Egnate Pipia.pdf

Egnate Pipia.pdf Egnate Pipia.pdf

science.org.ge
from science.org.ge More from this publisher

saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli akademia<br />

guram tatiSvili<br />

egnate fifia –<br />

didi qarTveli qirurgi, mecnieri,<br />

pedagogi da sazogado moRvawe<br />

Tbilisi<br />

2011


eZRvneba didi qarTveli qirurgis,<br />

akademikos egnate fifias dabadebidan<br />

110 wlisTvas.


qarTveli xalxi udidesi madlierebis grZnobiT<br />

aRniSvnavs brwyinvale eqimis, didi qirurgis, gamo­<br />

Cenili mecnieris, pedagogisa da sazogado moRvawis,<br />

akademikos egnate kalistrates Ze fifias dabadebidan<br />

110 wlisTavs.<br />

Cveni qveynis mravalsaukunovani istoriis sxvadasxva<br />

etapze periodulad xdeboda qarTuli genis aRzeveba,<br />

didi Tamaris epoqaSi SoTa rusTavelis gabrwyineba,<br />

XIX saukunis qarTul literaturaSi ilias, vaJas,<br />

akakis, Semdeg ki galaqtionis gaelveba.<br />

ase usasrulod SeiZleba gavagrZeloT, magram albaT,<br />

saqarTvelos mematiane ver auvlis gverds gasul<br />

saukuneSi qarTuli medicinis saocar aRorZi nebas.<br />

aleqsandre naTiSvilma, aleqsandre aladaSvilma,<br />

spiridon virsalaZem, nikoloz yifSiZem, grigol muxa­<br />

Zem da sxvebma myari saZirkveli Cauyares CvenSi mecnierul<br />

da praqtikul medicinas. swored am periodSi<br />

grigol muxaZis, nikoloz kaxianis, aleqsand re maWavarianis<br />

TaosnobiT daiwyo saqarTveloSi qirurgiis<br />

da misi calkeuli dargebis aRorZineba da arenaze<br />

gamovida qirurgTa SesaniSnavi pleada _ aleqsandre<br />

wulukiZe, mixeil cxakaia, egnate fifia, mixeil CaCava,<br />

memed komaxiZe da sxvebi, romlebmac Seqmnes Zlieri<br />

mecnieruli skolebi da qveynis gareT gaitanes qarTuli<br />

qirurgiis saxeli. swored am didebuli Tanavarskv­<br />

3


lavedis brwyinvale warmomadge neli iyo egnate fifia,<br />

romelmac kidev ufro maRal safexurze aiyvana medicinis<br />

es urTulesi dargi.<br />

batoni egnate gaxldaT mravalmxriv saintereso,<br />

ara ordinaluri da gamorCeuli moRvawe. swored misnair<br />

did pirovnebebze aqvs naTqvami nodar dumbaZes:<br />

`adamiani freska ar aris, romelic erTi sibrtyidan<br />

aRiqmeba. igi ufro skulpturul portrets hgavs, romlis<br />

danaxvac yvela poziciidan aris SesaZlebeli~.<br />

SeuZlebelia egnate fifias, am brZeni kacis, bumberazi<br />

eqimisa da dastaqris, didi moazrovnis da mecnieris,<br />

gamorCeuli pedagogis da SesaniSnavi oratoris<br />

da bolos, didebuli qarTveli sazogado moRvawis<br />

ganvlili gzis da naRvawis yvela poziciidan danaxva-<br />

Sefaseba da miTumetes, amis gadmocema. magram, misdami<br />

didi siyvaruli da pativiscema mmatebs gambedaobas<br />

ramdenime sityva davwero XX saukunis am did qarTvelze<br />

da Cemi da Cemi Taobis medikosebis kumirze.<br />

batoni egnates ojaxs bavSvobis asakidan vicnob,<br />

radgan me da misi vaJiSvili vaxtangi sabavSvo baRSi,<br />

skolaSi da samedicino institutSi erTad vswavlobdiT.<br />

am ojaxTan daaxloebas albaT imanac Seuwyo xeli,<br />

rom am dros Cven erT quCaze (cnobili perovskaia)<br />

vcxovrobdiT.<br />

dResac Tvalwin midgas batoni egnate ojaxur garemoSi<br />

Tavis ulamazes meuRlesTan, qalbaton valia<br />

juRelTan erTad. es ori, TiTqos freskidan gadmosuli<br />

umSvenieresi qmnileba erTmaneTs kargad avsebda.<br />

me mqonda bedniereba mis erTaderT pirmSos, Cemi<br />

4


Tanatolisa da megobris vaxtangis<br />

meSveobiT gasuli saukunis<br />

30-iani wlebis meore naxevarSi<br />

qvecnobierad SemegrZno<br />

momavalSi Cemi maswavleblis da<br />

kumiris gamorCeuloba.<br />

baton egnates genetikurad<br />

dayva didebuli ieri, sibrZne,<br />

Tavisi miwa-wylis, mSobliuri<br />

xalxis da saqmisadmi siyvaruli.<br />

is daibada Cveni qveynis<br />

didebuli mxaris, samegrelos<br />

umSvenieres regionSi, daba jvaridan ramodenime kilometrSi,<br />

sofel CqvalerSi. `miyvars Cemi lakada,<br />

mis beWebze gadafenili jvari da erT myudro kuTxeSi<br />

SeyuJuli Cemi patara Cqvaleri~ – igonebda batoni<br />

egnate.<br />

egnate fifias didebuleba,<br />

monumenturi aRnagoba,<br />

xasiaTis simtkice,<br />

Sromis saocari unari,<br />

patiosneba da sityviskacoba<br />

ganapiroba im garemom,<br />

sadac is izrdeboda,<br />

SesaniSnavma, ulamazesma<br />

bunebam da im didebulma<br />

adamianebma, vis gverdi­<br />

Tac man bavSvoba da skolis<br />

periodi gaatara.<br />

5


atoni egnetes saxelovani winapari iyo babua ivane,<br />

romelsac goliaTuri aRnagobis, Sro mismoyvareobis,<br />

keTili bunebis, garemosa da gansakuTrebiT tyeze<br />

zrunvis gamo jvarelebma `didi ivane~ Searqves. `dilaadrian<br />

amomiyenebda gverdSi, maToxninebda, Tanac<br />

`mamao Cvenos~ maTqmevinebda da amayobda, rom Cvenma<br />

mRvdelma, gabrielmac ar icis ase kargad locvebi,<br />

rogorc Cemma egnatemo~ _ ixsenebda batoni egnate.<br />

didi ivane 105 wlis asakSi pirnaTeli wavida wuTisoflidan,<br />

xolo misma SviliSvilma, egnate fifiam, xisgan<br />

aSenebuli babuis Zveli odis nafuZarze orsarTuliani<br />

saxli aaSena, sadac amJamad akademikos egnate<br />

fifias saxl-muzeumia.<br />

aseve Sromismoyvare, gamrje da mzrunveli adamianebi<br />

iyvnen egnate fifias mSoblebi, mama _ batoni<br />

kalistrate da deda _ qalbatoni esma. batoni egnates<br />

winaprebis didi garja da Sromismoyvareoba iyo imis<br />

sawindari, rom maT Svils saTanado ganaTleba mieRo.<br />

6


sagulisxmoa, rom im dros ara marto maTi ojaxi,<br />

aramed mTlianad jvaris midamoebSi macxovrebeli<br />

glexebic mTels samegreloSi SedarebiT SeZlebul<br />

ojaxebad iTvlebodnen.<br />

didi amagi dasdo batonma egnatem misi mSobliuri<br />

soflis da jvaris midamoebis keTilmowyobis saqmes.<br />

misi mecadineobiTa da xelSewyobiT gakeTda bevri<br />

sasikeTo saqme, gayvanil iqna gza da sxva. amiT man<br />

didi pativi miago winaprebis xsovnas, Tavis xalxs ki<br />

uZRvna siTbo, siyvaruli da Tanadgoma. amitomacaa,<br />

rom dResac mSobliur jvarSi mis saxels mowiwebiT<br />

moixsenieben isinic ki, vinc misi gardacvalebis Semdeg<br />

moevlinen am qveyanas.<br />

Sromasa da garjaSi gatarebulma bavSvobam da didebuli<br />

winaprebis garemocvaSi cxovrebam baton egnates<br />

gauadvila wuTisoflis Znel gzaze aRmasvla. walenjixis<br />

orklasiani saswavleblis<br />

warCinebiT damTavrebis<br />

Semdeg batonma egnatem<br />

oqros diplomiT daamTavra<br />

foTis vaJTa gimnazia.<br />

1920 wels man warmate biT<br />

Caabara misaRebi gamocde bi<br />

Tbilisis axladdaarse bul<br />

universitetSi da gaxda samkurnalo<br />

fakultetis studenti.<br />

aqedan iwyeba egnate<br />

fifias, rogorc eqimis,<br />

qirurgis, mecnieris, peda­<br />

7


gogis da sazogado moRvawis brwyinvale kariera.<br />

sayuradReboa, rom egnate fifia megobrobda, studentur<br />

Wir-varams iyo fda da erT WerqveS cxovrobda<br />

momavalSi cnobil sazogado moRvawesTan kalistrate<br />

saliasTan, romelmac safrangeTSi iseTi didi amagi<br />

dasdo qarTul saqmes, rom arCeul iqna saqarTvelos<br />

mecnierebaTa akademiis sapatio wevrad.<br />

aseT madlian niadagze Caeyara safuZveli momaval­<br />

Si didi qirurgis, mecnieris, pedagogis da qarTveli<br />

xalxis saamayo adamianis warmoCenas.<br />

egnate fifiam warCinebiT daamTavra saxelmwifo<br />

universitetis samkurnalo fakulteti. jer kidev<br />

studentobis dros man miipyro cnobili anatomisa<br />

da qirurgis, nikoloz kaxianis yuradReba, romelmac<br />

mas muSaoba daawyebina topografiuli anatomiis<br />

kaTedraze, sadac momavalma qirurgma nikoloz kaxianis<br />

xelmZRvanelobiT zedmiwevniT kargad aiTvisa<br />

topografiuli anatomiisa da operaciuli qirurgiis<br />

yvela wvrilmani.<br />

nikoloz kaxianis xelmZRvanelobiTve gaakeTa<br />

pirveli operacia TeTri xazis Tiaqris gamo. SemdgmomSi<br />

ukve didi qirurgi da mecnieri egnate fifia<br />

xSirad madlierebis grZnobiT ixsenebda leqciebze<br />

Tavis did moZRvars.<br />

nikoloz kaxianis gardacvalebis Semdeg egnate fifiam<br />

gaagrZela muSaoba grigol muxaZis klinikaSi da<br />

maleve gaxda misi mZlavri qirurgiuli skolis erTerTi<br />

TvalsaCino warmomadgeneli, romelmac srulyofilad<br />

aiTvisa Tavisi didi maswavleblis muSaobis,<br />

8


klinikuri da pedagogiuri saqmianobis unar-Cvevebi.<br />

grigol muxaZe mas yovelTvis Tavis saamayo mowafed<br />

Tvlida.<br />

darwmunda ra Tavisi mowafis SesaZleblobebSi,<br />

SeurCia sadisertacio Tema `RviZlis ameburi abscesi<br />

da misi mkurnaloba,” romelic batonma egnatem 1936<br />

wels brwyinvaled daicva samedicino institutis<br />

samecnieor sabWos sxdomaze. maleve gabrwyinda igi ara<br />

marto rogorc klinicisti qirurgi, aramed rogorc<br />

didi pedagogiuri da mecnieruli SesaZleblobebis<br />

mqone pirovneba. amitom grigol muxaZem sadoqtoro<br />

disertaciaze moskovSi cnobli paTofiziolog, akademikos<br />

speranskisTan samuSaod miavlina. paralelurad,<br />

grigol muxaZis xelSewyobiT is muSaobda sklifasovskis<br />

saxelobis institutSi, sadac gaecno msoflio<br />

donis dastaqris, gamoCenili qirurgis sergei iudinis<br />

SesaniSnav operaciul teqnikas. akademikosma speranskim<br />

maleve SeniSna egnate fifias saocarad daxvewili<br />

qirurgiuli teqnika da mas laboratoriaSi Sesrulebuli<br />

yvela qirurgiuli eqsperimentis xelmZRvaneloba<br />

daavala, Tanac dauniSna xelfasi 75 maneTis odenobiT.<br />

erTi wlis dauRalavi Sromis Sedegi iyo is, rom<br />

1937 wlis maisSi man brwyinvaled daicva sadoqtoro<br />

disertacia da mas erTxmad mianiWes medicinis mecnierebaTa<br />

doqtoris samecnieri xarisxi. amasTan, Tavis<br />

maswavlbels, grigol muxaZes, miutana akademikos<br />

speranskis brwyinvale daxasiaTeba, sadac is werda `me<br />

Rrmad mwams, rom egnate kalistrates Ze fifias saxiT<br />

Tbilisis samedicino instituts yavs brwyinvale<br />

9


mkvle vari da eqimi, romelic udaod daikavebs Rirseul<br />

adgils mis ZiriTad xelmRvanelebs Soris.~<br />

1939 wlidan batoni egnate hospitaluri qirurgiis<br />

kaTedris docentia. 1940 wels mieniWa profesoris<br />

wodeba. xolo 1941 wels grigol muxaZis wardgeniT,<br />

konkursiT irCeven samedicino instititis pediatriuli<br />

da san-higienuri fakultetebis hospitaluri<br />

qirurgiis kaTedris gamged. grigol muxaZis vrceli<br />

wardginebis daskvniT nawilSi vkiTxulobT: `egnate fifias<br />

axasiaTebs sidinje, mecnierul sakiTxebSi dasaxuli<br />

miznisken Seudrekeli swrafva da dauSreteli<br />

energia rogorc praqtikuli, ise pedagogiuri da mecnieruli<br />

muSaobisTvis egnate fifia savsebiT momzadebulia.~<br />

batoni egnate iwyebs damoukidebel muSaobas<br />

da naTlad warmoCindeba misi, rogorc klinicistisa<br />

da qirurgis, pedagogisa da aRmzrdelis, moqalaqisa<br />

da sazogado moRvawis saxe.<br />

kaTedris gamged arCeva daemTxva didi samamulo<br />

omis mZime wlebs. batoni egnate kaTedraze muSaobas,<br />

leqciebis kiTxvas warmatebiT uTavsebda evakohospitalSi<br />

saqmianobas. Cveulebad iqca misi saRamos<br />

Semovlebi, SuaRamisas riggareSe gamoZaxebebi, iyo<br />

daWrilTa umZimesi kontingenti. batoni egnates me­<br />

TaurobiT koleqtivi warmatebiT arTmevda Tavs omisdroindeli<br />

qirurgiis simZimes da Taviseburebebs.<br />

1950 wels batoni egnate airCies samkurnalo<br />

fakultetis safakulteto qirurgiis kaTedris gamged,<br />

romelic ganTavsebuli iyo amierkavkasiis rkinigzis<br />

saavadmyofos bazaze. aq kidev ufro meti gasaqani<br />

10


mieca mis niWierebas, unaklo qirurgiul teqnikas,<br />

klinicistis saocar alRos da mudmivad axlis Ziebis<br />

unars. misi saeqimo-qirurgiuli moRvaweoba ormocdaTxuTmeti<br />

weli grZeldeboda. aqedan ormoci weli<br />

xelmZRvanelobda samedicino institutis or did<br />

qirurgiul kaTedras. am periodSi man bevri qirurgiprofesori,<br />

docenti, asistenti da praqtikosi eqimi<br />

aRzarda. aqve upriania gavisxenoT misi erTguli<br />

mowafis da TanaSemwis profesor rodam qumsiaSvilis<br />

sityvebi: `batoni egnate, rogorc kaTedris xelmZRvaneli,<br />

mudam mogagonebdaT erT adgilze mijaWvul<br />

da mZime tvirTSeWidul Semoqmeds, romelmac naxevar<br />

saukuneze meti muxlCauxrelad da amousunTqavad zida<br />

da gvazidina Cvenc mis mowafeebs – sikvdilisa da sicocxlis<br />

urTierTWidilis mZime tvirTi, avadmyofTa<br />

yofna-aryofnis eWviT damZimebuli sicocxle.~<br />

11


atoni egnate iyo cnobili Tavisi gadaWarbebuli<br />

momTxovnelobiT klinikis yvela donis da yvela asakis<br />

TanamSromlebis mimarT. kargad maxsovs Cemi studentobis<br />

dros egnate fifias dilis Semovlisas rogor<br />

darbodnen kaTedris profesorebi, docentebi Tu rigiTi<br />

eqimebi palatebSi, rom iq Sesul baton egnates<br />

yvelaferi wesrigSi daxvedroda. mas hqonda sakuTari<br />

`Sromis kodeqsi”, romlis moTxovnebis ver, an ar Semsrulebeli<br />

ganwiruli iyo daTxovnisaTvis.<br />

batoni egnates sityvebia:<br />

`kargma eqimma<br />

unda SeZlos avadmyofis<br />

sulier labirinTebSi<br />

wigniviT amoikiTxos<br />

is sulieri<br />

da fizikuri tkivili,<br />

ramac is moiyvana<br />

Tqvenamde, mogandoT<br />

Tavisi sicocxle.… eqimi rom ase moiqces, amisTvis<br />

saWiroa avadmyofis uangaro siyvaruli, romlis ZaliTac<br />

is SeZlebs Seswiros avadmyofs ganusazRvreli<br />

dro. aseTi siyvaruli Tqveni movaleobisadmi Sega­<br />

ZlebinebT daZlioT Tqveni piradi cdunebebi – yvela<br />

saxis garToba da drostareba, romlis sazRauradac<br />

Tqveni pacientis janmrTeloba mogevlinebaT. amisTvis<br />

zogjer iqneb Tqveni janmrTelobis msxverplis<br />

gaRebac gaxdes saWiro. esaa swored is, rasac Tavganwirva<br />

hqvia. mendeT, rom swored amisTvis Rirs sicocxle!!!”<br />

12


saqmisadmi misi fanatikuri<br />

damokidebuleba imaSic<br />

gamoixateboda, rom mas<br />

TiTqmis arasodes ar usargeblia<br />

pedagogebisaTvis kanoniT<br />

miniWebuli orTviani SvebulebiT.<br />

profesori rodam<br />

qumsiaSvili ixsenebda, rom<br />

mis SekiTxvaze, Tu ratom ar<br />

isvenebs erTi Tve mainc weliwadSi,<br />

baton egnates upasuxia:<br />

`ra damasvenebs, es SeuZlebeliao”.<br />

cnobilia, rom misTvis miuRebeli iyo gamoTqma:<br />

`Cemi avadmyofia~, an `es Cemi avadmyofi araa~. mis gverdiT<br />

momuSaveebma icodnen, rom yvela avadmyofi iyo<br />

yvelasi, e.i. klinikis da yvelaze erTnairad unda ezrunaT<br />

iseve, rogorc amas akeTebda maTi maswavlebeli.<br />

piradad baton egnates mier naoperacieb 8.000-ze<br />

met avadmyofs daubrunda janmrTeloba da sicocxlis<br />

xalisi. marto wylulovani daavadebis 5.000-mde naoperacievi<br />

avadmyofidan sikvdilianoba iyo mxo lod<br />

0,5%. es im dros sakavSiro da msoflio standartebi­<br />

Tac uaRresad dabali procenti iyo. magram batoni<br />

egnate amasac mtkivneulad ganicdida da man qalbaton<br />

rodam qumsiaSvilTan erTad qirurgiul sazogadoebas<br />

warudgina moxseneba gardacvlil avadmyofTa istoriebis<br />

Rrma analiziT. umravlesobis gardacvalebis mize<br />

zi embolia iyo, rac batonma egnatem `mzian amindSi<br />

13


mexis Camovardnas~ Seadara. moxsenebis bolos man br­<br />

Zana: `ToTxmeti wlis manZilze gardacvlil avadmyof­<br />

Ta istoriebis Seswavlis dros gamoirkva, rom arc<br />

er Ti maTgani, miuxedavad ganvlili wlebisa, Cven ar<br />

dagviviwyebia da maTi saxe naTlad warmogvidgeba<br />

xolme mTeli Tavisi tragikulobiT, maSin, rodesac<br />

aTasobiT gankurnebuli avadmyofi Cvens mexsierebas<br />

ar SemorCa.~<br />

qirurgiuli moRvaweobis 55<br />

wlis manZilze batonma egnatem<br />

SeimuSava da danerga bevri daavadebis<br />

mkurnalobis sruliad<br />

axali, originaluri meTodi.<br />

CamovTvli mxolod zogierTs:<br />

RviZlis ameburi Cirqgrovis<br />

mkurnalobis daxuruli meTodi,<br />

mxris wnulis travmuli dazianebis<br />

operaciuli midgomis<br />

sakuTari wesi, pankreasis gare­<br />

Ta fistulebis dros pirvelma<br />

warmatebiT gamoiyena kanqveSa<br />

fistuloenterostomia, Tormetgoja nawlavis takvis<br />

monopolaruli daxurvis meTodi da bevri sxva, magram<br />

batonma egnatem fantastikur doneze aiyvana kuWisa<br />

da Tormetgoja nawlavis wylulis da simsivnis dros<br />

kuWis rezeqciis teqnika. man pirvelma gaakeTa CvenSi<br />

Tormetgoja nawlavis wylulis perforaciis dros<br />

radikaluri operacia – kuWis rezeqcia. pacienti ki<br />

iyo qarTuli scenis mSveneba erosi manjgalaZe.<br />

14


klinikuri muSaobis daZabuli ritmiT gadatvirTul<br />

egnate fifias cota dro rCeboda mecnieruli<br />

muSaobisaTvis da amas garkveulwlad ganicdida<br />

kidec. magram, mas hqonda axlis Ziebis saocari alRo<br />

da qirurgiis aqtualuri problemebis gadawyvetisaTvis<br />

prioritetuli da mokle gzis mignebis unari. is<br />

iyo WeSmariti klinicisti da gamoqveynebul 150-ze<br />

met mecnierul naSromsa da 9 monografiaSi aRwerili<br />

yvela mecnieruli migneba, Tu mkurnalobis axali me­<br />

Todi dafuZvnebuli iyo mis umdidres pirad klinikur<br />

gamocdilebaze.<br />

samedicino mecnierebaSi misi didi Rvawlis WeSmariti<br />

aRiareba iyo egnate fifias arCeva saqarTvelos<br />

mecnierebaTa akademiis akademikosad da misTvis<br />

saqarTvelos saxelmwifo premiis miniWeba. batoni<br />

egnates sapatio wodebebis da saxelmwifo jildoebis<br />

CamoTvla Sors wagviyvans, magram misTvis yovelTvis<br />

yvelaze didi da upirvelesi jildo iyo Tavisi xalxis<br />

siyvaruli.<br />

studentobisas yvelas gvxiblavda batoni egnates<br />

aRnagoba, misi dinji, magram mtkice nabijebi da ganumeorebeli<br />

leqciebi, romlebic yovelTvis tardeboda<br />

iSviaTi da saintereso avadmyofebis demostrirebiT.<br />

mis leqciebs aravin acdenda, piriqiT, xSirad mas sxva<br />

klinikis eqimebic eswrebodnen.<br />

baton egnates Zalian uyvarda studentebi da axalgazrda<br />

eqimebi. ambobda: maTTan urTierToba energias<br />

da simxneves mmatebso. leqciaze is sul moZraobaSi<br />

iyo. xan gviCvenebda sakuTari praqtikis amsaxvel<br />

15


unikalur TvalsaCino preparatebs. arCevda saintereso<br />

avadmyofebs, xan ki carciT xelSi dafaze acocxlebda<br />

ama Tu im operacias. leqcia da studentebTan muSaoba<br />

batoni egnates monumenturi skulpturuli portretis<br />

erT-erTi mniSvnelovani waxnagi iyo.<br />

amitom, rodesac me amirCies pediatriuli fakultetis<br />

hospitaluri qirurgiis kaTedris gamged, CavTvale,<br />

rom usamarTloba iqneboda students ise daemTavrebina<br />

samedicino instituti, rom ar moesmina<br />

batoni egnates erTi leqcia mainc (is ganagebda samkurnalo<br />

fakultetis kaTedras). mivedi masTan, gavacani<br />

Cemi mosazreba da vTxove, rom weliwadSi erTxel<br />

waekiTxa leqcia Cveni studentebisaTvis. man miiRo<br />

Cemi winadadeba da miTxra, rom aucileblad movidoda<br />

CvenTan. me Sevbede, rom ufro upriani iqneboda Cems<br />

studentebs batoni egnate enaxaT misTvis Cveul ga­<br />

16


emoSi, Tavis auditoriaSi, sadac mas avadmyofebis<br />

demonstrirebis saSualeba eqneboda, igi dameTanxma. me,<br />

kaTedris TanamSromlebTan erTad, Cemi studentebiT,<br />

daniSnul dros movdiodi batoni egnates klinikaSi da<br />

kidev erTxel vtkbebodi misi ubadlo leqciiT.<br />

1968 wels egnate fifia arCeul iqna grigol muxaZis<br />

saxelobis qirurgiuli sazogadoebis Tavmjdomared.<br />

manamde, 1941 wlidan iyo saqarTvelos qirurgiuli<br />

sazogadoebis gamgeobis wevri da didxans _ misi<br />

mdivani.<br />

Cemi Taobis qirurgebis mexsierebaSi, SemorCenilia<br />

akademikos grigol muxaZis saxelobis Tbilisis<br />

qirurgiuli sazogadoebis sxdomebze miRebuli uaRresad<br />

didi STabeWdilebebi. im periodSi aRniSnuli<br />

sxdomebi imarTeboda regularulad, TiTo sxdomaze<br />

moxsenebebiT gamodioda sxvadasxva qirurgiuli kaTedra.<br />

iyo erTgvari Sejibri, vin ukeTesad warmoaCenda<br />

Tavis koleqtivs. yvela kaTedram icoda Tavisi gamosvlis<br />

TariRi. es sxdomebi didi skola iyo axalgazrdobisaTvis.<br />

aq Tavs iyridnen sidinjiT, sibrZniT,<br />

sidarbaisliT, codniT da maRali profesionalizmiT<br />

gamorCeuli didebuli moRvaweebi: konstantine erisTavi,<br />

daviT ioseliani, egnate fifia, daria bereJiani,<br />

mixeil CaCava, memed komaxiZe, daviT mamamTavriSvili,<br />

aleqsandre gziriSvili, giorgi xundaZe da sxvebi. imarTeboda<br />

diskusiebi, cxare mecnieruli kamaTi. Cven<br />

iq, garda klinikuri da mecnieruli gamocdilebisa,<br />

vswavlobdiT sazogadoebaSi qcevis wesebs, kamaTis<br />

kulturas da sxva.<br />

17


atoni egnate Seudarebeli iyo Tbilisis qirurgiuli<br />

sazogadoebis sxdomis Tavmjdomareobis dros.<br />

aq gancdil udides siamovnebas xSirad adarebdnen<br />

im dros msoflioSi cnobili genialuri musikosebis<br />

sviatoslav rixteris da emil gilelsis koncertebze<br />

miRebul STabeWdilebas.<br />

batoni egnate fifia erTi SexedviT mkacri da Seuvali<br />

pirovneba Canda, sinamdvileSi uaRresad keTil­<br />

Sobili da adamianuri iyo. magondeba erTi ambavi:<br />

dedaCemis gardacvalebis dros Cveni yvela wamyvani<br />

qirurgi imyofeboda kaliningradSi qirurgebis sakav­<br />

Siro yrilobaze. iqedan dabrunebulma batonma egnatem<br />

momisamZimra da miTxra: `me dedaTqvens did pativs<br />

vcemdi da rodesac mis saflavze waxval, mec gamagebineo.~<br />

aseTive survili gamoTqva im dros cnobilma<br />

qirurgma-urologma vaxo babuxadiamac. rodesac am<br />

SemadgenlobiT mivdiodiT saburTalos sasaflaosken,<br />

batonma egnatem gamaCerebina manqana yvavilebis sayidlad.<br />

roca me movindome manqanidan gadasvla, ar damaneba<br />

da es TviTon gaakeTa.<br />

yovelTvis vgrZnobdi mis yuradRebas, gverdSi<br />

dgomas da daxmarebas. 1976 wels urekSi vatarebdi<br />

sakavSiro simpoziums transplantologiis sakiTxebze.<br />

batoni egnate ar muSaobda aRniSnul problemaze<br />

da Tanac am dros ukve SeuZlod brZandeboda. misi am<br />

simpoziumze gamoCena CemTvis didi mxardaWera iyo da<br />

vici, rom es man am mizniT gaakeTa. marTlac, saocari<br />

xibli Semata samecniero forums da gamudmebiT iyo<br />

monawileTa yuradRebis centrSi. simpoziumis bolos<br />

18


akademikosebma uqtam aripovma da valeri Sumakovma<br />

miTxres: `dauviwyaria profesor egnate fifiasTan gatarebuli<br />

dReebi, marto amisTvis Rirda Camosvla.”<br />

batonma egnatem ki miTxra: `yoCaR, SesZeli mTeli<br />

kviriT klinikidan Cemi mowyveta da kargad davisveneo~.<br />

Cemi maswavlebeli,<br />

profesori<br />

m.Ca Cava Zalian did<br />

pativs scemda baton<br />

egnates, mis<br />

udi des profesionalizms<br />

da mZime, an<br />

saintereso avadmyofebis<br />

konsiliumebze<br />

yovelTvis iwvevda<br />

mas. maxsendeba, rom erTxel, am mizniT, mivedi im<br />

dros, roca baton egnates Semovla hqonda, ro gorc ki<br />

gaigo mixe il CaCavas Txovnis Sesaxeb, Semovlis gagr­<br />

Zeleba profesor ilia daviTaias daavala da konsiliumze<br />

wamomyva.<br />

es ori bumberazi qirurgi erTi SexedviT TiTqos<br />

erTmaneTis konkurenti iyo, magram, sinamdvileSi isini<br />

aRiarebdnen erTmaneTis Zalas. didi pativiscema da<br />

Rirseba mudam Tan sdevda maT urTierTobas. arsebobs<br />

erTi SesaniSnavi suraTi, romelic srulad warmoaCens<br />

am ori adamianis urTierTpativiscemas da sulier sidiades.<br />

suraTis qveS gavakeTe warwera: `qirurgiis ori<br />

giganti.~<br />

19


atonma egnatem Rirseulad gaagrZela didi maswavleblebis,<br />

nikoloz kaxianis da grigol muxaZis<br />

tradiciebi da sakuTari mZlavri qirurgiuli skola<br />

Seqmna. misi principulobisa da momTxovnelobis wyalobiT<br />

yovelTvis igrZnoboda muSaobis daZabuli<br />

riTmi, romelsac yvela ver uZlebda. magram, vinc<br />

SemorCeboda, is WeSmariti profesionalis dones aRwevda.<br />

rogor SeiZleba ar gavixsenoT didebuli qirurgi,<br />

mecnieri da batoni egnates marjvena xeli ilia<br />

daviTaia, romelic samwuxarod adre gardaicvala da<br />

miuxedavad imisa, rom ar iyo damoukidebeli qirurgiuli<br />

klinikis xelmZRvaneli, mainc Rrma kvali datova<br />

qarTuli qirurgiis istoriaSi.<br />

unda gavixsenoT misi uerTgulesi mowafe, SemdegSi<br />

misi uaxloesi TanaSemwe da gverdiT mdgomi adamiani,<br />

SesaniSnavi qalbatoni, profesori rodam qumsiaSvili,<br />

romelmac didi Sroma da Rvawli dasdo batoni egnates<br />

SesaniSnavi leqciebis Caweras, redaqtirebasa da<br />

gamocemas. masve ekuTvnis brwyinvale monografia Tavis<br />

did maswavlebelze, sadac srulad da Rirseulad<br />

aris warmoCenili didi egnate fifias moRvaweobis da<br />

misi didebuli biografiis yvela mxare.<br />

rogor ar unda gavixsenoT batoni egnates marjvena<br />

xeli, aseve SesaniSnavi pedagogi, brwyinvale klinicisti<br />

da qirurgi aleqsi (alioSa) qurcikiZe. cnobili<br />

eqimi, batoni egnates uaxloesi adamiani, dRes<br />

Cveni qalaqis koloriti, batoni levan WaWiaSvili. magram,<br />

gansakuTrebiT minda gavixseno profesori akaki<br />

Telia, romlis saeqimo, samecniero da pedagogiuri<br />

20


gzis gakvlevaSi batonma egnatem udidesi roli iTamaSa<br />

da mowafemac daufasa amagi da maswavleblis gardacvalebis<br />

Semdeg Rirseulad gaagrZele misi saqme.<br />

samwuxarod, isic adre wavida am qveynidan.<br />

SeuZlebelia batoni egnetes yvela mowafis da Tanagundelis<br />

CamoTvla. magram, ar SeiZleba ar iTqvas<br />

oriode sityva profesor nodar grigoliaze, romelmac<br />

pirveli operacia gaakeTebina baton egnates student<br />

SviliSvils _ gogas da amiT didi sixaruli mohgvara<br />

baton egnates. dRes profesori nodar grigolia<br />

Rirseulad agrZelebs Tavisi didi winaparis gzas,<br />

xolo goga fifia aris samedicino universitetis sruli<br />

profesori da saTaveSi udgas Tavisi didi mamis,<br />

vaxtang fifias qirurgiul klinikas.<br />

qarTveli xalxi yovelTvis did yuradRebas, siyvarulsa<br />

da pativiscemas gamoxatavda batoni egnates<br />

mimarT, misi Tavganwiruli Sromis, uZilo Rameebisa<br />

da adamianis janmTelobisaTvis gaweuli garjisaTvis.<br />

mas yvelgan mowiwebiT xvdebodnen. 1960 wels, rodesac<br />

mas dabadebidan 60 weli Seusrulda, misi saiubileo<br />

saRamo Sesdga maSindel plexanovis gamzirze, amierkavkasiis<br />

rkinigzelTa kulturis saxlSi, saiTkenac<br />

im dRes uwyvet nakadad miedineboda xalxi. darbazi,<br />

gasasvlelebi da foie gadaWedili iyo. Tavi moiyares<br />

mecnierebis, kulturis, literaturis da xelovnebis<br />

TvalsaCino moRvaweebma. iubilari scenaze Semoiyvana<br />

orma mxcovanma profesorma _ daviT ioselianma<br />

da nikoloz anTelavam. xalxi fexze wamodgomiTa da<br />

taSis grialiT Seegeba iubilars. misalmebebis Semdeg<br />

21


gaimarTa didi koncerti, romelic gadaiqca qarTuli<br />

kulturisa da xelovnebis zeimad, vis ar naxavdiT iq.<br />

veriko anjafariZe, vera davidova, vaso goZiaSvili da<br />

sxvebi did pativs miagebdnen dastaqars. saintereso<br />

faqti moxda batoni egnates saiubileo banketze,<br />

funikulioris did darbazSi. Tamadam, profesorma<br />

daviT mamamTavriSvilma sufris wayvana daiwyo imiT,<br />

rom gamoacxada – `gTxovT fexze wamodgeT, vinc egnates<br />

naoperaciebi brZandebiTo”. moxda saocreba,<br />

damswreTa naxevarze meti fexze wamodga. am dros saiubileo<br />

bankets eswrebodnen qarTuli inteligenciis,<br />

mecnierebis, literaturis, kulturisa da xelovnebis<br />

yvelaze TvalsaCino warmomadgenlebi.<br />

miuxedavad Tavisufali drois didi deficitisa,<br />

batoni egnate mainc axerxebda msaxiobebis, mxatvrebis,<br />

mwerlebis garemocvaSi yofnas, radgan literatura<br />

da xelovneba masTan yovelTvis axlo idga. yvela<br />

TeatrSi, yvela premieraze misTvis erTi adgili mudam<br />

gamoyofili iyo da isic, SeZlebisdagvarad, cdilobda<br />

daswrebas. bevri maTgani misi pacienti iyo. 1974 wlis<br />

28 ianvars Teatralurma sazogadoebam mas madlierebis<br />

grZnobis gamosaxatavad xelovnebis saxlis gadaWedil<br />

darbazSi Sexvedra mouwyo. scenaze erTmaneTs<br />

cvlidnen veriko anjafariZe, aleqsandra ToiZe, gogi<br />

gegeWkori, erosi manjgalaZe, guram saRaraZe da sxvebi.<br />

aq gamomJRavnda batoni egnates mimarT qarTuli<br />

inteligenciis didi siyvaruli da madliereba.<br />

egnate fifias bumberazi figura, misi araCveulebrivi,<br />

STambeWdavi ieri, naTeli Tvalebi da saocari<br />

22


gamoxedva qarTveli fermwerebis<br />

STagonebis wyaro gaxda.<br />

didma moqandakem, kote merabiSvilma<br />

TixaSi gamokveTa<br />

baton egnates portreti, xolo<br />

mogvianebiT Seqmna qandakeba,<br />

romelic egnate fifias saxelobis<br />

saavadmyofos winaa aRmarTuli.<br />

am qandakebaze profesori<br />

oTar egaZe werda: `egnate<br />

fifias es portreti ukvdavia,<br />

radgan masSi aris mTavari: adamianis<br />

mSveniereba, kacis sicocxlis<br />

azrianoba, movaleobisa<br />

da SesaZleblobis Sexameba, piradulisa da sazogadoebrivis<br />

erToblioba.”<br />

1966 wels gamoCenilma mxatvarma<br />

qeTevan maRalaSvilma<br />

Seqmna egnate fifias didi<br />

ferweruli tilo.<br />

1978 wels genialurma uCa<br />

jafariZem Tavis SedevrSi warmoaCina<br />

egnate fifia TeTr<br />

xalaTsa da TavsaburvelSi.<br />

1962 wels irakli oCiaurma<br />

vercxlis firfitaze gamoWeda<br />

di di qirurgis portreti da a.S.<br />

sayuradReboa batoni egnates<br />

maswavleblis, niko loz<br />

23


ka xianis Svilis, profesor zaza kaxianis mier Sesrulebuli<br />

egnate fifias megobruli SarJi. SarJebi<br />

miuZRvnes baton egnates agreTve gigla fircxalavam<br />

da im dros samedicino institutis studentma zurab<br />

murvaniZem.<br />

batoni egnates saeqimo mecnieruli, pedagogiuri<br />

Tu sazogadoebrvi miRwevebi mniSvnelovnad iyo<br />

ganpirobebuli misi ojaxuri, mSvidi da bednieri garemoTi.<br />

batoni egnates yvelaze didi bedniereba da<br />

sixaruli iyo misi erTaderTi Svilis, vaxtangis didi<br />

warmatebebi qirurgiaSi. man Rirseulad gaagrZela<br />

didi mamis tradiciebi da axalgazrda asakSi gaxda<br />

saqarTveloSi gulmkerdisa da gulis qirurgiis aRiarebuli<br />

lideri. man mamis sicocxleSive bevrs miaRwia,<br />

riTac Zalian xarobda batoni egnate. Semdeg vaxtangi<br />

24


arCeul iqna saqarTvelos<br />

mecni erebaTa<br />

akademiis wev rad da<br />

qirurgiis samecniero-kvleviTi<br />

institutis<br />

direqtorad. ra<br />

bednieri iqneboda batoni<br />

egnate amas rom<br />

moswreboda. saqarTvelosaTvis<br />

umZimes<br />

dReebSi is aqtiurad<br />

Caeba erovnul moZraobaSi da samwuxarod, ukve parlamentis<br />

deputatobis kandidati Tavis amomrCevlebTan<br />

Sesaxvedrad mimavali gzaSi gulis SeteviT gardaicvala.<br />

sul ramdenime Tvis win saqarTvelos mecnierebaTa<br />

akademiam Rirseulad aRniSna vaxtang fifias dabadebidan<br />

80 wlisTavi.<br />

batoni egnates meuRlis gardacvelebis Semedeg<br />

ojaxis gaZRola Rirseulad<br />

iTava vaxtangis<br />

meuRlem, qalbatonma<br />

nana xazaraZem,<br />

romelmac ojaxSi Sescvala<br />

qalbatoni valiac,<br />

batoni egnatec da<br />

Semdeg vaxtangic. man<br />

Rirseulad Seasrula<br />

ojaxis lideris funqcia<br />

da fexze daayena<br />

25


Svilebi da SviliSvilebi. kidev ufro maRla aswia mama-Svili<br />

fifiebis ojaxis Rirseba. amave dros, qalbatoni<br />

nana xazaraZe aris qarTuli istoriografiis<br />

brwyinvale warmomadgeneli, istoriul mecnierebaTa<br />

doqtori, profesori. ra bednieri iqneboda batoni<br />

egnate, rom moswreboda nanas sadoqtoro disertacias<br />

da misTvis simon janaSias, eqvTime TayaiSvilis da<br />

giorgi meliqiSvilis saxelobis prestiJuli premiebis<br />

miniWebas.<br />

1976 wlidan baton egnates janmrTelobis mxriv<br />

problemebi gauCnda da miuxedavad imisa, rom man icoda<br />

Tavisi ukurnebeli senis Sesaxeb, ukanaskneli sami<br />

weli aqtiuri SemoqmedebiTi cxovrebiT iRvawa. naklebi<br />

intensivobiT, magram mainc xSirad akeTebda rTul<br />

operaciebs, kiTxulobda leqciebs, bevrs mogzaurobda,<br />

TiTqos undoda, rac SeiZleba meti moeswro. ukve<br />

mZime avadmyofma monawileoba miiRo nikoloz kaxianis<br />

saiubileo dReebSi da ukanaskneli pativi miago didi<br />

maswavleblis xsovnas.<br />

1978 wels rigaSic ki gaemgzavra qirurgTa sakav­<br />

Siro sazogadoebis gamgeobis plenumze, sadac uaRresad<br />

STambeWdavi gamosvla hqonda.<br />

1979 wlis ivnisSi moskovSi moewyo gafarToebuli<br />

konsiliumi sabWoTa da ucxoel mecnierTa monawileobiT,<br />

sadac samwuxarod, dadasturda mis mierve dasmuli<br />

diagnozi. moviyvan amonarids nana xazaraZisaTvis<br />

moskovidan gamogzavnili werilidan: `Cemo sayvarelo<br />

nana, Zalian menatreba Seni da bavSvebis naxva. Cemo<br />

Zvirfaso adamiano, Sens amags RmerTi gadagixdis, me<br />

26


ki gangebam amis saSualeba wamarTva. me kargad mesmis,<br />

rom sicocxle dausrulebeli ar aris, magram Zalian<br />

meZneleba am qveynidan wasvla, radgan mindoda Cveni<br />

sayvareli bavSvebi fexze damdgari menaxa, movswrebodi<br />

nikas studentobas, gogikos vaJiSvils da albaT kidev<br />

bevr sixaruls, magram vin yofila bolomde bednieri.<br />

Cemi natvraa, rom eseni Rirseuli moqalaqeebi iyvnen,<br />

Sromismoyvare da patiosani. gkocni Cemo sayvarelo,<br />

Seni mama.”<br />

32 weli gavida didi egnates gardacvalebidan. nana<br />

xazaraZem, romelsac is Svilad moixseniebda, imaze<br />

meti gaakeTa ojaxisaTvis, vidre amas batoni egnate<br />

moiazrebda, an udrood wasuli vaxtangi inatrebda.<br />

dRes egnates SviliSvilebi da vaxtangis Svilebi,<br />

goga da nika qarTuli sazogadoebis Rirseuli wevrebi<br />

arian. aseve Rirseul pirovnebebad Camoyalibdnen<br />

maTi Svilebic. erT-erTi maTgani, ukve imedis momcemi<br />

qirurgi, irakli fifia udaod Rirseulad gaagrZelebs<br />

didi winaprebis gzas. eWvgareSea, rom batoni egnates<br />

geni mudam ibrwyinebs.<br />

marTalia, egnate fifia gadavida maradisobaSi, magram<br />

is ukvdavia xalxis xsovnaSi, misi saxeli saukuneebs<br />

gauZlebs da yovelTvis iqneba qveynisa da xalxisaTvis<br />

uangaro msaxurobis simbolo.<br />

amitom, mis maradiul xsovnas kargad miesadageba<br />

didi iliasadmi miZRvnili nodar dumbaZis sityvebi:<br />

`sanam aragvi wiwamurze ar ava aRma, Sen naTel Sublze<br />

ar Caqreba Suqi maradi.”<br />

27


saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli akademiis stamba<br />

2011

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!