Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
b) por esprimi tion, kio estas kutima, ordinara: en vintro oni hejtas la fornojn
c) por esprimi tion, kio okazas certan tempon ĝis nun: jam tri jarojn mi lernas angle; ekde
aprilo li estas malsana
d) por esprimi tion, kio estas vera en kiu ajn tempo: la vero ĉiam venkas; du kaj tri faras kvin;
la suno estas grandega
e) por esprimi tion, kio jam okazis, sed kion oni prezentas pli vive, kvazaŭ ĝi okazus nun:
Herodoto rakontas en sia historio, ke . . .; Li proksimiĝis al la arbaro - subite eksonas pafo.
Rimarko: Esperanto neniam uzas la prezencon anstataŭ la futuro: mi forvojaĝos morgaŭ (ne:
mi forvojaĝas morgaŭ)
5.6.3.4. La preterito estas uzata por esprimi:
a) tion, kio okazis antaŭ la momento de parolo: hieraŭ li vizitis min; Sokrato mortis ĉirkaŭ la
jaro 400 antaŭ nia erao; li diris, ke ŝi ĵus venis
b) tion, kio kutime okazis en la pasinteco, sed ne plu okazas: dufoje en tago li devis
gimnastiki
5.6.3.5. La futuro estas uzata por esprimi:
a) tion, kion oni opinias okazonta post la momento de parolo: li venos morgaŭ; li diris, ke li
helpos al ŝi postmorgaŭ
b) tion, kion oni volas, ke iu faru: venu, ni vendos ĝin; prenu la libron, vi portos ĝin al la avo
c) tion, kies okazivecon oni antaŭvidas: se pluvos, restu hejme; se iu ŝtelos, estu punita
5.6.3.6. La kondicionalo:
a) montras agon nerealan, fiktive imagitan: se estus varme, mi irus naĝi; Dio ne estas homo, ke
li mensogus; estus pli bone, se mi forirus
b) esprimas deziratan, sed neeblan agon: ho! se li venus!
c) estas uzata en ĝentila demando, kiun oni prezentas kvazaŭ fiktiva: mi dezirus unu
kilogramon da pomoj; ĉu mi povus trarigardi la gazeton? Mi volus scii, ĉu vi komprenis la klarigon.
d) en simpla formo estas uzata por ĉiuj tempoj en la buŝa parolo: mi farus tion (hieraŭ, nun,
morgaŭ). En la literaturo oni komencis distingi la pasintan kondicionalon per la
kompleksa tempo ESTUS + -INTA: mi estus farinta tion hieraŭ. Tamen ankaŭ tiu formo ne
estas preciza, ĉar la participo insistas pli pri la rezulto ol pri la pasinteco (mi estus farinta
tion = la farado jam estus finita), sed ĉi tiu rezulto povus okazi kaj en la pasinteco kaj en la
estanteco kaj en la estonteco. Pli preciza estus la kompleksa formo de la helpverbo (hieraŭ
mi estus estinta farinta - hodiaŭ mi estus estanta farinta - morgaŭ mi estus estonta farinta), sed ĉi
tiuj formoj estas tro pezaj kaj preskaŭ ne uzataj. Por la praktiko sufiĉas en la parolo la
simpla formo kaj en la literaturo plie la formo "estus + -inta” en la valoro de la
kondicionalo pasinta.
45