Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
knabo, kiu vin serĉis, jam foriris - kiu knabo?) kaj adjektaj (mi skribis la leteron, kiam mi venis
hejmen - kiam mi skribis la leteron?). La subpropozicioj subjektaj, objektaj kaj predikativaj
havas komunan nomon kompletivoj. La subpropozicio povas esti antaŭmetita (kiam li
venis, li manĝis la viandon), intermetita (li manĝis, kiam li venis, la viandon) aŭ postmetita (li
manĝis la viandon, kiam li venis). Laŭ la formo estas rilataj, esprimantaj per KIO, KIA, KIU
rilaton al la anstataŭata frazelemento, kiu povas esti reprezentata per TIO, TIA, TIU (faru
tion, kion vi promesis = faru, kion vi promesis), eksplikaj disvolvantaj per KE la enhavon de la
frazelemento (mi scias, ke li venos; ŝajnas, ke li pravas), demandaj formiĝantaj el dependigitaj
demandoj (ĉu li venos? - mi ne scias, ĉu li venos) kaj implikitaj, en kiuj la demandvorto
apartenas al la subpropozicio, sed estas metita al la ĉefpropozicio (vi volas, ke mi faru kion?
- kion vi volas, ke mi faru?). Laŭ la modo la subpropozicioj estas indikaj (mi vidas, ke li foriris;
vi vidos, ke mi lernos; kredu, ke mi helpos vin), celaj (mi volas, ke vi foriru; li meditas, ĉu li lernu;
mi bezonas, ke oni min helpu) kaj supozaj (mi scias, ke li forirus; diru, ĉu li lernus kun mi? estas
certe, ke oni vin helpus).
6.4.2.1. Subjektaj propozicioj. La subjekta propozicio anstataŭas la subjekton de la
ĉefpropozicio. La subjektpropozicioj estas eksplikaj (ŝajnas, ke li venos; estas necese, ke vi
parolu; ĉu plaĉus al vi, ke mi vizitus vin?), rilataj (tiu, kiu diris tion, devas esti kanajlo; kiuj emas,
laboras; kion vi diris, al mi ne plaĉas; tiu, kies libron vi legas, estas mia preferata aŭtoro) kaj
dependaj demandoj (ne estas certe, pro kio li mortis; ne estas dirite, kien ni iru; estas dube, ĉu li
povus helpi al mi).
6.4.2.2. Objektaj propozicioj. La objekta propozicio anstataŭas la rektan objekton de la
ĉefpropozicia predikato. La objektpropozicioj estas eksplikaj (mi vidis, ke li manĝas; li sciigis
al mi, ke mi venu; mi kredas, ke plaĉus al vi, se mi venus), rilataj (faru, kio plaĉas al vi; lernu, kion
mi ordonis al vi) kaj dependaj demandoj (mi ne scias, kiu li estas; li elkalkulis, kiel longe daŭros
la filmo; li demandis, kie mi restis tiel longe; mi ne scias, ĉu mi restu aŭ foriru; mi ne komprenas,
kial li kolerus). Speco de objekta subpropozicio estas la nerekta parolo, formiĝanta el la
rekta parolo (Li diris: mi skribas - li diris, ke li skribas). En la nerekta parolo ĉiam konserviĝas
tiu verbotempo, kiu estas en la rekta parolo (li diris, ke li skribas - li diros, ke li skribas - li
dirus, ke li skribas - li diru, ke li skribas).
6.4.2.3. Nerekt-objektaj propozicioj. La nerekt-objektaj subpropozicioj anstataŭas
nerektajn objektojn de la ĉefpropozicio. Ili estas eksplikaj (li dankas sian riĉon al tio, ke li
heredis grandan posedaĵon; neniu sciis pri tio, ke vi venos; mi kontentas pri tio, ke vi vizitis min =
mi kontentas, ke vi vizitis min; ŝi ne kutimiĝis al tio, ke oni ŝin suspektu; mi sciigis lin pri tio, ke
mi helpus al li), rilataj (donu la libron al tiu, kiu meritos ĝin) kaj dependaj demandoj (li informis
min, kiel prosperas la entrepreno; li demandis ŝin, ĉu li ŝin akompanu; mi sciigis lin, kion mi
tiuokaze farus).
6.4.2.4. Predikativaj propozicioj. La predikativa subpropozicio anstataŭas ĉefpropozician
predikativon en formo ekspIika (lia feliĉo estas tio, ke li helpis min; lia ordono estas, ke ni
batalu; lia aserto estas, ke li neniam cedus), rilata (li estas tiu, kiu vin savis; tio estis, kio kaŭzis la
79