Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
knabo, ĉiu homo, tia laboro, kia domaĝo, ia libro, ĉia klopodo, ties infanoj, nia plej granda sukceso
ktp.
c) se la superlativo estas uzita en absoluta senco, sen komparado: La lernejon vizitadis plej
bonaj knabinoj (ne la plej bonaj knabinoj en la urbo, sed simple tre bonaj, altkvalitaj
knabinoj)
d) se la afero ankoraŭ ne estis menciita: Proksime de ĉi tie estas lernejo (ia lernejo). - Sed: La
lernejo estas proksime de ĉi tie (en ĉi tiu frazo estas nova informo "proksime de ĉi tie", sekve
"la lernejo” devas esti informo malnova, jam konata).
e) oni ne uzas la artikolon tiam, kiam oni ne estas certa, ĉu ĝin uzi. La artikolo fakte
konfirmas, ke oni efektive parolas pri tiu difinita, jam konata afero, pri kiu la
aŭskultantaro pensas. Se oni ekzemple dirus "hodiaŭ brilis suno", la aŭskultantoj povus
prave opinii, ke ne temas pri nia, al ĉiuj konata suno, sed pri iu alia suno, ankoraŭ ne
observita. Se la aŭskultantoj ne povas scii, pri kio temas, tiam oni ne uzas la artikolon. Se
oni diras "sur la tablo kuŝas libro", oni supozas, ke la aŭskultantoj konas la tablon, sed ne
la libron.
5.3. Adjektivo.
La adjektivo esprimas ideon pri kvalito, rilato aŭ determino: bela, tabla, certa.
5.3.1. Deklinacio. La singulara nominativa finaĵo -a alprenas en la pluralo la finaĵon -j kaj
en la akuzativo la finaĵon -n (bela, belaj, belan, belajn). Kiel epiteto ĉiu adjektivo havas la
saman formon kiel la substantivo, al kiu ĝi apartenas: bona amiko, bonaj amikoj, bonan
amikon, bonajn amikojn. Se la adjektivo apartenas al pluraj substantivoj, ĝi devas esti en
pluralo, same kiel substantivo, al kiu apartenas pluraj adjektivoj: bela domo kaj ĝardeno (sole
la domo estas bela), belaj domo kaj ĝardeno (ambaŭ estas belaj), la angla kaj franca lingvoj
(temas pri du lingvoj), la Ŝekspira kaj Bajrona lingvo (temas pri unu lingvo, la angla).
5.3.2. Signifo de la adjektivo. La adjektivo povas esprimi:
a) kvaliton - ĉi tiuj adjektivoj estas plej ofte originaj (bela knabino, saĝa viro) aŭ derivitaj per
-ema, -inda (laborema knabo, skribinda letero), escepte derivitaj ankaŭ el substantivoj aŭ
verboj (fantazia filmo, bombasta reklamo, efika laboro, loga propono).
b) rilaton - ĉi tiuj adjektivoj estas plej ofte derivitaj el substantivoj kaj verboj (pastra domo,
subtegmenta ĉambro, ligna tablo, labora tago, porĉiama amo).
c) determinon - krom la veraj adjektivoj (certaj homoj) havas la adjektivan determinan
funkcion ankaŭ la participoj (venintaj infanoj, kaptitaj kanajloj), la artikolo (la libro), la
numeraloj (tri pomoj, tria pomo) kaj kelkaj pronomoj (mia libro, tiu plumo, iu sinjoro).
Kelkaj adjektivoj povas laŭ situacio esprimi aŭ kvaliton aŭ rilaton aŭ determinon: certa
sukceso = senduba sukceso (kvalito); certa sinjoro = iu sinjoro (determino); reĝa trono = trono
de la reĝo (rilato); reĝa donaco = bela kaj valora donaco (kvalito); nutra programo = programo
30