.<br />
Fliseo (d e ): v. A lb ertu s; Nicholosus.<br />
Flocana de C o rv aria [- Corvara] (d e):<br />
v. N aalina q. Iohannis.<br />
Fiorese f. Iustam ontis de Bevelino:<br />
LXIV .<br />
Fossatello [- G en o v a ] (d e ): v. Guilielminus.<br />
Franeeschinus o Francescinus q. Engle-<br />
x ii: V III, IX , X V I, XVII, XXXIV,<br />
X X X V III.<br />
Francescinus q. Ugonis Asinarii de Bonifacio:<br />
X X II, X X III, XXIV , XXVII,<br />
XXIX.<br />
Francisce h e re d e s: XIV .<br />
Fulchetus de C a rp e n a : III, IV.<br />
Furellus : v. Thom ainus.<br />
Furnus de C opolario q. Vival<strong>di</strong>: XIV.<br />
Gallichetus iu dex de P o r tu v e n e r e :<br />
XX X V I.<br />
Gallico (d e ) : v. Nicholosus; Vivianus.<br />
Gallus: v. P etru s.<br />
Galvanus de B racegio notarius: XLVII.<br />
Galvanus de V aleran o o Vallerano notariu<br />
s: X L V III, X LIX .<br />
Gandulfus de Castellione o Castelliono,<br />
serviens castri novi Portusveneris: III,<br />
V, X X X , X L V I.<br />
G arlanda: v. Iacobus.<br />
Gavio [ G a li] ( d e ) : v. Obertus.<br />
Gaçius de P laçio : X IX , XX.<br />
[G e n o ia ]: v. Ian u a.<br />
Gilii de C opolario domus: XIV.<br />
[ Ginestra • Sestri Levante] : v. Çinesta.<br />
Giara (in ), 1. [in territorio de Petra<br />
C a ra n ti]: L X II.<br />
Godeneii Comitis de Rapallo heredes;<br />
LXII.<br />
Graciolus f. Aldebran<strong>di</strong> draperii : IV.<br />
Grafoieta, 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris<br />
]: XIV.<br />
Greca (d e): v. Martini.<br />
Grigorii speeiarii heredes: LXII.<br />
Grimal<strong>di</strong>nus de Veçano q. Guilielmi de<br />
Grimaldo : LXIII, LXIV.<br />
Grimaldo (d e): v. Guilielmi.<br />
Gualdetus de Celasco : LVIII.<br />
Guarda de Corvaria q. Rubal<strong>di</strong> de Corvaria<br />
: II.<br />
guardator: v. Obertus.<br />
guardator potestatis Ianue: v. Obertus<br />
Quatuor Oculis.<br />
Guaço (de): v. Guilielmi.<br />
Guerceallo, 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris<br />
]: XIV.<br />
Guerciam Moram (ad), 1. [in <strong>di</strong>strictu<br />
Portusveneris] : XIV.<br />
Guibertinus o Guibertus de Uxio, serviens<br />
castri novi Portusveneris: V,<br />
XXX, XLVI.<br />
Guicellus de Sarçana q. Martini de Greca:<br />
XLIII, XLIV.<br />
Guido Bartholomei: LV.<br />
Guidonis: v. Placentinus.<br />
Guilielmi: v. Armaninus; Balduinetus.<br />
Guilielmi Boni: v. Armanus.<br />
Guilielmi de Grimaldo: v. Grimal<strong>di</strong>nus<br />
de Veçano.<br />
Guilielmi de Gauço heredes: LXII.<br />
Guilielminus de Fegino: XXXII.<br />
Guilielminus de Fossatello, serviens castri<br />
novi Portusveneris: XXX, XLVI.<br />
Guilielmoto (d e): v. Vivaldus.<br />
Guilielmus de Alda: XLVIII. XLIX.<br />
Guilielmus de Alioto de Podençolo : X ,<br />
XI.<br />
Guilielmus Aquila turrexanus, serviens<br />
castri novi Portusveneris: V, XXX.<br />
XLVI.<br />
Guilielmus de A çarito: LVI. LIX.<br />
Guilielmus barberius deM onelia: X V III;<br />
serviens castri veteris Portusveneris:<br />
XXXII, XLVII.<br />
- 113 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Guilielmus Bellafìlia, serviens castri novi<br />
Portusveneris: V, X X X ,X X X II,X X X III,<br />
XLVI, XLVII.<br />
Guilielmusq. Bonisegnoris de N atale: L I.<br />
Guilielminus Boehanigra o Buehanigra,<br />
eapitaneus populi Ianue: IX , XXXV.<br />
Guilielmus de Bracegio scriba : X, X I.<br />
Guilielmus Calderonus, serviens castri<br />
novi Portusveneris : V, XXX, XLVI.<br />
Guilielmus de Castellano o Castellione o<br />
Castelliono, serviens castri novi P o r<br />
tusveneris: V, XXX, X XXI, XLVI.<br />
Guilielmus Corsus, Guilielmus Corsus<br />
de Portuvenere: L II, L III, LV, LXI.<br />
Guilielmus de Malio : XXVI.<br />
Guilielmus Maçuchus de Pontedecimo,<br />
serviens castri novi Portusveneris: V,<br />
XXX, XLVI.<br />
Guilielmus de Monleono, serviens castri<br />
veteris Portusveneris: XXXII, X X X III.<br />
Guilielmus de Murtedo de Rapallo, Guilielmus<br />
de Rapallo, serviens castri n o<br />
vi Portusveneris: X X X , XLVI, X LV II.<br />
Guilielmus pelliparius de Casamavali,<br />
serviens castri novi Portusveneris: V.<br />
Guilielmus Piper, castellanus castri novi<br />
Portusveneris: V, V ili, IX, X X X ,<br />
XXXII, XXXIII.<br />
Guilielmus Pulexinus, Guilielmus Pulexinus<br />
de Portuvenere : X LV III, X LIX .<br />
Guilielmus de Rapallo, serviens castri<br />
novi Portusveneris : v. Guilielmus de<br />
Murtedo de Rap'allo.<br />
Guilielmus q. Ricii de Cerreto : X IX ,<br />
XX, XXI.<br />
Guilielmus Sguiiola, Guilielmus Sguiiola<br />
de Bonifacio: X X II, X X III, XXIV ,<br />
XXVII, XXIX.<br />
Guilielmus f. Timonis de Martino Asino :<br />
XXII, XXIV, XXVII, XXIX .<br />
Guirardetus q. Alcherini, Guirardetus q.<br />
Alcherini de P o r t u v e n e r e : X IV ,<br />
XXXVI, XXXVIII, XLI.<br />
Guirardetus frater O rrabilis: X X X V II,<br />
XLIII.<br />
Guirar<strong>di</strong> de Bagnara heredes: XIV.<br />
Guirardus de Curia, serviens castri novi<br />
Portusveneris: V, XXX, XLVI.<br />
Iacoba f. P e tri P a t a r i n i, u x. Ugolini q.<br />
B a ld i: LIX .<br />
Iacobini : v. P a g a n e llu s .<br />
Iacobinus de A lb a v e ra , Iacobinus de Albavera<br />
de P o rtu v e n e re f. q. Çunçiboni:<br />
L X III , L X IV .<br />
Iacobinus de P a n ig a lio : L IV .<br />
Iacobinus o Ia c o b u s d e P en d o la. Iacobus<br />
de Pendola d e M o n le o n o , serviens castri<br />
novi P o rtu sv e n e ris : V , X X X , XLVI.<br />
X L V II.<br />
Iacobinus o Ia c o b u s R ic a rd i, Iacobinus<br />
o Iacobus f. R ic a rd i de Portuvenere.<br />
Iacobinus d e R ic a rd o : X II , XXXVI,<br />
L II, L U I, L V I I .<br />
Iacobinus R u b eu s d e C asteoli : XV III.<br />
Iacobus G arlan d a : L V I .<br />
Iacobus de P e n d o la , Ia co b u s de Pendola<br />
de M onleono, s e rv ie n s castri novi Portusveneris:<br />
v . Ia co b in u s.<br />
Iacobus R icard i, Ia c o b u s f. Ricar<strong>di</strong> de<br />
Portuvenere : v. Ia co b in u s.<br />
Iacobus U su sm aris, castellan u s Portusven<br />
eris: X V I, X V I I , X X X , XXXIV,<br />
X X X V , X L , X L V , L I I , L U I .<br />
Ianua : II, IV , V , V I, V II, V III, IX.<br />
X , X V III, X I X , X X V , X X X , X X X I,<br />
X X X II, X X X I I I , X X X V , X X X I X , XLI,<br />
X L V , X L V I, X L V I I , L X I I .<br />
Ianuinus q. V i v o l i : V i l i , IX .<br />
Idetus U susm aris : X L V , X L V I.<br />
Ilice [ L ericil ( d e ) : v. C o rsu s; Pagani.<br />
Insula (d e ): v . Io h a n n e s.<br />
insula P o rtu sv e n e ris [ P a lm a ria ] : X III.<br />
Ioannes de A s tric o scrib a : L X III.<br />
Iohana ux. q. U g o n is m a c e lla rii: XXXIV.<br />
Iohanina f. O g e rin i filii O glerii de Bald<br />
u in o: X X X V I.<br />
Iohaninus q. B o n ifìio li de Boso, Iohaninus<br />
de B o n o fiio lo , Iohaninus q. Bonifìlii<br />
de B o s o d e P o rtu v e n e re : L II,<br />
L U I, LV , L X I .<br />
Iohaninus c a le g a riu s d e Sancto Thoma,<br />
serviens castri n o v i P ortu sven eris: V,<br />
X X X , X L V I.<br />
Iohaninus de C a lv o d e C o rv a ria : II.<br />
Iohaninus de C o s ta d e L e v a n to : LVIII.<br />
Iohaninus de F e g in o : V .<br />
- 114 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Iohaninus P e rc a ciu s, Iohannes Percacius<br />
de Cugneo, servien s castri novi P ortusveneris:<br />
V , X X X , XLV I.<br />
Iohaninus o Io h an n es de Pontori de Clavaro.<br />
serviens c a s tri novi Portusveneris:<br />
V , X X X , X L V I.<br />
Iohaninus q. V ivald i Canevarii : LX.<br />
Iohannes B on om inu s magister axie, serviens<br />
castri n ovi Portusveneris: V,<br />
X X X , X L V I.<br />
Iohannes de B u sco , Iohannes de Busco<br />
de M onleono, serviens castri novi Portusveneris:<br />
V , X X X , XLVI.<br />
Iohannes C astagn ola, Iohannes de Castagnola<br />
de R a p a llo , serviens castri novi<br />
P ortu sven eris: V , X X X , X X X I, XLVI.<br />
Iohannes de C astaldesa o Castaldessa,<br />
turrexanus tu rris de porta de Plagia<br />
Portusveneris : V I I , X X X I, X L II.<br />
Iohannes L u n b ard u s tabernarius: LV II.<br />
Iohannes de In sula : X III.<br />
Iohannes de M ario : XXV I.<br />
Iohannes P e rcaciu s de Cugneo, serviens<br />
castri novi P o rtu sven eris: v. Iohaninus.<br />
Iohannes de P o n to ri de Clavaro, serviens<br />
castri novi P ortu sven eris : v. Iohaninus.<br />
Iohannes p resb iter, m inister et rector ecclesie<br />
de L oto : X X V .<br />
Iohannis: v. N a a lin a ; Ricobonus.<br />
Ionaxius n o ta riu s : X IV .<br />
Iordaninus, Io rd an in u s de Clavaro, turrexanus,<br />
serviens castri veteris Portusveneris:<br />
X X X I I I . X L V II.<br />
lordano ( d e ) : v. Vasallus.<br />
Ioçani : v. E n ricu s.<br />
index : v. G allich etu s.<br />
Iunchus: X , X I.<br />
Iuncta, Iu n cta f. Conçatorii de M arola:<br />
IV , X IV .<br />
Iustaiuontis : v. F io rese.<br />
Laborantis : v. R ecuperus o Recuperetus.<br />
Lacu, 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris]:<br />
XIV.<br />
Laculfus o Licu lfu s ealegarius, porterius,<br />
serviens castri veteris Portusveneris:<br />
X X X II, X X X III.<br />
Lanfranehinus b arb eriu s de Maçasco, serviens<br />
castri novi Portusveneris: V,<br />
XXX.<br />
Lavania [L a ro g n a ]: L.<br />
Laçarolia, Laçaroliam<br />
(ad ), 1. [in <strong>di</strong>strictu<br />
Portusveneris]: XIV.<br />
Lechanocias: v. Nichola.<br />
Leonardus Artusius: XIV.<br />
[ Levici] : v. Ilice.<br />
Levanto (d e ): v. Bennatus Scaxatus;<br />
Meioretus Scaxatus; Iohaninus de<br />
Costa.<br />
Liculfus ealegarius: v. Laculfus.<br />
Loto [- Sestri L ev ante]: XXV. - (d e):<br />
v. ecclesia; Rubal<strong>di</strong>nus.<br />
Luchanus: v. Rainerius Rubeus.<br />
Lunbardus: v. Iohannes.<br />
m acellarii: v. Ugonis.<br />
m acellator: v. Andriolus; Vixillus.<br />
Macia (d e ): v. Auduinus.<br />
Macia magister axie de Portuvenere :<br />
XV III.<br />
magister: v. Sabainus.<br />
magister axie: v. Iohannes Bonominus;<br />
M acia; Melioratus.<br />
Magnacavallus: v. Benvenutus.<br />
Maionus de Portuvenere: XXXV.<br />
Malio (d e ): v. Guilielmus. C/r. Mario<br />
(de).<br />
Mallonus: v. Constancius.<br />
Manetus, Manneta : v. Bertolotus.<br />
Manfre<strong>di</strong>nus de Barbarino : XII.<br />
Manfre<strong>di</strong>nus q. Bonavie, Manfre<strong>di</strong>nus<br />
q. Bonavie de Portuvenere: XXXV,<br />
XXXV I, XXXVII, X X X V III, X L I, LVII.<br />
Maniascampe: v. Aldebrandus.<br />
Manneta: v. Manetus.<br />
Marchexinus o Marchixius de Uxio, serviens<br />
castri novi Portusveneris: V,<br />
XXX. XLVI.<br />
Marchixius de Bisanne, serviens castri<br />
novi Portusveneris: V, XXX, XLVI.<br />
Marchixius pelliparius: XXV II.<br />
Marchixius de Uxio. serviens castri novi<br />
Portusveneris: v. Marchexinus.<br />
Margarita ux. Manfre<strong>di</strong>ni q. Bonavie:<br />
XXXVI.<br />
- 115 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Margarita f. Pelri Palarmi tic Portuvenere:<br />
XV.<br />
Mario (de): v. Iohannes. Cfr, Malio<br />
(de).<br />
Maritima [la costa tosco-laziale: G. Pl-<br />
STARlNO, La Maritima delle carte notarili<br />
liguri, in Annali ili ricerche e<br />
stu<strong>di</strong> <strong>di</strong> geografia, X I, 1955, pp. 95-<br />
98] : LI.<br />
Marola [-La Speziai: XVI.<br />
Marolo, 1. [in territorio Sigestri]: X IX -<br />
(de): v. Armaninus; B al<strong>di</strong>; Bonami-<br />
ci; Conçatorius; Vixigna.<br />
Martini de Greca : v. Guicellus de Sarçano.<br />
Martino Asino (d e): v. Timonis.<br />
Martinus Finilis: X X V III.<br />
Martinus de Montepegio, Martinus de<br />
Montepegio de Rapallo, serviens castri<br />
novi Portusveneris: V, XXX, X LV I.<br />
Martinus de Recha o Recho, serviens<br />
castri novi Portusveneris: XXX, X LV I.<br />
massarius: v. Oto.<br />
[iWassasco - Casarsa L igure] : v. Maça-<br />
sco.<br />
Maxilla: v. Ugolinus.<br />
Maçasco [Massasco ■ C.asarza L ig u re]<br />
(de): v. Lanfranchinus barberius.<br />
Maçuchus: v. Guilielmus.<br />
Meioretus Scaxatus de Levanto: X V III.<br />
Melioratus Caramella: XII.<br />
Melioratus magister axie : XV.<br />
Mcrchati de Cima heredes: XLVIII.<br />
Michaelis de Copolario heredes: XIV.<br />
Micheleti: v. Enriguetus.<br />
Michelina f. Nicholosi de Gallico: X L I.<br />
Miselio [Misegliaì (d e ): v. Parens q.<br />
Alberti.<br />
[Moconesi • Chiavari] : v. Monconexis.<br />
Monaguelli :v. Albertinus.<br />
monasterium S. Andree de Sexto: XL.<br />
monasterium S. Venerii de T yro: X III.<br />
Monconexis [Moconesi • Chiavari] (d e ):<br />
v. Petrus.<br />
Monelia [ Moneglia] (d e ): v. Guilielmus<br />
barberius; Nicholosus q. Arduini de<br />
Comeio.<br />
Monleono [ Monleone] (d e ): v. Guilielm<br />
u s; Iacobus d e P e n d o la ; Iohannes<br />
de B u sco; O b e r tu s ; Paganinus.<br />
[M ontale - L e v a n t o ] : v. M untali.<br />
Monlanarius d e B e v e lin o : X X X IV .<br />
Montaninus q. C a n te iin i de C orvaria: II.<br />
Montepegio [ M o n t e p e g li - Rapallo]<br />
(d e ): v. M artin u s.<br />
Muntali [M o n ta le - L e v a n t o ] (d e ): v. Alda<br />
q. D urantis B u ro n i.<br />
m u ratoris: v. B o n is e g n o ris .<br />
Murtedo de R a p a llo ( d e ) : v. Guilielmus.<br />
N aalina q. Io h a n n is d e Flo can a de Corvaria,<br />
ux. B e r to lo ti M aneti de Portuvenere<br />
: II.<br />
Naalinus q. R ie ii : L V .<br />
N arig a: v. N ich o lo su s.<br />
[A'ase/o - yYè] : v. N a x o .<br />
N atale (d e ): v. G u ilielm u s q. Bonisegnoris.<br />
N axo [ Nascio - N è ] ( d e ) : v. Armanus<br />
q. Guilielmi B o n i.<br />
Nespolum ( a d ) , 1 . [in territorio Siges<br />
t r i ] : XIX.<br />
N ichola L e c h a n o e ia s : X X X I.<br />
N iehola R u b e u s: L X I I .<br />
Nicholosi c a v a le rii : v. Svmoninus.<br />
Nicholosus q. A rd u in i de Comeio de<br />
M onelia, I I .<br />
Nicholosus de C a s te lie to , serviens castri<br />
novi P o rtu s v e n e ris : V, XXX,<br />
X LV I.<br />
Nicholosus q. F a y a n i de Candeasco:<br />
X X V III.<br />
Nicholosus de F lis c o , com es Lavanie: L.<br />
Nicholosus de G a llic o , Nicholosus de<br />
Gallico de P o rtu v e n e re : XXXVI,<br />
X X X V II, X L I , X L I I I , X L IV , LVII.<br />
Nicholosus N a rig a d e P o rtu v e n e re : V III,<br />
IX .<br />
n otariu s: v. G a lv a n u s de B ra cegio ; Galvanus<br />
de V a le ra n o o V a lle ra n o ; Ionax<br />
iu s; P a re n tin u s d e V ix ig n a ; Prosperin<br />
u s; T e a ld u s ; T h o m a s Porcelini;<br />
Ugueço de S p e ç a p e tr a .<br />
N ubia f. P e tri P a t a r i n i de Portuvenere,<br />
ux. A ldeb ram li d r a p e r i i : L IX .<br />
- 116 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
O bertalli: v. P au lin u s.<br />
Oberti P re s b ite ri: v . B erreta.<br />
Oberti S p a ç a rip e : v. Conradus.<br />
Obertinus U su sm aris, Obertinus Ususma-<br />
ris f. Iacob i U su sm aris: XLV I, L II,<br />
L U I.<br />
Obertus ealegarius : XV .<br />
Obertus de G avio<br />
turrexanus, serviens<br />
castri veteris P ortu sven eris: X X X III,<br />
XLV II.<br />
Obertus g u ard ato r de Sancto Donato:<br />
L X II.<br />
Obertus de M on leon o, serviens castri novi<br />
P o rtu sv en eris: V , XXX, XLVI.<br />
Obertus Q u atuor O culis guardator potestatis<br />
Ia n u e : L X I I .<br />
Ogerii o O glerii de Balduino: v. Oge-<br />
rin u s; F an cellin u s.<br />
Ogerinus: L V II.<br />
Ogerinus f. O gerii o Oglerii de Bai-<br />
duino: X X X V I, X X X V III, LXI.<br />
Oglerius O sbergerius scriba: XXII.<br />
Olivam R ad icatam (a d ), 1. [in <strong>di</strong>strictu<br />
Portu sven eris] : X IV .<br />
Orrabilis u x.<br />
N ich olosi de Gallico de<br />
P ortu ven ere: X X X V II, X L III, XLIV.<br />
Orrabilis u x. P a re n tis q. Alberti de Miselio<br />
: L I.<br />
Ortolano, 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris]:<br />
XIV.<br />
Orçario, 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris]:<br />
XIV.<br />
Osbergerius : v. Oglerius.<br />
Oto m assarius com m unis Ianue: IV, VI,<br />
V II, X X X I.<br />
Paganellus f. Iacob in i de Vallerano:<br />
X II.<br />
Pagani de B agn ara heredes: XIV.<br />
Pagani de Ilic e : v. Panicus de Sarçano.<br />
Paganinus B e lla te s ta : XVI.<br />
Pa ganinus o P agan u s de Castellione o<br />
Castelliono, serviens castri veteris Portusveneris<br />
: V I, X X X II. X L II, LX.<br />
Paganinus de M onleono, serviens castri<br />
novi P ortu sven eris : V, X X X , XLVI.<br />
Paganinus nepos B on an ati: X III.<br />
Paganus de Castellione o<br />
Castelliono,<br />
serviens castri veteris Portusveneris :<br />
v. Paganinus.<br />
Paganus Penacius: V III, IX, XL, LXI.<br />
Paganus de Çino de Petra Caranti: LXII.<br />
[P alm aria]: v. insula Portusveneris.<br />
Panicus de Sarçano, Panicus de Sarçano<br />
q. Pagani de Ilice: X XXV II. X LIII.<br />
XLIV.<br />
Panigalio [Panigaglia - Portovenere]<br />
(d e ): v. Iacobinus.<br />
Parens q. Alberti de Miselio: LI.<br />
Parentinus de Vixigna notarius: XVI,<br />
XVII.<br />
Parentis de Copolario domus: XIV.<br />
Parentis Salvatici domus: XIV.<br />
Pascal o Pascalinus de Ruça, Pasqual de<br />
Ruço, turrexanus, serviens castri novi<br />
Portusveneris: V, XXX, XLVI.<br />
Patarinus: v. Petrus, XV, LIX.<br />
Pauli: v. Bonavia de Candeasco.<br />
Paulinus q. Obertalli, Paulinus q. Obertalli<br />
de Çinesta: XXV, XXV I.<br />
Pellini de Copolario heredes: XIV.<br />
pelliparius: v. Guilielmus; Marchixius.<br />
Pelucus: v. Raimundus.<br />
Penacius: v. Paganus.<br />
Pendola de Monleono (d e ): v. Iacobinus.<br />
Percacius: v. Iohaninus.<br />
Peregrinus de Portuvenere: XXXIX.<br />
Petra Caranti [Caranza ■ Varese L igure]<br />
LXII. - (d e): v. Paganus de Çino. - in<br />
territorio de: v. Giara (in).<br />
Petra Plana (in), 1.: LX III.<br />
Petri Comitis heredes: XIX.<br />
Petri Curti: v. Bonaventura.<br />
Petri de Rubeis: v. Amaetus.<br />
Petriçolus de Pissis: XXXIX .<br />
Petrus de Camaxença de Sauro, Petrus<br />
de Sauro de Camaxença : V, VI, V II.<br />
Petrus de Gallo de Portuvenere q. Vi-<br />
viani: LXIV.<br />
Petrus de Monconexis, serviens castri<br />
novi Portusveneris: V. XXX, XLVI.<br />
Petrus Patarinus, Petrus Patarinus de<br />
Portuvenere : XV. LVI, LIX.<br />
Petrus de Rogerio : V ili, IX.<br />
- 117 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Petrus de Sauro de Camaxença: v. P e<br />
trus de Camaxença de Sauro.<br />
Picollo (de): v. Arraaninus q. Guilielmi.<br />
XIX, XX, XXI.<br />
Pignono [Pignone - Filaltiera] (d e): v.<br />
Amiguetus.<br />
Piper: v. Bonifaeius; Guilielmus.<br />
Piper de Bisanne: XXIX.<br />
[Pi'sn]: t’. Pissis.<br />
piscator: t’. Conforlus.<br />
Pissis (d e): v. Petriçolus.<br />
Placentinus q. Guidonis de Cafa: XXIX.<br />
l’Ianello, 1. [in territorio Sigestri]: X IX .<br />
Plaçiam (ad), 1. [in <strong>di</strong>strictu Portusveneris]:<br />
LVI, LIX.<br />
Plaçium (ad), 1. [Sestri Levante] : X IX .<br />
- Plaçio (de): v. Gaçius.<br />
Plebe Sigestri [Sestri Levante] (d e ): v.<br />
Beginetus o Beginus.<br />
Podençolo [Ponzò - Ricco del Golfo d ella<br />
Spezia] (d e): v. Guilielmus de A-<br />
lioto.<br />
Po<strong>di</strong>o de Rapallo (d e ): v. Uguetus.<br />
Pollanexi o Pollanexis [Polanesi - Recco]<br />
(d e): v. Pollanexi o Pollanexis.<br />
Pollanexi de Pollanexis, Pollanexis de<br />
Pollanexi, serviens castri novi Portusveneris:<br />
XXX, XLVI.<br />
Pontedecimo [- G enora] (d e ): v. Giiilielmus<br />
Maçuchus.<br />
Pontori [- Nè] (d e ): v. Iohannes.<br />
Porcelini: v. Thomas. Cfr. Porcellini.<br />
Porcellini: v. Poreellinus. Cfr. Porcelini.<br />
Porcellinus f. Porcellini: XXVII.<br />
porterius: v. Constancius; Laculfus ealegarius.<br />
Portusveneris: burgus, V ili, IX, X, X I,<br />
XII, XIII. XIV. XV, XV I, X V II.<br />
XVIII, XXXIV, XXXV , XXXV I.<br />
XXXVII, XXXV III, X LI, X L III.<br />
XLIV, XLV, XLIX. L I, L II, L U I,<br />
LV, LVI, LVII. L IX , LX, L X I; cambium<br />
de S. Laurentio, XIV ; castrum<br />
novum o castrum superius, III, V,<br />
XXX, XLV I; castrum vetus, VI, X X X II.<br />
XXXIII. XLVII. L X ; ecclesia S. L au <br />
rentii, XLVIII, X L IX ; ecclesia S. P e <br />
tri. XXXII; porta, III. IV. V, V I;<br />
porta de P la ç ia , V I I , X X X I, X LII, L.<br />
L X III, L X I V ;<br />
p o rtu s , X X X I X ; turris<br />
de porta, I I I . I V ; tu rris de porta de<br />
P laçia, V II, X X X I , X L I I , L , LXIV. .<br />
Portuvonere ( d e ) : v. A dalaxia q. Bon<br />
avie; A lb ertin u s f. A dalaxie q. Bo-<br />
n avie; A lb ertin u s q. M onaguelli ; Albertus<br />
q. R a m u n d i ;<br />
A legretu s; Alexandrinus;<br />
A m ig o tu s o Amiguetus;<br />
Balduinus e a v a le riu s ;<br />
B allin u s; Ben-<br />
eiu s; B en ven u tu s f e r ra riu s ; Bertolotus<br />
Manetus ; B o n a v ia ; Bonusandreas;<br />
Conradus q. O b e rti S p açarip e ; Galli-<br />
elietus iudex ; G u ilie lm u s Corsus; Guilielmus<br />
P u le x in u s ; G irardetu s q. Alch<br />
erin i; Ia co b in u s de A lbavera; Iacobinus<br />
o Ia c o b u s f. R ie a rd i; Iohaninus<br />
q. B o n ifilii d e B o s o ; Macia magister<br />
a x ie ; M a io n u s ; Manfre<strong>di</strong>nus q.<br />
B onavie; N ich o lo su s de G allico; Ni-<br />
cliolosus N arig a ; O gerinus f. Oglerii de<br />
B ald uin o; P e r e g r i n u s ; P etru s Gallus;<br />
Petrus P a ta r in u s ; R egina q. Bal<strong>di</strong>;<br />
Stefanellus; U g o lin u s q. B a ld i; Ugoli-<br />
nus M axilla ; V ia re x iu s. - Portusveneris<br />
<strong>di</strong>strictu o te rrito rio ( i n ): v. Al-<br />
b etreto; A le x a (d e ), m o n s; Altura;<br />
A rparia (in 1‘) ; C a m p a m a io ; Campo<br />
de Mare de L a ç a r o l i a ; C arpeneto; Castelieto<br />
; C o p o la r io ; G ra fo ie ta ; Guer-<br />
c ca llo ; G u e rcia m M o ra m (a d ) ; Lacu:<br />
L a ça ro lia ; O liv a m R ad icatam (ad );<br />
O rtolan o; O r ç a r i o ; P la çia m (a d ); Plaçium<br />
de P r e d o r io ; P o ço lo .<br />
potestas Ia n u e : X X X I X , L X I I ; v. Raine-<br />
rius Rubeus.<br />
Poçolo. I. [in t e r r ito r io Portusveneris]:<br />
X L V III.<br />
P red orio, 1. [ - M a r o la : M . L u p o G e n t il e ,<br />
Il regesto d e l c o d ic e Pelavicino, in<br />
Atti della S o c ie t à L ig u re <strong>di</strong> <strong>Storia</strong><br />
<strong>Patria</strong>, X L IV . 1 9 1 2 , n . 3 9 9 ; G . F alco.<br />
L e carte d e l m o n a s te ro <strong>di</strong> San Venerio<br />
del T in o , in B S S S . XC.I. 2. Torino,<br />
1933, n. C C L ] : X I V .<br />
P re sb ite ri: v. O b e rti.<br />
Prosperinus n o t a r i u s : X V I.<br />
P u lexin u s: v. G u ilie lm u s.<br />
— 118 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Quatuor O cu lis: v. Obertus.<br />
Raim undus P elu cu s de B onifacio: XL.<br />
Rainerius R ubeus, civis Lucbanus, potestas<br />
Ia n u e : V i l i , X X X II.<br />
R am un<strong>di</strong>: v. A lb ertu s.<br />
Rapallo ( d e ) : v. Bonusvasalinus o Vasallinus<br />
de B o r ç o li; Godencii Com itis;<br />
Iohannes de C astagnola ; Guilielmus<br />
de M urtedo ; M artin u s de Montepegio ;<br />
Uguetus de P o d io ; Vitalis.<br />
Raseerius q. A lch e rin i de V ixigna: XVI,<br />
X V II.<br />
Rascherius fra te r R ecuperi q. Laborantis<br />
de C o p o lario : IV .<br />
Recha o R cch o [R e e c o ] (d e ): v. M artinus.<br />
Recuperetus o Reeuperus q. Laborantis<br />
de C o p o la rio : I I I , X IV , X V I, X V II.<br />
Reeuperus q. Segnorini de V olastra: X,<br />
X I.<br />
Regina q. B ald i de P ortuvenere: LIV .<br />
Ricar<strong>di</strong>, R icard o ( d e ) : v. Iacobinus o<br />
Iacobus.<br />
R icard us: L V II.<br />
R icii: v. E n r ic u s ; Guilielmus; Naalinus.<br />
Rieobonus f. Iohan n is de Valdecelsa:<br />
L X II.<br />
Rogerio ( d e ) : v. P etru s.<br />
Roglerinus de T re b ia n o : XXXV II.<br />
Rolan<strong>di</strong> C le rici: X L V III.<br />
Rolan<strong>di</strong>nus f. O gerini filii Oglerii de<br />
B ald u in o: X X X V I.<br />
Rolan<strong>di</strong>nus R olleriu s de Sancto Salvator<br />
e : L IX .<br />
R ollerius: v. Rolan<strong>di</strong>nus.<br />
Rosa am ita R ecu p eri q. Laborantis de<br />
C opolario: IV .<br />
Rosa ux. A ngeloti : X V III.<br />
Rosa ux. C onçatorii de M arola: XIV,<br />
X V I, X V II.<br />
Rubal<strong>di</strong> de C orvaria : v. Guarda de Corvaria.<br />
Rubal<strong>di</strong>nus de L oto q. Enriei de Sanbuxedo<br />
: X X V .<br />
Rubeis (d e ) : v. Amaetus q. Petri.<br />
Rubeus: v. Albertinus o A lbertus; Iacobinus;<br />
Nichola ; Rainerius.<br />
Rubeus de Urtiga, Rubeus de Urtiga de<br />
Sigestro: X X II, X X IV , XXIX .<br />
rum pitor: v. Castellinus.<br />
Ruça o Ruço (d e ): v. Pascal o Pascali-<br />
nus.<br />
Sabainus m agister: L I.<br />
Salvatici: v. Parentis.<br />
Salvetus, Salvetus de Corsi, turrexanus<br />
turris de porta de P laçia Portusveneris:<br />
I, V II, X XXI, X L II, L V I, L X III.<br />
Salutus de V ixinia: LXIV .<br />
Sanbuxedo [Sam buceto - N è] (d e ): V.<br />
Enriei.<br />
Sancta Margarita [ Santa M argherita Ligur<br />
e ] : XIX. - (d e ): v. Bellushomo.<br />
Sancto Donato [San Donato - G enova]<br />
(d e ): v. Obertus guardator.<br />
Sancto Matheo [Sare Matteo - G enova]<br />
(d e ): v. Enricus.<br />
Sancto Salvatore [Sare Salvatore - G enova]<br />
(d e ): v. Rolan<strong>di</strong>nus Rollerius.<br />
Saneto Thoma [Sare Tommaso - G enova]<br />
(d e ): v. Iohaninus ealegarius.<br />
[ San Donato - Genova] : v. Sancto Donato.<br />
[San Matteo ■Genova] : v. Sancto Matheo.<br />
[Sare Salvatore - G enova] : v. Sancto<br />
Salvatore.<br />
[San Tommaso - G enova] : v. Sancto<br />
Thoma.<br />
[Santa Margherita L ig u re ]:<br />
Margarita.<br />
Sar<strong>di</strong>nellus f. Strene: XXXV .<br />
v. Sancta<br />
Sarçano [Soriana] (d e ): v. Guicellus:<br />
Panicus.<br />
Sauro [S ori] (d e ): v. Petrus de Camaxença;<br />
Symon.<br />
Scan<strong>di</strong>o, 1. [nella P alm aria]: X III.<br />
Scaxatus: v. Bennatus; Meioretus.<br />
Scentado (d e ): v. Bonoanus.<br />
scriba ; v. Guilielmus de Bracegio ; Ioan-<br />
nes de Astrico; Oglerius Osbergerius;<br />
Taravatius o Taraçius; Tealdus; Thomas<br />
Porcelini.<br />
Segnorini: t\ Reeuperus.<br />
- 119 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Segnorini heredes: XIV.<br />
Serramarinn [- La Spezia] (d e): v. Conpagnonus.<br />
serviens castri novi o castri superioris<br />
Portusveneris: v. Beginetus o Beginus<br />
de Piche Sigestri; Bonusvasalinus<br />
o Vasalinus de Borçoli de Rapallo ;<br />
Constancius Mallonus porterius: E nricus<br />
de Bisanne: Gandulfus de Castellione<br />
o Castelliono; Guilielminus de<br />
Fossatello; Guilielmus Aquila turrexanus;<br />
Guilielmus Bellafilia; Guilielmus<br />
calderonus; Guilielmus de Castellano<br />
o Castellione o Castelliono ;<br />
Guilielmus Maçuchus de Pontedecimo;<br />
Guilielmus de Murtedo de Rapallo ;<br />
Guilielmus pelliparius de Casamavali ;<br />
Guibertinus o Guibertus de Uxio ; Guirardus<br />
de Curia; Iacobinus o Iacobus<br />
de Pendola ; Iohaninus calegarius de<br />
Saneto Thoma; Iohaninus Percacius de<br />
Cugneo; Iohannes Bonominus magister<br />
axie; Iohannes de Busco; Iohannes<br />
Castagnola; Lanfranchinus barberius<br />
de Maçasco; Marchexinus o Marchixius<br />
de Uxio; Marchixius de Bisanne;<br />
Martinus de Montepegio ; Martinus de<br />
Recha o Recho; Nicholosus de Castelieto;<br />
Paganinus de Monleono; Pascal<br />
o Pascalinus de Ruça ; Petrus de Monconexis;<br />
Pollanexi de Pollanexis; Symon<br />
de Sauro; Uguetus de Po<strong>di</strong>o.<br />
serviens castri veteris Portusveneris: v.<br />
Guilielmus barberius ; Guilielmus de<br />
Monleono ; Iordaninus turrexanus ;<br />
Laculfus o Liculfus calegarius porterius;<br />
Obertus de Gavio turrexanus;<br />
Paganinus o Paganus de Castellione o<br />
Castelliono; Vitalis de Rapallo.<br />
[ Sestri Levante]: v. Sigestro.<br />
Sexto [ Sestri Ponente] (d e ): v. monasterium<br />
S. Andree.<br />
Sguiiola: v. Guilielmus.<br />
Sigcstrum ; Sigestri arena, comunis, te r<br />
ritorium [Sesfn Levante] : XIX, X X ,<br />
XXI, XXII. XXIII. XXIV. XXV, X X V I,<br />
XXVII. XXVIII, XXIX. LXII. - Sigestri<br />
Plebe (de): v. Beginetus o Beginus.<br />
- Sigestro ( d e ) : v. B ernardus Ca-<br />
gaciu s; E n ricu s B o n iv a s a lli; Rubeus<br />
de U rtig a; T e a ld n s n o ta riu s ; Thomas<br />
Porcelini. - S ig e s tri te rrito rio (in ): v.<br />
C aneto; Curso d e C a v a llo ; Marolo;<br />
Nespolum ( a d ) ; P la n e llo ; Plaçium<br />
(a d ); Valle d e C a h io n o (in ).<br />
[ S o r /]: v. S au ro.<br />
[Soziglia - G e n o v a ] : v. Susilia.<br />
S p açarip e: v. O b e rti.<br />
Speçapetra ( d e ) : v. U g u e ço .<br />
speeiarii: v. G rig o rii.<br />
Statali [ Statale - M a is sa n a ] ( d e ) : v. Balduinus;<br />
S ym o n etu s f. B ald u in i.<br />
Stephanellus d e P o r tu v e n e r e : XXXIX.<br />
S tren e: v. S ard in ellu s.<br />
Strenna ca le g a riu s: X V .<br />
Susilia [ Soziglia - G e n o v a ] : v. Castellinus.<br />
Symon de S a u ro , serv ien s castri novi<br />
Portusveneris : V , X X X , X L V I.<br />
Symonetus f. B a ld u in i de S ta ta li: LXII.<br />
Symoninus cavale riu s : X X X V , X L .<br />
Symoninus q. N ic h o lo s i c a v a le rii: X , XI.<br />
Symonis Venti filii : X X I I , X X III, XXIV ,<br />
XXV , X X V I, X X V I I I .<br />
tab ern ariu s: v. Io h a n n e s Lunbardus.<br />
T aiaferri de V e ç a n o filii: L X III.<br />
Taravaçius s crib a . T a ra v a çiu s scriba f.<br />
Conçatorii d e M a ro la : I I I , IV , V III,<br />
IX . X IV , X V I, X V I I , X X X V , XLV , LXI.<br />
Taro (d e ): v. e c c le s ia S. M arie.<br />
Tealdus n otariu s, T e a ld u s notarius de Si-<br />
gestro, T eald u s s c r i b a : V III, IX . XVI,<br />
X V II, X X I, X X I I I , X X IV , XXV II,<br />
X X IX , X L , X L I I . X L I X .<br />
Thom aina f. T h o m a in i F u re lli, ux. q.<br />
Guilielmi de A l d a : X L V I I I .<br />
Thom ainus F u r e l l u s : X L V I I I , X L IX .<br />
Thom as P o rcelin i n o ta riu s , Thom as Porcelini<br />
scriba, T h o m a s P o rcelin i de Si-<br />
gestro scriba :<br />
X X I I , X X I I I , XXIV.<br />
Tim onis de M a rtin o A sino : v. Guilielmus.<br />
[T ino]: v. T y ro .<br />
T ran a (in ), 1 .: L X I V .<br />
- 120 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
T rebiano [- A r c o la i ( J e ) : v. Roglerinus.<br />
tu rrexan u s: v. G uilielm us A quila; Iohannes<br />
de C astaldesa o Castaldessa ; Iord<br />
aninus; O bertus de Gavio ; Pascal o<br />
Pascalinus de R u ça ; Salvetus de Corsi.<br />
Tyro [T in o ] ( d e ) : v. monasterium S.<br />
V enerii.<br />
Ugolinus q. B ald i de Portuvenere, Ugo-<br />
linus de B ald o : X IV , L IV , L V I, LIX.<br />
Ugolinus M a xilla, Ugolinus M axilla de<br />
P o rtu v en ere: X X X IX , LIX.<br />
Ugolinus f. V ivald i C anevarii: XLV II.<br />
Ugo m a cella riu s: X X X IV .<br />
Ugonis A sin a rii: v. Francescinus.<br />
Ugonis de Croso h ered es: X IX .<br />
Uguetus de P o d io , Uguetus de Po<strong>di</strong>o de<br />
R ap allo, U gu etus de Rapallo, serviens<br />
castri novi P ortu sven eris: V, XXX,<br />
X L V I.<br />
Ugueço de S pegapetra notarius: XIV.<br />
Urtiga de Sigestro (d e ): v. Rubeus.<br />
U susm aris: v. Ia co b u s; Idetus; Obertinus.<br />
Uxio [U sc io ] ( d e ) : v. Guibertinus o Gui-<br />
bertus ; M arch exinus o Marchixius.<br />
Valdecelsa ( d e ) : v. Ricobonus f. Iohan-<br />
nis.<br />
Valerano o V a l/era n o (d e ): v. Angele-<br />
rius ; G alvanus ; Paganellus f. Iacobini.<br />
Valle de C abiono (in ), 1. [in territorio<br />
S ig e stri]: L X II.<br />
Vasalinus f. A nsal<strong>di</strong> Bal<strong>di</strong>çoni: LX.<br />
Vasalinus f. C onçatorii de M arola: IV,<br />
X IV , X V I, X V II.<br />
Vasallinus de B o rço li de Rapallo, serviens<br />
castri novi Portusveneris : v. Bonusvasalinus.<br />
Vasallus de lo rd a n o : XIX.<br />
V en ti: v. Sym onis.<br />
[d e s ig n a ]: v. V ixigna, Vixinia.<br />
Veçano [ V ezzano L igure] (d e ): v. Bai-<br />
d uinus; G rim al<strong>di</strong>n us; Taiaferri.<br />
Via (d e ): v. A lb e rti; Vival<strong>di</strong>.<br />
Viarexius de Portuvenere: X III.<br />
Vignaleto (d e ): v. Bonamicus.<br />
Vignana [nella valle <strong>di</strong> Ceula - Levanto:<br />
A. F e r r e t t o , Co<strong>di</strong>ce <strong>di</strong>plomatico delle<br />
relazioni fra la Liguria, la Toscana e<br />
la Lunigiana ai tem pi <strong>di</strong> Dante ( 1265-<br />
1321), in Atti della Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong><br />
<strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong>, XXXI. 1, 1901, doc. CC ;<br />
X XXI. 2, 1903, doc. D CCCLXXIII]<br />
(d e ): v. Copertinus.<br />
Viri<strong>di</strong>s ux. Viarexii de Portuvenere:<br />
XIII.<br />
Vitalis de Rapallo, serviens castri veteris<br />
Portusveneris : VI, X X X II, XXXIII,<br />
XLV II, LX.<br />
Vival<strong>di</strong>: v. Cigius de Copolario; Fu r<br />
nus de Copolario ; Ugolinus.<br />
Vival<strong>di</strong> de Copolario heredes: XIV.<br />
Vival<strong>di</strong> de Via heredes: XIX.<br />
Vivaldus Canevarius, castellanus Portusveneris:<br />
V III, IX, X, XI, XL, L II, L U I,<br />
LX.<br />
Viviani : v. Petrus Gallus de Portuvenere.<br />
Vivianus de Gallico: XIV , XXXV II, XLI,<br />
L II, L III, LXI.<br />
Vivaldus de Guilielmoto : XXVI.<br />
Vivoli: v. Ianuinus.<br />
Vixigna o Vixinia [Vesigna - La Spezia]<br />
(d e): v. Aldebran<strong>di</strong>nus ; Bellomus;<br />
Parentinus; Raseerius q. Alcherini;<br />
Salutus.<br />
Vixigna de Marola : XIV.<br />
Vixillus macellator: XXIX.<br />
Vixinia [F esig n a]: v. Vixigna.<br />
Volastra [- Riomaggiore] (d e ): v. Reçuperus<br />
q. Segnorini.<br />
Yssota ux. Oberti calegarii: XV.<br />
Çinesta [Ginestra - Sestri Levante] (d e ):<br />
v. Paulinus q. Obertalli.<br />
Çino de Petra Caranti (d e ): v. Paganus.<br />
Çunçiboni : v. Iacobinus de Albavera<br />
de Portuvenere.<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
BIBLIOGRAFIA DELLE OPERE CITATE<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
C. B attisti - G. A lessio, D izion ario etim olog ico italian o, Firenze,<br />
1950 sgg.<br />
L. T. B elgrano, D ocu m en ti in ed iti riguardanti le du e crociate<br />
d i S an L u d o v ic o IX re d i F ran cia, Genova, 1859.<br />
G. Caro, G en u a und d ie M àchte am M ittelm eer, 1895-1899.<br />
C a r tu la r i n o ta rili g en ovesi (I - 1 4 9 ): inventario, vol. I, parte I,<br />
in P u b b lic a z io n i d eg li A rch iv i d i Stato, XXII, Roma, 1956.<br />
C a s te lli d e lla R iv iera d i L evan te in docum en ti d el secolo X III,<br />
in G io r n a le S to r ic o d e lla L unigian a, nuova serie, V, 19o4.<br />
M. Chiaudano, C on tratti n otarili genovesi d el secolo X II, Torino,<br />
1925.<br />
M. Chiaudano, O berto S criba de Mercato (1 1 8 6 ), Genova, 1940.<br />
M. C h iau d an o - R. Morozzo d ella Rocca, O berto Scriba de Mercato<br />
( 1 1 9 0 ) , Genova. 1938.<br />
F. Corazzini, V o cabola rio nautico italian o, Torino, 1900-1907.<br />
C. D esimoni, A nnali storici d ella città <strong>di</strong> Gavi e d e lle sue fa m i•<br />
g lie d a ll'a n n o 972 al 1815, Alessandria. 1896.<br />
C. D esimoni, D ocum enti ed estratti p er la storia d i Gavi, Alessandria,<br />
1896.<br />
D iz io n a rio d i m arina m ed iev ale e m odern a, a cura della R eale<br />
A ccadem ia d’Ita lia , Roma. 1937.<br />
R. D oehaerd, Les relation s com m erciales entre Gênes, la B elg iqu e<br />
e t V O u trem on t d'après les archives n otariales génoises aux X lIIe et<br />
X IV e s iè c le s , Bruxelles - Roma. 1941.<br />
— 125 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Du Cange, Glossarium m ed iae et in fim ae la t in it a t is , e<strong>di</strong>z. a cura<br />
<strong>di</strong> L. F avre, 1883-1887, Graz, 1954.<br />
J. E. Eierman-H. C. K rueger - R. L. R e y n o l d s, B o n v illa n o<br />
(1198), Genova, 1939.<br />
G. F alco, L e carte d el m on astero d i San V e n e r io d e l T in o, in<br />
Biblioteca della Società Storica S u b a lp in a , XCI, T o rin o , 1920, 1933.<br />
G. F alco - G. P istarino, Il ca rtu la rio d i G io v a n n i d i G ion a <strong>di</strong><br />
Portovenere (sec. X III), in B ib lio te c a d e lla D e p u t a z io n e S u b a lp in a<br />
<strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong>, CLXXVII, Torino, 1955.<br />
A. F erretto, L iber m agistri S alm on is sacri p a l a t i i n o ta r ii (1222-<br />
1226), in Atti della Società L igu re d i S toria P a t r ia , X X X V I, 1906.<br />
A. F erretto. Documenti g en ov esi d i N ovi e V a lle S criv ia, in<br />
Biblioteca della Società Storica S u b a lp in a , LII, T o rin o , 1910.<br />
A. Giusti, Lingua e letteratu ra latin a in L ig u r i a , in S to ria <strong>di</strong><br />
Genova, II, Milano, 1941.<br />
C. G uaschino, Documenti p o r to v e n e r e s i d e l s e c o l o X I I I , in G iornale<br />
storico della Lunigiana, nuova serie, V ili, 1957, pp. 35-40.<br />
A. Guglielmotti, V ocabolario m arin o e m i lit a r e , Rom a, 1889.<br />
M. W. H all Cole - H. C. K ruger - R. L. R e y n o ld s, G u g lielm o<br />
Cassinese (1190-1192), Genova, 1938.<br />
M. W. Hall Co l e -H . C. K r u e g e r - R . G. R e i n e r t - R . L. R eynolds,<br />
Giovanni <strong>di</strong> G uiberto (1200-1211 ) , Genova, 1940.<br />
H. P. M., L ib er iurium R e ip u b lic a e G en u en sis, I, Torino, 1854.<br />
H. C. K rueger - R. L. R eyn o ld s, L a n fr a n c o ( 1 2 0 2 - 1 2 2 6 ) , Genova,<br />
1952.<br />
M. L upo Gen tile, Il regesto d e l c o d ic e P e la v ic in o , in A tti d ella<br />
Società <strong>Ligure</strong> d i <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong>, XLIV, 1912.<br />
C. Manfroni, <strong>Storia</strong> della m arin a italian a d a l l e in v a s io n i b a r b a <br />
riche al trattato d i N infeo, Livorno, 1899.<br />
W. Meyer- L ü b k e, Rom anisch.es e ty m o lo g is c h es W ò r te r b u c h , Heidelberg,<br />
1935.<br />
- 1 2 6 —<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
G. B . P e l l e g r in i, II F osso C aligi e gli arabism i j)isani, in A tti<br />
d e lla A c c a d e m ia N azio n a le d e i L in cei. R en d icon ti d ella Classe <strong>di</strong><br />
S c ie n z e in o r a li, sto ric h e e filo lo g ich e, serie V ili, vol. XI, 1956,<br />
pp. 142-176.<br />
G. PiSTARiNo, G li usi cro n o lo g ici a P ortov en ere nel qu adro del-<br />
1 e s p a n s io n e g e n o v e s e , in B o lle ttin o Ligustico, V, 1953.<br />
G. P is t a r in o , L a Maritiina d e lle carte n otarili liguri, in A nnali<br />
d i r ic e r c h e e stu d i d i g eo g ra fia , XI, 1955.<br />
A. P rati, V o c a b o la rio etim o lo g ico italian o, 1951.<br />
P. Rocca, P esi e m isu re an tich e d i G enova e d el G enovesato,<br />
Genova, 1871.<br />
G. Rossi, G lossario m ed iev a le ligure, in M iscellanea d i storia<br />
ita lia n a , serie III, tomo IV, 1898, tomo XIII, 1909.<br />
D. Scano, C astello d i B o n ifa c io e L og u d oro n ella prim a m età d el<br />
s e c o lo X I I I , in A rch iv io S torico S ard o, XX, 1936.<br />
V. V i t a l e , C om e si otten ev a un u fficio n el secolo X III. in G iorn<br />
ale sto ric o e le tte r a r io d e lla L igu ria, VI, 1930.<br />
V. V itale, D ocu m en ti sul castello d i B o n ifa cio nel secolo X III,<br />
in A tti d e lla R . D ep u tazion e L igu re d i S toria P atria, I (LXV), 1936.<br />
V. V itale, N uovi d ocu m en ti sul castello d i B on ifacio n el sec<br />
o lo X III, in A tti d e lla R. D ep u tazion e d i S toria P atria p er la Liguria,<br />
IV (LX V III), 1940, fase. II.<br />
V. V itale, L a vita eco n o m ic a d e l castello d i B on ifacio nel sec<br />
o lo X I I I , in S tu d i in on ore d i G ino L u zzatto, I, Milano, 1950.<br />
- 1 2 7 -<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
INDICE<br />
Introduzione<br />
1.-I manoscritti <strong>di</strong> Tealdo d e S igeslro<br />
2. - Periodo trascorso dal notaio a Bonifacio<br />
3 . -P eriod o trascorso dal notaio a Portovenere<br />
4. - Periodo trascorso dal notaio a Gavi<br />
5. - La pratica del cartulario in Tealdo d e Sigestro<br />
6.- Gli usi cronologici in Tealdo d e Sigestro<br />
7. - Contenuto del cartulario<br />
8. - Criteri della presente e<strong>di</strong>zione<br />
Le carte portoveneresi <strong>di</strong> Tealdo d e S igestro (1258-59)<br />
Regesti<br />
Glossario<br />
In<strong>di</strong>ce dei nomi <strong>di</strong> luogo e <strong>di</strong> persona<br />
Bibliografia delle opere citate<br />
p. 7<br />
» 9<br />
» 11<br />
» 13<br />
» 15<br />
» 17<br />
» 18<br />
» 20<br />
» 21<br />
» 23<br />
» 87<br />
» 101<br />
« 107<br />
» 123<br />
INVENTARIO r
F in ito <strong>di</strong> s ta m p a r e il 24 m a g g io 19S8<br />
n ella T ipografia F e r r a r i, O c c e lla e C. d i A l e s t a n d r i a<br />
■>C<br />
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>
Società <strong>Ligure</strong> <strong>di</strong> <strong>Storia</strong> <strong>Patria</strong> - <strong>biblioteca</strong> <strong>di</strong>gitale - <strong>2011</strong>