Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
b) destinitecon aŭ adaptitecon: glaso por vino; kuracisto por virinoj; - c) la objekton de
interŝanĝo: aĉeti tion por unu franko; pagi po dek markoj por metro; por nenio oni faras nenion; -
d) la predikativon = kiel, kvazaŭ: mi prenis vin por iu pli merita: li prenis la danĝeron por ŝerco;
mi donos al vi la landon por eterna posedaĵo. - e) personon, por kies profito oni agas: voĉdoni
por iu; doni monon por mizeruloj; - f) personon, kiun rilatas la ago = rilate al: tio estas por mi
indiferenta; tio estas granda perdo por mi: - g) estontan tempodaŭron: forvojaĝi por tri semajnoj;
foriri por eterne, por ĉiam; - POR KE montras la celon de ago en la subpropozicio: Mi rakontis
al li la historion, por ke mi veku lian intereson. Li subtenis la kruĉon, por ke la virino povu trinki.
(Rimarko: Se ne temas pri celo, sed pri rezulto de ne intencita ago, oni ne uzas la u-modon:
Multe mankas, por ke li estus sukcesinta). - POR estas uzata ankaŭ prefikse: poresperanta,
porpaca laboro; porinfana literaturo; porĉiama amo; porvivaĵo (= vivbezonaĵo).
5.8.33. POST montras - a) tempon pli malfruan: Post tri tagoj ŝi revenos; post la deka horo li
aperis; saĝa hundo post vundo; iom post iom; - b) lokon pli malproksiman = malantaŭ: ŝi kaŝis
min post la kurteno; li iris post ŝi (en konstanta distanco); li iris post ŝin (por atingi ŝin). - c)
rangon pli altan: en la regno li estas la unua post la reĝo. - Uzataj estas ankaŭ kombinaĵoj kaj
derivaĵoj de POST: de post la milito li laboras kiel hejtisto; post kiam li foriris: ŝi komencis ridi;
postkolero (= venĝemo); postkuri (= persekuti): la postan respondon li ne aŭdis; poste vi povos
fari, kion vi volos: li sidiĝis sur sian postaĵon; postaĵo de veturilo; niaj posteuloj vivos pli feliĉe; la
persekutantaj rajdistoj batfaligis la postiĝantojn (malfruiĝintojn).
5.8.34. PRETER montras lokon, en kies proksimeco iu pasas kaj iras plu: Li iris preter nia
domo. Li pasis preter mi sen saluto. La kuglo flugis preter mia kapo; - Derivaĵoj: preteratenti;
preterdormi; kiam li iris pretere, ŝi ekkriis.
5.8.35. PRI signifas "koncerne al, rilate al, teme de": mi parolis pri vi; kontenta pri sia salajro;
antaŭjuĝo pri rasoj; li trompis lin pri mono; ŝi estis certa pri tio; ŝi havis nenian scion pri arto. -
Derivaĵoj: priparoli la demandon; priskribi la pejzaĝon; prifalĉi la herbejon.
5.8.36. PRO montras - a) la kaŭzon aŭ motivon de ago: pro mal sano li ne venis; mi ridas pro
lia naiveco; ili buĉas nur pro viando; - b) objekton de interŝanĝo: kion vi donos pro tio? aĉeti ion
pro dek kronoj (ĉi tiu senco estas identa kun POR) - Inter POR kaj PRO estas delikataj
nuancoj. Komparu: morti por la patrio (entuziasmo) - morti pro la patrio (rezignacie): pagi
monon por io (insisto pri akiro) - pagi monon pro io (insisto pri elspezo); oni dankas por leteroj
pro ĝentileco. - Ofte la diferencoj estas pli grandaj: pagi monpunon pro troa rapideco (estas
neeble diri: pagi monpunon por troa rapideco - tio signifus, ke la policano volas, ke la punito
veturu tro rapide). Mi ne koleros pro tio, ke li malsaniĝis; propeka kapro; promalĉastaj donacoj;
proparoli; propeti.
5.8.37. SEN montras mankon, foreston: sen laboro ne venas oro: la kafo estas sen sukero; mi ne
povus foriri sen adiaŭi vin; sen espero senespera; senlima: sen kaŭze; senpense; senlabora; - li
seniĝis je zorgoj; ŝi senigis min je zorgoj; ŝi senzorgigis min; senigi birdon je plumoj = senplumigi
birdon; senostigi fiŝon; senhomigi insulon; senmovigi pendolon; senkulpigi iun, sena je zorgoj.
5.8.38. SUB signifas - a) la malsupran pozicion kun tuŝo: li portis libron sub la brako; la
62