Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
posttempecon. Sekve la terminologio mem diras nenion, kiel kompreni la signifon de la
terminoj tempo estanta, tempo estinta. Kiam ni esploras, kiel la Fundamento tradukis la kvar
tiklajn participojn (faranta, farinta, farata, farita) en la kvin lingvojn (franca, angla, germana,
rusa, pola), sole la rusa ilin vere tradukas per kvar rusaj participoj (delajuŝĉij, sdelavŝij,
delajemij, sdelannij), dum en la ceteraj lingvoj aperas frazoj kun proksimuma klarigo.
Zamenhof montris, ke al la participoj en Esperanto estas plej proksime la participoj en lia
denaska lingvo.
La tempistoj rimarkis, ke pluraj ekzemploj en Ekzercaro malakordas kun ilia koncepto, tial
ili asertas, ke Ekzercaro ne estas propra parto de la Fundamento, nur ĝia nedeviga komento,
kaj sekve eblas ĝin korekti, dum la aspektistoj tiajn korektojn rifuzas kaj opinias male
Ekzercaron la plej grava parto de la Fundamento.
La praktiko montris, ke ankaŭ la tempistoj kutime komprenas la esprimon konstruita domo
kiel domon komplete finitan, ne ĉesigitan meze de konstruado, do ankaŭ ili atribuas al la
formo rezulton. La diferencoj en kompreno ne koncernas la rezulton mem, sed la
momenton, kiam la rezulto okazis. La solvo verŝajne venos mem, kiam ambaŭ partioj
klopodos sin kompreni, ne superforti unu la alian.
5.7. Adverbo.
La adverbo esprimas lokon (tie), tempon (nun), manieron (tiel), gradon (tre) aŭ mezuron
(iom). La adverbojn oni povas dividi en du klasojn: primitivaj kaj derivitaj. La primitivajn
oni povas plue dividi en tri subklasojn: tabelaj, aŭ-adverboj kaj unusilabaj.
5.7.1. Tabel-adverboj.
a) Al la tabel-adverboj apartenas la nedifinaj (ie, iam, ial, iel, iom), la montraj (tie, tiam, tial,
tiel, tiom), la demandaj-rilataj (kie, kiam, kial, kiel, kiom), la kolektivaj (ĉie, ĉiam, ĉial, ĉiel, ĉiom)
kaj la negativaj (nenie, neniam, nenial, neniel, neniom).
b) La adverboj "ial, ĉial, nenial, ĉiel, ĉiom, neniom” preskaŭ ne estas uzataj. "Ĉiom, neniom”
signifantaj "la tuta kvanto, tute nenia kvanto” estas pli emfazaj ol "ĉio, nenio".
c) Al la lok-adverboj oni povas almeti la direktan -N (ien, tien, kien, ĉien, nenien).
d) Ĉe "tie, tien” oni povas uzi "ĉi” (ĉi tie, ĉi tien, tie ĉi, tien ĉi). Zamenhof foje uzis "ĉi” en
senco de "ĉi tie” (Ĉi ludas infanoj. Legu ĉi en la ĉambro.) Nuntempe oni ne uzas tiun manieron
(Ĉi tie ludas infanoj. Legu tie ĉi en la ĉambro.)
e) Ĉe la adverboj nedifinaj, demandaj kaj kolektivaj oni povas uzi "ajn” (ie ajn, kie ajn, ĉie
ajn, iam ajn, kiam ajn, ĉiam ajn, iel ajn, kiel ajn, ĉiel ajn).
f) Post la kvant-adverboj oni uzas DA (iom da pano, iom da floroj, kiom da homoj, tiom da
geknaboj). Sed: tiom belaj knabinoj, tiom multaj geknaboj. Komparu la diferencon: tiom sagacaj
knaboj - tiom da sagacaj knaboj.
g) KIOM-TIOM antaŭ adjektivo estas pli fortaj ol KIEL-TIEL (Li estas tiel stulta! Li estas tiom
53