Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
M. MALOVEC: <strong>Gramatiko</strong> <strong>de</strong> <strong>Esperanto</strong><br />
5.4.3. Korelativoj.<br />
a) Al la korelativoj apartenas la <strong>de</strong>monstrativoj (tiu, tia, tio, ties), in<strong>de</strong>finitivoj (iu, ia, io, ies),<br />
rilativoj-interogativoj (kiu, kia, kio, kies), kolektivaj pronomoj (ĉiu, ĉia, ĉio, ĉies) kaj negativoj<br />
(neniu, nenia, nenio, nenies).<br />
b) La formoj finiĝantaj per -ES estas senŝanĝaj. Ili <strong>de</strong>terminas substantivon: ies kapo, ĉies<br />
favoro, ties mano, nenies afero, kies hundo. La formoj per -O ekzistas sole en la singularo,<br />
havas la akuzativon (ion, tion . . .) kaj staras ĉiam memstare (tio estas vero), neniam antaŭ<br />
substantivo. La formoj per -A, -U havas ambaŭ nombrojn kaj ambaŭ kazojn (iuj, tiujn, kiaj,<br />
neniajn) kaj povas stari aŭ memstare (Kia li estas? Tiu ne venos.) aŭ <strong>de</strong>terminante<br />
substantivon (Kiu urbo ĝi estas? Ĉia homo povos tion fari.)<br />
c) Al la <strong>de</strong>monstrativoj oni povas aldoni la adverbon ĈI: ĉi tiu libro, tiu ĉi libro (ne: tiu-ĉi, ĉitiu),<br />
ĉi tio. - Ankaŭ ĉe ĈIO oni uzas ĝin: ĉi ĉio efektiviĝis (pli bona ol: tio ĉio efektiviĝis). - Al la<br />
pronomoj rilataj, nedifinaj kaj kolektivaj eblas aldoni AJN: Kiu ajn vi estas, estu bonvenigita.<br />
Mi bezonas helpon <strong>de</strong> iu ajn = <strong>de</strong> ĉiu ajn. - KIU AJN estas uzinda en subpropozicioj: kiu ajn<br />
volas, tiu ankaŭ povas. - IU AJN similas al "almenaŭ unu”, ĈIU AJN proksimas al "ĉiuj, kiuj<br />
eblas”: Mi volas legi iun ajn libron (= almenaŭ unu libron, ne gravas kiun). Mi volas legi ĉiun<br />
ajn libron (= ĉiujn librojn, kiujn mi povos akiri). - Al la <strong>de</strong>monstrativoj kaj rilativoj eblas<br />
aldoni JEN: Jen tiu knabino al mi plaĉas. Jen kion mi faris!<br />
d) La pronomoj komenciĝantaj per KI- povas servi jen kiel <strong>de</strong>mandaj (Kiu vi estas? Kiu libro<br />
al vi plaĉas? Kies estas la hundo? Kion vi faras? Kian laboron vi <strong>de</strong>ziras?), jen kiel rilataj (Mi<br />
aĉetis libron, kiun mi bezonas. Mi faras, kion mi volas. Tio estas la knabo, kies fratino al mi plaĉas.<br />
Ŝi havas okulojn, kiajn neniu alia).<br />
e) La U-formoj uzitaj memstare montras la homojn, dum la bestoj kaj objektoj estas<br />
esprimataj per la O-formoj (Kiu falis? Kio falis? Iu aperis. Io aperis. Ĉiu ridas. Ĉio perdiĝis.<br />
Neniu kredas. Nenio okazis. Tiu respondis. Tio estas vero.) Demandante pri la profesio aŭ sekso<br />
oni uzas KIO ankaŭ ĉe la personoj (Kio vi estas? Mi estas instruisto. Mi estas viro.).<br />
Respondante al "Kiu estas ...?” eblas uzi TIO, kvankam temas pri personoj (Kiu estas tiu<br />
sinjorino? Tio estas sinjorino Brown = Ĝi estas sinjorino Brown = Ŝi estas sinjorino Brown). Male,<br />
se oni povas subkompreni aĵon aŭ beston el konkreta nombro, estas uzata la U-formo<br />
ankaŭ ĉe la animaloj kaj objektoj (Vi havas multajn hundojn; kiu ĉinokte tiom hurlis? Mi havas<br />
kvin bildojn, ĉiuj estas belegaj. Mia libro kaj tiu <strong>de</strong> mia frato). Demandante pri pluraj personoj<br />
oni uzas la vorton KIU singulare (Kiu estas tiuj homoj? Ili estas gesinjoroj Brown).<br />
f) Determinante substantivon, la pronomoj KIU, TIU montras specon, la pronomoj KIA,<br />
TIA kvaliton (Kiu urbo ĝi estas? Prago, tiu urbo estas Prago. Kia urbo ĝi estas? Granda kaj bela,<br />
tia urbo kiel Prago ne povas esti malbela. Kiun libron vi legas? Tiun ĉi: la Faraonon. Kian libron vi<br />
legas? Tre interesan. Mi ne estas tia, kia vi. Sidis tie grandaj birdoj, kiajn mi neniam antaŭe vidis.<br />
Mi miras, kia bruo estas ĉi tie. Rigardu, kiajn okulojn ŝi havas! Ne skribu al mi tiajn longajn<br />
leterojn. Kiun informon vi havas, la novan aŭ la malnovan? Kian nomon vi havas? Belan.) En<br />
kelkaj situacioj la pronomoj KIU - KIA estas uzataj sinonime (Kiun aĝon vi havas? = Kian<br />
34
Change language