Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
knabino havis kusenon sub sia kapo; li falis sub la radojn; li trafis el sub la pluvo en riveron; - b) la
malsupran pozicion sen tuŝo: la vagabondo dormis sub la tegmento; sub la libera ĉielo; la muso
kuris el sub la kanapo sub la liton; li kaŝis sin sub la tendo(n). - c) la eksteran ŝajnon: ŝi aperis sub
la formo de maljunulino; mi vojaĝis sub la nomo Ferdinando; - d) la dependecon: ĉio estas sub via
dispono; ili venis sub la tonoj de la bela muziko; - e) nomon de domoj: la gastejo sub Kaliko; la
apoteko sub Ruĝa Krankro; la vendejo sub Tri Pavoj; - Derivaĵoj: Vi ne trovis la libron, ĉar ĝi estis
sube de mia ĉapelo; rigardu la noton ĉi sube; la suba ŝtofo de mantelo nomiĝas subŝtofo aŭ subaĵo; la
korvo nigris sur la neĝa subaĵo; la Romianoj subigis multajn landojn al sia regado; la suno
komencis subiĝi; la fiŝo subiĝis sub la akvon; subpagi iun; subaĉeti iun; submetiĝi al ekzameno;
superuloj kaj subuloj.
5.8.39. SUPER montras - a) pozicion de objekto rilate al alia, kiu estas lokita pli malalte kaj
ne tuŝas ĝin: la suno estas ankoraŭ super la horizonto; tenante la manojn super la okuloj, li
rigardis; levu standardon super la popoloj; la fiŝoj elsaltis super la akvon; la aerŝipo flugis super la
landon; - b) pozicion de io aŭ iu, kies forto, grado aŭ rango estas pli alta: tio estas super ĉiuj
homaj fortoj; havi potencon super iu; havi reganton super si; - c) staton de iu, kies atento
direktiĝas al ia laboro: sidi super laboro; ŝviti super la matematiko; mediti super io; labori super
la muziko; - d) pozicion de io, kio krome kovras alian kovraĵon: peza tavolo da sablo kuŝis
super la preĝejo; li portas puloveron super ĉemizo. - Derivaĵoj: supervesto; supera oficisto;
malsupera oficiro; superi diablon, pekon; la saĝeco havas superecon antaŭ la malsaĝeco; respekti
siajn superulojn; nesuperebla malfacilaĵo.
5.8.40. TRA: du ekbriloj de fulmo trakuris tra la malluma ĉielo; li kuris tra la koridoro; la patro
elĵetis paperon tra fenestro; li veturis tra la tuta lando; la avino laboris tra la tuta nokto; -
Derivaĵoj: la kavaliro tranĉis la malamikon trae per unu frapo de glavo; la fadeno ne volas traiĝi tra
la kudriltrueto; mi ne povas traigi la kudrilon tra la ledo; trarigardi la urbon; la ursoj travintras; li
tradandis la tutan nokton kaj la tutan monon; la Pragaj trafenestrigoj.
5.8.41. TRANS montras lokon malantaŭ obstaklo: ŝi promenis trans la rivero; ili loĝas kontraŭ
nia domo, trans la strato; aŭskulti trans muro; pensoj iras trans limo sen pago kaj timo; la hirundo
flugis trans la riveron; li venis trans la sojlo; ĵetu la pilkon trans la muron; iru trans la ponto; mi
forkuris trans marĉojn kaj kampojn, tra nudaj bariloj kaj senfoliaj arbaroj; - Derivaĵoj: transpaŝi la
sojlon; la transa mondo; la tonoj sonis transe de la densa kurteno; li regis super la tuta transo de la
rivero; oni transigis ilin per boato trans la lagon; baldaŭ mi transiĝos en alian loĝejon; li ne estas
ĉilokulo, sed transulo; netransigebla posedaĵo; transskribi la tekston; transmaraj landoj.
5.9. Konjunkcio.
5.9.1. En Esperanto estas jenaj konjunkcioj: aŭ, ĉar, do, kaj, nek, sed, tamen - Vespere mi
rigardos televidon aŭ legos libron. La knabino sciis sorĉi, ĉar ŝi estis feino. Ekstere pluvas, do mi
restos hejme kaj studos. Mi ne legas nek skribas. Mi iros, sed vi devas min akompani. Vi estas
fremdulo, tamen vi plaĉas al mi.
5.9.2. En la funkcio de konjunkcioj estas uzataj ankaŭ: tiam, tial, tiel, alie, cetere, dume,
63