02.06.2014 Views

Arrègulas - Acadèmia de su Sardu

Arrègulas - Acadèmia de su Sardu

Arrègulas - Acadèmia de su Sardu

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

1.1.4 S’atza mala <strong>de</strong> sa proposta <strong>de</strong> una lìngua sarda a una norma sceti<br />

S’atza mala <strong>de</strong> una lìngua sarda a una norma sceti, mancai siat sceti una lìngua<br />

<strong>de</strong> aministratzioni in bessida, dda bieus, a parrimentu nostu, me is chistionis<br />

afatantis:<br />

a) no fait contu perunu <strong>de</strong> <strong>su</strong> tretu stòricu, culturali e econòmicu fatu <strong>de</strong> sa<br />

Sardìnnia me is ùrtimus duamilla annus, chi at postu sa lìngua sarda, e, innantis <strong>de</strong><br />

cussa, finsas <strong>su</strong> latinu a caminai, a oras po si partziri in dialetus, a oras po si auniri<br />

smenguendi-ndi e arrepranendi-ndi is diferèntzias;<br />

un’esempru <strong>de</strong> partzimentu ndi-ddu bod<strong>de</strong>us castiendi <strong>su</strong> tretu fatu <strong>de</strong> sa lìngua latina<br />

in Sardìnnia. Custa lìngua, faci a <strong>su</strong> I sèculu pustis <strong>de</strong> G.C., fut tocada in totu sa Romània<br />

<strong>de</strong> tramudaduras fonèticas mannas, bessendi, chi nosi po<strong>de</strong>us permiti <strong>su</strong> fueddu, prus<br />

mo<strong>de</strong>rna. Su matessi tretu <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rnisadura <strong>su</strong> latinu ddu at fatu in Sardìnnia, foras <strong>de</strong><br />

<strong>su</strong> Cabu <strong>de</strong> Su<strong>su</strong> (Barbària), aundi s’est aguantau antigu. Su prus esempru stravanau<br />

ndi-ddu bogaus <strong>de</strong> sa velari oclusiva <strong>su</strong>rda latina [k], comenti in centum [ʻkentum], chi<br />

si fiat furriada in <strong>su</strong> Cabu <strong>de</strong> Bàsciu, che in totu sa Romània, in sa palatali africada <strong>su</strong>rda<br />

[tʃ], centum [ʻtʃentum]. Ma <strong>su</strong> Cabu <strong>de</strong> Su<strong>su</strong> no si fut imbruscinau in sa chistioni <strong>de</strong> sa<br />

palatalisadura e duncas at aguantau s’oclusiva velari <strong>su</strong>rda [k];<br />

e duncas, <strong>de</strong> sa lìngua latina, chi in Sardìnnia fiat giai partzia aici, in duas bariedadis,<br />

no ndi podiat bessiri <strong>de</strong> seguru una lìngua sarda a una bariedadi sceti, ma,<br />

comenti est <strong>su</strong>tzèdiu, duas bariedadis <strong>de</strong> una matessi lìngua, una <strong>de</strong> <strong>su</strong> Cabu <strong>de</strong><br />

Bàsciu chi narat centu e una <strong>de</strong> <strong>su</strong> Cabu <strong>de</strong> Su<strong>su</strong> chi narat chentu;<br />

un’esempru, po contras, <strong>de</strong> arrepranamentu <strong>de</strong> is diferèntzias <strong>de</strong> is dialetus,<br />

ndi-ddu bod<strong>de</strong>us <strong>de</strong> sa faina fata sena <strong>de</strong> pàsiu <strong>de</strong> prus <strong>de</strong> unu sèculu <strong>de</strong> is cantadoris,<br />

campidane<strong>su</strong>s e logudore<strong>su</strong>s, chi funt arrennèscius a ndi pesai, a stravanadura, unu<br />

Campidane<strong>su</strong> sceti e unu Logudore<strong>su</strong> sceti;<br />

imoi, sa faina <strong>de</strong> smusciadura <strong>de</strong> is diferèntzias <strong>de</strong> is dialetus (campidane<strong>su</strong>s<br />

a un’atza e logudore<strong>su</strong>s a s’àtera), est <strong>su</strong> chi tenit oi in cumoni sa stòria<br />

linguìstica <strong>de</strong> Sardìnnia, o, mellus, est <strong>su</strong> tretu chi est faendi oi sa lìngua sarda,<br />

ca est fatu: 1. in duus Logus diferentis (Cabu <strong>de</strong> Bàsciu e Cabu <strong>de</strong> Su<strong>su</strong>); 2. in<br />

sa matessi ora;<br />

in prus <strong>su</strong> traballu ddu faint: 1. sena <strong>de</strong> si-ndi incurai giai nemus, siat <strong>de</strong> <strong>su</strong><br />

mundu acadèmicu, in Sardìnnia e in <strong>su</strong> mundu, siat <strong>de</strong> <strong>su</strong> mundu polìticu; 2. <strong>de</strong><br />

bàsciu e no <strong>de</strong> pitzus, chi iat a bolli nai ca <strong>su</strong> traballu est bòfiu e apretziau <strong>de</strong> una<br />

basi populari, chi est a) prus che àteru <strong>de</strong> is biddas o <strong>de</strong> <strong>su</strong> sartu; b) fata <strong>su</strong> prus<br />

<strong>de</strong> pastoris e traballadoris <strong>de</strong> sa terra; c) manna meda, forsis <strong>de</strong> <strong>su</strong> 90% <strong>de</strong> is chi<br />

màtziant <strong>su</strong> sardu dònnia dii; d) sena <strong>de</strong> tenni boxi me arràdius, TV e giornalis; e)<br />

foras <strong>de</strong> scolas e universidadis;<br />

sa LSC, prus <strong>de</strong> sa LSU, no est intrendi po fai tretu impari a sa lìngua sarda; po<br />

contras, si-nci scudit apitzus, che un’arroca manna, strechendi a totus e furriendi sa<br />

stòria a francas a <strong>su</strong><strong>su</strong>;<br />

28

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!