Untitled

arnold Ciqobavas saxelobis 

enaTmecnierebis instituti 

etimologiuri 

Ziebani 

VIII 

eZRvneba 

gelaTis akademiis akademikoss, profesor 

mixeil qurdianis 

naTel xsovnas 

gamomcemloba `dedaena~ 

Tbilisi 

2011

UDC(uak)81'373.6(051.2) 

e-871 

gamoCenili mecnieris, aw gansvenebuli profesoris, mixeil qurdianis 

Se moq me de ba Si etimologiur Ziebebs, rogorc enaTa istoriul-SedarebiTi Tvalsaz 

risiT kvlevis umniSvnelovanes aspeqts, centraluri adgili uWiravs. amitom, 

bu neb rivia, rom enaTmecnierebis institutis perioduli etimologiuri krebulis 

mo ri gi tomi mis xsovnas eZRvneba. 

mixeil qurdianis farTo codna da mexsiereba, misi analitikuri unari, xSirad 

sru li ad axleburad warmoadgenda ukve cnobil movlenebsac ki. amave dros, mis- 

Tvis etimologia ar iyo mizani, aramed iyo saSualeba, romliTac SeiZleba istori 

is uxilavi furclebi gaiSifros. bevri aseTi furclis gamJRavneba SeZlo man 

(Tun dac Tavisi monografiis saxiT), bevri ram ki ocnebad darCa... 

winamdebare kre bul Si war mod ge ni lia ga mok vle ve bi, rom leb Sic qar Tve lur 

ena Ta leq si ku ri ma sa lis ana li zi sas mox mo bi lia ro gorc mo na Te sa ve, ise ara mo na- 

Te sa ve ena Ta sa Ta na do ma sa la. 

saredaqcio kolegia: 

avTandil arabuli (mTavari redaqtori) 

nana maWavariani 

murman suxiSvili 

medea Rlonti (redaqtori) 

vaJa Sengelia 

iza CantlaZe 

merab Cuxua 

aleqsi WinWarauli 

zurab WumburiZe 

kompiuteruli uzrunvelyofa da dizaini 

paata mamforiasi 

© arnold Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis instituti 

ISSN 1987-9946

av Tan dil ara bu li 

qve l-i si tyvis warmo mav lo bi sa Tvis 

sul xan-sa ba or be li a ni qvel- sit yvas, ma Tes Ta vis 6,1- ze mi Ti- 

Te biT, gan mar tavs ro gorc – „mow ya le gi na ke Ti li“. qve lis-saq saq me – 

mow ya le bis saq me (Cab: ke Ti li saq me da mow ya le bis qmna). 

qvel-i sit yvi dan re daq cia gvag zav nis jo mard- ze, sa dac we ria: 

jo mar di – sxva Ta enaa, qvel s a hqvi an. 

jo mar dze mi Ti Te ba mig va niS nebs, rom qve lis se man ti ka 

„k e Ti lis“ Si na ar siT ar un da amo i wu re bo des. jo mar di d. Cu binaS 

vils ase aqvs gan mar te bu li: (spars.) mxne, Sem mar Te be li, храбрый, 

проворный. jo mar do ba mxne o ba, sim xne, храбрость, проворство, 

ловкость. 

TviT qve li sit yva d. Cu bi naS vi lis leq si kon Si ase ve far To mniSvne 

lo bi Taa war mod ge ni li da is uf ro mi ax lo e bu li Cans am sityvis 

Zvel se man ti kas Tan: ke Ti li, sa xi e ri; mxne, Sem mar Te be li; ux vi, 

xel-fur Ci; добродетельный, доблестный, храбрый; щедрый. qve- 

lo ba – ke Ti lo ba; mxne o ba, ux vo ba; доблесть; щедрость. 

Zvel qar Tul Si qve li sak ma od xSi ri ga mo ye ne bis sit yvaa. ilia 

abu la Zis „Zve li qar Tu li enis leq si ko nis“ mi xed viT: 

qvel-i ma ma ci, gu la di, mxne; „ke Ti li“: „ qve li gi yos Sen“ G, – 

„k e Ti li gi yos Sen“ М II Sj. 30, 5; „sxu aa ars siz ma ri qvel Taa 

da sxu aa ars Cu ken Taa“ gr. nos. kac. ageb. 174, 8; „iyo igi qve li da 

Sem mar Te be li“ q. cx. 140, 9; „mok la far sman me fe, qve li“ q. cx. 59, 

4. ix. gul qve le ba. 

am sit yvi sa gan ara er Ti sxva sit yva war moq mni la (rac ase ve mis 

enob riv xan daz mu lo bas mi a niS nebs): 

qve lis-met yve le ba me o xe ba. 

qve lis-moq me di ke Til moq me di, mow ya le. 

3

qve lis-moq me de ba ke Til moq me de ba, mow ya le ba; wya lo ba. 

qve lis-saq ma ri „ qve lis-saq me“, wya lo ba. 

qve lis-saq me „ke Ti lis saq me“, ke Til moq me de ba, mow ya le ba. 

qvel nab rdRu e ni mxne. ar wi vi di di, qvel nab rdRu e ni (ezek. 17, 3). 

qvel pi ro ba ke Ti li rCe va. 

qvel yo fi li ke Ti lad na moq me da ri. 

„vef xis tya o sa ni“ am sit yvas, ro gorc kon teq ste bi aC ve nebs, mxolod 

„mxne o bis, si Ca u qis“ mniS vne lo biT gvTa va zobs: 

„aw Se ve ba xa ta el Ta, mun ga mov Cnde lo mi qve lad“ (413, 4); 

„maT laS qar Ta gan sa mas ni kar gni moy me ni, qve la ni, Ta na wamom 

yves“ (425, 1); 

„zRva Ta me fe mo ax se nebs: „xel mwi feo, lo mo, qve lo...“ (1436, 1); 

„kvla mo aqvs er Ti ta ba ki, mZled sa Wi ra vi xe li sa, 

av Tan di lis Tvis lo mi sa ZRve ni fri do nis qve li sa (1460, 4). 

„eb rZa na: „lo mo, ara gWirs Sen om Ta gam dre ke lo ba, 

aw ma ga Sen sa TaT bir sa hgav so Se ni ve qve lo ba (144, 3). 

mun mo me won nes fri do nis siq ve lesi fic xe nia: ib rZvis 

lo mi...“ (614, 3). 

ro me lia qvel- fu Zis am ori mniS vne lo bi dan uf ro Zi ri Ta di 

da pir van de li? 

mniS vne lo bis cvlas, se man ti kur ga da we vebs axa si a Tebs gar kve u- 

li ka non zo mi e re ba: „ke Ti li“ mniS vne lo bis Sec vla uf ro viw ro 

da kon kre tu li „Ca u qo biT“ uf ro nak leb aris mo sa lod ne li, vid re 

„ke Ti lis“ mniS vne lo bis gan vi Ta re ba „Zli e ris, Ca u qi sa gan“... 

Tu vi fiq rebT, rom di de bu li qar Tve li me fis – far sa ma nis (II 

s.) – zed wo de ba ( Tu epi Te ti) odin de li war mo mav lo bi saa, 1 ma Sin es 

yo fi la am sit yvis uad re si ga mo ye ne ba da is am Sem Txve va Si, cxa dia, 

„m xnes, Zli ers“ aR niS navs. 

1 

odin de lad un da vi va ra u doT im de nad, ram de na dac Se uZ le be lia qris ti a nul 

mwer lo ba Si Ses Ze no da war marT me fes aR ma te bu li wo deb ri vi sa xe li. 

4

am de nad, qve li Tav da pir ve lad swo red „ra in dis, Zli e ris, Zle vamo 

si lis“ aR mniS vne li un da yo fi li yo. da rad ga nac, Su a sa u ku ne eb rivi 

msof lxed viT, ra in di sa mar Tli a ni da ke Til Sobi 

lia, mniS vne lo bis ga da we viT bu neb ri vad gan vi Tar da am sit yvis 

se man ti ka – „si ke Te“, „ke Ti li“; anu mniS vne lo bis evo lu cia am gva ria: 

„r a in di“ → „k e Til So bi li“ → „k e Ti li“. 

rac Se e xe ba qvel- fu Zis war mo mav lo bas: 

sa yu rad Re boa, rom Zvel qar Tul Sic da sul xan-sa bas Ta nac am 

fu Ze Si das tur de ba v da ara (u-brjgu). es ut yu a ri sa bu Tia: q 

xSu lis mom dev no po zi ci a Si v (qv) mxo lod ma Sin aris Se saZ le be li, 

ro de sac es kom pleq si me o re u lia, vTqvaT, xmov nis Ca var dniT aris 

mi Re bu li. Se a da reT; 

yav- (hyavs) → yvan- (hyva nan); 

Sev- (vSev) → Svi li... 

sxva Sem Txve va Si iq ne bo da *qu el-i. 

am gva rad, es sit yva war mo mav lo biT gax mo va ne bu li Zi ri sa yo fila: 

qVv-el-. Tu sa va ra u do Se kum Sul xmo vans aR vad genT, Se iZ le ba 

Zi ris war mo mav lo ba sac mi vak vli oT. 

Se iZ le ba or gva ri va ra u di: 

a) Se saZ le be lia es sit yva iyos er Tgva ri so ci a lu ri (Za la ufleb 

ri vi) ter mi ni da is ukav Sir de bo des ci xis mflo be lo bas, anu 

mom di na re ob des qa vi („ga la va ni, dam ca vi na ge bo ba“) sit yvi sa gan (anu 

– aR dge niT: *qav-el-i → qvel-i „ci xi o ni, me o ma ri, ra in di“...). 

se man ti ku ri ga da we vis Tval saz ri siT, er Tgva ri war mo mav lo bi Ti 

pa ra le li Se iZ le ba ga iv los sit yvas Tan dar ba i sel-i (← dar ba ziseri). 

xo lo struq tu rul ana lo gi ad ga mod ge ba yv-el- 

(yav- zmnu ri 

Zi ri sa gan) (m. Sa ni Ze 1960). 

am gva ri war moq mna rom Se uZ le be li ar aris, amis sa i lus tra ciod 

Se iZ le ba mo vix moT „ ci xe“ sit yvi sa gan mi Re bu li an Tro po ni me bi: 

ci xel-i da ci xel-a, fsev do ni mi ci xel-i, gva re bi – war moq mni li ci- 

xel- fu Zi sa gan: ci xe li Ze, ci xe liS vi li, ci xe laS vi li, ci xe la u ri. 

5

am va ra uds ax lavs er Ti dab rko le ba: sit yva qa vi wya ro eb Si ar 

aris da das tu re bu li; is das tur de ba aR mo sav leT sa qar Tve los mTis 

ki lo eb sa da sva nur Si. v. aba e vi am sa er To sit yvis ar se bo bas warmo 

a Cens ug ro-fi nu ri da kav ka si u ri ene bis ma sa lis Se pi ris pi re biT; 

kav ka si ur eneb Si far Tod aris ga mov le ni li yve la jgu fis ena Si 

(aba e vi 1958, 573-574). v. Sengeliam ivarauda, rom qavi da Ceo Cer qezul 

Tan qarTulis urTierTobis or etaps asaxavs (Sengelia. 2006, 

150-153). ar ga mov ric xavT, rom qav- Zir Tan da kav Si re bu li iyos qva 

sit yva – erT-er Ti uZ ve le si da, rac mTa va ria, ase ve [v] Tan xmov nis 

Sem cve li fu Ze. 

b) Se iZ le ba ag reT ve am sit yvis amo sav lad war mo vid gi noT zmnu ri 

Zi ri qav- (qa ve ba), rom lis erT-erT uZ ve les mniS vne lo bad vlin de ba 

–„gam Zaf re ba, gam wva ve ba, gaZ li e re ba“: mag.: 

aqav des da SeZ rwun des wyal ni maT ni (fs. 45, 4); 

SeZ rwun des uf skrul ni did Za li Ta q a vi li T a wyli sa a Ta 

(fs. 76, 18). 

Se sa ba mi sad, qvel-i iq ne bo da zrq-el-i, grZ-el-i, yv-el-i... ti pis 

mim Re o ba, rom lis mniS vne lo bad vi va ra u deb diT: „g aZ li e re buli, 

Zli e ri, mZlav ri“. 

for ma lu rad aq nak le bi dab rko le baa, mag ram, sa ma gi e rod, se manti 

ku ri pro ce se bi Cans nak leb xel Se sa xe bi. 

gamoyenebuli li te ra tu ra 

il. a bu la Ze, Zve li qar Tu li enis leq si ko ni (ma sa le bi), Tb., 

1973. 

В. И. Абаев, Историко-этимологический словарь осетинского 

языка, т. I, М.-Л., 1958. 

6

v. Sengelia, qarTvelur da Cerqezul enobriv sistemaTa 

istoriis zogadi sakiTxebi, Tb, 2006. 

m. S a ni Ze, Zve li qar Tu li enis leq si ki dan. – sma xel nawer Ta 

in sti tu tis mo am be, II, Tb., 1960. 

Avtandil Arabuli 

Towards the Origin of the Word kveli “kind” 

Summary 

The word kveli is one of the oldest lexeme. In Old Georgian its 

semantics is “brave, vigorous”, also “kind”. It is attested as an epithet 

for the Georgian King Parsman (2nd c.) with the fi rst meaning. 

I suppose, that the word is derived: kv-el- (-el must be a suffi x). For kv 

and not kû occurs in a root it should be connected with one of these 

roots: 

1. kav-i “hardness, town wall”; 

2. kav-eb-a “intensifying, strengthening”. 

7

elisabed gazdeliani 

8 

qvemosvaneTis zogi toponimis warmomavlobisaTvis 

ØÅÄÌÏÓÅÀÍÄÈÉÓ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉ ÌÄÝÍÉÄÒÖËÉ ÈÅÀËÓÀÆÒÉÓÉÈ 

ÈÉÈ ØÌÉÓ ÛÄÖÓßÀÅËÄËÉÀ. ÜÅÄÍÉ ÓÔÀÔÉÀ ÀÌ áÀÒÅÄÆÉÓ ÛÄÅÓÄÁÉÓ 

ÝÃÀÓ ßÀÒÌÏÀÃÂÄÍÓ. 

ÌÄ-XIX ÓÀÖÊÖÍÉÓ ÖÊÀÍÀÓÊÍÄËÉ ÌÄÏÈáÄÃÉÓÀ ÃÀ XX ÓÀÖÊÖÍÉÓ 

ÏÒÉ ÀÈÄÖËÉ ßËÉÓ ÌÀÍÞÉËÆÄ ØÀÒÈÅÄË ÓÀÆÏÂÀÃÏ ÌÏÙÅÀßÄÈÀ 

ÛÏÒÉÓ ÂÀÌÏÒÜÄÖËÉ ×ÉÂÖÒÉÓ, ÓÅÀÍÄÈÉÓ ÁÖÒãÉÓ, ÒÏÂÏÒÝ ÌÀÓ 

ÀÊÀÊÉ ÛÀÍÉÞÄÌ ÖßÏÃÀ, ÁÄÓÀÒÉÏÍ ÍÉÑÀÒÀÞÉÓ ßÄÒÉËÄÁÉ: ÓÅÀÍÄÈÉÓ 

ÉÓÔÏÒÉÉÓ, ÄÈÍÏÂÒÀ×ÉÉÓ, ÀÒØÄÏËÏÂÉÉÓ, ×ÏËÊËÏÒÉÓ, ÄÍÉÓÀ ÃÀ 

ÓÅÀÍÄÈÈÀÍ ÃÀÊÀÅÛÉÒÄÁÖË ÓáÅÀ ÌÒÀÅÀË ÓÀÊÉÈáÄÁÆÄ ÉÁÄàÃÄÁÏÃÀ 

ÉÌÃÒÏÉÍÃÄË ÑÖÒÍÀË-ÂÀÆÄÈÄÁÛÉ; ÂÀÍÓÀÊÖÈÒÄÁÉÈ áÛÉÒÀÃ 

`ÉÅÄÒÉÀÓÀ" ÃÀ `ÃÒÏÄÁÀÛÉ". 

ÄÓ ßÄÒÉËÄÁÉ ÛÄÊÒÉÁÀ, ÅÒÝÄËÉ ÂÀÌÏÊÅËÄÅÀ ÃÀÖÒÈÏ ÃÀ ÏÒ 

ÔÏÌÀÃ ÂÀÌÏÓÝÀ ÀËÄØÓÀÍÃÒÄ ÒÏÁÀØÉÞÄÌ (Á. ÍÉÑÀÒÀÞÄ `ÉÓÔÏ- 

ÒÉ ÖË-ÄÈÍÏÂÒÀ×ÉÖËÉ ßÄÒÉËÄÁÉ", 1962-64 ßß.). ÜÅÄÍ ÈÅÉÓ 

ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ ÌÉÓÉ ßÄÒÉËÉ: `ÏÈáÉ ÃÙÄ ÌÃÉÍÀÒÄ ÄÍÂÖÒÉÓ, ÝáÄ- 

ÍÉÓ ßÚËÉÓ ÃÀ ÒÉÏÍÉÓ ÓÀÈÀÅÄÄÁÛÉ". ÀÅÔÏÒÉ ÀÙßÄÒÓ ÈÀÅÉÓ ÌÏÂ- 

ÆÀ ÖÒÏÁÀÓ ÌÃÉÍÀÒÄÄÁÉÓ _ ÚÏÒÖËÃÉÓ, ÆÄÓáÖÒÉÓÀ ÃÀ áÉÃÖ ÒÉÓ 

áÄÏÁÄÁÛÉ. ÌÏÂÆÀÖÒÏÁÉÓ ÀÙßÄÒÉÓ ÃÒÏÓ, ÂÀÍÌÀÒÔÀÅÓ ÖÛ ÂÖ- 

ËÉÓÀ ÃÀ ØÅÄÌÏÓÅÀÍÄÈÉÓ ÓÀÆÙÅÀÒÆÄ ÃÀ, ÓÀÄÒÈÏÃ, ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ 

áÄÏÁÀÛÉ ÌÃÄÁÀÒÄ ÆÏÂÉ ÔÏÐÏÍÉÌÉÓ ßÀÒÌÏÌÀÅËÏÁÀÓ. ÄÓ ÌÏÂ- 

ÆÀ ÖÒÏ ÁÀ ÃÀÉßÚÏ 1885 ßËÉÓ 24 ÉÅËÉÓÓ, ÖÛÂÖËÉÃÀÍ ÒÀàÉÓ 

ÌÉÌÀÒÈÖËÄÁÉÈ, ÙÄÁÉ-àÉÏÒÀÓ ÓÀÆÏÂÀÃÏÄÁÀÛÉ. ÌÏÂÆÀÖÒÉ ÀÓÀáÄËÄÁÓ 

ÙÄËÄ-ÌÃÉÍÀÒÄÓ ØÅÉÛÉÒ'Ó ÒÏÌÄËÉÝ ÖÛÂÖËÛÉ ÖÄÒ- 

ÈÃÄ ÁÀ ÌÃÉÍÀÒÄ ÄÍÂÖÒÓ. ØÅÉÛÉÒÉ ÌÖÃÀÌ ÛÀÅÉ ÃÀ ØÅÉÛÉÀÍÉÀ, 

I

ÀÌÉÓ ÂÀÌÏ, ÌÉÖÙÉÀ ÓÀáÄËÉ ØÅÉÛÉÒ, Ä. É. `ØÅÉÛÉÀÍÉ" (ÍÉÑÀÒÀÞÄ, 

11). ÀØÅÄ ÂÀÍÌÀÒÔÀÅÓ ÄÒÈ-ÄÒÈÉ ÃÉÃÉ ÓÀÞÏÅÒÉÓ ÓÀáÄËßÏÃÄÁÀÓ 

ËÀÍØÅÄÒ `ÓÀÂÒÉËÏÁÄËÉ". ÀÌ ÀÃÂÉËÆÄ ÌÖÃÀÌ ÂÒÉËÀ, ÒÀÃÂÀÍ 

ÌÆÄ ÌáÏËÏÃ ÛÖÀÃÙÄÓ ÀÃÂÄÁÀÏ, ÀÌÉÔÏÌÀÝ äØÅÉÀ ËÀÍØÅÄÒ (ÓÅÀÍ. 

ËÀÍØæëÒ) `ÓÀÂÒÉËÏÁÄËÉ". ÌÀÒÈËÀÝ ÀÌ ÔÏÐÏÍÉÌÛÉ ÂÀÌÏÉÚÏ×À 

ÃÀÍÉÛÍÖËÄÁÉÓ ÐÒÄ×ÉØÓÉ ËÀ-, ×ÖÞÄÀ ØæëÒ (ÛÃÒ. ËÍÔ. < ØÅÄÉÒ) 

`ÝÉÅÉ, ÂÒÉËÉ". ÀÓÄÅÄ ÂÀÍÌÀÒÔÀÅÓ ÓÀÈÉÁÉÓÀ ÃÀ ÙÄËÄ-ÌÃÉÍÀÒÉÓ 

ÓÀáÄËßÏÃÄÁÀÓ ËÀÓÃÉË, `ÄÓ ÓÀáÄËÉ ÉÌÉÔÏÌ ÃÀÒØÌÄÅÉÀ, ÒÏÌ 

ÃÉËÉÈ ÖÛÊÖËÉÃÀÍ ÂÀÌÏÓÖËÉ ÌÏÂÆÀÖÒÉ ÓÀÃÉËÏÁÉÓÀÓ ÌÏÀßÄÅÓ 

ÀØ ÃÀ ÀØ ÖÓÀÈÖÏÃ ÉÓÀÃÉËÄÁÓÏ" (ÍÉÑÀÒÀÞÄ, 16). ÁÆ. Ëð-ÓÃÉË, 

ËÍÔ. Ëð-ÓÔÉË `ÓÀÓÀÃÉËÏ". ÁÀËÓÆÄÌÏÖÒ Ã'Ó ËÄÍÔÄáÖÒÛÉ 

-Ô- ÛÄÄÓÀÁÀÌÄÁÀ. ÂÀÌÏÉÚÏ×À ËÀ- ÃÀÍÉÛÍÖËÄÁÉÓ ÐÒÄ×ÉØÓÉ, 

-ÓÃÉË- ØÀÒÈ. < ÓÀÃÉË ×ÏÒÌÉÓ ÒÄÃÖÝÉÒÄÁÖËÉ ÅÀÒÉÀÍÔÉÀ. 

ÄÒÈ-ÄÒÈ ÝÍÏÁÉË áÄÏÁÀÓ ÃÀ ÌÃÉÍÀÒÄÓ ÚÏÒÖËÃ'Ó ÖßÏÃÄÁÓ ÃÀ 

ÀÒÀ ÚÏÒÖËÃðÛ'Ó, ÒÏÂÏÒÝ ÌÀÓ ÃÙÄÓ ÓÅÀÍÄÁÉ ÌÏÉáÓÄÍÄÁÄÍ. Á. 

ÍÉÑÀÒÀÞÄ ÀÌ ×ÏÒÌÀÓ ÀÒ ÉÝÍÏÁÓ, ÚÏÅÄË ÛÄÌÈáÅÄÅÀÛÉ ÀÌ ßÄÒÉËÛÉ 

ÀÒ ÀÓÀáÄËÄÁÓ. ÀÒÓÄÍ ÏÍÉÀÍÉÓ ËÀÛáÖÒÉ ÃÉÀËÄØÔÉÓ ÔÄØÓÔÄÁÛÉ 

ÚÏÒÖËÃÀÛ / ÚÏÒÉËÃÀÛ ×ÏÒÌÄÁÉ ÂÅáÅÃÄÁÀ, ÉÛÅÉÀÈÀÃ ÌÀÈ 

ÂÅÄÒÃÉÈ ÚÏÒÖËÃÉ'Ý ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ. ÁÆ. ÚÏÒÉËÃðÛ / ÚÏ- 

ÒÖË ÃðÛ, ËÛá. ÚÏÒÉËÃÀÛ / ÚÏÒÖËÃÀÛ ÔÏÐÏÍÉÌÛÉ ÂÀ ÌÏ ÉÚÏ- 

×À ×ÖÞÄ ÚÏÒ `ÊÀÒÉ", - ÉËÃ, - ÖËÃ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ ÌÀ ßÀÒ ÌÏÄÁÄËÉ 

ÓÖ×ÉØÓÄÁÉÀ, -ÀÛ ÊÉ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ. ÓÅÀ ÍÄÈÛÉ, 

ÂÀÍÓÀÊÖÈÒÄÁÉÈ ËÀÛáÖÒÛÉ, áÛÉÒÀÃ ÂÅáÅÃÄÁÀ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ 

ÓÖ×ÉØÓÉÀÍÉ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉ. ÌÀÂ.: ÌÈÀ ÊÀËíÃÀÒ, ×ÖÞÄÀ ÊÀË 

`ÊÀËÏ, ÄÆÏ", -ÏËÃ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ ÓÖ×ÉØÓÉ, -ÀÒ ÌÒÀÅËÏÁÉÈÉ 

ÒÉÝáÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ. ÊÀË-íÃ-ÀÒ `ÊÀËÏÄÁÉ". ÀÓÄÈÉÅÄ ÀÂÄÁÖËÄÁÉÓ 

ÔÏÐÏÍÉÌÉÀ ËÀ-ÊÀÑ-íË-ÀË `ÓÀÊÀÑÏÄÁÉ", ËÀ- ÃÀÍÉÛÍÖËÄÁÉÓ 

ÐÒÄ×ÉØÓÉÀ, ×ÖÞÄÀ ÊÀÑ `ÊÀÑÉ", -íË ÊÍÉÍ. ÓÖ×ÉØÓÉ, -ÀË (< ÀÒ) 

ÌÒÀÅËÏÁÉÈÉ ÒÉÝáÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ. ÌÀáÄ ËÀáîË `ÀáÀËÉ ÌÈÀ", ÌÀáÄ 

`ÀáÀËÉ", ËÀá{æ} `ÌÈÀ", -îË ÊÍÉÍ. ÓÖ×ÉØÓÉ. ÌÏËìÃÀÒ `ÌÏËÄÁÉ, 

ÌÉÍÃÅÒÄÁÉ", ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÌÏËÉ, -ìÃ (< ÉËÃ) ÊÍÉÍ. ÓÖ×ÉØÓÉ, -ÀÒ 

9

ÌÒÀÅËÏÁÉÈÉ ÒÉÝáÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ. ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ áÄÏÁÀÛÉ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ 

ÓÖ×ÉØÓÉÓ ÛÄÌÝÅÄËÉ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉÀ: ÍÀØÀËÀØ-íË `ÍÀØÀËÀØÄÅÉ", 

ÀÛ- îËÃ ÚÀÍÉÓ'À, ÃÀ ÊÖÝ-ìË ÓÏ×ËÉÓ ÓÀáÄËÄÁÉÀ. Á. ÍÉÑÀÒÀÞÄ 

ÚÏÒÖËÃÉÓ áÄÏÁÉÓ ÛÄÌÃÄÂ ÀÓÀáÄËÄÁÓ ÝÀÍÉÓÀ ÃÀ ÆÄÓáÏÓ áÄÏÁÀÓ. 

ÝÀÍÀ ÃÀ ÆÄÓáÏ ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ ÓÀÈÀÅÄÛÉ ÌÃÄÁÀÒÄ ÓÏ×ËÄÁÉÀ. ÀÌ 

ÓÏ×ËÄÁÓ ÜÀÌÏÖÃÉÓ ÌÃÉÍÀÒÄÄÁÉ ÝÄÍ-ÛÖÒ ÃÀ ÆÄÓá-ÖÒÀ. ÒÏÂÏÒÝ 

ÝÍÏÁÉËÉÀ, äÉÃÒÏÍÉÌÄÁÛÉ áÛÉÒÀÃ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ ÉÌ ÓÏ×ËÉÓ, ÈÖ 

áÄÏÁÉÓ ÓÀáÄËÉ, ÒÏÌËÄÁÓÀÝ ÄÓ ÌÃÉÍÀÒÄÄÁÉ ÜÀÌÏÖÃÉÈ. ÆÄÓáÏ, 

ÓÅÀÍ. ÆÄÓáæ ÓÀáÄËÉÓÀÈÅÉÓ É. ÜÀÍÔËÀÞÄÌ ÀÙÀÃÂÉÍÀ ÓÀÄÒÈÏ ØÀÒ- 

ÈÅÄ ËÖÒÉ *ÞÀÝáæ > ÆÀÓáæ+É > ÆðÓáæ `ÝÀÝáÅÉ", ÒÏÌËÉÓÀÂÀÍ 

ÌÏÌÃÉÍÀÒÄÏÁÓ ÆÄÓáæ ÓÏ×ËÉÓ ÃÀ ÆÄÓáÖÒÀ ÌÃÉÍÀÒÉÓ ÓÀáÄËÉ, 

ÓÀÃÀÝ ßÀÒÌÏÃÂÄÍÉËÉÀ ØÀÒÈÅÄËÖÒ äÉÃÒÏÍÉÌÈÀ -ÖÒÀ ÓÖ×ÉØÓÉ 

(ÜÀÍÔËÀÞÄ, 1998, 249-250). 

ÝÄÍ-ÛÖÒ, ÝÄÍ ÉÂÉÅÄ ÝÀÍÀÀ, ÓÏ×ËÉÓ ÓÀáÄËÉ, áÏËÏ -ÛÖÒ 

äÉÃÒÏÍÉÌÄÁÉÓ ÌÀßÀÒÌÏÄÁÄËÉ ÓÖ×ÉØÓÉ. ÛÄÀÃÀÒÄÈ ÀÌ ÀÒÉÀËÛÉ 

ÀÒÓÄÁÖËÉ ÌÝÉÒÄ ÌÃÉÍÀÒÄÄÁÉ, ÒÏÌËÄÁÉÝ ÝáÄÍÉÓßÚÀËÓ 

ÖÄÒÈÃÄÁÉÀÍ: ÝáÄÍ-ÛÖÒ, ÙÏÁ-ÛÖÒ (ÓÏ×ÄË ÙÏÁÓ ÜÀÌÏÖÃÉÓ), 

áÀÍê-ÛÖÒ, ÀÛáÀ-ÛÖÒ, ÌÄÈá-ÛÖÒ, ÓÂÉÌ-ÒÀ-ÛÖÒ/Ë (ÂÀÌÏÉÚÏ×À 

×ÖÞÄ ÓÂÉÌ `ÅÄÞÀ, ÌÑÀÅÄ ßÚÀËÉ"), ËÀÌÀÍÀ-ÛÖÒ ÃÀ ÓáÅÀ. -ÛÖÒÏ 

ØÄÂË'ÛÉ ÀÓÄÀ ÂÀÍÌÀÒÔÄÁÖËÉ: 1. ÔÚÄÛÉ ÓÄÒÄÁÓ ÛÖÀ ÜÀÙÒÌÀÅÄÁÖËÉ 

ÀÃÂÉËÉ. 2. ÌÏÒÄÁÉÓ ÃÀ ÌÉÓÈÀÍÄÁÉÓ ÈÀÅØÅÄ ÓÀÝÖÒÄÁËÀÃ. 

ÓÅÀÍÄÈÛÉ äÉÃÒÏÍÉÌÄÁÛÉ, ÒÏÂÏÒÝ ÆÄÌÏÈ ÅÍÀáÄÈ -ÛÖÒ (< 

ÛÖÒÏ), ÀÂÒÄÈÅÄ -ÖÒ, -ÖÒÀ ÁÏËÏÓÀÒÈÄÁÉ áÛÉÒÀÃ ÂÅáÅÃÄÁÀ. 

ÒÏÂÏÒÝ Á. ÍÉÑÀÒÀÞÉÓ ßÄÒÉËÉÃÀÍ ÉÒÊÅÄÅÀ, ÌÉÓÉ ÌÏÂÆÀÖÒÏÁÉÓ 

ÃÒÏÓ ÀÌ áÄÏÁÄÁÛÉ áÀËáÉ ÀÒ ÝáÏÅÒÏÁÃÀ. `ÀÃÒÄ ÀØ áÀËáÉ 

ÝáÏÅÒÏÁÃÀÏ, ÃÙÄÓÀÝ ÜÀÍÓ ÍÀÓÀáËÀÒÄÁÉ, ÒÏÌÄËÉÝ ÛÀÌÁÓ 

ÃÀÖ×ÀÒÀÅÓ. ÄÒÈ-ÄÒÈ ÌÉÍÃÏÒÓ ÍÀÛÀËÅÀÒÄ ËÀÒÄ `ÍÀÏÌÀÒÉ 

ÓÀÈÉÁÉ" ÄßÏÃÄÁÀÏ. ÄÓ ÉÂÉÅÄ ËÉÛÉÀË ÀÒÉÓÏ, ÒÀÝ ÓÅÀÍÖÒÀÃ 

áÄËÜÀÒÈÖË ÁÒÞÏËÀÓ ÍÉÛÍÀÅÓÏ. ÜáÖÁÉ (ÁÒÞÏËÀ) ÌÏÌáÃÀÒÀ 

ÖÛÂÖËÉÓ ÌÀáÅÛÉÓ ÁÀÂÀÛ ÒÀÔÉÀÍÉÓ ÃÀ ËÀÛáÄÈÉÓ ÁÀÔÏÍÉÓ 

ÁÄÑÀÍÀ, ÆÏÂÂÀÍ ÚÀÍÓÀÅ ÚÉ×ÀÍÓ ÛÏÒÉÓ. ÀÌ ÌÉÍÃÏÒÛÉ ÚÉ×ÉÀÍÉ 

10

ÉÓÒÉÈ ÌÏÖÊËÀÅÓ ÒÀÔÉÀÍÓ ÃÀ ÀÌÉÔÏÌ ÃÀÒØÌÄÅÉÀ ÍÀÛÀËÅÀÒ 

ËÀÒÄ `ÍÀÏÌÀÒÉ ÓÀÈÉÁÉ" (ÍÉÑÀÒÀÞÄ, 21). ËÄÍÔÄáÉÓ ÌÀáËÏÁËÀÃ 

ÄÒÈ-ÄÒÈ ÀÃÂÉËÓ ÍÀÊËðÛÉðË `ÅÀÊÄ ÓÀÏÌÀÒÉ" ÄßÏÃÄÁÀ. ÜÅÄÍÉ 

ÌáÒÉÃÀÍ ÃÀÅÀÌÀÔÄÁÈ, ÒÏÌ ÍÀÛÀËæÀÒ ÖÍÃÀ ÌÏÌÃÉÍÀÒÄÏÁÃÄÓ *< 

ÍÀ-ÛÉÀË-æ-ÀÒ ×ÏÒÌÉÃÀÍ, ÛÃÒ. ÁÆ. ËÉ-ÛÉóË, ÁØ., ËÍÔ. ËÉ- 

ÛÉðË, ËÛá. ËÉ-ÛÉêË `ÏÌÉ, ÜáÖÁÉ". ÍÀ-ÛÀË-æ-ÀÒ ×ÏÒÌÀÛÉ À 

áÌÏÅÀÍÉ ßÄÓÉÈ ÂÒÞÄËÉ ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ. ÍÀ- _ -ÀÒ ßÉÍÀÅÉÈÀÒÄÁÉÓ 

ÀÙÌÍÉÛÅÍÄËÉ ÊÏÍ×ÉØÓÉÀ. -æ- ÂÀÜÄÍÉËÉ ÏÃÄÍÏÁÀ, ÒÏÌÄËÉÝ 

áÛÉÒÀÃ ÜÍÃÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒÉ ÓÀáÄËÄÁÉÓ ÁÏËÏÊÉÃÖÒ ÐÏÆÉÝÉÀÛÉ ÃÀ 

ÓáÅÀÃÀÓáÅÀ ×ÖÍØÝÉÉÓ ÌØÏÍÄ -ÀÒ ÓÖ×ÉØÓÉÓ ßÉÍ. 

ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ËÀÒÄ `ÌÉÍÃÏÒÉ, ÓÀÈÉÁÉ" ×ÏÒÌÀÓ, À áÌÏÅÀÍÉ 

ÀØÀÝ ÂÒÞÄËÉ ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ (Á. ÍÉÑÀÒÀÞÄ ÓÅÀÍÖÒ ÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒ 

ÁÂÄÒÄÁÓ ÂÒÀ×ÉÊÖËÀÃ ÀÒ ÀÙÍÉÛÍÀÅÓ), ÛÃÒ. ÂÒÞÄËáÌÏÅÍÉÀÍÉ 

ÃÉÀËÄØÔÄÁÉÓ ËêÒÄ. áÌÏÅÍÉÓ ÓÉÂÒÞÉÓ ÀÒÓÄÁÏÁÀ ÀÌ ËÄØÓÄÌÀÛÉ 

ÓÀÛÖÀËÄÁÀÓ ÂÅÀÞËÄÅÓ ÂÀÌÏÅÚÏÈ ËÀ- ÐÒÄ×ÉØÓÉ, ×ÖÞÄÀ -ÀÒÄ, 

ÛÃÒ. ÁÆ. äÀÒÉ `ÝÀÒÉÄËÉ"; ËÍÔ. Ëé-ÀÒÄ `ÃÀÝËÉËÉ, ÝÀÒÉÄËÉ", 

ÛÃÒ. ØÀÒÈÖËÉ ÀÒÄ. Â. ÌÀ àÀ ÅÀÒÉÀÍÉ ËêÒÄ ÓÀáÄËÛÉ ÀÙÀÃÂÄÍÓ 

à'Ó ÃÀ ÅÀÒÀÖÃÏÁÓ, ÒÏÌ ÄÓ ÓÉÔÚÅÀ ÌÉÙÄÁÖËÉÀ *ËÀàÒÄ'ÃÀÍ 

`ÓÀàÒÄËÉ, ÓÀÈÉÁÉ". à'Ó ÃÀÊÀÒÂÅÀÌ ÂÀÍÀÐÉÒÏÁÀ ßÉÍÀÌÀÅÀËÉ À 

áÌÏÅÍÉÓ ÃÀÂÒÞÄËÄÁÀ (ÌÀàÀÅÀÒÉÀÍÉ, 41). ÜÅÄÍÉ ÅÀÒÀÖÃÉÈ, ËêÒÄ 

< *ËÀ-ÀÒÄ < *ËÀ-äÀÒÄ ×ÏÒÌÉÃÀÍ. ËêÒÄ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÍÉÛÍÀÅÃÄÓ 

áÄÄÁÉÓ, ÁÖÜØÄÁÉÓ ÃÀ ÓáÅÀÈÀÂÀÍ ÈÀÅÉÓÖ×ÀË, ÝÀÒÉÄË ÀÃÂÉËÓ. 

Á. ÍÉÑÀÒÀÞÄ ÀÂÒÞÄËÄÁÓ ÈáÒÏÁÀÓ: ÌÉÅÀÙßÉÄÈ ÌÃÉÍÀÒÄ ÚÏ- 

ÒÖËÃÓ, ÒÏÌÄËÉÝ ÌÃÉÍÀÒÄ ÆÄÓáÖÒÉÓ ÌÀÒãÅÄÍÀ ÛÄÍÀÊÀÃÓ ÛÄ- 

ÀÃÂÄÍÓ ÃÀ ÏÒÉÅÄ ÖÄÒÈÃÄÁÀ áÉÃÖÒÀÓ (ÓÅÀÍÖÒÀÃ âÉ ÃÖÒ, 

âÉÃÒÖËÀÎ). ÀÌ ÌÃÉÍÀÒÄÄÁÉÓ ÌÉÌÃÄÁÀÒÄ ÀÃÂÉËÄÁÉ ÌÏ ÓÀá- 

ËÄÏÁÉÈ, ÓÀáÍÀÅ-ÓÀÈÉÁÄÁÉÈ, ÓÅÀÍÄÁÓ ÓÉÓáËÉÓ ÓÀ×ÀÓÖÒÀÃ ÌÉ- 

ÖÝÉ ÀÈ ãÀ×ÀÒÉÞÄÄÁÉÓÀÈÅÉÓ. ÀÅÔÏÒÓ áÄËÈ äØÏÍÉÀ 1868 ßËÉÓ 

ÑÖÒÍÀË ÝÉÓÊÒÉÓ ÏØÔÏÌÁÒÉÓ ÍÏÌÄÒÉ (ßÉÂÍÉ), ÓÀÃÀÝ ÃÀ ÁÄà- 

ÃÉ ËÉ ÉÚÏ: `ÓÀÓÉÓáËÄ ÓÀÁÖÈÉ ÓÅÀÍÈÀÂÀÍ ÒÀàÅÄËÉ ãÀ ×À ÒÉ ÞÄ- 

ÄÁÉ ÓÀÃ ÌÉ..." ÂÀÃÀÓÀÝÄÌ ÀÃÂÉËÄÁÓ ÛÏÒÉÓ, ÆÄÓáÖÒÉÓ áÄÏÁÀÛÉ, 

11

ÃÀÓÀáÄËÄÁÖËÉÀÏ ÓÏ×ÄËÉ ÆÖÒÉÀ, ÓßÏÒÄÃ ÀÌ ÀÃÂÉËÄÁÛÉ ÜÀÍÓ 

ÓÀáËÄÁÉÓ, ÝÉáÄ-ÊÏÛÊÄÁÉÓ ÃÀ ÓÀÚÃÒÄÁÉÓ ÍÀÍÂÒÄÅÄÁÉÏ, ÍÀÓÏ×ËÀÒÓ 

ÃÙÄÓ ËÀÆÒÀÛ-É ÄßÏÃÄÁÀ" (ÍÉÑÀÒÀÞÄ, 44). ÈÖ ËÀÆÒÀÛ ÆÖÒÉÀ 

ÓÀáÄËÉÃÀÍ ÀÒÉÓ ÌÉÙÄÁÖËÉ ËÀ- ÐÒÄ×ÉØÓÉÓÀ ÃÀ -ÉÛ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ 

ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÓ ÃÀÒÈÅÉÈ, ÌÀÛÉÍ ÀÌ ÓÀáÄËÛÉ ÁÏËÏ ê ÂÒÞÄËÉ ÃÀ 

ÖÌËÀÖÔÉÀÍÉ ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ ËÀ-ÆÒ-óÛ, ÒÀÝ ÃÀÍÀÌÃÅÉËÄÁÉÈ ÀÒ ÅÉÝÉÈ. 

ÆÄÌÏÓÅÀÍÖÒÉÓ, ÊÄÒÞÏÃ, ÖÛÂÖËÖÒÉÓÀÈÅÉÓ ÃÀÌÀáÀÓÉÀÈÄÁÄËÉ 

×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÐÒÏÝÄÓÄÁÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ ËÀ-ÆÒ-óÛ ×ÏÒÌÀ ÖÍÃÀ 

ÂÅØÏÍÏÃÀ. ÈÖ ÄÓ ÀÓÄÀ, ÌÀÛÉÍ ËÀ-ÆÒ-óÛ < *ËÀ- ÆÖÒÉÀ + ÎÛ (

ÐÉÒÅÄËÉ ÓÀÆÏÂÀÃÏÄÁÀ, ÃÉÃÉ áÄÏÁÀ, ÒÏÌÄËÓÀÝ ÝáÄÍÉÓßÚÀËÉ 

ÜÀÌÏÖÃÉÓ, ËÀÛáÄÈÉÀ, ÓÅÀÍ. ËêÛá. ÒÀÃÂÀÍ áÌÏÅÍÉÓ ÓÉÂÒÞÄ 

ÌÏÒ×ÄÌÀÈÀ ÌÉãÍÀÆÄ ÓÅÀÍÖÒÛÉ áÛÉÒÀÃ ÏÒÉ áÌÏÅÍÉÓ ÛÄÒßÚÌÉÓ 

ÛÄÃÄÂÉÀ, ÛÄÉÞËÄÁÀ ËêÛá ÔÏÐÏÍÉÌÛÉ ÂÀÌÏÅÚÏÈ ËÀ- ÐÒÄ×ÉØÓÉ, 

-ÀÛá ÊÉ ×ÖÞÄÀ. ÀÌ ×ÖÞÉÓ ÌØÏÍÄ ÓáÅÀ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉÝ ÀÒÓÄÁÏÁÓ 

ËÀÛáÖÒÉÓ (ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ) áÄÏÁÀÛÉ. ÌÀÂ. ËÄËêÛáÀ `ÓÀËÀÛáÄÈÏ" 

ÌÈÉÓ ÓÀáÄËÉÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÀÓÄ ÃÀÉÛÀËÏÓ *ËÄ-ËÀ- 

ÀÛá-À. ÓÏ×ÄË ÜÉáÀÒÄÛÓ ÂÅÄÒÃÆÄ ÜÀÌÏÖÃÉÓ ÌÏÆÒÃÉËÉ 

ÌÃÉÍÀÒÄ ÀÛáÀÛÖÒ < *ÀÛá-À{Û }-ÛÖÒ, ÀØÀÝ -ÀÛá ÞÉÒÉ ÂÀÌÏÉÚÏ×À. 

ÀÛá- ÂÀÌÏÉÚÏ×À ÔÏÐÏÍÉÌ ÀÛá-ÀÍ-ÀÛ `ÀÛáÀÍÀÓÉ" ×ÏÒÌÀÛÉÝ. 

ÀÒÓÄÍ ÏÍÉÀÍÉÓ ÔÄØÓÔÉÓ ÝÍÏÁÉÈ, ÄÓ ÞÅÄËÉ ÍÀÓÏ×ËÀÒÉÀ, ÓÀÃÀÝ 

ÓÀÝáÏÅÒÉÓÉÓ ÍÀÍÂÒÄÅÄÁÉ ÃÙÄÓÀÝ ÜÀÍÓ. 

ËêÛá < *ËÀ-ÀÛá `ËÀÛáÄÈÉ", Å×ÉØÒÏÁÈ, ÃÀÓÀÛÅÄÁÉÀ 

ÃÀÅÖÊÀÅÛÉÒÏÈ `ÌÀÔÉÀÍÄ ÓÅÀÍÄÈÉÓÀ ÊÒÄÁÉÓÀÎ"-ÛÉ ÍÀáÓÄÍÄÁ 

ÓÀáÄËÓ ÃÀ ÂÅÀÒÓ. ÌÀÔÉÀÍÄÛÉ ÏÒãÄÒÀÀ ÃÀÓÀáÄËÄÁÖËÉ 

ÓÀÊÖÈÀÒÉ ÓÀáÄËÉ ÀÛÀá-À. ÁÏËÏ -À'Ó Ì. ØÀËÃÀÍÉ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ 

ÓÀÄÒÈÏØÀÒÈÖË -À'Ã ÌÉÉÜÍÄÅÓ (ØÀËÃÀÍÉ, 1969, 130). ÀØÅÄ 

ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ ÀÌ ÓÀáÄËÉÓÀÂÀÍ ÍÀßÀÒÌÏÄÁÉ ÂÅÀÒÉÓ ÓáÅÀÃÀÓáÅÀ 

×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÅÀÒÉÀÍÔÄÁÉ: ÀÛÄá-ÉÀÍÉ ÂÅáÅÃÄÁÀ ÛÅÉÃãÄÒ, ÀÛÀá- 

ÉÀÍÉ ÄØÅÓãÄÒ, áÏËÏ ÀÛá-ÉÀÍÉ, ×ÖÞÄÛÉ áÌÏÅÍÉÓ ÂÀÒÄÛÄ, ÒÅÀãÄÒ. 

ÓÀÅÀÒÀÖÃÏÀ, ËêÛá ÔÏÐÏÍÉÌÉ ÖÊÀÅÛÉÒÃÄÁÏÃÄÓ ÀÌ ÂÅÀÒÓ ÈÖ 

ÓÀÊÖÈÀÒ ÓÀáÄËÓ. ËêÛá ÛÄÉÞËÄÁÀ ÂÀÍÅÌÀÒÔÏÈ, ÒÏÂÏÒÝ ÓÀ-ÀÛá- 

ÉÀÍ-Ï ÀÃÂÉËÉ, ÓÀÃÀÝ ÀÛá-ÉÀÍÄÁÉ ÝáÏÅÒÏÁÃÍÄÍ. ÀÍ ÄÓ ÔÏÐÏÍÉÌÉ 

ÌÉÖÈÉÈÄÁÃÄÓ ÌÀÈ Ì×ËÏÁÄËÏÁÀÛÉ ÀÒÓÄÁÖË áÄÏÁÀÆÄ. ËêÛá'Ó 

ÖÍÃÀ ÖÊÀÅÛÉÒÃÄÁÏÃÄÓ ÂÅÀÒÄÁÉ ËÀÛáÉ, ÌÏËÀÛáÉÀ ÃÀ ËÀÓáÉ- 

ÛÅÉËÉ. 

ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ Á. ÍÉÑÀÒÀÞÉÓ ÌÏÓÀÆÒÄÁÀ ËêÛáÖÒ'ÉÓ áÄÏÁÀÛÉ 

ÄÒÈ-ÄÒÈÉ ÃÉÃÉ ÓÏ×ËÉÓ ÜÉáÀÒÄÛÉÓ ßÀÒÌÏÌÀÅËÏÁÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ. 

ÀÌ ÓÏ×ËÉÓ ÌÝáÏÅÒÄÁËÄÁÉÓ ÖÌÄÔÄÓÉ ÍÀßÉËÉ ãÀÍáÏÈËÄÁÉ ÀÒÉÀÍ. 

ÜÉáÀÒÄÛÉ ÉÌÉÔÏÌ ÃÀÒØÌÄÅÉÀ, ÒÏÌ ÀáËÀÍÃÄËÉ ãÀÍáÏÈÄËÉ ÀÃÒÄ 

ÜÉáËÀÞÄ ÚÏ×ÉËÀ ÂÅÀÒÀÃ (ÍÉÑÀÒÀÞÄ, 30). Ä. É. ÓÅÀÍ. ÜÉáÒëÛ < 

13

*ÜÉáËÀÞÄ-ÀÒ-ÄÛ. ÓÀÚÖÒÀÃÙÄÁÏÀ, ÒÏÌ -ÄÛ ÍÀÈ. ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ 

ÞÉÒÉÈÀÃÀÃ ÌÒÀÅËÏÁÉÈÉ ÒÉÝáÅÉÓ ×ÏÒÌÄÁÓ ÄÒÈÅÉÓ. ÂÅÀÒÉÃÀÍ 

ÃÀÊÀÒÂÖËÉÀ -ËÀÞÄ- ÃÀ ÀÒÀ ÌÒ. ÒÉÝáÅÉÓ ÍÉÛÍÉÓÄÖËÉ -À. 

ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓÀ ÃÀ ÌÉÓÉ ÛÄÍÀÊÀÃÄÁÉÓ _ ÚÏÒÖËÃÀÛÉÓ, 

ÆÄÓáÏÓ, âÉÃÖÒÉÓ, ËÀ×ÖÒÉÓ _ ÌÝáÏÅÒÄÁËÄÁÓ ÃÀ ËÀÛáÄËÄÁÓ 

ÌàÉÃÒÏ ÖÒÈÉÄÒÈÏÁÀ äØÏÍÉÀÈ ÒÀàÀ-ËÄÜáÖÌÈÀÍ ÀØ ÌÃÄÁÀÒÄ 

ÌÈÄÁÆÄ ÉÚÏ ÂÀÃÀÓÀÓÅËÄËÄÁÉ: ÙÄÁÈÀÍ, àÉÏÒÀÓÈÀÍ, ÓÀÃÌÄËÈÀÍ, 

ÏÒÁÄËÈÀÍ ÃÀ ÓáÅÀ ÓÏ×ËÄÁÈÀÍ, áÛÉÒÉ ÌÉÌÏÓÅËÀ ÃÀ ÍÀÝÍÏÁ- 

ÌÄÂÏÁÒÏÁÀ ÀÊÀÅÛÉÒÄÁÃÀÈ ÄÒÈÌÀÍÄÈÈÀÍ. ÂÀÃÌÏÝÄÌÉÈ, ËÀ- 

×ÖÒÛÉ ÌÏÓÀáËÄÏÁÀ ØÀÒÈÖËÀÃ ËÀÐÀÒÀÊÏÁÃÀ, ÙÄÁÓÀ ÃÀ 

àÉ ÏÒÀ ÛÉ ÓÅÀÍÖÒÀÃ. ÖÍÃÀ ÀÙÉÍÉÛÍÏÓ, ÒÏÌ ÀÌ ËÄÂÉÏÍÛÉ 

ÓÅÀÍÖÒÉ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉÓ ÂÅÄÒÃÉÈ, áÛÉÒÀÃ ÂÅáÅÃÄÁÀ ØÀÒÈÖËÉ 

ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉÝ. ÌÀÂ.: ÓÏ×. ÀáéËÛÄÍ, ÛÃÒ. ØÀÒÈ. `ÀáÀËÛÄÍÉ", 

ÓÀÃÀÝ ÍÄÌÓÀÞÄÄÁÉ ÃÀ ÀÁÀÛÉÞÄÄÁÉ ÓÀáËÏÁÄÍ. ÓÏ×ÄËÉ ÍÀÝîË 

(ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÍÀ-ÝÅÀË-É), ÁÀÊÖÒÀÞÄÄÁÉÈ ÀÒÉÓ ÃÀÓÀáËÄÁÖËÉ. 

ÓÏ×. ÙÏÁ-É (ÛÃÒ. ÙÄÁ-É), ÀØ ÂÀÂÍÉÞÄÄÁÉ ÃÀ ÊÀÍÃÄËÀÊÄÁÉ 

ÝáÏÅÒÏÁÃÍÄÍ. ÓÏ×. ÌÀáêÛ-ÛÉ (ÛÃÒ. ÓÅÀÍ ÌÀáÄ `ÀáÀËÉ" *ÌÀ-áÄ-ÀÛ 

`ÀáËÉÓ"), ÞÉÒÉÈÀÃÀÃ, àÄËÉÞÄÄÁÉ ÝáÏÅÒÏÁÄÍ. ÄÒÈ-ÄÒÈ ÌÈÀÓ ÓÀ- 

ÚÉ×ÉÀÍÏ äØÅÉÀ. ÝÍÏÁÉËÉÀ, ÒÏÌ ËÀÛáÄÈÉÓ ÁÀÔÏÍÄÁÀÃ ÚÉ×ÉÀÍÄÁÉ 

ÌÏÉáÓÄÍÄÁÉÀÍ. ÚÉ×ÉÀÍÄÁÉ ÛÄÌÃÄÂ ÂÄËÏÅÀÍÄÁÓ ÛÄÖÝÅËÉÀÈ, 

ÂÄËÏÅÀÍÄÁÉ ÊÉ ÃÀÃÉÀÍÓ ÃÀ ÌÈÄË ØÅÄÌÏÓÅÀÍÄÈÓ ËÀÛáÄÈÉÓ 

ÈÀÅÉÃÀÍ ÌÖÒÉÓ áÉÃÀÌÃÄ ÓÀÃðÃ ÛÅðÍ'Ó `ÓÀÃÀÃÉÀÍÏ ÓÅÀÍÄÈÓ" 

ÖßÏÃÄÁÃÍÄÍ. ÒÀàÉÓÀÊÄÍ ÄÒÈ ÂÀÃÀÓÀÓÅËÄËÆÄ ÅÉßÒÏ ÀÃÂÉËÓ, 

ÊËÃÄÄÁÓ ÛÖÀ, ÚÄËÉÃ äØÅÉÀ, ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÚÄËÉ, -ÉÃ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ 

ÓÖ×ÉØÓÉÀ. ËÀ×ÖÒÉÓ ÈÀÅÆÄ ÌÃÄÁÀÒÄ ÌÈÀÓ ÂÏÒÀ, áÏËÏ ÌÉÓ 

ÂÀÂÒÞÄËÄÁÀÓ ÂÏÒÉÁÏËÏ ÄßÏÃÄÁÀ. ÓÏ×ÄË ÍÀÝÖËÓ ÄÓÀÆÙÅÒÄÁÀ 

ÌÈÀ ÓÀ-ÝÉË-Ï. ÄÓ ÀÃÂÉËÉ ÓÅÀÍÄÁÓ ÃÀ ÒÀàÅÄËÄÁÓ ÛÏÒÉÓ ÚÏ×ÉËÀ 

ÓÀÝÉËÏ. ÀØÅÄ ÌÈÉÓ ÊÀËÈÀÓ ÒÏÚÀË äØÅÉÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÃÉÃ ØÅÉÀÍ- 

ÁÀËÀáÉÀÍÉ ÀÃÂÉËÉÀ, ÛÃÒ. ÒÀàÖËÉ ÒÏÚÍÀÒÉ // ËÏÚÍÀÒÉ _ `ÃÉÃÉ 

ËÏÃÄÁÉÓ ÜÀÌÏÍÀÆÅÀÅÉ" (ÊÏÁÀáÉÞÄ 1987). ÀÌ ÌÉÃÀÌÏÄÁÛÉ ÄÒÈ 

ÀÃÂÉËÓ ÂÉÏÒÂÉêÍÉ ÄßÏÃÄÁÀ, ÍÀÝÖËÄËÄÁÉÓ (ÓÏ×ÄËÉÀ) ÝÍÏÁÉÈ, 

14

ÄÓ ÌÈÀ ÂÉÏÒÂÏÁÉÀÍÓ ÄÊÖÈÅÍÏÃÀ. ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÂÉÏÒÂÏÁÉÀÍÉ > 

ÓÅÀÍ. ÂÉÏÒÂÉêÍÉ. ÀØÅÄÀ ÔÏÐÏÍÉÌÉ ØÅÀÓÀÊÖÍàÄËê ÁÄÜ, ÀÌ ÓÀáÄËÛÉ 

ØÀÒÈÖËÉÀ ØÅÀ, áÏËÏ ÁÄÜ ÓÅÀÍ. ` ØÅÀ", ÓÀÊÖÍàÖËÀ ÛÄÉÞËÄÁÀ 

ÉÂÉÅÄ ÉÚÏÓ, ÒÀÝ ÒÀàÖËÉ ÓÀÊæÉÍàÉÀËÏ _ `ÌÏßÚÏÁÉËÏÁÀ, 

ÒÉÈÀÝ ØÀÍÀÏÁÄÍ, ÓÀØÀÍÄËÀ", ÛÃÒ. ÊÅÉÍàÉÀËÉ, ÒÀà. `ØÀÍÀÏÁÀ" 

ÊÅÉÍàÉÀËÏÁÓ `ØÀÍÀÏÁÓ". ÓÀØÉÀÍÏÆÄ ÊÅÉÍàÉËÏÁÃÉÈ (ÊÏÁÀáÉÞÄ, 

ÉØÅÄ) ØÅÀ ÓÀÊÖÍàÄËÀ _ ØÅÀ ÓÀØÀÍÄËÀÓ ( ØÅÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ØÀÍÀÏÁÓ) 

ÖÍÃÀ ÍÉÛÍÀÅÃÄÓ. -æÉ ÊÏÌÐËÄØÓÉ áÛÉÒÀÃ ËÀÛáÖÒ ÃÉÀËÄØÔÛÉ, 

ÛÄÒßÚÌÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ -Ö- áÌÏÅÀÍÓ ÂÅÀÞËÄÅÓ. ÓÏ×ÄË ÌÀáÀÛ'ÛÉ ÚÀÍÄÁÓ 

ÛÏÒÉÓ ÌÉÌÀÅÀË ÂÆÀÓ ÏÒÙÏÁ `ÏÒÙÏÁÄ" ÄßÏÃÄÁÀ. 

ËÀÛáÄÈÛÉ: ÀáÀËÛÄÍÉ, ÌÀáÀÛÉ, ÍÀÝÖËÉ, ËÀÛáÒÀÛÉ ÛÀÒÀ 

ÂÆÉÃÀÍ ÌÀÙËÏÁÆÄ ÃÀÓÀáËÄÁÖËÉ ÓÏ×ËÄÁÉÀ. ÂÆÀÓ, ÀÙÌÀÒÈÓ 

ÀÌ ÓÏ×ËÄÁÉÓÀÊÄÍ ÌÉÌÀÅÀËÓ ÊÀÜ-ÀÒ `ÀÙÌÀÒÈÄÁÓ" ÖßÏÃÄÁÄÍ. -ÀÒ 

ÌÒÀÅËÏÁÉÈÉ ÒÉÝáÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉÀ. ÂÀÌÏÉÚÏ×À ÊÀÜ- `ÀÙÌÀÒÈÉ", ÆÌÍÓ. 

`ÆÄÆÄ, ×ÄáÆÄ ÆÄÆÄÖËÀÃ, ÌÀÙËÀ, ÀÙÌÀÒÈ-ÀÙÌÀÒÈ" (ÈÏ×ÖÒÉÀ, 

ØÀËÃÀÍÉ, 2000). ÊÀÜÌÄÒÃÄ `×ÄáÆÄ ÌÃÂÏÌÉ", ÂÀÃÀÔ. ÓÖ×ÒÉÓ 

ÌÏÌÓÀáÖÒÄ. ÀËðÒ ÓÂÀ áÄÂÍÉá ÔÀÁðÂÓ ÊÀÜÖÛ (ÁØ. 79) `ÄÓÄÍÉ 

×ÄáÆÄ (×ÄáÉÈ) ÃÀÃÂÄÁÉÀÍ ÔÀÁËÀÓÈÀÍ". ÛÃÒ. ÊÀÜ-À (ËÄÜá., ÌÏá., 

×Û., ÌÈÉÖË.) `ßÅÉÅÉ, ÊÀÍàÉ, ÁÀÒÞÀÚÉ... ÓÀØÏÍËÉÓ ÀÃÀÌÉÀÍÉÓ ×ÄáÉ" 

(ÙËÏÍÔÉ 1984). 

ÓÏ×ÄË ÍÀÝÖËÉÓ ÌáÀÒÄÓ ÍÀÓÏ×ËÀÒÓ ÀËÐÉÖÒ ÆÏÍÀÛÉ ÉßËÀÊÀÜ 

`ÉßÉÓ ÀÙÌÀÒÈÉ" ÄßÏÃÄÁÀ, ÒÀàÀÛÉÀ ÓÏ×ÄËÉ ÉßÉ. ÉÓ ÛÄÉÞËÄÁÀ 

ÃÀÅÖÊÀÅÛÉÒÏÈ ÓÅÀÍ. æÉß'Ó `ÂÏÒÀÊÉ, ÁÏÒÝÅÉ, ÌÀÙËÏÁÉ" (Éß < 

æÉß). æÉßÑÉ ÉÆÂÄá (ËÍÔ.) `ÂÏÒÀÊÆÄ ÝáÏÅÒÏÁÄÍ". ÛÄÉÞËÄÁÀ 

ÓÅÀÍÖÒÛÉ -æ- ÈÀÅÊÉÃÖÒ ÐÏÆÉÝÉÀÛÉ ÂÀÜÄÍÉËÉ ÉÚÏÓ. 

ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ ÔÏÐÏÍÉÌÉ ÖËÉÛ, ÒÏÌÄËÉÝ ÌÃÄÁÀÒÄÏÁÓ 

ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ ÌÀÒãÅÄÍÀ ÌáÀÒÄÓ ÓÏ×ÄË ÌÀáÀÛÉ'Ó ÈÀÅÆÄ. 

ÀØ ÃÂÀÓ ÖÞÅÄËÄÓÉ ÄÊËÄÓÉÀ ÖËÛÀ ÈêÒÉÂÆÄË `ÖËÉÛÉÓ 

ÌÈÀÅÀÒÀÍÂÄËÏÆÉ", ÓÀÃÀÝ ÉÌÀÒÈÄÁÀ ÒÄËÉÂÉÖÒÉ ÃÙÄÓÀÓßÀÖËÉ 

ÖËÉÛÏÁ `ÖËÉÛÏÁÀ". Á. ÍÉÑÀÒÀÞÄÓÈÀÍ ÀÙÍÉÛÍÖËÉÀ, ÒÏÌ 

äÖËÉÛ, æÉËÉÛ ÃÙÄÓÀÓßÀÖËÉ ÉÝÉÀÍ ÌÄÓÔÉÉÓ, ËÀÛáÄÈÉÓ 

15

ÃÀ ËÄÍÔÄáÉÓ ÓÀÆÏÂÀÃÏÄÁÀÛÉ. ÄÓ ÃÙÄ ØÀÒÈÖËÉ ÓÀÄÊËÄÓÉÏ 

ÊÀËÄÍÃÒÉÈ ÄÌÈáÅÄÅÀ ÓÖËÈÀ ÛÀÁÀÈÓ, ÓÖËÈÀÏÁÀÓ. ÌÄÏÒÄ ÃÙÄÓ, 

ÊÅÉÒÀÓ, ÓÖËÈÌÏ×ÄÍÏÁÀÀ. ÀÌÀÓÈÀÍ ÃÀÊÀÅÛÉÒÄÁÉÈ Á. ÍÉÑÀÒÀÞÄ 

ÌÏÂÅÉÈáÒÏÁÓ ÞÅÄËÉ ÓÉÌÙÄÒÉÓ ÔÄØÓÔÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ. ÞÀËÉÀÍ ÀÃÒÄ 

ÄÍÂÖÒÉÓ ÓÀÈÀÅÄÛÉ ÌÈÀÓ ÌÏÓßÚÃÀ ÃÉÃÉ ÌÚÉÍÅÀÒÉ, ÒÏÌÄËÓÀÝ 

ÄÍÂÖÒÉ ÃÀÖÂÖÁÄÁÉÀ. ÓÖËÈÀ ÛÀÁÀÈÓ ÃÀÂÖÁÄÁÖË ßÚÀËÓ ÚÉÍÖËÉ 

ÃÀÖÞÒÀÅÓ, ÉÌÃÄÍÀÃ ÃÉÃÉ ÚÉÍÖËÉÀÍ-ØÅÉÀÍÉ ÌÄßÚÄÒÉ ßÀÌÏÓÖËÀ 

ÈÀÅØÅÄ, ÒÏÌ ÌÈÄËÉ ÆÄÌÏÓÅÀÍÄÈÉÓ ÓÏ×ËÄÁÉ ßÀÖËÄÊÀÅÓ. ÄÓ 

ÌÏÅËÄÍÀ ÀÙßÄÒÉËÉÀ ÌÄÒÉ ÂÖãÄãÉÀÍÉÓ, ÀÊÀÊÉ ÛÀÍÉÞÉÓ ÃÀ ÅÀÒËÀÌ 

ÈÏ×ÖÒÉÀÓ ÌÉÄÒ ÛÄÃÂÄÍÉË ÓÅÀÍÖÒ ÐÏÄÆÉÀÛÉ. ÀØ ÏÒÉ ÅÀÒÉÀÍÔÉÀ 

ÛÄÔÀÍÉËÉ, ÏÒÉÅÄÓ äØÅÉÀ äéËÛÀ ÓÀ×ÔÉÍ `ÓÖËÉÓ ÛÀÁÀÈÉ". ÀÌÀÅÄ 

ÃÙÄÓ ÉáÃÉÀÍ ÀÌ ÃÙÄÏÁÀÓ, ËÄÍÔÄáÛÉ ÓÏ×ÄË ËÄâæÃÀÒÄÛ'ÛÉ, 

ÐÀÔÀÒÀ ÄÊËÄÓÉÀÛÉ, ÒÏÌÄËÓÀÝ æÉËÉÛÉ ãÂéÒðÂÉË äØÅÉÀ `ÓÖËÉÓ 

ßÌÉÍÃÀ ÂÉÏÒÂÉ". ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ, ÒÏÌ ÀÌ ÄÊËÄÓÉÉÓ ÓÉÌÝÉÒÉÓ ÂÀÌÏ, 

ßÌÉÍÃÀ ÂÉÏÒÂÉÓ ÌÏÉáÄÍÉÄÁÄÍ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉ ×ÏÒÌÉÈ ãÂéÒðÂ-ÉË. 

ÉØÍÄÁ ÓÖËÈÀ ÛÀÁÀÈÓ ÌÀÒÈËÀÝ ÌÏáÃÀ ÀØ ÀÙßÄÒÉËÉ ÓÀÛÉÍÄËÉ 

ÓÔÉØÉÀ, ÀÌÉÔÏÌ ÀÌ ÃÙÄÓ, ÂÀÒÃÀÝÅËÉËÈÀ ÓÖËÄÁÉÓ ÌÏáÓÄÍÉÄÁÉÓ 

ÂÀÒÃÀ, ÄÅÄÃÒÄÁÉÀÍ Ö×ÀËÓ, ßÌÉÍÃÀ ÂÉÏÒÂÉÓ, ÌÈÀÅÀÒÀÍÂÄËÏÆÓ, 

ßÚÀË ÃÉ ÃÏÁÉÓ, ÌÄßÚÄÒÉÓÀ, ÌÉßÉÓÞÅÒÉÓÀÂÀÍ ÃÀ, ÓÀÄÒÈÏÃ, ÓÔÉ- 

ØÉ ÉÓÀÂÀÍ ÃÀÝÅÀÓ. ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÁÆ. äéËÉÛ, ËÛá. ÖËÉÛ, ËÍÔ. 

æÉËÉÛ'Ó, ÖÊÀÅÛÉÒÃÄÁÀ ØÀÒÈÖË ÓÖËÓ, ÓÖËÉÓ ×ÏÒÌÀÓ. ØÀÒÈ. -ÉÓ 

ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÓ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÉÀ ÓÅÀÍ. -ÉÛ. ÈÀÅÊÉÃÖÒÉ 

Ó- ÃÀÊÀÒÂÖËÉÀ ÌÈÄË ÓÅÀÍÖÒÛÉ. ËÀÛáÖÒ ÃÉÀËÄØÔÛÉ ÌÉÅÉÙÄÈ 

ÖËÉÛ, ËÄÍÔÄáÖÒÛÉ ÛÄÓÀÁÀÌÉÓÀÃ _ ÖÌËÀÖÔÉÀÍÉ æÉËÉÛ, 

áÏËÏ ÁÀËÓÆÄÌÏÖÒÛÉ _ ÒÀÌÃÄÍÀÃÌÄ ÂÀÍÓáÅÀÅÄÁÖËÉ äéËÉÛ 

×ÛÅÉÍÅÉÄÒÉ ÛÄÌÀÒÈÅÉÈ ÃÀ Ö'Ó ÍÀßÉËÏÁÒÉÅÉ ÒÄÃÖØÝÉÉÈ; ÛÃÒ: 

ØÀÒÈ. ÖÍÀÂÉÒÉ, ÓÅÀÍ., ÆÓ. äÉÍÂÉÒ/äéÍÂÉÒ, ËÛá. ÖÍÂÉÒ. äéËÉÛ, 

ÖËÉÛ, æÉËÉÛ ÍÉÛÍÀÅÓ `ÓÖËÉÓ", ÄÓ ×ÏÒÌÄÁÉ ÉØÝÀ ÒÏÂÏÒÝ 

ÄÊËÄÓÉÉÓ, ÀÓÄÅÄ ÓÖËÈÀÏÁÉÓ, ÌÉÝÅÀËÄÁÖËÈÀ áÓÄÍÄÁÉÓ ÃÙÉÓ, 

ÓÖËÈÀ ÛÀÁÀÈÉÓ ÀÙÓÀÍÉÛÍÀÅ ÔÄÒÌÉÍÀÃ. áÏËÏ ÖËÛÀ ÈÀÒÉÂÆÄË 

ÄÔÉÌÏËÏÂÉÖÒÀÃ ÉØÍÄÁÀ `ÓÖËÉÓ ÌÈÀÅÀÒÀÍÂÄËÏÆÉ". 

16

ÓÏ×ÄË ÓÀÓÀÓÛÉ ÓÀÖÊÄÈÄÓÏ ßÚÀÒÏÃ ÉÈÅËÄÁÀ ËÄÊëÓÀÒÉÄË 

{ËÉÝ} `ÓÀÊÄÉÓÒÏ ßÚÀËÉ". ËÄÍÔÄáÉÓ ÌÀáËÏÁËÀÃ ÌÃÄÁÀÒÄÏÁÓ 

ÌÈÀ, ÓÀÞÏÅÀÒÉ ÔæÉÁËðÊÄÓðÒ `áÄÏÁÀ ÓÀÊÄÉÓÒÏ". ÌÈÀÝ ÃÀ ßÚÀÒÏÝ 

ÉÈÅËÄÁÀ ÓÀÖÊÄÈÄÓÏÃ, ÉÌÃÄÍÀÃ ÊÀÒÂÉÀ, ÒÏÌ ÊÄÉÓÒÉÓ ÓÀÊÀÃ ÒÉ- 

ÓÉÀÏ, ÀËÁÀÈ ÀÌÀÍ ÂÀÍÀÐÉÒÏÁÀ ÀÌÂÅÀÒÉ ÓÀáÄËÄÁÉÓ ÃÀÒØÌÄÅÀ. 

ÃÀÁÀ ËÄÍÔÄáÓ ÜÀÌÏÖÃÉÓ ÏÒÉ ÌÏÆÒÃÉËÉ ÌÃÉÍÀÒÄ âÄËÄÃ- 

ÖÒÀ ÃÀ ËÀÓÊÀÃ-ÖÒÀ, ÏÒÉÅÄ ÌÃÉÍÀÒÉÓ ÓÀáÄËÛÉ ÂÀÌÏÉÚÏ×À 

äÉÃÒÏÍÉÌÄÁÉÓ ÌÀßÀÒÌÏÄÁÄËÉ ÓÀÄÒÈÏ ØÀÒÈÅÄËÖÒÉ -ÖÒÀ 

ÓÖ×ÉØÓÉ. âÄËÃÖÒÉÓ ÆÄÌÏ ÃÉÍÄÁÀ ÜÀÌÏÖÃÉÓ ÓÏ×. âÄËÄÃ-Ó, 

ÀÌÉÔÏÌ ÄßÏÃÄÁÀ ÀÌ ÌÃÉÍÀÒÄÓ âÄËÄÃÖÒÀ. 

ÌÃÉÍÀÒÄ ËÀÓÊÀÃ-ÖÒ-À'Ó áÄÏÁÀ ÞÀËÉÀÍ ÅÉßÒÏ ÃÀ ÝÉ ÝÀ ÁÏ- 

ÊËÃÉ ÀÍÉÀ. ÀØ ÓÏ×ËÄÁÉ ÀÒ ÂÅáÅÃÄÁÀ, ÈÖ ÀÒ ÜÀÅÈÅËÉÈ ËÄÍÔÄáÈÀÍ 

ÀáËÏÓ ÛÄÃÀÒÄÁÉÈ ×ÀÒÈÏ ÀÃÂÉËÆÄ, ÀÌÀÅÄ ÓÀáÄËßÏÃÄÁÉÓ 

ÓÏ×ËÉÓ ËÀÓÊÀÃÖÒÀ'Ó, ÓÅÀÍ. ËÀÓÊÀÃÀÒ'ÉÓ ÀÒÓÄÁÏÁÀÓ. 

ÓÏ×ËÉÓ ÃÀ ÌÃÉÍÀÒÉÓ ÓÀáÄËßÏÃÄÁÉÓ ßÀÒÌÏÌÀÅËÏÁÉÓ ÃÀ ÓÀÃ- 

ÂÄÍÀÃ ÀÒÓÄÍ ÏÍÉÀÍÉÓ ÔÄØÓÔÄÁÛÉ, ÅÉßÒÏ, ÊËÃÏÅÀÍÉ áÄÏÁÉÓ ÀÙ ÓÀ- 

ÍÉÛ ÍÀÅÀÃ, ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏ ÔÄÒÌÉÍÉÀ ÃÀÃÀÓÔÖÒÄÁÖËÉ. ËÄÜáÖÌÉÓÀ 

ÃÀ ØÅÄÌÏÓÅÀÍÄÈÉÓ ÓÀÆÙÅÒÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ ÍÀÈØÅÀÌÉÀ: ÂÀÓÊÀÃ âÄÅ ËÉ 

É ÎÄÒÖ ÊÏãÀ ÍëÓÂÀ ËêÛáÖÒÉ ËÉÝ, ÅÄÃÛÅ áÀÓÊÃÀ, ÄÛ ÍÀáÅßÉ 

ËÉ (ÏÍÉÀÍÉ, 1979, 216) `ÅÉßÒÏ (ÞËÉÅÓ ÂÀÓÀÔÄÅÉ) áÄÅÉÀ ÃÀ ÏÒ 

ÊËÃÄÓ ÛÏÒÉÓ ËÀÛáÖÒÉÓ (ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ) ßÚÀËÉ, ÞËÉÅÓ ÄÔÄÅÀ 

ÉÓÄ ÅÉßÒÏÀ". ÀØÅÄ ÓÏ×ÄË áÏ×ÖÒÈÀÍ ÂÀÃÄÁÖËÉ áÉÃÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ 

ßÄÒÓ: ÌëæÀÒ ÂÀÓÊÀÃ ÀÂÉØÀ áêÆ ÁÏÂ, ÏÃÏ ÉÛÂÍêÂ ÞæÉÒÃ ÂÀÒ ÄÌÄ 

ËÉ áÏÜÀ ËÀÁÏÂ ËêÛáÖÒÉ ËÉÝØÀ (ÏÍÉÀÍÉ, ÉØÅÄ, 201). `ÓÀÊÌÀÏÃ 

ÅÉßÒÏ (ÂÀÓÀÔÄÅ) ÀÃÂÉËÆÄÀ ÂÀÃÄÁÖËÉ áÉÃÉ, ÈÏÒÄÌ, ÓáÅÀÂÀÍ 

ÉÛÅÉÀÈÀÃ (ÞÅÉÒÀÃ) ÀÒÉÓ áÉÃÉÓ ÂÀÓÀÃÄÁÉ ÀÃÂÉËÉ (ÓÀáÉÃÄ) 

ËÀÛáÖÒÉÓ (ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ) ßÚÀËÆÄ". ÜÅÄÍÈÅÉÓ ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ ÂÀ- 

ÓÊÀÃ `ÅÉßÒÏ, ÞËÉÅÓ ÂÀÓÀÔÄÅÉ ÊËÃÏÅÀÍÉ áÄÏÁÀ". 

ÀÙÍÉÛÍÖËÉ ÔÄÒÌÉÍÉÓ - ÓÊÀÃ- ×ÖÞÄ ÖÍÃÀ ÖÊÀÅÛÉÒÃÄÁÏÃÄÓ 

ÓÅÀÍÖÒ ËÉ- ÓÊéÃ `ÃÀÔÄÅÀ", ËÀ- ÓÊéÃ `ÃÀÓÀÔÄÅÉ", á-À-ÓÊÃ-À 

`ÄÔÄÅÀ" ×ÏÒÌÄÁÛÉ ÀÒÓÄÁÖË ÒÄÃÖÝÉÒÄÁÖË ( ÓÊéÃ ¬ ÓÊÀÃ) 

17

×ÖÞÄÓ. ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ ËÀÛáÄË ÌÏÍÀÃÉÒÄÄÁÈÀÍ ÃÀÃÀÓÔÖÒÄÁÖËÉ 

ÔÄÒÌÉÍÉ, ÓÊéÃéÒÀË (< ÓÊéÃ-éÒ-ÀË) `ÅÉßÒÏ ÊËÃÏÅÀÍÉ áÄÏÁÄÁÉ". 

ÍÀÈáæÉÀÒÄË ÀÒÉá ÓÊéÃéÒÀËÉÓÀ (ËÛá.) `ÍÀÍÀÃÉÒÄÅÄÁÉ (ÀÒÜÅÉ, 

ãÉáÅÉ) ÀÒÉÀÍ ÅÉßÒÏ, ÊËÃÏÅÀÍ áÄÏÁÄÁÛÉ". ÓÀÊÉÈáÀÅÉÀ, ÒÀÔÏÌ ÀÒ 

ÌÏáÃÀ ÒÄÃÖØÝÉÀ äÉÃÒÏÍÉÌ ËÀ- ÓÊÀÃ-ÖÒÀ'ÓÀ ÃÀ ÓÏ×ËÉÓ ËÀ- 

ÓÊÀÃ-ÀÒ ÓÀáÄËÛÉ? ÛÄÉÞËÄÁÀ ÅÉÅÀÒÀÖÃÏÈ, ÒÏÌ ÒÄÃÖØÝÉÀ ÀÌ 

ÐÏÆÉÝÉÀÛÉ ÀÒ áÃÄÁÏÃÀ ÌÀÛÉÍ, ÒÏÝÀ ÄÓ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉ ÛÄÉØÌÍÀ. 

ËÀÛáÖÒÉ ÃÉÀËÄØÔÉÓ ÂÀ- ÓÊÀÃ ÔÄÒÌÉÍÛÉÝ ÒÄÃÖØÝÉÀ ÀÒ ÌÏÌáÃÀÒÀ. 

`ÆÏÂÀÃ ÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÖËÉ ÃÄÁÖËÄÁÉÓ ÌÉáÄÃÅÉÈ, ÖÒÄÃÖØÝÉÏÁÀ, 

ÓÒÖËáÌÏÅÍÉÀÍÏÁÀ ÐÉÒÅÄËÀÃÉ ÃÀ ÀÌÏÓÀÅÀËÉ ÅÉÈÀÒÄÁÉÓ 

ÀÌÓÀáÅÄËÉ ÜÀÍÓ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÄÁÛÉ, áÏËÏ ÒÄÃÖÝÉÒÄÁÖËÉ 

×ÏÒÌÄÁÉ _ ÌÄÏÒÄÖËÉÓÀ" (ØÀËÃÀÍÉ, 1969, 130). 

ÒÏÂÏÒÝ ÅÍÀáÄÈ, ØÅÄÌÏÓÅÀÍÖÒ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÛÉ áÛÉÒÀÃ 

ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ ËÀ-, ËÄ-, ÍÀ- ÐÒÄ×ÉØÓÄÁÉ, ÒÏÌÄËÈÀÝ ÆÏÂãÄÒ 

ÓÖ×ÉØÓÉÝ ÄÒÈÅÉÈ. 

ËÀ- ÃÀÍÉÛÍÖËÄÁÉÓ ÌÀßÀÒÌÏÄÁÄËÉ ÐÒÄ×ÉØÓÉÀ, ÒÏÌÄËÓÀÝ 

ÛÄÉÞËÄÁÀ -À ÓÖ×ÉØÓÉÝ ÀáËÃÄÓ. ÌÀÂ.: ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉ ËÀ-×ÖÒ 

_ `ÓÀ-×ÖÒ-Ä", ËÀ-áÉË `ÓÀ-áÉË-Ä; ËÀ-ÓËÀÎ ÓÀ-ÓÉË-Ä"; ËÀ- 

ÂæÉÒÊ-À `ÓÀ-ÊÅÉÒÉÊ-Ï" (ÌÈÀÀ, ÓÀÃÀÝ ßÌÉÍÃÀ ÊÅÉÒÉÊÄÓ ÓÀáÄËÏÁÉÓ 

ÄÊËÄÓÉÀ ÃÂÀÓ); ËÀ-ÊÀ-Î `ÓÀ-×ÉØÀË-Ä" (ÀÃÂÉËÉ, ÓÀÃÀÝ ×ÉØÀËÉ 

ØÅÀ ÌÏÉÐÏÅÄÁÀ). 

ËÀ-ÙÉÎ-ÀÒ `ÓÀÃÖÝÄ"; ËÀ- _ -ÀÒ ÃÀÍÉÛÍÖËÄÁÉÓ ÊÏÍ×ÉØÓÉ, 

×ÖÞÄÀ ÙÄÉ/ÙÄÎ `ÃÖÝÉ"; ËÀ-Ô×-ÀÒ, ×ÖÞÄÀ Ô×-, ÛÃÒ. ØÀÒÈ. 

ÔÀ×ÏÁÉ `ÓÀÔÀ×ÏÄÁÉ, ÔÀ×ÏÁÉÀÍÉ ÌÈÀ". ËÀËÝìÒÉÀË, ×ÖÞÄÀ 

- ÝìÒ-, ËÄ- ÝìÒ-É `ÂÀÓÀ×ÝØÅÍÄËÉ"; ËÉ- ÝìÒ-Ä `ÂÀ×ÝØÅÍÀ". 

ËÄÝìÒÉ ÄÒÈÂÅÀÒÉ ÁÀËÀáÉÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÂÀ×ÝØÅÍÉÓ ÛÄÌÃÄÂ ÉàÌÄÅÀ. 

ÀË ÁÀËÀáÓ ÀÝìÒÄá É ÉÆÁÉá (ÏÍÉÀÍÉ, 1979, 12) `ÀÌ ÁÀËÀáÓ 

×ÝØÅÍÉÀÍ ÃÀ àÀÌÄÍ". 

ÓÏ×ÄË ÓÀÓÀÛÈÀÍ ÀáËÏÓ ÌÃÄÁÀÒÄÏÁÓ ÀÃÂÉËÉ ËÀ- æÚÀË- 

ÉÄÒÉ, ÂÀÌÏÉÚÏ×À ËÀ- _ -ÉÄÒ ÊÏÍ×ÉØÓÉ ÃÀ - æÚÀË- ×ÖÞÄ, 

ÒÏÌÄËÉÝ ÉÂÉÅÄÀ, ÒÀÝ ÏÚÀË `ÀÚÀËÏ (ÌÉßÀ)". ËÀ- ÐÒÄ×ÉØÓÉÓ 

18

ÃÀÒÈÅÉÈ Ï áÌÏÅÀÍÌÀ ÍÀßÉËÏÁÉÅÉ ÒÄÃÖØÝÉÀ ÂÀÍÉÝÀÃÀ Ï>æ'Ã. 

ËÀ- æÚÀË-ÉÄÒ `ÓÀÀÚÀËÏÄ" (ÀÃÂÉËÉ). ÓÀÓÀÛËÄÁÓ ÈÏÍÄÄÁÉÓÀÈÅÉÓ 

ÓÀàÉÒÏ ÀÚÀËÏ ÌÉßÀ ÀØÄÃÀÍ ÌÉÀØÅÈ. 

ÀÙÍÉÛÍÖËÉ ÒÄÂÉÏÍÉÓ, Ä. É. ÌÈÄËÉ ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ (ËÀÛáÖÒÉÓ) 

áÄÏÁÉÓ 77 ÔÏÐÏÍÉÌÉ ÀØÅÓ ÈÀÅÌÏÚÒÉËÉ ÀÒÓÄÍ ÏÍÉÀÍÓ. ÈÀÅÉÓÉ 

ÀÃÂÉË-ÌÃÄÁÀÒÄÏÁÉÓ ÀÙßÄÒÉÈ, ÓÀÆÙÅÒÄÁÉÈ, ÅÉÆÖÀËÖÒÉ ÃÀ áÀ- 

ÓÉ ÀÈÄ ÁÉÈ, ÀÌ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉÓ ÓÀáÄËßÏÃÄÁÄÁÉ ÝÀË-ÝÀËÊÄ ÛÄÅÉÃÀ 

ÓÅÀÍÖÒÉ ÐÒÏÆÀÖËÉ ÔÄØÓÔÄÁÉÓ (ËÀÛáÖÒÉ ÃÉÀËÄØÔÉ _ IV 

ÔÏÌÛÉ). ÀØ ÜÀÌÏÈÅËÉË ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÛÉ ÃÏÌÉÍÉÒÄÁÓ ÍÀÂÄÍÉÔÉÅÀÒÉ 

×ÏÒÌÄÁÉ. ÂÅáÅÃÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒÉÓ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÚÅÄËÀ 

ÀËÏÌÏÒ×É: -ÀÛ, -ÉÛ, -ÄÛ. ÌÀÂ.: ßéÒÍ-ÀÛ `ßÉÈËÉÓÀ" ÛÃÒ. ßéÒÍÉ 

`ßÉÈÄËÉ"; Ãëæ-ÀÛ `ÃÄÅÉÓÀ", ÃÀÃÉ-ÀÛ `ÃÀÃÉÀÍÉÓÀ", àÅÄÃ-ÀÛ 

`ÊÄÃËÉÓÀ", ÛÄÉÞËÄÁÀ ÂÀÌÏÉÚÏÓ àÅÄÃ `ÊÄÃÄËÉ"; ËÀ-ÙÀÒæ-ÀÛ 

`ÓÀ-ÙÀÒÏ-ÓÉ" ÛÃÒ. ÞÉÒÉ ÙÀÒ{æ} `ÙÀÒÉ"; ËÀ-Ýæ-ÀÛ ÔÏÐÏÍÉÌÓ 

ÀÒÓÄÍ ÏÍÉÀÍÉ ÖÊÀÅÛÉÒÄÁÓ ËÀ-ÝÖêË-ÀÛ `ÓÀÜáÖÁÀÒÉ ÀÃÂÉËÉ". 

ÓÀÈÉÁÓ, ÒÏÌÄËÉÝ âÉÃÒÖËÀÎ-Ó ÌÀÒÝáÄÍÀ ÍÀÐÉÒÆÄ ÌÃÄÁÀÒÄÏÁÓ 

ÄßÏÃÄÁÀ ÌÄßÄÒÉ-ÀÛ, ÒÏÌËÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ ÀÒÓÄÍ ÏÍÉÀÍÉ ßÄÒÓ, ÀØ 

ÀÒÉÓ ßÉßÅÏÅÀÍÉ ÔÚÄ ÃÀ ÁÄÅÒÉ ÓÀÌÄßÚÒÄ ÀÃÂÉËÉÏ (ÏÍÉÀÍÉ, 

ÉØÅÄ, 221). ÌÄßÄÒÉ-ÀÛ ÛÄÓÀÞËÄÁÄËÉÀ ÌÏÃÉÏÃÄÓ * ÌÄßÚÄÒÉ-ÀÛ 

`ÌÄßÚÄÒÉÓÀ" ×ÏÒÌÉÃÀÍ. 

ÓÏ×ÄË ÑÀâÖÍÃÄÒÛÉ ÄÒÈ ßÚÀÒÏÓ ßÚÀËÓ ËÀÙîËÃ-ÀÛ'Ó 

ÖßÏÃÄÁÄÍ. ÂÀÌÏÉÚÏ×À - ÙîË- ×ÖÞÄ, ËÀ- ÐÒÄ×ÉØÓÉÀ, -Ã 

← - ÖËÃ ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ ÓÖ×ÉØÓÉÓ ÍÀßÉËÉ, -ÀÛ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ 

ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ. ÙîË ÂÒÞÄËáÌÏÅÍÉÀÍÉ ×ÖÞÄ ÖÊÀÅÛÉÒÃÄÁÀ 

ØÀÒÈÖË ÙÌÖÉË-Ó. Ì'Ó ÃÀÊÀÒÂÅÀÌ ÃÀ Ö+É áÌÏÅÀÍÈÀ ÛÄÒßÚÌÀÌ 

ÂÀÍÀÐÉÒÏÁÀ î áÌÏÅÍÉÓ ÃÀÂÒÞÄËÄÁÀ. ËÀ- ÙîË-Ã-ÀÛ `ÙÌÖÉËÀ'Ó" 

ÖÍÃÀ ÍÉÛÍÀÅÃÄÓ. áÛÉÒÀÃ ÓÅÀÍÖÒÛÉ áÌÏÅÀÍÏÁÉÓ ÂÀÃÌÏÌÝÄÌÉ 

ÆÌÍÄÁÉ ÓÀÄÒÈÏÀ ØÀÒÈÖËÈÀÍ. ÌÀÂ.: ÊÉÅÉËÉ > ÓÅÀÍ. ËÉ-ÊìË-É; 

ÁÙÀÅÉËÉ > ÓÅÀÍ. ËÉ-ÁÙîË-É; àÚÀÅÉËÉ > ÓÅÀÍ. ËÉ-àÚïË-É ÃÀ 

ÓáÅÀ. ÓÀÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ ÓÏ×ËÉÓ ÓÀáÄËÉ ÑÀáÖÍÃÄÒÉ, 

ÓÅÀÍ. ÑÀâÖÍÃÄÒ, ÓÀáÄËÛÉ ÂÀÌÏÚÏ×ÉËÉÀ ÑÀâæ `ÀÒÚÉÓ áÄ", -ÖÍÃ 

19

ÊÍÉÍÏÁÉÈÉÓ ÓÖ×ÉØÓÉÀ. -ÄÒ ØÀÒÈÖËÉ -ÉÀÍ ÓÖ×ÉØÓÉÓ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÉÀ. 

ÑÀáÖÍÃÄÒÉ, ÓÅÀÍ. ÑÀâÖÍÃÄÒ ÍÉÛÍÀÅÓ ÍÏÒÜ (ÐÀÔÀÒÀ) ÀÒÚÍÀÒÓ" 

(àÖÌÁÖÒÉÞÄ, 2007, 31). 

ÓÏ×ËÉÓ ÓÀáÄËÉÀ ÃïÒ-ÀÛ, ÒÏÌÄËÛÉÝ ÂÀÌÏÉÚÏ×À ×ÖÞÄ ÃïÒ- 

`ÃÅÒÉÔÀ, ÊÅÄÈÉ". ÀÙÓÀÍÉÛÍÀÅÉÀ, ÒÏÌ ÄÓ ÓÏ×ÄËÉ ÝÍÏÁÉËÉÀ 

ÍÀÚÏ×ÉÄÒÉ ÓÀáÍÀÅ-ÓÀÈÄÓÉÈ, ÂÀÌÏÉÒÜÄÅÀ ÖáÅÌÏÓÀÅËÉÀÍÏÁÉÈ ÃÀ 

ÊÀÒÂÉ ÓÀÈÉÁÄÁÉÈ. ÛÄÉÞËÄÁÀ ÀÌÀÍ ÂÀÍÀÐÉÒÏÁÀ ÌÉÓÉ ÓÀáÄËÉ ÃïÒ- 

ÀÛ `ÃÅÒÉÔÉÓÀ". ÂæÉÌÁÒÀË-À ÀÌ ÓÀáÄËÉÈ ÉáÓÄÍÉÄÁÓ À. ÏÍÉÀÍÉ 

ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ ÌÀÒÝáÄÍÀ ÍÀÐÉÒÆÄ ÌÃÄÁÀÒÄ ÓÏ×ÄËÓ. ÂÀÌÏÉÚÏ×À 

ÂæÉÌÁÒ `ÂÅÉÌÒÀ", -ÀË ÌÒ. ÒÉÝáÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉÀ ÃÉÓÉÌÉËÀÝÉÉÈ 

-ÀÒ'ÉÓÀÂÀÍ ÌÉÙÄÁÖËÉ, ÃÙÄÓ ÀÌ ÓÏ×ËÉÓ ÓÀáÄËÓ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ 

ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ ÜÀÌÏÝÉËÄÁÖËÉ ÀØÅÓ ÃÀ ÂæÉÌÁÒ-ðË `ÂÅÉÌÁÒÄÁÉ" 

×ÏÒÌÉÈ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ. ËÀ- ßËêÍÃ-ÀÛ, ËÛá. ËÀ-ßËÀÍÃ-ðÛ, 

ËÍÔ. ÃÙÄÅÀÍÃÄËÉ ÌÖÒÉÓ áÉÃÉÓ ÌÉÃÀÌÏÄÁÉÓ ÞÅÄËÉ ÓÀáÄËÉÀ. 

ÂÀÌÏÉÚÏ×À ËÀ- ÃÀÍÉÛÍÖËÄÁÉÓ ÐÒÄ×ÉØÓÉ, -ÀÛ/-ðÛ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈ 

ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉÀ. ×ÖÞÄÀ - ßËêÍÃ, ÌÉÓÉ ÌÍÉÛÅÍÄËÏÁÀ ÜÅÄÍÈÅÉÓ 

ÁÖÍÃÏÅÀÍÉÀ. 

ÒÏÂÏÒÝ ÅÍÀáÄÈ, ÂÀÌÏÒÜÄÖËÀÃ áÛÉÒÀÃ ÂÅáÅÃÄÁÀ -ÀÛ/-êÛ 

ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÀÍÉ ÔÏÐÏÍÉÌÄÁÉ. ÆÏÂÉ ÌÀÈÂÀÍÉ 

ÂÆÀÃÀÂÆÀ ÂÀÍÅÉáÉËÄÈ. ÛÄÉÞËÄÁÀ ÃÀÌÀÔÄÁÉÈ ÃÀÅÀÓÀáÄËÏÈ: 

ØÀËêÎÃ-ÀÛ, ÂÏÒæ-ÀÛ, ËêÈêËÃ-ÀÛ, âÅÄÃÒ-êÛ, ×áÀà-ÀÛ, ÎÄÒÂ- 

ÀÛ, ÌÖ-êÛ, ÁÄÚÄÍÃ-ÀÛ, ÓÀÓ-êÛ, ËÀÌ×ÀË-êÛ, ÃÀÃÉ-ÀÛ, àÖÒÉ- 

ÀÛ, ËêÒ-ÀÛ, ËÀÝæ-ÀÛ... -ÉÛ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÀÍÄÁÉ: 

ÌÀÒÂæ-ÉÛ, ÖË-ÉÛ, ÚÀÒ-ÉÛ, âÖÃ-ÉÛ, Øæ-ÉÛ, ÃêÁ-ÉÛ, ÊêÒÊ-ìÛ, 

ÓÔêÒÖÍ-ìÛ, ÍÀË-ÉÛ, ËÀÚÁÄËÃ-ÉÛ, ØÖÍ-ÉÛ... -ÄÛ ÍÀÈÄÓÀÏÁÉÈÉ 

ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÀÍÉ: ÜÉáÒ-ëÛ, ËÄâæÃÀÒ-ÄÛ, ÚÅÄÃÒ-ÄÛ, ÁéË-ÄÛ, 

ÖÊæË-ÄÛ, âÀÜ-ÄÛ... 

20

gamoyenebuli literatura 

ÍÉÑÀÒÀÞÄ Á., `ÉÓÔÏÒÉÖË ÄÈÍÏÂÒÀ×ÉÖËÉ ßÄÒÉËÄÁÉ II, 

ÈÁÉËÉÓÉ, 1964. 

ØÀËÃÀÍÉ Ì., ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ×ÏÍÄÔÉÊÀ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1969. 

ÊÏÁÀáÉÞÄ À., ÒÀàÖËÉ ÃÉÀËÄØÔÉÓ ËÄØÓÉÊÏÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1987. 

ÙËÏÍÔÉ À., ØÀÒÈÖË ÊÉËÏ-ÈØÌÀÈÀ ÓÉÔÚÅÉÓ ÊÏÍÀ, ÈÁÉËÉÓÉ, 

1984. 

ÈÏ×ÖÒÉÀ Å., ØÀËÃÀÍÉ Ì., ÓÅÀÍÖÒÉ ËÄØÓÉÊÏÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 

2000. 

ÏÍÉÀÍÉ À., ËÀÛáÖÒÉ ÊÉËÏ IV, ÈÁÉËÉÓÉ, 1979. 

àÖÌÁÖÒÉÞÄ Æ., Ë. ÍÉÑÀÒÀÞÄ, Ò. ØÖÒÃÀÞÄ, ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÀ, 


ÜÀÍÔËÀÞÄ É., ØÀÒÈÅÄËÏËÏÂÉÖÒÉ ÞÉÄÁÀÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1998. 

ÌÀàÀÅÀÒÉÀÍÉ Â., ÓÀÄÒÈÏ ØÀÒÈÅÄËÖÒÉ ÊÏÍÓÏÍÀÍÔÖÒÉ 

ÓÉÓÔÄÌÀ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1965. 

ÄËÉÓÀÁÄÃ ÂÀÆÃÄËÉÀÍÉ 

ØÅÄÌÏÓÅÀÍÄÈÉÓ ÆÏÂÉ ÔÏÐÏÍÉÌÉÓ ßÀÒÌÏÌÀÅËÏÁÉÓÀÈÅÉÓ 

ÓÔÀÔÉÀÛÉ ßÀÒÌÏÃÂÄÍÉËÉÀ ÖÛÂÖËÉÓÀ ÃÀ ØÅÄÌÏÓÅÀÍÄÈÉÓ 

ÓÀÆÙÅÀÒÆÄ ÃÀ, ÓÀÄÒÈÏÃ, ÝáÄÍÉÓßÚËÉÓ áÄÏÁÀÛÉ ÌÃÄÁÀÒÄ ÆÏÂÉ 

ÔÏÐÏÍÉÌÉÓ ÓÔÒÖØÔÖÒÖË-ÓÄÌÀÍÔÉÊÖÒÉ ÀÍÀËÉÆÉ. 

21

Elisabed Gazdeliani 

On the Subjects of the Origin of Some Toponyms in 

Lower Svaneti 

Summary 

The article deals with the structural-semantic analysis of some toponyms 

on the border between Ushguli and Lower Svaneti and generally, in 

Tskhenistskali valley. 

22

zurab vaxania 

mtkicebiT-gamaZlierebeli nawilakebi qarTvelur 

enebSi da maTi warmomavloba 

mtki ce bi Ti na wi la ki _ esaa ise Ti na wi la ki, ro me lic wi na dade 

ba Si Ca er Tve ba ra i mes ga mo sak ve Tad, da sa das tu reb lad, mtki ce bis 

ga saZ li e reb lad. mTa va ria, rom es araa mi ge bi Ti na wi la ki, ese igi, 

ix ma re ba ara pa su xis dros, ara med Ta vis Ta va dac. 

qar Tul ki na wi laks ram de ni me mniS vne lo ba aqvs, ro mel Ta gan 

er T-er Ti swo red mtki ce biT-ga maZ li e re be lia [4]: 

I. Cve u leb ri vi mi ge biT-da das tu re bi Ti _ igi ve, rac ho = di ax 

(gan sxva ve ba mxo lod sti lis ti ku ria), mag.: mo i ta ne? _ ki. an: mo i- 

ta ne? _ ki, mo vi ta ne. 

II. ma pi ris pi re be li _ da ax lo e biT igi ve, rac xo lo kav Si ri sa, 

mag.: `Tag vi rZes ipa rav da, ka ta ki _ Zex vsao.~ 

= `Tag vi rZes ipa rav- 

da, xo lo ka ta _ Zex vsao.~ 

me am dens vSro mob, is ki mTel dRes kot ri a lobs. 

III. ga maZ li e re be li na wi la ki sa, -c na wi lak Tan er Tad (ru su li 

даже-s Se sat yvi sad), mag.: `mSi ers xme li pu ric ki egem ri e le bao~; 

yva vi le bic ki aRel dnen. 

IV. mtki ce biT-ga maZ li e re be li, igi ve, rac kuT xu ri qe, mag.: me ki 

vi ci, ra to mac ad ga; rom wa su li yo, ki mi e we o da; me ki mo gi tan, mag- 

ram ma inc ar ga mo gad ge ba; ; `me 

ki vi yiv leb da Tund ga Ten des, Tund 

arao~; 

ki giT xa ri; ar ki mo u ta nia; er Ti ki iyo dar Ce ni li; ase ve: 

mo i ta ne? _ ki mo vi ta ne. an: mo i ta ne? _ me ki mo vi ta ne, mag ram... 

ma Sa sa da me, ro gorc sin taq su rad, ise se man ti ku rad, ar sobrivad, 

gan sxva ve bu lia wi na da de be bi: ki, mo vi ta ne da ki mo vi ta ne. 

IV*. ga mok ve Ti lia am na wi la kis ki dev er Ti mniS vne lo ba _ daeW 

ve bi Ti [4]: ga a ke Tebs ki? Cve ni az riT, es araa cal ke mniS vne lo ba 

23

mas IV mo i cavs. oRond, ro de sac mtki ce bi Ti ki na wi la ki kiT xviT 

wi na da de ba Sia, mas Ta vis Ta vad eq ne ba da eW ve bi Ti el fe ri, rad gan 

da eW ve bis ga re Se Se kiT xva xom arc da is me bo da. ese igi, wi na da de ba 

ga a ke Tebs ki? ise Ti vea, ro go ri caa Txro biT-mtki ce bi Ti ga a ke Tebs ki 

= ki ga a ke Tebs. mTe li wi na da de bis mo da lo baa kiT xvi Ti, xo lo ki nawi 

la kis mniSvneloba zus tad er Ti da i gi vea. ma Sa sa da me, mtki ce bi Ti 

ki na wi la ki ix ma re ba kiT xviT wi na da de ba Sic, am gvar kon teq stSi ki 

mas da eW ve bi Ti mniS vne lo ba aqvs, mag.: mar Tlac ueW ve lad ga a ke Tebs? 

IV**. ar se bi Tad, ima ve IV sa xi saa ki na wi la kis ki dev er Ti, da mazus 

te be li mniS vne lo ba. igi Tavs iCens mi mar Te biT ma kav Si reb leb- 

Tan ga er Ti a ne biT, mag.: yve la fe ri ga ax sen da, rac ki mas ze ga e go na. 

ase ve: sa dac ki, ro me lic ki, ro de sac ki... am gvar wi na da de beb Sic 

Se iZ le bo da ki na wi la kis ga mo to ve ba: yve la fe ri ga ax sen da, rac mas- 

ze ga e go na. wi na da de bas mo ak lda mxo lod ma kav Si re bel ze das mu li 

az rob riv-da ma zus te be li max vi li. 

IV ma ga li Teb Si sam wer lo bo ki na wi la kis sru li tol fa sia 

kuT xu ri qe (mag. raW.-imer. me qve ( qe) vi ci, ra to mac ad ga); gar da 

ami sa, Se iZ le bo da am na wi la kis ga mo to ve bac. amiT ar ec vle ba arc 

wi na da de bis sin taq su ri age bu le ba da arc ki nawilakis Zi ri Ta di 

se man ti ku ri Si na ar si _ mxo lod Ta vi se bu ri az rob ri vi max vi li, 

gaZ li e re bi Ti mtki ce ba ekar ge ba Sdr.: me vi ci, ra to mac ad ga; rom 

wa su li yo, da e we o da. mo i ta ne? _ mo vi ta ne. 

sa yu rad Re boa, rom sxva eneb ze Tar gmni sas es az rob ri vi max vi li 

TiT qmis sul ikar ge ba (mag.: rom wa su li yo, ki ( qe) da e we o da), 

es qar- 

Tve lu ri ene bis Ta vi se bu re baa. 

bu neb ri via, rom da das tu re ba (oRond mi ge bis gan da mo u ki de beli) 

ax lo saa mtki ce biT-gaZ li e re bas Tan. amas Tval sa Ci nod gviC ve nebs 

ax.qarT. di ax = saS.qarT. di aR || dia dia bev ri [1]. 

mtki ce biT-da das tu re biT-ga maZ li e re be li mniS vne lo ba sawe 

so cno bi e re bis Tvis RvTa eb ri o bas Ta naa da kav Si re bu li. a. Sa ni Zis 

Ta nax mad, mag., di aR sa va ra u dod war mom dga ria Se sit yve bis gan dia 

24

Rmer To _ `mo vax se ne: `dia Rmer To, brZa ne ba vqmna me ca Tqve ni~ 

[rus Tve li] [14]. es bu neb ri via, rad gan ueW ve li, Wemariti si mar Tle 

Tu gaZ li e re bu li mtki ce ba _ swo red RvTa eb ri vi Tvi se be bia. amas ve 

gviC ve nebs, ma ga li Tad, qris ti a nul teq steb Si CarTuli sit yva _ 

mtki ce biT-da das tu re biT-ga maZ li e re be li ` WeS ma ri tad~ (spar su li 

war mo So bi sa) [14], igi ve, rac eb ra u li àmin~ nam dvi lad, WeS ma ri tad, 

ueW ve lad. da ax lo e biT ama ve mniS vne lo bi sa iyo Zvel qar Tul Si das- 

tur: das tu ri WeS ma ri ti, nam dvi li, san do; das tu rad nam dvi lad; 

si das tu re si nam dvi le, sis wo re, san do o ba... Ta nac ar gvxvde ba da- 

das tu re ba [2][3]. ase ve yo fi la sul xan-sa bas xa na Sic [1]. ese igi, Zvel 

qar Tul Sic da sa Su al qar Tul Sic das tur fu Zes hqo nia mxo lod 

mtki ce biT-ga maZ li e re be li, mag ram ara da das tu re bi Ti mniS vne loba, 

ro me lic mxo lod bo lo xans gan vi Tar da. sayuradReboa is, rom 

am spar su li war mo So bis sit yvis pir ve la di mniS vne lo ba sa we soa: 

das tu ri zo ro as triz mis uze na e si qu ru mi [21] ( fSav-xevs. das tu ri 

sam loc ve los, jvar-xa tis msa xu ri [5]. 

sxva Ta So ris, Ta na med ro ve qar Tul Si da ax lo e biT ama ve da niS nule 

biT gav rce le bu lia ar se bi Tad bar ba ris tu li sit yva ab so lu tu- 

rad sru li ad (ro mel sac uf ro xSi rad eq spre si u lad, gaZ li e re bulad 

war moT qva men!) _ ab so lu ti xom igi ve Rmer Tia, ise ve, ro gorc 

sru li ad _ sru lic mxo lod Rmer Tia. Ta nac yo vel aseT fra zas 

axa si a Tebs Tan da Ta no bi Ti c ve Ta _ Cvevad qceul fra zas (mag., wamo 

Za xi li `Rmer To Ce mo!~), ekar ge ba ga mor Ce u lo ba, eq spre si u lo ba, 

`RvTi u ro ba~, ami tom mis nac vlad sxva `RvTi ur-ga maZ li e re be li~ 

fra zis xma re bas iw ye ben. aman Se uw yo xe li Tav da pir ve li mtki ce biTda 

das tu re biT-ga maZ li e re be li na wi la ke bis se man ti kur cvli le bas 

da Zve lis ax liT Ca nac vle ba sac. 

cno bi lia sa er To qar Tve lu ri mtki ce bi Ti (ga maZ li e re bel-da dastu 

re bi Ti) na wi la ki qUe: raW. xevs. qve; imer. qe; leCx. gur. qe || qi; 

megr.laz. qo || qu || q || qa || qe, svan. Cu [11][4]. amas Tan, ro gorc 

sva nur Si, ise za nur Si, es na wi la ke bi zog jer zmnis wi nis da niS nu- 

25

le bi Taa, zmnis wi neb Ta naa Sez rdi li, iS vi a Tad ki rTu li zmnis wi nis 

Se mad ge nel or mar tiv zmnis wins So ri sac kia moq ce u li [12] (sxva Ta 

So ris, am uka nas knel wi na da de ba Si er Tad gamoviyeneT ki na wi la ki II 

da III mniS vne lo be biT). 

sa yu rad Re boa, rom es na wi la ke bi Zi ri Ta dad mxo lod da sav lurqar 

Tul ena-ki lo eb Si gvxvde ba, aR mo sav leT Si ki mxo lod _ in gilo 

ur Si: qo [6] ( qve (in gi lo ur Si ka non zo mi e ria ve (o). 

sul xan-sa ba mi u Ti Tebs: ` ki, mi, ye, que, qe, wen, ken _ ese ni sityva 

Ta ge mo Ta ar Tron ni ari an, xo lo ro mel ni me ime rel ni amaT da 

nac vlad sit yva Ta Si na ata nen: qe, wen. cu di ars da amao~ [1]. ese igi, 

sul xan-sa bas isi ni kuT xur na wi la ke bad mi aC nia. 

Tum ca `vef xis tya o san Si~ gvxvde ba: `yma na vis Tav sa uSiS rad qve 

dga, ar Tu re krTe bo da~ _ am wi na da de ba Si sru le biT araa sa Wi ro 

zmni ze da qve / qve viT / qveS..., na wi la ki qve aq mtki ce bi Tia: `yma navis 

Tav sa ki id ga (mi u xe da vad imi sa, rom sa Si Si iyo), ar krTe bo da~. 

Ca moT vlil na wi lak Ta gan ye/ yen/ ken na wi la kebs qar Tul ki loeb 

Si mra va li mniS vne lo ba aqvs, mag ram maT So ris ar das tur de ba 

mtki co bi To ba; xo lo mi na wi la ki Zvel qar Tul Si sa xe lur fu Ze ebs 

da er To da da aZ li e reb da mi wev ni To bas [4]. dar Ca uc no bi na wi la ki 

wen, ro mel zec sul xan-sa ba pir da pir mi u Ti Tebs, rom mas ro me li- 

Rac da sav lur ki lo Si qe na wi la kis pa ra le lu rad xma ro ben. 

Ta vis Ta vad w Tan xmov nis ga mo Ce na mtki ce biT na wi la keb Tan araa 

Sem Txve vi Ti. saq me isaa, rom mes xur Si ix ma re ba na wi la ki wve || mwve 

Za li an, ma ga li Tad: `ros tom wve gul Cqa rob da~ [5:700]. es wi na da deba 

az rob ri va dac da sin taq su ra dac Za li an ax lo saa ra Wul wi na dade 

bas Tan `ros to mi qve Cqa rob da~; oRond mes xur Si ga maZ li e re belmtki 

ce biT na wi laks mniS vne lo ba odnav Se uc vlia: ki, nam dvi lad 

(Za li an, ma Sa sa da me, mes xu ri wve war mo So biT ise Ti ve mtki ce bi Ti 

na wi la kia, ro go ri caa ra Wu li qve. 

klar jul Si sxva mtki ce bi Ti na wi la ki caa _ ze: ìs ze dam wyvdeu 

li dar Ca.~ [13:585]. sa yu rad Re boa, rom arc esaa Sem Txve vi Ti da 

mo i Zeb ne ba am na wi la kis ka non zo mi e ri sva nu ri Se sat yvi si _ Ji. 

26

aqamde ar yo fi la Sem Cne u li, rom sva nur Si, gar da Cve u leb ri vi 

ga maZ li e re bel-mtki ce bi Ti Cu na wi la ki sa, ama ve da niS nu le biT ixma 

re ba ag reT ve na wi la ki Ji, mag. (bal sqve mo u ri): `la nak Ji meS Txe 

hasŸiS la mu a raS nam x it sov ej RAY lAxnak~ ma mi si a nebs ki mok lebu 

li (mTlad mok le bu li) asu li ma mi se ul na sax lars ma inc mi eyrdnos; 

`dag ra am soldAS Ji u ki da be gar li~ sik vdi li ada mi a nis ki 

ga da u de be li be ga raa; `voH riS mˆrdid Ho mur nes yo vi J'es nakU~ oblis 

gam zrde li uyu ro nem sis Tvi sac ki da i xa ros; `Txu mem laf S dis 

Ji lAhe li xar~ Ta vis qe ba ki mo es wre ba; `lˆfke lob glexs lAhe di 

e, Ji ej RAi deS iH mAri~ qal ba to no ba glexs Tund mi e ces, ki ma inc 

ver ga mo i ye nebs; `mAid mArem bAHs Ji xe Ti ri~ Sim Si li ka cis na bijs 

ki et yo ba; `maS dmArJiS nad gar max mArJi Ji dAs xog na~ sim Tvrale 

Si mok lu li sif xiz le Si ki ara vis au ye ne bia; `me Heds Ji vobAS 

lax ge na~ mom svlels ki mra va li wa mos dgo mia; ` Ji luc qaf le isg 

li~ ki aki de bu li tvir Ti wa sa Re bia; ` Ji luS xvin ma ra Ji xe xe li~ 

ki Se na xu li kacs ki dax vde ba; ùS xvar Ji dAr ic Ÿem~ er Tma neTs ki 

ara vin ai ki debs; `xo Ca i xo la nAlzi gal qors xeT ni Ji~ kar gi da 

avi naq na ri saxls da et yo ba ki. [17:29,49,42,50,65,72,190]. 

ar c erT am wi na da de ba Si Ji na wi laks ara aqvs zmnis wi nis daniS 

nu le ba, Se iZ le ba mi si ga mo to ve ba. amiT wi na da de bas da e kar geba 

Ta vi se bu ri az rob ri vi (lo gi ku ri) max vi li, sxva ara fe ri. 

zog jer ki Se iZ le ba Ji na wi la kis Sec vla Cu mtki ce bi Ti na wi la kiT, 

ri Tac wi na da de ba arc sin taq su rad da arc se man ti ku rad od na va dac 

Se ic vle ba, mag.: ùS xvar dAr ic Ÿem~ / ùS xvar Cu dAr ic Ÿem~; aseve: 

`la nak Cu meS Txe has UiS la mu a raS nam xUit sov ej RAi lAxnakU~; 

`voH riS mˆrdid Ho mur nes yo vi J'es nakU~ ob lis gam zrde li uyu ro 

nem sis Tvi sac ki da i xa ros; `Txu mem laf S dis ( Ji) ( Cu) lAhe li xar~ 

Ta vis qe ba ( ki) mo es wre ba; `lˆfke lob glexs lAhe di e, ( Ji) ( Cu) ej- 

RAi deS iH mAri~ qal ba to no ba glexs Tund mi e ces, ( ki) ma inc ver 

ga mo i ye nebs; mAid mArem bAHs ( Ji) ( Cu) xe Ti ri~ Sim Si li ka cis na bijs 

27

( ki) et yo ba; `maS dmArJiS nad garU max mArJi ( Ji) ( Cu) dAs xog na~ sim- 

Tvra le Si mok lu li sif xiz le Si ( ki) ara vis au ye ne bia [27]. 

ro gorc cno bi lia, sva nu ri Ji na wi la kis Zi ri Ta di mniS vne loba 

siv rci Tia _ qar Tu li ze na wi la kis ka non zo mi e ri Se sat yvi si. 

ase ve, sva nu ri Cu na wi la kis Zi ri Ta di mniS vne lo bac siv rci Tia _ 

qar Tu li qve na wi la kis ka non zo mi e ri Se sat yvi si [8]. Ta nac, ze mo re 

gan xi lul wi na da de beb Si Ji ic vle ba mi si sa pi ris pi ro Cu na wi la kiT, 

wi na da de bas ki ara fe ri emar Te ba. ma Sa sa da me, cxa dia, rom gan xi lul 

kon teq steb Si Ji _ ara siv rci Ti, ara med Cve u leb ri vi mtki ce bi Ti 

na wi la kia. gar da ami sa, Cans, rom wi na da de ba Si Ji mtki ce bi Ti na wila 

kis ad gi li nebismieria: is Se iZ le ba iyos uSu a lod zmnis win, an 

sxva gan, wi na da de bis bo lo Sic ki, an da su lac Se er wyas sxva sit yvas, 

mag.: Ji u ki da || uki da ga da u de be li. 

Ji mtki ce bi Ti na wi la ki jerje ro biT mxo lod bal sqve mour kilo 

Si Cans, ro mel Sic igi sak ma od xSi rad gvxvdeba. xo lo Cu mtkice 

bi Ti na wi la ki aseve Za li an xSi rad ix ma re ba sva nu ris oT xi ve kilo 

Si. 

sva nur Si, bal sqve mo ur Sive, gvxvde ba, Tum ca iS vi a Tad, ki dev er Ti 

mtki ce bi Ti na wi la ki aS, mag.: `la marg la Com Te aS leg We li i mam- 

WirA _ aS lej vi ri~ be ji Ti saq mi sa gan qe da sa ka ve be lia da zar ma ci 

_ qe sa ji ka ve be li; `leT re aS de meg ax zUib~ sas me li qe ar dis wyaro 

sa viT; `le Seds lAxmeS du ra loU, So ma le aS Axxe li~ mi saS vels 

mi eS ve le, odes me qe win dag xvde ba; `ra gAd Ci aS xo Sid~ la pa ra ki 

yve las Tvis qe ne ba dar Tu lia; `qUin aS nAyidU dAs xar~ su li qe 

na yi di ara vis aqvs; `SdˆmTe m'ov aS es Ude i m'ov aS oT yug ne~ yur Si 

zo gi qe Ca u de vi da zo gi qe Ca u ka ku ne. [17:49,54,56,130,149,161]. 

ama ve na wi la ki sa gan Cans war moq mni li: 

svan. aS gar yo vel Tvis < aS qe + gar mxo lod, mar to; 

svan. aSoRU ne tamc < aS qe + oRU -mc. 

(wyev laa: `bar bols aSoRU oT biW kUa!~ bar ba le samc ga e xeT qo!) 

[18:21]; 

28

svan. eSi ma inc: `Reb cxu Ji xed gAri i amaxvs eSi qa xat yci~ 

fut ka ri isars zed ak vde ba da mters ma inc is ravs [17:115]. xo lo 

Ji am wi na da de ba Si aris uk ve ara mtki ce bi Ti na wi la ki, ara med 

Cve u leb ri vi zmnis wi ni: xed gri 

uk vde ba ( Ji xed g ri zed ak vde ba, 

mi ak vde ba [27]. 

sva nur Si mtki ce bi To bis da niS nu le biT ki dev er Ti siv rci Ti nawi 

la ki gvxvde ba _ sga, ro me lic qar Tu li Si- na wi la kis ka non zo mie 

ri Se sat yvi sia [8], mag. (bal sze mo ur Si): àx fxi Wes sga ded bers~ staces 

`Si~ de da bers; `se mi ma re sga xon He rix~ sa mi ka ci `Si~ ax lavs. 

k. ga bu ni as az riT, es na wi la ke bi siv rciT mi mar Te bas ga mo xa tavs. 

mar Tlac, sva nur Si sga uf ro xSi rad swo red àd gi lo bi Ti~ zmniswi 

nis da niS nu le bi Taa da Si ga siv rces Se e sat yvi se ba, upi ris pir de ba 

qa na wi laks, ro me lic ga re siv rces Se e sat yvi se ba [16:140]. mag ram 

gan xi lul or wi na da de ba Si Si ga siv rce ara fer Su a Sia, ris ga moc 

Tvi Ton mTar gmnel ma qar Tu li `Si~ na wi la ki brWya leb Si Cas va. Cve ni 

az riT, am wi na da de beb Si sga _ mtki ce bi Ti na wi la kia. mis nac vlad 

Se iZ le bo da yo fi li yo Cu an Ji, anu qar Tu li ki an ime ru li qe, an 

Se iZ le bo da am na wi la kis ga mo to ve bac: `se mi ma re ( sga) ( Cu) xon Perix~ 

sa mi ka ci ( ki) ax lavs [27]. 

am ri gad, ori sa er To qar Tve lu ri mtki ce bi Ti na wi la ki qve da ze 

zus tad em Txve va Se sa ba mis siv rciT na wi la kebs da maT gan war moqmnil 

zmnis win-Tan de bu lebs. gar da ami sa, ram de ni me sxva mtki ce bi Ti 

na wi la kis Zi ri Ta di mniS vne lo bac siv rci Tia (maT So ri saa ag reT ve 

sul xan-sa bas mi er mox se ni e bu li ken). ami tom eW vs aRar iwvevs, rom 

es mtki ce bi Ti na wi la ke bi Se sa ba mi si siv rci Ti na wi la ke bisga 

naa war moq mni li: war mo ud ge ne lia er Tdro u lad am de ni Sem- 

Txve vi Ti dam Txve va, miT ume tes, rom mtki ce bi Ti na wi la ke bi sa da 

siv rci Ti na wi la ke bis kav Si ri na xur-da Res tnur eneb Sic Cans [11]. 

ma sa sa da me, usa fuZ loa que siv rci Ti na wi la kis mow yve ta mtki ce bi Ti 

na wi la ki sa gan [8]. 

29

sam wer lo bo qar Tul ena Si mtki ce bi Ti na wi la ki qve ga mo i yene 

bo da iS vi a Tad, isic mxo lod XII-XVIII sa u ku ne eb Si [4]. Cve ni azriT, 

esec ki lo e bis gav le niT un da aix snas. xo lo axal qar Tul Si 

(da qar Tlur ki lo Sic) mtki ce bi Ti na wi la kia igi ve da das tu re bi Ti 

na wi la ki ki [ix. ze mo re]. qar Tul Sic da meg rul Sic er Tma neTs em- 

Txve va mtki ce bi Ti da da das tu re bi Ti na wi la ke bi, mag.: `ma qo miCqum, 

mu Se ni edir Tu~ me ki vi ci, ra to mac ad ga; `mi dur Tu mut ko ni, 

qe gi o Wi Su an du~ rom wa su li yo, ki da e we o da. ese igi, meg rul Si 

mtki ce bi Ti na wi la kia xan Cve u leb ri vi da das tu re bi Ti na wi la ki qo 

(ro gorc qar Tul Si), xan ki _ qe. 

sam wer lo bo qar Tul Si mtki ce bi Ti na wi la ki ki far Tod vrcelde 

ba XVII-XVIII sa u ku ne e bi dan (`sa mar Tlis Zeg le bi~ da sxva, mag.: 

`sar ge be li ki ai Ros~, 1800 w.) [9], ma nam de ki Za li an iS vi a Tia: `Tav sa 

ga dah kra maT ra xi, vna xeT sis xli sa ki de niT~ [`vef xis tya o sa ni~ 208]; 

ìxi les yo vel Ta ki~ [ùZ ve le si iad ga ri~ 67:29], (VII-IX s) [9]. axal 

sam wer lo bo qar Tul Si ki na wi la ki, al baT, qar Tlu ri ki los, an da 

qarTl-ka xu ri ki lo e bis gav le niT gav rcel da. Zvel we ri lo biT Zegleb 

Si ki na wi la ki im Ta viT ve miC ne u li iyo kuT xur, sof lur sityvad 

da mis gamoyenebas eri de bod nen _ ga vix se noT sul xan-sa ba se u li 

`cu di ars da amao~, rac ki na wi lak sac exe ba, ase ve ye, qve da sxva 

na wi la kebs. amis mi ze zi is unda iyos, rom uZ ve les xel na we reb Si, 

anu uc xo ene bi dan na Targmn qris ti a nul wig neb Si, am na wi la ke bis 

sa Wi ro e ba ar arsebobda, vi na i dan wi na da de be bi age bu li iyo ber Znuli, 

si ri u li Tu sxva ene bis lo gi kur wyo ba ze, xo lo am uc xo 

eneb Si am gva ri mtki ce bi Ti na wi la ke bi ar ar se bobs (ami to mac Wirs 

am na wi la ke bi a ni wi na da de bis srul fa so va ni Tar gmna uc xo eneb ze, 

mag.: rom wa su li yo, ki da e we o da). ami tom iq na miC ne u li ara wig nier 

sit yvad na wi la ki ki. 

sa yu rad Re boa vi Ta re ba gu rul dialeqtSi. mtki ce biT na wi la kad 

TiT qmis ar ix ma re ba arc ki da arc qe/ qve, ix ma re ba mxo lod qi (yovel 

Sem Txve va Si, ozur geT Si): 

30

ac xa Wkvi a nu ri qi me i go na; qi vna xe, ma ra ar mo me wo na; ar du u- 

je ra da qi me i te xa fe xi; qia suf Ta; xval qi mo valT; ad re qia, ma ra... 

xo lo zog jer gak vir ve ba sac ga mo xa tavs: qi ar mo mat yua?! 

(meg rul-la zur Sic mtki ce biT na wi la ki zog jer ama ve qi formi 

Taa). cxa dia, es gu ru li qi zed mi wev niT Se e sat yvi se ba qar Tul 

na wi laks ki. 

maSa sa da me, na wi la ki ki _ war mo So biT mtki ce bi Ti na wila 

kia, xo lo da das tu re bi Ti na wi la kis da niS nu le ba man gvi an 

(yo vel Sem Txve va Si, sul xan sa bas Sem deg) Se i Zi na da isic _ mxo lod 

na wi lob riv. Zvel da sa Su a lo qar Tul Si da das tu re bi Ti na wi la kia 

ho, da axal qar Tul Sic upi ra te sad asea (an Ta va zi a ni di ax). 

ra ki siv rci Ti na wi la kis sa er To qar Tve lu ri for maa qUe, amitom 

ege ve iq ne bo da Se sa ba mi si mtki ce bi Ti na wi la kis Tav da pir ve li 

for mac. ma Sa sa da me: 

qUe > qve > qe > qi. 

ro gorc vna xeT, qar Tul ki lo eb Si, gar da qve da ze na wi la ke bisa, 

Cans ki dev ori sxva das xva mtki ce bi Ti na wi la ki: er Ti k- Zi riT ( ki 

da ken), me o re ki w- Zi riT ( wen da wve). es ori Zi ri zus tad em Txve va 

qar Tve lu ri ene bis Zi ri Ta di 6 siv rci Ti na wi la ki dan da nar Cen Ta 

Zi rebs, Sdr: u-ku / ku-al (Tav da pir ve li fu Zea kU-) 

[10:17-24][8] da 

w-in (Tav da pir ve li Zi ria w- [8]); svan. S- / sga = qarT. Si / Sin / Se 

(Tav da pir ve li Zi ria S- [8]). mesx. wve, ro gorc Cans, mi Re bu lia aw 

da kar gu li *win 

/ wen da qve na wi la ke bis Se re viT, kon ta mi na ci iT; 

xo lo qar Tu li ki na wi la ki _ kU / kUe na wi la kis gan _ ise ve, rogorc 

gur. qi < qUe. 

aR mo sav lur qar Tul ki lo eb Si mtki ce biT na wi la kad swo red ki 

for mis dam kvid re bas xe li Se uw yo ara mar to kUe > ke > ki proces 

ma, ara med da sav lu ri qi na wi la kis gav le na mac. amas bger we ru li 

sa fuZ ve lic aqvs _ mtki ce bi Ti na wi la ki `mtki ced~ un da JRer des, 

sa a mi sod ki fSvin vi e ri q Se u fe re be lia, igi un da gam kveT rdes, vi nai 

dan `mqro la vi~ Tan xmo va ni mtki ce ver iq ne ba; xo lo k Tan xmo va ni 

31

qar Tul ena Si mar Tlac xSi rad ga mo xa tavs si mag res, mag.: mtki ce, 

mkvri vi, ker ke ti, kir ki ti, ker ki, kur ka, ka ka li, ka ku ni, ke ti, ki ri, 

ka Ji, koJ ri, kor Zi, kun Zi, kvan Zi, nas kvi... 

laz. qo || ho ho [7] svams sa kiTxs: qarT. ho || xo na wi la ke bic xom 

araa war moq mni li qo / que na wi la ki sa gan (am Ja mad ama ze ve ra fers 

vit yviT). 

mtki ce bi Ti kUe- na wi la kis mo na Te sa vea Zv.qarT. uk Ue, nu uk Ue, 

uk Ue e Tu Tu ki da sxva. ka non zo mi e ria, rom yve la lo gi ku ri seman 

ti ki saa. ase ve lo gi ku ri se man ti ki saa sam wer lo bo qar Tu lis ki 

na wi la kis II da III mniS vne lo ba ni [ix. ze mo re]. ase ve wmin dad lo giku 

ri kav Si ria ax. qarT. Tu ki < Tu+ ki, ro mel Sic mtki ce biT-ga maZli 

e re be li ki na wi la ki da er To pi ro bi To bis kav Sirs Tu, ri Tac 

ga mok ve Ta da ga aZ li e ra igi, Sdr. ` Tu mox val~ / ` Tu ki mox val~. da 

ase ve lo gi ku ria mtki ce bi Ti na wi la kis er Ti da ma te bi Ti mniS vne loba 

la zur Si: he mu Se ni imis Tvis, imi tom (he mu Se ni qi imi tom rom [7]. 

Ta vis Ta vad siv rci Ti mniS vne lo bis na wi la kis gan lo gi ku ri (ker- 

Zod, mtki ce bi Ti Tu pi ro bi Ti) na wi la kis se man ti ku ri gan vi Ta re ba 

_ Cve u leb ri vi pro ce sia: lo gi kur na wi lak Ta um rav le so ba 

war mo So biT siv rci Ti mniS vne lo bis na wi la ke bia [22:$1]. 

mag ram Za li an sa in te re soa wi na uk mo ba: da de bi Ti, mtki ce bi Ti Si naar 

sis ga mom xat vel Ta ori ve ur Ti er Tsa pi ris pi ro na wi lak Ta wyvi li 

_ qUe da ze, * wen da * kU. Cve ni az riT, es wi na uk mo ba uZ ve le si qar- 

Tve lu ri to me bis sa we so cno bi e re bis Ta vi se bu re biT aix sne ba 

(sa we so, mi To ri tu a lu ri cno bi e re bis mniS vne lo ba eti mo lo gi u ri 

kvle ve bis Tvis kon kre tu li ma ga li Te bi Taa naC ve ne bi Cven mi er [24]). 

cno bi lia, rom uZ ve le si da sa yo vel Ta od gav rce le bu li msoflxed 

va da sa zo ga do eb ri vi wyo bi le ba _ esaa ora du li (du a- 

lu ri) wyo bi le ba, ro de sac sa zo ga do e ba iyo fa or sa pi ris pi ro 

na xev rad. am na xev re bis an ma Ti mog vi a no gar Tu le bu li war monaq 

mne bis mTa va ri da yve la ze gav rce le bu li sa we so ni San Tvi se baa 

siv rciT mi mar Te ba Ta mi xed viT da pi ris pi re ba, ro de sac, mag., er Ti 

32

na xe va ria `ze da~, xo lo me o re _ `qve da~; an da _ `wi na~ da ùkana~. 

pir ve li na xev ris to te mia `ze na cxo ve li~, mag., qo ri, xo lo 

me o ri sa _ `qve na cxo ve li~, mag., gve li [20][15:485-491,776-786] 

[21:t.1:408-409]. mi Tos Si upir ve le si da uze na e si mniS vne lo ba swored 

siv rciT mi mar Te bebs aqvs: zes knel-qves kne li, wi nas knel-uka naskne 

li, Si nas knel-ga res kne li da mar jve na-mar cxe na [21:t.1:233-234; 

t.2:43-44]. xa tov nad amas Ze lic xo ve li ga na sa xi e rebs da igia mTe li 

sam ya ros Su a gu li Rer Zi, mTe li sam ya ro Ze lic xo vel ze, anu sivrciT 

mi mar Te beb zea age bu li [21:t.1:398-406]. amiT ve aix sne ba is, rom 

qar Tve lur to po ni mi ka Si Za li an gav rce le bu lia da pi ris pi re ba zemo-qve 

mo (ze mo sva ne Ti _ qve mo sva ne Ti, ze mo maC xa a ni _ qve mo maCxa 

a ni) da wi na-uka na (wi na fSa vi _ uka na fSa vi); gvxvde ba Si ga-ga rec 

(Si da qar Tli, ga re ka xe Ti). Tum ca ar gvxvde ba mar jve na-mar cxe na. am 

siv rciT da pi ris pi re bebs udi de si mniS vne lo ba aqvs uZ ve les qar Tvelur 

wes- Cve u le beb sa da mi Teb Si [19]. 

mtki ce biT-da das tu re biT-ga maZ li e re bel, da de biT na wi la kad 

swo red `ze da~ qar Tve lu ri to me bis met yve le ba Si dam kvid rde bo da 

siv rci Ti na wi la ki ze, xo lo `qve da~ to me bi sa _ qUe. ase ve, sxva gan 

_ * wen da * kUe(n). 

sa u ku ne Ta gan mav lo ba Si, ro de sac Se ir ya ora du li wyo bi le ba 

da qar Tve lu ri to me bi, er Ti mxriv, da i Sa la da ga ni to ta, xo lo 

me o re mxriv, zo gi er Ti maT ga ni er Tma neTs Se er wya (mag., mes xe bi sa 

da za ne bis Ser wymiT wa mo iS va gu ri is to mi) _ ai ria mtki ce bi Ti 

na wi la ke bis gav rce le bis su ra Tic. amas fo ne ti ku ri da se man ti kuri 

cvli le be bic da er To, ri si Se de gi caa gav rce le bis Ta na med ro ve 

vi Ta re ba. 

mtki ce bi Ti na wi la ke bis Zi ri Ta di da al baT TiT qmis er Ta der Ti 

da niS nu le ba _ esaa az rob riv-eq spresi u li max vi lis das ma. maT gan 

war mo e bu li na wi la ke bic Zi ri Ta dad lo gi ku ri se man ti ki saa. ma Sa sada 

me mtki ce bi Ti na wi la ke bi, ar se bi Tad, ri to ri ku li na wi la ke bia. 

ami tom qar Tve lur ena-ki lo eb Si mtki ce bi Ti na wi la ke bis eso de ni 

33

si War be (rac uc xo eneb Si fri ad iS vi a Tia) qar Tve lu ri ene bis metad 

mniS vne lo van Ta vi se bu re bas gviC ve nebs _ mid re ki le bas Zli e ri 

ri to ri ku li ga mom sax ve lo bis ken. am gva ri mid re ki le ba, gansxva 

ve biT uc xo ene bis gan, aS ka rad et yo ba qar Tu li enis sin taq ssac, 

ker Zod _ sit yvaT rigs [23:$2,3,6,8]. zo ga dad ki es, ko no ta ci e bi sa 

[25] da bger we ris ga mor Ce ul si ux ves Tan er Tad [26:$7], qar Tve luri 

ene bis gan sa kuT re bu lad Zli er eq spre si u lo baze gviTiTebs. 

34 

gamoyenebuli li te ra tu ra: 

1. sul xan-sa ba or be li a ni. leq si ko ni qar Tu li, t. I-II. Tb., me rani-1991. 

2. il. abu la Ze. Zve li qar Tu li enis leq si ko ni. Tb.-1973. 

3. z. sar jve la Ze. Zve li qar Tu li enis leq si ko ni. Tb.-1995. 

4. b. jor be na Ze, m. ko ba i Ze, m. be ri Ze. qar Tu li enis mor fe me bi sa 

da mo da lu ri ele men te bis leq si ko ni. Tb.-1988. 

5. al. Rlon ti. qar Tul ki lo-Tqma Ta sit yvis ko na. Tb.-1984. 

6. r. Ram ba Si Ze. in gi lo u ri ki los leq si ko ni. Tb.-1988. 

7. s. JRen ti. Wa nu ri teq ste bi _ leq si ko ni. Tb.-1938. 

8. z. sar jve la Ze, h. fen ri xi. qar Tve lur ena Ta eti mo lo gi u ri 

leq si ko ni. Tb.-2001. 

9. qar Tu li enis is to ri u li leq si ko nis ma sa le bi - S. rus Ta velis 

ko mi si is ar qiv Si. 

10. arn. Ci qo ba va. sa xe lis fu Zis uZ ve le si age bu le ba qar Tve lur 

eneb Si. Tb.-1942. 

11. d. im na iS vi li. mtki ce bi Ti na wi la ke bi qar Tve lur eneb Si. - saq. 

mecn. akad. mo am be. t. 11/6, 1950. 

12. m. xu bua. mtki ce bi Ti qo na wi la ki meg rul Si. - saq. mecn. akad. 

mo am be. t. 3/6, 1942. 

13. b. jor be na Ze. qar Tu li di a leq to lo gia. Tb.-1989.

14. ak. Sa ni Ze. qar Tu li gra ma ti kis sa fuZ vle bi, I. Tb.-1953. 

15. Т.В. Гамкрелидзе и В.В. Иванов. Индоевропейский язык и 

индоевропейцы, т. 2. Тб.-1984. 

16. k. ga bu nia. zmni sar Tis war mo e ba da fun qci e bi qar Tve lur 

eneb Si. Tb.-1993. 

17. a. da vi Ti a ni. sva nu ri an da ze bi. Tb.-1973. 

18. v. bar da ve li Ze. qar Tvel Ta uZ ve le si sar wmu no e bis is to ri i- 

dan (RvTa e ba ba bar). Tb. -1941. 

19. i. sur gu la Ze. qar Tu li xal xu ri or na men tis sim bo li ka. Tb.- 

1980. 

20. А.И. Золотарев. Родовой строй и первобытная мифология. 

М.-1971. 

21. Мифы народов мира, т. 1,2. М.-1980-1982. 

22. z. va xa nia. Zi ri Tad mi mar Te ba Ta ga az re bis ka non zo mi e re ba ni 

_ mecn. akad. d. uz na Zis sax. fsi qo lo gi is inst. `mac ne~, 2004, # 1. 

23. z. va xa nia. ga mor Ce va do ba da mi si enob ri vi ga mo xat va. _ kreb. 

`fsi qo lo gia~, t. XXI, Tb.-2009. 

24. z. va xa nia. sa we so cno bi e re ba da sit yve bis war mo mav lo ba. 

`mac ne~, eni sa da li te ra tu ris se ria, 1993, # 2. 

25. n. va xa nia. ko no ta cia da mi si eT nof si qo lo gi u ri mxa re. _ 

sa qar Tve los fsi qo lo gi is mac ne, 2007, # 1. 

26. z. va xa nia, k. ga bu nia, T. ma xa ra Ze. qar Tu li fi lo lo gia, t. 

1. Tb.-2009. 

27. eTer vib li a ni, Tsu kav ka si u ri ene bis ka Ted ris Ta nam Sro meli 

_ ze pi ri sa u ba ri, 1990 w. (ris Tvi sac mas mad lo bas mo vax se neb). 

35

Zurab Vakhania 

Affirmative-Amplifying Particles in Kartvelian 

Languages and their Origin 

Summary 

Kartvelian languages and dialects are characterized by abundance 

of affi rmative-amplifying particles. Their function is a logical-expressive 

stress, because their removal doesn't affect not syntaxical structure, nor 

semantical content of the sentence. This stress is almost disappearing 

when translating the sentence into foreign languages. All these facts 

(together with our research of syntax and phonology) shows the 

especial tendency of Kartvelian languages towards intensive rhetorical 

and general expressiveness. 

Affi rmative-amplifying particles, with regular correspondence, are 

reconstructed up to common-kartvelian level. It was known: Georgian 

kwe = Zanian ko || ku || ke = Svanian u. We discovered also Georgian 

dialectical ze = Svanian ĝi, Georgian ķi = Georgian dialectical ki and 

some other particles. 

In general, most part of logical conjunctions and particles are 

descended from spatial particles. The concerned particles have the 

same origin - they coincide with 5 spatial particles from main 6: updown, 

front-behind, in (we can't see out; the most widespread are 

derivatives of kwe down). Their origin is connected with the myth-ritual 

consciousness of ancient Kartvelian tribes, in particular, with dualistic 

worldview and dualistic social order. 

36

medea saRliani 

martiv ricxviT saxelTa fonetikuri variantebi 

svanur dialeqtebSi da maTi 

urTierTmimarTeba 

ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉÓ ÛÄÓßÀÅËÀÓ ãÄÒ ÊÉÃÄÅ 

ÌÄ-20 ÓÀÖÊÖÍÉÓ ÃÀÓÀßÚÉÓÉÃÀÍ ÄÈÌÏÁÏÃÀ ÃÉÃÉ ÚÖÒÀÃÙÄÁÀ 

ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ, ÒÀÝ ÛÄÌÈáÅÄÅÉÈÉ ÍÀÌÃÅÉËÀÃ 

ÀÒ ÉÚÏ, ÅÉÍÀ ÉÃÀÍ: 1. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ ÌÉÄÊÖÈÅÍÄÁÉÀÍ ÄÍÏÁÒÉÅ 

ÖÍÉÅÄÒÓÀËÉÄÁÓ, Ä. É. ÛÄÀÃÂÄÍÄÍ ÍÄÁÉÓÌÉÄÒÉ ÄÍÉÓ, ÌÀÈ ÛÏÒÉÓ 

ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ, ËÄØÓÉÊÉÓ ÄÒÈ-ÄÒÈ ÞÉÒÉÈÀÃ ÍÀßÉËÓ; 2. ÉÓÄÅÄ, 

ÒÏÂÏÒÝ ÈÀÍÀÌÄÃ ÒÏÅÄ ÌÀÙÀËÂÀÍÅÉÈÀÒÄÁÖË áÀËáÈÀ ÒÉÝáÅÉÈ 

ÓÉÓÔÄÌÄÁÓ, ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÒÉÝáÅÉÈ ÓÀáÄËÄÁÓÀÝ ÀØÅÓ ÝÉÊ Ë- 

ÖÒÉ ÁÖÍÄÁÀ, ÀÍÖ ßÀÒÌÏÀÃÂÄÍÄÍ ÖÀÙÒÄÓÀÃ ÓÔÒÖØÔÖÒÉÒÄÁÀÃ 

ÌÀÓÀËÀÓ; 3. ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÒÉÝá ÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ ÖÞÅÄËÄÓÉ 

ÄÍÏÁÒÉÅÉ ×ÏÍÃÉÓ ÊÖÈÅÍÉËÄÁÀÀ. ÀÌ ÄÍÀÈÀ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ 

ÊÉ ÓÀÄÒÈÏ ØÀÒÈÅÄËÖÒÉ ÄÍÉÓ ÃÉÀËÄØÔÖÒÉ ÃÉ×ÄÒÄÍÝÉÀÝÉÉÓ 

ÌßÚÏÁÒ ÓÖÒÀÈÓ ÀÙÂÅÀÃÂÄÍÉÍÄÁÄÍ. 

ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ ÀÒÀÄÒÈÉ ÝÍÏÁÉËÉ 

ØÀÒÈÅÄËÉ ÈÖ ÖÝáÏÄËÉ ÌÄÝÍÉÄÒÉÓ (Â. ÒÏÆÄÍÉ, Í. ÌÀÒÉ, ÉÅ. 

ãÀÅÀáÉÛÅÉËÉ, Â. ÊËÉÌÏÅÉ, Å. ÈÏ×ÖÒÉÀ, Ì. ÊÅÄÆÄÒÄËÉ-ÊÏÐÀÞÄ, Æ. 

àÖÌÁÖÒÉÞ Ä, Ì. ÜÖáÖÀ...) ÍÀÛÒÏÌÄÁÛÉÀ ÂÀÍáÉËÖËÉ. 

ÒÀ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÉÈØÅÀÓ ÓÅÀÍÖÒÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉÓ 

ßÀÒÌÏÌÀÅËÏÁÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ? 

ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ ÂÀÌÏÈØÌÖËÉ ÌÏÓÀÆÒÄÁÉÓ 

ÈÀÍÀáÌÀÃ, ÂÀÍÓÀÊÖÈÒÄÁÉÈ ÌÍÉÛÅÍÄË ÏÅ ÀÍ ÉÀ ÉÓ ×ÀØÔÉ, ÒÏÌ 

ÓÅÀ ÍÖÒÛÉ ßÀÒÌÏÃÂÄÍÉËÉ ÚÅÄËÀ ÌÀÒÔÉÅÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉÓ 

×Ö ÞÄ ÓÀÅÓÄÁÉÈ ÛÄ ÄÓÀ Ô ÚÅÉÓ ÄÁÀ ÓáÅÀ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÛÄ- 

ÓÀ ÁÀ ÌÉÓ ×ÏÒÌÄÁÓ, ÓÀÉÃÀÍÀÝ ÍÀÈËÀÃ ÜÀÍÓ, ÒÏÌ ÀÙÍÉÛÍÖËÉ 

37

ÒÉÝá ÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ËÄØÓÉÊÉÓ ÖÞÅÄËÄÓ 

×ÄÍÀÓ ÂÀÍÄÊÖÈÅÍÄÁÀ (àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007, 111). ÒÀ ÈØÌÀ ÖÍÃÀ, 

ÂÀÌÏÍÀÊËÉÓÄÁÉ ÀØÀÝ ÂÅÀØÅÓ, ÌÉÖáÄÃÀÅÀÃ ÉÌÉÓÀ, ÒÏÌ ÈÉÈØÌÉÓ 

ÚÅÄËÀ ÄÍÀÛÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄË ÄÁÉ ÓßÏÒÄÃ ÛÄÃÀÒÄÁÉÈ ÌÚÀÒÉ 

ËÄØÓÉÊÉÓ ÛÄÌÀÃÂÄÍÄË ÍÀßÉËÓ ßÀÒÌÏÀÃÂÄÍÄÍ. 

ßÉÍÀÌÃÄÁÀÒÄ ßÄÒÉËÛÉ ÛÄÅÄÝÃÄÁÉÈ ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ 

ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÆÄ ÃÀÚÒÃÍÏÁÉÈÀ ÃÀ ÜÅÄÍÄ ÖËÉ ÉÍÔÄÒÐÒÄÔÀÝÉÄÁÉÈ 

ßÀÒÌÏÅÀÃÂÉÍÏÈ ÓÅÀÍÖÒ ÒÉÝáÅÉÈ ÓÀáÄËÈÀ ÄÔÉÌÏËÏÂÉÖÒÉ 

ÀÍÀËÉÆÉ. 

1. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÄÛáÖ/ ÄÛáÏ/ ÄÛáæÉ `ÄÒÈÉ". ÒÏÂÏÒÝ 

ÝÍÏÁÉËÉÀ, ÓÅÀÍÖÒ ÌÀÒÔÉÅ ÒÉÝ áÅÉÈ ÓÀáÄËÈÀÂÀÍ ÂÀÌÏÍÀÊËÉÓÓ 

ßÀÒÌÏÀÃÂÄÍÓ ÄÛáÖ `ÄÒÈÉ" (ÛÃÒ. ÀÓÄÅÄ ÓÅÀÍ. Ö-Ûáæ-ðÒ/ÀÒ 

`ÄÒÈÌÀÍÄÈÓ", ÄÛáÖ-ÍðÎÒ 1 `ÄÒÈÍÀÉÒÉ" ÃÀ ÓáÅ.), ÒÏÌÄËÉÝ 

ÁÂÄÒÉÈÉ ÛÄÃÂÄÍÉËÏÁÉÈ ØÀÒÈÖË ÄÒÈÓ ÃÀ ÌÄÂÒÖË-ËÀÆÖÒ ÀÒÈÓ 

ÅÄÒ ÃÀÖÊÀÅÛÉÒÃÄÁÀ, ÌÀÂÒÀÌ, ÌÄÝÍÉÄÒÈÀ ÅÀÒÀÖÃÉÈ, ÛÄÓÀÞËÏÀ 

ÖÊÀÅÛÉÒÃÄÁÏÃÄÓ Àá. ØÀÒÈ. ÓáÅÀ, ÞÅ. ØÀÒÈ. ÓáæÀ-Î `ÌÄÏÒÄ, ÓáÅÀ, 

ÄÒÈÉ", ÆÀÍ. (ÌÄÂÒ.) ÛáÅÀ ` ÓáÅÀ; ÖÝáÏ", ÛáÅÀ-ÛÉ `ÓáÅÉÓÉ", ÛáÅÀ- 

Ã-Ï `ÓáÅÀÂÀÍ", ÛáÅÀ-Í-ÄÒ-É `ÓáÅÀÂÅÀÒÉ", ËÀÆ. ÜØÅÀ ← ÛØÅÀ ← 

ÛáÅÀ ` ÓáÅÀ; ÃÀÍÀÒÜÄÍÉ", ÀÒ- ÜØÅÀ `ÊÉÃÄÅ ÄÒÈáÄË" ×ÖÞÄÓ (ÝÀÂ ÀÒ- 

ÄËÉ 1880, 41; ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938, 246; ÄÒÈÄËÉÛÅÉËÉ 1950, 211- 

219). ÀÌ ÃÀÊÀÅÛÉÒÄÁÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ ÓÀ ÄÒÈÏ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÀÒØÄÔÉÐÀÃ 

ÀÙÃÂÄÍÉËÉÀ ÓáæÀ- `ÄÒÈÉ; ÓáÅÀ" ÞÉÒÉ (ÜÖáÖÀ 2008, 488). 

ÓÀÀÍÀËÉÆÏ ÓÅÀÍÖÒÉ ×ÖÞÉÓ ( Ä-ÛáÖ) ÈÀÅÊÉÃÖÒÉ Ä ÊÉ, 

ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ ÂÀÌÏÈØ ÌÖËÉ ÌÏÓÀÆÒÄÁÉÓ 

ÈÀÍÀáÌÀÃ, ÛÄÉÞËÄÁÀ ÃÄÉØÔÖÒÉ áÌÏÅÀÍÉ ÉÚÏÓ, ÒÏÌÄËÓÀÝ ÉÓÄÅÄ 

ÄÍÀÝÅËÄÁÀ Ö, ÒÏÂÏÒÝ ØÀÒÈ ÖËÛÉ [ ÄÒÈ-ÖÒÈÉ, ÖÒÈÉ-ÄÒÈÉ; 

1 

ÄÛáÖ `ÄÒÈÉ" ×ÖÞÉÓ ÛÄÌÝÅÄËÉÀ, ÀÂÒÄÈÅÄ, ÁÆ., ËÛá. ËÀÌëÛáæÀ, ÁØ., ËÍÔ. 

ËðÌÄÛáæÀ `ÝÀËÖÙÄËÀ (ÆÄÃÌÉß. _ ÓÀÌÄÄÒÈÄ)" ÃÀ ÁØ. ËÉÎÛáæÀË, 

ËÛá. ËìÛáæêË `ÄÒÈÏÁÀ, ÂÀÄÒÈÉÀÍÄÁÀ, ÄÒÈÀÃ ÚÏ×ÍÀ" ÃÀ À. Û. 

38

ÛÃÒ. ÓÅÀÍ. Ö-Ûáæ-êÒ _ `ÄÒÈÌÀÍÄÈÓ" (àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007, 111)]. 

ÀÙÍÉÛÍÖË ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÞÉÒÈÀ ( ÓáÅÀ| ÓáæÀ-Î, ÛáÅÀ, ÜØÅÀ, 

ÄÛáÖ) ÓÔÒÖØÔÖÒÖË-ÓÄÌÀÍÔÉÊÖÒÉ ÄÒÈ ÂÅÀÒÏÁÀ ÈÅÀËÓÀÜÉÍÏÀ, 

ÈÖÌÝÀ ØÀÒÈÖËÉ ÄÒÈ-ÉÓ ÓÅÀÍÖÒÉ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÉ ÃÙÄÌÃÄ ÀÒ ÀÒÉÓ 

ÂÀÌÏÅËÄÍÉËÉ. 

ÛÄÍÉÛÅÍÀ: ØÅÄÌÏÓÅÀÍÖÒ ÃÉÀËÄØÔÄÁÛÉ ÃÀ×ÉØÓÉÒÄÁÖËÉ 

×ÏÒÌÄÁÉ _ (ËÛá.) ÃÀÌÏÒÃ ÃÀ (ËÍÔ.) ÃÀÌéÒ{È} 1. ËÛá. `ÈÀ- 

ÍÀÁ ÒÀÃ", 2. ËÍÔ. `ÄÒÈÉÀÍÀÃ; ÄÒÈÀÃ" ÛÄÓÀÞËÏÀ ØÀÒÈÖËÉ ÄÒÈ- 

×ÖÞÉÓ ÛÄÌÝÅÄË ÉÝ ÉÚÏÓ, ÈÖÌÝÀ ÀÍËÀÖÔÉÓÄÖËÉ ÃÀ-Ó ßÀÒÌÏÛÏÁÀ 

ÖÍÃÀ ÉØÍÄÓ ÌÏÞÉÄÁÖËÉ. 

ÉØÉÃÀÍ ÂÀÌÏÌÃÉÍÀÒÄ, ÒÏÌ ÒÉÝáÅÉÈ ÓÀáÄËÄÁÀÃ ÈÀÅ ÃÀ- 

ÐÉÒ ÅÄËÀÃ ÀÃÀÌÉÀÍÉÓ ÓáÄÖËÉÓ ÍÀßÉËÄÁÓ ÉÚ ÄÍ ÄÁ ÃÍÄÍ, Å×ÉØ- 

ÒÏÁÈ, ÒÏÌ ØÀÒÈÖËÉ `ÄÒÈ"-ÉÓ ÊÅÀËÉ ÖÍÃÀ ÅÄÞÄÁÏÈ ÓÅÀ ÍÖÒ 

ËÄÒÈÄÍ| ÌÖÒÈæÄÍ| ÌéÒÈÄÍ (ÆÓ.), ËÄÒÈÄÍ| ËÄÒÈÀÍ (ÁØ.), 

ËÄÒÈÀÍ (ËÍÔ.) `ÌÀÒÝáÄÍÀ áÄËÉ" ×ÏÒÌÄÁÛÉ. ÉÂÉÅÄ ×ÖÞÄ ÌÄ- 

ÏÒ ÃÄÁÀ ÝÀÝÉÉÓ ÀÙÌÍÉÛÅÍÄË ×ÏÒÌÀÛÉÝ, ÌÀÂ.: ËÄÒÈÏÍðÎ (ÁÆ.), 

ËÄÒ ÈÍð (ÁØ.), ËÄÒÈÍÀÎ (ËÛá.), ÌéËéÒÈÄÍ (ËÍÔ.) ÃÀ, ÜÅÄÍÉ 

ÀÆÒÉÈ, ËÀÛáÖÒÉ ÌÀÒÈÉÍ `áÄÆÄ ÜÀÌÏÊÏÍßÉÀËÄÁÖËÉ, ÍÀáÄÅÒÀÃ 

ÌÏÔÄáÉËÉ ÔÏÔÉ", ÀÓÄÅÄ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÃÀÖÊÀÅÛÉÒÃÄÓ ÓÀÀÍÀËÉÆÏ 

ÞÉÒÓ. ÓÔÒÖØÔÖÒÖË-ÓÄÌÀÍÔÉÊÖÒÉ ÉÂÉÅÄ ÏÁÀ ÀÛÊÀÒÀÃ ÈÅÀËÛÉ 

ÓÀÝÄÌÉÀ (ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÄÒÈÉ ÃÀ ÓÅÀÍ. ËÄÒÈÄÍ ÀÍÖ ÝÀËÉ áÄËÉ, 

ÄÒ ÈÀ ÃÄÒÈÉ, ÒÏÌ ÄËÉÝ ÌÀÒÔÏ ÅÄÒÀ×ÄÒÓ ÀÊÄÈÄÁÓ ÃÀ ËÛá. 

ÌÀÒÈÉÍ, ÒÏÌÄËÉÝ ÀÓÄÅÄ ÓÄÌÀÍÔÉÊÖÒÀÃ ÀÙÉØÌÄÁÀ, ÒÏÂÏÒÝ 

`ÌÀÒ ÔÏ ÌÚÏ×É", `ÖÞËÖÒÉ", ÀÍÖ `ÔÏÔÉ, ÒÏÌÄËÉÝ ÌÚÀÒÀÃ ÀÒ 

ÀÒÉÓ ÌÉÌÀÂÒÄÁÖËÉ áÄÆÄ"). ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ, ÀÂÒÄ ÈÅÄ, ÓÅÀÍÖÒÉ ÌÀÓ- 

ÃÀ ÒÉ ËÉËéÒÈÄÍÉ `ÂÀÈÅÀËÅÀ, ÃÀÌÀÒÝáÄÁÀ, ÃÀÍÀÅÓÄÁÀ...", ÃÀ 

ÌÉÓ ÂÀÍ ÍÀßÀÒÌÏÄÁÉ ÆÌÍÉÓ ÐÉÒÉÀÍÉ ÃÀ ÌÉÌÙÄÏÁÖÒÉ ×ÏÒÌÄÁÉ: 

áæÉËéÒÈÄÍÉ `ÓÀØÌÄ ÀÒ ÂÀÌÏÌÃÉÓ, ÅÉÈÀÒÓÄÁÉ, ÅÌÀÒÝáÃÄÁÉ", 

Ü'ÏÈËéÒÈÄÍÄÍ `ÃÀÅÌÀÒÝáÃÉ, ÂÀÅÉÈÅÀËÄ...", Ü'ÏËËéÒÈÄÍÄáæÉ 

`ÃÀÅÌÀÒÝáÄÁÖËÅÀÒ, ÂÀÅÈÅÀËÖËÅÀÒ, ÃÀÅ ÈÀÒ ÓÖËÅÀÒ"; ÜÖ 

ËéËéÒ ÈÄÍÄ `ÃÀÈÀÒÓÖËÉ, ÂÀÈÅÀËÖËÉ", ÜÖ ËÄËéÒÈÄÍÉ 

39

`ÃÀÓÀÈÀÒÓÉ, ÂÀÓÀÈ ÅÀËÉ" ÃÀ À. Û. ÜÅÄÍ ÌÉÄÒ ÓÀÀÍÀËÉÆÏÃ 

ßÀÒÌÏÃÂÄÍÉË ×ÏÒÌÄÁÛÉ ÞÉÒÀÃ ÚÅÄËÂÀÍ -ÒÈ- ÂÀÌÏÉÚÏ×À, 

ÒÏÌÄË ÉÝ ÉÂÉÅÄ ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ, ÒÀÝ ØÀÒÈÖË ÒÀÏÃÄÍÏÁÉÈ ÒÉÝáÅÉÈ 

ÓÀáÄËÛÉ `ÄÒÈ"-ÛÉ ÂÀÌÏÅËÄÍÉËÉ -ÒÈ- ÞÉÒÉ. 

ÓÅÀÍÖÒÉ ËÄÒÈÄÍ ßÀÒÌÏÄÁÉÓ ÈÅÀËÓÀÆÒÉÓÉÈ ØÀÒÈÖËÉ 

ÌÀÒãÅÄÍÀ ÃÀ ÌÀÒÝáÄÍÀ-Ó ÉÃÄÍÔÖÒÉÀ. 

ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒ ÓÀÀÍÀËÉÆÏ ×ÏÒÌÄÁÛÉ ßÀÒÌÏÃÂÄÍÉË 

-ÄÍ ÓÖ×ÉØÓ, ÒÏÌÄËÉÝ ÀÒÓÀÃ ÀÒ ÉÊÀÒ ÂÄÁÀ, ÒÏÂÏÒÝ ÜÀÍÓ, 

ØÀÒÈÖËÉÃÀÍ ÀÒÉÓ ÂÀÃÌÏÚÏËÉËÉ (ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÌÀÒãÅÄÍÀ|ÌÀÒÝáÄÍÀ 

×ÏÒÌÄÁÛÉ ÂÀÌÏÅ ËÄÍ ÉËÉ -ÄÍ, ÒÏÌÄËÉÝ ÓÅÀÍÖÒ ËÄÒÓÂæÄÍ-ÛÉÝ 

×ÉØÓÉÒÃÄÁÀ). 

ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒ, ÊÄÒÞÏÃ, ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒ, ÉÃÉÏÌÀÔÖÒ 

ÂÀÌÏÍÀÈØÅÀÌÛÉ ðÒÈæÃ ËÉÒÃÄ `ÝÀË ÊÄ, ÊÄÍÔÀÃ, ÈÀÅÉÓÖ×ËÀÃ, 

ÌÏÛÅÄÁÖËÀÃ ÚÏ×ÍÀ" ÃÀ×ÉØÓÉÒÄÁÖË ÐÉÒÅÄË ÊÏÌÐÏÍÄÍÔÓ 

ðÒÈÅ-Ó, ÉÂÉ, ÜÅÄÍÉ ÅÀÒÀ ÖÃÉÈ, ÛÄÓÀÞËÏÀ, ØÀÒÈÖËÉ ÄÒÈ-ÉÓÀ ÃÀ 

ÆÀÍÖÒÉ ÀÒÈ-ÉÓ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÉ ÉÚÏÓ. ÓÅÀÍÖÒÉ ðÒÈæ ← 

*ÄÒÈæ ÖÊÀÍÀ ÌÉÌÀÒÈÖËÄÁÉÓ (Ä + æ ÐÏÆÉÝÉÉÓÄÖËÉ) ÖÌËÀÖÔÉÓ 

ÓÀÛÖÀËÄÁÉÈ (ÛÃÒ. ÓÅÀÍ. ßðæðÒ < ØÀÒÈ. ÌßÄÅÀÒÉ, ÓÅÀÍ. ÞðæðË 

< ØÀÒÈ. ÞÄÅÀËÉ `ÝÏÌÉÓ áÀÛÉ", ÓÅÀÍ. ÔðæðÍ < ØÀÒÈ. ÌÔÄÅÀÍÉ ÃÀ 

À. Û. _ Éá. Ì. ØÀËÃÀÍÉ, ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ×ÏÍÄÔÉÊÀ, I, ÖÌËÀÖÔÉÓ 

ÓÉÓÔÄÌÀ ÓÅÀÍÖÒÛÉ, ÈÁ., 1969, ÂÅ. ). ÀØ ÛÄÉÞ ËÄÁÀ ÂÀÜÍÃÄÓ ÊÉÈáÅÀ 

ÀÖÓËÀÖÔÉÓÄÖËÉ æ ÓÏÍÏÒÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ. ÒÏÂÏÒÝ ÝÍÏÁÉËÉÀ, æ 

ÓÏÍÏÒÉ, ÒÏÌÄËÉÝ ßÉ ÍÀ ÌÀÅÀË Ä-Ó ÀÖÌËÀÖÔÄÁÓ, ÉÓÔÏÒÉÖËÀÃ 

ÛÄÉÞËÄÁÀ ÓáÅÀÃÀÓáÅÀ ßÀÒÌÏÛÏÁÉÓ ÉÚÏÓ, ÒÉÓ ÌÉáÄÃÅÉÈÀÝ, ÓÀ- 

ÌÄÝÍÉ ÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ, ÂÀÌÏÚÏ×ÄÍ ÒÀÌÃÄÍÉÌÄ ØÅÄÔÉÐÓ: 1. 

ÌÄÖÌËÀÖÔÄ æ ÓÏÍÀÍÔÉ, ÒÏÌÄËÉÝ Ï áÌÏÅ ÍÉÓ ÍÀÒÄÃÖØÝÉÀËÉÀ; 

2. æ ÓÏÍÀÍÔÉ ÀÖÓËÀÖÔÉÓÄÖËÉ Ö-Ó ÍÀÒÄÃÖØÝÉÀËÉÀ; 3. æ 

ÓÏÍÀÍÔÉ Ö áÌÏÅÍÉÓ ÍÀ ÖÌËÀ ÖÔÀÒÉÀ; 4. æ ÓÏÍÀÍÔÉ Ï áÌÏÅÍÉÓ 

ÍÀÖÌËÀÖÔÀÒÉÀ; 5. æ ÓÏÍÀÍÔÉ Ö áÌÏÅÍÉÓ ÐÏÆÉÝÉÖÒ ÅÀÒÉÀÍÔÓ 

ßÀÒ ÌÏÀÃ ÂÄÍÓ. ÀØÅÄ ÀÄÒÈÉÀÍÄÁÄÍ ÀÂÒÄÈÅÄ æ-Ó, ÒÏÌÄËÉÝ À) ØÀÒÈ. 

-ÀË ÓÖ×ÉØÓÉÓÄÖËÉ Ë-Ó ×ÏÍÄÔÉÊÖÒ ÄÊ ÅÉ ÅÀË ÄÍÔÓ ßÀÒÌÏÀÃÂÄÍÓ 

40

ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÃÀ Á) ÌÉÝÄÌÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ -æ ÓÖ×ÉØÓÉÀ ÄÒÈÉ ÔÉÐÉÓ 

ÓÀáÄËÄÁÈÀÍ (Éá. ÉØÅÄ, 71). ÜÅÄÍÉ ÈÅÀËÓÀÆÒÉÓÉÈ, ðÒÈæ ×ÏÒÌÉÓ 

ÀÖÓËÀÖÔÉÓÄÖËÉ æ ÌÉÝÄÌÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉÀ, ÒÏÌÄË ÉÝ 

ÓÅÀÍÖÒÉÓ ÌÄÏÒÄ ÔÉÐÉÓ ÁÒÖÍÄÁÉÓÈÅÉÓÀÀ ÃÀÌÀáÀÓÉÀÈÄÁÄËÉ (Éá. È. 

ÛÀÒÀÞÄÍÉÞÄ, ÏÒ×ÖÞÉÀÍÏÁÉÓ ÄÒÈÉ ÔÉÐ ÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ ÓÅÀÍÖÒ ÓÀáÄËÈÀ 

ÁÒÖÍÄÁÀÛÉ, ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÓÔÒÖØÔÖÒÉÓ ÓÀÊÉÈáÄÁÉ, II, 

1961, 221). ×ÖÞ ÄÛÉ Ä áÌÏÅÍÉÓ ÛÄÌÝÅÄËÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ: 

ÄÛáÖ, ÎÄÒÖ, ÓÄÌÉ ÓßÏÒÄÃ æ-ÉÀÍ ÌÉÝÄÌÉÈÓ ÉÚÄÍÄÁÄÍ ×ÖÞ ÄÃ 

ÌÏÌÃÄÅÍÏ ÁÒÖÍÅÀÈÀÈÅÉÓ (ÌÀÂ.: ÓÀá. ÄÛáÖ, ÌÉÝ. ÀÛáæ, ÌÏÈáÒ. 

ÀÛáæ-ÄÌ, ÍÀÈ. ÀÛáæ-Ì-ÉÛ, ÌÏØ. ÀÛáæ-Ûæ, ÅÉÈ. ÀÛáæ-Ã ÃÀ À. Û.), 

ÒÀÝ ÜÅÄÍÓ ÅÀÒÀÖÃÓ ÌáÀÒÓ ÖàÄÒÓ. 

2. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÎÏÒÉ/ ÎÏÒÉ/ ÎíÒÖ/ ÎÏÒÖ/ ÎÄÒÖ/ ÎëÒÖ 

/ ÎÄÒÁÉ/ ÄÒÁÉ `ÏÒÉ". ÒÀÝ ÛÄ Äá ÄÁÀ ÏÒÉÓ ÀÙÌÍÉÛÅÍÄË ÒÉÝáÅÉÈ 

ÓÀáÄËÓ, ÉÂÉ ÓÀÌÉÅÄ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÛÉ, ÒÏÂÏÒÝ ÅÀÒÀÖÃÏÁÄÍ, 

ÓÀÄÒÈÏ ×ÖÞ ÉÃÀÍ ÌÏÃÉÓ, ÌÀÂÒÀÌ ÀÌ ÓÀÄÒÈÏ ×ÖÞÉÓ ÀÙÃÂÄÍÀ 

ÌÄÝÍÉÄÒÄÁÀÛÉ ÒÈÖËÀÃ ÀÒÉÓ ÌÉÜÍÄÖËÉ (àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007, 111). 

ÀÌ ÓÉÒÈÖËÉÓ ÌÉÆÄÆÉ, ÝáÀÃÉÀ, ÌÄÂÒÖË-ËÀÆÖÒÉÓ ÀÍËÀÖÔÛÉ 

ÂÀÌÏÅËÄÍÉËÉ Ñ-/ã- ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ (ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÏÒ-É, ÌÄÂÒ. 

ÑÉÒÉ| ÑéÒÉ, ËÀÆ. ÑÖÒ| ãÖÒ). 

ÓßÏÒÄÃ ÑÖÒ ×ÏÒÌÀ ÉÅÀÒÀÖÃÄÁÀ àÀÍÖÒÉ ÃÀ ÌÄÂÒÖËÉ 

ÅÀÒÉÀÍÔÄÁÉÓÀÈÅÉÓ ÀÌÏÓÀÅËÀÃ, ÒÉÓÂÀÍÀÝ ÀÒ ÉÓ ÌÉÙÄÁÖËÉ 

ÌÄÂÒÖËÉ ÑÉÒ-É Ö-Ó É-È ÛÄÝÅËÉÈ, áÏËÏ ÀÈÉÍÖÒÓÀ ÃÀ 

ÀÒÈÀÛÍÖËÛÉ áÌÀÒÄÁÖËÉ ãÖÒ ÖÍÃÀ ÌÏÄÝÀ Ñ → ã. ÀÌ ×ÏÍÆÄ ÓÅÀÍÖÒ 

ÃÉÀËÄØÔÄÁÛÉ ÃÀÝÖËÉ ÅÀÒÉÀÍÔÄÁÉ ( ÎíÒÉ| ÎíÒÖ| ÎÄÒÖ, ÎÏÒÉ, 

ÎÄÒÁÉ, ÎëÒÖ, ÄÒæÉ| ÄÒÁÉ) ÀÃÒÄÖË ÓÀ×ÄáÖÒÆÄ ÎÏÒ ×ÖÞÉÓ 

ÀÙÃÂÄÍÉÓ ÓÀÛÖÀËÄÁÀÓ ÉÞËÄÅÀ, ÓÀÉÃÀÍÀÝ ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ ÌÉÙÄÁÖËÉ 

ÌÄÂÒÖË-ËÀÆÖÒÉ * ÑÏÒ → ÑÖÒ → ÑÉÒ| ãÖÒ (ãÀÅÀáÉÛÅÉËÉ 1937, 

389-404; ÜÉØÏÁ ÀÅÀ 1938, 213). 

Æ. àÖÌÁÖÒÉÞÉÓ ÅÀÒÀÖÃÉÈ, ÈÖ ÂÀÅÉÆÉÀÒÄÁÈ ÉÌ ÀÆÒÓ, ÒÏÌ 

ÀÙÍÉÛÍÖËÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉÓ ÐÉÒ ÅÄË ÀÃÉ ×ÏÒÌÀ ØÀÒÈÅÄËÖÒ 

41

ÄÍÄÁÛÉ ÀÒÉÓ ÎÏÒ-, ÌÀÛÉÍ ÉÓ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÖÌËÀÖÔÉÓ ÂÆÉÈ ÌÏÂÅÝÄÌÃÀ 

ÉæÄÒ-Ó, ÛÄÌ ÃÄÂ ÓÀ×ÄáÖÒÆÄ ÊÉ ÌÄÔÀÈÄÆÉÓÉÈ _ ÎÄÒæ| ÎÄÒÖ 

×ÏÒÌÀÓ (àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007, 111-112; ÛÀÒÀÞÄÍÉÞÄ 1961, 222). 

ÎÄÒÖ ×ÏÒÌÀ, ÒÀÌÃÄÍÀÃÀÝ ÝÍÏÁÉËÉÀ, ÃÙÄÓÀÝ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ 

ÓÅÀÍÖÒÉÓ ÂÒÞÄËáÌÏÅÍÉÀÍ ÃÉÀ ËÄØ ÔÄÁÛÉ ÁÀËÓÆÄÌÏÖÒÓÀ ÃÀ 

ËÀÛáÖÒÛÉ ÃÀ, ÀÂÒÄÈÅÄ, ÜÏËÖÒÖË ÌÄÔÚÅÄËÄÁÀÛÉ. 

ÌÄÝÍÉÄÒÉÓ ÀÆÒÉÈ, ÀÒÝ ÉÓ ÀÒÉÓ ÂÀÌÏÒÉÝáÖËÉ, ÒÏÌ 

ÁÏËÏÊÉÃÖÒÉ Ö ( ÎÏÒÖ/ ÎÄÒÖ) ÂÀÒÊÅÄÖËÉ ×ÖÍ Ø ÝÉÉÓ ×ÏÒÌÀÍÔÉ 

ÉÚÏÓ (ÛÃÒ. ÄÛáÖ, æÏÛÈáæ), ÒÉÓÂÀÍÀÝ ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ ÌÉÙÄÁÖËÉ Á 

ËÄÍÔÄáÖÒÛÉ ( ÄÒÁÉ), Ì ÊÉ ÒÉÂÏÁÉÈ ÒÉÝáÅÉÈ ÓÀáÄËÛÉ ÌëÒÌÄ 

`ÌÄÏÒÄ" (àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007, 112). 

ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÁÂÄÒÀÈ ×ÀÒÃÏÁÉÓ ÓÀ×ÖÞÅÄËÆÄ ÓÀÄÒÈÏ- 

ØÀÒ ÈÅÄËÖÒ ÀÒØÄÔÉÐÀÃ ÀÙÃÂÄÍÉËÉÀ * ÎÏÒ-. 

ÎÏÒÉ ÒÉÝáÅÉÈ ÓÀáÄËÛÉ, ÉÓÄÅÄ ÒÏÂÏÒÝ ÓÄÌÉ-ÛÉ, ÃÀÝÖËÉÀ 

ÓÀáÄËÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÀÍÉ É, ÒÏÌ ÄËÉÝ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÉÛÅÉÀÈÉ 

ÂÀÌÏÍÀÊËÉÓÉÓ ÂÀÒÃÀ ÜÅÄÖËÄÁÒÉÅ ÌÏÊÅÄÝÉËÉÀ. 

ÓÅÀÍÖÒ ÓÀáÄËÄÁÓ, ÒÏÂÏÒÝ ÄÓ ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉ ÔÄ ÒÀ ÔÖ- 

ÒÉÃÀÍ ÀÒÉÓ ÝÍÏÁÉËÉ (ÛÀÍÉÞÄ 1957, 364; ÈÏ×ÖÒÉÀ 1927, 285), 

ßÒ×ÄËÏÁÉÈÉÓÀ ÃÀ ÓÀáÄËÏÁÉÈ ÁÒÖÍÅÀÈÀ ÂÀÍÓÀÓáÅÀÅÄÁËÀÃ 

ÀÒÀÅÉÈÀÒÉ ×ÏÒ ÌÀË ÖÒÉ ÄËÄÌÄÍÔÉ ÀÒ ÂÀÀÜÍÉÀÈ, ÏÒÉÅÄ ÁÒÖÍÅÉÓ 

ÍÉÛÀÍÉ ÍÖËÉÈÀÀ ßÀÒÌÏÃÂÄÍÉËÉ (ÌÓÂÀÅÓÉ ÅÉÈÀÒÄÁÀÀ ØÀÒÈ ÖËÉ 

ÄÍÉÓ áÄÅÓÖÒÖËÓÀ ÃÀ ÉÍÂÉËÏÖÒ ÃÉÀËÄØÔÄÁÛÉÝ) ÃÀ, ÀÌÃÄÍÀÃ, 

ÓÀáÄËÈÀ ÖÌÒÀÅËÄÓÏÁÀ ÈÀÍá ÌÏÅ ÍÉÀÍÉ ×ÖÞÄÄÁÉÈ ÂÅáÅÃÄÁÀ. ÎÏÒÉ, 

ÓÄÌÉ, ÆðÎ... ×ÏÒÌÄÁÉÓ ÂÀÒÃÀ ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÛÉ ÜÅÄÍ ÃÀ ÅÀ ×ÉØÓÉÒÄÈ 

ÊÉÃÄÅ ÄÒÈÉ ËÄØÓÄÌÀ ÁÖÒÈÉ ÓÀáÄËÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÈ 

ßÀÒÌÏÃÂÄÍÉËÉ, ÒÏÌÄËÉÝ ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ÓáÅÀ ÃÉÀ ËÄØ ÔÄÁÛÉ 

ÂÀÍÓáÅÀÅÄÁÖË ÓÖÒÀÈÓ ÂÅÉÜÅÄÍÄÁÓ, ÛÃÒ. ÁÆ. ÁòËÈ{æ}/ ÁÉÒÈæ, 

ËÛá. ÁîËÈ, ËÍÔ. ÁÖËÈ (ÓÀÙ ËÉÀÍÉ 2005, 245). ÖÍÃÀ ÉÈ ØÅÀÓ 

ÉÓÉÝ, ÒÏÌ ØÀÒÈÖËÉÃÀÍ ÍÀÓÄÓáÄÁÉ À áÌÏÅÀÍ×ÖÞÉÀÍÉ ÓÀ áÄ ËÄÁÉ 

ÁÀËÓ ÆÄÌÏÖÒÛÉ (ÉÛÅÉÀÈÀÃ ËÄÍÔÄáÖÒÛÉ) ÃÀÉÒÈÀÅÄÍ ÓÀ áÄ- 

ËÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÌÏÒ×ÄÌÀÓ -Î ÀËÏ×ÏÍÓ [ÌÀÂ.: ÁÆ. ÀÁÆÉÍÃðÎ 

42

`ÀÁÆÉÍÃÀ", ÀÓÀÁÉðÎ `ÀÓÀÁÉÀ", ÁÀÌÁðÎ| ÁÀÍÁðÎ `ÁÀÌÁÀ", ÃÉáÓðÎ 

`ÃÉÀÓÀáËÉÓÉ", ÃÀÛÍðÎ `ÃÀÛÍÀ", ÊÀÒÃÀËðÎ `ÊÀÒÃÀËÀ", ÁÆ., ËÍÔ. 

×ÄÒÁðÎ `ÐÉÒ×ÄÒÉ, ÐÉÒÌÏÈÍÄ, ×ÀÒÉÓÄÅÄËÉ; ÌÏÌ×ÄÒÄÁÄËÉ", 

ËÍÔ. ØÀËÀÊÏÃðÎ `ØÀËÀÊÏÃÀ" ÃÀ À. Û. (ÉØÅÄ, 67-69)]. 

3. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÓÄÌÉ/ ÓëÌÉ ` ÓÀÌÉ". ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÌÀÒÔÉÅ 

ÒÉÝáÅÉÈ ÓÀáÄËÓ ÓÄÌÉ-Ó, ÌÀÓÛÉ ÓÀáÄË ÏÁ ÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÓ 

ÂÀÅËÄÍÉÈ À ÂÀÖÌËÀÖÔÄÁÖËÉÀ ÃÀ Ä-Ã ÀÒÉÓ ØÝÄÖËÉ: ÓÀÌÉ → 

ÓðÌÉ → ÓÄÌÉ. ÌÄÂ ÒÖË-ËÀÆÖÒÛÉ À-Ó ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÀÃ, ÒÏÂÏÒÝ 

ÉÅÀ ÒÀÖÃÄÁÀ, Ï ÖÍÃÀ ÂÅØÏÍÏÃÀ, ÌÀÂÒÀÌ ÌÏÌÃÄÅÍÏ ÁÀÂÉÓ ÌÉÄÒÉ 

ÁÂÄÒÉÓ ÂÀÅËÄÍÉÈ ÉÓ Ö-Ã ÀÒÉÓ ØÝÄÖËÉ. ÚÖÒÀÃÙÄÁÀÓ ÉØÝÄÅÓ 

ÉÓÉÝ, ÒÏÌ ØÀÒÈÖËÉ Ó ÀÒÝ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÃÀ ÀÒÝ ÊÏËáÖÒÛÉ ÀÒ 

ØÝÄÖËÀ Û-Ã (àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007, 112). 

ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ, ÒÏÌ ÂÒÞÄËáÌÏÅÍÉÀÍÉ ÓëÌÉ ÜÏËÖÒÖËÉÓ 

ÂÀÒÃÀ ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ÀÒÝÄÒÈ ÃÉÀËÄØÔÓÀ ÃÀ ÊÉËÏÊÀÅÛÉ ÀÒ 

ÃÀÃÀÓÔÖÒÄÁÖËÀ. ÜÅÄÍ ÓÀÃÉÓÄÒÔÀÝÉÏ ÍÀÛÒÏÌÛÉ `ÍÀÓÄÓáÏÁÀÍÉ 

ÓÅÀÍÖÒ ÄÍÀÛÉ" (2005, 99-102), áÌÏÅÀÍÈÀ ÓÉÂÒÞÉÓ ÌÏÅËÄÍÄÁÉÓ 

ÂÀÍáÉËÅÉÓÀÓ, ÝÀËÊÄ ÐÀÒÀÂÒÀ×ÀÃ ßÀÒÌÏÅÀÃÂÉÍÄÈ ÁÀËÓÆÄÌÏÖÒ 

ÃÀ ËÀÛáÖÒ ÃÉÀËÄØÔÄÁÛÉ ÜÅÄÍ ÌÉÄÒ ÃÀ×ÉØÓÉÒÄÁÖËÉ ØÀÒ ÈÖ- 

ËÉÃÀÍ ÍÀÓÄÓáÄÁÉ ÌÀÓÀËÀ, ÓÀÃÀÝ ÀÙÍÉÛÍÖË ÓÉÔÚÅÀ ÈÀ áÌÏÅÍÄÁÉÓ 

ÓÉÂÒÞÉÓ ÂÀÌÏÌßÅÄÅÉ ÌÉÆÄÆÉ ÀÒ ÜÀÍÓ [ÌÀÂ.: ÁÆ., ËÛá. ÀÌëÍ `ÀÌÉÍ", 

ÁÆ. ÂæóËÉ `ÂÅÀË ÅÀ", ÁÆ., ËÛá. ÍêàÀ `ãÀàÅÉ, ÍÀàÀ", ÁÆ., ËÛá. 

ÓìÒÌÀ `ÓÉÒÌÀ", ÁÆ. ×êÒÀ `×ÀÒÀ (×ÖËÉ ÓÀÄÒÈÏÃ)", ÁÆ., ËÛá. 

ÜëÒÉ `ÜÄÒÉ (ÈÉÈÉÓÔÀÒÉ)", ÁÆ. ÜæëÍÉ `ÓÐÉËÄÍÞÉÓ ÀÍ ÈÖãÉÓ 

ØÅÀÁÉ, ÃÉÃÉ ÊÀÒÃÀËÀ" (ÛÃÒ. ÒÀà. ÜÏÉÍÀ `ÈÖãÉÓ ÐÀÔÀÒÀ ØÅÀÁÉ") 

ÃÀ À. Û. )], ÈÖÌÝÀ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÅÀÒÀÖÃÉÓ ÓÀáÉÈ ÃÀÅÖÛÅÀÈ, ÒÏÌ 

×Ö ÞÉ ÓÄÖËÉ áÌÏÅ ÍÉÓ ÓÉÂÒÞÄÓ ÃÀÓÀáÄËÄÁÖË ×ÏÒÌÄÁÛÉ ÓßÏÒÄÃ 

ÌÏÌÃÄÅÍÏ, ÀÖÓËÀÖÔÉÓÄÖËÉ áÌÏÅÀÍÉ ÉßÅÄÅÓ, ÅÉÍÀÉÃÀÍ ÀÒÝ ÄÒÈÉ 

×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÐÒÏÝÄÓÉ, ÜÅÄÍÉ ÀÆÒÉÈ, ÖÌÉÆÄÆÏÃ ÀÒ áÃÄÁÀ ÄÍÀÛÉ. 

ÓÀÊÉÈáÉ Ö×ÒÏ ÙÒÌÀ ÛÄÓßÀÅ ËÀÓ ÌÏÉÈáÏÅÓ. 

ÛÄÅÍÉÛÍÀÅÈ: ÜÏËÖÒÖËÛÉ ÓëÌÉ-Ó ÂÀÒÃÀ ÂÒÞÄËáÌÏÅÍÉÀÍÉÀ, 

43

ÀÂÒÄÈÅÄ, ÎëÒÖ `ÏÒÉ" ×ÏÒÌÀÝ. ÀÒÝ ÄÒÈÉ ÌÀÈÂÀÍÉ ÜÏËÖÒÖËÉÓ 

ÌÏÓÀÆÙÅÒÄ ËÀÛáÖÒ ÃÉÀËÄØÔÛÉ ÀÒ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ. 

4. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ æíÛÈáæ /{æ}ÏÛÈáæ `ÏÈáÉ". æíÛÈáæ, 

ÒÏÂÏÒÝ ÝÍÏÁÉËÉÀ, ØÀÒÈÖËÉ ÏÈá-ÉÓ ÊÀÍÏÍÆÏÌÉÄÒ ×ÏÍÄÌÀÔÖÒ 

ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÀÃ ÀÒÉÓ ÌÉÜÍÄÖËÉ: È → ÛÃ, ÌÀÂÒÀÌ ÚÒÖ ÁÂÄÒÀÈÀ 

ÛÏÒÉÓ ÌÏØ ÝÄÖË Ã-Ó ÀÓÉÌÉËÀÝÉÉÈ ÉÓÄÅ È ÌÏÖÝÉÀ (ÈÏ×ÖÒÉÀ 

1979, 12). ÐÒÏ×. Æ. àÖÌÁÖÒÉÞÉÓ ÀÆÒÉÈ, `ÉØÌ ÍÄÁÀ ÉËÖÆÉÀ, 

ÈÉÈØÏÓ È-Ó ßÉÍ Û ÖÁÒÀËÏÃ ÉÚÏÓ ÂÀÜÄÍÉËÉ" (2007, 112). 

ÒÀ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÉÈØÅÀÓ ÓÅÀÍÖÒÉ ÒÀÏÃÄÍÏÁÉÈÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ 

ÓÀáÄËÄÁÉÓ: æÏÛÈáæ, æÏáÖÛÃ ÃÀ æÖÓÂæÀ ÀÍËÀÖÔÛÉ ÂÀÜÄÍÉËÉ 

æ ÁÂÄÒÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ? 

ÓÅÀÍÖÒÉ ÅÏÊÀËÉÆÌÉÓÈÅÉÓ, ÒÏÂÏÒÝ ÝÍÏÁÉËÉÀ, ÃÀ ÌÀ áÀ ÓÉ ÀÈÄ- 

ÁÄ ËÉÀ áÌÏÅÀÍÈÀ ÛÄÌÀÒÈÅÉÓ ÏÒÉ ÓÀáÄ _ ×ÛÅÉÍÅÉÄÒÉ ÃÀ ÞËÉÄÒÉ 

ÛÄÌÀÒÈÅÀ, ÈÖÌÝÀ, ÂÀÒÃÀ ÀÌÉÓÀ, ÓÅÀÍÖÒÓ ÀáÀÓÉÀÈÄÁÓ ÉÓÄÈÉ 

ÛÄÌÈáÅÄÅÄÁÉÝ, ÒÏÃ ÄÓÀÝ Ï ÃÀ Ö áÌÏÅÍÄÁÉÓ ßÉÍ ÁÉËÀÁÉÀËÖÒÉ 

æ ÈÀÍáÌÏÅÀÍÉ ÅÉÈÀÒÃÄÁÀ, áÏËÏ æ'Ó ßÉÍ Ù ÈÀÍáÌÏÅÀÍÉ (ÄÓ 

ÖÊÀÍÀÓÊÍÄËÉ ÚÅÄËÀÆÄ ÍÀÊËÄÁÀÃ ÀÒÉÓ ÂÀÅÒÝÄËÄÁÖËÉ). 

ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÀÒÀÄÒÈÉ ÍÀÓÄáÄÁÉ ÈÖ ÓÀÊÖÈÒÉÅ ÓÅÀÍÖÒÉ ÓÉÔÚÅÀ 

×ÉØÓÉÒÃÄÁÀ, ÓÀÃÀÝ ÈÀÅÊÉÃÖÒÉ Ï'ÓÀ ÃÀ Ö'Ó ßÉÍ ÁÉËÀÁÉÀËÖÒÉ 

æ ÅÉÈÀÒÃÄÁÀ (ÛÃÒ. ØÀÒÈÖËÉ ÃÉÀËÄØÔÖÒÉ ×ÏÒÌÄÁÉ: æÏÒÉ, 

æÏÈáÉ, æÏÝÉ...), ÒÀÝ Ó. ÑÙÄÍÔÉÓ ÀÆÒÉÈ, Ï'Ó ÓÉÅÉßÒÏÅÄÆÄ 

ÌÉÀÍÉÛÍÄÁÓ (1949, 125). ÌÉÓÉÅÄ ÌÏÓÀÆÒÄÁÉÈ, `ÀÍËÀ ÖÔÛÉ ÌÏØÝÄÖË 

áÌÏÅÍÄÁÓ ÆÄÌÏÓÅÀÍÖÒÛÉ (ÁÀËÓÆÄÌÏÖÒÓÀ ÃÀ ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÛÉ) 

ÖÅÉÈÀÒÃÄÁÀ ä ÁÂÄÒÀ ×ÛÅÉÍ ÅÉÄÒÉ ÛÄÌÀÒÈÅÉÓ ÂÀÌÏ, áÏËÏ 

ØÅÄÌÏÓÅÀÍÖÒÛÉ (ËÀÛáÖÒÓÀ ÃÀ ËÄÍÔÄáÖÒÛÉ) ÉÏÔÉ ÃÀ Ï'Ó ßÉÍ æ 

ÈÀÍ á ÌÏÅÀÍÉ" (ÉØÅÄ). ÜÅÄÍ ÈÀÅÉÓ ÃÒÏÆÄ ÂÀÌÏÅÉÊÅËÉÄÈ áÌÏÅÀÍÈÀ 

ÛÄÌÀÒÈÅÉÓ ÓÀáÄÄÁÉ ÓÅÀÍÖÒÉ ÍÀÓÄÓáÄÁÉ ÌÀ ÓÀË ÉÓ ÓÀ×ÖÞÅÄËÆÄ 

ÃÀ ÀÙÌÏÜÍÃÀ, ÒÏÌ ÒÀÌÃÄÍÉÌÄ ÛÄÌÈáÅÄÅÀÛÉ ÐÀÒÀËÄËÖÒÀÃ 

ÆÄÌÏÓÅÀÍÖÒ ÃÉÀËÄØ ÔÄÁÛÉÝ, ÂÀÍÓÀÊÖÈÒÄÁÉÈ ËÀáÀÌÖËÖÒ ÊÉ- 

ËÏ ÊÀÅ ÛÉ, ÓÉÔÚÅÉÓ ÀÍËÀÖÔÛÉ ×ÛÅÉÍÅÉÄÒÛÄÌÀÒÈÅÉÀÍÉ ×ÏÒÌÄÁÉÓ 

44

ÂÅÄÒ ÃÉÈ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ ÉÂÉÅÄ ÉÏÔÉÒÄÁÖËÉ áÌÏÅÍÄÁÉ (ÌÀÂ.: ÁÆ. 

ÎÀËÏÍ `ÀËÉÏÍÉ", ÁØ. ÎÄÛÌÀ| ÎÄÛÌð `ÂÒÞÍÄ ÖËÉ, ÄÛÌÀÊÉ, ÄÛÌÀ", 

ÁØ. ÎÄàæ `ÄàÅÉ", ËáÌ. ÎÄØÉÌ `ÄØÉÌÉ" ÃÀ À. Û.) ÃÀ, ÁÖÍÄÁÒÉÅÉÀ, 

ÛÄÂÅáÅÃÀ ÖÀÌ ÒÀÅÉ ÉÓÄÈÉ ÌÀÂÀËÉÈÉ, ÓÀÃÀÝ Ï'ÓÀ ÃÀ Ö'Ó ßÉÍ 

ßÚÅÉË ÁÀÂÉÓÌÉÄÒÉ ÀÍÖ ÁÉËÀÁÉÀËÖÒÉ æ ÀÒÉÓ ÂÀÍÅÉÈÀÒ ÄÁÖËÉ 

(ÌÀÂ.: ÆÓ., ËÍÔ. æÏÁÄË, ËÛá. æÏÁÏË `ÏÁÏËÉ", ÆÓ. æÏÒÀÂÖË 

`ÏÒÀ ÂÖËÉ", ÜÏË. æÏÒÙÀæÉÀÍ `ÄÛÌÀ ÊÉ, ÂÀÉÞÅÄÒÀ, ÃÀÖÍÃÏÁÄËÉ 

(ÛÃÒ. ØÀÒÈ. (ÒÀà.) ÏÒÙÀÅÉ)", ÆÓ. æÏáÄÒ `ÏáÄÒÉ", ÆÓ., ËÍÔ. 

æÏáÒðáÖÛ, ËÛá., ÜÏË. æÏáÒÀáÖÛ `ÏáÒÀáÖÛÉ"...; ÁØ. æÖÁðÃæ 

`ÖÁÄÃÖÒÉ (ÛÃÒ. ØÀÒÈ. ÖÁÄÃÏ)", ÆÓ. æÖÒÄÌ `ÖÒÄÌÉ", ÖÛÂ. 

æÖËÖ× `ÖËÖ×À", ÁØ. æÖÒãÖË `ÖÒãÖËÏ", ÆÓ. æÖáÄÛ 

`ÖáÄÛÉ" ÃÀ ÌÒÀÅ. ÓáÅ.) ÃÀ ÀÌ ÌÏÅËÄÍÀÓ, Ä. É. Ï'ÓÀ ÃÀ Ö'Ó ßÉÍ æ'Ó 

ÂÀÍÅÉÈÀÒÄÁÀÓ, ÐÉÒÏÁÉÈÀÃ ÅÖßÏÃÄÈ ÁÉËÀÁÉÀËÖÒÉ ÛÄÌÀÒÈÅÀ 

(ÓÀÙËÉÀÍÉ 2008, 196-211). 

ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÓÀÀÍÀËÉÆÏ ÓÅÀÍÖÒÉ ËÄØÓÄÌÉÓ æíÛÈáæ-ÉÓ 

ÀÖÓ ËÀ ÖÔÉÓÄÖË æ'Ó, ÉÂÉ ÉÓÔÏÒÉÖËÀÃ Ï ÓÒÖËÉ áÌÏÅÍÉÓ 

ÒÄÃÖØÝÉÉÓ ÌÏÌÃÄÅÍÏ ÓÀ×ÄáÖÒÓ ÀÓÀáÀÅÓ ( æÏ-ÛÈáæ ← * Ï-ÛÈáÏ 

_ ÛÃÒ. ÆÀÍ. (ÌÄÂÒ.) Ï-Èá-É `ÏÈáÉ", ÌÀÂÒÀÌ Ï-ÈáÏ-Í-ÄÜ-É 

`ÏÈáÌÏÝÉ", ËÀÆ. Ï-ÈáÏ| Ï-ÍÈáÏ| Ï-ÈáÖ `ÏÈáÉ"). ÓÀÄÒÈÏ- 

ØÀÒ È ÅÄ Ë ÖÒÉ ÄÍÏÁÒÉÅÉ ÄÒÈÏÁÉÓÀÈÅÉÓ ÊÉ, Ì. ÜÖáÖÀÓ ÀÆÒÉÈ, 

ÀÙÓÀÃÂÄÍÉÀ * Ï-ÈáÏ- ÀÒØÄÔÉÐÉ (2008, 450; ÒÏÆ ÄÍÉ 1845, 11; 

ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938, 215). 

ÐÒÏ×. ÆÖÒÀÁ àÖÌÁÖÒÉÞÉÓ ÀÆÒÉÈ, ÀÙÍÉÛÍÖË æ'Ó ÛÄÓÀÞËÏÀ 

ÌÏÒ×ÏËÏÂÉÖÒÉ ×ÖÍØÝÉÀ äØÏÍ ÏÃÀ, _ ÛÃÒ. ËÀÆ. ÏÈáÏ `ÏÈáÉ" 

(2007, 112). 

5. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ æÏáæÉÛÃ /{æ}ÏáÖÛÃ/ æÏáæÖÛÃ/ 

æÏáæÉÛÔ `áÖÈÉ". ÉÌ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÊÀÍÏÍ ÆÏÌÉÄÒÄÁÉÓ ÓÀ×ÖÞÅÄËÆÄ 

ÊÉ, ÒÏÌËÉÓ ÌÉáÄÃÅÉÈÀÝ ØÀÒÈ. È ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÛÃ-Ó ÉÞËÄÅÀ ØÀÒÈÖËÉ 

áÖÈ-ÉÓÀÂÀÍ ÖÍÃÀ ÌÉÂÅÄÙÏ ÓÅÀÍÖÒÉ * áÖÛÃ, ÂÀÖÌËÖÔÄÁÉÈ ÊÉ _ 

áæÉÛÃ. ÀÙÍÉÛÍÖËÉ ×ÖÞÉÓ ÀÍËÀÖÔÛÉ æÏÛÈáæ-ÉÓ ÀÍÀËÏÂÉÉÈ 

45

æÏ ÖÍÃÀ ÂÀÍÅÉÈÀÒÄÁÖËÉÚÏ, ÒÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃÀÝ ÓÀÁÏËÏÏÃ ÌÉ- 

ÅÉ ÙÄÈ ÁÀËÓ ÆÄÌÏÖÒÉ æÏáæÉÛÃ (ÈÏ×ÖÒÉÀ 1979, 202). ÓÀ- 

ÄÍÀÈ ÌÄÝ ÍÉ ÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ ÁÏËÏÃÒÏÉÍÃÄË ÍÀÛÒÏÌ- 

ÄÁÛÉ ÓÀÄÒÈÏØÀÒÈÅÄËÖÒ ÀÒØÄÔÉÐÀÃ ÀÙÀÃÂÄÍÄÍ * áæÉ-È ÞÉÒÓ 

(ÜÖáÖÀ 2008, 654), ÒÏÌËÉÓ ÁÏËÏÊÉÃÖÒÉ -È À×ÉØÓÀÃ ÀÃÒÄ 

ÌÏ ÉÀÆÒÄÁÏÃÀ, ÛÃÒ. ÄÒ-È-É : ËÀÆ. ÀÒ- `ÄÒÈÉ" (ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938, 

215-216; ×ÄÍÒÉáÉ-ÓÀÒãÅÄËÀ ÞÄ 2000, 704). 

ÁÀËÓÆÄÌÏÖÒÉÓ ÂÀÒÃÀ ÖÌËÀÖÔÉÀÍÉ ×ÖÞÄ ( æÏáæÉÛÔ) ËÄÍ- 

ÔÄ áÖÒÓÀ ÃÀ ÜÏËÖÒÖËÛÉÝ ÃÀÓÔÖÒ ÃÄÁÀ, ÓáÅÀ ÃÉÀËÄØÔÄÁÛÉ 

ÊÉ (ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÓÀ ÃÀ ËÀÛáÖÒÛÉ) ÖÖÌËÀÖÔÏ ×ÏÒÌÄÁÉ 

( æÏáÖÛÃ) ÂÅÀØÅÓ. ÁÀËÓ ØÅÄÌÏÖÒÛÉ æÏáÖÛÃ-ÉÓ ÐÀÒÀËÄËÖÒÀÃ 

æÏáæÖÛÃ ×ÏÒÌÀÝ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ, ÒÀÝ ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ÀÒÝ ÄÒÈÉ 

ÃÉÀËÄØÔÉÓÈÅÉÓ ÀÒ ÀÒÉÓ ÃÀÌÀáÀÓÉÀÈÄÁÄËÉ. ÜÅÄÍÉ ÀÆ ÒÉÈ, 

ÀÖÓËÀÖÔÛÉ ÁÀÂÉÓÌÉÄÒÉ Ö-Ó ßÉÍ ÂÀÍ ÅÉÈÀÒ ÄÁÖËÉ ßÚÅÉË ÁÀ ÂÉÓ- 

ÌÉÄÒÉ ÀÍÖ ÁÉËÉÁÉÀËÖÒÉ æ ÀÌ áÌÏÅÍÉÓ ÓÉÅÉßÒÏÅÄÆÄ ÌÉÖÈÉÈÄÁÓ. 

6. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ æÖÓÂæÀ/ ÖÓÊæÀ/ ÄÓÊæÀ ` ÄØÅÓÉ". ÓÅÀ ÍÖÒÉ 

ÌÀÒÔÉÅÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÖÓÂæÀ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÌÒÀ ÅÀË ×Ä ÒÏÅ- 

ÍÄÁÉÈ ÀÒ ÂÀÌÏÉÒÜÄÅÀ, ÄÒÈÀÃÄÒÈÉ ÂÀÌÏÍÀÊËÉÓÉÀ ËÄÍÔÄáÖÒÉ 

ÖÓÊæÀ ÃÀ ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÉ æÖÓÂæÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÖÓÂæÀ-Ó ÐÀ ÒÀ ËÄ- 

ËÖ ÒÀÃ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ. ÒÀ ÈØÌÀ ÖÍÃÀ, ÁÀËÓØÅÄÌÏ ÖÒÉ æÖÓÂæÀ-ÛÉ 

ÂÀÌÏÅËÄÍÉËÉ ÈÀÅÊÉÃÖÒÉ ßÚÅÉËÁÀÂÉÓÌÉÄÒÉ æ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÃÀ- 

ÍÀÒ ÈÉÀ ÉÓÄÅÄ, ÒÏÂÏÒÝ æÏáæÖÛÃ-ÛÉ. 

ØÀÒÈÖËÉ ÄØÅÓÉ| ÄØÖÓ-ÉÓ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÀÃ ÌÉÜÍÄÖËÉÀ ÓÅÀÍÖÒÉ 

ÖÓÊæÀ| ÖÓÂæÀ ← * ÄæÓØæ-À, ÆÀÍÖÒÉ (ÌÄÂÒ ÖËÉ) ÀÌÛÅ-É ÃÀ ËÀ- 

ÆÖÒÉ ÀÍÛ-É →| ÀÛ-É ` ÄØÅÓÉ". ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ 

ÓÀ ÄÒ ÈÏØÀÒÈ ÅÄËÖÒÉ ÄÍÏÁÒÉÅÉ ÄÒÈÏÁÉÓÀÈÅÉÓ ÉÅÀÒÀÖÃÄÁÀ 

* ÄÌÓæ- ÀÒØÄÔÉÐÉÓ ÀÙÃÂÄÍÀ, ÒÏÌËÉÓ ÆÖÓÔ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÓ ßÀÒ ÌÏÀÃ- 

ÂÄÍÓ ÆÀÍÖÒÉ ÀÌÛæ- → | ÀÍÛ-É (ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938, 216; ÈÏ×ÖÒÉÀ 

1979, 60; ÜÖáÖÀ 2008, 322). ÆÏÂÉ ÌÄÝ ÍÉÄÒ ÉÓ ÈÅÀËÓÀÆÒÉÓÉÈ, 

ÓÅÀÍÖÒÉÓÀÈÅÉÓ ÀÌÏÓÀÅËÀÃ ÉÅÀÒÀÖÃÄÁÀ * ÖØÓæ ×ÏÒÌÀ, ÒÏÌÄËÉÝ 

46

ÈÀÅÉÓÉ ÈÀÅ ÊÉÃ ÖÒÉ Ö áÌÏÅÍÉÈ ÛÄÓÀÞËÏÀ ÉÓÄÅÄ ÂÀÍÓáÅÀÅÃÄÁÏÃÄÓ 

ÄØÓæ-ÉÓÀÂÀÍ, ÒÏÂÏÒÝ ÄÛáÖ ÃÀ ÖÛáÖ (ÛÃÒ. ÓÅÀÍ. ÖÛáÖÃ `ÄÒÈÀÃ", 

ÖÛáæóÒ `ÄÒÈÌÀÍÄÈÓ") ÀÍÃÀ ØÀÒÈÖËÉ ÄÒÈ-ÖÒÈÉ| ÖÒÈÉ-ÄÒÈÉ. 

ÌÄÏÒÄ ÛÄÓÀÞËÄÁ ËÏÁÉÓ ÌÉáÄÃÅÉÈ ÊÉ ÛÄÓÀÞËÏÀ, ÒÏÌ ÈÀÅÊÉÃÖÒÉ 

Ö áÌÏÅÍÉÓ ÂÀÜÄÍÀ Ä-Ó ÍÀÝÅËÀÃ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÌÏÌÃÄÅÍÏ ÁÀÂÉÓ ÌÉÄÒÉ 

æ-Ó ÂÀÅËÄÍÉÓ ÛÄÃÄÂÉ ÉÚÏÓ (ÂÀÌÚÒÄËÉÞÄ 2000, 30-31). 

È. ÂÀÌÚÒÄËÉÞÉÓ ÀÆÒÉÈ, ÀÌÏÓÀÅÀËÉ * ÖØÓæ- ×ÏÒÌÉÓÂÀÍ ÖÍÃÀ 

ÌÉÂÅÄÙÏ * ÖØÛæ-, áÏËÏ -ØÛ- ÊÏÌÐ ËÄØ ÓÛÉ ÌÏÌáÃÀÒÉ ÌÄÔÀÈÄÆÉÓÉÓ 

ÛÄÃÄÂÀÃ ÊÉ ÌÉÅÉÙÄÈ ÓÅÀÍÖÒÉÓÀÈÅÉÓ ÌÄÔÀÃ ÁÖÍÄÁÒÉÅÉ ÃÄÝÄÓÉÖÒÉ 

ÒÉÂÉÓ ÛØ → ÛÂ ÊÏÌÐËÄØÓÉ: * ÖØÛæ- > * ÖÛÂæ-À. -ÛÂ- ÊÏÌÐËÄØÓÉÓ 

ÂÀÓÉÓÉÍÄÁÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ ÌÏÌÃÄÅÍÏ ÁÀÂÉÓÌÉÄÒÉ æ-Ó ÂÀÅËÄÍÉÈ ÖÍÃÀ 

ÜÀÌÏÚÀËÉÁÄÁÖËÉÚÏ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÉÓÔÏÒÉÖËÀÃ ÃÀÌÏßÌÄÁÖËÉ 

ÖÓÂæ-À ×ÏÒÌÀ (ÉØÅÄ, 31). 

7. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÉÛÂæÉÃ/ ÉÛÊæÉÃ `ÛÅÉÃÉ". ÓÅÀÍÖÒÉ 

ÌÀÒÔÉÅÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÉÛÂæÉÃ (ÛÃÒ. ËÍÔ. ÉÛÊæÉÃ), ÌÄÂ- 

ÒÖ ËÉ ÛØæÉÈ-É ÃÀ àÀÍÖÒÉ ÛØæÉÈ-É| ÛØÉÈ-É ÊÀÍÏÍÆÏÌÉÄÒÉ 

×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÛÄ ÓÀÔ Ú ÅÉÓ ÉÀ ØÀÒÈÖËÉ ÛÅÉÃ-ÉÓÀ. ÌÄÝÍÉÄÒÄÁÀÛÉ 

ÝÍÏÁÉËÉ ÈÅÀËÓÀÆÒÉÓÉÈ, ÓÅÀÍÖÒÉ ÛÂæ (ÆÀÍ. ÛØÅ) ÊÏÌÐ ËÄØÓÓ 

ÊÀÍÏÍÆÏÌÉÄÒÀÃ ÖÍÃÀ ÌÏÄÝÀ ÓÂæ (ÆÀÍ. ÓØÅ), ÌÀÂÒÀÌ ÛÉÛÉÍÀ 

ÊÏÌÐËÄØÓÉ ÀØ ÀÒ ÛÄÝÅËÉËÀ ÌÏÓÀ ËÏÃ ÍÄËÉ ÓÉÓÉÍÀ ÊÏÌÐËÄØÓÉÈ, 

ÒÀÈÀ ÄÒÈÌÀÍÄÈÓ ÀÒ ÃÀÌÓÂÀÅÓÄÁÏÃÀ `ÄØÅÓÉÓÀ" ÃÀ `ÛÅÉÃÉÓ" ÀÙ- 

ÌÍÉÛ ÅÍÄËÉ ÒÉÝ á ÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ. ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒÉÓ ÀÍ ËÀ ÖÔÉ- 

ÓÄÖË É áÌÏÅÀÍÓ, ÉÂÉ ÐÒÏÈÄÔÖË áÌÏÅÍÀÃÀÀ ÌÉÜÍÄ ÖËÉ (ÑÙÄÍÔÉ 

1949, 190), áÏËÏ ÓáÅÀÂÅÀÒÉ ÅÀÒÀÖÃÉÈ, ÛÄÉÞËÄÁÀ ÂÀÒÊÅÄÖËÉ 

×ÏÒÌÀÍÔÉ ÉÚÏÓ, ÉÓÄÅÄ ÒÏÂ ÏÒÝ ÎÏÒ-ÉÓ É (ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938, 217). 

ÛÄÓÀÞËÏÀ, ÓÅÀÍÖÒÉÓ ÀÍËÀÖÔÛÉ ÂÀÜÄÍÉËÉ É ÌÏÌÃÄÅÍÏ É'ÓÈÀÍ 

ÀÓÉÌÉËÀÝÉÉÓ ÛÄÃÄÂÉÝ ÉÚÏÓ. 

8. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÀÒÀ ` ÒÅÀ". ÒÏÂÏÒÝ ÝÍÏÁÉËÉÀ, ÆÏÂãÄÒ 

ÞÉÒÄÖËÉ ÌÀÓÀËÉÓ ÂÀÒÜÄÅÀ ÍÀ ÓÄÓ áÄÁÉ ËÄØÓÉÊÉÓÀÂÀÍ ÓÀÊÌÀÏÃ 

47

ÒÈÖËÉÀ, `ÂÀÍÓÀÊÖÈÒÄÁÉÈ ÊÉ ÌÀÛÉÍ ÒÈÖËÃÄÁÀ ÞÉÒÄÖËÉ ÃÀ 

ÍÀ ÓÄÓáÄÁÉ ËÄØ ÓÉÊ ÉÓ ÂÀÌÉãÅÍÀ, ÒÏÃÄÓÀÝ ÄÓÀ ÈÖ ÉÓ ËÄØÓÄÌÀ 

ÓÀÄÒÈÏØÀÒÈÅÄËÖÒÉ ×ÖÞÄÄÍÉÓ ÃÏÍÄÆÄÀ ÍÀÓÄÓáÄÁÉ ÓáÅÀ ÄÍ - 

ÉÃÀÍ, ÃÉ×ÄÒÄÍÝÉÒÄÁÉÓ ÛÄÌÃÄÂ ÊÉ ÓÒÖËÉÀÃ ÁÖÍÄÁÒÉÅÉÀ, ÒÏÌ 

×ÏÍÄÌÀÈÛÄÓÀÔÚÅÉÓÏÁÄÁÉ ÂÀÜÍÃÀ" (ÓÀÙ ËÉÀÍÉ 2004-2005, 130). 

ÓßÏÒÄÃ ÄÒÈ-ÄÒÈÉ ÌÀÈÂÀÍÉÀ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÒÅÀ, ÒÏÌÄËÉÝ 

ãÄÒ ÊÉÃÄÅ ×. ÁÏÐ ÌÀ (1846, 295) * ÀÒæÀ ÀÒØÄÔÉÐÉÓ ÓÀáÉÈ 

ÀÙÀÃÂÉÍÀ, áÏËÏ ÌÏÂÅÉÀÍÄÁÉÈ Â. ÊËÉÌÏÅÌÀ ÉÂÉ ×ÖÞÄÄÍÉÓ ÄÐ Ï ØÀ- 

ÛÉ ÅÄ ÓÄÌÉÔÖÒÉ ÀÒÁÀ `ÏÈáÉ"-ÃÀÍ ÍÀÓÄÓáÄÁÀÃ ÌÉÉÜÍÉÀ (1965, 308- 

309), ÌÉÖáÄÃÀÅÀÃ ÉÌÉÓÀ, ÒÏÌ ÈÉÈ Ø ÌÉÓ ÚÅÄËÀ ÄÍÀÛÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ 

ÓÀáÄËÉ ÓßÏÒÄÃ ÛÄÃÀÒÄÁÉÈ ÌÚÀÒÉ ËÄØÓÉÊÉÓ ÛÄÌÀÃÂÄÍÄË ÍÀßÉËÓ 

ßÀÒÌÏÀÃ ÂÄÍÓ. 

ÀÊÀÃ. Í. ÌÀÒÉÓ ÅÀÒÀÖÃÉÈ, ÒÖÀ| ÒÅÀ ÐÉÒÅÄËÀÃÉ ÒÖÀÍ-ÉÓÀÂÀÍ 

ÀÒÉÓ ßÀÒÌÏÌÃÂÀÒÉ, ÒÏÌÄËÓÀÝ ÓÀ×ÖÞÅËÀÃ * ÒKÍ ÞÉÒÉ ÖÃÄÅÓ 

(1925, 75). 

ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÌÏÍÀÝÄÌÄÁÉÓ ÛÄÃÀÒÄÁÉÓ ÓÀ×ÖÞÅÄËÆÄ 

ÀÙÃÂÄÍÉË ÀÒæÀ-ÓÂÀÍ ÖÌÀÒÝÅËÏ Ö-Ó ÃÀ ÊÀÒ ÂÅÉÈ ÖÍÃÀ ÌÉÂÅÄÙÏ 

ÓÅÀÍÖÒÉ ÀÒÀ ÃÀ ÆÀÍÖÒÛÉ À:Ï áÌÏÅÀÍÈÀ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÏÁÉÓ 

ÓÀ×ÖÞÅÄËÆÄ ÏÒÅÏ, ÒÏÌ ÄËÉÝ àÀÍÖÒÛÉ ÌÄÔÀÈÄÆÉÓÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ 

ÏÅÒÏ-Ó ×ÏÒÌÉÈÀÀ ÃÀÝÖËÉ. ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÌÄÂÒÖËÓ, ÉØ ÈÀÅ- 

ÊÉÃÖÒÉ Ï ÃÀÊÀÒÂÖËÉÀ, áÏËÏ Ö ÌÀáÅÉËÉÀÍÉÀ ÃÀ ÝÀËÊÄ 

ÌÀÒÝÅÀËÓ ØÌÍÉÓ _ ÒÖÏ. ÐÀÒÀËÄËÖÒÀÃ ÌÄÂÒ ÖËÛÉ ÁÒÖÏ 

×ÏÒÌÀÝ ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ, ÓÀÃÀÝ Á ×ÏÍÄÔÉÊÖÒ ÃÀÍÀÒÈÀÃÀÀ 

ÌÉÜÍÄÖËÉ (ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938, 217-218; ÂÀÌÚÒÄËÉÞÄ 1959, 52, 72; 

ÊËÉÌÏÅÉ 1964, 44-45). 

ÈÀÅÊÉÃÖÒÉ À- ÃÀ Ï-, ÒÏÌËÄÁÉÝ ÓÀÀÍÀËÉÆÏ ×ÖÞÉÓ ÀÍ ËÀ- 

ÖÔ ÛÉ ÂÅáÅÃÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒÓÀ ÃÀ àÀÍÖÒÛÉ, ÐÒÏ×. Æ. àÖÌÁÖÒÉÞÉÓ 

ÀÆ ÒÉÈ, ÒÀÙÀÝ À×ÉØÓÉ ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ, ÒÏÌËÉÓ ×ÖÍØÝÉÀÝ 

ÃÙÄÌ ÃÄ ÂÀÖÒÊÅÄÅÄËÉÀ (2007, 114). ÜÅÄÍÉ ÀÆÒÉÈ, ÈÖÊÉ 

ÆÄÌÏÈßÀÒÌÏÃÂÄÍÉËÉ ÅÀÒÀÖÃÉ, ÀÙÍÉÛÍÖËÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉÓ 

ÓÄÌÉÔ ÖÒ ÀÒÁÀ-ÓÂÀÍ ÓÄÓáÄÁÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ, ÓßÏÒÉÀ, ÌÀÛÉÍ ÖÍÃÀ 

48

ÅÉÅÀÒÀÖÃÏÈ, ÒÏÌ ÓÅÀÍÖÒÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉÓ ÀÒÀ-Ó ÈÀÅ ÊÉ- 

ÃÖ ÒÉ À ÈÀÅÃÀÐÉÒÅÄËÉÀ ÃÀ ÀÒÀ ÒÀÙÀÝ ÂÀÖÒÊÅÄÅÄËÉ À×ÉØÓÉ, 

ÌÉÈÖÌÄÔÄÓ ÈÖ ÂÀÅÉÈÅÀËÉÓßÉÍÄÁÈ ÉÌ ×ÀØÔÓ, ÒÏÌ ÓÄÌÉÔÖÒ 

ÀÒÁÀ-ÓÈÀÍ ÚÅÄËÀÆÄ ÌÄÔ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒ ÓÉÀáËÏÅÄÓ ÓÅÀÍÖÒÉ ÀÒÀ 

ÀÌÑÙÀÅÍÄÁÓ. 

ÌÏÂÅÉÀÍÄÁÉÈ ÊÉ ÝÍÏÁÉË ÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÈÀ ÒÄÊÏÍÓÔÒÖÉÒÄÁÖËÉ 

×ÖÞÉÓ * ÀÒæÀ-Ó ÂÅÄÒÃÉÈ ÂÀÜÍÃÀ * æÀÒæÀ ÀÒØÄÔÉÐÉÓ ÒÄÊÏÍ- 

ÓÔÒÖØÝÉÀ (ÜÖáÖÀ 2008, 457). 

ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÁÀÅÛÅÄÁÉÓ ÌÄÔÚÅÄËÄÁÀÛÉ æÒÖÀ| ÒÖÀ ` ÒÅÀ" ×ÏÒÌÀÝ 

ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ; ÖÊÀÍÀÓÊÍÄËÉ ÛÄÃÀÒÄÁÉÈ ÀáÀË ÍÀÓÄÓáÏÁÀÃ ÖÍÃÀ 

ÌÉÅÉÜÍÉÏÈ ØÀÒÈÖËÉ ÒÅÀ-ÃÀÍ. ÓÀÀÍÀËÉÆÏ ×ÖÞÉÓ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ 

ÔÒÀÍÓ×ÏÒÌÀÝÉÀ ÛÄÌ ÃÄÂÉ ÓÀáÉÈ ßÀÒÌÏÂÅÉÃÂÄÁÀ: ØÀÒÈ. ÒÅÀ → 

ÓÅÀÍ. ÒÖÀ → æÒÖÀ. 

9. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÜáÀÒÀ/ ÜáêÒÀ ` ÝáÒÀ". ÓÅÀÍÖÒÉ ÌÀÒÔÉÅÉ 

ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉÃÀÍ ×ÏÍÄÔÉ ÊÖÒÉ ÅÀÒÉÀÍÔÄÁÉÓ ÖØÏÍËÏÁÉÈ 

ÌáÏËÏÃ ÀÒÀ ` ÒÅÀ", ÜáÀÒÀ ` ÝáÒÀ" ÃÀ ÀÛÉÒ `ÀÓÉ" ÂÀÌÏÉÒÜÄÅÀ. ÃÀ- 

ÍÀÒ ÜÄÍÉ ÒÉÝá ÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ, ÒÏÂÏÒÝ ÖÊÅÄ ÅÍÀáÄÈ, ×ÏÍÄÔÉÊÖÒ 

ÅÀÒÉÀÍÔÈÀ ÌÒÀÅÀË×ÄÒÏÅÍÄÁÉÈ ÂÀÌÏÉÒÜÄÅÀ, ÒÀÝ ÓÀ ÄÒÈÏ- 

ØÀÒÈÅÄËÖÒÉ ×ÖÞÉÓ ÀÙÃÂÄÍÀÓ, ÀÓÄ ÈÖ ÉÓÄ, À×ÄÒáÄÁÓ. 

ÓÅÀÍÖÒÉ ÜáÀÒÀ ` ÝáÒÀ", ÒÏÂÏÒÝ ÖÊÅÄ ÉÈØÅÀ, ×ÏÍÄÔÉÊÖÒ 

ÅÀ ÒÉ ÀÍ ÔÈÀ ÖØÏÍËÏÁÉÈ ÂÀÌÏÉÒÜÄÅÀ ÃÀ ØÀÒÈ ÖËÉ ÝáÒÀ-Ó 

ÊÀÍÏÍÆÏÌÉÄÒ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÓ ßÀÒÌÏÀÃÂÄÍÓ (Ý→Ü), 

ÓÀÃÀÝ Ü ÃÀÝÖËÉÀ ÃÄÆ À×ÒÉ ÊÀÔÉÆÀÝÉÉÓ ÂÀÒÄÛÄ. ØÀÒÈÖËÉÓÀÂÀÍ 

ÂÀÍÓáÅÀÅÄÁÉÈ, ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÛÄÍÀáÖËÉÀ ÐÉÒÅÄËÉ ÌÀÒÝÅËÉÓ áÌÏÅ ÀÍÉ 

ó, ÒÏÌÄËÓÀÝ ÊÏËáÖÒÛÉ Ï ÛÄÄÓÀÔÚÅÉÓÄÁÀ [ÛÃÒ. ÜáÏÒÏ|àÀÍ. 

ÜáÏÅÒÏ (ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938, 218)]. 

ÛÄÅÍÉÛÍÀÅÈ: ÜáóÒÀ ×ÏÒÌÀ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÃÙÄÓÃÙÄÏÁÉÈ ÅÄÒÝ 

ÔÄØÓÔÄÁÛÉ ÃÀ ÅÄÒÝ ÝÏÝáÀË ÌÄÔ ÚÅÄË ÄÁÀÛÉ ÅÄÒ ÃÀÅÀÃÀÓÔÖÒÄÈ. 

ÈÖÌÝÀ `ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ØÒÄÓÔÏÌÀÈÉÀÛÉ" (1978, 74:5) ÀÙÌÏÜÍÃÀ 

ÂÒÞÄË áÌÏÅÍÉÀÍÉ ÜáêÒÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÛÄÓÀÞËÏÀ ÊÏÒÄØÔÖÒÖËÉ 

ÛÄÝÃÏÌÀÝ ÉÚÏÓ. 

49

10. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÎÄÛÃ/ ÄÛÃ/ ÎÄÛÔ/ ÄÛÔ `ÀÈÉ". ØÀÒÈ. ÀÈ-É, 

ÆÀÍ. ÅÉÈ-É ÃÀ ÓÅÀÍ. ÎÄÛÃ| ÄÛÃ, ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ, 

ÒÄÂÖËÀÒÖËÉ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÏÁÉÈÀÀ ÝÍÏÁÉËÉ. ØÀÒ- 

ÈÖË ÀÈ-Ó È: ÛÃ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÏÁÉÓ ÓÀ×ÖÞÅÄËÆÄ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÖÍÃÀ 

ÌÏÄÝÀ ÀÛÃ, ÖÌËÀÖÔÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ _ ðÛÃ, ÌÀÂÒÀÌ ÖÌËÀÖÔÉÓ 

ÐÒÏÝÄÓÉ ÁÏËÏÌÃÄ ÂÀÍÅÉÈÀÒÄÁÖËÀ ÃÀ ÛÄÃÄÂÀÃ ÌÉÅÉÙÄÈ ÄÛÃ 

(ÛÃÒ. ÓÀÌÉ > ÓÄÌÉ), ÄÛÃ-ÉÓ ÐÀÒÀËÄËÖÒÀÃ ÊÉ _ ÎÄÛÃ (áÌÏÅÍÉÓ 

ßÉÍ ÉÏÔÀÝÉÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ, ÉÓÄÅÄ, ÒÏÂÏÒÝ ÎÏÒÉ-ÛÉ), ÒÏÌÄ- 

ËÉÝ Ö×ÒÏ áÛÉÒÀÃ ÂÀÌÏÉÚÄÍÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒÛÉ. ËÄÍÔÄáÖÒÓÀ ÃÀ 

ÜÏËÖÒÖËÛÉ ÓÀÀÍÀËÉÆÏ ËÄØÓÄÌÉÓ ÛÃ ÉÝ Å ËÄÁÀ ÛÔ ÊÏÌÐËÄØÓÉÈ 

ÃÀ ÂÅÀØÅÓ ÎÄÛÔ (ÜÏËÖÒÖËÛÉ ÀÒÀÉÏÔÉÆÉÒÄÁÖËÉ ÄÛÔ 2 -ÉÝ 

ÃÀÓÔÖÒÃÄÁÀ). ÀÈÉ-Ó ÆÀÍÖÒÉ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÉ ÊÉ ÖÍÃÀ ÚÏ×ÉËÉÚÏ 

ÏÈÉ (À > Ï), ÌÀÂÒÀÌ Ï áÌÏÅÀÍÉ Ö-Ã ØÝÄÖËÀ, ÀÌ ÖÊÀÍÀÓ ÊÍÄËÓ 

ÊÉ æÉ ÊÏÌÐËÄØÓÉ ÌÏÖÝÉÀ ÃÀ ÓÀÁÏËÏÏÃ ÌÉÅÉÙÄÈ ÃÙÄÓ 

ÂÀÅÒÝÄËÄÁÖËÉ ÅÉÈÉ (ÜÉØÏÁÀÅÀ, ÉØÅÄ; ÈÏ× ÖÒÉÀ 1979, 135-136). 

ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÛÉ ÓÀÄÒÈÏØÀÒÈÅÄËÖÒÉÓÀÈÅÉÓ 

ÒÄÊÏÍÓÔÒÖÉÒÃÄÁÀ * ÀÓÈ- ÀÒØÄ ÔÉÐÉ (ÜÖáÖÀ 2008, 262). 

11. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÀÛÉÒ `ÀÓÉ". ÓÅÀÍÖÒ ÀÛÉÒ-ÛÉ ØÀÒÈÖËÉ 

Ó-Ó ÊÀÍÏÍÆÏÌÉÄÒÉ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÛÄ ÓÀÔ Ú ÅÉÓÉÀ Û, ÉÓÄÅÄ ÒÏÂÏÒÝ 

ÊÏËáÖÒÛÉ: ÏÛÉ. ÓÀÄÒÈÏØÀÒÈÅÄËÖÒ ÀÒØÄÔÉÐÀÃ * ÀÓ- ÉÒ ÞÉÒÉÓ 

ÀÙÃÂÄÍÉÓ ÛÄ ÓÀÞ ËÄÁ ËÏÁÀÆÄ ÌÉÖÈÉÈÄÁÓ Ì. ÜÖáÖÀ (2008, 268). 

ÒÀÝ ÛÄÄáÄÁÀ ÓÅÀÍÖÒ ÀÛÉÒ-ÛÉ ÂÀÌÏÅËÄÍÉË ÁÏËÏ ÊÉÃÖÒ ÉÒ 

2 

Ì. ØÖÒÃÉÀÍÌÀ ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ÃÉÀËÄØÔÄÁÉÓ ÓÀÊÅÀËÉ×ÉÊÀÝÉÏÃ À. ÛÀÍÉÞÉÓ 

ÌÉ ÄÒ ÂÀÌÏÚÏ×ÉË 3 ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÀÃ ÒÄËÄÅÀÍÔÖÒ ÍÉÛÀÍÓ: áÌÏÅÀÍÈÀ ÓÉÂ- 

ÒÞÄ, ÖÌËÀÖÔÉ, ÒÄÃÖØÝÉÀ, ÃÀÀÌÀÔÀ ÌÉÓ ÌÉÄÒ ÛÄÃÂÄÍÉËÉ ÌÄÏÈáÄ ÒÄ- 

ËÄ ÅÀÍ ÔÖ ÒÉ ÍÉÛÀÍÉ: ×ÛÅÉÍÅÉÄÒÉ ÓÐÉÒÀÍÔÉÓÀ ÃÀ ×ÛÅÉÍÅÉÄÒÉ áÛÖ ËÉÓ 

ÛÄÌÝÅÄËÉ ÊÏÌÐËÄØÓÉÓ áÛÖËÉ ÛÄÌÀÃÂÄÍÄËÉ ÃÄÆÀÓÐÉÒÉÒÄÁÉÓ áÀ ÓÉ ÀÈÉ 

(ÂÀÌÑÙÄÒÄÁÀ, ÂÀÌÊÅÄÈÒÄÁÀ, ÌÀÂ.: ÛÃ/ ÛÔ, ÓÂ/ÓÊ ÃÀ ÛÊ), ÒÉÓ ÓÀ ×ÖÞ ÅÄË- 

ÆÄÝ ÓÅÀÍÖÒ ÄÍÀÛÉ ÂÀÌÏÚÏ áÖÈÉ ÃÉÀËÄØÔÉ _ ÁÀËÓÆÄÌÏÖÒÉ, ÁÀËÓ ØÅÄ- 

ÌÏ ÖÒÉ, ËÀÛáÖÒÉ, ËÄÍÔÄáÖÒÉ ÃÀ ÜÏËÖÒÖËÉ. 

50

ÌÀÒÝÅÀËÓ, ÉÂÉ, ÆÏÂÉÄÒÈÉ ÌÄÝÍÉÄÒÉÓ ÅÀÒÀÖÃÉÈ, ×ÖÞÉÓÄÖËÉ 

ÖÍÃÀ ÉÚÏÓ, ÒÏÌÄËÉÝ ØÀÒÈÖË ÓÀ ÃÀ ÆÀÍÖÒÛÉ ÀÃÒÄÅÄ ÃÀÊÀÒÂÖËÀ 

(àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007, 115). 

ÜÅÄÍÉ ÀÆÒÉÈ, ÉÒ ÌÀÒÝÅËÉÓ ×ÖÞÉÓÄÖËÏÁÀÆÄ ÌÄÔÚÅÄËÄÁÓ 

ÀÛÉÒ ×ÖÞÉÓÂÀÍ ÓÉÔÚÅÀßÀÒÌÏÄÁÉÓÀÓ ÂÀ ÌÏÅ ËÄÍ ÉËÉ ÅÀÒÉÀÍÔÄÁÉÓ 

ÓÉÌÒÀÅËÄÝ, ÌÀÂ.: ÌÄ- ÀÛÉÒ-Ä `ÌÄÀÓÄ", À-ÛÉÒ-éÍ| ÀÛÒ-ÉÍ `ÀÓãÄÒ, 

ÀÓßÉËÀÃ", ËÉ-Î-ÛÉÒ (ÖÛÂ.) `{ÂÀ}ÀÓÄÁÀ (ÛÃÒ. ÁØ. ÀÛÉÒ-Ã 

ËÉÂÍÄ)", ÓÀ-Ë-ÛÉÒ| ÀÛÉÒ-ÉÀÍ (ÖÛÂ.) `ÀÓÉÀÍÉ", ÀÛÉÒ-ÊÄÝ (ÖÛÂ.) 

`ÀÓÊÄÝÉ" ÃÀ À. Û. 

àÀÍÖÒÛÉ, ÒÏÂÏÒÝ ÝÍÏÁÉËÉÀ, ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉÓ `ÀÈÀÓ"- 

ÉÓ ÀÙÓÀÍÉÛÍÀÅÀÃ ÂÀÌÏÚÄÍÄÁÖËÉÀ ÁÄÒÞÍÖË ÉÃÀÍ ÍÀÓÄÓáÄÁÉ 

ÛÉËÉÀ, ÓÀÊÖÈÀÒÉ (ÀÍÖ ØÀÒÈÅÄËÖÒÉ) ×ÖÞÄ ÊÉ ÃÀÊÀÒÂÖËÉ ÀØÅÓ 

(ãÀÅÀáÉÛÅÉËÉ 1937, 415). ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ, ÉÂÉÅÄ ÁÄÒÞÍÖËÉ ×ÖÞÄ 

áÏÌ ÀÒ ÀÒÉÓ ÓÅÀÍÖÒÛÉÝ ÛÄÌÏÓÖËÉ? 

ÅÉÍÀÉÃÀÍ ÓÅÀÍÖÒ ÀÛÉÒ `ÀÓ"-É ×ÏÒÌÀÛÉ ÂÀÌÏÅËÄÍÉËÉ ÁÏ ËÏ- 

ÊÉ ÃÖÒÉ ÉÒ ÌÀÒÝÅËÉÓ ßÀÒÌÏÌÀÅË ÏÁÀ ÃÙÄÌÃÄ ÂÀÖÒÊÅÄÅÄËÉÀ ÃÀ 

ÌÀÓ ÓáÅÀ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÄÁÛÉ ÛÄÓÀÔÚÅÉÓÉ ÀÒ ÄÞÄÁÍÄÁÀ, Å×ÉØÒÏÁÈ, 

ÒÏÌ ÌÉ ÓÉ ÊÅÀËÉ ÓßÏÒÄÃ ÓáÅÀ ÒÏÌÄËÉÌÄ ÄÍÀÛÉ ÖÍÃÀ ÅÄÞÄÁÏÈ. 

ÅÉÍ ÉÝÉÓ, ÉØÍÄÁ ÓÅÀÍÖÒÉ ÀÛÉÒ ËÄØÓÄÌÀÝ ÓßÏÒ ÄÃ ÁÄÒ Þ ÍÖËÉ 

ÛÉËÉÀ-ÃÀÍ ÌÏÃÉÓ? ÌÉÈ ÖÌÄÔÄÓ, ÒÏÌ ÁÄÒÞÍÖËÉÃÀÍ ÍÀÓÄÓáÄÁÉ 

ËÄØÓÉÊÀ ÓÀÊÌÀÏÃ ÌÏÉÐÏÅÄÁÀ ÓÅÀÍ ÖÒÛÉ. 

12. ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÉ ÌÉËÉÏÍ/ ÌÉËæÄÍ/ ÌÉËÏæðÍ/ ÌÉËæðÍ/ 

ÌËÄæðÍ/ ÌÉËÉÄÍ ` ÌÉËÉÏÍÉ". ØÀÒ ÈÖË ÉÃÀÍ ÍÀÓÄÓáÄÁÉ ÌÉËÉ ÏÍÉ 

ÓÅÀÍÖÒÉÓ ÚÅÄËÀ ÃÉÀËÄØÔÛÉ, ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÉÓ ÂÀÒÃÀ, ×Ï ÍÄ ÔÉ- 

ÊÖ ÒÀÃ ÖÝ Å ËÄËÉ ÓÀáÉÈÀÀ ÛÄÓÖËÉ _ ÌÉËÉÏÍ, ÓÀáÄËÏÁÉÈÉ 

ÁÒÖÍÅÉÓ ÍÉÛÍÉÓ ÃÀÊÀÒÂÅÀÓ ×ÖÞÉÓÄÖËÉ áÌÏÅÍÉÓ ÖÌËÀ ÖÔÉ ÀÒ 

ÂÀ ÌÏ Öß ÅÄÅÉÀ. ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÛÉ ÀÙÍÉÛÍÖËÉ ËÄØÓÄÌÉÓ ÒÀÌÃÄÍÉÌÄ 

×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÅÀÒÉÀÍÔÉ ÃÀÓ ÔÖÒ ÃÄÁÀ: ÌÉËÉÏÍ| ÌÉËæÄÍ| ÌÉËÏæðÍ| 

ÌÉËÄæðÍ| ÌÉËæðÍ| ÌÉËÉÄÍ. 

ÓÀÉÍÔÄÒÄÓÏÀ, ÒÀ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÐÒÏÝÄÓÄÁÉ ÂÀÍÅÉÈÀÒÃÀ ÁÀËÓ- 

ØÅÄ ÌÏÖÒÛÉ ÓÄÓáÄÁÉÓ ÐÒÏÝÄÓÛÉ? 

51

ØÀÒÈÖËÉÃÀÍ ÓÄÓáÄÁÉÓ ÐÒÏÝÄÓÛÉ ÓÀáÄËÏÁÉÈÉ ÁÒÖÍÅÉÓ 

ÍÉÛÍÉÓ ÃÀÊÀÒÂÅÀÓ, ÒÏÂÏÒÝ ßÄÓÉ, ÖÍÃÀ ÂÀ ÌÏ ÄßÅÉÀ ßÉÍÀÌÀÅÀËÉ 

(ÀÍÖ ×ÖÞÉÓÄÖËÉ) Ï áÌÏÅÍÉÓ ÖÌËÖÔÉ. ÒÏÂÏÒÝ ÌÏÓÀËÏÃÍÄËÉ 

ÉÚÏ, ÁÀËÓ ØÅÄÌÏÖÒÛÉ ÐÒÏÝÄÓÉ ÊÀÍÏÍÆÏÌÉÄÒÀÃ ÂÀÍÅÉÈÀÒÃÀ 

ÃÀ ØÀÒÈ. ÌÉËÉÏÍ-É → * ÌÉËÉæÄÍ → ÌÉËæÄÍ, ÛÄÌ ÃÂÏÌ ÊÉ 

ÖÌËÀÖÔÉÓ ÐÒÏÝÄÓÉÓ ÁÏËÏÌÃÄ ÂÀÔÀÒÄÁÉÓ ÛÄÃÄÂÀÃ ÌÉÅÉÙÄÈ 

ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÛÉ ÃÙÄÓ ÃÀÃÀÓ ÔÖÒ ÄÁ ÖËÉ ÌÉËæðÍ ×ÏÒÌÀ. 

ËÀáÀÌÖËÖÒÉ ÌÉËÉÄÍ ← * ÌÉËÉæÄÍ ÃÄËÀÁÉÀËÉÆÀÝÉÉÓ 

ÛÄÃÄÂÀÃ. ÒÀÝ ÛÄÄá ÄÁÀ ÌÉËÄæðÍ ÃÀ ÌÉËÏæðÍ ×ÏÒÌÄÁÓ, ÌÀÈÛÉ 

ÂÀÍÅÉÈÀÒÄÁÖËÉ ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÉ ÐÒÏÝÄÓÄÁÉ ÀÓÀáÓÍÄËÉÀ (?). 

ÀÌÒÉÂÀÃ, ßÉÍÀÌÃÄÁÀÒÄ ßÄÒÉËÛÉ ÛÄÅÄÝÀÃÄÈ, ÓÀÄÍÀÈÌÄÝÍÉÄÒÏ 

ËÉÔÄÒÀÔÖÒÀÆÄ ÃÀÚÒÃÍÏÁÉÈÀ ÃÀ ÜÅÄÍÄ ÖËÉ ÉÍÔÄÒÐÒÄÔÀÝÉÄÁÉÈ, 

ÂÀÍÂÅÄáÉËÀ ÌÀÒÔÉÅÉ ÒÀÏÃÄÍÏÁÉÈÉ ÒÉÝáÅÉÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉÓ ÄÔÉ ÌÏ- 

ËÏ ÂÉ ÖÒÉ ÀÍÀËÉÆÉ ÓÅÀÍÖÒÛÉ ÓáÅÀ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÄÁ ÈÀÍ ÛÄÐÉÒ- 

ÉÓÐÉÒ ÄÁÉÈ. ÒÀÌÃÄÍÀÃÀÝ ÌÏÓÀËÏÃÍÄËÉ ÉÚÏ, ÂÀÌÏÍÀÊËÉÓÄÁÌÀ 

ÀØÀÝ ÉÜÉÍÀ ÈÀÅÉ, ÌÉÖáÄÃÀÅÀÃ ÉÌÉÓÀ, ÒÏÌ ÈÉÈ ØÌÉÓ ÚÅÄËÀ ÄÍÀÛÉ 

ÒÉÝ áÅÉ ÈÉ ÓÀáÄËÄÁÉ ÓßÏÒÄÃ ÛÄÃÀÒÄÁÉÈ ÌÚÀÒÉ ËÄØÓÉÊÉÓ 

ÛÄÌÀÃÂÄÍÄË ÍÀßÉËÓ ßÀÒ ÌÏ ÀÃÂÄÍÄÍ. 

52

gamoyenebuli literatura 

ÁÏÐÉ 1846 _ Fr. Bopp, Über das Georgische in sprachverwadtschalicher 

Beziehung, Berlin, 1846 

ÂÀÌÚÒÄËÉÞÄ 1959 _ È. ÂÀÌÚÒÄËÉÞÄ, ÓÉÁÉËÀÍÔÈÀ ÛÄ ÓÀÔ- 

ÚÅÉ ÓÏÁÀÍÉ ÃÀ ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÖÞÅÄËÄÓÉ ÓÔÒÖØÔÖÒÉÓ ÆÏÂÉ 

ÓÀÊÉÈáÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1959 

ÂÀÌÚÒÄËÉÞÄ 2000 _ È. ÂÀÌÚÒÄËÉÞÄ, ÒÜÄÖËÉ ØÀÒ ÈÅÄ ËÏ ËÏ- 

ÂÉÖÒÉ ÍÀÛÒÏÌÄÁÉ, ÈÁÉËÉ ÓÉ, 2000 

ÄÒÈÄËÉÛÅÉËÉ 1950 _ ×. ÄÒÈÄËÉÛÅÉËÉ, ` ÓáÅÀ" ÓÉÔÚÅÉÓ ÄÔÉ- 

ÌÏ ËÏ ÂÉÉÓÀÈÅÉÓ: ÈÓÖ ÓÔÖÃÄÍÔÈÀ ÛÒÏÌÄÁÉ, V, ÈÁÉËÉÓÉ, 1950 

ÈÏ×ÖÒÉÀ 1927 _ Å. ÈÏ×ÖÒÉÀ, ÓÀáÄËÈÀ ÃÀÁÏËÏÄÁÉÓ ÉÓ- 

ÔÏ ÒÉÉÓÀÈÅÉÓ ÓÅÀÍÖÒÛÉ, ÈÁÉËÉÓÉÓ ÖÍÉÅÄÒÓÉÔÄÔÉÓ ÌÏÀÌÁÄ, VII, 

ÈÁÉËÉÓÉ, 1927 

ÈÏ×ÖÒÉÀ 1979 _ Å. ÈÏ×ÖÒÉÀ, ÛÒÏÌÄÁÉ, III, ÈÁÉËÉÓÉ, 1979 

ÊËÉÌÏÅÉ 1964 _ Г. А. Климов, Этимологический словарь 

Картвельских языков, Москва, 1964 

ÊËÉÌÏÅÉ 1965 _ Г. А. Климов, Заимствованные числительние 

в общекартвельском, Этимология, Москва, 1965 

ÌÀÒÉ 1925 _ Н. Я. Марр, Грамматика древнелитературного 

грузинского языка. _ Л.: Изд. Российской Академии Наук, 1925 

ÑÙÄÍÔÉ 1949 _ Ó. ÑÙÄÍÔÉ, ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ×ÏÍÄÔÉÊÉÓ ÞÉ ÒÉ ÈÀ- 

ÃÉ ÓÀÊÉÈáÄÁÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1949 

ÒÏÆÄÍÉ 1845 _ G. Rozen, Über die Sprache der Lasen. _ 

Philologishe und historishe Abhandlungen, Berlin, 1845 

ÓÀÙËÉÀÍÉ 2004-2005 _ Ì. ÓÀÙËÉÀÍÉ, ØÀÒÈÖËÉÓ ÂÆÉÈ 

ÍÀÓÄÓáÄÁÉ ËÄØÓÉÊÀ ÓÅÀÍÖÒ ÄÍÀÛÉ, ÉÅÄÒÉÀ, XII-XIII, ÐÀÒÉÆÉ, 2004- 

2005 

ÓÀÙËÉÀÍÉ 2005 _ Ì. ÓÀÙËÉÀÍÉ, ×ÏÍÄÔÉÊÖÒÀÃ ÖÝÅËÄËÉ 

ÍÀÓÄÓáÄÁÉ ×ÖÞÄÄÁÉ ÓÅÀÍÖÒ ÄÍÀÛÉ, ÉÊÄ, XXXV, ÈÁÉËÉÓÉ, 2005 

ÓÀÙËÉÀÍÉ 2008 _ Ì. ÓÀÙËÉÀÍÉ, áÌÏÅÀÍÈÀ ÛÄÌÀÒÈÅÀ ÃÀ ÌÉÓÉ 

ÓÀáÄÄÁÉ ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ÍÀÓÄÓáÄÁ ×ÖÞÄÄÁÛÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 2008 

53

×ÄÍÒÉáÉ-ÓÀÒãÅÄËÀÞÄ 2000 _ ä. ×ÄÍÒÉáÉ, Æ. ÓÀÒãÅÄËÀÞÄ, 

ØÀÒÈÅÄËÖÒ ÄÍÀÈÀ ÄÔÉÌÏËÏÂÉÖÒÉ ËÄØÓÉÊÏÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 2000 

ÛÀÍÉÞÄ 1957 _ À. ÛÀÍÉÞÄ, ÖÌËÀÖÔÉ ÓÅÀÍÖÒÛÉ, ØÀÒÈÖËÉ ÄÍÉÓ 

ÓÔÒÖØÔÖÒÉÓÀ ÃÀ ÉÓÔÏÒÉÉÓ ÓÀÊÉÈáÄÁÉ, I, ÈÁÉËÉÓÉ, 1957 

ÛÀÒÀÞÄÍÉÞÄ 1961 _ È. ÛÀÒÀÞÄÍÉÞÄ, ÏÒ×ÖÞÉÀÍÏÁÉÓ ÄÒÈÉ 

ÔÉÐÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ ÓÅÀÍÖÒ ÓÀáÄËÈÀ ÁÒÖÍÄÁÀÛÉ: ØÄÓÓ, II, ÈÁÉËÉÓÉ, 

1961 

ÜÉØÏÁÀÅÀ 1938 _ ÀÒÍ. ÜÉØÏÁÀÅÀ, àÀÍÖÒ-ÌÄÂÒÖË-ØÀÒÈÖËÉ 

ÛÄÃÀÒÄÁÉÈÉ ËÄØÓÉÊÏÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1938 

ÜÖáÖÀ 2008 _ Ì. ÜÖáÖÀ, ÉÁÄÒÉÖË-ÉÜØÄÒÉÖË ÄÍÀÈÀ 

ÛÄÃÀÒÄÁÉÈÉ ÂÒÀÌÀÔÉÊÀ, 2008 ÈÁÉËÉÓÉ, 2008 

ÝÀÂÀÒÄËÉ 1880 _ А. Цагарели, Мингрельские этюды, вып. II, 

Опыт фонетики мингрельского языка, С.-Петербург, 1880 

àÖÌÁÖÒÉÞÄ 2007 _ Æ. àÖÌÁÖÒÉÞÄ, ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÀ 

(ÂÒÀÌÀÔÉÊÖËÉ ÌÉÌÏáÉËÅÀ, ÔÄØÓÔÄÁÉ, ËÄØÓÉÊÏÍÉ), ÈÁÉËÉÓÉ, 

2007 

ãÀÅÀáÉÛÅÉËÉ 1937 _ ÉÅ. ãÀÅÀáÉÛÅÉËÉ, ØÀÒÈÖËÉ ÃÀ ÊÀÅÊÀÓÉÖÒÉ 

ÄÍÄÁÉÓ ÈÀÅÃÀÐÉÒÅÄËÉ ÁÖÍÄÁÀ ÃÀ ÍÀÈÄÓÀÏÁÀ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1937 

leqsikonebi: 

ÃÏÍÃÖÀ 2001 _ Ê. ÃÏÍÃÖÀ, ÓÅÀÍÖÒ-ØÀÒÈÖË-ÒÖÓÖËÉ ËÄØ ÓÉ- 

ÊÏ ÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 2001 

ÈÏ×ÖÒÉÀ, ØÀËÃÀÍÉ 2000 _ Å. ÈÏ×ÖÒÉÀ, Ì. ØÀËÃÀÍÉ, ÓÅÀÍÖÒÉ 

ËÄØ ÓÉ ÊÏ ÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 2000 

ËÉÐÀÒÔÄËÉÀÍÉ 1994 _ À. ËÉÐÀÒÔÄËÉÀÍÉ, ÓÅÀÍÖÒ-ØÀÒÈÖËÉ 

ËÄØ ÓÉ ÊÏ ÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1994 

ÍÉÑÀÒÀÞÄ 2007 _ Á. ÍÉÑÀÒÀÞÄ, ØÀÒÈÖË-ÓÅÀÍÖÒ-ÒÖÓÖËÉ ËÄØ- 

ÓÉ ÊÏÍÉ, ÈÁÉËÉÓÉ, 2007. 

54

wyaroebi: 

ÓÅÀÍ. ÐÒÏÆ. ÔÄØÓÔ. 1939 _ ÓÅÀÍÖÒÉ ÐÒÏÆÀÖËÉ ÔÄØÓÔÄÁÉ, 

I, ÁÀËÓ ÆÄÌÏÖÒÉ ÊÉËÏ, ÔÄØÓÔÄÁÉ ÛÄÊÒÉÁÄÓ À. ÛÀÍÉÞÄÌ ÃÀ Å. 

ÈÏ×ÖÒÉÀÌ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1939 


II, ÁÀËÓØÅÄÌÏÖÒÉ ÊÉËÏ, ÔÄØÓÔÄÁÉ ÛÄÊÒÉÁÄÓ À. ÃÀÅÉÈÉÀÍÌÀ, Å. 

ÈÏ×ÖÒÉÀÌ ÃÀ Ì. ØÀËÃÀÍÌÀ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1957 

ÓÅÀÍ. ÐÒÏÆ. ÔÄØÓÔ. 1967 _ ÓÅÀÍÖÒÉ ÐÒÏÆÀÖËÉ ÔÄØÓÔÄÁÉ, III, 

ËÄÍÔÄáÖÒÉ ÊÉËÏ, ÔÄØÓÔÄÁÉ ÛÄÊÒÉÁÄÓ ÃÀ ÒÄÃÀØÝÉÀ ÂÀÖÊÄÈÄÓ Å. 

ÈÏ×ÖÒÉÀÌ ÃÀ Ì. ØÀËÃÀÍÌÀ, ÈÁÉËÉÓÉ, 1967 


IV, ËÀÛáÖÒÉ ÊÉËÏ, ÔÄØÓÔÄÁÉ ÛÄÊÒÉÁÄÓ ÀÒ. ÏÍÉÀÍÌÀ, Ì. ØÀËÃÀÍÌÀ 

ÃÀ ÀË. ÏÍÉÀÍÌÀ, ÒÄÃÀØÝÉÀ ÂÀÖÊÄÈÄÓ Ì. ØÀËÃÀÍÌÀ ÃÀ ÀË. ÏÍÉÀÍÌÀ, 

ÈÁÉËÉÓÉ, 1979 

ÓÅÀÍ. ÄÍÉÓ ØÒÄÓÔ. 1978 _ ÓÅÀÍÖÒÉ ÄÍÉÓ ØÒÄÓÔÏÌÀÈÉÀ, 

ÔÄØÓÔÄÁÉ ÛÄÊÒÉÁÄÓ À. ÛÀÍÉÞÄÌ, Ì. ØÀËÃÀÍÌÀ ÃÀ Æ. àÖÌÁÖÒÉÞÄÌ, 


55

Medea Saghliani 

On the Subject of the Structural-semantic and 

Etymological Analysis of Numerals in Svan 

Summary 

In the previous article we have tried to discuss on the etymological 

analysis of the simple cardinal numbers („eSxu” – one, „ori” – two, „semi“ 

– three, „woStxw“ – four, „woxuSd“ – fi ve, „wusgwa“ – six, „iSgwid“ – 

seven, „ara“ – eight, „Cxara“ – nine, „ieSd“ – ten, „aSir“ – hundred, 

„milion“ – million) in Svan by the confrontation with other Kartvelian 

languages. We conducted the research with our interpretations and 

also on the basis of the scientifi c literature. 

As expected, we found some exceptions in spite of the fact that 

numerals are the part of the comparatively solid vocabulary almost in 

all languages. 

56

m. suxiSvili 

qarT. guelis nacemi: megr. gveriS naGamina 

za za fa nas ker te lis „ sam kur na lo wig nis“ 1978 w. ga mo ce mas er- 

Tvis da a va de ba Ta sa Zi e be li, ro me lic prof. m. Sen ge li as ekuT vnis. am 

sa Zi e bel Si sxva da a va de beb Tan er Tad da sa xe le bu lia ag reT ve gu el 

nak be ni || gu el na ce mi. uC ve u lo am faq tSi ara fe ria: sa qar- 

Tve lo Si gve lis 21 sa xe o baa gav rce le bu li da maT gan oT xi sa xe o ba 

Sxa mi a nia (ve lis, cxvir rqo sa ni, kav ka si u ri gvel ges la da gi ur za). 

aqe dan, kav ka si u ri gvel ges l a kav ka si is en de mia ( qe I, 1997, 

606). Cven Si gve lis sa xe o ba Ta mra val gva ro bas da Sxa mi a ni gve le bis 

ar se bo bas za za fa nas ker te lic adas tu rebs: 

„da fer ni gu el Ta ni || mr[a]v[a]lni ari an da uZ ne le si yov li sa 

ori aris, ro mel sa qu i an a s la, da ese ro mel sa ca uk bi nos mok lavs 

mswrafl. da sxu a gu a ri aris afi qu i an da isi ca fic xla mok lavs 

kac sa, uk bens.“ (669,3-6). 

sxva Ta So ris, amas ve aR niS navs va xuS ti ba to niS vi li sa qar Tve los 

te ri to ri a ze mo bi nad re mZrom Ta da xa si a Te bi sas: 

„xo lo ari an mZrom ni maw yi nar ni: gu el ni mkbe nel ni, Rri an kel ni 

ges li an ni, gu el-xo ke ra, jo jo, fsu e ni, xu li ki, ku, TagK da sxu a nica“ 

(va xuS ti, 1973, 43). 

„ sam kur na lo wig nSi“ Ca moT vli lia is rTu li wa mal na er Te bi, 

rom le bic gve li sa da sxva mZrom Ta nak bens Sve lis. es wam le bi dasa 

le vi caa da sac xe bic, mag.: 

„Tri a yis xa si a Ti“... (Sdr., sa ba: Te ri a yi „sam sa lis mkurne 

be li“) ar gebs yo vel sa mo wam lul sa, Rri an kal nak ben sa uSu e lis, 

gu el nak ben sa uSu e lis, mo ri el nak ben sa uSu e lis da cof nak ben sa 

ZaR li sa uSu e lis da yo vel sa cof nak ben sa da bra zi an sa uSu e lis“ 

(fa nas ker te li, 1978, 93, 13-16). 

57

amis Sem deg war mod ge ni lia am rTu li wam lis Sed ge ni lo ba (naxe 

var gver dze me ti mo cu lo bis teq sti) da ax lavs rCe va: 

„Se su an pe rul mox di li Ta Taf li Ta“ (fa nas ker te li, 1978, 94,6). 

„Te ria, ro mel iq mne bis oT xi Ta wam li Ta sar go || Rri ak li sa nakbe 

ni sa da gu e li sa da tyir bis tki vi li sa“ 94, 36-37 

„ar gebs gu el nak ben sa da Rri a kal nak ben sa“ 102,2 

„da er ge bis Rri an kli sa nak ben sa, gu e li sa da ZaR li sa sa“ 674, 5. 

kom po zi tis gu el nak be nis pa ra le lu rad „ sam kur na lo wig nSi“ 

gu el kbe ni li, gu el na ce mi ( gu e lis na ce mi, na ce mi) da guel 

ce mu lic (gu e lis ce mu li, ce mu li gu e li sa) das tur de ba: 

„da ese ca iq ne bis ro me ta ni da Tu al ni ga uy viT ldne kac sa mas 

gu el- kbe nil sa“ 670,2. 

„ gu el na cem s a da Rri an ka li sa da mo ri el na cem sa uS ve lis“ 

99,14 

„da vis da gu el sa ek bi nos anu mo ri el sa, wo na na xe var dra misaRvi 

ni Ta Zu e li Ta da i c xos na cem sa s i me na sa ze Ti Ta da ak ras 

ze da vi Ta ma ra ma.“ 126,6-9. 

„ Tu mo i Ro na ku e Ti Txi sa tya vi sa, anu Tik ni sa, ra Jams ga i P a dos da 

das dva nak ben sa gu e li sa sa: ga mo i Ros Sxa mi.“ 752,3. 

„qa Ta mi ro me ga a pos da cxel sa ze da da i deb des, gu e li[ s ] 

na cem sa ar gebs“... 769 

„mo wam lul Ta sa si ku di ned da g u el ce mul Ta“ 133,28 

„...er ge bis, ro mel sa sa si ku di ne wa ma li esu as da g u el ce mul- 

T a da Rri an kal Ta“ 133,30 

„da c e mul sa gu e li sa sa“ 130,14... 

„axa li er bo gu el[ i ] s ce mul sa ar gebs“ 772, 25. 

„ sam kur na lo wig nSi“ gar kve viT ikiT xe ba is cod na-ga moc di le ba, 

rac Cven Si gve li sa da qvem Zrom Ta nak be ne bis di ag nos ti ka-mkurna 

lo bas Tan da kav Si re biT iyo dag ro vi li: sam kur na lo sa Su a le bad 

ga mo ye ne bu li mce na re u li, cxo ve lu ri Tu mi ne ra lu ri ned le u li, 

nak be nis pir ve la di da mu Sa ve bis Tvis sa Wi ro me To de bi, qi rur gi u li 

58

Ca re vi saT vis au ci le be li sa Ta na do re ko men da ci e bi da sxv. Sdr.: 

„ da odes uk bi nos gu el man kac sa, as re kur ne – 

Se kar nak ben sa ze iT ker Zo ax los, ro me wa ma li ar da i fan tos tu insa 

da gul sa Si gan da Zar Ru Ta ta ni sa Ta“. 669, 22-24 

„as re ga a Zebs Te ria imas ges lsa gu li sa gan da ara mo ar Cobs 

gul sa da ara mok lavs kac sa“ 669, 37-38. 

„da ra Te ri a sa Se a su am, ga a a ur vebs gul sa, da mer me ima Sxam sa 

ga mos wmeds“ 869, 35. 

„da Se a sui Te ria di di, ro me li iq ne bis ჴor ci sa gan gu e li sa“ 

669, 29. 

„da Tu ad gi li igi ga mo sa ku e Te li iyos, ga mo ku e Te. as re Tqu es, 

vi Ta: Tu TiT sa iyos nak be ni, anu sxu a sa ad gil sa, ga mo ku e Tin, sa dam di 

avi do des wa ma li igi aso Ta Si gan mTa var Ta“ 669, 25-27. 

ki dev uf ro mra val fe rov nad aris war mod ge ni li gvel nak be nis 

( gvel na ce miss) Tu sxva Ta mZrom Ta nak be nis sam kur na lo sa Su a le be bi 

(ro gorc mce na re u li, ase ve cxo ve lu ri) da viT bag ra ti o nis „ia digar 

da ud Si“: 

„ Tu gvel ma an mo ri el ma uk bi nos ada mi ans Sar dSi ban be u li asve 

leT da afa reT, wam sve uS ve lis“ (548, 31-32). 

mce na re u li ned le u li sa gan nak be nis sac xe bad re ko men de bu lia: 

da na yi li nes vis Tes li an gu li (549, 8-9). li mos wyali 

(549, 25-26), Rvi no Si dam ba li mi xa ki (552, 10-11), 

axa li leR vis rZe (552, 17-18), da na yi li ni o ri (550, 

39), da na yi li mar wyvi (550, 22) da a.S. sas me lad – da na yili 

ni o ri Rvi niT (550, 99), ni a xu ris wve ni (551, 14-15), 

egi ris Zi ris na xar Si (551, 30), ga re u li pit nis wveni 

(552, 34) da a.S. 

cxo ve lu ri ned le u li dan – ga mow li li gve li: 

„da Tu viT me amav gvels moh ku len da isiv gve li ro me ga moswlan 

da Ta vi sav nak ben ze da da id van, ma Sin ve ul xens da uS ve lis“ 

(550, 16-17); 

59

ga mow li li s a mam le va ria an sa mi dRis go Wi: 

„...Sa vi sa mam le va ria da an sa mis dRis go Wi gaW ya pur ton da daid 

van man ksa da Sxam sa yu e la sa ga mos wovs da ga mo i Rebs“ (550, 18-20); 

„ir mi sa da Zro xis nex vi“ (551, 10-11) da sxv. 

mi ne ra lu ri ned le u li dan – gam Tba ri ma ri li: 

„vin ca ma ri li ga aT bos da gve li sa da mo ri e lis nak ben ze da daid 

vas da isi nak be ni cec xlsa mi uS vi ros ro me ga uT bes, mwo ved kar gi 

aris“ (549, 11-13). 

Sxa mis ga mo sa Re bad dak be nils ayi ros ko toS sac moh ki debdnen: 

„ Tu gvel man da an mo ri el man kac sa uk bi nos, mo i ta ne er Ti momcro 

pir moW ri li ayi ro da ama ayi ro Si ga co ta da we wi li bam ba Cadev 

da ama bam ba sa san Tli Ta cec xli mo u ki de da nak ben ze da da a dev, 

ko toS sa viT mo u Wi rebs da mo e ki de bis, da ro dis ca mwo ved mo e ki dos, 

Za lad un da mog li jon da Sxam sa uk mo ab run vebs da ga mo i Rebs“ (549, 

14-19). 

Sxa mi a ni da avi gve lis nak be nis Sem Txve va Si qi rur gi u li Ca re vacaa 

sa Wi ro: 

„da Tu kac sa av man da afi gvel man uces, Tu mo sa ku e Tel sa alag sa 

iyos, na cem sa alag sa ze mo da qve mo or gan ve ir mis Tas ma mo u Wi ron, 

da Tu ir mis Tas ma ar iyos sxva Tas ma mo u Wi ron da sa dam di si guel 

sa eces da an da lur je bo des, isi da lur je bu li ala gi sa mar TebliT 

amos Wran da amas ecad nen, da amas eSur non da as re fic xlad 

un da amos Wran, ro me jer Sxa mi aso sa da Zar Ru Si ga ar da fan tu liyos“ 

(549, 27-32). 

Se sit yve be bi – gu e lis nak be ni, gu e lis na ce m i Zve li 

qar Tu lis teq steb Sic das tur de ba: 

„mi xed viT da ac xrobs mkbe nel Ta g u el Ta nak ben sa“ [A=162, 

8v, 8-96]; 

„nak ben sa as pit Ta s a gan hkur ne ben” [Jer.=24 195v; 31-196 r, 

1] (sar jve la Ze, 1995). 

60

„vi Tar ca g u e li sa na ce mi ga ne za vos“ O. – „vi Tar ca gu e lisa 

gan mow ylu li ga nir Txa“ pb., ig. sol. 23,32 (abu la Ze, 1973). 

„ber sa um rav les aTi sa ze da es xnes n a cem ni gu e li sa ni“ 

[A=689 253r, 18-20a] (sar jve la Ze, 1995). 

Zvel qar Tul Si das tur de ba ase Ti ve Si na ar sis Txzu li sa xe li 

gu el ce mul-i „gve lis nak be ni“. 

„vin mca Se iw ya la msax rva li gu el ce mu li“ [Jer=12 114r, 25- 

26] (sar jve la Ze, 1995). 

gu el ce mu l i war mo So biT mar Tul msaz Rvre li a ni kom po zitia, 

na Te sa o bi Ti brun vis formantis sru li Ca mo ci le bis Se de gad 

mi Re bu li: gu e li sa ce mu li> gu e lis ce mu li > gu el cemu 

li; asea mi Re bu li gu el nak be ni (

pir ve li na wi li gu el- gu el- sit yvaa, xo lo me o re na wi li – mim Re o bu ri 

for ma kbe na da ce m a zmne bi sa. 

Cven Si gve lis nak be nis (zo ga dad, qvem Zrom Ta nak be nis) mkur na lobis 

did tra di ci a ze mi u Ti Tebs ara mar to sam kur na lo wig neb Si 

da mow me bu li sa Ta na do cno be bi, ara med qar Tul fol klor Si dafiq 

si re bu li gvel nak be nis sam kur na lo Se loc ve bic. am 

Se loc ve bis fun qcia Zi ri Ta dad nak be nis Se de gad da a va de bu li Sina 

u ri cxo ve le bis ga jan sa Re baa; ar se bobs gve lis nak be nis Se loc va, 

mo ri e lis nak be nis Se loc va... (ga gu laS vi li, 1986, 68). 

gve lis Se loc vis teq ste bi, ri tu a le bi, mkur na lo bis sa Su a le bebi 

qar Tul li te ra tu ra Sic ai sa xa (n. lor Tqi fa ni Ze, d. Sen ge la ia, 

k. gam sa xur dia, n. wu le is ki ri...) (ga gu laS vi li, 1986, 32-37.): 

„gve lis fer Co xa-axa lux Si“ ga mow yo bi li sof lis mkur na lis to- 

Ci kon ja ri as Za li an da ma xa si a Te be li mxat vru li sa xe Seq mna d. Senge 

la i am „mor du Si“: 

„yve la mis wyev la-krul va Si iyo, yve las imi si eSi no da, mag ram 

ui mi sod rom ver ga eZ le bo daT! 

gvel nak bens is mo ar Cen da, wel kavs is auS veb da, gaT va luls 

is ga mo u lo cav da...“ (Sen ge la ia III, 1970, 17). 

gve lis nak be nis aR niS vni saT vis ga mo ye ne bu li enob ri vi for mule 

bi – Se sit yve be bi Tu kom po zi te bi ( gu e li sa nak be ni, gu e lis nace 

mi, gu el na ce mi, gu el ce mu li...) sxva da a va de ba Ta sa xe le bis Tvi sac 

ga mo i ye ne ba da es Cans im Se loc va Ta da sa xe le beb Sic, ro mel Ta xelna 

we re bi XIV-XIX sa u ku ne e biT Ta riR de ba. Sdr.: sxvaa lo cu aY saxl 

mter da ce mu li sa ve, eS ma ki sa da qa ji sa... 

fut kris Tval na ce mis da ada mi a nis Tval na ce mis locva... 

Tval na ce mis loc va siz mrad nas wav li... (ga gu laS vi li, 

1986, 71). 

loc va a l da ce mu li sa... 

loc va Tval ce mu li sa... (ga gu laS vi li, 1986, 73). 

62

Tu ga viT va lis wi nebT gve lis mo ti vis xved riT wo nas qar Tul 

(qar Tve lur) mi To lo gi a sa da fol klor Si, gve lis nak be ni sa 

da mas Tan da kav Si re bu li sa me di ci no cod nis ar qa u lo bis sa kiT xi 

eWvs ar un da iw vev des. 

gvel nak be nis, ro gorc da a va de bis, cne ba ni San dob li via sxva 

qar Tve lu ri ene bis Tvi sac. Sdr.: 

sva nu ri: i ji na P ef „gve lis nak be ni“ : – i ji na P efs 

SiSd Jax Co i am Sa w ë ne (lSx.) – gve lis nak bens swra fad 

ar Cens amis wve ni (svan. l., 2000). 

meg ru li: gve ri Si na Ca mi na „gve lis nak be ni“, gve ri Si na Ca mina 

So ro „gve lis nak be ni viT“ (qa ja ia I, 2001, 321). 

meg rul ma gi ur po e zi a Si sxva das xva va ri an te biT da fiq si re bu lia 

gve lis nak be nis Se loc vis ( gve riS na Ca mi na Si Se lor ca) teq te bi. 

es teq ste bi war mo ad gens ro gorc uSi na ar so da ga u ge ba ri sityve 

bis, ase ve mniS vne lo bis mqo ne sit yva Ta Sew yo bas: 

(46) are-ma re, sa re-ma re; are-ma re, sa re-ma re 

sa i sa ku re li ma re, sai sak vir ve li ma le, 

du di Sxu do ku dei Wi fe, Tav di di da ku di wvri li, 

ni na ga bar za le bu ri, ena gab zin ve bu li (ga sav sa ve bu li), 

gvers du di me so fi, gvels Ta vi wa aw yvi te 

ber wu li do la kar tia, bro we u li da la kar tia, 

aJa, fa Ja, ka Ja, 

aJa, fa Ja, ka Ja, 

ur ge be li sar ge be li ur ge be li sar ge be li 

la kar tia mom wa ma le la kar ti a Ti mi wam le. 

am Se loc vas ax lavs mkur na lo bis re ko men da ci e bic: nak ben ze un da 

da i dos bro we u li sa da la kar ti as da na yu li fo To li. 

bro we u li da la kar tia sxva Se loc va Si caa nax se ne bi, oRond 

mkur na lo bis re ko men da cia sxvag va ria: daf Svnil nax Sirs wa us va men 

da nis pirs da me re nak ben ad gils: 

(47) aJo na, fa Jo na, ka pi tiSo na, aJo na, fa Jo na, ka pi to So na, 

ber wu li do la kar tia, bro we u li da la kar tia, 

63

gvers oWi Si me ta xia, gvels zur gi ga u te xe, 

fui, Te Si gan qa ri. 

fui, ise ga aq re. 

gve lis Se loc va Ta va ri an teb Si zog jer ga u ge ba ri sit yve bi fone 

ti ku ra dac sa xec vli lia: 

(48) ala, ga la, sa la, ma ku de la ia... 

Sdr.: 

(49) ale, ma le, sa le, ma le, 

sa le ma ku de la ia (meg ru li teq ste bi II, 1991, 485-487). 

gav rce le bu lia mo ri e lis nak be nis Se loc vac (mo ri e le Si na Cami 

na Si Se loc va): 

(52) mo ri a le, mo ri squa, mo ri e li, mo ris Svi li, 

Cxo ro di da, Cxo ro squa, cxra de da, cxra Svi li, 

var T aCa, var Ti kva Ta, arc uk bi no, arc gak ve To, 

var T gu ri Sa mi a ka Ta arc gul ze Se mo e ya ro 

mo ri a le Si oko pus ko rua, mo ri e le bis gaw yve ta 

fuY, Ta Si ga a qa ri fuY, ise ga aq re 

mo ri a le Si na Ca mi na mo ri e lis nak be ni... 

da a.S. 

sa yu rad Re bod gveC ve ne ba, rom „ gvel nak be nis“ cne bis gad mo sa ce mad 

qar Tul sa da meg rul Si sin taq su rad iden tu ri Se sit yve be bi (na Tesa 

o biT Si das mu li msaz Rvre li + vne bi Ti gva ris war su li dro is an, 

sxvag va rad, sa o bi eq to mim Re o ba) das tur de ba (qarT. gu e lis nace 

mi: megr. gve riS na Ca mi na). Ta vis Ta vad mar Tul msaz Rvreli 

a ni (na Te sa o biT brun vi a ni) sin tag me bi sa er To qar Tve lu ri dan momdi 

na re sin taq su ri kon struq ci aa: qarT. gu e lis na ce mi: megr. 

gve riS na Ca mi na: svan. i ji( (S) na P ef ... am ri gis Se sit yvebe 

bis sa er To qar Tve lu ri war mo mav lo bis war mo sa Ce nad ara mar to 

Se sit yve biT ga mo xa tu li cne bis ar qa u lo bis mtki ce ba (mi To lo gi is, 

ze pir sit yvi e re bis, we ri lo bi Ti wya ro e bis ar qe o lo gi u ri mo na ceme 

bis da a.S. Car TviT), ara med Se sit yve bis Se mad ge ne li leq si ku ri 

er Te u le bis (fu Ze e bis, mor fo lo gi u ri ele men te bis) ka non zo mi e ri 

64

Se sit yve be bis Cve ne baa sa Wi ro. mag., qarT. gu e lis na ce mi, megr. 

gve riS na Ca mi na, svan. i ji na P ef sin taq sur Se sit yve ba Ta 

Se da re ba aC ve nebs, rom sva nur Si gan sa xil ve li cne ba qar Tu li sa gan 

da meg ru li sa gan gan sxva ve biT sxva leq si kur er Te ul Ta Sew yo biT 

ga mo i xa te ba, Se sa ba mi sad, fu Ze e nis do ne ze sa er To, amo sa va li Se sityve 

ba am Se pi ris pi re biT ar aR dge ba. 

qar Tu li da za nu ri mo na ce me bi (qarT. gu e lis na ce mi da 

megr. gve riS na Ca mi na) Se iZ le ba qar Tul-za nu ri er Ti a no bis 

do nes mi e kuT vne bo des. am Se sit yve bis Se mad ge ne li na wi le bi qar- 

Tul sa da meg rul-la zur Si ka non zo mi e ri Se sat yvi se bia: qarT. guel- 

i : megr. gver- i || n - gver- i , laz. mgver- i ; meg ru li da 

la zu ri fu Ze e bis e- gax mo va ne ba um la u tis Se de gia: sa er To za nu ri 

*gu ar- > gver- (fen ri xi, sar jve la Ze, 2000); Se sit yve bis mim Re o buri 

na wi lis amo sa va lia qar Tul–za nu ri po li se mi u ri zmnu ri fu- 

Ze *c 1 

em-; qar Tu li da za nu ri for me bi ka non zo mi er fo ne ti kur 

Se sat yvi so bas gviC ve nebs – qarT. cem- „dar tyma“, „mi ce ma“, „ kbe na“, 

„da ja xe ba“ : megr. Cam- „mi ce ma“, „Wme va“; Cam- in- i „ kbe na“;laz. 

Cam- „Wme va“, „mi ce ma“, „dar tyma“: o - Cam- u „Wme va“; me- Cam- u „mice 

ma“, gamo- Cam- u „ga yid va“; ge- Cam- u „dar tyma“ (fen ri xi, 

sar jve la Ze, 2000); o - Ca min- u „fxa na“, „qa vi li“ (ma ri), ix. qa ja ia 

III, 2002. 

rac Se e xe ba c e m - fu Zis mniS vne lo bebs, isi ni er Tma neT Tan da kav- 

Si re bu li da er Tma ne Tis gan ga mom di na re mniS vne lo be bia. amas Zve li 

qar Tu lis ma sa lac amow mebs, Sdr.: 

„dar tyma“ : „sca klde sa mas ku er Txi Ta miT or gzis“ G ricxv. 

20, 11 

„mi ce ma“ : „uku e Tu sce mSi er sa pu ri Se ni“ m. sw. 25, 10 

„ kbe na“ : „uku e Tu Se e ax lo (gu el sa) gces Sen“ O zir. 21, 2 

„ce ma man gu e li sa man yvis wylu le baY O zir. 28, 21 

„da ja xe ba“ : „aR dges mdi na re ni da qri o des qar ni 

da e c nes sax lsa mas“ C mT. 7, 27 (abu la Ze, 1973). 

65

gan sxva ve bi gvaqvs qar Tu li sa da meg ru lis mim Re o ba Ta mor folo 

gi a Si: qar Tul Si mim Re o bis na- pre fiq si a ni war mo e ba gvaqvs ( nace 

mi), meg rul Si – na- – -a pre fiqs-su fiq si a ni war mo e ba ( na Ca mina); 

e.i. qarT. na- pre fiq sis ka non zo mi e ri no- Se sat yvi sis nac vlad 

meg rul Si qar Tu li dan na ses xe bi na- pre fiq sia war mod ge ni li, romel 

mac TiT qmis mTli a nad ga mo dev na meg ru li dan no- pre fiq si (dee 

ter si, 1930, 227; na da re iS vi li, 1962, 182; 188). Se nac vle bis faqts 

pa ra le lu ri no- da na- pre fiq si a ni mim Re o bis ( Tu ga sub stan ti vebu 

li mim Re o bis) pa ra le lu ri war mo e be bi adas tu rebs: nor Ti > 

|| nar Ti „ga na yo fi“, narty- i „er Tma neT Si ga dax lar Tu li“ || 

nor tyi „coc xa li Ro be“, „er Tma neT ze ga dax lar Tu li ekal-bardi“, 

norg- i || > narg- i „nar ga vi“, nord- i || > nard- i „nazar 

di, axal gaz rda“... 

er Ti da ima ve mniS vne lo bis no- da na- pre fiq si a ni mim Re o be bis 

gver diT das tur de ba ag reT ve oden no- pre fiq si a ni (Sez Ru du lad) 

da na- _ -a pre fiqs-su fiq si an mim Re o ba Ta pa ra le lu ri war mo e bac: 

no-Tir-i, no-Tér-i || na-Tir-a „nac va li, ga mo nac va li...“ 

nok veT-i, no-kve Te || na-kvaT-a „[da]na We ri“, 

no-sof-i || na-sof-a „nag le ji, na we wi“... (qa ja ia II, 2002). 

*no- _ -a war mo e bis ti pis mim Re o ba meg rul Si ar fiq sir de ba 

(na da re iS vi li, 1962, 189); ze moT da sa xe le bu li no- kveT- e la zu ris 

gav le na un da iyos, sa dac mim Re o bis na- _ -e war mo e bac das tur deba. 

meg rul Si amo sa val Si oden no- pre fiq si gvqon da. amas amow mebs 

nam yos mim Re o ba no-kveT-i (kva Tuns zmni sa) da misT. amo sa va li 

vi Ta re ba zmna Sia da cu li: Sdr.: qarT. ku eTs – zan. kva Tuns. analo 

gi u ri Se far de ba (sa xe lis fu Ze Si e : zmnis fu Ze Si a ) gviC ve nebs 

sa xe lu ri e gax mo va ne bis mer min del sa fe xurs. sa xe lu ri e gax mo va neba 

za nur Si um la u tis Se de gia: *nok va Ti > nok ve Ti, *no ta xi 

> no te xi..., ro me lic Tav da pir ve lad gan xor ci el da ma pa la tali 

ze bel xmo van Ta Sem cvel brun veb Si (na Te sa o bi Ti, mi mar Tu le bi- 

66

Ti, da So re bi Ti, moq me de bi Ti, da niS nu le bi Ti) da Sem deg gan zo gad da 

(gam yre li Ze, ma Wa va ri a ni, 1965, 161, 162). 

no- pre fiq sis qarT. na- _ -a pre fiqs–su fiq su ri war mo e biT Senac 

vle bis Sem deg mim Re o bis fu Ze Si aR dga ka non zo mi e ri a gax mo vane 

ba (nok veT- i > nak vaT- a ), rad gan sa um la u to pi ro be bi aRar 

ar se bob da. 

na- _ -a pre fiqs-su fiq si a ni mim Re o be bi meg rul Si no- pre fiqsis 

qar Tu li na- pre fiq siT Ca nac vle bis Sem deg Cans ga Ce ni li. Sdr., 

nak val- i || nak val- a „nak va le vi“ kva luns zmni sa. 

am de nad, Se sit yve bis gve riS na Ca mi na is to ri u li gza ase 

gve sa xe ba: * gve riS no- Cam-in-i < *gve riS na- Cam- in-i (no-s Se e nac vla 

qarT. na-) < gve riS na- Cam- in- a. 

am daS ve ba Si ar se bi Ti wi na aR mde go ba is iq ne ba, rom ro gorc 

re a lur ( na- Cam- in- a ), ase ve aR dge nil for meb Si gvaqvs sa um lau 

to po zi cia – Cam- fu Zes er Tvis -in ele men ti, xo lo um la u ti 

ar gan xor ci e le bu la, e.i. mo sa lod ne li fo ne ti ku ri pro ce si Camin- 

a >* Cem- in- a ar Sed ga. aq Se iZ le ba vi va ra u doT, rom: 

1) pa ra dig mis ga Ta nab re ba mox da ara pa la ta lu ri xmov ne bis Semcvel 

brun vis niS ni a ni for me bis (na Te sa o bi Ti, moq me de bi Ti da a.S.), 

ara med im brun va Ta mi xed viT, rom le bic pa la ta lur xmov nebs ar 

Se i ca ven da, Se sa ba mi sad, fu Zis a gax mo va ne ba (na Cam-in-a) Se nar Cun da 

(gam yre li Ze,ma Wa va ri a ni, 1965, 163-164); 

2) in- ele men tis dar Tva um la u tis moq me de bis Sem deg dro in de li 

pe ri o dis faq tia da, Se sa ba mi sad, fu Ze Si a>u pro ce si ( na- Cam-in-a > 

* na- Cem-in-a) aRar gan xor ci el da. 

qarT. na- cem mim Re o bur fu Zes Tan mi mar Te biT meg ru lis saxel 

zmnur war mo e bebs: Cam- in- i „ kbe na“, na- Cam- in- a „nak be bi“, 

Cam- in- el- i „ nak be ni“, o - Cam- in- al- i „sak be ni“ da uR vlile 

bis zo gi erT (ker Zod, III da IV se ri is for meb Si qi no- Cam- inu 

- e „nak be na“, quu- Cam- in- u „uk be nia“ war mo Ce nil -in su fiqsis 

me to bas Tan er Tad mi si mer min de lo bis sa kiT xic dge ba. 

67

„kbe nis“ mniS vne lo ba I da II se ri is for meb Si -in ele men tis gare 

Sec ga mo i xa te ba: 

gverq Tqu: dio dus q u a Ca muq do ukul Sxva sia „gvel ma 

Tqva: jer Tavs vuk ben da me re sxva sao“ (xalx. sibrZn. I, 1994). 

gverq aCa mu... „gvel ma uk bi na“. 

ase Ti in- me to ba sxva ga nac das tur de ba – ro gorc mkvidr za nur, 

ase ve qar Tu li dan na ses xeb sit yveb Si: 

tyo bua „da mal va“ 

tyo bi ni, tyo bi na fa „da mal va“ 

so fua „gle ja, wyve ta, wew va“... so fi ni „ru du ne ba“ 

na so fa, na so fi „naw yve ti, na so fi na „na a ma ga ri, naw va le bi“ 

nag le ji“ 

Co Cua „CoC va, coc va, xox va“ Co Ci ni „CoC va, coc va, xox va“ 

Co qua „Coq va“ 

Co qi ni „da Coq va“, „da Co qe ba“ 

do na Co qa „da na Co qi“ 

do na Co qi na „da na Co qi“ da sxv. 

(qa ja ia I, II,III). 

meg rul Si „kbe nis“ mniS vne lo biT ix ma re ba „ Ca mi ni“. aCa mu – ukbi 

na („ ce ma“ Zi ria ga mo ye ne bu li“ – wers arn. Ci qo ba va „Se da re biT 

leq si kon Si“ (Ci qo ba va, 1938, 291), mag ram ara fers am bobs -in su fiqsis 

Se sa xeb, ro me lic mxo lod sa xel zmnur da ka u za ti ur for meb Si 

das tur de ba da rom lis dar Tva mac Cam- fu Zis mniS vne lo be bi dan 

ga mo a na wev ra „kbe nis“ mniS vne lo ba. -in 

ka u za ti vis mar ke rad mi iC nia 

g. kli mov ma (kli mo vi, 1964, 228); Sem dgom Si es Tval saz ri si kiT xvis 

niS niT war mo ad gi na (kli mo vi, 1998, 271). ase Ti fun qci a da kar gu li 

ka u za ti vis ri gis su fiq se bi das tur de ba qar Tul Sic da sva nur Sic 

(gi gi ne iS vi li, 1981, 66-74). 

ze moT qmu lis mi xed viT, vfiq robT, rom „ gvel na ce mis“ mniS vne loba 

qar Tul-za nu ri er Ti a no bis do ne ze ga mo xa tu lia na Te sa o biTbrun 

vi a ni msaz Rvre li sa da vne bi Ti gva ris sa o bi eq to mim Re o biT 

war mo e bu li Se sit yve be bis sa Su a le biT : qar Tul–za nu ri *gu e lis 

na-c 1 em-i > qarT. gu e lis na cem-i : megr.-laz. gu e riS *no Ca mi an < 

*no Ce mi (imis gaT va lis wi ne biT a- gax mo va ne bis Tu e- gax mo va ne bis 

68

mqo ne va ri an ti gav rcel da mTel pa ra dig ma ze) > gve riS na- Cam-in-a 

(no- 

pre fiq sis na- _ -a pre fiqs-su fiq siT Ca nac vle biT da su fiq suri 

-in ele men tis da ma te biT). 


abu la Ze 1973 – i. abu la Ze, Zve li qar Tu li enis leq si ko ni, Tbili 

si. 

bag ra ti o ni, 1985 – da viT bag ra ti o ni, ia di gar da u di, ga mo sa cemad 

mo am za da la do ko te tiS vil ma, „sab Wo Ta sa qar Tve lo“, Tb., 1985. 

ga gu laS vi li, 1986 – i. ga gu laS vi li, qar Tu li ma gi u ri po e zia, 

Tbi li sis uni ver si te tis ga mom cem lo ba. 

gam yre li Ze, ma Wa va ri a ni, 1965 – T. gam yre li Ze, g. ma Wa va ri a ni, sonan 

tTa sis te ma da ab la u ti qar Tve lur eneb Si, Tbi li si. 

gi gi ne iS vi li, 1981 – b. gi gi ne iS vi li, ka u za ti vis fun qci a da kargu 

li su fiq si zmna Ta erT wye bas Tan Zvel qar Tul Si, mra val Ta vi, 

IX, Tbi li si. 

de e ter si, 1930 – G. De e ters, das Khar thwe lis che Ver bum, Le ip zig. 

va xuS ti, 1973 – va xuS ti ba to niS vi li, aR we ra sa me fo sa sa qar Tvelo 

sa, qar Tlis cxov re ba IV, gam. mo am za da s. ya ux CiS vil ma, „sab Wo Ta 

sa qar Tve lo“, Tbi li si. 

kli mo vi, 1964 – Г. A. Климов, Этимологический словарь картвельских 

языков, Москва. 

kli mo vi, 1998 – G.A. Klimov, Etymological Dictionary of the Kartve 

li an Lan gu a ges, Ber lin - New York. 

meg ru li teq ste bi II, 1991 - qar Tu li xal xu ri sit yvi e re ba, megru 

li teq ste bi, II, Tbi li sis uni ver si te tis ga mom cem lo ba. 

na da re iS vi li, 1962 – l. na da re iS vi li, mim Re o ba za nur Si, ike, 

XIII, Tbi li si. 

fa nas ker te li, 1978 – za za fa nas ker te li-ci ciS vi li, sam kur na- 

69

lo wig ni ka ra ba di ni, teq sti mo am za da, ga mok vle ve bi , Se niS vne bi, 

sa Zi eb le bi da leq si ko ni da ur To prof. mi xe il Sen ge li am, „sab Wo Ta 

sa qar Tve lo“, Tb., 1978. 

sar jve la Ze 1995 – z. sar jve la Ze, Zve li qar Tu li enis leq si koni, 

ma sa le bi. Tb. 

svan. l., 2000 – v. To fu ria, m. qal da ni, sva nu ri leq si ko ni, Tb. 

fen ri xi, sar jve la Ze, 2000 – h. fen ri xi, z. sar jve la Ze, qar Tve lur 

ena Ta eti mo lo gi u ri leq si ko ni, Tb. 

qa ja ia I, 2001; II, III, 2002 – o. qa ja ia, meg rul-qar Tu li leq siko 

ni, t. I, II, III, Tb. 

qe I, 1997 – sa qar Tve lo, en cik lo pe dia, I, Tbi li si. 

qegl – qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko ni, I-VIII, arn. Ci qoba 

vas sa er To re daq ci iT, Tb., 1950-1964. 

qegl ax. – qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko ni, I, axa li re daqcia, 

red. prof. a. ara bu li, Tb., 2008. 

Ci qo ba va, 1938 – arn. Ci qo ba va, Wa nu ris gra ma ti ku li ana li zi, 

tfi li si. 

xalx. sibrZn. I, 1994 – xal xu ri sib rZne I, meg ru li da la zu ri 

an da ze bi; Sem dgen le bi: r. Se ro zia, o. me mi Si Si, Tbi li si. 

70

Murman Sukhishvili 

Georgian gwelis nacemi : Megrelian gweriš načamina 

Summary 

Word combination gwelis nacemi (parallel gwelis naḳbeni) 

meaning snake bite is already attested in Old Georgian. It is also well 

represented in the medical books of the middle ages. These books 

give recommendations for snake bite treatment and offer anti-snake 

remedies for healing bites caused by the snakes. The information 

provided demonstrates that snake bite treatment tradition (and that of 

reptile bites in general) has been strong in Georgia. 

These word combinations (gwelis nacemi, gwelis naḳ beni) containing 

determinatives in the Genitive case appear to be constructions derived 

from Proto Kartvelian. Word combination gwelis nacemi belongs to the 

level of Georgian-Zan linguistic community. The components of this 

word combination (snake and bite) are regular correspondences in 

Georgian and Megrelian. 

* guel-is na-c 1 

em-i : Georgian guel-is na-cem-i : Megr. 

(Zan) *gwer-iš no-čam-i > gwer-iš na-čam-in-a 

Georgian na- prefi x substitutes for Zan (Megrelian) noprefi 

x, -in seems to be a causative element that has been 

presented in single Zan forms (infi nitive, participle and the 

forms of III and IV series). 

71

naTia foniava 

72 

erTi afxazuri nasesxobisaTvis megrulSi 

af xa zebs qar Tve lur ena-di a leq teb ze mo la pa ra ke Ta gan yve la ze 

mWid ro ur Ti er To ba meg re leb Tan hqon daT. amis Se de gad af xa zurma 

ara er Ti leq si ku ri er Te u li Se iT vi sa meg ru li dan da, pi ri qiT, 

meg rul Sic dam kvid rda af xa zu ri na ses xo ba ni. Cven erT-erT maT gans 

gan vi xi lavT. 

af xa zur ena Si das tur de ba leq si ku ri er Te u li a-N (Sdr. abaz. 

N) 1. `wi li~. LNja ra KahAn Nk KarA igEYt, Nk sarA òrad 

gav ya viT da er Ti na wi li iman wa i Ro, er Ti na wi li me~. 2. `ker Zi, 

ulu fa~. sN sNT! `Ce mi ulu fa, ker Zi mo me ci!~ (ja na Sia 1954). b. jana 

Si as am leq se mis erT-erT mniS vne lo bad da sa xe le bu li aqvs ZRve ni: 

Aa aN iz nAi geYt `na Te savs ZRve ni mi u ta na~ (ja na Sia 1954). 

sa a na li zo -N- 

Zi ri ase ve mo na wi le obs qe le xis aR mniS vnel afxa 

zur sit yva Si: afsMrA `qe le xi (zed miw. `mic va le bu lis wi li, 

xved ri~)~. 

igi ve -N- Zi ri un da gvqon des Sem deg leq si kur er Te ul Sic: 

a-TA (Sdr. a-TAa) `wi li, xved ri~. uI iTA imOit `mas wi li ar 

xvda~. 2. na wi li. xUja ra ianN TAk `me xu Te di na wi li, me xu Te di~. 

Aki a-TA `pir ve li na wi li~; adun Ei aTaA `msof li os na wi lebi~; 

aEiJM aTaA ` sxe u lis na wi le bi~; Aaza aTaA `met yve lebis 

na wi le bi~ (ja na Sia 1954).. akad. q. lom Ta Ti Ze _Ta-s vi Ta re bis 

su fiq sad mi iC nevs: arNY aNf ara-sa ra Ta Ya lap àm jguf Si yve la 

Ta vi suf lad grZnobs Tavs, Ta vi suf lad aris~ (Sdr. qarT. `Sen-Cemo 

biT~ aris) (lom Ta Ti Ze 2006, 82). Se iZ le ba vi va ra u doT, rom 

a-TA-Sic igi ve _Ta 

su fiq si gvqon des, mag ram vi Ta re bi To bis Si naar 

si am fu Ze Si daC rdi lu lia. es afiq si aR niS nu li fun qci iT uf ro 

aq ti u ri da moq me di Cans aba zur Si: iT-Ta `Ta vi suf lad~, Pa ga-Ta

`gi Ju rad~ (Абазинско-Русский Словарь 1967). ama ve fu Ze e bis _Ta 

su fiq si a ni va ri an te bi af xa zu r ena Si ver da va das tu reT. 

TA mo na wi le obs zmnur fu Ze Sic: a-Ta-rA (iTo up) ìyo valde 

bu li (e.i. ra Ra cis ga ke Te ba gmar Tebs, wi li gaqvs ra Rac saq me Si)~. 

TA un da gvqon des vaW ro bis aR mniS vnel af xa zur sit yva Sic: 

A-aaT-ra `vaW ro ba~ (Sdr. A-aaTLM 

`va Wa ri~). mas aqvs pa ra lelu 

ri for mac: A-haMT-ra. ori ves Tvis amo sa va lia abaz. OaMT- 

ra ìd~. sa mec ni e ro li te ra tu ri dan cno bi lia, rom af xa zur aa-s 

gar kve ul Sem Txve veb Si iZ le va (a)O||O(a), ase ve mis i ve wyvi le u li 

fSvin vi e ri la rin ga lu ri spi ran ti (a)h||h(a) (lom Ta Ti Ze 1976, 26). 

A-aaT-ra rTu li zmnaa. igi mi Re bu li un da iyos ha 

da TA 

fu Ze e bis Se er Te biT, ro mel sac Tav Si dar Tu li aqvs zo ga do bis a- 

pre fiq si, bo lo Si ki mas da ris ma war mo e be li -ra 

su fiq si. zmnis 

bo lo ki du ri a amo var dni lia ( A-aaT-ra < A-aaTa-ra), rac 

max vi lis moq me de bas un da ga mo ew via. ro gorc Cans, af xa zis war modge 

niT, vaW ro ba aris `yid va-ga na wi le ba~. 

gan xi lul af xa zur fu Zes Tan mi mar Te bis Tval saz ri siT sa in tere 

soa meg rul Si da das tu re bu li leq se ma aTo xu Ta fa (aTo-xuT-af-a) 

`mi sa kuT re ba, miT vi se ba (qi xu Tu||qa Ti xu Tu `mi i sa kuT ra, mi iT vi sa~)~. 

aR niS nu li leq sema meg ru lis leq si ko neb Si ver da va das tu reT (sa a- 

na li zo leq si ku ri er Te u li Ca vi we reT Cxo row yus ra i o nis so fel 

Wo Ra Si). sa fiq re be lia, rom igi af xa zu ri dan Se eT vi se bi na meg ruls. 

aTo- zmnis wi nia da ga mo xa tavs ra Ra cis qveS myo fo bas (aTo Wa ba kua 

`dat kep na (fex qveS)~, aTo qi mi nua ` qveS- qveS ga ke Te ba, mow yo ba, provo 

ci re ba, Ra la ti~), -xuT-, Cve ni va ra u diT, af xa zu ri Ta 

fu Zi dan 

un da mom di na re ob des, rad ga nac meg ruls ara aqvs la bi a li ze bu li 

Tan xmov ne bi, af xa zu ri fo ne mi sa gan mi vi ReT meg ru li xu mimdev 

ro ba, -af 

Te mis ni Sa nia, -a ki mas da ris ma war mo e be li. meg rul- 

Si uf ro mo sa lod ne li iyo xv (Sdr. megr. Cem qva || Cem xva `rZi sa 

da elar jis gan ga ke Te bu li fa fis msgav si saW me li~ (Wa ra ia 1997), 

`rZe Si mo xar Su li elar ji; fqvi lis Ro mi~ (qo ba lia 2010) < afx. 

73

A-Cama `yve li Ta da rZiT ga ke Te bu li Ro mi~ (Чирикба 1998, 131), 

mag ram meg rul Tan xmo van Tkom pleq seb Si v fo ne ma yo vel Tvis bolo 

ki dur po zi ci a Si gvxvde ba (gu da va, gam yre li Ze, 2000, 152-153), 

ami tom fo no taq ti ku ri Sez Rud vis Se de gad xvT-s nac vlad mi vi ReT 

xuT. meg rul Si af xa zur Zirs se man ti ku ri cvli le bac ga nuc dia: Tu 

sa a na li zo Zi ri af xa zur Si `wils, xvedrs, na wils~ niS navs, meg rul- 

Si ga mo xa tavs `ra Ra cis Cu mad, ma lu lad mi sa kuT re bas~, am se man tikur 

ni u anss meg rul Si Se saZ loa aTo- zmnis wi ni qmni des. 


1. gu da va, gam yre li Ze 2000 _ t. gu da va, T. gam yre li Ze, Tanxmo 

van Tkom pleq se bi meg rul Si, kre bul Si: rCe u li qar Tve lo lo giu 

ri Sro me bi, Tb., 2000; 

2. lom Ta Ti Ze 2006 _ q. lom Ta Ti Ze, aba zu ri ena (mok le mimo 

xil va), Tb., 2006; 

3. lom Ta Ti Ze 1976 _ q. lom Ta Ti Ze, af xa zu ri da aba zu ri enebis 

is to ri ul-Se da re bi Ti ana li zi, I, Tb., 1976; 

4. qo ba lia 2010 _ a. qo ba lia, meg ru li leq si ko ni, Tb., 2010; 

5. Wa ra ia 1997 _ p. Wa ra ia, meg rul-qar Tu li leq si ko ni, Tb., 

1997; 

6. ja na Sia 1954 _ b. ja na Sia, af xa zur-qar Tu li leq si ko ni, 

Tbi li si, 1954; 

7. Абазинско-Русский Словарь, Москва, 1967; 

8. Чирикба 1998 – В. Чирикба, К вопросу об абхазских заимствованиях 

в мегрелском языке, вопросы языкознания, 4, 1998; 

74

Natia Poniava 

Towards One of the Abkhazian Loan in Megrelian 

Summary 

The article conciders the megrelian root -xut- (ato-xut-af-a) “to 

appropate” is loaned from the Abkhazian language where is attested 

the root “a part, a share, a portion; a lot”. With this meaning in the 

Abkhazian language is attested the stem a- ta “a part, a share, a 

portion”; a lot. To our mind –ta 

can be the same suffi x appeared in 

the Abazian stems expressing condition. In our opinion Megr. –xut- 

comes just from the Abkhazian root ta. Abkhazian phoneme has 

given xu phonemes order in Megrelian because it hasn’t the labialized 

consonants. 

As it seems the Abkhazian root has changed the semantic meaning 

in Megrelian – If in Abkhazian the given root means “part, share, portion; 

lot”, in Megrelian it means to part something by stealth. This semantic 

meaning in Megrelian maybe caused because of the preverb ato- which 

one function is to give the word insinuiating action. 

75

medea Rlonti 

76 

xorc-is leqsikur-semantikuri budisaTvis 

(qarT. xorci, xocva, xrwna, qorwili) 

leq si kur-se man ti kur bu dis kva li fi ka ci i saT vis: 

bu ded mo i az re ba dar gob riv-Te ma tu ri prin ci piT Ser Ce u li 

gar kve u li ode no bis leq si ku ri ma ra gi, ro mel sac mo e po ve ba gan saz- 

Rvru li amo sa va li leq si ku ri er Te u li an er Te u le bi (ma ga li Tad: 

ùfa li sa da Rmer Tis~, `su li sa da xor cis~, `ka ci sa da ada mi a nis~, 

`cdis (gan sac de lis)~, `Su ris~ da mis Ta na bu de e bis Tvis amo sa va li 

leq si ku ri er Te u le bi iq ne ba bu dis sa xel de biT mo niS nu li leq seme 

bi). 

sa xel de ba _ le qi kur-se man ti ku ri _ gan pi ro be bu lia bu dis 

far gleb Si war mo e bu li kvle vis sa gan ge bo we siT, ker Zod: ga ni saz- 

Rvre ba bu dis leq si ku ri ma ra gis se man ti ku ri ve le bi (bu dis ga reT 

ar se bu li ama ve se man ti kis mqo ne leq si ku ri er Te u le bis gaT va liswi 

ne biT); dgin de ba mi si (leq si ku ri ma ra gis) ma gis tra lu ri se man tiku 

ri mi mar Tu le be bi da ik ve Te ba amo sa va li leq si ku ri er Te u lis an 

er Te u le bis gvar-sa xe ob ri vi se man ti ku ri ra o ba; war moC nde ba bu dis 

leq si ku ri po li se mi u ro ba. yo ve li ve aqe dan ga mom di na re, Se saZ le beli 

xde ba amo sa va li leq si ku ri er Te u lis an er Te u le bis sa va ra u do 

ar qe se man ti kis aR dge na. 

leq si kur-se man ti ku ri bu dis far gleb Si ar se bu li leq si ku ri 

ma ra gis kvle va sam sa a na li zo etaps iT va lis wi nebs: 1) sa kuT riv leq- 

si kur-se man ti ku ri ana li zi; 2) amo sa va li leq si ku ri er Te u lis an 

er Te u le bis is to ri ul-eti mo lo gi u ri in for ma cia; 3) Se sa ba mi si 

saR vTis met yve lo ma sa lis mox mo ba ek le si is wmi da ma ma Ta Tar gma ne- 

ba ze day rdno biT. 

leq si kur-se man ti ku ri bu dis am gva rad war mo e bu li ana li zi axali 

kuT xiT war mo a Cens qar Tu li sit yvis se man ti ku ri gan vi Ta re bis

is to ri ul gzas, bu de Si Se ma va li dar gob riv-Te ma tu ri leq si kis 

enob riv ar Ce vans. 

uk ve Ses rul da `cdis (gan sac de lis)~ (Rlon ti 2009, 223-231), 

`Su ris~ (Rlon ti-ko bi aS vi li 2010, gv. 163-180) da ùfa li sa da 

Rmer Tis~ (Rlon ti 2010, 40-65) leq si kur-se man ti kur bu de e bis anali 

zi. 

iyo cda eti mo lo gi u ri da kav Si re bi sa: Poc->Porc- (gu ram bedoS 

vi lis ze pi ri gad mo ce miT). 

am da kav Si re bis da sa das tu reb lad wi nam de ba re naS rom Si war modge 

ni lia `su li sa da xor cis~ leq si kur-se man ti kur bu de Si Se ma val 

` xor cis~, `xoc vis~ da `xrwnis~ ma gis tra lur se man ti kur mi mar Tule 

ba Ta ana li zi, ze moT mo niS nu li sa a na li zo eta pe bis gaT va liswi 

ne biT. 

Porc-i: 

wmi da we ri li, ada mis Se saq me, ada mi ans su li sa da xor cis `Se u- 

rev nel~ er Ti an qmni le bad Se rac xavs (da mas ke li 2000, 75, 110, 179). 

qarT. xor cis sa leq si ko no gan mar te beb Si, ro gorc we si, sa gan ge bod 

fiq sir de ba xor cis da su lis se man ti ku ri pa ra dig ma: 

`sxe u li a ni, xi lu li, mok vda vi~ùs xe u lo, uxi la vi, uk vdavi~. 

Sdr.: 

er Ti mxriv _ Zv. qarT. Por ci `sxe u li; xor ci; age bu li; aso~ 

(abu la Ze 1973; sar jve la Ze 2001). `Por ci (`da Tqua adam: aw ese 

Zu a li Zu al Ta Cem Ta ga ni da Por ci Por cTa Cem Ta ga ni. amas ewo dos 

col~ _ Se saq me 2, 23); da me o re mxriv _ `kac Ta su li _ sit yvi e ri, 

ar se ba-go ni e ri, us xe u lo, uc na u ri, sit yvi e ri da uk vda vi, ar se bawvli 

li, usa xo, xa ti da msgav si RvTi sa~ (sul xan-sa ba 1993); 

er Ti mxriv _ `xor ci sxe u li (`da Por cni igi ze ci sa Ta ni da 

Por cni igi qu e ya ni sa Ta ni~ _ 1 ko rin Tel Ta mi marT 15, 40); sxe u li, 

ta ni ka ci sa (Se saq me 2, 23); xor ci xi li sa~; da me o re mxriv _ su li 

ar se ba us xe u lo, gu lis-xmi e ri, mne be be li da sit yvi e ri (`sul ars 

Rmer Ti~ _ io a ne 4, 24) (Cu bi naS vi li 1984); 

77

Sdr. ase ve: qegl-is gan mar te ba ni: xorc-i 1. ada mi a nis an cxo ve lis 

sxe u lis kun To va ni na wi li. 2. dak lu li (mok lu li) cxo ve lis an 

frin ve lis sxe u lis na wi le bi, ro mel sac saW me lad iye ne ben. 3. ada mia 

nis sxe u li. 4. fi zi ku ri ar se bo ba (` su lis~ sa pi ris pi rod); 

su li 1. ada mi a nis fsi qi kur unar Ta er Tob li o ba. 2. go ni. 3. adami 

a nis Si na ga ni sam ya ro, pi rov ne bis da ma xa si a Te be li fsi qi ku ri Tvise 

be bi (una ri, ni Wi, xa si a Ti, grZno ba, gan cda, mid re ki le ba ni...), rac 

mis moq me de bas, qce vas, msof lmxed ve lo bas gan saz Rvravs. 4. us xe u lo, 

uxi la vi, uk vda vi, RvTa eb ri vi (sa pi risp. xor ci sa). 5. sun Tqva. 6. calke 

u li ada mi a ni, pi rov ne ba, ka ci (ric xviT sa xe leb Tan) (qegl-i 1960). 

[ su lis qegl-ise ul gan mar te bas au ci le be li ko req ti viT war movad 

genT]. 

ro gorc vxe davT, xor ci qmnis sam se man ti kur vels: I. `sa kuT riv 

sxe u li~, II. ` sxe u lis na wi li (kun To va ni, rbi li)~, III. àr se ba, adami 

a ni~. 

xor cis sa mi ve se man ti ku ri ve li, Zve li qar Tu li wya ro e bis mowmo 

biT, Sem deg na i rad ga da na wil de ba: 

berZn. so ma `coc xa li sxe u li; ada mi a ni~ da berZ. sarx ìd.~, anu 

Por ci `sxe u li (coc xa li)~, ro gorc `Se mad ge ne li na wi li RvTis 

qmni le bi sa, ada mi a ni sa~, mci re ga mo nak li siT, war mod ge ba nar Ta ni a ni 

mrav lo bi Tis for miT _ Por cni: 

`su li guls-mod gi ne ars, xo lo Por cni _ uZ lur~ (ma Te 26, 41); 

`nu ge Si nin maT gan, ro mel Ta mos wyKdnen Por cni, xo lo su li sa 

ver Pel-ewi fe bis mok lvad~ (lu ka 12, 4); 

`So bi li igi Por cTa gan Por ci ars, da So bi li igi su li sa gan 

su li ars~ (io a ne 3, 6); 

`su li ars gan mac xo ve le bel, xo lo Por cni arad sar ge bel arian~ 

(io a ne 6,63). 

`vi Tar ca Por cni TKni er su li sa mku dar ari an~ (ia ko bi 2, 26); 

òr ni ve _ su li da Por cni _ erT-gu am ari an~ (da mas ke li 2000, 

111).; 

78

èr Tba mad iq mna da ba de baY Por cTaY da STa ber vaY su li saY~ (damas 

ke li 2000, 111). 

qris tes wmi da ux rwnel xor csa da yov lad pa ti o san sis xlTan nazi 

a rebs si xa ru liT vu lo cavT: `sa kur ne be lad su li sa da xor cTa!~. 

amis gan gan sxva ve biT, berZn. kre as `mok lu lis xor ci (mkvda ri); 

xor cis na We ri (saW me li); tya vi, ka ni; (mi mar Tvi sas) ada mi a ni~, anu 

xor ci, vi Tar ca `su li sa gan gan So re bu li, gva mi, saW me li~ _ Zvel 

qar Tul Si gad mo i ce ma mxo lo bi Ti ric xvis for miT Por ci: 

`da sxu a ni igi mo is rnes maxKli Ta cxen sa mas ze da mjdo ma risaYTa, 

ro me li ga mo vi do da pi riT mi siT, da yo vel ni mfrin vel ni 

gan ZRes Por ci Ta ma Ti Ta~ (ga moc xa de ba 19, 21); 

ùm jo bes ars ara Wa maY Por ci saY da ar ca su maY RKni saY~ (roma 

el Ta mi marT 14, 21). 

ar cTu iS vi a Tad mxo lo biT ric xvSia Por ci ma Si nac, ro ca igi 

aR niS navs `xor ci els, sul dgmuls~: 

`ra me Tu yo ve li Por ci Ti vaY ars da yo ve li di de baY ka ci saY~ (1 

pet re 1, 24); 

an mx. r. Por ci `na Te sa vis~ se man ti kas iZens: `Por co Ce mo da dao 

Ce mo~ (abu la Ze 1973), an ki dev Se mad ge ne li a sak ra men tu li se man tiku 

ri wyvi li sa _ Por ci da sis xli (qris te si): `ra me Tu Por ci Ce mi 

WeS ma ri ti saW me li ars da sis xli Ce mi WeS ma ri ti sa su me li ars. da 

ro me li Wam des Por csa Cem sa da su mi des sis xlsa Cem sa, igi Cem Ta na 

dad gro mil ars, da me mis Ta na~ (io a ne 6, 55-56). 

igi ve vi Ta re baa Se sa ba mis som xur wya ro eb Sic. 

uk ve XI sa u ku ni dan mo ki de bu li, mr. r. Por cni ume tes wi lad 

TiT qmis sru la daa Ca nac vle bu li mx. r. Por ciT. 

Poc-a: 

ra lin gvis tu ri Tu eq stra lin gvis tu ri sa fuZ vle bi eZeb ne ba 

ric xvSi mo nac vle zmna Ta klva (klavs mas, mok la er Ti) da Po ca (xocavs 

maT, da xo ca/daPoc na mra va li/igi ni) se man ti kur ga da na wi le bas? 

ra tom it vir Ta swo red Po ca zmnam `mra val Ta kvlis~ se man ti ka? 

79

Zv. qarT. Po ca um Tav re sad sam se man ti kur vels qmnis: 

`(aR mo)fxvra, mo So re ba~ (`moPo ciT mo i Po cos su li igi eri sa gan 

TKsi sa~ -_ ric xu Ta 15, 31); 

1. `mos po ba, mok vla, da xoc va, amow yve ta~ (`ro mel man a(R)Poc nes 

cod va ni sof li sa ni~ _ io a ne 1, 29; `vi Tar ca da Poc nes igi ni~ 

_ abu la Ze 1973). 

2. `wmen da, mo xoc va~ (`Tmi Ta TKsi Ta war hPoc da fer PTa mis Ta~ 

_ lu ka 7, 38). 

qarT. xoc va dRem de inar Cu nebs sa mi ve se man ti kur vels; 

I. `(aR mo)fxvra, mo So re ba~: 

Zv. qarT. mo Po ca àR fxvra~ (abu la Ze 1973); aR xoc va àRmof 

xvra, mos po ba~ (qegl-i 2007); xoc va `Sem Sra le ba, mo- 

So re ba (of li sa, crem li sa), wmen da (cxvi ri sa)~ (qegl-i 

1964). 

am se man ti kur vel Si eq ce va: megr. xorcq- `gle ja, mowyve 

ta~ (r-s gan vi Ta re biT da me ta Te ziT _ Ci qo ba va 1938); 

megr.-Wan. qos- `xve ta~ (P_> q) (fen ri xi-sar jve la Ze 2000) 

da megr. xow-ua `Tla~, Sdr.: 

Zv. qarT. xu e wa `Tla~, ga mo xu e wa `ka nis gac la~, mo xu e wa 

`moT la~, xvew-i `xis Wur Wlis saT le li (gu lis amo sa- 

Re bi) ia ra Ri~ (qegl-i 1964); xve wa `xve wiT Tla~ (qegl-i 

1964); am uka nas knel Ta rig Sia: ga mox ve wa, mox ve wa, ase ve 

xiw na `Zvle bi dan xor cis moc la, wiw kna~ (qegl-i 1964). 

II. `mos po ba, mok vla, da xoc va, amow yve ta~: 

Zv. qarT. aR Po ca àmow yve ta, mos vra~ (`vTqu gar da fe nad 

gu lis wyro maY Ce mi maT ze da udab nos Si na aR sa Po ce lad 

maT da~ _ eze ki e li 20, 13); daPo ca `mok vla, amow yve ta, 

mos rva~ (abu la Ze 1973); Po ca `mos rva, daPo ca~ (sul xan-saba 

1993). xo ca `mok vla~ (Cu bi naS vi li 1984). xoc va `bev ris 

kvla~; da xoc va `bev ris mok vla, gaw yve ta, gaJ le ta~ (qegl-i 

1953); xoc va-Jle ta ` xoc va, Jle ta~ (qegl-i 1964). 

80

am se man ti kur vel Si eq ce va: megr.-Wan. xocq-// xrocq-// xrosq- 

`kvdo ma cxo ve li sa~; aTin. xow-i `xor ci~ (c_>w 

_ Ci qo ba va 1938); 

megr. xorcq-, xarcq- `gaZ Ro ma, gas kdo ma~; megr. xor cqil-i, xar- 

cqil-i `ga xe u li~; Zv. qarT, Pec-, 

m- Pec-i `mxe ci; pi rut yvi~ (abula 

Ze 1973; sar jve la Ze 2001) da svan. Pac-/ 

Pec/ 

Pc-, 

Pac-a 

`ngre va~, 

li-Pc-e `dan gre va; ga nad gu re ba~ (fen ri xi-sar jve la Ze 2000). ase ve 

Sdr.: megr. xi riwk- `fxre wa~; Zv. qarT. da xu e wa `ga da kar gva~; mo xev. 

xor sli `sa tir lad gam za de bu li sa xis da man Wva~ da mo xev. dax ve wa 

`ga fu We ba, gac ve Ta (ka bi sa)~. 

III. `wmen da, mo xoc va~: 

Zv. qarT. war Po ca `gaw men da~ (abu la Ze 1973); mo xoc va 

`mow men da (cxvi ri sa, crem li sa, of li sa)~ (qegl-i 1958), 

`waS la (na xa ti sa)~ (Cu bi naS vi li 1984). Sdr.: Zv. qarT. xu e wa 

`fxe ka~, xve wa `nar Tis ga suf Ta ve ba sax ve wiT~ (qegl-i 1964). 

xiw na `Zvle bi dan xor cis moc la~ (qegl-i 1964). 

am se man ti kur vel Si eq ce va: megr. xorcq- `gle ja~ (Ci qo ba va 

1938); megr.-Wan. qos- `wmen da, dag va, xve ta~ da megr. xos- `xi lis 

gaw men da~ (fen ri xi-sar jve la Ze 2000). ase ve Sdr.: megr. xuS- `gva, 

dag va~, xu Sens `gvis~. 

qar Tve lur ena Ta war mod ge ni li leq si kur-se man ti ku ri ma sa la 

aR beW davs qarT. Po o ca zmnis se man ti ku ri gan vi Ta re bis Sem deg sa fexu 

rebs: 

`Tla, cla, wyve ta~ __>`Sla, rRve va~ __> 

`ngre va, spo ba, ga nad gu re ba~ __> 

`kvdo ma~ __> `mrav lis kvla~ __> 

`(da) xoc va~. 

xrwn-a, Prwn-a: 

xrwna da xrwni le ba sul xan-sa bas mi er sa gan ge bo daa ni San de bu li 

dar Rve va-daS lis se man ti kis ori (mrCob li) as peq tiT (`xrwni le bi sa 

sa xe or sa dah niS navs~ _ sul xan-sa ba 1993), rom lis dro sac qar Tve- 

81

li leq si kog ra fi xel mZRva ne lobs io a ne da mas ke lis `gar da mo cemiT~ 

(da mas ke li 2000): 

er Ti as peq tia _ `Sem tki ce bu li sxe u lis Se mad ge ne li uxi la vi 

ele men te bis dar Rve va, daS la, xrwna~: 

` xrwna daP sna kav Sir Ta da dar Rve va~; ` xrwni le ba xrwnis mos lva. 

dah niS navs xrwni le ba sru li ad daP sna sa ca da uCi no-qmna sa Por cTasa 

kav Sir Ta mi marT, rom li sa gan Sem tki ce bul iyos~ (sul xan-sa ba 

1993); 

Sdr.: Zv. qarT. Prwna, 

xrwna `gax rwna, wax de na, ga fu We ba; dax snile 

ba, xrwni le ba~ (abu la Ze 1973; sar jve la Ze 2001); daP rwna `daSla; 

gax rwna~, dax rwe va `daS la~ (sul xan-sa ba 1993;Na bu la Ze 1973; 

sar jve la Ze 2001). 

me o re as peq tia _ `su li sa da xor cis gay ra, sik vdi li~: 

`da kva lad da(h)niS navs... sik vdils, ro mel ars su li sa Por cis 

gan yo fa da ege vi Ta ri~ (sul xan-sa ba 1993). 

aqe dan ga mom di na re, xrwni le ba da ux rwne lo ba mi u ci le be li 

kom po nen tia ada mi a nis Se saq mi se u li or bu ne bov ne bis (su li+xor ci) 

ga mom xat ve li se man ti ku ri opo zi ci i sa; 

`sxe u li a ni, xi lu li, mok vda vi, xrwna di~ 

ùs xe u lo, uxi la vi, uk vda vi, ux rwne li~. 

ek le si is wmi da ma ma Ta swav le biT, xor cis, sxe u lis, gva mis, xor- 

ci e lis, ka cis gar da, xrwna di bu ne bi saa: 

sa wuT ro, (wu Ti)so fe li, qve ya na: Sdr. ebr. xe led `wu Ti so fe li~ 

< ` xrwna, Jan gi~: `da ixi la ufal man Rmer Tman qu e ya na da iyo ganxrwnil~ 

(Se saq me 6, 12); 

ada mi se u li sa mo se li _ ada mi se u li pir vel cod va wmi da ma ma Tagan 

xSi ra daa sa xel de bu li pir vel xrwni le bad, anu ada mis mod gmis 

war wyme dis pir vel mi ze zad: `Seh mo sa ufal man adams sa mo se li igi 

xrwni le bi sa da gan ryu na di~ (da mas ke li 2000). 

wmi da ma me bi gvi Ti Te ben su lis da xor cis, si coc xlis da sik vdi- 

lis saR vTis met yve lo-se man ti kur pa ra dig ma Ta ana lo geb ze: 

82

`qmna~ ` xrwni le ba~: `qmna _ vi Tar ca aRor Zi ne ba da xrwnile 

ba _ vi Tar ca mok le ba (da mas ke li 2000); 

`So ba~ ` xrwni le ba~: àr se ba Ta Si na ars So baY da xrwnile 

baY~ (da mas ke li 2000). 

amas Tan, xrwni le ba xSi rad iCens Tavs si no ni mu ri wyvi le biT: 

`sik vdi li~, àr(s)-yo fa~ da ` xrwni le ba~: `yo fi sa gan ar-yo fad 

mi mar Ti iT qu mis xrwni le bad~ _ amo ni o si; `xrwni le baY... ars ar sebi 

sa gan ara-ar syo faY~ (da mas ke li 2000); 

`dal pol va~ da `gan xrwna~, `dar Rve u lo ba~ da ` xrwni le ba~: 

`xrwni le bad iT qu mis sru li a di daPsnaY niv TTa mi marT~ (da mas ke li 

2000) da sxva. 

se man ti kis Sem dgo mi ga far To e bis Se de gia xrwnis uk ve Zvel qar- 

Tul Si ve Ce ni li po li se man ti ka: `wax de na, ga fu We ba, Sec de na, war ymeda, 

kle ba, da sus te ba, da uZ lu re ba~ da sxva. 

Porc-i, Poc-a, Prw-n-a: 

ram de na dac sik vdi li, anu su lis xor cTa gan gas vla, iw vevs xorcis 

mrav lo biT rRve vas, Slas, xrwnas (`mi waY xar da mi wad ca miiq 

ce~ _ Se saq me 3, 19), _ qar Tul ena Si sa gan ge bod ga mo i Zeb na 

kvdo mi sa da kvlis mor fo lo gi u ri adek va ti _ Po o ca, (da) xoc va _ 

spe ci fi ku ri se man ti kiT `mrav lis kvla, kvdo ma~. 

am mxriv uR re sad sa gu lis xmoa Se sit yve ba ni: xor ci Se is xa, Zv. 

qarT. Por cni Se is xna, Sdr.: `da ubi wo Ta maT gan sis xlTa ma radis 

qal wu li sa Ta Se is xna Por cni su li er ni~ (da mas ke li 2000, 151); 

`sul sa Porc da Zu al ar as xen~ (lu ka 24, 39), xorc( Se)sxmu li, 

xorcs day ris, rom leb Sic ric xvSi mo nac vle zmne bi _ sxma, ( Se) sxma, 

day ra _ xrwna di Por cis `mrav lo biT ar se bo bis~ se man ti kis das turad 

war mod ge bi an. 

es ki, Ta vis mxriv, gvi mow mebs, rom kvdo mi sa da kvlis se man ti ka 

aR mo cen da ar qi se mi dan _ ` xor cis mrav lo biT Sla-rRve va, xor cis 

xrwna do ba~. 

83

sa Ta na do mo- 

amas Tval sa Ci nod gvi mow mebs 

na ce me bi qar Tve lu ri ene bi dan, Sdr.: 

Zv. qarT. moPo o ca àR fxvra~, 

qarT. aR xoc va àR mof xvra, mos po ba~, 

Zv. qarT. aR Po ca àmow yve ta, mos vra~, 

Zv. qarT. Po o ca `mos rva, daPo ca~, 

Zv. qarT. da Po o ca `mok vla, amow yve ta, mos rva~, 

qarT. xoc va `bev ris kvla~, 

qarT. da xoc va `bev ris mok vla, gaw yve ta, gaJ le ta~, 

qarT. xoc va-Jle ta ` xoc va, Jle ta~. 

megr. xorcq- `gle ja, mow yve ta~ (r-s gan vi Ta re biT da me ta TeziT), 

megr.-Wan. xocq-// xrocq-// xrosq- `kvdo ma cxo ve li sa~; 

megr. xorcq-, xarcq- `gaZ Ro ma, gas kdo ma~; 

megr. xor cqil-i, xar cqil-i `ga xe u li~; 

84 

aTin. xow-i `xor ci~ (c_>w ), 

megr. xow-ua `Tla~, 

megr.-Wan. qos- `xve ta~ (P_> q) 

megr. xi riwk- `fxre wa~, 

qarT., qarTl. xiw na `Zvle bi dan xor cis moc la, wiw kna~, 

Zv. qarT. xu e wa `Tla~, 

Zv. qarT. mo xu e wa `moT la~, 

Zv. qarT. ga mo xu e wa `ka nis gac la~, 

Zv. qarT. da xu e wa `ga da kar gva~, 

qarT. ga dax ve wa `ga dax ve wa~, 

mo xev. dax ve wa `ga fu We ba, gac ve Ta (ka bi sa)~. 

mo xev. xor sli `sa tir lad gam za de bu li sa xis da man Wva~,

svan. Pac-/ 

Pec/ 

Pc-, 

Pac-a 

`ngre va~, li-Pc-e `dan gre va; ga nad gu reba~ 

(Sdr.: Zv. qarT, Pec-, 

m- Pec-i `mxe ci; pi rut yvi~), 

am mrav lis met yvel sa a na li zo ma sa las Tan er Tad, gan sa kuT re bul 

mniS vne lo bas iZens wmi da we ril Si Se mo na xu li uni ka lu ri mim Re o- 

bu ri for ma _ ga mo Por cvi li: 

`zed dad gi si a vi da STa asx mas wya li; da STa ad gen mas dro ne ulni, 

yo ve li dro ne u li kar gi mis da mi: wKvi da Zu a li ga mo Por cvi li 

Zu al Ta gan~ (eze ki e li 24, 4). [` dro ni, dro ne u li Por ci did ro ni 

nak ve Ti. aso e u li, gi na Zval-ga mo Re bu li aso Ta gan Por ci mo nak ve Ti; 

es xa ti dro ni Por cTa~ _ sul xan-sa ba 1991; àso e u lad aq ni li xorci~ 

_ abu la Ze 1973; ` xor cis na We ri~ _ sar jve la Ze 2001)]. 

Zve li qar Tu li zmnis _ ga moPor cva `Zvle bi sa gan xor cis aq na, 

aT la naW re bad~ _ vne bi Ti gva ris mim Re o ba ga moPor cvi li `Zvlebi 

sa gan aq ni li, aT li li, naW re bad ga moc li li xor ci~ uaR re sad 

sa gu lis xmod gvi Ti Tebs Po ca zmnis sa va ra u do war mo mav lo ba sa da 

mis se man ti kur gan vi Ta re ba ze: 

Porc- `xor ci (xrwna di, mrav lo biT Sla di, rRve va di, mok vdavi~__ 

> *Porc- `Sla, Tla, rRve va, fxvra~ __> Poc-a, xoc va 

(da) xoc va~ (< `mrav lis kvla~, < `kvdo ma, kvla (er Ti sa)~, < `ngre va, 

spo ba, ga nad gu re ba~, < `Sla, rRve va~, < `fxvra, Tla~). 

ama ve se man ti ku ri ri gis bu neb riv gag rZe le bad gve sa xe ba: 

Porc-i `xrwna di xor ci (mrav lo biT Sla di, rRve va di, mok vdavi)~__> 

*Porc- `Sla, Tla, rRve va, fxvra~ __> *Prc- 

__> *Prc-n-a 

__> Prwn-a ` xrwna~, sa dac o-xmov nis sru li re duq cia omo ni mi is 

(*Por cna `Sla, Tla, rRve va, fxvra~ da *Por cna ` xrwna~) daZ le vis 

fo ne ti kur sa Su a le bad ga ni xi le ba (Sdr.: Ps-va `ga Re ba~ da PS-va 

`da ket va~), xo lo c > w ga mow ve u lia r da n so nan tTa or mxri vi 

me zob lo biT: Prcna > Prwna (Sdr.: marT-oden > mar to, (m)cod ne > 

cot ne; megr. oxor Za > oxor wa `qa li, co li, di a sax li si~) (lom Ta- 

Ti Ze 1996, 7, 13, 15; Ci qo ba va 1938, 125;) 

85

xor cis, xoc vis da xrwnis war mod ge ni li sa va ra u do eti mo logi 

u ri da kav Si re bis Tval saz ri siT sa in te re so da ma te biT mtki ce bule 

bas gvaw vdis Se sa ba mi si eq stra lin gvis tu ri ma sa la: 

sanskr. krū rā `gat ya ve bu li; umi, sis xli a ni > berZn. kré as `saWme 

li xor ci; ada mi a ni (ga dat.)~; 

zend. Iwar Ø s `Wra, Tla~ > Zv. berZn. sarx `xor ci~; 

se mit. zbḥ `msxver lSe wir va~ > `msxver pli; dak lu li, saW me li 

xor ci~; 

laT. tellus `mi wa~ da litv. týras `Wa o bi~; 

Zv. ind. ta lam `dab lo bi~> slav. тло `fske ri, sa fuZ ve li~ 

Zv. slav. тилети, slav. тлеть, Zv. rus. тля `lpo ba, daS la~ da Zv. 

slav. тъло `sxe u li~; bulg. тързам `vxev, vfleT~; 

Zv. Cex. трéба `msxver pli~, rus. тереба `msxver plSe wir va~ da 

rus. (ис)требить `ga nad gu re ba~; 

slav. тереть `Sla~ da Zv. rus. (по)терати `da Rup va, da kar gva~; 

latv. tru pét `lpo ba, da nam ce ce ba~ da slav., bulg. труп `ta ni; 

xis Re ro, gva mi~ (fas me ri 1971); 

esp. tron co `xis Re ro; ta ni, tor si~, esp. tro(n)zar `msxvre va, 

ngre va, da na wi le ba~ da esp. tron zar se `ga nad gu re ba, sik vdi lam de 

mis vla~. 

qor wi li: 

qor wi ne ba _ erT-er Ti qris ti a nu li wmi da sa i dum loa Svid Ta gan. 

qris ti a nu li qor wi ne bis es qa to lo gi u ri mniS vne lo ba ga mo i xa te ba 

qris tes da mo ki de bu le biT ek le si i sad mi, vi Tar ca si Zi sa _ sa pa tar- 

Zlo sad mi: 

`sa i dum loY ese did ars; xo lo me vityK qris te saTKs da ek lesi 

i sa~ (efe sel Ta mi marT 5, 32). 

qor wi ne bis wmi da sa i dum los war mo So bas, ase ve wmi da mar Tlmadi 

de bel ek le si a Si mis dam kvid re bas, uSu a lod ukav Sir de ba ada misa 

da evas Se saq mi se u li mis te ria (Se saq me 2, 18-25). es sa i dum lo 

86

Rmer Tma kac Ta mod gmis Seq mnis Ta na ve da ud gi na ada mi a nur bu ne bas, 

akur Txa da rju li Tac da a fuZ na: 

`da u te os kac man ma maY TKsi da de daY TKsi da Se e yos col sa 

TKssa da iy vnen or ni ve erT Porc~ (Se saq me 2, 24); `vi Tar med ar Ra ra 

ari an or, ara med erT Porc~ (ma Te 19, 6). 

ada mi sa da evas xse ne bul Se saq mi se ul mis te ri a Si Se sit yve ba erT 

Porc 

Tval sa Ci nod afiq si rebs qor wi ne bis wmi da sa i dum los sak ramen 

tul mo ments _ vi Tar ca or Ta Se er Te bas, Se uR le bas, Se zi a re bas, 

rom lis dro sac or ni àr Ra ari an or~, ara med ari an ` erT Porc~. 

wmi da ma ma Ta gan mar te biT, ada mi sa da evas Seq mnis am biT `Se saq me~ 

ar gvi am bobs ada mi a nis, ro gorc zo o lo gi u ri fe no me nis bed ze. am 

am bav Si war mo Ce ni lia ada mi a nis su li e ri bu ne ba da mi si sar wmu noeb 

riv-zne ob ri vi da niS nu le ba. ami tom erT Porc, 

me uR le Ta am qveyni 

u ri Sey ris gar da, gu lis xmobs ro gorc er Ti a ni mis wra fe be biT 

Sem tki ce bul su li er-zne ob riv Se kav Si re bas, ise am Se kav Si re bis 

èr Tsu lo bis mad lsac~ (lo pu xi ni 1904). 

ma Sa sa da me, qris ti a nu li qor wi ne biT Se uR le bu li wyvi li uk ve 

aris ara am qvey nad ub ra lod Se er Te bu li ori xor ci e li, ara med 

RvTis ne bi Ta da ek le si is kur Txe viT er Tma neT Tan Se zi a re bu li er- 

Ti pi ri _ erT Por ci da erT su li. 

sa fiq re be lia, rom ada mi a nu ri yo fis uZ ve le si qris ti a nu li saek 

le sio in sti tu tis qar Tul sa xel de ba Si _ qor wi ne ba _ uci loblad 

un da yo fi li yo da fiq si re bu li am wmi da sa i dum los ze mox sene 

bu li sak ra men tu li mo men ti _ erT Porc. 

kom po zit qorwil-is me o re kom po nents, àr qa u li war mo e bis 

-il su fiq si a ni sa xe lur~ (ara bu li 2001, 209) wil-s, gam Wvir va le 

se man ti ka aqvs: 

Zv. qarT. wil-i `xved ri; wi li~ (abu la Ze 1973; sar jve la Ze 2001), 

qarT. wil-i `na wi li; is, rac er go~ (qegl-i 1964), 

Zv. qarT. wil `nac vlad, sa ma gi e rod~ (sul xan-sa ba 1993; abu la Ze 

1973; sar jve la Ze 2001), 

87

Zv. qarT. gan wil va, gan wi le ba `ga yo fa; na wi li, xved ri~ (abu la Ze 

1973; sar jve la Ze 2001), 

gan wi le bu li `da yo fi li; wil xvdo mi li~ (sar jve la Ze 2001), 

mo wil va `mok re fa~ (sul xan-sa ba 1991; abu la Ze 1973; sar jve la Ze 

2001). 

rac Se e xe ba n/l so nor Ta al ter na ci as _ qor wi ne ba/ qor wi li, 

iqor wi na/iqor wi la _ dad ge ni lia, rom: `so nor Ta al ter na cia n/l, 

n/r sa xi sa aS ka rad ik ve Te ba, ro gorc zmni sa da sa xe lis fu Ze Ta sadi 

fe ren ci a cio sa Su a le ba. es kar gad Cans mar tiv Zir-fu Ze Ta ur- 

Ti er Tmi mar Te bis meS ve o biT~ (ara bu li 2001, 126). aq ve, sqo li o Si, 

Se niS nu lia, rom qor win-i/qor wil-is Sem Txve va Si àl ter na ci is 

ana lo gi u ri fun qcia aS ka raa, mag ram fu Zis ana li zi Wirs~ (iq ve). 

Tum ca, es uka nas kne li ga re mo e ba ar da ab rko lebs sa kuT riv qor- 

wi ne bis, vi Tar ca sa ek le sio ter mi nis, war mo mav lo bis va ra uds. pi riqiT 

_ zmni sa da sa xe lis àS ka rad ga mok ve Ti li~ ma di fe ren ci re be li 

fun qcia n/l so nor Ta al ter na ci i sa gvkar na xobs, rom ek le si is wmida 

sa i dum lo Ta sa xel de bis Jams qar Tve li ter min Se moq me di zed miwev 

niT iT va lis wi neb da wmi da we rils, ker Zod _ Se saq mi se ul uw ye bas 

RvTiv kur Txe ul me uR le o ba ze (ìy vnen or ni ve erT Porc~), ro me lic 

xse ne bu li sak ra men tu lo bis or mniS vne lo van mxa res gu lis xmobs: 

a) oris er To ba _ er TPor co ba, rom lis ga mo xat vis miz niT, man 

mi mar Ta àr qa u li war mo e bis sa xe lur~ wil-s mniS vne lo biT 

`xved ri, is, vinc wi lad xvda, wi lad er go; wil xvdo mi li~, 

Sdr. ze ci e ri ma mis kur Txe va: `da u te os kac man ma maY TKsi 

da de daY TKsi da Se e yos col sa TKssa da iy vnen or ni ve erT 

Porc~ (Se saq me 2, 24); (Zv. qarT. Se yo fa `Se er Te ba, Se zi a re ba, 

Se uR le ba, Ser wyma, Se re va; Se de de ba, Sem kvri ve ba; mo ki de ba; 

da kav Si re ba; ga yo fa~ da Se yo fi li `ga er Te bu li; Se er Te bu li, 

Se kav Si re bu li~ _ sul xan-sa ba 1993; abu la Ze 1973; sar jve la- 

Ze 2001); 

88

) oris RvTiv kur Txe u li er To ba xor ciT, anu oris RvTiv kur- 

Txe u li er Tad yof nis wil xvdo mi lo ba am qvey nad. kom po zit Si 

qorwil-i swo red es sak ra men tu li mxa rea zed mi wev niT dafiq 

si re bu li: qar Tvel ma ter min Se moq med ma ar Ce va ni Se a Ce ra 

wmi da we ril Si sa gan ge bod mo niS nul leq si kur er Te ul ze _ 

Porc: 

* Porc- 

wil- > * Por wil-/xor wil- > qor wil-i 

Sdr.: Zv. qarT. Por cdi di `msxvi li; ta niT di di; msu qa ni~: `da 

isiZ ve Ze Ta mi marT egKpti sa Ta, moz Rvre Ta Sen Ta, Por cdid Ta~ (ezeki 

e li 16, 26); ase ve: Por cgan TKsul-yo fa àso-asod daW ra~, Por cda- 

ge bu li `xor ci a ni~ Por cTeT ri `TeT ri~ (sar jve la Ze 2001) da sxva. 

rac Se e xe ba fo ne ti kur ga das vlas P/x > q, Sdr.: 

mTis di al. qor wi li// Por wi li, qi si yi//Pi i si yi, xo ya na//qo ya na, 

qviS qe Ti//qviS xe Ti, xun Za xi//qun Za xi (Rlon ti al. 1984; Ci qo ba va 

1938, 334); 

ase ve: Zv. qarT. Pce 

da Wan. xCe//qCe `mo xu ci~ (Ci qo ba va 1938, 221- 

222; qav Ta ra Ze 1964, 46-47); war- Po o ca da Wan. o-qo su, megr. go-qo- 

su `wmen da, dag va~ (Ci qo ba va 1938, 222). 

wi na nu nis mi e ri c-s da kar gvas aRa ra fe ri ud gas win mkveTr w-s 

me zob lo ba Si. 

ek le si is wmi da sa i dum los sa xel de bad, ra Ra Tqma un da, dam kvidrda 

-eba su fiq si a ni ab straq tu li sa xe li qor wi li __> qor wi ne ba, 

Sdr. da nar Ce ni eq vsi wmi da sa i dum los sa xel de ba: naT lis Re ba, mi- 

ron cxe ba, zi a re ba, si na nu li, ze Tis kur Txe va, mRvdlo ba. 

89


abu la Ze 1973: ilia abu la Ze, Zve li qar Tu li enis leq si ko ni (masa 

le bi), Tbi li si, 1973. 

adi Sis oT xTa vi 897 wli sa, zu rab sar jve la Zis sa er To re daqci 

iT, Tbi li si, 2003. 

ara bu li 2001: av Tan dil ara bu li, zmnu ri da sa xe lu ri fu ZeTqmna 

do bis prob le ma qar Tve lur eneb Si, `qar Tu li ena~, Tbi li si 

2001. 

axa li aR Tqu maY uf li sa Cu e ni sa ie so qris te si, sa qar Tve los sapat 

ri ar qos ga mom cem lo ba, Tbi li si, 1995. 

da mas ke li 2000: wmi da io a ne da mas ke li, mar Tlma di deb lu ri sarwmu 

no e bis zed mi wev ni Ti gad mo ce ma, ori Zve li qar Tu li Tar gma ni 

(wm. ef rem mci ri sa da wm. ar sen iyal To e li sa) ga mo sa ce mad mo am za des 

ro man mi mi noS vil ma da ma ia ra fa vam, wi na sit yva o ba da Se niS vne bi 

da ur To ma ia ra fa vam. Zeg li ber Znu li dan Ta na med ro ve qar Tul ze 

Tar gmna, Se sa va li da Se niS vne bi da ur To edi Ser We li Zem. Tbi li sis 

sa su li e ro aka de mia, Tbi li si, 2000. 

eze ki e lis wig nis Zve li qar Tu li ver si e bi, Tbi li si, 1976. 

im na iS vi li 1986: iva ne im na iS vi li, qar Tu li oT xTa vis sim fo nialeq 

si ko ni, Tbi li si, 1986. 

wmi da io a ne oq ro pi ri, Tar gma ne baY ma Tes sa xa re bi saY, Tar gma ni 

wm. eq vTi me mTaw min de li sa, wig ni I, 1996; wig ni II, 1996; wig ni III, 1998. 

lom Ta Ti Ze 1996 qe Te van lom Ta Ti Ze, so nan tTa me zob lad xSul- 

Ta gam kveT re ba (day ru e ba) qar Tve lur eneb Si, Tbi li sis uni ver si tetis 

ga mom cem lo ba, Tbi li si, 1996. 

lo pu xi ni 1904: Толковая Библия, А. П. Лопухина, 1, Петербург, 

1904-1907. 

mcxe Tu ri xel na we ri, Tbi li si, 1981, 1982, 1983. 

sul xan-sa ba 1991: sul xan-sa ba or be li a ni, leq si ko ni qar Tu li, I. 

90

sul xan-sa ba 1993: sul xan-sa ba or be li a ni, leq si ko ni qar Tu li, 

II, 1993. 

sar jve la Ze 2001: zu rab sar jve la Ze, Zve li qar Tu li enis sityvis 

ko na, Tbi li si, 2001. 

fas me ri 1971: Макс Фасмер, Этимологический словарь русского 

языка, т. Ш, Москва, 1971. 

fen ri xi-sar jve la Ze 2000: ha inc fen ri xi, zu rab sar jve la Ze, 

qar Tve lur ena Ta eti mo lo gi u ri leq si ko ni, Tbi li si, 2000. 

qar Tu li agi og ra fi u li Zeg le bis sim fo nia-leq si ko ni, Tbi li si, 

t. I, 2005; t. II, 2007. 

qar Tu li sa mo ci qu los sim fo nia-leq si ko ni, Tbi li si, 2009. 

qeg li, tt.: V-1958, VI-1960, VII-1962, VIII-1964. 

Rlon ti al.: aleq san dre Rlon ti, qar Tul ki lo-Tqma Ta sit yvis 

ko na, ga mom cem lo ba `ga naT le ba~, Tbi li si, 1984. 

Rlon ti-ko bi aS vi li 2010: me dea Rlon ti, ma ia ko bi aS vi li, Suris 

leq si kur-se man ti ku ri bu di saT vis, ibe ri ul- kav ka si u ri enaT mecni 

e re ba, XXXVIII, 2010, gv. 163-180. 

Rlon ti 2009: me dea Rlon ti, cd-is se man ti ku ri bu di saT vis~, 

ibe ri ul- kav ka si u ri enaT mec ni e re ba, XXXVII, 2009, gv. 223-231. 

Rlon ti 2010: me dea Rlon ti, ufal-is da RmerT-is leq si kurse 

man ti ku ri ar Ce va ni qar Tul Si~, èti mo lo gi u ri Zi e ba ni _ 2010~, 

ga mom cem lo ba de da e na, 2010, gv. 40-65. 

Ci qo ba va 1942: ar nold Ci qo ba va, sa xe lis fu Zis uZ ve le si age bule 

ba qar Tve lur eneb Si, Tbi li si, 1942. 

Ci qo ba va 1936: ar nold Ci qo ba va, Wa nu ri gra ma ti ku li ana li zi, 

tfi li si, 1936. 

Ci qo ba va 1938: ar nold Ci qo ba va, Wa nur-meg rul-qar Tu li Se dare 

bi Ti leq si ko ni, tfi li si, 1938. 

Cu bi naS vi li 1984: da viT Cu bi naS vi li, qar Tul-ru su li leq siko 

ni, Tbi li si, 1984. 

91

Medea Glonti 

Towards the Lexical-semantic Cluster 

(Georg. xorc-i “flesh” xocva “kill”, xrċna “decay”, 

korċil-i “wedding”) 

According to the saint letter soul and fl esh are not mixed but the whole 

creature. In the old Georgian writings the old Georgian entry qorc-i as 

“body (alive)” and part of the God’s creature”, is mainly given with plural 

form qorcn-i, but xorc-i is given as “fl esh, body, food”. 

As death or leaving soul from the body causes disorganization, 

disintegrate, decay (“you were made from soil, and you will become soil 

again” - Genesis 3, 19) in the Georgian language has been found the 

morphological correspondence to this semantic qoca, (da)xocva “kill 

(kill or die lots of somebody/something). This semantic is affi rmed with 

data of the Kartvelian languages and the proper typological materials. 

The lexical-semantic analysis of the entries: xorc-i “fl esh”, xocva “kill 

lots of somebody/something and xrċna “decay”, make us suppose that 

qorc- (n) “fl esh (perishable, collapaible, mortal”) qorc- (v) “dismiss, 

carve, eradicate, exterminate”, →* qoc-a, xocva kill (lots of somebody/ 

something). 

To our mind, the natural continuation of this semantic line is qorc-i 

“perishable body (distrable, dismissable, mortal → *qorc- “dismiss, 

carve, disorganize, eradicate” → qrc- →*qrc-n-a →qrċn-a “decay”. 

In the article is also attempt to give name to the Christian saint mistery – 

korċineba “wedding” “a man leaves his father or mother and connects 

to his wife and they will be together like one body” (Generation, 2, 24). 

In our oppinion, the church term korċineba “wedding” belongs to the 

lexical-semantic group of xorc-i “fl esh”: *qorc-ċil -> *qorċil-||xorċil- > 

korċil-i. 

92

eTer Sengelia 

lazuri xGeon-i ( qGeon-i, qGon-i, Gon-i) 

(etimologiuri dakvirveba) 

la zur Si das tur de ba leq se ma xCe on-i (Ti ne, Amse-de Jong, 2004) 

da mi si pa ra le lu ri va ri an te bi: qCe on-i (Sen ge lia, ma sa le bi), // 

qCon-i (Bujakliši, Uzunhasanoǧ lu, 1959; Марр, 1910), // Con-i (Марр, 

1910) `TeT rta ni sa mo si a ni~, `TeT ri a ni~. 

sa a na li zo er Te u le bi na war mo e bi sit yve bia: *xCe-on-i//*qCe-oni//*qC-on-i//*C-on-i, 

sa dac *xCe-// xCe-//*qCe- 

//*qC-//*C- 

`TeT ris~ aR mniS vnelia, 

xo lo *-on 

- ma war mo e be li su fiq si, rom lis Se sa xe bac n. ma ri 

wers: òn-i [>Yon-i] ix ma re ba ar se biT sa xel Ta gan zed sar Tav sa xel- 

Ta sa war mo eb lad, ro mel nic aR niS na ven ri sa me qo ne bas an da ri sa me 

si War bes, mag.: bu lu to ni `Rrub li a ni~, ilo ni `Zvli a ni~, ju mo ni 

(ju mu-oni) `ma ri li a ni~, ჲoxo ni (ჲoxo-oni) `sa xe lo va ni~ (Марр, 

1910, gv. 73). 

arn. Ci qo ba vas Tval saz ri siT, Wa nu ri -on su fiq si fun qci u rad qar- 

Tu li -ian, 

-ovan, -osan, -ier afiq se bis far dia (Ci qo ba va, 2008, 548). 

sa a na li zo leq si ku ri er Te u le bi, mi Ti Te bu li li te ra tu ris mi xedviT, 

aR niS navs: `TeT rta ni sa mo si a ni~; `TeT ri a ni~. se man ti ku ri kvlevis 

Tval saz ri siT, mniS vne lo va nia, rom Cven mi er mo po ve bul ma saleb 

Si xCe on-i// qCe on-i for mebs udas tur de baT sxva mniS vne lo bac: 

`TeT rTmi a ni, Wa Ra ro sa ni~. vfiq robT, mo ce mu li sit yve bis amo sa va li 

se man ti ka swo red es un da iyos. am TvalsazrisiT sayuradReboa laz. 

(xof.) xCe-on-a `saqoneli _ romelSic TeTri fe ri dominirebs~. 

sa a na li zo er Te u le bi, ro gorc Cans, fo ne ti ku ri va ri an te bia, amosa 

va lia xCe-on-i fu Ze, rom lis ga nac mi Re bu lia → qCe-on-i. xCe//qCe- 

Zir ze -on su fiq sis dar Tvam ga mo iw via fu Zi se u li xmov nis da kar gva, 

ris Se de ga dac mi vi ReT → qC-on-i (Sdr. ju mu `ma ri li~, jum-on-i 

`ma ri li a ni~ ← ju mu-on-i, ku ma `kvam li~ - kum-on-i `kvam li a ni~), 

93

Sem deg ki qC- kom pleq sis ga mar ti ve biT mi vi ReT → C-on-i (Sdr. laz. 

xCe- → qCe- → Ce (Ci qo ba va, 2008, 237-238)). 

mig vaC nia, rom sa a na li zo la zu ri xCe-on-i → qCe-on-i → qC-on-i 

→ C-on-i leq si ku ri er Te u le bi qarT. mxco van-//Zv. qarT. mPco van- 

`Wa Ra ro sa ni~ - TeT ri Tmis, wve ris ma ta re be li~ (qegl, 1958) fu- 

Zis fo ne ti kur-se man ti ku ri Se sat yvi sia. qarT. mxco van-i//Zv. qarT. 

mPco van-i, ro gorc sa mec ni e ro li te ra tu ri dan cno bi lia, warmoq 

mni li sit yvaa da am gva rad da iS le ba: m-xc-ovan-//m-Pc-ovan-, sadam-xc-// 

m- Pc- Zi ri `TeTrs aR niS navs~, -ovan ki ma war mo e be li 

su fiq sia. qarT. m-xc-e: Zv. qarT. m-Pc-e- `Wa Ra ra~: megr. rCe//Ce 

`TeT ri~: Wan. xCe//qCe//Ce 

`mo xu ci~, `TeT ri~: svan. meC-i `mo xu ci~ 

fu Ze Ta ka non zo mi e ri Se sat yvi so ba dad ge ni lia (To fu ria, 1979, 17, 

266; JRen ti, 1953, 75, 79, 135, 185; arn. Ci qo ba va, 1942, 90, 244; 

gam yre li Ze, ma Wa va ri a ni, 1965, 166; n. ma ri, 1912, 47; kli mo vi, 1964, 

144, 267; fen ri xi, sar jve la Ze 1990, 501, 502); sa er To qar Tve lur 

su fiq sad aR dge ba *-an, (-ov-an, -os-an, -i-an), ro mel mac la zur Si 

mog vca -on. 

am de nad, laz. xCe-on-i → qCe-on-i → qC-on-i → C-on-i: qarT. mxc- 

ov-an-i//Zv. qarT. m-Pc-ov-an-i. 


gam yre li Ze, ma Wa va ri a ni 1965: T. gam yre li Ze, g. ma Wa va ri a ni, so nantTa 

sis te ma da ab la u ti qar Tve lur eneb Si, Tbi li si. 

To fu ria 1979: v. To fu ria, bge riT mov le na Ta Tan mim dev ro ba, Srome 

bi, III, 1979, Tbi li si. 

To fu ria 1979: v. To fu ria, uka na e nis mi er Tan xmo van ta cvlis proce 

se bi saT vis qar Tve lur eneb Si, Sro me bi, III, 1979, Tbi li si. 

JRen ti 1953: s. JRen ti, Wa nur-meg ru li fo ne ti ka, Tbi li si. 

94

fen ri xi, sar jve la Ze 1990: h. fen ri xi, z. sar jve la Ze, qar Tve lur 

ena Ta eti mo lo gi u ri leq si ko ni, Tbi li si. 

qegl 1958 _ qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko ni, t. V Tbi li si. 

Ci qo ba va 2008: arn. Ci qo ba va, -on su fiq si meg rul Si, Sro me bi, III, 

Tbi li si. 

Ci qo ba va 1942: arn. Ci qo ba va, sa xe lis fu Zis uZ ve le si age bu le ba qar- 

Tve lur eneb Si. Tbi li si. 

Ci qo ba va 2008: arn. Ci qo ba va, Wa nur-meg rul-qar Tu li Se da re bi Ti 

leq si ko ni, Sro me bi, IV, Tbi li si. 

Sen ge lia 2011: e. Sen ge lia, ma sa le bi, sar fi. 

Климов 1964: Г. Климов, Этимологический словаръ картвелских 

язиков, Москва. 

Марр 1910: Н. Я. Марр, Грамматика Чанского (Лазского) языка с 

хрестоматиею и словарем, С. – Петербург. 

Марр 1912: к вопросу о положении абхазского язика среди 

яфетических, С. – Петербург. 

Avci Bucakliši, Uzunhasanoğlu, 1999: I. Avci Bucaklishi, H. 

Uzunhasanoğlu, Lazuri-Turkuli nenafuna/Lazca-Turče szlὔk, 

Tine, Jong 2004: Dr. Tine, H. Amse-de Jong, Laz-Inglish Dictionary, 

Freuden Stadt. 

95

Eter Shengelia 

Laz xčeon-i(kčeon-i, kčon-i//čon-i) 

(Ethimological Observation) 

Summay 

In the article is discussed Laz word xčeon-i “in a white dress”, “a person 

with white hear” and its paralel variants: kčeon-i//kčon-i//Con-i. They 

are the derivated words, those can can be devided as xče-on-i//kčeon-i//kč-on-i//č-on-i. 

and be separated the roots (xče-//kče-//kč//če- 

“white”) and the suffi x –on, which derivates the word of property or 

plenty from noun or adjective. That is eqvivalent to the Georgian –ian, 

-ovan, -osan, -ier suffi xes. 

Laz xče-on-i//kče-on-i// kč-on-i//č-on-i are correspondence to 

Georgian mxc-ov-an-i//old Georgian mqc-ov-an-i “with white hear”. 

Can be restored common Georgian suffi x *-an (–i-an, -ov-an, -os-an) to 

which correspondence is Laz –on. 

96

o e na Wka dua, eli sa bed gaz de li a ni 

er Ti uZ ve le si qar Tu li (sva nu ri) gva ris 

gu lu bi a ni || gol ba ni || go lu bi a ni... 

fo ne ti ku ri va ri an te bis Se sa xeb 

(`ma ti a ne sva ne Ti sa kre bi saY~-s mi xed viT) 

sva nu ri saT vis, ro gorc um wer lo bo eni saT vis, me tad mniS vne lova 

nia sva ne Tis sa is to rio Zeg le bi, rom le bic Sed ge ni lia qar Tul 

ena ze mdi van-mwig no bar Ta mi er (ev ro pe li mog za u re bi sva nu ris masa 

le bis Ca sa we rad ger ma nul an bans iye neb dnen). am wya ro e bi dan Ta visi 

mniS vne lo biT ga mo ir Ce va `ma ti a ne sva ne Ti sa kre bi saY~, ro me lic, 

sva ne Tis sa is to rio aq teb Tan er Tad, akad s. ja na Si as re daq to robiT, 

1941 wels ga mos ca p. in go roy vam. `sul Ta ma ti a nes~ (Se mok lebiT 

ase uwo de ben `ma ti a ne sva ne Ti sa kre bi saY~-s) wam ZRva re bu li 

aqvs gan mar te ba: `da i we ra wmi daY ese ma ti a ne sa loc ve lad yo vel Ta 

su a ne Tis kre bi sa Se mom wir vel Ta da Se mo ved re bul TaT vis~. igi da- 

Ta ri Re bu lia me-13 sa u ku nis me o re na xev riT, aR niS nu lia sof le bi, 

sa dac kre be bi ga mar Tu la da Ca moT vli lia sa xe le bi da gva re bi `... 

vin ca ama kre ba sa mi e ge ba da su li Seh ved ra~. 

Cve nam de moR we u li sa Te mo, sa mo qa la qo aq te bi, si ge le bi da sxva 

do ku men te bi, rom le bic me-13-me-16 sa u ku ne e biT Ta riR de ba, `sul Ta 

ma ti a nes Tan~ er Tad, gvaw vdis iseT ono mas ti kur ma sa las, ro me lic 

`...sa Su a le bas iZ le va Tva li ga va dev noT sva nu ri an Tro po ni mi kis _ 

gvar-sa xel Ta cvla sa da gan vi Ta re bas sul co ta 6-7 ase u li wlis 

man Zil ze~ (mar gi a ni 1998, 9). sa yu rad Re boa akad e. Ta ya iS vi lis SeniS 

vna, rom `...am ma ti a ne Ti cxad de ba, Tu ra da ra gva re bia gad mosu 

li sva ne Ti dan da da sax le bu li sa qar Tve los sxva das xva kuT xeSi, 

97

na met na vad ime reT Si da sa meg re lo Si~ (Ta ya iS vi li 1910, 491-92). 

gar da ami sa, sva nu ri fo ne ti kis kvle vi sas, enaT mec ni e re bi xSirad 

mi mar Ta ven sva nur sa is to rio Zeg lebs, mi u xe da vad imi sa, rom 

am Zeg leb Si sva nu ri ma sa le bi qar Tu li an ba ni sa da or Tog ra fi is 

sa Su a le biT aris gad mo ce mu li. prof. m. qal da ni aR niS navs, rom 

qar Tu li an ba ni ar iyo sak ma ri si sva nu ri fo ne ti ku ri sis te mis 

sa Ta na do sis ru liT gad mo sa ce mad da ami tom mdi van-mwig no bar ni 

xSi rad gar kve u li siZ ne le e bis wi na Se aR moC nde bod nen xol me. 

prof. m. qal da ni, sva nu ri um la u tis is to ri is kvle vi sas, zogi 

er Ti sa kiT xis ga sar kve vad ze mo aR niS nu li wya ro e bis Cve ne bas eyrdno 

ba. mec ni e ris az riT, sva nu ri sa is to rio wya ro e bis Cve ne ba 

adas tu rebs, rom xmo van Ta um la u ti am enis Tvis da ma xa si a Te be li iyo 

Cve nam de moR we u li uZ ve le si sa is to rio Zeg le bis Seq mnis epo qa Si ve: 

`...um la u ti a ni xmov ne bis is va ri an te bi, rom le bic, in ten si o biT gamo 

ir Ce od nen, we ra Si mer ye o bas ga na pi ro beb dnen~ (qal da ni 1969, 139). 

vfiq robT, prof. m. qal da nis mi er uk ve dad ge ni li mi ze ziT un da 

aix snas fo ne ti kur va ri an tTa Sem de gi sim rav le: gu lu bi a ni, gol bi- 

a ni, gEe le bi a ni, gul ba ni, go lu bi a ni, gu le bi a ni, gu lo bi a ni... 

we ri lo biT Zeg leb Si das tur de ba am gva ris Zi ri, dRes uk ve 

gam qra li pat ro ni mi ` gu lu ba~: `... su li Seh ved ra ber sa gu lu ba sa~ 

(mat. gv. 151). 

prof. T. gvan ce la Ze Ta vis wig nSi àf xa zu ri ena~ daw vri le biT 

ga ni xi lavs ba mar cvlis Sem cvel qar Tul pir sa xel Ta da gvar sa xel- 

Ta war mo mav lo bas da cal sa xad aR niS navs, rom ga mo sa yo fia ara -ba 

mag var sa xe le be li su fiq si, ara med qar Tu li su fiq se bi: -ob-a, eb-a 

da sxv. sa xel Si gu lu ba ga mo i yo fa ub-a, ro me lic ob-a su fiq sis 

fo ne ti ku ri va ri an tia. ase Ti va ri re ba Cve u leb ri via qar Tul Si. ax- 

ob-a-Ze _ ax-ub-aZe, qurd-ob-a-Ze _ qurd-ub-a-Ze (gvan ce la Ze, iq ve). 

rac Se e xe ba Zi ri se ul u-o mo nac vle o bas ( gu lu ba _ go lo ba), 

m. qal dans da sa bu Te bu li aqvs, rom o da u xmo van Ta um la u te bis 

Sem Txve va Si ma Ti we ris ni San Ta aR re va xde bo da (qal da ni 1969, 133). 

98

zo ga dad, um la u ti a ni xmov ne bis gad mo ce ma or Tog ra fi u lad sak maod 

rTu li iyo. mec ni e ri aron sa ku Ta ri sa xe li sa gan na war mo e bad 

mi iC nevs aron-i-an, aran-i-an, arn-i-an oja xis gva ris sa xe lebs da 

wers, rom `...am sa xe lis dam wer lo ba Si Se niS nu li siW re lis mi zezic, 

Cve ni az riT, um la u ti a ni o-s war moT qma Sia sa Zi e be li~ (iq ve, 

133). ama ve mi ze ziT xsnis mec ni e ri Eel di an, iul di an, iol di an 

va ri an te bis ar se bo bas. 

ze mo aR niS nu li mi ze ziT un da aix snas ma ti a ne Si da das tu re bu li 

gu lu ba-s gar da, gva reb Si go lob-i-ani, go lub-i-ani da fiq si re bu li 

Zi re bis go lob, go lub ar se bo ba (* gu lob → go lob → gol-ub). 

zo ga dad, u/o mo nac vle o ba dRe van de li sva nu ri saT vis nak le bad 

aris da ma xa si a Te be li, Tum ca Se iZ le ba aseT pa ra le lur for meb sac 

wa vaw ydeT: dor yu || dur yu `Se moz Ru du li ad gi li~, do mey || du mey 

`ber wi~, dux || doxE `yo Ci, er ke ma li~ (Cu xua, 2000-2003, 94-95), 

gvaqvs ag reT ve: ku Run || ko Ron `ko Ro~, ka lon || k@lun 

`ka no ni~. 

is to ri ul Zeg leb Si uf ro xSi ria u/o mo nac vle o ba. ma ga li Tad 

se tis xe vis ker Zo aq teb Si, ro me lic da Ta ri Re bu lia me-14-me-15 

sa u ku ne e biT gvaqvs gva ri cxo mi a ni, xo lo me-13 sa u ku nis ma ti a ne Si 

cxum-i-ani. er Tma ne Tis pa ra le lu rad das tur de ba gu lu mun-i-ani 

da go lo mon-i-ani, gvaqvs gu lo man-i-anic. am sa xis mo nac vle o baa 

Sem deg gva reb Sic: 

go riC-i-ani da gu riC-i-ani 

ni gor-i-an-i da ni gur-i-ani 

guS go Tel-i-an-i da goS gu Tel-i-ani 

Sem ko bil-i-ani da Sem ku bil-i-ani da sxv. 

prof. q. mar gi an ma sa di ser ta cio naS rom Si `sva nu ri ono mas tika~ 

sxva das xva as peq tiT Se u da ra er Tma neTs we ri lo bi Ti Zeg le bi da 

Ta na med ro ve sva nu ris mo na ce me bi. mi si das kvniT, sva ne Tis we ri lobiT 

Zeg leb Si war mod ge nil gvar-sa xel Ta ra o de no ba sam-oT xgzis 

aRe ma te ba dRe van de lo bas. aq uk ve ga saT va lis wi ne be lia sti qi u ri 

ka tas tro fe bi da mZi me sacxovrebeli pi ro be bi, ris ga moc xSi rad 

99

ad gi li hqon da mTi dan bar Si mig ra ci as. ara iS vi a Tad oja xe bi iZule 

bu li iy vnen, mTa Si ga ba to ne bu li sis xlis aRe bis ada Tis wess 

ga mohq ce od nen da amis ga mo mi e to ve bi naT Ta vi an Ti l@zga-lar da 

`sa mo sax lo-sam yo fe li~ da usaf rTxo ad gi las ga xiz nu liy vnen. ase, 

ma ga li Tad, go lu bi an Ta gva ris erT-er Ti uxu ce si man di lo sa ni uyve 

bo da Ta vis STa mo mav lebs, rom sva ne Ti dan gad mo sax le bi sas, cxeneb 

ze ga da ki de bul `xal Teb Si~ (naW ris tom re bi, ro mel sac dRe sac 

iye ne ben) es xdnen pa ta ra bav Sve bi da ise moh yav daT. un da Sev niS noT, 

rom gva ri go lub-i-ani Ta vi si gav rce le bis are a liT ga mo ir Ce va. 

ofi ci a lu ri mo na ce me biT, am gva ris xal xi cxov robs xa ra ga ul Si, 

xa Sur Si, Tbi lis Si, rus Tav Si, ozur geT Si, qu Ta is Si, Cxo row yu Si, 

zug did Si, se nak Si, zes ta fon Si, Ter jo la sa da saC xe re Si. mi u xe davad 

sxva das xva kuT xe Si da sax le bi sa, maT ici an, rom isi ni sva ne Ti dan 

ari an. ase ma ga li Tad, so fel Waj qvin jsa da xi bu la Si Ca sax le bul 

go lu bi a nebs, Se iZ le ba kar gad arc ax sovT Ta vi an Ti gva ris war momav 

lo ba, mag ram, ro gorc prof. m. Cu xua am bobs, iqa ur ma mac xovreb 

leb ma kar gad ici an, rom isi ni sva ne bi ari an. dRes uk ve Zne li 

da sad ge nia, ker Zod ra mi ze ziT mox da ma Ti sva ne Ti dan gad mo sax le ba, 

mag ram er Ti ki cxa dia, rom ga Wir ve ba Si myof, sa ku Ta ri sac xov risi 

dan ote bul sva nebs, de da sa qar Tve lo gul Si Ca ik rav da da nav- 

Tsa yu dels mi u Cen da. gad mo ce mis Ta nax mad, xSi rad ime re Tis me fis 

jar Si Ta vis ga mo Ce nis Tvis me fe me om rebs sa mo sax lo Ti asa Cuq reb da. 

Se iZ le ba erT-er Ti mi ze zi esec iyo ime reT Si sva nu ri gva re bis simrav 

li sa. 

rac Se e xe ba iden tu ri Zi ris mqo ne gvar Ta fo ne ti ku ri va ri an tebis 

sim rav les, ma ti a ne Si es ga mow ve u li un da iyos, er Ti mxriv, fone 

ti ku ri pro ce se biT (ma ti a nis Seq mni sas uk ve moq me deb da um la u ti 

da re duq cia) da me o re mxriv, sva nu ris ar mcod ne mdi van-mwig no bar- 

Ta mi er um la u ti an (da ara mxo lod um la u ti an) xmo van Ta me qa ni kuri 

aR re viT, da, ma inc ar Se iZ le ba udi de si mad li e re bis grZno biT 

ar mo vix se ni oT yve la is ada mi a ni, ra Tqma un da, im mdi van-mwig no- 

100

ar Ta CaT vliT, ro mel Ta sa Su a le bi Tac Cve nam de mo aR wia Cven ma isto 

ri am, gac xa de bul ma am gvar-sa xe leb Si. vi na i dan qar Tul-sva nur 

gvar-sa xel Ta sxva das xva fo ne ti ku ri va ri an te bi xSi rad neb siT Tu 

uneb li eT, ga u geb ro bis mi ze zi xde ba, vfiq robT, am mi mar Tu le biT 

kvle va-Zi e bis gag rZe le bas. 


T. gvan ce la Ze, 2001: T. gvan ce la Ze, af xa zu ri ena, Tbi li si. 

e. Ta ya iS vi li, 1990: e. Ta ya iS vi li, ar qe o lo gi u ri eq spe di cia 

leC xum sva neT Si 1910 wels, Tbi li si. 

q. mar gi a ni, 1998: q. mar gi a ni, sva nu ri ono mas ti ka (sa kan di da to 

di ser ta cia), Tbi li si. 

sva ne Tis sa is to rio Zeg le bi, 1941, Tbi li si 

m. qal da ni, 1969: m. qal da ni, sva nu ri fo ne ti ka, Tbi li si. 

m. Cu xua, 2000-2003: m. Cu xua, qar Tve lur ena-ki lo Ta Se da re bi- 

Ti leq si ko ni, Tbi li si. 

101

Roena Chkadua 

On the Subject of the Phonetic Variants of the 

Georgian (Svan) Ancient 

Surname: Gulubiani, Golbani, Golubiani... 

Summary 

The Svan historical written records that are very important with various 

views were created in Georgian by scribes. It is true that the Georgian 

alphabet is not often enough to describe Svan phonetic systems that 

cause diffi culties when inditing vowels with umlauts. Scientists often 

use the onomastic materials, come down to us by means of these 

records, when they study phonetic questions. 

According to the above-mentioned historical sources the abundance 

of the phonetic variants of the surnames with the common root can be 

explained. 

102

fuZeTa da sityvaformaTa saZiebeli 

qarTuli 

absoluti 25 

absoluturad 25 

adamiseuli samoseli 82 

aT-i 50 

ax-ob-a-Ze 98 

ax-ub-aZe 98 

aRxocva 80, 84 

aRPoca 80, 84 

burTi 42 

gamoPorcva 85 

gamoPorcvili 85 

gamoxuewa 80, 84 

gamoxvewa 80 

ganwileba 88 

ganwilebuli 88 

ganwilva 88 

gvami 82 

gvelgesla 57 

gvelnacemi 61, 59, 68 

gvelnakbeni 59, 61-64 

gvelcemuli 61 

grZ-el-i 6 

guel- 62 

guel-i 65 

guelisa nakbeni 62 

guelisa cemuli 61 

gueliscemuli 61 

guelis kbenili 61 

guelis nacem-i 68 

guelis nacemi 57-58, 60-62, 64, 

65 

guelisnacemi 61 

guelis nakbeni 60, 61 

guelkbenili 58 

guelnacemi 58, 61, 62 

guelnakbeni 61 

guelnakbenis 58 

guelcemuli 58, 61, 62 

darbaisel-i 5 

dastur 25 

dasturi 25 

dayra 83 

daxrweva 82 

daPoca 80, 84 

daPrwna 82 

diaR 24 

diaR || dia 24 

diax 23, 24, 31 

droneuli 85 

droni 85 

erTi- 38 

erT Porc 87, 88 

esxati 85 

eqvsi 46 

equs 46 

103

ze 3, 26, 28, 29, 31-33, 36 

zrq-el-i 6 

Tuki 32 

iwi 15 

kbena 62, 65, 67 

kaC-a 15 

ke 31, 36 

ken 26, 29, 31 

kvinWiali 15 

kvinWialobs 15 

ki 23-24, 26-32, 34, 36, 73, 83, 

94, 100 

kivili 19 

klva 79 

kU 31, 32 

kUe 31, 32, 33 

lasxiSvili 13 

loynari 14 

mi 26 

molaSxia 13 

mowilva 88 

moxvewa 80 

moxocva 80, 81 

moxuewa 80, 84 

moPoca 80, 84 

mZromTa 57 

mwve 26 

m-xc- 94 

m-xc-e 94 

m-Pec-i 81, 85 

m-Pc- 94 

nakbeni 57, 59-64, 67 

na-cem 67, 71 

nacemi 57-58, 60-62, 64-66, 71 

na-cval-i 14 

na-c 1 

em-i 68, 71 

or-i 41 

orRavi 45 

rva 47-49 

rua 48, 49 

ruan 48 

sa-aSx-ian-o 13 

sadil 9 

sakæinWialo 15 

sami 43, 50 

samkurnalo 57-59, 62, 69 

sawuTro 82 

-sdil- 9 

sulis 77, 78, 82, 83 

sxeulis 72, 78, 82 

sxva 39, 42, 53 

sxma 83 

sxæa 38, 39 

sxæa-Î 38, 39 

tafobi 18 

ubedo 45 

urTi-erTi 38, 47 

104

æori 44 

æoTxi 44 

æoci 44 

qavi 5, 6 

qe 23-26, 28-31 

qva 6, 15, 18 

qve 24-26, 28- 31 

qveviT 26 

qvel- 3, 4, 5 

qveli 3, 5 

qvelis-metyveleba 3 

qvelis-moqmedeba 4 

qvelis-moqmedi 3 

qvelis-saqmari 4 

qvelis-saqme 3, 4 

qvelnabrdRueni 4 

qvelpiroba 4 

qvelyofili 4 

qveS 26, 73 

qveyana 82 

qviSqeTi//qviSxeTi 89 

qi 25, 30-32 

qisiyi//Pisiyi 89 

qo 25, 26, 30, 32, 34 

qorwil-i 89 

qorwili 76, 86, 88, 89 

qorwili//Porwili 89 

qorwineba 86-89 

qæe 25-26, 29-33 

qurd-ob-a-Ze 98 

qurd-ub-a-Ze 98 

qVv-el- 5 

*qav-el-i 5 

Reb-i 14 

Rmuil 19 

ye 26, 30 

yeli 14 

yen 26 

yv-el- 5 

yv-el-i 6 

S- 31 

Se 31, 83 

(Se)sxma 83 

Seyofa 88 

Seyofili 88 

Svid 47 

Sin 31 

-Suro 10 

Coina 43 

-c 23 

cem- „dartyma“ 65 

cema 68 

cixe 5 

cixel- 5 

cixel-a 5 

cixel-i 5 

cxomiani 99 

cxra 49 

cxum-i-ani 99 

warPoca 81 

wen 26, 31-33 

wil 87-89 

105

wil-i 87, 89 

(wuTi)sofeli 82 

WeSmaritad 25 

xvewa 80, 81 

xvew-i 80 

xiwna 80-81, 84 

xocva 76, 80-81, 83-85 

xocva-Jleta 80, 84 

xorsli 81, 84 

xorcielis 82 

xorci 76-86 

xorcq- 80-81, 84 

xorcs dayris 83 

xorc(Se)sxmuli 83 

xoyana//qoyana 89 

xrwna 76, 81, 82, 85 

xrwnileba 81, 82, 83 

xuewa 80, 81, 84 

xunZaxi//qunZaxi 89 

xuSd 45 

Pec- 81, 85 

Pec 81, 85 

Poc-a: 79 

Poca 79, 80, 81, 83-85, 89 

Poc->Porc- 77 

Porc-i: 77 

PorcganTKsul-yofa 89 

Porcdagebuli 89 

Porcdidi 89 

PorcTeTri 89 

Porcni 77-79, 83 

Porwili 89 

Porwil-/xorwil- 89 

Porc-wil- 89 

Prwn-a 81-82, 85 

Pce 89 

janxoTeli 13 

jomard- 3 

jomardi 3 

jomardoba 3 

ho 23, 31, 32 

aToxuTafa 73 

arTs 38 

ar-Cqva 38 

aCamu 68 

zanuri 

(megrul-Wanuri) 

ga-mo-Cam-u 65 

ge-Cam-u 65 

gver-i 65 

gveriSi naCamina 63 

gveriS na-Cam-in-a 67, 69 

gveriS naCamina 64, 65, 67 

gveriS naCaminaSi Selorca 63 

gveriS no-Cam-in-i 67 

go-qosu 89 

gueriS *noCami 68 

viT 41, 50 

viTi 50 

106

me-Cam-u 65 

mgver-i 65 

na-Cam-in-a 67, 69 

naCamina 63-67 

na-Cem-in-a 67 

n-gver-i 65 

*noCemi 68 

oTi 50 

o-Tx-i 45 

o-Txo 45 

o-Txo- 45 

oTxo 45 

o-Txo-n-eC-i 45 

o-Txu 45 

o-nTxo 45 

o-qosu 89 

oSi 50 

o-Cam-in-al-i 67 

o-Camin-u 65 

o-Cam-u 65 

*on 93 

Jir 41 

Jiri 41 

Jor 41 

Jur 41 

Jéri 41 

ruo 48 

sqv 47 

q 25 

qa 25, 29 

qino-Cam-in-u-e 67 

qu 25 

quu-Cam-in-u 67 

qCeon-i 93 

qGon-i 93 

Sqv 47 

Sqva 38 

SqiT-i 47 

Cam- 65 

Cam 65, 67-69 

Cam-in-i 65, 67 

Camini 68 

Cem-in-a 67 

Gon-i 93 

Cqva 38, 39 

Cxovro 49 

Cxoro 49 

xarcq- 81, 84 

xocq 81, 84 

xow-i 81, 84 

xrosq 81, 84 

xrocq 81, 84 

xuSens 81 

xCe//qCe 89, 93-94 

xCeon-i 93, 96 

jur 41 

107

abzindðÎ 42 

amën 43 

amSv 46 

amSæ 46 

anS 46 

ara 47-49 

asabiðÎ 43 

aran-i-an 99 

arn-i-an 99 

aron 99 

aron-i-an 99 

aS 28 

aSax 13 

aSax-iani 13 

aSir 49-51 

aSir-d 51 

aSir-ian 51 

a-Sir-én 51 

aSir-kec 51 

aSr-in 51 

aSex-iani 13 

aS-uld 10 

-aSx 13 

aSx-an-aS 13 

aSxa-Sur 10 

aSxaSur 13 

aSx-iani 13 

aSx-ianebi 13 

aSxæ 41 

aSxæ-d 41 

aSxæ-m-iS 41 

aSxæ-Sæ 41 

svanuri 

aSxæ-em 41 

aS-i 46 

axélSen 14 

ðrTv 40 

ðrTæ 40, 41 

ðrTæd lirde 40 

ðSd 50 

*aSx-a{S}-Sur 13 

banbðÎ 43 

bambðÎ 43 

bagaS ratianis 10 

beC 15 

beyend-aS 20 

birTæ 42 

bulT 42 

bîlT 42 

bòlT{æ} 42 

bél-eS 20 

ga-skad 17, 18 

giorgiêni 14, 15 

giorgobiani 15 

gora 14 

goribolo 14 

goræ-aS 20 

golbiani 98 

golob 99 

goloba 98 

golob-i-ani 99 

golomon-i-ani 99 

gol-ub 99 

golub 99, 100 

golub-i-ani 99, 100 

golubiani 97, 98 

108

golubianTa 100 

goriC-i-ani 99 

goSguTel-i-ani 99 

gulbani 98 

gulebiani 98 

gulob 99 

gulobiani 98 

guloman-i-anic 99 

guluba 98, 99 

gulubiani 97, 98 

gulumun-i-ani 99 

guriC-i-ani 99 

guSgoTel-i-an-i 99 

gæóli 43 

gæimbr 20 

gæimbral 20 

gæimbr-ðl 20 

gæelebiani 98 

damér{È} 39 

damord 39 

daSnðÎ 43 

dêb-iS 20 

dadi-aS 19, 20 

dëæ-aS 19 

dixsðÎ 43 

domey 99 

doryu 99 

doxæ 99 

droneuli 85 

droni 85 

dumey 99 

duryu 99 

dux 99 

dïr 20 

dïr-aS 20 

emsæ 46 

erbi 41, 42 

erT-urTi 38, 47 

eræi 41 

eskæa 46 

eSd 50 

eSxo 38 

eSxæi 38 

e-Sxu 38 

eSxu 38, 39, 41, 42, 47 

eSxu-nðÎr 38 

eSt 50 

eqsæ 47 

eæsqæ 46 

zðÎ 42 

zðsxæ 10 

zesxo 10 

zesxos 10, 14 

zesx-ura 10 

zesxura 10 

zesxæ 10 

zuria 12 

ild 9 

ir 50, 51 

ioldian 99 

iuldian 99 

iSgæid 47 

iSkæid 47 

iwlakaC 15 

109

kal 9 

kal-íd-ar 9 

kalídar 9 

kalon 99 

kardalðÎ 43 

kêrk-ìS 20 

kaC- 15 

kaC-ar 15 

kaCmerde 15 

koRon 99 

kuRun 99 

kuc-ìl 10 

-laZe- 14 

lðzga-larda 100 

lazraS 12 

la-zr-óS 12 

la-gæirk-a 18 

la-ka-Î 18 

la-kaJ-íl-al 9 

lalcìrial 18 

lamana-Sur 10 

lamfal-êS 20 

lanqver 9 

lanqæër 9 

la-ÎeSxæ 12 

lare 10, 11 

lasdil 9 

la-skad-ar 18 

laskadar 17 

la-skad-ura 18 

laskad-ur-a 17 

laskad-ura 17 

laskadura 17 

la-slaÎ 18 

la-skéd 17 

la-tf-ar 18 

la-fur 18 

lafur 12 

laSxi 13 

laSxir 12 

la-Raræ-aS 19 

laybeld-iS 20 

la-RiÎ-ar 18 

la-Rîl-d-aS 19 

laRîld-aS 19 

laclav 12 

la-cæ-aS 19 

lacæ-aS 20 

la-cuêl-aS 19 

la-wland-ðS 20 

la-wlênd-aS 20 

la-xil 18 

laxîl 9 

laxæir 12 

la-æyal-ier 19 

la-æyal-ieri 18 

lð-sdil 9 

lð-stil 9 

lêTêld-aS 20 

lêr-aS 20 

li-skéd 17 

lêre 11 

lêSx 13 

lêSxæir 12 

lêSxur 12, 13 

lelêSxa 13 

lekësariel 17 

110

lerTan 39 

lerTnaÎ 39 

lerTnð 39 

lerTonðÎ 39 

lerTen 39, 40 

lersgæen 40 

le-cìr-i 18 

lecìri 18 

leâædar-eS 20 

leâædareS 16 

ligne 51 

li-kìl-i 19 

lilérTeni 39 

li-Î-Sir 51 

liSial 10 

li-Siðl 11 

li-Siêl 11 

li-Siól 11 

li-cìr-e 18 

lé-are 11 

*laWre 11 

*la-aSx 13 

*la-zuria + ÎS (

Îeræ 42 

Îeru 17, 41-42 

{Î}eSxæ/u 12 

Îëru 41, 44 

Îor- 42 

Îíri 41 

Îori 41-42, 50 

Îíru 41 

Îoru 41, 42 

Îerbi 41 

ÎeSd 50 

ÎeSma 45 

ÎeSmð 45 

Îeqim 45 

ÎeSt 50 

ÎeWæ 45 

orRob 15 

oyal 18 

o-STxo 45 

Ji 26, 27-29 

Jaxunderi 19, 20 

Jaâæ 19 

Jaâunder 19, 20 

royal 14 

sadðd Svðn 14 

sakunWula 15 

sa-l-Sir 51 

sas-êS 20 

sa-yifiano 14 

sa-cil-o 14 

sðmi 43 

sga 29, 31 

sgim 10 

sgim-ra-Sur/l 10 

sgæ 47 

skad 17, 18 

skéd 17, 18 

skédéral 18 

semi 41-43, 50 

sëmi 43 

sìrma 43 

stêrun-ìS 20 

tðæðn 40 

tæiblðkesðr 17 

tf- 18 

ukæl-eS 20 

uld 9, 10, 19 

ul-iS 20 

uliS 15, 16 

uliSob 15 

ulSa Tarigzel 16 

ulSa Têrigzel 15 

ungir 16 

usgæa 46 

uskæa 46 

uSgæ-a 47 

uSxu 47 

uSxud 47 

u-Sxæ-ðr/ar 38 

u-Sxæ-êr 39 

uSxæór 47 

*uqsæ 46, 47 

112

*uqSæ- 47 

æaræa 49 

æiliS 15, 16 

æiw 15 

æiji 63-65 

æiji naPef 63, 65 

æobel 45 

æobol 45 

æoragul 45 

æorRaæian 45 

æoxer 45 

æoxraxuS 45 

æoxrðxuS 45 

æoxæiSd 45, 46 

æoxæiSt 45, 46 

æoxæuSd 45, 46 

{æ}oxuSd 45 

æoxuSd 44, 46 

æíSTxæ 44, 45 

{æ}oSTxæ 44 

æo-STxæ 45 

æoSTxæ 42, 44, 45 

ærua 49 

æubðdæ 45 

æuluf 45 

æurem 45 

æusgæa 44, 46 

æuxeS 45 

æyal 18, 19 

fêra 43 

ferbðÎ 43 

fxaW-aS 20 

qalêÎd-aS 20 

qalakodðÎ 43 

qvasakunWelê beC 15 

qveir 9 

qviSiri 8 

qun-iS 20 

qæër 9 

qæ-iS 20 

Rar{æ} 19 

Rei/ReÎ 18 

Rob-i 14 

Rob-Sur 10 

Rîl 19 

yansav yifans 10 

yar-iS 20 

yelid 14 

yvedr-eS 20 

yorildaS 9 

yorildðS 9 

yoruld 9 

yoruldaS 9 

yoruldaSis 14 

yoruldðS 9 

Sgæ 47 

Sd 44-45, 50 

Semkobil-i-ani 99 

Semkubil-i-ani 99 

Si 29 

SqæiT-i 47 

St 50 

-Sur 10, 13 

113

Cxara 49 

Cxêra 49 

Cxóra 49 

Cëri 43 

CixareSis 13 

Cixr-ëS 20 

CixrëS 13 

C'ollérTenexæi 39 

C'oTlérTenen 39 

Cu lélérTene 39 

Cu lelérTeni 39 

Cu 25, 27-29 

Cæëni 43 

*CixlaZe-ar-eS 14 

canaa 10 

cen 10 

cen-Sur 10 

cenSur 12 

cilaæ 12 

cìr 18 

claæ 12 

cxen-Sur 10 

cxomiani 99 

cxum-i-ani 99 

Zðæðl 40 

wðæðr 40 

wlênd 20 

wérn-aS 19 

wérni 19 

WioraSi 14 

Wved-aS 19 

Wuri-aS 20 

xanê-Sur 10 

x-a-skd-a 17 

xiduras 11 

xuSd 45 

xæi-T 46 

xæilérTeni 39 

Pac- 81, 85 

Pac-a 81, 85 

âaC-eS 20 

âelduris 17 

âeled 17 

âeled-ura 17 

âeledura 17 

âvedr-êS 20 

âidrula 12 

âidrulaÎ 11, 12, 19 

âidur 11, 12 

âiduris 14 

âud-iS 20 

Pc- 81, 85, 94 

jgérðg-il 16 

hingir/héngir 16 

huliS 15 

héliS 16 

hélSa saftin 16 

114

qarTveluri 

*an 94 

*aræa 48, 49 

*as-ir 50 

*rKn 48 

*qæe 25, 31 

*Zacxæ 10 

afxazuri 

afsMrA 72 

A-aaTLM 73 

A-aaT-ra 73 

A-haMT-ra 73 

a-N 72 

a-TA 72 

a-TAa 72 

a-Ta-rA 73 

Ceo 6 

sarx 86 

soma 78 

Cerqezuli 

berZnuli 

espanuri 

tron co 86 

tro(n)zar 86 

tron zar se 86 

tel lus 86 

talam 86 

tru pét 86 

laTinuri 

latviuri 

litvuri 

rusuli 

(ис)требить 86 

(по)терати 86 

тереба 86 

тля 86 

krūrā 86 

zbḥ 86 

sanskriti 

semituri 

slavuri 

тереть 86 

тло 86 

труп 86 

тъло 86 

тилети 86 

тлеть 86 

Iwar Ø s 86 

zenduri 

трéба 86 

Cexuri 

talam 86 

induri 

115

sarGevi _ CONTENTS 

avTandil arabuli _ qve l-i si tyvis warmo mav lo bi sa Tvis . . . . . . . . . . . . . . 3 

Avtandil Arabuli – Towards the Origin of the Word kveli “kind” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 

elisabed gazdeliani _ qvemosvaneTis zogi toponimis 

warmomavlobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 

Elisabed Gazdeliani – On the Subjects of the Origin of Some Toponyms in 

Lower Svaneti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 

zurab vaxania _ mtkicebiT-gamaZlierebeli nawilakebi 

qarTvelur enebSi da maTi warmomavloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 

Zurab Vakhania – Affi rmative-Amplifying Particles in Kartvelian Languages and 

their Origin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 

medea saRliani _ martiv ricxviT saxelTa fonetikuri variantebi 

svanur dialeqtebSi da maTi urTierTmimarTeba . . . . . . . . . . . . . . . . 37 

Medea Sagliani – On the Subject of the Structural-semantic and Etymological 

Analysis of Numerals in Svan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 

murman suxiSvili _ qarT. guelis nacemi: megr. gveriS naGamina . . . . . . . . 57 

Murman Sukhishvili – Georgian gwelis nacemi : Megrelian gweriš načamina . . . . . . . 71 

naTia foniava _ erTi afxazuri nasesxobisaTvis megrulSi. . . . . . . . . . . . 72 

Natia Poniava – Towards One of the Abkhazian Loan in Megrelian . . . . . . . . . . . . . . . . .75 

medea Rlonti _ xorc-is leqsikur-semantikuri budisaTvis . . . . . . . . . . 76 

Medea Glonti – Towards the Lexical-semantic Cluster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92 

eTer Sengelia _ lazuri xGeon-i ( qGeon-i, qGon-i, Gon-i) . . . . . . . . . . . . . 93 

Eter Shengelia – Laz xčeon-i(kčeon-i, kčon-i//čon-i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96 

roena Wkadua, elisabed gazdeliani _ er Ti uZ ve le si qar Tu li (sva nu ri) 

gva ris gu lu bi a ni || gol ba ni || go lu bi a ni... fo ne ti ku ri 

va ri an te bis Se sa xeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 

Roena Tchkadua, Elisabed Gazdeliani – On the Subject of the Phonetic Variants of 

the Georgian (Svan) Ancient Surname: Gulubiani, Golbani, Golubiani... . . . . . . . . 102 

116

Untitled

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?