Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
aĝon vi havas? Mi estas tridekjara. Kiun libron vi legas? = Kian libron vi legas? La Faraonon. Kiun
nomon vi havas? = Kian nomon vi havas? = Kia estas via nomo? = Kio estas via nomo? Petro). - Se
eblas diri KIU EL, neniam uzu KIA (Kiun libron de Dickens vi legis? = Kiun el la libroj de
Dickens vi legis? Oliver Twist). - Male, se oni demandas pri kvalito, devas esti sole KIA (Kian
libron de Dickens vi legis? Tre interesan, historian, aventuran).
g) Determinante substantivojn la pronomoj IU, NENIU havas la signifon de IU EL, NENIU
EL (el limigita nombro), dum IA, NENIA parolas pri nombro nelimigita: Ĉu vi alportis iun
libron? (= iun el la atendataj?). Ne, mi alportis neniun libron (= neniun el la atendataj). Ĉu vi
alportis al mi ian libron? (= ian ajn libron?) Ne, mi alportis nenian libron (= absolute nenian).
Ĉu vi vidis iun serviston? (= iun el la hotela personaro?) Ne, mi vidis nenian serviston (= nek
hotelan, nek alian serviston).
h) Determinante substantivon la pronomo ĈIU havas la signifon de ĈIU EL, dum ĈIA
montras kvaliton aŭ maldifinon: Ĉiu lernanto devas bone lerni (= ĉiu el la lernantoj). Ĉiu libro
estas valora (= ĉiu el la libroj). Ni ekskursos en ĉia vetero. Ĉia dono estas bono. Nun ĉia bubo
povas min moki. Tio perdas ĉian signifon. Tio forigas ĉian dubon. Li kontentigis ĉiajn postulojn / Li
kontentigis ĉiujn postulojn metitajn sur lin (= ĉiujn el la postuloj). Anstataŭ ĈIUJ DU oni uzas
AMBAŬ (Ili ambaŭ foriris). Ofte preskaŭ sinonimas ĈIUJ kaj LA TUTA (ĉiuj homoj = la tuta
homaro, per ĉiuj fortoj = per la tuta forto).
i) Memstare uzita TIA indikas specon, dum TIU konkretan individuon: Vi kredis min
profesoro, sed mi ne estas tia, mi estas laboristo. - Vi kredis min la profesoro, sed mi ne estas tiu, mi
estas alia profesoro. Mi serĉis pinglon, sed en la tuta domo ne estas tia, ni havas nenian pinglon. -
Mi serĉis la oran pinglon, sed en la tuta domo ne estas tiu, nur aliaj pingloj.
j) Memstare uzitaj KIO, TIO anstataŭas la tutan frazon, dum KIU, TIU kaj ĜI konkretan
individuon: Li sportas, kio al mi plaĉas (lia sportado). Li skribis leteron, kion mi vidis (la
skribadon). Li skribis leteron, kiun mi vidis (la leteron). Li skribis leteron, mi vidis tion (la
skribadon). Li skribis leteron, tiun mi vidis = mi vidis ĝin (la leteron). - Tamen tre ofte TIO kaj
ĜI sinonimas: Tio estas vero = Ĝi estas vero. Mi vidis tion = Mi vidis ĝin.
k) Maldifinon de substantivo oni povas esprimi per manko de la artikolo (Estis foje reĝo),
per la adjektivo CERTA (Serĉis vin certa sinjoro), per IU el limigita nombro (iu mia amiko, iu
verko de Goethe) kaj per IA ĉe maldifina kvanto (Serĉis vin ia knabo. Tiu biero estas ia
abomenaĵo).
l) De tempo al tempo estas uzata ALIA en la korelativa formo (diru tion al aliu; diru al mi
alion; tio estas alies ĉapelo) kaj KELKIUJ (= kelkaj homoj) kaj MULTIUJ (= multaj homoj). La
formoj "aliu, alio, alies” estas malrekomendindaj.
5.5. Numeralo.
La numeralo determinas nombron precizan (du, trioble) aŭ neprecizan (kelkaj, pluraj,
multaj). La numeraloj estas bazaj, ordaj, multiplikaj, kolektivigaj kaj frakcioj.
35