rusTvelologiuri literatura

rusTvelologiuri literatura rusTvelologiuri literatura

science.org.ge
from science.org.ge More from this publisher
28.06.2014 Views

2. avtori ikvlevs, Tu ramdenad arsebiTadaa dakavSirebuli `vefxistyaosanSi~ adamianis gancdebis Sinagani samyaros gamomxatveli mxatvruli saxeebis Seqmnis gzebi da saSualebebi qarTul enaSi am sinamdvilis asaxvis TaviseburebebTan. 3. ganixilavs emociur mdgomareobebs, aqtivobis gancdebs, Semecnebis procesebs da daaskvnis, rom: `qarTul enaSi asaxuli `xalxuri fsiqologiisa~ da `vefxistyaosnis~ `fsiqologiis~ erTianoba imaSi gamoixateba, rom erTsa da imave ganzomilebaSia ganlagebuli gulfuZis meSveobiT, rogorc, qarTuli enis mier Camoyalibebuli adamianis sulieri cxovrebis sferos goniTi sistema, ise renesansis ideebis safuZvelze `vefxistyaosnis~ mxatvrul saxeebSi Camoyalibebuli adamianis sulieri cxovrebis samyaro~ (gv. 9-17). me-4 — me-7 qveTavebSi sakiTxis ganxilvis Sedegad avtori ayalibebs Teziss, rom `vefxistyaosnis~ mixedviT, `gulia~ namdvilad WeSmariti fsiqologiuri struqtura da imisi `vazirobiTaa~, rom yoveli adamianis qceva Sinaganad mTliani da Tanmimdevaria. bolos, daskvnis saxiT avtori or debulebas gvawvdis: a) `vefxistyaosanSi~ `mobruneba adamianisken~ ganviTarda adamianis pirovnebis namdvili sulieri struqturis bunebis gamoxatvis mimarTulebiT da amitom igi renesanss (S. nucubiZe) ganekuTvneba. b) am mobrunebis gamomxatveli mxatvruli saxeebis Seqmnis specifikuri gzebi da saSualebebi `vefxistyaosanSi~ qarTveli xalxis gonis Semoqmedebis niadagzea ganviTarebuli da igi sakuTriv qarTul renesanss warmogvidgens. c.e. 259. ivane qavTaraZe rusTaveli da `vefxistyaosani~ Jur. `ciskari~, 1968, № 11. am narkvevSi avtori msjelobs poemis avtoris gvar-wodebis dawerilobaze. kompozitSi `rusTavi~ Sedis topoleqsemebi ru da Tavi. es sityva TavisTavad axali, saSual qarTulis formaa. mosalodneli iyo Zveli warmoebiT: `ruisTavi~, magram XII s-Si vrceldeba da XVI-XVII saukuneebSi mkvidrdeba xmovanfuZian saxelTa saSual qarTulSi cnobili tipi, brunvis niSandakarguli: ru-s, ru-T, ru-T-i. unda vivaraudoT, rom sityvaSi `rusTavi~ moxda Zveli warmoebis koreqcia axal mdgomareobasTan. am xanebSi veRarc SekumSul fuZes vivaraudebT. maSasadame, `rusTavis~ (da ara rusTvis), rusTaveli (da ara rusTveli). avtoris azriT, Tu odesme iyo SekumSuli fuZe _ `rusTveli~ da aRdga srulxmovaniani forma `rusTaveli~, amaSi vlindeba qarTuli enis is tendencia, romelmac Tavi iCina enis ganviTarebis yvela sferoSi da romelsac safuZvlad udevs fonetikuri kanonozomiereba _ gavrceldes da damkvidrdes srulxmovniani fuZeebi. poemis teqstSi arsebuli SekumSuli forma (rusTveli) ki gamoyenebulia leqsis metris gamo. poemis saTauris Sesaxeb avtori SeniSnavs: `vefxistyaosani~ erTcnebiani, marTulmsazRvreliani kompozitia, misi defisiT dawera gaumarTlebelia, is erTad unda daiweros. g.a. 260. d. qumsiSvili rusTavelis poeturi xelovnebis zogierTi sakiTxi Tb., 1968, 290 gv. avtori miznad isaxavs gaarkvios poemis mxatvruli konstruqcia, siuJetisa da kompoziciis Taviseburebani, ufro zustad gansazRvros Txzulebis Tema da idea, moqmedebis ganviTarebis adgili da dro, fantastikisa da poeturi gamonagonis xvedriTi wona `vefxistyaosanSi~ da sxva sakiTxebi. wigni Sedgeba xuTi Tavisagan. I Tavi: `vefxistyaosnis~ siuJeti (gv. 7-101). avtors miaCnia, rom poemis pirveli da meore Tavebi warmoadgens eqspozicias, xolo mesame TavSi ucxo moymis gamoCena da misi ucnauri saqcieli poemis moqmedebis kvanZs qmnis. damoukideblad viTardeba nestan-tarielis ambavi da igi SeiZleba gamoiyos, rogorc calke siuJeturi xazi. aq eqspozicias warmoadgens indoeTis politikuri mdgomareobisa 78

da nestan-tarielis urTierTobis aRwera, xataelebTan omSi tarielis gamarjvebis CaTvliT. am siuJetSi sakvanZo epizodia TaTbiri nestanis gaTxovebis Taobaze. moqmedeba kulminacias aRwevs maSin, rodesac davari nestans indoeTidan aZevebs. am konfliqtis kvanZis gaxsnaa nestanis ukvalod dakargva, tarielis sasowarkveTileba da sikvdilis lodini (gv. 56). avTandilis wasvliT ucxo moymis saZebnad grZeldeba poemis ZiriTadi siuJeti. moqmedebis ganviTareba, d. qumsiSvilis azriT, kulminacias aRwevs tarielis mier lom-vefxvTa daxocvis epizodSi, Semdgom ambebSi ki rusTaveli gviCvenebs avTandilis upiratesobas tarielTan SedarebiT, moxerxebasa, sibrZnesa da WirTa gaZlebaSi (70-78). TinaTinisa da avTandilis qorwili mTavari siuJeturi xazis kvanZis gaxsnas warmoadgens. mkvlevars miaCnia, rom aq Tavdeba poemis siuJeti da momdevno Tavebi (indo-xataelTa ambavi) rusTavels ar ekuTvnis. d. qumsiSvili aseve Semdegdroindel danamatad TvliT epilogis strofebs (gv. 93-101). II Tavi, `vefxistyaosnis~ kompozicia. prologis Sesaxeb mkvlevari ambobs, rom es Sesavali ideurad da kompoziciurad dakav- Sirebulia TviT poemasTan da mis ganuyofel nawils warmoadgens (gv. 102-106). mkvlevari aRniSnavs, rom poemaSi daculia moqmedebis erTianobis principi. miuxedavad ori siuJeturi xazis arsebobisa, orive saxelmwifoSi brZola da konfliqtia qalis gamefebisa da misTvis SeuzRudavi uflebebis miniWebis irgvliv. rusTaveli sagangebod vrclad aRwers im epizodebs, romlebic qalis mefed yofnis ideis naTelyofis saqmes emsaxurebian (gv. 107-113). mkvlevari gansakuTrebul yuradRebas uTmobs drois faqtors poemaSi, adgens drois intervals sxvadasxva epizodebs Soris da akeTebs Semdeg daskvnebs: 1. arabeTSi TinaTinis gamefebis dRidan avTandilisa da TinaTinis SeuRlebamde gavida 6 weliwadze meti. 2. nestan-darejanis gatacebidan indoeTis taxtze nestanisa da tarielis gamefebamde gavida 11 weliwadi. mkvlevari fiqrobs, rom aq aris analogia saqarTvelos istoriul ambebTan: giorgi mesamem Tamari mefed dasva 1178 wels, xolo 6 wlis Semdeg — 1184 wels moxda misi xelmeored kurTxeva. xolo Tamaris gamefebidan daviT soslanis SerTvamde (1189 w.) gavida 11 weliwadi (gv. 113-136). III TavSi — mxatvruli gamosaxvis xerxebi da saSualebani — ganxilulia poemis Tema (rasac mkvlevari `ideas~ uwodebs), poemis fabulis damokidebuleba qarTul istoriul sinamdvilesTan. aRniSnulia, rom poemis gmirebis gaigiveba istoriul pirebTan swori ar aris. mkvlevari sagangebod Cerdeba poemis alegoriulobis sakiTxze. misi azriT alegoriis magaliTebia: moqmedebis gadatana arabeTsa da indoeTSi, gmirTa saxelebis Secvla da sxv., riTac rusTaveli aCvenebs, rom es mxolod analogiuri situaciaa da ara TviT istoriuli ambavi. arabeTsa da indoeTSi momxdari ambebis aRwera me-12 s-Si saqarTveloSi warmoebuli politikuri brZolis arsis alegoriul gadmocemas warmoadgens. poemis alegoriuloba unda ve- ZioT ara istoriuli sinamdvilisa da poemaSi aRwerili ambebis zustad damTxvevaSi, aramed poemis ZiriTad sakiTxad qalis uflebis dayenebaSi. qalis mefed yofnis kanonzomiereba da misi SeuzRudavi uflebebis dacvis sakiTxi iyo me-12 s-is ukanasknel meoTxedSi saqarTvelos politikuri cxovrebis ZiriTadi problema. igive problema udevs safuZvlad `vt~-is Sinaarss (153-169). d. qumsiSvili aqve Cerdeba poeturi fantaziis adgilsa da daniSnulebaze poemaSi. poetur gamonagonad Tvlis igi qajebs, devebs, fridonis araCveluberiv cxens, tarielisa da avTandilis arabunebriv fizikur Zalas, xataeTidan motanili ridis qsovils da mols (gv. 170- 194). IV TavSi — mijnuroba da mxatvruli saxis problema — d. qumsiSvili kritikulad ganixilavs rusTvelur mijnurobaze arsebul Sexedulebebs, rac gamoixata imis mtkicebaSi, rom: 1) is aris mxolod sulieri, sazeo (saRvTo); 2) rusTveli umReris xorciel, col-qmrul siyvaruls. mkvlevari vrclad ganixilavs poemis prologSi mocemul mijnurobis `Teoriasa~ da personaJebis moqmedebas da askvnis, rom vefxistyaosnis gmirebis `mijnuroba aris ltolva, siSmage, gamowveuli im winaaRmdegobebiT, romlebic sasurveli miznis miRwevis gzaze eRobebaT: maTi mijnuroba aris amaRlebuli, faqizi sulieri siyvaruli, radgan isini ocneboben ara xorciel siaxloveze TavianT satrfosTan, aramed sulier Serwymaze~ (gv. 223). igi ganmartavs agreTve `siZvis~ raobas da misi gamovlenis SemTxvevebs poemaSi (223-232). 79

2. avtori ikvlevs, Tu ramdenad arsebiTadaa dakavSirebuli `vefxistyaosanSi~ adamianis<br />

gancdebis Sinagani samyaros gamomxatveli mxatvruli saxeebis Seqmnis gzebi da saSualebebi<br />

qarTul enaSi am sinamdvilis asaxvis TaviseburebebTan.<br />

3. ganixilavs emociur mdgomareobebs, aqtivobis gancdebs, Semecnebis procesebs da daaskvnis,<br />

rom: `qarTul enaSi asaxuli `xalxuri fsiqologiisa~ da `vefxistyaosnis~ `fsiqologiis~<br />

erTianoba imaSi gamoixateba, rom erTsa da imave ganzomilebaSia ganlagebuli gulfuZis<br />

meSveobiT, rogorc, qarTuli enis mier Camoyalibebuli adamianis sulieri cxovrebis<br />

sferos goniTi sistema, ise renesansis ideebis safuZvelze `vefxistyaosnis~ mxatvrul<br />

saxeebSi Camoyalibebuli adamianis sulieri cxovrebis samyaro~ (gv. 9-17).<br />

me-4 — me-7 qveTavebSi sakiTxis ganxilvis Sedegad avtori ayalibebs Teziss, rom `vefxistyaosnis~<br />

mixedviT, `gulia~ namdvilad WeSmariti fsiqologiuri struqtura da imisi `vazirobiTaa~,<br />

rom yoveli adamianis qceva Sinaganad mTliani da Tanmimdevaria.<br />

bolos, daskvnis saxiT avtori or debulebas gvawvdis: a) `vefxistyaosanSi~ `mobruneba<br />

adamianisken~ ganviTarda adamianis pirovnebis namdvili sulieri struqturis bunebis gamoxatvis<br />

mimarTulebiT da amitom igi renesanss (S. nucubiZe) ganekuTvneba.<br />

b) am mobrunebis gamomxatveli mxatvruli saxeebis Seqmnis specifikuri gzebi da saSualebebi<br />

`vefxistyaosanSi~ qarTveli xalxis gonis Semoqmedebis niadagzea ganviTarebuli<br />

da igi sakuTriv qarTul renesanss warmogvidgens. c.e.<br />

259. ivane qavTaraZe<br />

rusTaveli da `vefxistyaosani~<br />

Jur. `ciskari~, 1968, № 11.<br />

am narkvevSi avtori msjelobs poemis avtoris gvar-wodebis dawerilobaze.<br />

kompozitSi `rusTavi~ Sedis topoleqsemebi ru da Tavi. es sityva TavisTavad axali,<br />

saSual qarTulis formaa. mosalodneli iyo Zveli warmoebiT: `ruisTavi~, magram XII s-Si<br />

vrceldeba da XVI-XVII saukuneebSi mkvidrdeba xmovanfuZian saxelTa saSual qarTulSi<br />

cnobili tipi, brunvis niSandakarguli: ru-s, ru-T, ru-T-i. unda vivaraudoT, rom sityvaSi<br />

`rusTavi~ moxda Zveli warmoebis koreqcia axal mdgomareobasTan.<br />

am xanebSi veRarc SekumSul fuZes vivaraudebT. maSasadame, `rusTavis~ (da ara rusTvis),<br />

rusTaveli (da ara rusTveli).<br />

avtoris azriT, Tu odesme iyo SekumSuli fuZe _ `rusTveli~ da aRdga srulxmovaniani<br />

forma `rusTaveli~, amaSi vlindeba qarTuli enis is tendencia, romelmac Tavi iCina enis<br />

ganviTarebis yvela sferoSi da romelsac safuZvlad udevs fonetikuri kanonozomiereba<br />

_ gavrceldes da damkvidrdes srulxmovniani fuZeebi.<br />

poemis teqstSi arsebuli SekumSuli forma (rusTveli) ki gamoyenebulia leqsis metris gamo.<br />

poemis saTauris Sesaxeb avtori SeniSnavs: `vefxistyaosani~ erTcnebiani, marTulmsazRvreliani<br />

kompozitia, misi defisiT dawera gaumarTlebelia, is erTad unda daiweros. g.a.<br />

260. d. qumsiSvili<br />

rusTavelis poeturi xelovnebis zogierTi sakiTxi<br />

Tb., 1968, 290 gv.<br />

avtori miznad isaxavs gaarkvios poemis mxatvruli konstruqcia, siuJetisa da kompoziciis<br />

Taviseburebani, ufro zustad gansazRvros Txzulebis Tema da idea, moqmedebis<br />

ganviTarebis adgili da dro, fantastikisa da poeturi gamonagonis xvedriTi wona `vefxistyaosanSi~<br />

da sxva sakiTxebi.<br />

wigni Sedgeba xuTi Tavisagan.<br />

I Tavi: `vefxistyaosnis~ siuJeti (gv. 7-101).<br />

avtors miaCnia, rom poemis pirveli da meore Tavebi warmoadgens eqspozicias, xolo<br />

mesame TavSi ucxo moymis gamoCena da misi ucnauri saqcieli poemis moqmedebis kvanZs qmnis.<br />

damoukideblad viTardeba nestan-tarielis ambavi da igi SeiZleba gamoiyos, rogorc<br />

calke siuJeturi xazi. aq eqspozicias warmoadgens indoeTis politikuri mdgomareobisa<br />

78

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!