You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
M. MALOVEC: <strong>Gramatiko</strong> <strong>de</strong> <strong>Esperanto</strong><br />
c) dato - Kioman tagon ni havas hodiaŭ? Kia dato estas hodiaŭ? Kioma tago estas hodiaŭ? -<br />
Hodiaŭ estas lundo. Prago, la 3-an <strong>de</strong> aŭgusto 1983. Li venis la sepan <strong>de</strong> julio mil naŭcent ok<strong>de</strong>k<br />
du. Mi venos dimanĉe la 5-an <strong>de</strong> marto je la 18-a horo, sed ŝi venos nur en aprilo. Mi faros tion<br />
lun<strong>de</strong>.<br />
5.6. Verbo.<br />
La verbo esprimas agon aŭ staton <strong>de</strong> ia subjekto.<br />
5.6.1. Divido.<br />
5.6.1.1. Laŭ la ago kaj stato.<br />
a) ag-verboj: ami, bati, pensi<br />
b) stat-verboj: sani, sidi, taŭgi<br />
c) kopuloj: esti, aspekti, iĝi, ŝajni (ili esprimas rilaton inter estaĵo kaj ĝia kvalito: via frato<br />
aspektas saĝa)<br />
d) modaj helpverboj: voli, <strong>de</strong>vi, povi<br />
5.6.1.2. Laŭ la transitiveco.<br />
a) transitivaj: fermi ion, startigi aŭton, vidi iun, mortigi iun (ili bezonas rektan objekton en la<br />
akuzativo; apartenas al ili ĉiuj verboj kun la sufikso -igi)<br />
b) netransitivaj: sidi, morti, fermiĝi, vidiĝi, aŭto startas (ili ne povas havi rektan objekton;<br />
apartenas al ili ĉiuj verboj kun la sufikso -iĝi)<br />
c) ambiguaj: fumi cigaredon - la cigaredo fumas; bati la sesan horon - la sesa horo batas; la infanoj<br />
ludas (sen objekto) - la infanoj ludas pilkon - li ludas violonon - la violono ludas melodion - li<br />
ludas la melodion per violono (ĉi tiuj verboj estas nur nemultaj esceptoj penetrintaj en la<br />
lingvon internacian sub influo <strong>de</strong> naciaj lingvoj).<br />
5.6.1.3. Laŭ aspektoj. La verbaj aspektoj montras la agon en ĝia daŭro (li iris) aŭ rezulto (li<br />
alvenis), en ĝia komenciĝo (li eklegis la libron) aŭ ripetiĝo (li relegis la libron), en ĝia<br />
momenteco (ekfulmis) aŭ ofteco (fulmadis). La plej gravaj aspektoj estas la daŭra kaj la<br />
rezulta, sen kiuj ne povas ekzisti la ceteraj: li finlegis la libron (rezulto), li estis finleganta la<br />
libron (daŭro). Tial la aspektoj daŭra kaj rezulta estas bazaj, dum la ceteraj estas aspektoj<br />
suplementaj.<br />
A. Laŭ la bazaj aspektoj eblas klasi la verbojn en kvar kategoriojn:<br />
a) la verboj <strong>de</strong> daŭro sen rezulto (nura daŭro): ami, vivi, koni, scii k.a. Ĉi tiuj verboj ne havas<br />
la rezultan aspekton (la ago longe daŭras, sed ne restigas ian rezulton), nur la daŭran, tial<br />
iliaj preteritaj participoj ne esprimas rezulton, sed ĉeson <strong>de</strong> daŭro, ili enhavas sencon <strong>de</strong><br />
"ne plu": aminta = ne plu amanta; amita = ne plu amata; vivinta = ne plu vivanta. Escepte oni<br />
povas uzi ĉi tiujn participojn kiel epitetojn <strong>de</strong> substantivoj: amataj kaj amitaj infanoj; vivantaj<br />
40
Change language