อ่านหนังสือ - กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง

ตองปลอยใหสัตวถูกรบกวนนอยที่สุด การทดสอบวาสัตวหมดความรูสึกหรือผอนคลายรางกายเต็มที่ ทําได
โดยการแหยหรือจิ้มดวยเข็มเขี่ยเบา ๆ แลวสัตวไมมีการตอบสนองหรือไมเคลื่อนไหว ระยะเวลาขึ้นอยูกับ
ชนิดและขนาดของสัตว ถาสัตวยังเคลื่อนไหวและตอบสนองอยูก็ตองปลอยทิ้งไวตอไป บางครั้งอาจใชเวลา
เปนวัน ดังนั้นความอดทนจึงเปนสวนประกอบที่สําคัญมากอยางหนึ่ง ขอควรระวังประการหนึ่ง คือ ควรจะ
คงสภาพสัตวตัวอยางทันทีเมื่อสัตวหมดความรูสึก ไมควรปลอยทิ้งไว เพราะสัตวเหลานี้จะเนาเปอย
การทําใหสัตวผอนคลายที่เหมาะสมและนิยมใชอีกอยางหนึ่งก็คือ ปลอยใหสัตวตายอยางชา ๆ ในน้ํา
ทะเล จนกระทั่งน้ําทะเลนั้นเกือบเนาเสียหรือเปนน้ําที่ขาดออกซิเจน วิธีนี้ตองคอยตรวจสอบอยูเสมอ เพราะ
ถาทิ้งตัวอยางไวนานเกินไปจะทําใหตัวอยางเนาได อีกวิธีหนึ่งคือ การลดอุณหภูมิของน้ําทะเลในภาชนะที่
บรรจุตัวอยาง โดยการเติมน้ําเย็นลงไปเล็กนอยจากนั้นคอยนําเขาตูเย็นหรือตูแช ปลอยทิ้งไวจนสัตว
ออนเพลียหรือตาย บางครั้งอาจใชสารทําใหสลบหรือชาใสลงไปและทําการลดอุณหภูมิโดยแชตูเย็นดวย เมื่อ
ตัวอยางสัตวทะเลถูกทําใหชาตามความตองการแลว ก็นําไปคงสภาพในขั้นตอนที่สองตอไป
การคงสภาพตัวอยาง (Fixation) เปนขบวนการรักษาโครงสรางโดยทําใหโปรตีนหรือเนื้อเยื่อของ
สัตวอยูในสภาพคงที่ (stabilize) ไมเปลี่ยนแปลงไปจากสภาพที่เคยเปนในขณะที่สัตวยังมีชีวิตอยูหรือให
ใกลเคียงกับธรรมชาติมากที่สุดเทาที่จะเปนได เพื่อประโยชนในการปฏิบัติงานหรือศึกษาเกี่ยวกับตัวอยาง
สัตวนั้น การรักษาตัวอยางที่ดีตองรักษาสภาพตัวอยางที่คงสภาพใหอยูในสภาพนั้นโดยไมมีกําหนดเวลา
เทาที่ศึกษาขณะนี้ยังไมมีสารคงสภาพ (fixative) ใดที่เหมาะกับสัตวทุกชนิดหรือมีคุณสมบัติที่ดีที่สุด แตที่
นิยมใชกันมากที่สุดโดยทั่วไป คือ ฟอรมาลิน (Formalin) การเลือกสารคงสภาพจึงตองขึ้นอยูกับ
วัตถุประสงคที่ตองการใชเกี่ยวกับตัวอยางชนิดนั้น โดยปกติสารที่ใชคงสภาพ คือ ฟอรมาลดีไฮด
(Formaldehyde) เอทิลแอลกอฮอล (Ethyl alcohol) กรดอะซีติก (Acetic acid) กรดพิคริค (Picric
acid) เมอรคิวริคคลอไรด (Mercuric chloride) กรดออสมิก (Osmic acid, Osmium tetrexide)
โพแทสเซียมไดโครเมต (Potassium dichromate) และโครเมียมไตรออกไซดหรือกรดโคโรมิค
(Chromium trioxide, Choromic acid) สารเหลานี้บางครั้งก็ใชเดี่ยว ๆ ได แตโดยมากมักตองนํามาผสม
กันเสียกอน ในที่นี้จะกลาวถึงเฉพาะสารที่หางายและใชไดดีกับสัตวทะเล
สารหรือน้ํายาเคมีที่ใชในการคงสภาพตัวอยาง (Fixative)
1. ฟอรมาลิน (Formalin) เปนชื่อทางการคา สวนอีกชื่อหนึ่งคือ สารละลาย 40% ฟอรมาลดีไฮด
(Formaldehyde) ซึ่งเปนสารประกอบของกาซฟอรมาลดีไฮด (HCOH) ในน้ํา เมื่อตองการใช
นําไปเจือจางกับน้ําจืดหรือน้ําทะเลเสียกอน แตใชน้ําทะเลจะดีกวาเนื่องจากน้ําทะเลมีคุณสมบัติเปน
ตัวปรับสภาพความเปนกรด-ดาง (buffer) ในการคงสภาพตัวอยางควรใชฟอรมาลินที่มีความเขมขน
10% ขอควรระวังในการเจือจางฟอรมาลินที่ตองคํานึงถึงอยูเสมอ คือ มักมีปญหาสับสนระหวางคํา
6