Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
mi kondutos al vi; la hundo nek manĝis, nek trinkis; li ne nur mensogas, sed ankaŭ ŝtelas; li ne sole
helpis, sed eĉ pruntis monon) aŭ sen konjunkcio (li sidis, manĝis, silentis).
6.4.1.2. Alternativaj propozicioj. La alternativaj propozicioj indikas diversajn eblojn, el
kiuj okazos nur unu (aŭ mi iros teatron aŭ mi restos hejme. eble mi iros teatron, eble mi restos
hejme; ĉu bone, ĉu malbone. mi faris tion; jen li skias, jen li patinas, sed ne lernas; li estas tridekjara
aŭ pli ĝuste tridekunujara; helpu al li aŭ prefere faru tion mem).
6.4.1.3. Adversaj propozicioj. La adversaj propozicioj kontraŭas unu la alian (multaj
laboras, multaj parazitas; ni ĉiuj klopodas, kaj li kuŝas; vi volas iri al koncerto, mi miavice restos
hejme; vi estas fripono, dum via frato heroo; vi dormis, kaj dume ili ŝtelis; vi tion asertas, sed mi ne
kredas al vi; ili promesis nenion, tamen ili venis; li promesis ĉion, sed tamen li faris nenion; vi ja
multe klopodis, sed rezulto estas nenia). Speciala speco de adversaj propozicioj estas la
propozicioj protestaj (li ne nur ne helpis al la vundito, sed eĉ priŝtelis lin).
6.4.1.4. Konkludaj propozicioj. La konkludaj propozicioj esprimas ion, kio sekvas el la
antaŭa propozicio (li estas stultulo, diru al li nenion; nokte neĝis, tial mi iros skii; vi tion fuŝe
kuiris, sekve vi manĝos sola; la trajno forveturos post unu horo, do ni havas tempon kaj pro tio mi
iras en kafejon).
6.4.1.5. Klarigaj propozicioj. La klarigaj propozicioj klarigas kaj motivas la enhavon de la
antaŭa propozicio (prenu novan veston, ĉar nur tiel vi plaĉos al ŝi; li havas du hundojn, nome
pudelon kaj melhundon; li alportis iom da manĝo, tio estas, panon kaj botelon da lakto; kuraĝe iru
al li, li ja estas bonulo; li certe helpos al vi, des pli, ke li amas infanojn; mi ne bezonis la libron aĉeti
- fakte mi posedas ĝin jam de longe; ne diru tion al li - li sen tio jam furiozas). Ekzistas ankaŭ
klarigaj-adversaj propozicioj, en kiuj la dua motivas la enhavon de la unua, montrante,
kio okazus en mala okazo (mi devas labori, alie mi ne sukcesos fini mian taskon; obeu, ĉar male
oni batos vin).
6.4.1.6. Pseŭdo-subpropozicioj. La pseŭdo-subpropozicioj estas enkondukitaj per KIO, do
ŝajnas rilataj subpropozicioj, sed ne anstataŭas frazelementon de la antaŭa propozicio. Oni
povas ilin transformi en propoziciojn kopulajn (ŝi scias bele danci, kio al mi tre plaĉas - ŝi scias
bele danci kaj tio al mi tre plaĉas).
6 4.1.7. Rekta parolo. La rekta parolo estas preciza citaĵo de ies vortoj (Petro diris: "Mi venos
morgaŭ."). Ĝi konsistas el frazo citata (mi venos morgaŭ) kaj frazo citanta (Petro diris). La
citatan frazon oni metas inter citilojn aŭ haltostrekojn (- Mi venos morgaŭ, - diris Petro, - kaj
helpos al vi). La frazo citanta povas esti antaŭmetita, sekvita de dupunkto (Petro diris: "Mi
venos morgaŭ."), intermetita ("Mi venos morgaŭ,” diris Petro, "kaj helpos al vi.") kaj postmetita
("Mi venos morgaŭ kaj helpos al vi,” diris Petro).
6.4.2. Suborditaj propozicioj. Ĉiu subpropozicio estas kompletiga parto de la
ĉefpropozicio, t.e. frazelemento esprimata en formo de tuta propozicio. Sekve ekzistas
subpropozicioj subjektaj (ŝajnas, ke li venos - kio ŝajnas?), objektaj (li promesis, ke li venos -
kion li promesis?), predikativaj (lia feliĉo estas, ke li venis - kio estas lia feliĉo?), epitetaj (la
78