Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
aĵon, ili identas) aŭ de la rilatiga subspeco (li agis en granda kolero - inter li kaj lia kolero
ekzistas rilato, sed ili ne identas). La originaj adjektoj esprimas staton antaŭ ia ŝanĝo (forĝi
el glavo plugilon; deveni el nobela familio; veki iun el dormo), dum la rezultaj la staton post
ŝanĝo (nomumi iun kiel redaktoron; fariĝi sekretario; la feino ŝanĝiĝis en floron; profundiĝi en
legadon; luli en dormon). Ankaŭ la predikativoj povas servi kiel rezultaj adjektoj (fariĝi
kuracisto). La situaciaj adjektoj montras la staton en kvin formoj: la societaj esprimas, kun
kio okazas la ago (mi manĝis la ovon kun pano; li murdis la virinon kune kun ŝiaj infanoj; kun ŝi
li vivus feliĉe), la separativaj diras, sen kio la ago okazas (sen fajro ne brulas eĉ pajlo; ekster
tiaj okazoj li vivis sola; escepte de la supo al li plaĉis ĉio; li donis al mi konsilon anstataŭ helpo; sen
via helpo mi ne sukcesus), la stat-indikaj klarigas, en kia stato troviĝas la subjekto aŭ la
objekto (lia biblioteko konsistas el modernaj verkoj; la neĝo falas en grandaj flokoj; li venis kiel
delegito; en via situacio mi ne hezitus; veni en akompano de iu; pritrakti sub la titolo ...; kisi iun
kun senhonta vizaĝo; ŝi dancis nuda), la kondiĉaj montras, ke la stato influas la agon favore
(vi, kiel prezidanto, intervenu; ĉe lia lerteco li povus ricevi pli grandan taskon) kaj la koncedaj
sciigas, ke la stato influas la agon malfavore (kvankam kanajlo, li amas ŝin; ĉe mia plej bona
volo mi ne povas alkutimiĝi; malgraŭ viaj petegoj, li ne estus vin pardoninta; spite ĉiujn
argumentojn li rifuzis).
6.3.4.4. Modalaj adjektoj. La modalaj adjektoj karakterizas la agon mem. Eblas distingi la
manierajn, kaŭzajn kaj celajn. La manieraj estas manier-indikaj (kuraĝe paroli; leone batali;
paroli sen senco; fermi la pordon kun bruo; fermi la pordon sen bruo; aperi sub alia formo; tremi per
la tuta korpo; eltrinki per unu tiro; stari vizaĝo kontraŭ vizaĝo. atingi la celon paŝo post paŝo; krii
el sia mizero; danci laŭ ies fajfilo. konduti kvazaŭ bruto), instrument-indikaj (bati per martelo;
vidi per okuloj; kompreni per helpo de vortaro; sendi leteron per servisto; pentrigi sian portreton per
fama artisto; la pordo fermiĝis per vento; desegni el la memoro; esti malpermesita sub severa puno;
ekkoni arbon laŭ fruktoj; kalkuli sur fingroj; geedziĝi pere de anonco; sukcesi dank' al ies helpo;
aranĝi ion helpe de tri amikoj; bati martele; peti iun per la ĉielo), mezur-indikaj (li kuris tridek
kilometrojn; la prezo plialtiĝis ĝis 5 frankoj; vendi cigaredojn po dek; de kapo ĝis piedoj). La kaŭzaj
adjektoj esprimas la kaŭzon aŭ motivon de la ago (svarmi de homoj; sveni de teruro; resti
hejme pro malsano; venĝi al iu pro io. timi pri la urbo; fari ion el malĝojo; mi estas ĉi tie laŭ la
ordono de mia estro). La celaj adjektoj esprimas la celon de la ago (vojaĝi por plezuro; diri ion
por ies laŭdo; riski sian vivon por duba rezultato; erari por sia bono; voĉdoni por iu; tio ne servas
por uzo, sed por ornamo; al E. V. por signo de profunda estimo).
6.3.4.5. Koncern-adjektoj. La koncern-adjektoj esprimas ion, kion la ago koncernas aŭ
rilatas. Ili similas al nerektaj objektoj (kaj parte identas kun ili), sed laŭ la senco de la verbo
ili montras lokon aŭ manieron de la ago. Ili estas traktativaj (silenti pri io; sukcesi en io;
partopreni en io; ĉe li estas nenio certa; vidi en iu anĝelon; preferi ion al io; en liaj okuloj tio estas
peko; abundi je herbo), dativaj (certe okazis al li malfeliĉo; esti konata al iu; porti donacon por iu;
faru ion kontraŭ tio; mi faros pri li, kiel vi ordonis; paroli kun iu; humiliĝi antaŭ iu; efiki sur iun)
kaj ablativaj (tio restis el lia tuta gloro; trinku el ĉi tiu vino; elekti inter du malbonoj; senigita je
ĉiuj rajtoj; fuĝi antaŭ iu).
75