Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
skandalon) kaj de dependa demando (la demando estas, ĉu li vivas aŭ mortis; la problemo estas,
kiam ni komencu la eksperimenton; ĉu esti aŭ ne esti, jen la demando).
6.4.2.5. Epitetaj propozicioj. La epiteta subpropozicio havas la funkcion de epiteto apud iu
substantiva frazelemento. Ĝi povas esti rekta (vi ne foriros sen respondo, kiun mi preparis por
vi) aŭ nerekta, suplementa (vi ne foriros sen respondo pri tio, pri kio ni diskutis; kiu tro multe
promesas, ties parolon ne kredu; mi ne komprenas vian koleron pri tio, ke oni diris al vi la veron).
La rekta epitetpropozicio povas esti rilata (la homo, kiu vin vizitis, estas mia amiko; mi vizitis
la sinjoron, kies aŭto al vi tiom plaĉis; la sola infano de mia amiko, kiun infanon vi vidis ĉe mi
antaŭ nelonge, mortis hieraŭ; mi vidis juvelon, kiun volonte mi aĉetus; la aŭtoro, kies granda
fervoro estu laŭdata, amasigis en sia libro multegan materialon; ĉu ekzistas saĝa homo, kiu
komprenus tion?), eksplika (la stato, ke mi devas vane atendi, ne daŭros longe; mi ricevis depeŝon,
ke mi tuj iru; mi havas plenan certecon, ke li ne rifuzus min) kaj dependaj demandoj (la
demando, ĉu E-o povas havi poezion, ne estas plu diskutebla; mi ne ricevis ordonon, kiam mi
revenu; mi ne ricevis respondon, kiam li komencus labori).
6.4.2.6. Adjektaj propozicioj. La adjektaj subpropozicioj anstataŭas adjektojn de la
ĉefpropozicio, tial ili diviĝas tiel same kiel la adjektoj. La lokaj montras pozicion (li sidas
tie, kie mi volis sidi) aŭ movon (mi iras tien, de kie vi revenas; vi rapidas, kien ankaŭ mi volas
kuri; vi staras tie, tra kie mi volas ĵeti mian pilkon). La tempaj esprimas samtempecon (kiam
venis la ŝtelistoj, mi dormis; ĉu vi mem ĉiam helpos, kiam ni petos? dum vi skribos la leteron, mi
legos; kiam mi skribis la leteron, li envenis), antaŭtempecon (post kiam mi revenis, ni komencis
labori; post ol la prezidanto malfermis la kunsidon, oni komencis la tagordon; kiam mi estis
skribinta la leteron, mi sigelis ĝin; la kuracisto venis, kiam la malsanulo jam mortis; tuj kiam li
ekaŭdis la krion, li alkuris), posttempecon (antaŭ ol li foriris, li adiaŭis ĉiujn; antaŭ ol foriri, li
adiaŭis ĉiujn; kiam la kuracisto alvenis, la malsanulo jam mortis), komencon (li studas ĉiutage, de
kiam li iĝis studento), finon (longa tempo pasis, ĝis oni konstruis la domon; mi silentos, ĝis oni ne
plu bruos) kaj daŭron (dum vi skribos, mi legos; kiel longe vi konstruos la domon, tiel longe mi
helpos vin). La stataj subpropozicioj estas originaj (la miskompreno devenis el tio, ke li fuŝe
esprimis sin - . . . el tio, kion li fuŝe esprimis), rezultaj (mi ŝanĝis mian decidon je tio, ke mi restos
hejme - . . . je tio, kion oni konsilis al mi antaŭe) kaj situaciaj, nome societaj (mia permeso estas
ligita kun tio, ke vi restos hejme), separativaj (vi ne foriros sen tio, ke vi plenumus vian devon; li
nenion faras krom manĝi), statindikaj (mi surprizis lin ĉe tio, ke li kuŝis anstataŭ labori),
supozaj (ĉar vi bone faris vian taskon, mi rekompencos vin; kiam vi mensogis, oni rajte vin punis;
se vi faris vian taskon, mi vin rekompencos; se vi estus farinta vian taskon, mi vin rekompencus)
kaj koncedaj (mi rekompencos vin, kvankam vi faris vian taskon nur parte; eĉ se vi ne faris ĉion,
mi rekompencos vin; ĉu li konsentas, ĉu li malaprobas, la afero estas farita). La subpropozicioj
modalaj estas kaŭzaj (la bonon mi faris nur tial, ĉar mi ne povis agi alie; sciante pri la danĝero,
mi gardos min = ĉar mi sciis...), celaj (ili faris ĉion eblan, por ke li sentu sin hejmece; mi venis por
helpi vin; ŝi tro amas la infanojn, por ke ŝi povus ilin ĝuste eduki) kaj manieraj, nome manierindikaj
(la laboro estas farita tiamaniere, ke ĉiu faris sian taskon aparte; laŭ tio, kion mi aŭdis, li
mortis), komparaj (mi amas vin tiel, kiel vi amas min; li naĝas kiel fiŝo = kiel fiŝo naĝas),
80