Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
instrument-indikaj (li multe helpis min per tio, ke li lerte asistis) kaj konsekvenc-indikaj (la
nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi).
6.4.2.7. Verboformoj en subpropozicioj. La verboformoj estas aŭ absolutaj, kiam la
subpropozicia kaj ĉefpropozicia verboj estas en la sama tempo (li kuris, kiel li povis - li
kuras, kiel li povas - li kuros, kiel li povos - li kurus, kiel li povus) aŭ relativaj, kiam la
subpropoziciaj verbotempoj montras samtempecon, antaŭtempecon aŭ posttempecon
kompare kun la tempo de la ĉefpropozicio (ŝi diris, ke li laboras - ŝi diris, ke li laboris - ŝi diris,
ke li laboros - ŝi diris, ke li laborus - ŝi diris, ke li laboru). La relativaj tempoj aperas en la frazoj
subjektaj (ŝajnis, ke li laboras), objektaj (mi vidis, ke li laboras), predikativaj (mia decido estis, ke
mi laboros), epitetaj eksplikaj (ŝi havis opinion, ke li laboros), en ĉiuj dependaj demandoj (mi
dubis, ĉu li venos) kaj en la subpropozicioj nerekt-objektaj (mi ĝojis, ke vi venos = mi ĝojis pri
tio, ke vi venos). En la subpropozicioj adjektaj celaj aperas post POR KE ĉiam la volitivo (mi
skribis al vi tion, por ke vi ĉion komprenu). En ĉiuj ceteraj okazoj estas uzataj la tempoj
absolutaj. La antaŭtempecon, samtempecon kaj posttempecon oni devas esprimi per aliaj
rimedoj (kiam mi venis, li jam estis laborinta - kiam mi venis, li ĝuste laboris - kiam mi venis, li
ĝuste estis laboronta - li komencis labori, antaŭ ol mi venis - li komencis labori, post kiam mi venis -
li laboris, ĝis kiam mi venis ktp.). Tamen ekzistas tri esceptoj: la absoluta tempo restas en la
kompletivaj subpropozicioj post OKAZI (okazis, ke li bankrotis), ĉe ekzisto de ia interrilato
de kaŭzo inter la du propozicioj (la bruo kaŭzis, ke li eraris; tio rezultigis, ke li venkis) aŭ se la
ĉefpropozicio esprimas taksan opinion pri ia fakto esprimita en la subpropozicio (estis
bone, ke ne pluvis; estis utile, ke vi restis hejme). En la futuro kaj kondicionalo oni uzas SE
anstataŭ KE (estos bone, se ne pluvos; estos utile, se vi restos hejme - estus bone, se ne pluvus;
estus utile, se vi restus hejme). Ambaŭ tempoj povas aperi samtempe en unu kompleksa
frazo (kiam mi revenis, mi vidis, ke la fratino skribas leteron).
81