Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
fine, krome, male, malgraŭe, poste, same, nome, sekve.
5.9.3. Ekzistas ankaŭ duopaj konjunkcioj: jen . . . jen (Al li naskiĝis jen filo, jen filino.); aŭ . . .
aŭ (Mi iros aŭ kinejon aŭ teatron); ĉu ... ĉu (Ĉu pro timo, ĉu pro fiero); ĉu ... aŭ (Ĉu pro timo aŭ
pro fiero); nek . . . nek (Nek pro timo, nek pro fiero); kaj . . . kaj (Kaj pro timo kaj pro fiero); ne
nur ... sed ankaŭ (Ne nur pro mono, sed ankaŭ pro amo); ju pli . . . des pli (Ju pli granda, des
pli stulta).
5.9.4. Uzado:
a) ĈU kiel konjunkcio neniam povas esti izola, sed nur ripete aŭ kun AŬ.
b) NEK povas esti uzata ripete aŭ kun alia negacio: Mi nek manĝas nek trinkas. Mi ne manĝas
nek trinkas. Mi neniam manĝas nek trinkas. Mi neniom manĝas nek trinkas. (Sed: La vento
kvietiĝas kaj eĉ ne unu branĉeto moviĝas.)
c) JU - DES estas uzindaj kune kaj sekvendaj de PLI aŭ MALPLI: Ju pli granda laboro, des pli
granda ĝojo. Ju pli li atentas, des malpli li komprenas. - Se JU mankas, oni prefere uzas TIOM:
Tion ne kapablus anĝelo, tiom malpli homo. (La Plena Gramatiko malrekomendas uzi JU . . .
TIOM aŭ izolan DES.)
5.10. Subjunkcio.
5.10.1. En Esperanto estas jenaj subjunkcioj: ĉar, dum, ĝis, ke, kvankam, kvazaŭ, se. - Li
iris al kuracisto, ĉar li ne sentis sin bone. Li dormis, dum ŝi laboris. Ŝi maldormis, ĝis li venis. Ŝi
diris, ke li venu. Li venis, kvankam pluvis. Li iris, kvazaŭ li lamus. Mi venos, se mi povos. Mi
venus, se mi povus. Mi venintus, se mi povintus.
5.10.2. En la funkcio de subjunkcio estas uzataj: kiu, kio, kia, kies, ĉu, kiel, kie, kien,
kiom, kiam, antaŭ ol, post ol (= post kiam).
5.10.3. Kelkaj subjunkcioj estas kombineblaj kun prepozicioj: malgraŭ ke; por ke; krom tio,
ke; kun kiu; de kiu; pro kio; de kiam ktp.
5.10.4. DUM kaj ĜIS estas uzeblaj kaj kiel prepozicioj kaj kiel subjunkcioj: dum la dormo de
Petro - dum Petro dormis; ĝis la alveno de Maria - ĝis Maria venis.
5.10.5. ĈAR servas jen kiel konjunkcio (se ĝia propozicio estas klarigo por la alia
propozicio), jen kiel subjunkcio (se la subpropozicio estas la motivigo aŭ la kaŭzo por la
ĉefpropozicio): Li estas mia kuzo, ĉar lia patrino estas mia onklino (klarigo - konjunkcio). Ĉar vi
bone laboris, mi rekompencos vin (kaŭzo - subjunkcio).
5.10.6. Ankaŭ ĈU servas foje kiel demanda adverbo (ĉu mi restu aŭ foriru?), foje kiel
konjunkcio (ĉu pro timo, ĉu pro fiero, li restis), foje kiel subjunkcio (mi ne scias, ĉu li restis), foje
kiel subjunkcio kaj konjunkcio samtempe (mi ne scias, ĉu pro timo, ĉu pro fiero li restis).
5.11. Interjekcio.
5.11.1. Nur el malmultaj interjekcioj estas deriveblaj novaj vortoj: fi, fia, fiulo, fihomo, fiaĵo;
64