Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
Rimarko: La formo ESTUS + -INTA estas en literaturo ofte kunmetata al -INTUS. La
aŭtoroj poste uzas -US por la kondicionaloj prezenca kaj futura, dum -INTUS por la
kondicionalo preterita: Se mi tion sciintus, mi ne irintus tien. Mi devintus tion fari! Ho, se mi
povintus ricevi ĝin!
d) montras ĉe DEVI kaj POVI malobeon de devo aŭ povo: Mi devis kaj povis labori, tial mi
laboris. Mi estus devinta kaj povinta labori, sed mi ne laboris. Mi devas kaj povas labori, tial mi
laboras. Mi devus kaj povus labori, sed mi ne laboras. Mi ne devis kaj ne povis labori, tial mi ne
laboris. Mi ne estus devinta kaj povinta labori, sed mi laboris. Mi ne devas kaj ne povas labori, tial
mi ne laboras kaj ne laboros. Mi ne devus kaj ne povus labori, sed mi laboras kaj laboros.
5.6.3.7. La volitivo estas uzata:
a) se temas pri ago, kies plenumiĝon oni deziras kaj konscias ebla: iru for! li venu, kaj mi
pardonos al li; ho, venu la espero!
b) se temas pri ago nereala, sed ebla kaj petata, volata, ordonata de iu aŭ trudata,
necesigata de io: ordonu al li, ke li ne babilu; permesu al malriĉa homo, ke li ion petu de vi; estas
necese, ke vi iru tien; jam ne multe mankis, ke mi eraru
c) se temas pri ago ne reala, probabla aŭ ne, kiu plenumiĝos eventuale pro ies volo: Kiun
lokon mi legu al vi? Kial mi perdu vin ambaŭ en unu tago? Ĉu ni restu aŭ foriru? Vi volas tion
fari, do kial tion ne faru mi?
d) se temas pri ago celata kaj intencata, kiu kaŭzis kaj eldevigis alian agon: Mi venis, por ke
mi helpu al vi. Ili diras tion, por ke ili kuraĝigu vin.
5.6.3.8. La modaj helpverboj (voli, devi, povi) havas jenajn specialaĵojn:
a) ilin sekvas ĉiam la infinitivo (post VOLI estas subkomprenata HAVI): mi volas (havi)
panon; vi devas foriri; ni povis resti
b) POVI kaj DEVI havas neregulan pasivon: estas eble, eblas (anstataŭ: estas povate), estas
necese, necesas (anstataŭ: estas devate).
c) DEVI havas dusence uzatan negacion: mi ne devas fari tion = 1) mi ne bezonas fari tion
(neniu kaj nenio devigas min fari tion ); 2) mi havas malpermeson fari tion. Pli logika estas
la unua signifo: mi devas = mi havas devon - mi ne devas = mi ne havas devon. Sed en la
praktiko estas pli ofte uzata la dua signifo, kiun enkondukis Zamenhof mem sub influo de
la angla, kaj kiu devus pli logike aspekti jene: mi devas ne fari tion. La duan signifon
konfirmas ankaŭ la kondicionalo, uzata por esprimi malobeon de devo: mi ne devintus kaj
ne devus fari tion (sed mi faris kaj faras, do mi malobeas devon, neceson aŭ malpermeson,
t.e. ordonon ne fari). Por esprimi, ke ne ekzistas ia devo, neceso aŭ ordono, estas uzata -
ankaŭ sub influo de la angla - la verbo "ne bezoni": mi ne bezonas fari tion (= ne ekzistas ia
devo, neceso nek ordono, kiu devigus min fari tion, do mi povas decidiĝi propravole).
Kelkaj esperantistoj klopodas enkonduki la verbon "darfi = havi permeson", kies negacio
identus kun la dua signifo de "ne devi": mi ne darfas = mi ne devas. Sed multaj gramatikistoj
46