Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
Cervantes oni trovas erarojn. Profesoro ĉe la universitato. Ĉe ni estas belaj montaroj. - c) la
samtempecon de ago kaj cirkonstanco: Li malfermis ĉe mia alveno. Li ne kuraĝis paroli ĉe la
alesto de la majstro. - d) "hejme": Mi estas ĉe mi. Mi iras ĉe min. - e) ke oni ion kunportas: Ĉu
vi havas ĉe vi alumetojn? Mi ne havas ĉe mi kombilon. - Derivaĵoj: ĉeesti, ĉemane, ĉebrusto (=
mamoj).
5.8.15. DA esprimas nombron de nedifinitaj objektoj aŭ kvanton de nedifinita materialo.
Parolante pri difinitaj (per la artikolo aŭ pronomo) objektoj aŭ materioj oni uzas DE: glaso
de la vino, glaso de tiu vino, glaso de mia vino, glaso de ĉiu vino ktp. En ĉi tiuj kazoj estas klare,
ke la glaso estas plena de tiu difinita vino. Sed se oni diras nur "glaso de vino", tiam ĝi
signifas "glaso por vino, vina glaso, vinglaso". Por montri, ke temas pri glaso plena de ia
nedifinita vino, oni uzas la prepozicion DA: glaso da vino. Simile: barelo de biero (=
bierbarelo, plena aŭ malplena) - barelo da biero (barelo plena de biero, ĝi eĉ ne bezonas esti
vera bierbarelo) - barelo de la biero (= barelo plena de la jam priparolita biero); grupo da
homoj (Kiom da homoj? Grupo, ne taĉmento) - grupo de homoj (Kia grupo? De homoj, ne de
bestoj) - grupo de la homoj (Kia grupo? Konsistanta el la jam priparolitaj homoj. Kiom da
jam priparolitaj homoj? Grupo.) Oni ne uzu DA post frakcioj (duono de pano), nek se la
mezuraĵo estas difinita per la artikolo (peco de la pano) aŭ per pronomo (peco de tiu pano,
peco de lia pano, peco de ĉiu pano), nek se ĝi mem estas preciza mezuro (parto de jaro - la jaro
estas preciza mezurunuo; grupo de kvin homoj; - sed: kelke da jaroj - jam nepreciza). - Se la
substantivo estas precizigita per adjektivo, oni uzas plej ofte DE, ĉar temas pri kvalito:
pecoj de riĉa ŝtofo (kiaj pecoj?); grupo de bonaj homoj (kia grupo?). Nur se oni akcentas la
mezuron, estas DA: tutaj pecoj da riĉa ŝtofo (kiom da riĉa ŝtofo? tutaj pecoj!); tutaj grupoj da
bonaj homoj (kiom da bonaj homoj?). Akra diferenco inter DE kaj DA estas ĉe ujoj (glaso,
barelo, botelo, skatolo, kesto ktp.), ĉar temas pri ilia pleneco aŭ malpleneco, malpli granda
diferenco estas ĉe tiuj mezuroj, kiuj formiĝas nur per la kunmeto de la objektoj mem
(bukedo, grupo, aro, grego ktp.), ĉar ili neniam povas esti "malplenaj”. - DE insistas pri la
kvalito (bukedo de rozoj - kia bukedo?), DA insistas pri la kvanto (bukedo da rozoj - kiom da
rozoj?).
5.8.16. DE montras - a) apartenecon: frato de Petro, ĉapelo de la patrino. - b) kvanton de
difinita materio aŭ nombron de difinitaj objektoj: glaso de la lakto, bukedo de tiuj rozoj. - c)
aganton post pasiva participo: salutita de la soldato per la mano; tero kovrita de neĝo (la neĝo
falis mem, do ĝi estas aganto). - d) direkton kontraŭan al AL: mi iras de la urbo al la vilaĝo;
mi venis de la hejmo; li revenis de la milito. - e) komencon tempan aŭ lokan: mi loĝis tie de 1950
ĝis 1961; la bieno sterniĝis de la ŝoseo ĝis la arbaro. - f) gramatikan rilaton post adjektivoj kaj
adverboj: plena de akvo; for de la mondo. - g) ofte ĝi kombiniĝas kun aliaj vortoj por esti pli
preciza: ekde la milito, de post la milito, de antaŭ la milito; nutrado de infanoj fare de ilia patrino;
la ĉapo falis de sur lia kapo, li estis kantisto detempe de sia infanaĝo. - h) DE estas ofte
anstataŭigebla per alia prepozicio: la kongreso de (en) Vieno, la fruktoj de (el) la ĝardeno, plena
de (je) akvo, riĉa de (je) herbo.
5.8.17. DUM signifas "en la daŭro de...": Dum la parolado li dormis. Fleksu arbon dum ĝia
59