Egnate Pipia.pdf
Egnate Pipia.pdf Egnate Pipia.pdf
- Page 3 and 4: saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli a
- Page 5 and 6: qarTveli xalxi udidesi madlierebis
- Page 7 and 8: Tanatolisa da megobris vaxtangis me
- Page 9 and 10: sagulisxmoa, rom im dros ara marto
- Page 11 and 12: klinikuri da pedagogiuri saqmianobi
- Page 13 and 14: mieca mis niWierebas, unaklo qirurg
- Page 15 and 16: saqmisadmi misi fanatikuri damokide
- Page 17 and 18: klinikuri muSaobis daZabuli ritmiT
- Page 19 and 20: emoSi, Tavis auditoriaSi, sadac mas
- Page 21 and 22: akademikosebma uqtam aripovma da va
- Page 23 and 24: gzis gakvlevaSi batonma egnatem udi
- Page 25 and 26: gamoxedva qarTveli fermwerebis STag
- Page 27 and 28: arCeul iqna saqarTvelos mecni ereba
- Page 29 and 30: ki gangebam amis saSualeba wamarTva
saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli akademia<br />
guram tatiSvili<br />
egnate fifia –<br />
didi qarTveli qirurgi, mecnieri,<br />
pedagogi da sazogado moRvawe<br />
Tbilisi<br />
2011
eZRvneba didi qarTveli qirurgis,<br />
akademikos egnate fifias dabadebidan<br />
110 wlisTvas.
qarTveli xalxi udidesi madlierebis grZnobiT<br />
aRniSvnavs brwyinvale eqimis, didi qirurgis, gamo<br />
Cenili mecnieris, pedagogisa da sazogado moRvawis,<br />
akademikos egnate kalistrates Ze fifias dabadebidan<br />
110 wlisTavs.<br />
Cveni qveynis mravalsaukunovani istoriis sxvadasxva<br />
etapze periodulad xdeboda qarTuli genis aRzeveba,<br />
didi Tamaris epoqaSi SoTa rusTavelis gabrwyineba,<br />
XIX saukunis qarTul literaturaSi ilias, vaJas,<br />
akakis, Semdeg ki galaqtionis gaelveba.<br />
ase usasrulod SeiZleba gavagrZeloT, magram albaT,<br />
saqarTvelos mematiane ver auvlis gverds gasul<br />
saukuneSi qarTuli medicinis saocar aRorZi nebas.<br />
aleqsandre naTiSvilma, aleqsandre aladaSvilma,<br />
spiridon virsalaZem, nikoloz yifSiZem, grigol muxa<br />
Zem da sxvebma myari saZirkveli Cauyares CvenSi mecnierul<br />
da praqtikul medicinas. swored am periodSi<br />
grigol muxaZis, nikoloz kaxianis, aleqsand re maWavarianis<br />
TaosnobiT daiwyo saqarTveloSi qirurgiis<br />
da misi calkeuli dargebis aRorZineba da arenaze<br />
gamovida qirurgTa SesaniSnavi pleada _ aleqsandre<br />
wulukiZe, mixeil cxakaia, egnate fifia, mixeil CaCava,<br />
memed komaxiZe da sxvebi, romlebmac Seqmnes Zlieri<br />
mecnieruli skolebi da qveynis gareT gaitanes qarTuli<br />
qirurgiis saxeli. swored am didebuli Tanavarskv<br />
3
lavedis brwyinvale warmomadge neli iyo egnate fifia,<br />
romelmac kidev ufro maRal safexurze aiyvana medicinis<br />
es urTulesi dargi.<br />
batoni egnate gaxldaT mravalmxriv saintereso,<br />
ara ordinaluri da gamorCeuli moRvawe. swored misnair<br />
did pirovnebebze aqvs naTqvami nodar dumbaZes:<br />
`adamiani freska ar aris, romelic erTi sibrtyidan<br />
aRiqmeba. igi ufro skulpturul portrets hgavs, romlis<br />
danaxvac yvela poziciidan aris SesaZlebeli~.<br />
SeuZlebelia egnate fifias, am brZeni kacis, bumberazi<br />
eqimisa da dastaqris, didi moazrovnis da mecnieris,<br />
gamorCeuli pedagogis da SesaniSnavi oratoris<br />
da bolos, didebuli qarTveli sazogado moRvawis<br />
ganvlili gzis da naRvawis yvela poziciidan danaxva-<br />
Sefaseba da miTumetes, amis gadmocema. magram, misdami<br />
didi siyvaruli da pativiscema mmatebs gambedaobas<br />
ramdenime sityva davwero XX saukunis am did qarTvelze<br />
da Cemi da Cemi Taobis medikosebis kumirze.<br />
batoni egnates ojaxs bavSvobis asakidan vicnob,<br />
radgan me da misi vaJiSvili vaxtangi sabavSvo baRSi,<br />
skolaSi da samedicino institutSi erTad vswavlobdiT.<br />
am ojaxTan daaxloebas albaT imanac Seuwyo xeli,<br />
rom am dros Cven erT quCaze (cnobili perovskaia)<br />
vcxovrobdiT.<br />
dResac Tvalwin midgas batoni egnate ojaxur garemoSi<br />
Tavis ulamazes meuRlesTan, qalbaton valia<br />
juRelTan erTad. es ori, TiTqos freskidan gadmosuli<br />
umSvenieresi qmnileba erTmaneTs kargad avsebda.<br />
me mqonda bedniereba mis erTaderT pirmSos, Cemi<br />
4
Tanatolisa da megobris vaxtangis<br />
meSveobiT gasuli saukunis<br />
30-iani wlebis meore naxevarSi<br />
qvecnobierad SemegrZno<br />
momavalSi Cemi maswavleblis da<br />
kumiris gamorCeuloba.<br />
baton egnates genetikurad<br />
dayva didebuli ieri, sibrZne,<br />
Tavisi miwa-wylis, mSobliuri<br />
xalxis da saqmisadmi siyvaruli.<br />
is daibada Cveni qveynis<br />
didebuli mxaris, samegrelos<br />
umSvenieres regionSi, daba jvaridan ramodenime kilometrSi,<br />
sofel CqvalerSi. `miyvars Cemi lakada,<br />
mis beWebze gadafenili jvari da erT myudro kuTxeSi<br />
SeyuJuli Cemi patara Cqvaleri~ – igonebda batoni<br />
egnate.<br />
egnate fifias didebuleba,<br />
monumenturi aRnagoba,<br />
xasiaTis simtkice,<br />
Sromis saocari unari,<br />
patiosneba da sityviskacoba<br />
ganapiroba im garemom,<br />
sadac is izrdeboda,<br />
SesaniSnavma, ulamazesma<br />
bunebam da im didebulma<br />
adamianebma, vis gverdi<br />
Tac man bavSvoba da skolis<br />
periodi gaatara.<br />
5
atoni egnetes saxelovani winapari iyo babua ivane,<br />
romelsac goliaTuri aRnagobis, Sro mismoyvareobis,<br />
keTili bunebis, garemosa da gansakuTrebiT tyeze<br />
zrunvis gamo jvarelebma `didi ivane~ Searqves. `dilaadrian<br />
amomiyenebda gverdSi, maToxninebda, Tanac<br />
`mamao Cvenos~ maTqmevinebda da amayobda, rom Cvenma<br />
mRvdelma, gabrielmac ar icis ase kargad locvebi,<br />
rogorc Cemma egnatemo~ _ ixsenebda batoni egnate.<br />
didi ivane 105 wlis asakSi pirnaTeli wavida wuTisoflidan,<br />
xolo misma SviliSvilma, egnate fifiam, xisgan<br />
aSenebuli babuis Zveli odis nafuZarze orsarTuliani<br />
saxli aaSena, sadac amJamad akademikos egnate<br />
fifias saxl-muzeumia.<br />
aseve Sromismoyvare, gamrje da mzrunveli adamianebi<br />
iyvnen egnate fifias mSoblebi, mama _ batoni<br />
kalistrate da deda _ qalbatoni esma. batoni egnates<br />
winaprebis didi garja da Sromismoyvareoba iyo imis<br />
sawindari, rom maT Svils saTanado ganaTleba mieRo.<br />
6
sagulisxmoa, rom im dros ara marto maTi ojaxi,<br />
aramed mTlianad jvaris midamoebSi macxovrebeli<br />
glexebic mTels samegreloSi SedarebiT SeZlebul<br />
ojaxebad iTvlebodnen.<br />
didi amagi dasdo batonma egnatem misi mSobliuri<br />
soflis da jvaris midamoebis keTilmowyobis saqmes.<br />
misi mecadineobiTa da xelSewyobiT gakeTda bevri<br />
sasikeTo saqme, gayvanil iqna gza da sxva. amiT man<br />
didi pativi miago winaprebis xsovnas, Tavis xalxs ki<br />
uZRvna siTbo, siyvaruli da Tanadgoma. amitomacaa,<br />
rom dResac mSobliur jvarSi mis saxels mowiwebiT<br />
moixsenieben isinic ki, vinc misi gardacvalebis Semdeg<br />
moevlinen am qveyanas.<br />
Sromasa da garjaSi gatarebulma bavSvobam da didebuli<br />
winaprebis garemocvaSi cxovrebam baton egnates<br />
gauadvila wuTisoflis Znel gzaze aRmasvla. walenjixis<br />
orklasiani saswavleblis<br />
warCinebiT damTavrebis<br />
Semdeg batonma egnatem<br />
oqros diplomiT daamTavra<br />
foTis vaJTa gimnazia.<br />
1920 wels man warmate biT<br />
Caabara misaRebi gamocde bi<br />
Tbilisis axladdaarse bul<br />
universitetSi da gaxda samkurnalo<br />
fakultetis studenti.<br />
aqedan iwyeba egnate<br />
fifias, rogorc eqimis,<br />
qirurgis, mecnieris, peda<br />
7
gogis da sazogado moRvawis brwyinvale kariera.<br />
sayuradReboa, rom egnate fifia megobrobda, studentur<br />
Wir-varams iyo fda da erT WerqveS cxovrobda<br />
momavalSi cnobil sazogado moRvawesTan kalistrate<br />
saliasTan, romelmac safrangeTSi iseTi didi amagi<br />
dasdo qarTul saqmes, rom arCeul iqna saqarTvelos<br />
mecnierebaTa akademiis sapatio wevrad.<br />
aseT madlian niadagze Caeyara safuZveli momaval<br />
Si didi qirurgis, mecnieris, pedagogis da qarTveli<br />
xalxis saamayo adamianis warmoCenas.<br />
egnate fifiam warCinebiT daamTavra saxelmwifo<br />
universitetis samkurnalo fakulteti. jer kidev<br />
studentobis dros man miipyro cnobili anatomisa<br />
da qirurgis, nikoloz kaxianis yuradReba, romelmac<br />
mas muSaoba daawyebina topografiuli anatomiis<br />
kaTedraze, sadac momavalma qirurgma nikoloz kaxianis<br />
xelmZRvanelobiT zedmiwevniT kargad aiTvisa<br />
topografiuli anatomiisa da operaciuli qirurgiis<br />
yvela wvrilmani.<br />
nikoloz kaxianis xelmZRvanelobiTve gaakeTa<br />
pirveli operacia TeTri xazis Tiaqris gamo. SemdgmomSi<br />
ukve didi qirurgi da mecnieri egnate fifia<br />
xSirad madlierebis grZnobiT ixsenebda leqciebze<br />
Tavis did moZRvars.<br />
nikoloz kaxianis gardacvalebis Semdeg egnate fifiam<br />
gaagrZela muSaoba grigol muxaZis klinikaSi da<br />
maleve gaxda misi mZlavri qirurgiuli skolis erTerTi<br />
TvalsaCino warmomadgeneli, romelmac srulyofilad<br />
aiTvisa Tavisi didi maswavleblis muSaobis,<br />
8
klinikuri da pedagogiuri saqmianobis unar-Cvevebi.<br />
grigol muxaZe mas yovelTvis Tavis saamayo mowafed<br />
Tvlida.<br />
darwmunda ra Tavisi mowafis SesaZleblobebSi,<br />
SeurCia sadisertacio Tema `RviZlis ameburi abscesi<br />
da misi mkurnaloba,” romelic batonma egnatem 1936<br />
wels brwyinvaled daicva samedicino institutis<br />
samecnieor sabWos sxdomaze. maleve gabrwyinda igi ara<br />
marto rogorc klinicisti qirurgi, aramed rogorc<br />
didi pedagogiuri da mecnieruli SesaZleblobebis<br />
mqone pirovneba. amitom grigol muxaZem sadoqtoro<br />
disertaciaze moskovSi cnobli paTofiziolog, akademikos<br />
speranskisTan samuSaod miavlina. paralelurad,<br />
grigol muxaZis xelSewyobiT is muSaobda sklifasovskis<br />
saxelobis institutSi, sadac gaecno msoflio<br />
donis dastaqris, gamoCenili qirurgis sergei iudinis<br />
SesaniSnav operaciul teqnikas. akademikosma speranskim<br />
maleve SeniSna egnate fifias saocarad daxvewili<br />
qirurgiuli teqnika da mas laboratoriaSi Sesrulebuli<br />
yvela qirurgiuli eqsperimentis xelmZRvaneloba<br />
daavala, Tanac dauniSna xelfasi 75 maneTis odenobiT.<br />
erTi wlis dauRalavi Sromis Sedegi iyo is, rom<br />
1937 wlis maisSi man brwyinvaled daicva sadoqtoro<br />
disertacia da mas erTxmad mianiWes medicinis mecnierebaTa<br />
doqtoris samecnieri xarisxi. amasTan, Tavis<br />
maswavlbels, grigol muxaZes, miutana akademikos<br />
speranskis brwyinvale daxasiaTeba, sadac is werda `me<br />
Rrmad mwams, rom egnate kalistrates Ze fifias saxiT<br />
Tbilisis samedicino instituts yavs brwyinvale<br />
9
mkvle vari da eqimi, romelic udaod daikavebs Rirseul<br />
adgils mis ZiriTad xelmRvanelebs Soris.~<br />
1939 wlidan batoni egnate hospitaluri qirurgiis<br />
kaTedris docentia. 1940 wels mieniWa profesoris<br />
wodeba. xolo 1941 wels grigol muxaZis wardgeniT,<br />
konkursiT irCeven samedicino instititis pediatriuli<br />
da san-higienuri fakultetebis hospitaluri<br />
qirurgiis kaTedris gamged. grigol muxaZis vrceli<br />
wardginebis daskvniT nawilSi vkiTxulobT: `egnate fifias<br />
axasiaTebs sidinje, mecnierul sakiTxebSi dasaxuli<br />
miznisken Seudrekeli swrafva da dauSreteli<br />
energia rogorc praqtikuli, ise pedagogiuri da mecnieruli<br />
muSaobisTvis egnate fifia savsebiT momzadebulia.~<br />
batoni egnate iwyebs damoukidebel muSaobas<br />
da naTlad warmoCindeba misi, rogorc klinicistisa<br />
da qirurgis, pedagogisa da aRmzrdelis, moqalaqisa<br />
da sazogado moRvawis saxe.<br />
kaTedris gamged arCeva daemTxva didi samamulo<br />
omis mZime wlebs. batoni egnate kaTedraze muSaobas,<br />
leqciebis kiTxvas warmatebiT uTavsebda evakohospitalSi<br />
saqmianobas. Cveulebad iqca misi saRamos<br />
Semovlebi, SuaRamisas riggareSe gamoZaxebebi, iyo<br />
daWrilTa umZimesi kontingenti. batoni egnates me<br />
TaurobiT koleqtivi warmatebiT arTmevda Tavs omisdroindeli<br />
qirurgiis simZimes da Taviseburebebs.<br />
1950 wels batoni egnate airCies samkurnalo<br />
fakultetis safakulteto qirurgiis kaTedris gamged,<br />
romelic ganTavsebuli iyo amierkavkasiis rkinigzis<br />
saavadmyofos bazaze. aq kidev ufro meti gasaqani<br />
10
mieca mis niWierebas, unaklo qirurgiul teqnikas,<br />
klinicistis saocar alRos da mudmivad axlis Ziebis<br />
unars. misi saeqimo-qirurgiuli moRvaweoba ormocdaTxuTmeti<br />
weli grZeldeboda. aqedan ormoci weli<br />
xelmZRvanelobda samedicino institutis or did<br />
qirurgiul kaTedras. am periodSi man bevri qirurgiprofesori,<br />
docenti, asistenti da praqtikosi eqimi<br />
aRzarda. aqve upriania gavisxenoT misi erTguli<br />
mowafis da TanaSemwis profesor rodam qumsiaSvilis<br />
sityvebi: `batoni egnate, rogorc kaTedris xelmZRvaneli,<br />
mudam mogagonebdaT erT adgilze mijaWvul<br />
da mZime tvirTSeWidul Semoqmeds, romelmac naxevar<br />
saukuneze meti muxlCauxrelad da amousunTqavad zida<br />
da gvazidina Cvenc mis mowafeebs – sikvdilisa da sicocxlis<br />
urTierTWidilis mZime tvirTi, avadmyofTa<br />
yofna-aryofnis eWviT damZimebuli sicocxle.~<br />
11
atoni egnate iyo cnobili Tavisi gadaWarbebuli<br />
momTxovnelobiT klinikis yvela donis da yvela asakis<br />
TanamSromlebis mimarT. kargad maxsovs Cemi studentobis<br />
dros egnate fifias dilis Semovlisas rogor<br />
darbodnen kaTedris profesorebi, docentebi Tu rigiTi<br />
eqimebi palatebSi, rom iq Sesul baton egnates<br />
yvelaferi wesrigSi daxvedroda. mas hqonda sakuTari<br />
`Sromis kodeqsi”, romlis moTxovnebis ver, an ar Semsrulebeli<br />
ganwiruli iyo daTxovnisaTvis.<br />
batoni egnates sityvebia:<br />
`kargma eqimma<br />
unda SeZlos avadmyofis<br />
sulier labirinTebSi<br />
wigniviT amoikiTxos<br />
is sulieri<br />
da fizikuri tkivili,<br />
ramac is moiyvana<br />
Tqvenamde, mogandoT<br />
Tavisi sicocxle.… eqimi rom ase moiqces, amisTvis<br />
saWiroa avadmyofis uangaro siyvaruli, romlis ZaliTac<br />
is SeZlebs Seswiros avadmyofs ganusazRvreli<br />
dro. aseTi siyvaruli Tqveni movaleobisadmi Sega<br />
ZlebinebT daZlioT Tqveni piradi cdunebebi – yvela<br />
saxis garToba da drostareba, romlis sazRauradac<br />
Tqveni pacientis janmrTeloba mogevlinebaT. amisTvis<br />
zogjer iqneb Tqveni janmrTelobis msxverplis<br />
gaRebac gaxdes saWiro. esaa swored is, rasac Tavganwirva<br />
hqvia. mendeT, rom swored amisTvis Rirs sicocxle!!!”<br />
12
saqmisadmi misi fanatikuri<br />
damokidebuleba imaSic<br />
gamoixateboda, rom mas<br />
TiTqmis arasodes ar usargeblia<br />
pedagogebisaTvis kanoniT<br />
miniWebuli orTviani SvebulebiT.<br />
profesori rodam<br />
qumsiaSvili ixsenebda, rom<br />
mis SekiTxvaze, Tu ratom ar<br />
isvenebs erTi Tve mainc weliwadSi,<br />
baton egnates upasuxia:<br />
`ra damasvenebs, es SeuZlebeliao”.<br />
cnobilia, rom misTvis miuRebeli iyo gamoTqma:<br />
`Cemi avadmyofia~, an `es Cemi avadmyofi araa~. mis gverdiT<br />
momuSaveebma icodnen, rom yvela avadmyofi iyo<br />
yvelasi, e.i. klinikis da yvelaze erTnairad unda ezrunaT<br />
iseve, rogorc amas akeTebda maTi maswavlebeli.<br />
piradad baton egnates mier naoperacieb 8.000-ze<br />
met avadmyofs daubrunda janmrTeloba da sicocxlis<br />
xalisi. marto wylulovani daavadebis 5.000-mde naoperacievi<br />
avadmyofidan sikvdilianoba iyo mxo lod<br />
0,5%. es im dros sakavSiro da msoflio standartebi<br />
Tac uaRresad dabali procenti iyo. magram batoni<br />
egnate amasac mtkivneulad ganicdida da man qalbaton<br />
rodam qumsiaSvilTan erTad qirurgiul sazogadoebas<br />
warudgina moxseneba gardacvlil avadmyofTa istoriebis<br />
Rrma analiziT. umravlesobis gardacvalebis mize<br />
zi embolia iyo, rac batonma egnatem `mzian amindSi<br />
13
mexis Camovardnas~ Seadara. moxsenebis bolos man br<br />
Zana: `ToTxmeti wlis manZilze gardacvlil avadmyof<br />
Ta istoriebis Seswavlis dros gamoirkva, rom arc<br />
er Ti maTgani, miuxedavad ganvlili wlebisa, Cven ar<br />
dagviviwyebia da maTi saxe naTlad warmogvidgeba<br />
xolme mTeli Tavisi tragikulobiT, maSin, rodesac<br />
aTasobiT gankurnebuli avadmyofi Cvens mexsierebas<br />
ar SemorCa.~<br />
qirurgiuli moRvaweobis 55<br />
wlis manZilze batonma egnatem<br />
SeimuSava da danerga bevri daavadebis<br />
mkurnalobis sruliad<br />
axali, originaluri meTodi.<br />
CamovTvli mxolod zogierTs:<br />
RviZlis ameburi Cirqgrovis<br />
mkurnalobis daxuruli meTodi,<br />
mxris wnulis travmuli dazianebis<br />
operaciuli midgomis<br />
sakuTari wesi, pankreasis gare<br />
Ta fistulebis dros pirvelma<br />
warmatebiT gamoiyena kanqveSa<br />
fistuloenterostomia, Tormetgoja nawlavis takvis<br />
monopolaruli daxurvis meTodi da bevri sxva, magram<br />
batonma egnatem fantastikur doneze aiyvana kuWisa<br />
da Tormetgoja nawlavis wylulis da simsivnis dros<br />
kuWis rezeqciis teqnika. man pirvelma gaakeTa CvenSi<br />
Tormetgoja nawlavis wylulis perforaciis dros<br />
radikaluri operacia – kuWis rezeqcia. pacienti ki<br />
iyo qarTuli scenis mSveneba erosi manjgalaZe.<br />
14
klinikuri muSaobis daZabuli ritmiT gadatvirTul<br />
egnate fifias cota dro rCeboda mecnieruli<br />
muSaobisaTvis da amas garkveulwlad ganicdida<br />
kidec. magram, mas hqonda axlis Ziebis saocari alRo<br />
da qirurgiis aqtualuri problemebis gadawyvetisaTvis<br />
prioritetuli da mokle gzis mignebis unari. is<br />
iyo WeSmariti klinicisti da gamoqveynebul 150-ze<br />
met mecnierul naSromsa da 9 monografiaSi aRwerili<br />
yvela mecnieruli migneba, Tu mkurnalobis axali me<br />
Todi dafuZvnebuli iyo mis umdidres pirad klinikur<br />
gamocdilebaze.<br />
samedicino mecnierebaSi misi didi Rvawlis WeSmariti<br />
aRiareba iyo egnate fifias arCeva saqarTvelos<br />
mecnierebaTa akademiis akademikosad da misTvis<br />
saqarTvelos saxelmwifo premiis miniWeba. batoni<br />
egnates sapatio wodebebis da saxelmwifo jildoebis<br />
CamoTvla Sors wagviyvans, magram misTvis yovelTvis<br />
yvelaze didi da upirvelesi jildo iyo Tavisi xalxis<br />
siyvaruli.<br />
studentobisas yvelas gvxiblavda batoni egnates<br />
aRnagoba, misi dinji, magram mtkice nabijebi da ganumeorebeli<br />
leqciebi, romlebic yovelTvis tardeboda<br />
iSviaTi da saintereso avadmyofebis demostrirebiT.<br />
mis leqciebs aravin acdenda, piriqiT, xSirad mas sxva<br />
klinikis eqimebic eswrebodnen.<br />
baton egnates Zalian uyvarda studentebi da axalgazrda<br />
eqimebi. ambobda: maTTan urTierToba energias<br />
da simxneves mmatebso. leqciaze is sul moZraobaSi<br />
iyo. xan gviCvenebda sakuTari praqtikis amsaxvel<br />
15
unikalur TvalsaCino preparatebs. arCevda saintereso<br />
avadmyofebs, xan ki carciT xelSi dafaze acocxlebda<br />
ama Tu im operacias. leqcia da studentebTan muSaoba<br />
batoni egnates monumenturi skulpturuli portretis<br />
erT-erTi mniSvnelovani waxnagi iyo.<br />
amitom, rodesac me amirCies pediatriuli fakultetis<br />
hospitaluri qirurgiis kaTedris gamged, CavTvale,<br />
rom usamarTloba iqneboda students ise daemTavrebina<br />
samedicino instituti, rom ar moesmina<br />
batoni egnates erTi leqcia mainc (is ganagebda samkurnalo<br />
fakultetis kaTedras). mivedi masTan, gavacani<br />
Cemi mosazreba da vTxove, rom weliwadSi erTxel<br />
waekiTxa leqcia Cveni studentebisaTvis. man miiRo<br />
Cemi winadadeba da miTxra, rom aucileblad movidoda<br />
CvenTan. me Sevbede, rom ufro upriani iqneboda Cems<br />
studentebs batoni egnate enaxaT misTvis Cveul ga<br />
16
emoSi, Tavis auditoriaSi, sadac mas avadmyofebis<br />
demonstrirebis saSualeba eqneboda, igi dameTanxma. me,<br />
kaTedris TanamSromlebTan erTad, Cemi studentebiT,<br />
daniSnul dros movdiodi batoni egnates klinikaSi da<br />
kidev erTxel vtkbebodi misi ubadlo leqciiT.<br />
1968 wels egnate fifia arCeul iqna grigol muxaZis<br />
saxelobis qirurgiuli sazogadoebis Tavmjdomared.<br />
manamde, 1941 wlidan iyo saqarTvelos qirurgiuli<br />
sazogadoebis gamgeobis wevri da didxans _ misi<br />
mdivani.<br />
Cemi Taobis qirurgebis mexsierebaSi, SemorCenilia<br />
akademikos grigol muxaZis saxelobis Tbilisis<br />
qirurgiuli sazogadoebis sxdomebze miRebuli uaRresad<br />
didi STabeWdilebebi. im periodSi aRniSnuli<br />
sxdomebi imarTeboda regularulad, TiTo sxdomaze<br />
moxsenebebiT gamodioda sxvadasxva qirurgiuli kaTedra.<br />
iyo erTgvari Sejibri, vin ukeTesad warmoaCenda<br />
Tavis koleqtivs. yvela kaTedram icoda Tavisi gamosvlis<br />
TariRi. es sxdomebi didi skola iyo axalgazrdobisaTvis.<br />
aq Tavs iyridnen sidinjiT, sibrZniT,<br />
sidarbaisliT, codniT da maRali profesionalizmiT<br />
gamorCeuli didebuli moRvaweebi: konstantine erisTavi,<br />
daviT ioseliani, egnate fifia, daria bereJiani,<br />
mixeil CaCava, memed komaxiZe, daviT mamamTavriSvili,<br />
aleqsandre gziriSvili, giorgi xundaZe da sxvebi. imarTeboda<br />
diskusiebi, cxare mecnieruli kamaTi. Cven<br />
iq, garda klinikuri da mecnieruli gamocdilebisa,<br />
vswavlobdiT sazogadoebaSi qcevis wesebs, kamaTis<br />
kulturas da sxva.<br />
17
atoni egnate Seudarebeli iyo Tbilisis qirurgiuli<br />
sazogadoebis sxdomis Tavmjdomareobis dros.<br />
aq gancdil udides siamovnebas xSirad adarebdnen<br />
im dros msoflioSi cnobili genialuri musikosebis<br />
sviatoslav rixteris da emil gilelsis koncertebze<br />
miRebul STabeWdilebas.<br />
batoni egnate fifia erTi SexedviT mkacri da Seuvali<br />
pirovneba Canda, sinamdvileSi uaRresad keTil<br />
Sobili da adamianuri iyo. magondeba erTi ambavi:<br />
dedaCemis gardacvalebis dros Cveni yvela wamyvani<br />
qirurgi imyofeboda kaliningradSi qirurgebis sakav<br />
Siro yrilobaze. iqedan dabrunebulma batonma egnatem<br />
momisamZimra da miTxra: `me dedaTqvens did pativs<br />
vcemdi da rodesac mis saflavze waxval, mec gamagebineo.~<br />
aseTive survili gamoTqva im dros cnobilma<br />
qirurgma-urologma vaxo babuxadiamac. rodesac am<br />
SemadgenlobiT mivdiodiT saburTalos sasaflaosken,<br />
batonma egnatem gamaCerebina manqana yvavilebis sayidlad.<br />
roca me movindome manqanidan gadasvla, ar damaneba<br />
da es TviTon gaakeTa.<br />
yovelTvis vgrZnobdi mis yuradRebas, gverdSi<br />
dgomas da daxmarebas. 1976 wels urekSi vatarebdi<br />
sakavSiro simpoziums transplantologiis sakiTxebze.<br />
batoni egnate ar muSaobda aRniSnul problemaze<br />
da Tanac am dros ukve SeuZlod brZandeboda. misi am<br />
simpoziumze gamoCena CemTvis didi mxardaWera iyo da<br />
vici, rom es man am mizniT gaakeTa. marTlac, saocari<br />
xibli Semata samecniero forums da gamudmebiT iyo<br />
monawileTa yuradRebis centrSi. simpoziumis bolos<br />
18
akademikosebma uqtam aripovma da valeri Sumakovma<br />
miTxres: `dauviwyaria profesor egnate fifiasTan gatarebuli<br />
dReebi, marto amisTvis Rirda Camosvla.”<br />
batonma egnatem ki miTxra: `yoCaR, SesZeli mTeli<br />
kviriT klinikidan Cemi mowyveta da kargad davisveneo~.<br />
Cemi maswavlebeli,<br />
profesori<br />
m.Ca Cava Zalian did<br />
pativs scemda baton<br />
egnates, mis<br />
udi des profesionalizms<br />
da mZime, an<br />
saintereso avadmyofebis<br />
konsiliumebze<br />
yovelTvis iwvevda<br />
mas. maxsendeba, rom erTxel, am mizniT, mivedi im<br />
dros, roca baton egnates Semovla hqonda, ro gorc ki<br />
gaigo mixe il CaCavas Txovnis Sesaxeb, Semovlis gagr<br />
Zeleba profesor ilia daviTaias daavala da konsiliumze<br />
wamomyva.<br />
es ori bumberazi qirurgi erTi SexedviT TiTqos<br />
erTmaneTis konkurenti iyo, magram, sinamdvileSi isini<br />
aRiarebdnen erTmaneTis Zalas. didi pativiscema da<br />
Rirseba mudam Tan sdevda maT urTierTobas. arsebobs<br />
erTi SesaniSnavi suraTi, romelic srulad warmoaCens<br />
am ori adamianis urTierTpativiscemas da sulier sidiades.<br />
suraTis qveS gavakeTe warwera: `qirurgiis ori<br />
giganti.~<br />
19
atonma egnatem Rirseulad gaagrZela didi maswavleblebis,<br />
nikoloz kaxianis da grigol muxaZis<br />
tradiciebi da sakuTari mZlavri qirurgiuli skola<br />
Seqmna. misi principulobisa da momTxovnelobis wyalobiT<br />
yovelTvis igrZnoboda muSaobis daZabuli<br />
riTmi, romelsac yvela ver uZlebda. magram, vinc<br />
SemorCeboda, is WeSmariti profesionalis dones aRwevda.<br />
rogor SeiZleba ar gavixsenoT didebuli qirurgi,<br />
mecnieri da batoni egnates marjvena xeli ilia<br />
daviTaia, romelic samwuxarod adre gardaicvala da<br />
miuxedavad imisa, rom ar iyo damoukidebeli qirurgiuli<br />
klinikis xelmZRvaneli, mainc Rrma kvali datova<br />
qarTuli qirurgiis istoriaSi.<br />
unda gavixsenoT misi uerTgulesi mowafe, SemdegSi<br />
misi uaxloesi TanaSemwe da gverdiT mdgomi adamiani,<br />
SesaniSnavi qalbatoni, profesori rodam qumsiaSvili,<br />
romelmac didi Sroma da Rvawli dasdo batoni egnates<br />
SesaniSnavi leqciebis Caweras, redaqtirebasa da<br />
gamocemas. masve ekuTvnis brwyinvale monografia Tavis<br />
did maswavlebelze, sadac srulad da Rirseulad<br />
aris warmoCenili didi egnate fifias moRvaweobis da<br />
misi didebuli biografiis yvela mxare.<br />
rogor ar unda gavixsenoT batoni egnates marjvena<br />
xeli, aseve SesaniSnavi pedagogi, brwyinvale klinicisti<br />
da qirurgi aleqsi (alioSa) qurcikiZe. cnobili<br />
eqimi, batoni egnates uaxloesi adamiani, dRes<br />
Cveni qalaqis koloriti, batoni levan WaWiaSvili. magram,<br />
gansakuTrebiT minda gavixseno profesori akaki<br />
Telia, romlis saeqimo, samecniero da pedagogiuri<br />
20
gzis gakvlevaSi batonma egnatem udidesi roli iTamaSa<br />
da mowafemac daufasa amagi da maswavleblis gardacvalebis<br />
Semdeg Rirseulad gaagrZele misi saqme.<br />
samwuxarod, isic adre wavida am qveynidan.<br />
SeuZlebelia batoni egnetes yvela mowafis da Tanagundelis<br />
CamoTvla. magram, ar SeiZleba ar iTqvas<br />
oriode sityva profesor nodar grigoliaze, romelmac<br />
pirveli operacia gaakeTebina baton egnates student<br />
SviliSvils _ gogas da amiT didi sixaruli mohgvara<br />
baton egnates. dRes profesori nodar grigolia<br />
Rirseulad agrZelebs Tavisi didi winaparis gzas,<br />
xolo goga fifia aris samedicino universitetis sruli<br />
profesori da saTaveSi udgas Tavisi didi mamis,<br />
vaxtang fifias qirurgiul klinikas.<br />
qarTveli xalxi yovelTvis did yuradRebas, siyvarulsa<br />
da pativiscemas gamoxatavda batoni egnates<br />
mimarT, misi Tavganwiruli Sromis, uZilo Rameebisa<br />
da adamianis janmTelobisaTvis gaweuli garjisaTvis.<br />
mas yvelgan mowiwebiT xvdebodnen. 1960 wels, rodesac<br />
mas dabadebidan 60 weli Seusrulda, misi saiubileo<br />
saRamo Sesdga maSindel plexanovis gamzirze, amierkavkasiis<br />
rkinigzelTa kulturis saxlSi, saiTkenac<br />
im dRes uwyvet nakadad miedineboda xalxi. darbazi,<br />
gasasvlelebi da foie gadaWedili iyo. Tavi moiyares<br />
mecnierebis, kulturis, literaturis da xelovnebis<br />
TvalsaCino moRvaweebma. iubilari scenaze Semoiyvana<br />
orma mxcovanma profesorma _ daviT ioselianma<br />
da nikoloz anTelavam. xalxi fexze wamodgomiTa da<br />
taSis grialiT Seegeba iubilars. misalmebebis Semdeg<br />
21
gaimarTa didi koncerti, romelic gadaiqca qarTuli<br />
kulturisa da xelovnebis zeimad, vis ar naxavdiT iq.<br />
veriko anjafariZe, vera davidova, vaso goZiaSvili da<br />
sxvebi did pativs miagebdnen dastaqars. saintereso<br />
faqti moxda batoni egnates saiubileo banketze,<br />
funikulioris did darbazSi. Tamadam, profesorma<br />
daviT mamamTavriSvilma sufris wayvana daiwyo imiT,<br />
rom gamoacxada – `gTxovT fexze wamodgeT, vinc egnates<br />
naoperaciebi brZandebiTo”. moxda saocreba,<br />
damswreTa naxevarze meti fexze wamodga. am dros saiubileo<br />
bankets eswrebodnen qarTuli inteligenciis,<br />
mecnierebis, literaturis, kulturisa da xelovnebis<br />
yvelaze TvalsaCino warmomadgenlebi.<br />
miuxedavad Tavisufali drois didi deficitisa,<br />
batoni egnate mainc axerxebda msaxiobebis, mxatvrebis,<br />
mwerlebis garemocvaSi yofnas, radgan literatura<br />
da xelovneba masTan yovelTvis axlo idga. yvela<br />
TeatrSi, yvela premieraze misTvis erTi adgili mudam<br />
gamoyofili iyo da isic, SeZlebisdagvarad, cdilobda<br />
daswrebas. bevri maTgani misi pacienti iyo. 1974 wlis<br />
28 ianvars Teatralurma sazogadoebam mas madlierebis<br />
grZnobis gamosaxatavad xelovnebis saxlis gadaWedil<br />
darbazSi Sexvedra mouwyo. scenaze erTmaneTs<br />
cvlidnen veriko anjafariZe, aleqsandra ToiZe, gogi<br />
gegeWkori, erosi manjgalaZe, guram saRaraZe da sxvebi.<br />
aq gamomJRavnda batoni egnates mimarT qarTuli<br />
inteligenciis didi siyvaruli da madliereba.<br />
egnate fifias bumberazi figura, misi araCveulebrivi,<br />
STambeWdavi ieri, naTeli Tvalebi da saocari<br />
22
gamoxedva qarTveli fermwerebis<br />
STagonebis wyaro gaxda.<br />
didma moqandakem, kote merabiSvilma<br />
TixaSi gamokveTa<br />
baton egnates portreti, xolo<br />
mogvianebiT Seqmna qandakeba,<br />
romelic egnate fifias saxelobis<br />
saavadmyofos winaa aRmarTuli.<br />
am qandakebaze profesori<br />
oTar egaZe werda: `egnate<br />
fifias es portreti ukvdavia,<br />
radgan masSi aris mTavari: adamianis<br />
mSveniereba, kacis sicocxlis<br />
azrianoba, movaleobisa<br />
da SesaZleblobis Sexameba, piradulisa da sazogadoebrivis<br />
erToblioba.”<br />
1966 wels gamoCenilma mxatvarma<br />
qeTevan maRalaSvilma<br />
Seqmna egnate fifias didi<br />
ferweruli tilo.<br />
1978 wels genialurma uCa<br />
jafariZem Tavis SedevrSi warmoaCina<br />
egnate fifia TeTr<br />
xalaTsa da TavsaburvelSi.<br />
1962 wels irakli oCiaurma<br />
vercxlis firfitaze gamoWeda<br />
di di qirurgis portreti da a.S.<br />
sayuradReboa batoni egnates<br />
maswavleblis, niko loz<br />
23
ka xianis Svilis, profesor zaza kaxianis mier Sesrulebuli<br />
egnate fifias megobruli SarJi. SarJebi<br />
miuZRvnes baton egnates agreTve gigla fircxalavam<br />
da im dros samedicino institutis studentma zurab<br />
murvaniZem.<br />
batoni egnates saeqimo mecnieruli, pedagogiuri<br />
Tu sazogadoebrvi miRwevebi mniSvnelovnad iyo<br />
ganpirobebuli misi ojaxuri, mSvidi da bednieri garemoTi.<br />
batoni egnates yvelaze didi bedniereba da<br />
sixaruli iyo misi erTaderTi Svilis, vaxtangis didi<br />
warmatebebi qirurgiaSi. man Rirseulad gaagrZela<br />
didi mamis tradiciebi da axalgazrda asakSi gaxda<br />
saqarTveloSi gulmkerdisa da gulis qirurgiis aRiarebuli<br />
lideri. man mamis sicocxleSive bevrs miaRwia,<br />
riTac Zalian xarobda batoni egnate. Semdeg vaxtangi<br />
24
arCeul iqna saqarTvelos<br />
mecni erebaTa<br />
akademiis wev rad da<br />
qirurgiis samecniero-kvleviTi<br />
institutis<br />
direqtorad. ra<br />
bednieri iqneboda batoni<br />
egnate amas rom<br />
moswreboda. saqarTvelosaTvis<br />
umZimes<br />
dReebSi is aqtiurad<br />
Caeba erovnul moZraobaSi da samwuxarod, ukve parlamentis<br />
deputatobis kandidati Tavis amomrCevlebTan<br />
Sesaxvedrad mimavali gzaSi gulis SeteviT gardaicvala.<br />
sul ramdenime Tvis win saqarTvelos mecnierebaTa<br />
akademiam Rirseulad aRniSna vaxtang fifias dabadebidan<br />
80 wlisTavi.<br />
batoni egnates meuRlis gardacvelebis Semedeg<br />
ojaxis gaZRola Rirseulad<br />
iTava vaxtangis<br />
meuRlem, qalbatonma<br />
nana xazaraZem,<br />
romelmac ojaxSi Sescvala<br />
qalbatoni valiac,<br />
batoni egnatec da<br />
Semdeg vaxtangic. man<br />
Rirseulad Seasrula<br />
ojaxis lideris funqcia<br />
da fexze daayena<br />
25
Svilebi da SviliSvilebi. kidev ufro maRla aswia mama-Svili<br />
fifiebis ojaxis Rirseba. amave dros, qalbatoni<br />
nana xazaraZe aris qarTuli istoriografiis<br />
brwyinvale warmomadgeneli, istoriul mecnierebaTa<br />
doqtori, profesori. ra bednieri iqneboda batoni<br />
egnate, rom moswreboda nanas sadoqtoro disertacias<br />
da misTvis simon janaSias, eqvTime TayaiSvilis da<br />
giorgi meliqiSvilis saxelobis prestiJuli premiebis<br />
miniWebas.<br />
1976 wlidan baton egnates janmrTelobis mxriv<br />
problemebi gauCnda da miuxedavad imisa, rom man icoda<br />
Tavisi ukurnebeli senis Sesaxeb, ukanaskneli sami<br />
weli aqtiuri SemoqmedebiTi cxovrebiT iRvawa. naklebi<br />
intensivobiT, magram mainc xSirad akeTebda rTul<br />
operaciebs, kiTxulobda leqciebs, bevrs mogzaurobda,<br />
TiTqos undoda, rac SeiZleba meti moeswro. ukve<br />
mZime avadmyofma monawileoba miiRo nikoloz kaxianis<br />
saiubileo dReebSi da ukanaskneli pativi miago didi<br />
maswavleblis xsovnas.<br />
1978 wels rigaSic ki gaemgzavra qirurgTa sakav<br />
Siro sazogadoebis gamgeobis plenumze, sadac uaRresad<br />
STambeWdavi gamosvla hqonda.<br />
1979 wlis ivnisSi moskovSi moewyo gafarToebuli<br />
konsiliumi sabWoTa da ucxoel mecnierTa monawileobiT,<br />
sadac samwuxarod, dadasturda mis mierve dasmuli<br />
diagnozi. moviyvan amonarids nana xazaraZisaTvis<br />
moskovidan gamogzavnili werilidan: `Cemo sayvarelo<br />
nana, Zalian menatreba Seni da bavSvebis naxva. Cemo<br />
Zvirfaso adamiano, Sens amags RmerTi gadagixdis, me<br />
26
ki gangebam amis saSualeba wamarTva. me kargad mesmis,<br />
rom sicocxle dausrulebeli ar aris, magram Zalian<br />
meZneleba am qveynidan wasvla, radgan mindoda Cveni<br />
sayvareli bavSvebi fexze damdgari menaxa, movswrebodi<br />
nikas studentobas, gogikos vaJiSvils da albaT kidev<br />
bevr sixaruls, magram vin yofila bolomde bednieri.<br />
Cemi natvraa, rom eseni Rirseuli moqalaqeebi iyvnen,<br />
Sromismoyvare da patiosani. gkocni Cemo sayvarelo,<br />
Seni mama.”<br />
32 weli gavida didi egnates gardacvalebidan. nana<br />
xazaraZem, romelsac is Svilad moixseniebda, imaze<br />
meti gaakeTa ojaxisaTvis, vidre amas batoni egnate<br />
moiazrebda, an udrood wasuli vaxtangi inatrebda.<br />
dRes egnates SviliSvilebi da vaxtangis Svilebi,<br />
goga da nika qarTuli sazogadoebis Rirseuli wevrebi<br />
arian. aseve Rirseul pirovnebebad Camoyalibdnen<br />
maTi Svilebic. erT-erTi maTgani, ukve imedis momcemi<br />
qirurgi, irakli fifia udaod Rirseulad gaagrZelebs<br />
didi winaprebis gzas. eWvgareSea, rom batoni egnates<br />
geni mudam ibrwyinebs.<br />
marTalia, egnate fifia gadavida maradisobaSi, magram<br />
is ukvdavia xalxis xsovnaSi, misi saxeli saukuneebs<br />
gauZlebs da yovelTvis iqneba qveynisa da xalxisaTvis<br />
uangaro msaxurobis simbolo.<br />
amitom, mis maradiul xsovnas kargad miesadageba<br />
didi iliasadmi miZRvnili nodar dumbaZis sityvebi:<br />
`sanam aragvi wiwamurze ar ava aRma, Sen naTel Sublze<br />
ar Caqreba Suqi maradi.”<br />
27
saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli akademiis stamba<br />
2011