Manlibro pri instruado de Esperanto - ILEI

Manlibro pri Instruado de Esperanto
nek komputikajn bitojn dokumenti tion, kio jam ne estas problemo. Alivorte, ni ne enkirasigu
Esperanton pli ol necese en la konturojn de la naciaj lingvoj. Esperanto havas siajn proprajn ecojn; nia
gramatiko esprimiĝu konforme al tiuj. Unuflanke, ĝi havas grandan facilecon kompare kun naciaj
lingvoj, aliflanke ĝi havas proprajn unike malfacilajn partojn. Nia gramatiko senbalastiĝu de la
nebezonaĵoj, sed koncentru sian atenton je niaj malfacilaj temoj.
Ni ne estu trompitaj de la bela simpleco de la dek ses reguloj. Tiuj eterniĝis en la manoj aŭ
manioj de niaj pli fervoraj publicistoj, kadre de danĝeraj reklam-sloganoj kiaj: "Esperanto havas nur
dek ses regulojn!" Se tio verus, kial ni havas plurcentpaĝajn Plena Analiza Gramatiko, PMEG kaj
dekojn da simile pezaj nacilingvaj gramatikoj? La pli ĝusta aserto estas: "Esperanto estas resumebla
per dek ses reguloj." Sed neniu serioze (espereble) komencus konstrui sian instruplanon por Esperanto
sur tiuj 16 reguloj. Des malpli sur PAG. Eĉ se temus pri tradicia gramatiko-stila kurso. Kaj jen ni
venas al la diferenco inter formala gramatiko kaj didaktika gramatiko.
2.2.1 Formala gramatiko
• Aranĝas la lingvon laŭ gramatikaj kategorioj, uzante gramatikajn terminojn.
• Difinas regulojn por la funkciado kaj interrilato de la gramatikaj elementoj.
• Preskribas la normojn de bona lingvo-uzo.
2.2.2 Didaktika gramatiko
• Prezentas la lingvon en uzebla utiligebla formo, en klarigeblaj instrueblaj unuoj.
• Prezentas la lingvon en digesteblaj pecoj, konstruitaj unu sur la alia, ke lernitaj ŝtupoj gvidas
al lernotaj.
• Ellaboras terminojn per kiuj eblas klarigi la gramatikajn kategoriojn kaj funkciadon.
Unu praktika, sed banala, ekzemplo de diverĝo aŭ eĉ kunpuŝiĝo inter formala kaj didaktika gramatiko
rilatas al la radiko "interes-". Formale, tio estas transitiv-verba radiko. Sed instruisto pli volonte
prezentos ĝin frue, kaj inter la adjektivoj:
La libro estas bona, granda, peza, interesa.
Sed poste sekvas la problemoj: se ni konsideras ĝin adjektiva, ni emas plukonstrui ĝin adjektive:
La filmo komence estis malbona. Poste ĝi boniĝis. Komence ĝi estis
malinteresa. Poste, ĝi interesiĝis. X
Sed tiu lasta frazo estas erara. Kvankam "interes-" argumenteble vivas en la lingvo plejparte en
adjektiva vesto (certe inter lernantoj), ĝi fakte estas klasita transitiva verbo, sekve la ĝusta uzo estas:
La filmo interesas min. Mi interesiĝas pri ĝi.
Pri la unikaj facilaĵoj kaj malfacilaĵoj de Esperanto, vidu la artikol-serion Niaj lerniloj – kiaj? sub la
temo Instru-materialoj en ĉapitro 5.
2.3 Esperanta didaktiko
Jen temo kiu bezonas multan detaligon kaj esploron. Kio malfacilas en Esperanto grandparte dependas
de kie vi aliras ĝin. Se ni devus elekti unu parton de Esperanto kiu bezonas apartan atenton, tio
verŝajne estas la transitiveco (aŭ ne) de verboj. Tio ludas pli ŝlosilan rolon en Esperanto ol en la
plimulto de naciaj lingvoj. Vi povas uzi multajn naciajn lingvojn sen eksplicite scii la transitivecon de
verboj; foje la verboj senŝanĝe estas uzeblaj ambaŭmaniere. Multaj lingvoj ne havas gramatike koditan
manieron ŝalti de transitiva al netransitiva formo de verbo. Sed en Esperanto, la bona kompreno de
transitiveco kaj via kono de la karaktero deĉiu verbo forte influas la ĝustan uzon de la akuzativo kaj la
kerne gravaj sufiksoj –ig- kaj –iĝ-. Sekvas klododo koncepti por ni tiun gramatikaĵon, kiu kernas en
Esperanto, sed periferias en la plimulto de naciaj lingvoj. Paralelon al ĉi tiu tabelo havus minimuman
sencon por la plimulto de naciaj lingvoj. Ĝi uzas kiel enhavan bazon (situacion) la Esperanto-spionon
2-8